T.C.

DCLE NVERSTES
MHENDSLK - MMARLIK FAKLTES
NAAT MHENDSL BLM
BTRME TEZ
TAIMA GC HESAPLAMALARI
I. Yneten
Jeo. Mh. Veysi GM
Hazrlayan
MERT DURSUN
DYARBAKIR 1999

1
T.C.
DCLE NVERSTES
MHENDSLK - MMARLIK FAKLTES
NAAT MHENDSL BLM
93351019 Mert DURSUN tarafndan hazrlanan TAIMA GC
HESAPLAMALARI konulu BTRME TEZ tarafmdan incelenerek snava girmesi uygun
grlmtr.
Yn
eten
Jeo. Mh.
Veysi GM
Yneticisi tarafndan uygun grlen BTRME PROJES snav iin aadaki
komisyonun oluturulmas uygun grlmtr.
Bl
m Bakan
Do. Dr.
Sedat HAYALOLU
Yneten (Bakan) :....................................................
ye : ....................................................
ye :.....................................................
BTRME PROJES snav yaplan 93351019 Mert
DURSUN,........................puanla baarl / baarsz bulunmutur.
SINAV KOMSYONU
Unvan, Ad-Soyad : mza
.............................................. .................................
2
ZET
Bu tezde zeminin tama gc iki ana blmde incelenmektedir. Birinci blmde , temellerin tantm
ve eitleri hakknda yzeysel bilgiler; kinci blmde ise temel zemini tama gc , yzeysel temellerde
tama gc hesaplamalar ve derin temellerde tama gc hesaplamalar deneysel ve teorik olarak
incelenmektedir. Deneysel tama gcnn bulunmasyla ilgili ksmda ; standart , statik ve dinamik
penetrasyon deneyleri anlatlmaktadr. Teorik tama gc ile ilgili ksmda ise ; zeminin kayma direncine
dayal yaklamlar sunulmaktadr.
Bu Tez almamda , Tama Gc Hesaplamalar ve bu hesaplamalarda kullanlan faktrler konusunu
ele aldm.
Projemin hazrlanmas aamasnda , bana yardmc olan hocam Jeo. Mh. Sayn VEYS GMe
teekkrlerimi sunuyorum
MERT DURSUN
3
NDEKLER
GR.....................................................................................................................................................1
1.YAPI TEMELLER...........................................................................................................................1
1.1.Temel......................................................................................................................................2
1.2.Temel Zemini..........................................................................................................................2
1.3.Temellerin Snflandrlmas.................................................................................................4
1.3.1.Yzeysel Temeller.....................................................................................................4
1.3.2.Yzeysel Temel eitleri..........................................................................................5
1.3.2.1.Basit Duvaralt Temelleri...........................................................................5
1.3.2.2.Beton Duvaralt Temelleri...........................................................................5
1.3.2.3.Betonarme Duvaralt Temelleri...................................................................5
1.3.2.4.Beton Tekil Temeller.....................................................................................6
1.3.2.5.Kademeli Beton Temeller............................................................................6
1.3.2.6.Tekil Betonarme Temeller...........................................................................6
1.3.2.7.Srekli Temeller............................................................................................6
1.3.2.8.Radye Temeller.............................................................................................6
1.3.3.Derin Temeller...........................................................................................................7
1.3.3.1.Derin Temel eitleri....................................................................................7
1.3.3.1.1.Kazk Temeller.................................................................................7
2.TAIMA GC HESAPLAMALARI.............................................................................................7
2.1.Yzeysel Temellerde Tama Gc Hesaplamalar............................................................8
2.1.1.Deneysel Tama Gc..............................................................................................11
2.1.1.1.Standart Penetrasyon Deneyi.......................................................................12
2.1.1.2.Statik Penetrasyon Deneyi............................................................................17
2.1.1.3. Dinamik Penetrasyon Deneyi......................................................................18
2.1.2.Teorik Tama Gc.................................................................................................20
2.1.2.1.Tama Gc Faktrleri...............................................................................21
2.1.2.2.ekil Faktr.................................................................................................22
2.1.2.3.Yeraltsuyu etkisi...........................................................................................23
2.2.Derin Temellerde Tama Gc Hesaplamalar..................................................................27
2.2.1.Kazklarn tama gc.............................................................................................27
2.2.1.1.Mnferit kazklarn tama gc.................................................................27
2.1.1.2.Dinamik kazk formlleri.............................................................................28
2.1.1.3.Kazklara ait tama gcnn ykleme deneyleri ile bulunmas..............31
2.1.1.4.Kazk ykleme deneylerinin kritii ve uygulamadaki deerler................34
2.1.1.5.Kazklarn tama gcn bulmaya yarayan dier yollar.........................35
2.1.1.5.1.Derin penetrasyon deneyi sonularndan faydalanma..................35
2.1.1.5.2. eitli zeminler iin tablolardan faydalanma...............................35
2.1.1.6.Bir kazk grubunun tama gc.................................................................36
KAYNAKLAR.......................................................................................................................................41
4
GR
Yap temellerinin grevi, st yap yklerini temel zemine iletmektir. Zemine iletilen
ykler temel dzlemi altnda gerilmeler (taban basnlar) oluturur. Taban basnlar zemin
ktlesi iinde dalarak, belli derinliklerde skma, ekil deimelerine neden olur. Skma
ve ekil deitirmenin bykl yklerin iddetine, dorultusuna ve iletim biimine bal
olduu kadar zeminin zikzak zelliklerine de baldr. Ta, ahap, elik gibi malzemelerin
fiziksel zellikleri geree yakn olarak saptanabilir. Temel zemini homojen, izotop olmayan
(heterojen)bir ortamdr. Bu nedenle zeminin skabilirlii ekil deitirmesi ve kayma direnci
arasnda matematiksel bir bant kurulamaz. Ayrca temel zeminin davranna ilikin model
deney sonular da , deney koullarna gre deiebilir. Tm bu glklere karn, zemin
mekanii ve temel teknii biliminin ulat teorik ve deneysel dzey bir ok temel
probleminin zmn gerekletirmektedir. Bir tayc sisteminin tasarmnda, temel
sisteminin de amaca en uygun biimde dzenlenmesi yapmn salaml bakmndan
zorunludur. rnein Yap ykleri etkisi ile zeminin skmas sonucu oluan farkl oturmalar,
yaplarda nemli atlaklarn olumasna neden olur. Bu durum gz nne alnarak, yapnn
her blmndeki oturmalarn ayn deerde olmas salanmaldr. Bunun iinde, zemin
zelliklerinin doru olarak saptanmas ve temel sisteminin zemindeki skmaya uyacak
biimde tasarlanmas zorunlu olur. Ayrca yapnn tayc sisteminin seiminin de, zemin
zelliklerinin gz nnde bulundurulmas gerekir. Yap tayc sistemi zemin
deformasyonlarna uyabilecek ekilde tasarlanmaldr.
Temel zeminindeki oturma farklarna kolayca uyan yaplara bklebilir (fleksible)
yapmlar, uyamayan yaplara da rijit yaplar ad verilir. Rjit yaplar zemindeki oturmalara
uyamayacandan, oturmalara bal olarak atlayabilir. Bu nedenle statik bir sisteme karar
vermeden nce, temel zeminin davranna ilikin yeterli bilgilerin elde edilmesi gerekir.
rnein salam olmayan, ykler etkisi ile ok skabilen zeminler zerine yaplacak
yaplarn tayc sisteminin bklebilir olmasnda blmlerin matsall olarak
balanabilmesinde yani tm sistemin izostatik olarak seilmesinde byk yarar vardr. Bu
nedenle, salam olmayan zeminler zerine yaplacak yaplarda ekonomik sonular elde
edilmez. ok byk alanl yaplar, farkl tabakalardan oluan zeminler zerinde oturursa
oturmalarda byk farklar olabilir. Bu nedenle, yaplarda oluabilecek atlamalar nlemek
amac ile, yap ktlesi ile paralanmaldr. Bylece yap tayc sistemi ile temel trne karar
vermeden nce, temel zeminin aratrlmas ve zelliklerinin saptanmasnda byk yararlarn
salanaca anlalr.
5
1.YAPI TEMELLER
1.1.Temel
Yap yklerini zemine aktaran elemanlardr. Yaplara gelen ykler ; Sabit ykler (kendi
arl , sabit eya vb.) hareketli ykler, dinamik ykler , kar ykleri , su basnlar , yanal
zemin basnlar vb. olabilir.
1.2.Temel Zemini
Yap yklerini dorudan veya temeller vastasyla tayan zemin ortamdr. Yap
yklerinin dorudan tanmas (toprak baraj gibi) durumunda temel zemini temel olarak da
adlandrlr. Yap yklerinin temeller vastasyla aktarlmas durumunda ise , temel zemini ile
temel arasnda , ayrlmaz bir karlkl etkileim sz konusu olur.
Temeller genel olarak iki ana gruba ayrlrlar. S temeller (yzeysel temeller) , yap
yklerini , zemin yzne yakn olan s derinliklere aktarrlar. Tekil (mnferit temel , pabu)
erit (mtemadi , srekli) ve Radye temeller (radye , radyejeneral , plak temel) , s
temellere rnek olarak verilebilir.


Kolon
Temel

L
B
Df
B=D
Df
A ) Tekil Temeller
B
Kolon
Temel

L
B
B ) erit Temel
6
Df
Kolon
Temel
B
L
C ) Radye Temel
Yap
Kazk bal
Tama
Gc
Dk
Zemin
Kazklar
Tama Gc
yi Zemin
ekil 1 Temel Sistemleri (V.KUMBASAR-F.KP 1969)
D ) Kazkl temel
7
Yap ykleri , zemin yzne yakn zemin ortama gvenli bir ekilde tattrlamazsa ,
derin temeller ile , ykler derindeki salam tabakaya aktarlr. Kazkl temeller , derin
temellere rnek olarak verilebilir. ( ekil 1 )
Yap temellerinin grevi, st yap yklerini temel zemine iletmektir. Zemine iletilen
ykler temel dzlemi altnda gerilmeler (taban basnlar) oluturur. Taban basnlar zemin
ktlesi iinde dalarak, belli derinliklerde skma, ekil deimelerine neden olur. Skma
ve ekil deitirmenin bykl yklerin iddetine, dorultusuna ve iletim biimine bal
olduu kadar zeminin zikzak zelliklerine de baldr. Ta, ahap, elik gibi malzemelerin
fiziksel zellikleri geree yakn olarak saptanabilir. Temel zemini homojen, izotop olmayan
(heterojen)bir ortamdr. Bu nedenle zeminin skabilirlii ekil deitirmesi ve kayma direnci
arasnda matematiksel bir bant kurulamaz. Ayrca temel zeminin davranna ilikin model
deney sonular da , deney koullarna gre deiebilir. Tm bu glklere karn, zemin
mekanii ve temel teknii biliminin ulat teorik ve deneysel dzey bir ok temel
probleminin zmn gerekletirmektedir. Bir tayc sisteminin tasarmnda, temel
sisteminin de amaca en uygun biimde dzenlenmesi yapmn salaml bakmndan
zorunludur. rnein Yap ykleri etkisi ile zeminin skmas sonucu oluan farkl oturmalar,
yaplarda nemli atlaklarn olumasna neden olur. Bu durum gz nne alnarak, yapnn
her blmndeki oturmalarn ayn deerde olmas salanmaldr. Bunun iinde, zemin
zelliklerinin doru olarak saptanmas ve temel sisteminin zemindeki skmaya uyacak
biimde tasarlanmas zorunlu olur. Ayrca yapnn tayc sisteminin seiminin de, zemin
zelliklerinin gz nnde bulundurulmas gerekir. Yap tayc sistemi zemin
deformasyonlarna uyabilecek ekilde tasarlanmaldr.
Temel zeminindeki oturma farklarna kolayca uyan yaplara bklebilir (fleksible)
yapmlar, uyamayan yaplara da rijit yaplar ad verilir. Rjit yaplar zemindeki oturmalara
uyamayacandan, oturmalara bal olarak atlayabilir. Bu nedenle statik bir sisteme karar
vermeden nce, temel zeminin davranna ilikin yeterli bilgilerin elde edilmesi gerekir.
rnein salam olmayan, ykler etkisi ile ok skabilen zeminler zerine yaplacak
yaplarn tayc sisteminin bklebilir olmasnda blmlerin matsall olarak
balanabilmesinde yani tm sistemin izostatik olarak seilmesinde byk yarar vardr. Bu
nedenle, salam olmayan zeminler zerine yaplacak yaplarda ekonomik sonular elde
edilmez. ok byk alanl yaplar, farkl tabakalardan oluan zeminler zerinde oturursa
oturmalarda byk farklar olabilir. Bu nedenle, yaplarda oluabilecek atlamalar nlemek
amac ile, yap ktlesi ile paralanmaldr. Bylece yap tayc sistemi ile temel trne karar
vermeden nce, temel zeminin aratrlmas ve zelliklerinin saptanmasnda byk yararlarn
salanaca anlalr.
1.3.Temellerin Snflandrlmas
Temel zeminin ve yapnn zelliklerine gre deiik trde ina edilirler. Yk yzeye
yakn yerlerde zemine aktaran yzeysel temeller veya daha derinde bulunan salam zemine
ykleri aktaran derin temeller olarak ikiye ayrlr.
1.3.1.Yzeysel Temeller
Yk zemin yzeyine yakn yerlerde zemine aktaran temeller yzeysel temellerdir.
Salam zemin yzeye yakndr. Yklerin fazla olmamas ve zeminin durumu gerei bu tip
temeller yaplr. Temel alt taban don blgesi snrn altnda yaplr. Yzeysel temellerde yap
yk dorudan doruya temel taban ile tayc zemine aktarlr. Temel zemini niform
deilse, rk blgeler krlar ve zgara kirilerle geilmeye allr. Zemin ve yk
durumuna gre eitli yzeysel temeller mevcuttur.
8
TEMELLER
YZEYSEL TEMELLER DERN TEMELLER
BAST DUVARALTI TEMELLER KESON TEMELLER
TEKL BETON TEMELLER KUYU TEMELLER
NASS TEMELLER KAZIKLI TEMELLER
SREKL BETON TEMELLER
BASAMAKLI BETON TEMELLER
TEKL BETONARME TEMELLER
DARESEL TEMELLER
SREKL TEMELLER
K YNDE SREKL TEMELLER
RADYEJENERAL TEMELLER
TABLO 1 (TEMELLERN SINIFLANDIRILMASI)

1.3.2.Yzeysel Temel eitleri
1.3.2.1.Basit Duvaralt Temelleri
Basit duvaralt temelleri duvar altlarnda ta, tula, beton veya betonarmeden yaplr.
Az katl yma binalarda temel ta duvar ile bunun altnda ve stnde betonarme hatldan
ibarettir.
1.3.2.2.Beton Duvaralt Temelleri
Yklerin az olmas halinde srekli ve tekil beton temeller yaplr. Temel h kalnl
pratik tablolarla tayin edilir. Srekli duvaralt temelde birim boy iin hesap yaplr. Temel
taban basnc niform olarak kabul edilir.
1.3.2.3.Betonarme Duvaralt Temelleri
Yap yknn byk olmasndan veya zemin gerilmelerinin dk olmasndan dolay
temel L konsol boyu bykse temel betonarme yaplr.
L>d/3 ise temele donat konulur L= temel boyu d= temel kalnl. Duvaralt
betonarme temellerde temel kesitinin 0.002si kadar donat konulmaldr.
1.3.2.4.Beton Tekil Temeller
9
Bu tip temeller daha ok elik yap temellerinde kullanlr. Kolon yk fazla ise kolon
tabanndan doan gerilmeler kontrol edilir. A=kolon, a = beton temelin st yk alan .Beton
st yznde kolon taban altnda msaade edilen beton gerilmesi.
== b
3
A / a ,
1

2
28
W

(1)
olmaldr
1.3.2.5.Kademeli Beton Temeller
Temelin oturaca zemin seviyesi derinde ise temel bu seviyeye beton temele indirilir.
stne betonarme temel ina edilir. Beton temel taban zemin emniyet gerilmesi ve temel
ykne gre tayin edilir. En kritik kayma gerilmeleri, zemin gerilmelerinin max olduu ynde
kolon yznde meydana gelir.
1.3.2.6.Tekil Betonarme Temeller
Betonarmeden yaplr. Dikdrtgen veya trapez kesitli olabilir. Trapez kesitli olanlar
daha ekonomiktir. st eimi byk olan temeller iin kalp yaplmas gerekir. Eim en fazla
olabilir. En ok eimi kullanlr . Kolonlar temele kolon kesitinden daha byk alanl
kaidelerle balanr. Tekil temellerde eilme, koyma ve zmbalamaya gre tahkik hesaplar
yaplr.
En byk temel momentleri kolon kenarndan geen eksenlerde meydana gelir.
Gerilmelerin kenarlara yayl dzgn olmayp kolon ekseninden temel kenarlarna doru
azalan bir yayl gsterir. Bunun iin temel taban ortasnda donaty sklatrmak gerekir.
Kenarlardaki donat seyrek konulur. Tekil temelde krlma kolon kenarndan balayarak
yaklak 45
0
lik bir eilme , alan kesik piramitlerin yz boyunca olur.
1.3.2.7.Srekli Temeller
Zemin emniyet gerilmesi kk, yklerin byk olmas halinde tekil temeller birbiri
iine girerler. Tekil temeller bir aks boyunca birletirilerek srekli temeller yaplr. Bazen
yapdaki farkl oturmalar azaltmak iin bu tip temeller kullanlr. Bir srekli temel kirii ile
bunun tabann tekil eden plaktan (Ampatman pla ) ibaret srekli temelin hesab kirilerde
zemin reaksiyonundan oluan eilme momentleri ve kuvvetlerine gre yaplr. Zeminin hakiki
karakteristiklerini, st yapnn rijitliini temelin deformasyonlarn gz nne alarak hesap
yaplmas glkler dourmaktadr.
1.3.2.8.Radye Temeller
Temel zemini skabilen bir zeminden ibaret ise tekil temeller yayana birbirlerine
yaklar, bu halde temel tabann tamamen rten radye temeller yaplr. Bylece yklerin ve
oturmalarn niform dalmas salanr. Kirili ve kirisiz radye temeller hesaplandktan sonra
bunlarn deformasyonlarnn seilen plak kalnlna gre plaklar iin yaplan kabuller iinde
kalnln kontrol gerekir.
10
1.3.3.Derin Temeller
Byk tama gc daha derinde olan zemin tabakalarndan yararlanmak iin derin
temeller yaplr. Temel sistemi yap ykn derine aktarr. Salam zemin derinlerdedir. zel
temel ettleri ve ina metotlar gerektirir. Derin temel olarak kuyu temeller, keson temeller,
kak temeller yaplr.
1.3.3.1.Derin Temel eitleri
1.3.3.1.1.Kazk Temeller
Yap yklerinin yzeysel temel sistemleri ile tatlamad hallerde, salam tabaka
derinlerde ise kazkl temeller kullanlr.
Yap ykleri kazk u kuvvetleri veya yzeysel srtnme yoluyla zemine aktarlr.
Kazk yap malzemesi ve zemin ekotisite deerleri farkl olduundan yumuak malzeme yk
tamayacaktr. Kazklar arasnda bulunan zemine yk verilmemelidir. Kazkl temellerde
kazk ucundan daha derinlere kadar sondaj ve temel zemini incelemeleri yaplmal, derinlerde
skabilir tabakalarn kalnl tespit edilmesi ve uygun kullanl kazk tipi seilmelidir.
2.TAIMA GC HESAPLAMALARI
Temel , yapnn zerinde bulunduu zeminle temasn salayan ve yapdan gelen
ykleri zemine aktaran yapnn nemli bir birimidir. Temellerin stabilite analizinde iki kriter
dikkate alnr. Birincisi, temelde oluacak oturma deerleridir. Bu. deerler,yap cinsine gre
verilen snrlar dahilinde kalmal veya genel bir ifade ile yapya zarar vermeyecek lde
olmaldr. kincisi, temel altndaki zeminin kayma yenilmesine kar uygun bir yapda
bulunmasdr. Yani, tama gc artn salanmas gerekmektedir. Eer ilk kriter salanyor
ise, genellikle ikinci kriter de salanm olacaktr. Kural olarak tasarm,ikinci kriter dikkate
alnarak yaplr ve birinci kriterin kontrol eklinde devam eder. Fakat nemli yaplarda veya
karmak yapl zeminlerde, ayrca hassas oturma analizinin yaplmas gerektii
belirtilmelidir.
Temeller, zerinde bulunduklar zeminin tama gc ve zerlerine ina edilen yaplarn
duyarllna gre boyutlandrlrlar. Temel zemini, tama gc ynnden bundan sonraki
blmlerde detayl olarak anlatlacaktr. Yaplarn duyarll ise, tasarmda dikkate alnmas
gerekli nemli bir noktadr. Yaplar, duyarllk ynnden " fleksibl" ve " rijit" olmak zere iki
snfa ayrlrlar. Fleksibl yaplar, daha az duyarl olup farkl oturmalara msait yapdadrlar.
Rijit yaplar ise, zeminde oluacak farkl oturmalara msait deillerdir ve bu. farkl
oturmalardan dolay ilave zorlamalara maruz kalrlar. Yani, duyarll yksek yaplardr. Bu
nedenle fazla duyarl yaplarn temel tasarm zenle yaplmaldr. zellikle karmak yapya
sahip zayf zeminlerde veya hareketli yklere maruz yaplarda daha dikkatli olmak
gerekmektedir, Bu artlara sahip zemin ve yaplarda oturma derzleri dzenlenmesi, farkl
oturmalarn yap zerindeki olumsuz etkilerinin nlenmesi ynnde sunulan zm
yntemlerinden biridir. Fakat oturma derzleri ; yeralt suyu seviyesi altnda szdrmazlk
ynnden probleme neden olduklarndan, dzenlemenin bu problem dikkate alnarak
yaplmas gerektii unutulmamaldr.
Temeller yukarda ksaca deinilen esaslar dorultusunda deiik ekilde
snflandrlrlar. Temel (gmlme) derinliine gre yaplan snflamalarda " yzeysel ve derin
temeller" olmak zere iki ana snfa ayrlrlar. Baz kaynaklarda " ok yzeysel temeller"
11
olarak nc bir snfa da rastlamak mmkndr. Ev ve benzeri hafif yaplarda kullanlan bu
temellerin boyutlandrlmasnda tama gc ve oturma kriterlerinden ok; bitki rts ,
drenaj , geirimlilik , nem oran ve don etkisi gibi yre karakteristikleri dikkate alnr.
Yzeysel temellerde , temel derinlii temel geniliinden kktr ( Df <B ).Bu
temeller iin temel derinlii snr metre olarak dnlebilir. Fakat bu kural, her zaman
geerli deildir. ok byk yap temelleri, byk temel derinliine ramen , ( Df<B ) artn
salamas nedeniyle yzeysel temel snfna girerler.
Yzeysel temeller temel boyutlarna gre deiik ekilde adlandrlrlar. Eer temel
uzunluu temel geniliinin be katna eit veya byk ( L 5B) ise, bu tr yzeysel
temeller " erit temel " olarak bilinir. Aksi durumda, yani temel uzunluu temel geniliinin
be katndan kk ( L < 5B ) ise, bu tr yzeysel temeller " tekil temel" olarak adlandrlr.
Tekil temeller genellikle kare, dikdrtgen ve dairesel ekilli olurlar. erit temeller duvar yk,
tekil temeller ise kolon yk tarlar. Kolon yklerinin fazlal nedeniyle temel boyutlarnn
komu temelleri etkileyecek kadar genilemesi, birleik temel sistemini gerekli klar. Birden
fazla kolon ykn tayan bu tr temeller " konsol temel" olarak bilinir. Eer zemin
zelikleri, temel alannn yap alanna yakn olmasn gerektirecek kadar zayf veya yap yk
ayn duruma neden olacak kadar byk ise, tekil ve birleik temeller yerine yayl temeller
tercih edilir. Bu tr temeller gnmzde "radye" olarak bilinmektedir. Radye temel, rijit bir
plaka gibi dnlr. Bu tr temellerin tercih edilmesiyle, ar ve farkl oturmalardan dolay
yapda oluacak olumsuz etkiler ortadan kaldrlm olur.
Derin temellerde, temel derinlii temel geniliinden byktr ( Df> B). yzeysel
temellerden fark, temel derinliinin dier boyutlardan ok byk olmasdr. Derin temeller
basite "kazkl ve kuyu. temeller" olarak ikiye ayrlr. Kazkl temeller, tama glerinin
daha dk olmas ve ularnn salam birime ulamas gibi zorunluluklar nedeniyle kuyu
temellerden farkllk arz ederler. Kuyu temellerde tama gc ynnden yksek bir emniyet
faktr salanacandan, oturmalar meydana gelmez veya ok kk deerlerle snrlandrlr.
Bu nedenle olduka duyarl yaplar olarak bilinen gkdelenler, kuyu temeller zerine ina
edilirler.
2.1.Yzeysel Temellerde Tama Gc Hesaplamalar
Rijit yaplarn temelleri genellikle tama gc. esasna gre boyutlandrlr. Temel
zemini tama gc analizinde, zeminin kayma direnci ile konsolidasyon karakteri dikkate
alnr. Bu zelikleri temsil edecek parametreler, bozulmam numuneler zerinde yaplan.
laboratuar deneyleri ve arazide yaplan yerinde deneyler ile tespit edilir. Temel zemini tama
gc analizi ise iki yntemle yaplr. Teorik ve deneysel tama gc olarak adlandrlan bu
yntemler ilerde detayl olarak anlatlacaktr.
Bu iki yntemin yannda ilk tasarm amal olarak deiik zemin tipleri iin tama gc
yaklamnda da bulunulmutur Tablo 2 , zemin zelliklerinin bilinmesi durumunda msaade
edilebilir tama basnc aralklar ile kullanm iin tavsiye edilen deerleri sunmaktadr. Bu
tablo, ayrk temeller zerine ina edilmi bir yap iin son yenilmeye kar uygun bir emniyet
faktrnn seilmesi ve yapya zarar verici oturmalarn nlenmesi esas dikkate alnarak
hazrlanmtr. Farkl oturmalarn sz konusu olduu yerlerde bu deerler kullanlmamal ve
detayl aratrma, deney ve analizler yaplmaldr. Tablo 2 de verilen deerlerin yalnzca temel
zemini dayanm parametrelerinin bilinmedii durumlarda ilk tasarm amal olarak
kullanld unutulmamaldr.
Tablo 2 de verilen msaade edilebilir tama basnc deerlerini, ok yumuak-orta
sklkta ince taneli zemin aralnda veya yeraltsuyu tablas zerinde kullanmak gerektiinde
emniyetsiz sonular elde edilebilmektedir. Bu durumda tama gc deerleri teorik yntemle
kontrol edilmelidir. Ayrca tablodan seilen deerlerin, bitiik yaplarn performansyla
btnlk tamasna dikkat edilmelidir. Eer zemin iindeki tayc tabaka daha zayf ve
12
skabilir veya kompressibilitenin derinlie bal olmakszn sabit olduu yerlerde, btn
temel yaps iin konsolidasyon oturma analizi yaplmaldr. Bu nedenlerle, temelin boyutlar
ve pozisyonuna bal olarak Tablo 2 de verilen deerlerinin uyarlanmas gerekmektedir. Bu
uyarlama aadaki esaslar dahilinde yaplmaldr.
1. Sktrlm dolgu malzemenin msaade edilebilir tama. basnc, tabii zemine
ait deere eit alnr. Sktrlmam dolgu veya organik malzemelerin msaade edilebilir
tama basnc ise malzeme zellikleri ve kvamllk derecesine bal olarak Tablo 2 den
olduu. gibi alnmaldr.
2. Skabilir ince taneli zeminlerde msaade edilebilir tama basnc, genellikle
yapnn btnyle oturmasnn dikkate alnmasyla snrlandrlr.
3. Kaya iin tabloda verilen deerler kayacn tek eksenli basn dayanmn
ayorsa, msaade edilebilir tama basnc kayacn tek eksenli basn dayanmna eit alnr.
4. Eksantrik yklerin etkisindeki temellerin altnda oluan maksimum taban
basnc, Tablo 2 de verilen nominal deerleri amamaldr.
5. Rzgar ve deprem yklerinden dolay tama basncnda nominal deerin 1/3
den daha kk oranda oluabilecek fazlalk "tolere edilebilir. Eer deprem ve rzgar
yklerinden dolay oluan ar ykler tablo 'da verilen nominal deerlerin 1/3 den fazla ise,
msaade edilebilir tama basnc nominal deerinin 1/3' orannda artrlr.
6. Yumuak kaya veya iri taneli zeminler zerindeki temeller iin msaade
edilebilir tama basnc , 50 cm den sonraki her 30 cm derinlik iin nominal deerlerinin % 5
i orannda arttrlr.
7. Eer temel yzeyde ve Tablo 2 deki ilk snfta verilen sert veya orta
sertlikteki kayalar zerinde oturuyor ise, verilen nominal deerler olduu gibi kullanlr.
Temel derinliinin her 30 cm. lik artnda bu nominal deerler % 10 orannda artrlr,
ekil 2 Zayf Tabaka Ve Yzeysel Temel
(Temel zemini tama Gc , Hasan Tosun , 1989 ANKARA)
Tablo 2. Tayc malzeme cinsine gre msaade edilebilir tama basnc deerleri
(NAVFAC DM-7.2 ,1982)
13
Temel Altndaki Tayc Malzeme Kvamllk
Msaade Edilebilir Tama
Basnc qa (kN/m
2
)
Kullanm iin
tavsiye
Qa aral edilen deer
Masif kristalize magmatik ve metamorflk
Kaya: granit ,diyorit,bazalt, gnays,imentolu konglomera
(salam)
Sert salam kaya
6000 - 10000 8000
Yapraklanmal metamorfik kayrak ist (salam)
Orta sert salam kaya
3000 - 4000 3500
Tortul kaya: Sk imentolu eyl, kumta,silt ta
boluksuz kireta
Orta sert salam kaya
1500 - 2500 2000
Ayrm ve paralanm herhangi bir kaya
(eyl gibi ar killi kayalar hari)ROD<25
Yumuak kaya
800 1200 1000
Sk eyl veya salam artlarda dier killi kayalar
Yumuak kaya
800 1200 1000
iyi derecelenmi ince ve iri taneli zemin karm:
(GW-GC,GC,SC) ok sk
800 1200 1000
akl , akl-kum karm. iri akl-akl karm :
(GW.GP,SW,SP)
ok sk
Orta sk sk
Gevek
600 1000 700
400 700 500
200 600 300
ri-Orta daneli kum, az akll kum
(SW,SP)
ok sk
Orta sk sk
Gevek
ok sk
Orta sk sk
Gevek
400 600 400
200 400 300
100 300 150
nce-orta kum,siltli veya killi orta-iri kum
(SW.SM,SC)
300 500 300
200 400 250
100 200 150
Homojen organik olmayan kil,kumlu veya siltli kil
(CL ,CH)
ok kat-sert
Orta kat-kat
Yumuak
300 600 400
100 300 200
50 - 100 50
Organik olmayan silt, kumlu veya killi silt
ok kat-sert
Orta kat-kat
Yumuak
200 400 300
100 300 150
50 100 50
8. En kk boyutu yaklak 1 m den kk olan temeller iin msaade edilebilir
tama basnc, nominal deerin 1/3 nn. temelin en kk boyutuyla arpmasyla elde
edilir,
9. Eer temel altndaki zeminde ekil 1 de gsterildii .gibi daha zayf bir tabaka
var ise, bu. tabakaya etkiyen yap yk Eitlik 1 den bulunur. Burada Q , temelin kendi
arln ihtiva etmeyen uygulanan yk, L ; temel uzunluu ve B ;temel geniliidir. Eitlik 1
den elde edilen bu deer,Tablo 1 den elde edilen nominal deerden kk veya eit olmaldr.

( )( ) t L t B
Q
q
L
16 . 1 16 . 1 + +

(NAVFAC DM-7.2 ,1982) (2)

14
10. Eer smel ekil 3 de gsterildii gibi asl kaldrma ykne maruz kalyor ise,
bu kaldrma ykne diren Eitlik 3 den hesaplanr. Burada Q ; uygulanan kaldrma yk, W ;
temelin ve temel stnde kesik izgi ile gsterilen malzemenin toplam efektif arldr.
Zemin arlnn bulunmasnda, su tablasnn stnde toplam birim arlk (

) , su
tablasnn altnda ise yzer birim hacim arlk (
s

) kullanlmaldr. Eitlik 3 den elde

edilecek emniyet faktrnn ikiden kk olmamas gerekmektedir (F>2).
Q
W
F
(TERZAGH , K. and PECK , R.B 1948 ) (3)
ekil 3 Asl Kaldrma Yk Etkisindeki Yzeysel Temel (NAVFAC DM-7.2 ,1982)
2.1.1.Deneysel Tama Gc
Deneysel tama gcnn bulunmasnda Standart, Statik ve Dinamik Penetrasyon,
Pressiometre ve Veyn gibi arazi deneyi sonular kullanlr. Deneysel yntemde temelin
maksimum oturmas dikkate alnarak msaade edilebilir tama basnc ampirik olarak
bulunabilir. Fakat bitiik temellerin etkisiyle oluan. oturmalar dikkate alnmaz. Deneysel
yoldan tama gc analizine gidilmesi halinde, eer smeller birbirlerini etkileyecek kadar
yakn aralkl yerletirilmi ise, ayrca detayl oturma analizi yapmak gerekmektedir.
2.1.1.1.Standart Penetrasyon Deneyi
15
lk defa 1927 ylnda ABD de Raymond Concrete Piling firmas tarafndan kullanlan ve
ap 60-100 mm arasnda deien sondaj kuyularnda uygulanabilen Standart Penetrasyon
Deneyi, dikkatli yapld takdirde zeminin fiziksel ve mekanik zelikleri hakknda faydal
ve ucuz ampirik bilgiler salamaktadr. Esas olarak kumlu zeminlerde kullanlan bu deney,
yumuak killerden zayf kayalara kadar deiik malzemelerde farkl amalar iin
uygulanabilmektedir.
Basit mekanik bir mekanizmas olan bu deney de , zel sonda deney yaplacak seviyeye
indirilir. 63.5 kg lk bir arlk 76 cm ykseklikten drlerek, sondann zemin iinde 30
cm ilerlemesi iin gerekli enerji veya darbe says tespit edilir. Deneyi yapan sondrn
deneyiminden kullanlan malzemenin ypranma derecesine kadar birok faktrn etki ettii bu
deneyde, elde edilen ham darbe says (N) deerlerinin deney yaplan seviye ve yer alt suyu
durumuna gre dzeltilmesi gerekmektedir.
N deeri ile zeminin msaade edilebilir tama basnc arasndaki ilk iliki, Terzaghi ve
Peck tarafndan 1948 ylnda sunulmutur . Temel geniliine bal olarak N deerlerinin
incelendii. bu yaklamda, direk olarak msaade edilebilir tama basnc
bulunabilmektedir. ekil 4 de verilen bu iliki, oturmalarn 25 mm yi amad ve yeraltsuyu
seviyesinin temel tabanndan en az temel geniliinin iki kat kadar derinlikte olduu
durumlar iin geerlidir
16
.
ekil 4 - Kum stne Oturan Temellerin Msaade Edilebilir Tama Basnc
(TERZAGH , K. and PECK , R.B 1948 )
Terzaghi ve Peck'in bu yaklam yaynland 1948 ylndan beri, tutucu sonular
sunduu. gerekesiyle deiime uram veya konuyla ilgili olarak yeni yorumlar
sunulmutur Bunlardan biri, Peck ve arkadalar tarafndan 1974 ylnda teklif edilenidir. Bu
yaklamda, 1948 ylndan sonra yaplm aratrma sonular ve bilgi birikimi dikkate
alnmaktadr . Bu yntemde, temel altndaki zeminde temel geniliinin iki kat (2B) kadar
olan derinlikte elde edilen N deerlerinin ortalamas alnr ve baz dzeltmeler yaplr. Eer
zemin siltli, ince taneli kum ve yeralt suyu ihtiva ediyorsa ve N> 15 ise, N deerleri Eitlik 4
de verildii gibi dzeltilir. Ayrca derinlik faktrde dikkate alnmaldr. Sondaj tijinde
oluacak titreim,yzeyde uygulanacak enerjinin dorudan sonda ucuna aktarlmasn
nlemektedir . Ayrca derin seviyelerde tijin zati arl batmay kolaylatrmaktadr.
17
Bu nedenle llen N deerinin bir derinlik dzeltmesine tabi tutulmas gerekmektedir
(Eitlik5) . Eitlik 6 da verilen P' , efektif dey rt basncdr. Ayn dzeltme faktr, ekil
5 de grafike edilmitir.
ekil 5 Dzeltme Faktr C
N
Deerleri (GBBS , H.J. and HOLTZ , W.G. ,1957)
N = 15 + 0.5 ( N 15 ) (GBBS , H.J. and HOLTZ , W.G. ,1957) (4)
N = C
N
.N (GBBS , H.J. and HOLTZ , W.G. ,1957) (5)
CN = 0.77 log
10

1
]
1

'
2000
P
(GBBS , H.J. and HOLTZ , W.G. ,1957) (6)
Dzeltilmi bu ortalama N deerleri, ekil 6 da verilen yeni grafiklerde kullanlarak,
daha hassas olarak zme gidilebilir. ekil 6 da verilen bu bantda, 25 mm lik oturmay
tolere edebilecek zeminin msaade edilebilir tama basnc, N deeri ve D
f
/B oranna bal
olarak incelenmektedir. Burada D
f
temel derinlii, B ise temel geniliidir.
18
1.5 0 0.5 1 1.5 0 0.5
Temel genilii B, m
ekil 6. Msaade Edilebilir Tama Basnc Deerleri
( PECK , P.B. , HANSON , W.E and THORNBURN , T.H. ,1974 )
ekil 6 dan elde edilen msaade edilebilir tama basnc q
a
deerinin, ortamda yeralt
suyu olmas durumunda yeniden dzeltilmesi gerekmektedir ( Eitlik 7 ) Burada c
w
dzeltme
faktrdr ve Eitlik 8 den bulunur. Bu faktrn bulunmasnda kullanlan D
w
temel
etrafndaki srsaj yzeyinden yeraltsuyu tablasna olan derinliktir.
q'
a
= c
w
. q
a
( PECK , P.B. , HANSON , W.E and THORNBURN , T.H. ,1974 )(7)
c
w
= 0.5 +
B D
D
f
w
+
5 . 0
( PECK , P.B. , HANSON , W.E and THORNBURN , T.H. ,1974 ) (8)
N deerine bal olarak gelitirilen bir baka yaklamda Meyerhof tarafndan
yaplmtr Mayerhof'un ilk makalesinde, Terzaghi ve Peck tarafndan gelitirilen ve ekil 4
de sunulan bu iliki formle edilmitir (Eitlik 9). 25 mm lik oturmalarn tolere edildii
varsaymyla gelitirilen bu ilikilerde, temel geniliinin 1.25 m den byk ( B> 1.25 m)
olduu durumlar iin Eitlik 9 ve aksi durum iin. ( B < 1.25 m) Eitlik 10 un kullanlmas
tavsiye edilmektedir.
q
a
=
2
3 . 0
84 . 2
1
]
1

+
B
B s N
(MEYERHOF , G.G. ,1965 ) (9)
q
a
=
9 . 1
s N
(MEYERHOF , G.G. ,1965 ) (10)
q
a
=
84 . 2
s N
(MEYERHOF , G.G. ,1965 ) (11)
19
Eitliklerde kullanlan. byklkler SI birimindedir. Msaade edilebilir tama basnc
(q
a
) kN /m
2
, oturma (s) mm ve temel genilii (B) m boyutundadr. N , temel tabannda
temel genilii kadar derinlikteki deerlerin ortalamasdr.
N deeri dolayl ynden zeminin tama gcnn bulunmasnda da
kullanlabilmektedir. ekil 7 , kum ve kumlu akl iin N darbe says ile kayma direnci as

arasndaki ilikiyi sunmaktadr Kabaca Eitlik 12 deki gibi formle edilebilen bu iliki
ile zeminin kayma direnci as tesbit edilebilmektedir. Bu elde edilen deerler, teorik tama
gc analizinde kullanlan tama gc faktrlerinin bulunmasnda kullanlmaktadr.
4
28
0
N
+
( PECK , P.B. , HANSON , W.E and THORNBURN , T.H. ,1974 ) (12)
ekil 7 Darbe Says Ve Kayma Direnci As ( ) Arasndaki liki
( PECK , P.B. , HANSON , W.E and THORNBURN , T.H. ,1974 )
2.1.1.2.Statik Penetrasyon Deneyi
Statik penetrometre olarak bilinen bu deneyde, deiik sonda tipleri kullanlmaktadr.
Birbirlerinden u direnlerinin llmesi bakmndan ayrlan bu penetrometrelerde, basn
20
altnda zemin iine itilen sonda ucunun gsterdii diren ile btn sonda ubuu evresinde
oluan srtnme kuvveti llr.
En yaygn tipi olarak bilinen Hollanda penetrometresi i ie gemi iki ubuktan
oluur.10 cm
2
kesit alan. ve 60
0
lik konik bir bala sahiptir. Gevek, uniform, ince taneli
zemin depozitlerinde baaryla kullanlabilen bu deneyle, Standart Penetrasyon Deneyinde
karlalan eksiklikler nlenmektedir. Fakat youn zeminlerde ve taneleri keli olan,
depozitlerde uygulama zorluuna sahiptir. Ayrca bir sondaj kuyusu amna gerek olmayan
bu deneyde sonular ; zeminlerin snflanmas, msaade edilebilir tama basnc ve
oturmalarn bulunmasna ynelik nemli bilgiler vermektedir.
zellikle kazkl temellerin tasarmda yaygn bir kullanm olan Statik Penetrometre
Deney sonular, zemin snfnn bilinmesi halinde yzeysel temeller iinde kullanlabilir.
Temel genilii yaklak 1-2 m olan kohezyonsuz zemin zerindeki yzeysel bir temel iin
msaade edilebilir tama basnc aada verilen bant ile hesaplanabilir (Eitlik 13) Bu
eitlik iSSin kullanlan q
c
konik u direncidir ve kN/m
2
boyutundadr.
q
a
=
10
c
q
(MEYERHOF , G.G. ,1965 ) (13)
Eitlik ( 13 ) yalnzca ok basit durumlar iin geerlidir. Daha hassas zmler iin,
temel genilii ve derinliini dikkate alarak gelitirilmi ( ekil 8 ) kullanlmaldr. Mayerhof
tarafndan gelitirilmi bu ekilde, temel genilii ve temel derinliinin fonksiyonu olarak
penetrometre vastasyla llen u direnci qc ile msaade edilebilir tama basnc q
a
arasndaki iliki incelenmektedir. Bu iliki, Eitlik 14 de formle edilmektedir. Bu eitlikte,
temel geniliinin ( B ) m boyutunda olduuna dikkat edilmelidir.
q
a
=
1
1
]
1

+
B
D
B f
1
40
. q
c
(SANGLERAT , G. , 1972) (14)
q
c
= U Direnci kN/ M
2
B = Temel Genilii M
D
f
= Temel Derinlii M
21
Sekil 8. Statik Penetrasyon Deneyinde Msaade Edilebilir Tama Basnc
(SANGLERAT , G. , 1972)
2.1.1.3. Dinamik Penetrasyon Deneyi,
Dinamik Penetrasyon Deneyi, SPT ile ayn prensiplere sahip olup bu deneyin yapld
klasik kuyular arasnda veri toplamak maksadyla uygulanr. Bu deneyde 64 mm apl ve 60
0
tepe al konik bir balk kullanlr. 63.5 kg lk bir arlk 76 cm ykseklikten drlr ve
her 30 cm lik ilerleme iin darbe says tespit edilir.
Dinamik Penetrasyon Deneyi, kuyu ama ileminden kaynaklanan olumsuz etkileri
ortadan kaldrmasna ramen,genel olarak SPTnin sahip olduu dezavantajlarn hepsine
maruz kalr. Kuyu amadan deney yapma durumunda ise, sondaj tijlerinin srtnmesi dikkate
alnmaldr. Bu. durum iin muhafazal konik balk kullanlmas tavsiye edilmektedir
Bu deney sonular, zemin cinsinin bilindii yerlerde zeminin tama gcnn
bulunmasnda kullanlmaktadr. Dinamik penetrasyon direnci Nco , SPT sonularyla
mukayese edilmi ve aadaki ampirik iliki bulunmutur. N, darbe saysdr.
Nco = 15 N (GADSBY . J.W 1971) (15)
Bu deney sonucunda elde edilen dinamik darbe says Nco SPT darbe says N e
evrildikten sonra. Standart Penetrasyon Deneyinde verilen esaslar dorultusunda zeminin
msaade edilebilir tama basnc bulunabilir. Buna alternatif olarak
B
D
f
< 4 artn salayan
temeller iin, msaade edilebilir tama basnc Eitlik 16 de verilen " Dutch forml"
vastasyla tesbit edilebilir. Eitlik 17 de verilen dinamik diren, 20 gibi bir emniyet
faktryle blnerek msaade edilebilir tama basnc elde edilir.
22
qa =
20
d
R
(SANGLERAT,G.,1972) (16)
R
d =
( )
r d
d
P m e A
H m
+

2
(SANGLERAT,G.,1972) (17)
R
d
, = dinamik birim diren , kN/m
2
e
d
= gmlme uzunluu / darbe , cm
m = ahmerdann arl, kN
H
d
= ahamerdann dm ykseklii , cm
P
r
= tij arl, kN
A= konik baln kesit alan , m
2
Deneysel yoldan zeminin msaade edilebilir tama basncnn bulunmasna alternatif
olarak bir baka yaklamda Meigh ve Hobbs tarafndan yaplmtr . Standart, Statik ve
Dinamik penetrasyon Deney sonularnn birlikte incelendii bu yaklamda besaplanan nihai
deer, dzeltilmi msaade edilebilir tama basnc olarak tanmlanmaktadr.
qa =
a
b
q
K

4
(MEIGH, A.C. and HOBBS. N.B.,1975) (18)
K
b
=
CO
c
N
q
100
(MEIGH, A.C. and HOBBS. N.B.,1975) (19)
q
c
= u direnci, kN/m
2
N
co
= dinamik penetrasyon direnci
Burada q
a
; Terzaghi-Peck yaklamndan ( ekil 4) bulunan msaade edilebilir tama
basnc, q
c
; Hollanda sondal Statik Penetrometreden elde edilen u direnci, N
co
;Dinamik
Penetrasyon Deneyinden elde edilen dzeltilmi dinamik penetrasyon direncidir ( darbe says
/ 0.3 m), (Eitlik 19) den bulunan K
b
deeri, kabaca zemin cinsine gre Tablo 3 den de
alnabilir. Bu deer, dzeltilmi msaade edilebilir tama basncnn. bulunmasnda pratik
olarak kullanlabilmektedir ( Eitlik 18) . Tane bykl ve tane dalmna bal olarak
deien dzeltme faktr K
b
deerlerinin zellikle oturma hesaplarnda kullanlmas tavsiye
edilmektedir. Tama gc hesaplarnda kullanlmas durumunda ise, dier yntemlerle
hesaplanan deerlerin doruluk derecesini arttracaktr.
23
K
b
ZEMNN CNS
2.5 Kumlu Silt
4 nce Kum
5 nce Orta Kum
8 Kumlu akll Kum
8 Orta ri Taneli Kum
8 16 akll Kum
12 16 Kumlu akl
Tablo 3. Dzeltme Faktr K
b
Deerleri (DE BEER, E.E. ,1965)
2.1.2.Teorik Tama Gc
Son tama gc teorik olarak temel altndaki zeminin kayma direnci parametreleri
kullanlarak hesaplanabilir. Terzaghi , Prandtl denklemini zemin artlarna uygulayarak
yzeysel temeller iin tama gc bantsn gelitirmitir (Eitlik 20 )
Yzeysel temeller iin teorik ve gzsemsel yenilme analizleri ematik olarak (ekil 9)
da sunulmaktadr. Bu zmde temel taban zerinde kalan zeminin kayma direnci ihmal
edilerek tama gcnn gmlme derinliine edeer bir ykle temsil edildii varsaylmtr.
Srekli erit temeller iin tama gc ve msaade edilebilir tama gc bantlar srasyla
(eitlik 20) ve ( 21) verilmektedir.
ekil 9. Tama Gc analizinde Teorik Ve Ampirik Yenilme
(SKEMPTON , A.W. ,1951)
q
u
= c
N B N D N
q f c
+ + 5 . 0
(SKEMPTON , A.W. ,1951) (20)
q
a
=
[ ]

N B N D N c
F
q f c
+ + 5 . 0
1
(SKEMPTON , A.W. ,1951) (21)
q
u
= Son Tama Gc
q
a
= Msaade Edilebilir Tama Basnc
A. B = erit Temelin Genilii
D
f
= Temel Derinlii
C = Zeminin Kohezyon Direnci
24
= Zeminin Birim arl
B. F = Emniyet Faktr
N
c
, N
q
, N

= Tama Gc Faktrleri
Skempton , Eitlik 21 da verilen msaade edilebilir tama basnc bantsn yeniden
dzenlenmitir (Eitlik 22 ) Burada P, zemin ve zemin suyunun etkisiyle ortaya kan toplam
rt basnc olup hesaplanmasnda temel seviyesi dikkate alnr. P
0
ise efektif rt basncdr.
Msaade edilebilir tama basnc Eitlik 41 de farkl ekilde ifade edilmesine ramen, normal
zemin artlarnda farkl sonularn elde edilmedii belirtilmelidir.
q
a
=
( ) [ ] P N P N B N c
F
q c
+ + + 1 5 . 0
1
0
'

(SKEMPTON , A.W. ,1951) (22)

Zeminin kayma direncine dayanan tama gc analizinde, temel ve zemin zelliklerini.
temsil eden baz deikenlerin iyi ekilde tanmlanmas gerekmektedir. Temel boyutlar,
konsantrik ve eksantrik ykleme durumu, yeralt suyu seviyesi gibi faktrlerin varlnda
yukarda verilen bantlarn uyarlanm ekliyle kullanlmas gerekmektedir. Fakat temel
derinliinin temel geniliine eit veya kk (Df B) ve temelin dey kenarnda ve
Tabannda oluan srtnme ve adhezyon direnlerinin ihmal edildii varsaym , bu blmde
bahsi geen btn analiz biimleri iin geerlidir.
Terzaghi tama gc bantlar incelendiinde, son tama gcnn temel derinliiyle
deitii gzlenmektedir. Kohezyonlu zemin ( =0) zerine oturan yzeydeki bir temel
(D
f
=0) iin tama gc ,temel geniliine bal olarak deimemektedir. Kohezyonsuz
zeminde (c=0) ise, son tama gc direk olarak temel genilii ile ilgilidir. Bu durum iin,
temel derinliinin temel geniliine gre etkisi daha fazladr.
2.1.2.1.Tama Gc Faktrleri
Teorik tama gc hesaplarnda zemin ;kohezyon (c), isel srtnme as ( ) ve birim
arlk ( ) parametreleri ile temsil edilir. Daha nce tanmlanan tama gc bantlarndan
grlebilecei gibi kohezyon ve birim arlk hesaplarda direk olarak kullanlmaktadr.
Kayma direnci as ise, tama gc faktrlerinin bulunmasnda nemli bir parametredir.
Burada tama gc faktrlerinin nasl elde edildii konusuna girilmeden, yalnzca bu ilemler
sonucunda ulalan nihai bantlar verilecektir.
N
q
= tan
2
(45+ / 2 ) e

. tan

(SKEMPTON , A.W. ,1951)
(23)
N
c

=
(N
q
-1) cot (SKEMPTON , A.W. ,1951) (24)
N
g
= 1.8 ( N
q
- 1 ) tan (SKEMPTON , A.W. ,1951) (25)
Bu eitlikler, analizlerde kolaylk salamak amacyla grafik veya tablolar halinde
sunulmutur. (ekil 10), deiik isel srtnme as deerleri iin tama gc faktrlerini
25
vermektedir. Fakat (ekil 10) dikkatli incelenirse, tama gc faktrlerinin, kayma direnci
asnn kk aralklarnda nemli oranda deiiklik arzettii gzlenecektir. zellikle ar
konsolide kohezyonlu zeminlerde kayma direnci as , arazi ve laboratuar ykleme artlarna
bal olarak deiiklik gstermektedir. Bu nedenle hesaplarda kullanlacak tama gc
faktrlerinin dolaysyla isel srtnme asnn seimi, arazi artlarn en iyi ekilde temsil
edecek ykleme oran dikkate alnarak yaplmaldr,
ekil 10 da verilen tama gc deerleri genel yenilme artlar iin geerlidir. Benzer
zm, yerel yenilme artlar iin de yaplabilir. Terzaghi, yerel yenilme analizinde kohezyon
ve isel srtnme asnn gerek deerlerinin 2/3 nn alnmasn nermektedir.
ekil 10
Tama Gc Faktrleri (HANSEN. J. B. 1961 )
2.1.2.2.ekil Faktr
Temelin ekli, aada uyarlanm ekliyle verilen Eitlikten grlebilecei gibi yar
ampirik ekil faktrlerinin kullanlmasyla tama gc hesaplarnda dikkate alnr.
Q
a
= c . N
c
. s
c
+D
f
. N
q
. s
q
+ 0.5 . . B . N

. s

(DE BEER, E.E. ,1965) (26)

Burada sc , sq ve sg ekil faktrleridir. Tablo 8 , DIN 4017 standardnda verilen ekil
faktr deerlerini sunmaktadr Bu tabloda kullanlan L ve B deerleri dikdrtgen temelin
boyutlar olup, srasyla temelin uzunluu ve geniliini temsil etmektedir. Farkl 'temel
26
ekilleri iin genel,kohezyonlu ve kohezyonsuz zeminlerde kullanlacak tama gc
eitlikleri Tablo 9 da verilmektedir
2.1.2.3.Yeraltsuyu Etkisi
Yeraltsuyu tablasnn pozisyonu ve durayll tama gc analizlerinde nemle
dikkate alnmas gereken bir faktrdr.
Temel ekli
ekil Faktrleri
S
c
, s
q
S
g
erit 1.0 1.0
Dikdrtgen 1+0.3 B / L 1 - 0.4 B / L
Kare veya daire 1.3 0.6
Tablo 4 .ekil Faktrleri
(CANADIAN MANUAL 1975)
27
ekil 11
Farkl Zemin artlarnda farkl ekilli Temeller in Tama Gc ( qu ) Eitlikleri
(NAVFAC DM 7.2 , 1982)
28
Eer su seviyesi yzeye kadar ulayorsa, zeminin tama gc yaklak olarak yar
deerine decektir. nk zeminin yzer birim hacim arl (
s
), birim arln ( )
yaklak yarsna eit olacaktr. Eer kalc su tablas ; temel tabannda temel geniliinden
byk bir derinlikte ise, dey basncn; hesaplanmasnda zeminin toplam birim arl
kullanlacaktr.
Eger yeraltsuyu seviyesi temel tabanna yakn veya temel tabannn stnde ise yzer
birim hacim arlk kullanlmaldr. Yeralt suyu seviyesinin durayl olmamas durumunda,
dalgalanma srasnda suyun ulat en yksek seviye, yeraltsuyu seviyesi olarak dikkate
alnp hesaplarda kullanlacaktr . lgili notasyonlar ekil 12 de gsterilmektedir.

ekil 12 Yzeysel temeller ve yeraltsuyu (CANADIAN MANUAL, 1975)
Yeraltsuyu etkisi dikkate alnarak tama gc bantlar yeniden formle edilmitir
ekil 13 ; su tablas derinlii, temel genilii ve zeminin kayma direnci asna bal olarak
birim arlk faktr ( F
1
) ve yenilme zonu derinliini ( d
0
) vermektedir. Bu zmler ,
yeraltsuyu seviyesinin yatay , temel tabannn przl ve kohezyonlu zeminlerde ( = 0 )
yeraltsuyunun etkili olmad varsaymlarna gre yaplmtr.

29
ekil 13 Yeraltsuyu Etkisindeki Zeminlerde Tama Gc Analizi
(NAVFAC DM- 7.2 1982)
Terzaghiden sonra tama gc analizinde daha gereki sonulara ulaabilmek iin
baz analitik ve ampirik aratrmalarda yaplm ve yeni yaklamlarda bulunulmutur. Daha
nce bahsi geen temel geometrisi ve yer alt suyunun , zemin tama gc zerindeki etkisine
ilaveten krlma yzeyi ekli temel derinlii , eimli ykleme artlar gibi konularda da
gelime kaydedilmitir.
30
2.2.Derin Temellerde Tama Gc Hesaplamalar
2.2.1.kazklarn tama gc
2.2.1.1.Mnferit kazklarn tama gc,
Kazklarla narin mnferit ayaklar arasndaki tek fark, inalarndaki metotdan ileri gelir.
Kazklarn enine kesidi, genel olarak sabittir. Baz tip kazklarda enine kesit sabit deildir ve
kazk hafife koniktir. Buna ramen, kazklarn tama gcn hesaplamak iin mnferit
ayaklar srasnda sylenenlerden faydalanmak mmkndr, Bir kazn tad Q yknn
Qf ksm, kazk evresindeki srtnme ile tanr, Geriye kalan Qp ksm ise kazn ucu
tarafndan zemine aktarlr. Buna gre, statik ykler altnda bir kazn tama gc:
Q = Q
p
+ Q
f
(AMLIBEL, N.A stanbul) (27)
forml ile gsterilir. Burada Qf miktarna srtnme direnci ve Qp, miktarna da u
direnci denir. Q
p
ve Q
f
simgeleri, mnferit ayaklarn tama gcn veren formlde sras ile
Q
D
ve 2 R f
s
D
f
ifadelerine denk gelir. niform plastik tabakalara, rnein ; derinlii nemli
olan yumuak kil, nehir dolmas, vaz, silt gibi zeminlere tamam ile gml olan kazklarda
Qp u direnci, Q
f
srtnme direncine gre ok azdr ve ihmal edilebilir. Bu eit kazklara
srtnme kazklar (friksiyon kazklar) veya yzen kazklar denir. Dier taraftan, kazn u
ksm daha dayankl tabakalara girmi veya dayankl tabakalara oturmu ise ykn nemli
bir ksm Q
p
u direnci tarafndan alnr. Yumuak vaz veya plastik kil tabakalarn delerek
ucu kayaya dayanm, veya kaidesi kayaya oturtulmu kazklarn yk u tarafndan tanr.
Byle kazklara stun kazklar veya u kazklar denir
Q
f
srtnme direnci ile Q
p
u direnci arasndaki oran zeminin cinsine ve kazn
boyutuna bir de kazn yapl metoduna baldr. Ahap ve hazr betonarme kazklar gibi
baz kazklar zemine aklarak sokulurlar. Baz kazklar ina iin de ilk nce zemine bir klf
(mesela serbest kapal bir boru) aklr. Klf iindeki boluk betona doldurulur. Baz tip
kazklarda beton doldurma Srasnda klf darya ekilir. Bu ekme almas akma
srasnda zeminde uyandrlm gerilmelerin bir ksmn yok eder. Kazk veya klflarn sert
zeminlere akma iini kolaylatrmak iin basnl Sudan faydalanlr. Kazn ucundan veya
ucunun evresinden fkran bu basnl su, kazk ucu altndaki zemini gevetir.
Dier bir grup kazklar ina iin zemine, sondaj aletleri ile bir delik alr. beton bu
delik iine dklr. Bu arada delik kaplamasn tekil eden boru (tubaj) yerinde brakld
gibi sklp dar da karlabilir.
31
Dier baz ina sistemlerinde zemine ucu ak bir boru aklr. Borunun iine giren
zemin materyali sondaj aletleri veya basnl su vastas ile temizlenir. Bu suretle hazrlanan
delik iine beton dklr.
Silindirik mnferit ayaklarn tama gcn bulmaya ait hesap metotlarndaki belirsizlik
dolays ile kazklarn tama gcn hesaplamaya ait abalarn baarszlkla sonulanmas
doaldr. Btn bu gayretlerde keyfi kabuller veya mevcut teorilerin doru olmayan
uygulamas grlmektedir. Mesela, u mukavemeti, yalnz iki boyutlu deformasyonlar iin
doru olan teorilerle (pasif toprak itkisi teorisi veya sonsuz uzunluktaki erit temeller ve
banketlerin tama gc teorisi ) hesaplanmtr.
Kazk evresine gelen basn Coulomb'un toprak basnc teorisi ile bulunmutur.
Halbuki bu teori, yalnz iki boyutlu (bir dzlem iindeki) deformasyonlar iin yrrlktedir.
Bundan baka, zeminin hacimsel skma kabiliyetinin u direnci zerine olan etkisi
tamamyla ihmal edilmitir. u halde, laboratuarda yaplan zemin deneylerine dayanarak bir
kazn tama gcn hesaplamak, bu gn iin mmkn olmadndan bu deer ya mahall
tecrbelere dayanlarak belirlenir yada bir deney kaz zerinde ykleme deney yaparak
dorudan doruya tayin olunur.
Ykleme deneyi mecburiyetinden kurtulmak iin basit bir antiye ls vastasyla
(yani belli bir WT arlndaki tokman belli bir H yksekliinden kazk bana dmesi
sonucu kazn zemine giri miktarn lerek) tama gcn hesaplamak iin
yzyldan fazla bir zamandan beri srekli gayretler harcanmaktadr.
Kazn AF giri miktar ile zeminin bu girie kar gsterdii dren arasndaki
balanty gsteren denklemlere Dinamik kazk formlleri ismi verilmitir.
2.1.1.2.Dinamik kazk formlleri.
Mnferit bir kazn belli bir tokmak darbesi yznden zemine girecei miktar ile
zeminin bu girie kar gsterecei diren arasndaki balantnn, mnferit bir kazn, statik
ykler altnda batmaya kar gsterecei dirence benzetilerek, ekil ( 2 A ) da o e b
erileriyle gsterilen ekilde olduu kabul olunur.
32
ekil ( 14) (Kum Zemin Direnleri) (AMLIBEL, N.A stanbul)
Kum zeminlerin kazn girmesine kar gsterdii diren, ekil ( 14 A) da grld
zere giri miktar ile artar. buna mukabil, killi zeminlerin gsterecei diren, ekil ( 14
A)da iaret edii zere, girme olay srasnda bir maksimum deerden geebilir. Bu suretle
kazn tokmak darbesi altnda zemine girerken grecei direncin, giri miktarnn p
deerini almas srasnda deiebilecei grlr.
Bu yzden, girie kar zeminin gsterecei dinamik diren teriminin belli bir manas
yoktur. Bu sebeple bu terim ile girie kar gsterilen nihai diren, yani girme erisinin dey
asimptotuna karlk gelen Q
D
direnci kast olunur.
Tokmak darbesi ile kazk '"zemine kadar girer. Bunun p ksm daimi giri
miktardr. ( ) miktar ise kazn evresindeki zeminin geici elastik skma
(ksalma) miktardr. Bundan dolay tokmak darbesi ile zemine Batma (girme) olayn her
zaman "elastik bir geri tepme takip eder". Bu anda kazk bann hissedilebilecek derecede
yukar doru kt grlr. ekilde bu geri tepme b a erisi ile gsterilmitir. Zeminin
gsterdii diren ile buna tekabl eden girme miktar art arpm girme olaynn art
srasnda yaplan ie eittir.
ekilde taranan (o b a )alanlar, kazn zemine p kadar girmesi srasnda evre
srtnmesini yenmek ve Kazk ucu altndaki zemini etrafa itmek iin lazm gelen ii gsterir.
Bu faydal ie ilave olarak, tokman darbesi ile kazk ve etrafndaki zemin iddetli titreim
haline sokulmu olur ve tokmak kazk bana dtkten sonra bir ok kereler zplar.Bu
dinamik olaylar iin harcanan enerjiye kayp gz ile baklr.
Mevcut dinamik kazk formllerinde u basitletirici kabuller yaplmtr: Zeminin
kazn girmesine kar gsterdii diren, kazn kadar girii srasnda sabittir ve deeri
de Qd dir. u halde, E
1
ile toplam enerji kayb gsterilir ve den tokman yapt iin H. W
T
olduu dnlrse :
H W
T
= (Q
D
- W
K
- W
T
) +E (CANADIAN MANUAL1975) (28)
Veya kazk ve tokman W
K
ve W
T
arlklarn Qd yannda ihmal ederek :
33
H. W
T
= Q
D
+ E (CANADIAN MANUAL1975) (29)
Yazlr. Bundan baka, kayp olan enerji olarak yalnz kazn ve evresindek zeminin
geici olan elastik skmas (ksalmas) dolays ile harcanan enerji kabul olunur. Dier
taraftan, tokmak darbesinin dourduu vibrasyonlar dolays ile mevcut olan nemli enerji
kayplar ihmal edilir. ekilde gsterilen (diren-giri) diyagramn, kazk formllerinin
karlmasndaki biraz keyfi kabulleri olan yukardaki taranm alann a b d ksmn E1 enerji
kayb ksmna katacak ve oadne alan yerine de ayn ykseklikte bir dikdrtgen alacaz. Bu
dikdrtgenin
Q
d
=

,
_

oade
alan (CANADIAN MANUAL1975) ( 30 )
genilii, dinamik kazk formlnn gsterdii dinamik diren olarak kabul edilebilir.
ekillere gre, bu Q
d
deeri, Q'
d
dinamik direncinden kk veya byk olabilir.
Yukar ki (29) formlndeki E

enerji kayb miktarn belirlemek in kullanlan mutat

metotlar aadaki kabullerden birine dayanr.
a) E

enerji kayb, Q
d
dinamik direnci ile kazn ( ' ) geici giri miktar
arpmna eittir.
b) E

enerji kayb, sadece, kazn elastik ksalmasndan dolaydr.

c) E1 enerji kayb, Newton'un arpma teorisi vastas ile hesaplanacak enerji kaybna
eittir.
d) E

enerji kayb, kazn elastik ksalmasndan doan kayp Newtonun enerji kayb
toplamna eittir. (Yani madde b .ve c toplamna eittir).
Aada trl dinamik kazk formlleri, tama gcne gre yazlacaktr. Bu formllerin
bazlar, bunlar karan sahipleri tarafndan , tama gcne gre ve bazlar da kazn
emniyet ykne gre dzenlenmitir. Bu formllerde :
L == kazn boyu (cm olarak)
A = kazn kesit alan (cm2 olarak)
wk= kazn arl (kg olarak)
E = kazn yapld malzemenin elastiklik modl (kg/cm
2
olarak.)
m = Newton'un arpma teorisindeki sademe katsays.
WT = tokmak arl (kg olarak) H = tokman d yksekliidir (cm olarak)
1) E enerji kayb a haline gre takdir olunursa
E,= Qd ( - ) (CANADIAN MANUAL1975) (31)
yazlr
bu takdirde (31) denkleminden;
Q
D =

T HW
(CANADIAN MANUAL1975) (32)
34
bulunur. Bu denklem ile hesap yapmak iin ' miktarnn llmesi lazmdr. Bu da
zor olduundan bu forml kullanlmaz.
2) Weisbach teorisi Bu kabule gre enerji kayb sadece kazn elastik ksalmas
dolaysyladr. Weisbach, kazn zemine girmesine kar olan direncinin kazk ucunda
toplandn kabul eder. Kazktaki eksenal basn, sfrdan Qd deerine ykselir. u halde,
kazn ksalmas iin gerekli i:
E
1=
Qd
2
L

(WEISBACH) ( 33 )
Bu deer ( 1 ) denkleminde yerine konur ve Qd zlrse Weisbach'n
Qd =
L
AE
L
AE W H
L
AE
T
2
) ( 2
+

+

(WEISBACH) (34 )

forml bulunur.
2.1.1.3.Kazklara ait tama gcnn ykleme deneyleri ile bulunmas.
Bir kazn, zeminin krlmasna sebep olmakszn emniyetle tayabilecei yk
bulmak iin kazk ykleme deneyi yaplr. aklm veya yerinde dklm bir kazk
yklenerek ett edilir. Bazen bir ka kazktan meydana gelen kk bir kazk grubu da
yklenerek deney yaplr. Belli bir i in yaplacak kazk ykleme deneylerinin says, yapnn
ekil ve nem ile temel zeminin cinsine baldr.
aklm kazklar halinde, kazn aklmas srasnda, 10 ~ 20 vurutan ibaret her
tokmaklama. ii sonundaki ref miktarlar llr ve kaydedilir. Kazn yklenmesine,
zeminin cinsine gre, akma iinin bitmesinden belli bir zaman sonra balanr. Bu belli zaman
kumlu ve geirgen zeminlerde en az 24 saat, killi ve az geirgen zeminlerde ise en az 5
gndr. Bundan ama, akma ii srasnda zemin iinde meydana gelen yeni gerilme
durumunun tekrar dengeye girmesini beklemektr.
Dengenin tekrar salanmas, boluk suyu akm ile de ilgili olduundan az geirgen
zeminlerdeki bekleme mddeti uzundur. Kazk ykleme deneyi yapld srada zeminin,
mesela yaknda kazk akma gibi iler yznden titreim haline girmemesine dikkat etmek
lazmdr. Bu sylenenler dnlrse kazk ykleme deneyi, yapnn yaplmasndan sonra
mevcut olacak denge durumuna uyacak ekilde, sabit dengedeki zeminde yaplmaldr. Kazk
akma sureti ile veya civarda yaplan baka iler yznden dengesi bozulmu (deneyden biraz
evvel rselenmi veya deney srasnda rselenmekte olan) zemin iindeki kazklar zerinde
ykleme deneyi yapmak doru deildir. Kazn yklenmesi bir veren vastas ile veya
dorudan doruya yaplr. Veren kullanlmas halinde, bunlarn her deneyden nce
ayarlanmas lazmdr. Veren, zerine arlk konmu veya zemine ankre edilmi veya akl
olan dier kazklara balanm bir platform ile kazk ba arasna konur ve kuvvet miktar
manometre zerinde okunur. Dorudan doruya ykleme halinde kazn bana, tahmin
35
edilen yk alabilecek byklk ve salamlkta ve devrilmeyecek ekilde bir platform
ina olunur ve devrilme ihtimaline kar emniyet tedbirleri alnr. Yk olarak kum torbalar,
tula veya profil demirleri veya demir kleleri kullanlr. Ykleme deneyleri vastas ile
uygun ve ie yarar netice almak iin bunlarn baz artlar altnda yaplmas lazmdr
Genel olarak ykleme srasnda kazk bann batma miktarlar llr ve grafik olarak
tespit edilir. lme ii, bir milimetrenin onda biri veya yzde birini gsteren l saatleri
vastas ile yaplr. Kazn hemen yannda, zemine tespit edilen bu l saatleri, kaza tespit
edilmi (betonarme kazk halinde betona gmlerek tutturulmu) rijit kollara balanr. Bu
l, kazk bann, zemine gre izaf kme miktarn verir. Bundan baka, en az 10 m
uzakta bulunan hassas bir nivo aleti ve kazn bana tespit edilmi ve platformu serbeste
delip geen taksimatl bir ubuk (mira) vastas ile kazk bann mutlak kntleri llr.
Mutlak kntleri lmek iinde kullanlacak rper noktalar, kazktan en az 6 ila 7 metre
uzakta olmaldr. Gerek nivo aletinin konduu nokta ve gerekse rper noktalarnn kazk
bandan olan uzakl, kazn yklenmesi dolays ile zemin seviyesinde teekkl edecek
yayvan bir kase eklindeki knt blgesinin apna baldr. Bu noktalar, teekkl edecek
bu knt blgesinin dnda kalmaldr. Kazk bann nivo aleti vastas ile llecek
mutlak knts aadaki be trl deformasyonun toplamdr.
a) Yk ve zeminden grd reaksyonlar altnda kazn elastik ksalmas. Bu ksalma,
reaksiyonlarn kazk boyunca olan dalma ekline baldr.
b) Kazk tarafndan aktarlan ykler altnda kazk ve zemin sisteminin ortak elastik
deformasyonu (kmesi),
c) Yukardaki sebepler dolays ile kazk ve zemin sisteminin devaml deformasyonu.
d) Kazk ucu altndaki basnlarn, zeminin tama gccn amas halinde kazk
ucunun batma mktar. Kazk ucu altndaki zeminin krlmas , batma miktarnn nemli bir
deere (en az 10 mm) gelmesi halinde olur. Bu srada kazk boyunca meydana gelecek
srtnme gerilmeleri de maksimum deerlerini alm olurlar. Kazn batmas devam ederse,
kazk boyunca uyanm olan srtnme gerilmelerinin deerleri azalmaya balar
e) Kazn eilmesinden doan ksalma. Tamamen dey olarak aklamam veya
eksantrik yklenmi kazklarda eilmeden dolay bir ksalma meydana gelir. Bu ksalma
miktarnn, dierleri yannda ok kk olduu kabul olunur.
Kazk bann, l saatleri araclyla llen greceli knts kazn elastik
ksalmas ile ucunun batma miktar toplamndan meydana gelmitir. Kazn mutlak
knts ile izaf knts (nivo ve l saatleri vastas ile llen kntler) arasndaki
fark zeminin elastik ve daimi deformasyonu toplamdr. Kazk zerindeki ykn
boaltlmasndan sonra, nivo aleti ile zeminin srekli deformasyon ve kazk ucunun batma
miktar toplam llr. l saatleri ile de yalnz kazk ucunun batma miktar llr.
Kazn elastik ksalma miktar se, ykleme iinin sonunda ve bir de boaltma iinden sonra
l saatleri ile yaplacak ller arasndaki farka eittir.
Kazk yknn boaltlmasndan sonra nivo ve l saatleri ile yaplacak ller
arasndaki fark da zeminin daimi deformasyonunu (oturmasn) verir.
Yukarda sylenen ekilde yaplacak ller sayesinde zeminin kazktan gelen ykler
altndaki durumu hakknda ak bir fikir edinmek mmkndr. Kazk yava ve basamakl
36
olarak yklenir. Her yk basamanda oturmalar pratik olarak llemeyecek dereceye
dnceye kadar beklenir.
Bir kazn belli bir servis ykn kaldrp kaldramayaca hak-knda bir fikir edinmek
iin u yolda hareket edilir: Kazk bu belli yke kadar yklenir ve oturmalar, nihayet
buluncaya kadar (kumlu zeminlerde en az 24 saat) beklenr. Bundan sonra kazn yk belli
ykn 1,5 misli oluncaya kadar arttrlr ve oturmalarn nihayet bulmas beklenir. Bundan
sonra kazk, mmknse, zemine batncaya kadar (zemin krlncaya kadar) yklenir. Bu eit
deneylerle gvenlik saysnn deeri hakknda kesin bir fikir elde edilir ve zeminin krlmasna
sebep olan yk pratik olarak bulunur.
Kazk ucunun kabul olunabilecek batma miktar, iinde bulunduu veya dayand
zeminin cinsine baldr ve orta boydaki kazklar iin hi bir zaman birka milimetreyi
gememelidir. (en ok 10 mm). Belli bir yk iin kazk ucu batma miktarnn, biraz evvel
sylenen deeri amas zeminin krlmasna aittir. Bundan dolay kazn bu belli servis
ykn azaltmak lazmdr.
Ykleme deneyinin amac, kazn kaldrabilecei ykn maksimum deerini bulmak
ise, kazk, zemin krlncaya (yani kazk birdenbire nemli miktarda batncaya) kadar
yklenir. Pratikte kaz, zemin krlncaya kadar yklemek kabil deilse, kazn emniyet
yk olarak, yklenen maksimum arln 2/5 i kabul edilir. Pratikte kazn oturmalar
ordinat ekseninde milimetre ve her basamaa tekabl eden yk de ton olarak apsis ekseninde
alnarak bir deney diyagram izilir. Oturma miktarlar, en az her ykleme basamann
balangcnda ve sonunda olmak zere iki defa llr. Zeminin, kazk ucunun girmesine
kar gsterecei diren az ise krlma bir mddet sonra meydana gelir. Krlma an,
diyagramdaki oturma erisi gidiinin sert bir ekilde kvrlmas ile belli olur. Tersine olarak
zeminin, kazk ucunun girmesine kar gsterecei diren bykse, kazn, krlma oluncaya
kadar yklenmesi her zaman kabil olmaz. Byle hallerde oturma erisi sert br ekilde
kvrlmaz.
Baz hallerde kazk evresi yzeyindek srtnme direnleri, kazn harekete balamas
ile birlikte maksimum deerlerini alabilirler. Bu gibi hallerde, kazk ucu altndaki zemin
krlm olsa bile bunun diyagramda meydana karlmas genel olarak ok zordur. Byle bir
hale tekabl eden diyagramn erilii, ancak kazk hareketi olduka byk olduktan ve bunun
sonucu srtnme direnleri azalmaa baladktan sonra artmaa balar.
ok kere, srtnme direnlerinin deeri hakknda bir fikir edinmek iin kazk sklr.
Kazk skme deneyi bilhassa negatif srtnmelerin meydana gelmesi sz konusu ise, ok
faydal dayanak noktalar verir. Kazk skme deneyi, ykleme deneyinin tersi olarak yaplr.
Kazk sklrken, ykleme deneyindeki diyagrama karn ; ekme kuvvet ile kma miktar
arasndaki balanty gsterecek bir eri izilir. Kaz batran ve sken kuvvetler arasndaki
fark, kazk ucu altndaki zeminin krlmasna sebep olan yk olarak kabul olunur.
Kazn u direncini dorudan doruya lmek iin bir de u ekilde deney yaplr: ap
D1 olan bir kazk aklr ve sklr. Veyahut D1 apnda bir sondaj delii alr. Bu suretle
elde olunan D1 apndaki deliin iine D2<D1 olmak zere D2 apnda bir kazk sokulur ve
ucu deliin dibine hafife aklr. evresi ile delik duvar arasnda halka eklinde boluk
kalan bu kazk zerinde ykleme deneyi yaparak u direnci ayr olarak. bulunmu olur.
Kazk skme iinde bulunan srtnme kuvvetleri, kazn yukar doru hareketine aittir.
Halbuki istenilen, kazn aa doru hareketi srasnda doacak srtnme gerilmelernn
37
miktardr. Bu maksad salamak iin u deneyden faydalanmak mmkndr : D2 apnda bir
kazk aklr ve sklr. Bu ekilde zeminde D2 apnda bir delik elde edilmi olur. Bu delie
D>D2 olmak zere ikinci bir kazk aklr. ap, delik apndan byk olan bu kazk delik
duvarn bastrarak yatay basnlarn uyanmasna sebep olur. Ucu, delik dibinden bir miktar
yukarda kalacak ekilde aklacak bu ikinci kazk zernde deney yaplarak srtnme direnci
ayr olarak bulunur.
U ve srtnme direnlerini ayr ayr bulmak iin bir de u yol vardr istenilen derinlie
gelindii zaman ii bo kazk iinden geip takma uca dayanan. bir ubuk vastas ile u bir
miktar daha derinlie aklr. Bu suretle takma u, kazk gvdesinden ayrlm olur. U ze-
rinde, buna takl ubuk vastas ile ykleme deneyi yaparak u direnci ii bo kazk gvdesi
(boru) zerinde ykleme deneyi yaparak da evre Srtnmesi direnci ayr ayr bulunmu olur.
Arazi durumu uygun olursa, evre srtnmesi direncini bir de u ekilde bulmak
kabildir: Kazk ucu seviyesine kadar bir galeri alr. Kazk, ucu bu galer tavann delinceye
kadar aklr Yaplacak bir ykleme deneyinin sadece srtnme direncini verecei aikardr.
Kazk ykleme deneyleri ve kazkl temellerin tama kabiliyetini lmek iin bir takm
direktif ve ynetmelikler yaplmtr. Bunlar hakknda bir fikir edinmek iin Alman
ynetmeliklerinden DIN 1054 n incelenmesi tavsiye edilebilir.
2.1.1.4.Kazk ykleme deneylerinin kritii ve uygulamadaki deerleri
a. Kazk zerinde yaplacak ykleme deneyleri, evvelki madde de sylenen artlar
altnda yaplmaldr. Bu artlara riayet olunmazsa, kazk ykleme deneylerine dayanarak
sonu karmak ok zor olur.
b. Kazk ykleme deneyi mnferit bir kazn tama gc ile kazn evresinde ve
altnda bulunan zeminin, aktarlan ykler altndaki durumu hakknda bir fikir verir. Byle bir
deney, kazk gruplarna oturtulan temellerin tama gc ile oturma miktarlar hakknda bir fi-
kir vermez. Bu bakmdan, kk bir kazk gurubu ile yaplacak ykleme deneyi ile de yeter
derecede kesin fikir edinmek mmkn deildir.
c. Bir kazn yklenmesi halinde, bunun zemine batmasna kar grecei direnci
douran kuvvetlerin karkl dolays ile, zeminin krlmasna sebep olacak maksimum
ykn presisyon ve kesinlikle bulunmas her zaman mmkn olmaz. Baz hallerde kazn
deformasyon miktar, zeminin krlmasn salayacak derecede olmaz. Byle bir halde
srtnme direncinin (kazk evresindeki srtnme gerilmeleri toplamnn) ortalama deeri
hakknda bir fikir edinmek iin kazk skme deneyi yapmak lazmdr.
d. Ykleme deneyleri evvelki maddede sylenen artlar altnda yaplr, ve deney
sonulan uygun ekilde incelenerek tefsir olunursa kazklarn tayabilecei yk hakknda ok
kymetli neticeler elde olunur. Deneyleri, kazn nemli miktarda ve hzla batmas anna
(yani zemin krlncaya) kadar yrtmek mmkn olursa, gvenlik says hakknda da genel
bir fikir edinilmi olur. Ykleme deneyleri, akma srasnda llen ref miktarlarna dayanan
incelemeler ile jeoteknik ettlerin sonularn kontrol etmek bakmndan da faydaldr. Kk
antiyeler halinde kazk ykleme deneyleri, ayn zamanda, ok kere pahal olan jeoteknik
ettlerin (sondaj, numune alma ve laboratuar deneyleri ile yaplan ettlerin) yerin de
tutabilirler. Ykleme deneylerinin, antiye ilerinin idaresi bakmndan u psikolojik faydas
da vardr: Kazklar zerinde deneyler yapldn bilen kazk akma personeli, ilerinde azami
itinay gsterirler ve beklenmedik olaylar halinde antiye mhendisini hemen haberdar ederek
iin selametini salar.
38
2.1.1.5.Kazklarn tama gcn bulmaya yarayan dier yollar.
2.1.1.5.1.Derin penetrasyon deneyi sonularndan faydalanma.
Zeminin tabi durumunda muayenesine mahsus metotlar srasnda grlen derin
Penetrasyon deneyi ile:
a) Konik bir ucun batmasna kar zeminin gsterdii direncin,
b) Konik ucu ile birlikte i bo bir borunun batmasna kar zeminin gsterdii direncin
dorudan doruya llebilecei grlmt. llen bu iki deer arasndaki fark da toplam
srtnme direncidir.
Bir kazn zemine batmas olay da, derin penetrasyon deneyi halindeki duruma
benzediinden kazn tama gcnn hesabnda, llen u ve srtnme direnlerinden ,
faydalanmak olasdr. Yalnz bu srada baz hususlara dikkat etmek gerekir, Derin
penetrasyon deneyinde kullanlan ucun boyutu, kazk ucu boyutuna gre olduka kktr.
Bu sebeple, zeminin heterojenliinin ucun zeminden grecei diren zerine tesiri byktr.
Ayn bir zemin tabakas iin izilen diren diyagramnda byk deiiklikler varsa, kaza ait
u direncinin hesabnda kaydedilen en kk direnci kullanmak uygun olur. Kalnl az olan
salam bir tabakann altnda yumuak bir tabaka seviyesinde bulunan u direncini hesaba esas
almak dikkatsizlik olur. nk, bu salam vc fakat ince tabaka, kazk ucu altnda ayn direnci
gsteremez ve kazk tarafndan zmbalanabilir.
2.1.1.5.2. eitli zeminler iin tablolardan faydalanma
antiyelerde, yukardaki maddelerde grlen ykleme deneylerine uygun olarak,
yaplan deney sonularn toplayarak belli blgeler iin eitli zemin cinslerindeki u ve
srtnme direnlerini istatistiksel bir deerde veren tablolar hazrlamak mmkndr.
Sonradan, zellikle hesaplarda ve avam proje ilerinde bu tablolardan faydalanmak pek ok
kolayl beraberinde getirir. Aadaki tablo bu konuda bir fikir vermek bakmndan
faydaldr. Bu tabloda gvenlik says 3 olarak seilmitir. Baz hallerde bu gvenlik saysn
I,5 a indirmek zorunda kalnabilir Bu tablonun uygulamas srasnda kazn, akl
bulunduu zeminin cinsi gz nnde tutularak ve deformasyonlarn ekli de dnlerek
srtnme direncinin hesaba katlp katlmayaca, ayet katlacaksa bunun pozitif veya negatif
olarak m hesaplanaca hakknda nceden bir karar vermek lazmdr.
39
Q
f
Srtnme direnci
(kazk skme
deneylerinden)
Limit Gven ile
Q
p
U
Direnci
Ton
rnek:
L=10 m
Ort. ap = 25 cm
evre alan = 7.8 m
2
Olan ahap kazn
Qs tama gc
Q
f
Q
p
Q
s
Saf kum
ve akl
1012 4
~40 ve
daha ok 1015 31,4 15 46,5
Sert kil
610 3
~10 ve
daha ok 3 23,5 3 26,5
Yumuak
plastik kil
ve kumlu
amur
3-4 1-1,5
a)
Qp
~
0,2 Qf
0 10 0 10
ok
yumuak
kil amur
1-2 0,5 0 4 0 4
Turbalk,
gevek
dolma
zemin
0,7 0,25
0 0 2 0 2
TABLO 5 (Zemin ularnda u ve srtnme direnleri) (AMLIBEL, N.A stanbul)
2.1.1.6.Bir kazk grubunun tama gc.
imdiye kadar grlen metotlarla yalnz mnferit bir kazn tama gc hesaplanr.
Tatbikatta kazklar grup halinde kullanlr. nk, bir temel tarafndan zemine aktarlacak
kuvvetin bykl bunun altna ok sayda kazk yerletirmeyi gerektirir.
Bir kazk grubunun tayabilecei maksimum ykn, gruptaki kazklarn mnferit
olarak tayabilecekleri maksimum yklerin toplamna mutlaka et olmas gerekmez. Kazk
grubunun tama gc, gruptaki kazklara ait tama gleri toplamna eit olabilecei gibi
ok kere bundan kktr. Baz hallerde byk de olabilir. (Zemininin kazklar ile skmas
hali gibi)
Bir kazk grubunun tama gcn bulmak iin ykleme deneyinden faydalanmak
mmkndr. Fakat kazk gruplar zerinden ykleme deneyi yapmak ok ar yklere ihtya
gsterdii iin klfetli ve pahaldr. Bu sebeple, kazkl temellere ait her zel halde, nceden
yaplm jeoteknik ettler ile elde olunan tecrbeye dayanarak, grup iindeki kazklarn,
mnferit bir kazk iin bulunan limit yk (tama gc deeri) kaldrp kaldramayaca
incelenir. Bu konuya ait genel kurallar koymak ve formller karmak imkanszdr. Bu
40
sebeple, bir kazk grubunun tama gcn belirlemek iin aadaki maddeleri gz nnde
bulundurmak gerekir :
a) Yalnz u direnleri ile yk tayan kazklardan oluan bir grup halinde,
kazklar arasndaki uzaklk yeter derecede olursa, kazk grubunun kaldrabilecei ykn,
gruptaki kazklarn teker teker tayabilecei maksimum ykler toplamna eit olduu kabul
edilebilir. nk: u direncinin, tama gc formlleri ile hesaplanan ve zeminin krlmasna
sebep olan kritik yke edeer olduu grlmt. Zeminin krlmas srasnda kazk ucunun
plastik hale soktuu zemin ktlesinin hacmi bellidir Kazklar arasndaki uzaklk, ular altnda
oluacak plastik blgelerin birbirne karmamasn salayacak derecede iseler, bunlarn
brbirine tesiri yoktur. Burada, ularn dayand zeminin kafi derecede kaln olmas lazmdr.
kazklar, ularndan geen dzlem seviyesinde br ok kuvvetlerin nemli konsantre olmasna
sebep olur. ayet, kazk ularnn dayand tabaka ince ise, ve bunun altnda da yumuak bir
tabaka bulunuyorsa, ince tabakann kazk grubu altnda zmbalanmas tehlikesi vardr. Kazk
ularndan gelen ykler, bu krlma (zmbalanma) dolaysyla olduu gibi alttaki yumuak
tabakaya biner. Zmbalanan alan (kazk grubunun plandaki alan) ne kadar bykse kazk
ularnn aktard kuvvetlerin tesiri altnda kalacak derinlik de o kadar artar. Kuvvetlerin
tesir sahasna gren derinlik ne kadar artarsa, skacak tabaka kalnl o kadar
byyeceinden, temeldeki oturmalar da o nispette nemli olur. uygulamada bu yzden
ortaya kan ok kaza vardr. rnein Nil zerinde ina edilen bir kpr orta ayanda bir
kaza u ekilde meydana gelmitir. Zemin: 10 metre kalnlndaki lem tabakas altnda 0,7
metre kalnlnda bir kalker tabakas bulunmaktadr. Kalker tabakas altnda da 3 metre
kalnlnda kil tabakas vardr. Orta ayaklar, lem tabakasn delerek kalkere dayanan 10 ar
kazktan meydana gelen gruplara oturtulmutur. Mnfert tecrbe kazklar zerinde yaplan
deneyler tama gc olarak byk ykler vermitir. akma srasnda llen reflerde ok
uygun bulunmutur. Fakat, kprnn tecrbesi srasnda, merkez orta aya al-tndaki
kazklar, ince kalker tabakasn zmbalayarak kile batmtr. Bu yzden orta ayak ok ksa bir
mddet iinde 1 m oturmutur. uygulamada buna benzer daha bir ok kaza rnekleri vardr.
Bu gibi hallerde, zmbalanmay nlemek iin, gruptaki kazklara gelen yk azaltmak
meseleyi zmez. nk belli alana, daha ok sayda kazktan ayni yk gelir ve ince
tabakann krlmas nlenmi olmaz. Yk zemine emnyetle aktarmak iin daha uzun kazk
akmak ve ince tabakay delip geerek daha derinlerdek salam ve yeter derecede kaln
tabakalara inmek lazmdr. yada , kazkl temele gelen toplam. yk azaltmak ve bu suretle
kazk saysn arttrmadan ykn kltmek gerekir.
b) Baz hallerde ok sayda kazk akarak u direncini arttrmak mmkndr.
nk kazk says ile birlikte zeminin skl da artar. Bu hal zellikle yeter kalnlkta fakat
yaps gevek olan kum tabakalarnda meydana gelir. Bu takdirde, kazk grubundaki bir
kazn tama gc, bu zeminde aklacak mnferit bir kazn tama gcnden byktr.
Bu hal, gvenlik kaygs ile hesaba katlmayarak, yeteri kalnlkta olmak art ile, gevek bir
41
kum tabakasna aklacak kazk grubunun tama gc, mnferit bir kazk iin bulunan tama
gcn kazk says ile arparak bulunur.
c) akma srasnda kazklarn etrafnda bulunan zeminin ilkin fizik ve mekanik
zelikleri deiir ve bazen bu suretle srtnme, gerilmeleri-nin deerleri klr. Bir kazk
grubundaki kazklar arasndaki araln az olmas halinde, kazklar ihtiva eden zemin ktlesi,
akma ii dolaysyla tamamen rselenmi bir duruma girer.
Yaplan bir ok laboratuar deneylerine gre, kohezyonlu zeminlerin skma zelikleri.
(kompresibiliteleri) rselenme dolaysyla artar. Kendi arlklar gibi lkin ykler altnda ve
uzun mddetler iinde skarak konsolide olmu kil tabakalar akma ii dolaysyla
rselenerek gevek duruma girerler ve sonradan, kendi arlklar altnda tekrar skarak
otururlar. nk, kendi arl altnda uzun seneler iinde skarak dengeye girmi bir kil
tabakasnda arlk daneden daneye aktarlr ve boluk suyu sadece hidrostatik basn
altndadr. Kazk akma dolays ile daneler arasndaki bu sralanma bozularak yk tayan
dane iskeleti krlm olur. Bu suretle ykn bir ksm boluk suyuna binerek bir boluk suyu
akm meydana gelir ve bunun neticesi boluk hacmi klerek tabaka oturmaya balar. Bu
suretle kil tabakas adhezyon dolaysyla kazklara aslr ve evre yzeyinde negatif srtnme
kuvvetleri dourur.
akma dolaysyla zeminin rselenmesi olay, bilhassa yzen kazklarla tekil edilen
temel halinde tehlikelidir. nk yzen kazklarn tama gc, en az yzde sekseni olmak
zere, srtnme direncinden kaynaklanr. Byle bir halde, srtnme direncinin azalmas, u
direncinin de krlarak kazk grubunun batmasna sebep olabilir.
Kazklarn gevek bir kum tabakas iine aklmas halinde, akma ii zeminin
skln arttrr. Kazklar evreleyen zemin ktleleri de birbirini karlkl etkimeye balar.
Bu suretle, kazklar arasnda bulunan zemin kemerlenerek direnir ve srtnme kuvvetleri
kazk grubunun ABCD evresine aktarlm olur. (ekil 15)de grlen bu kazk grubunu iine
alan ABCD zemin ktlesinin dnda kalan kum tabakas ilkin geveklni pratik olarak
muhafaza eder, Byle bir halde, kazk grubunun ABCD evresindeki srtnme kuvvetlerinin,
kazk grubuna gelen toplam yk dnlerek kontrol edilmesi lazmdr.
ekil 15 (Bir Kazk Grubunun Tama Gc) (AMLIBEL, N.A stanbul)
42
Yukardaki dncelere gre kazk gruplar ile temel inasnda srtnme direncine
gvenmek bir ok hallerde tehlikelidir. Mmkn olduka u drenci ile tayan kazk gruplar
tekil etmeye allmaldr. Kazk gruplarnn durumu zerindeki bu genel incelemeler,
kazklan yeter derecede aralkl akmann lazm geldiini gstermektedir. Pratikte bu hususta
bir ok dzenleme vardr kazklar arasndaki a araln hesap iin
A =
100
5 . 2 P
(35)
ampirik forml tavsye edilebilir. Burada P kabul edilen kazk ykdr. P ton olarak
konur ve a metre olarak bulunur.
A. Bierbaumer, mnferit bir kazn ykn zemine aktarmas hakknda bir takm kabul
ve varsaymlar yaparak, kazk grubundaki bir kazn mnferit bir kazk gibi dnlebilmesi
iin, kazklar arasndaki a aralnn :
a = LD 08 . 1 (36)
forml ile hesaplanacak miktardan byk olmas lazm geldii sonucuna varmtr.
Burada L == kazn zemin iinde kalan ksmnn uzunluu,
D == kazn apn gsterir.
sve Devlet Demiryollarnn oluturduu jeoteknik komisyonunun kazk gruplar ile
yapt ykleme deneyi sonularna gre, kazklar arasndaki a uzakl :
A=
10
L
(37)
dan byk olursa, kazklarn, tama glerne ait olan karlkl etkimesi pratik olarak
sona erer. Bununla beraber kazk grubunun oturma miktar, mnferit bir kaznkine gre
daima daha oktur.
Kazk gruplar iinde bulunan kazklarn ykleme miktarlar, yukardaki dncelerden
baka temelin balang oturma miktarlarn hesaplayarak bulunur.
43

MENARD,L. 1965, The Determination of the Bearing capacity andl Settlement of
Foundations from Pressumeter Tests :Proc. 6 th Int. Conf. SMFE, Montreal, V.2, 295 sayfa.
MENARD L., 1972, Rules for the Calculation of Bearing Capacity and. Foundation
Settlement Based. on pressumeter Tests : Draft Translation 159, Army Corps of Engineers,
Cold Regions Research and Eng. lab.
MENARD L, 1975, Interpretation and. Application of Pressumeter Test Results, Soil-Soils,
V.26.s: 1-43.
BAQUELIN, F., JEZEQUEL, J.F. and SHIELDS, D.H., 1978, The Pressumeter and
Foundation Engineering : 1 st Edition, Trans Tech. Publications, 617 Sayfa.
44
CALHOON, M., 1970, Field Testing with. the Pressuremeter: Lecture given at the
University of Kansas, U.S.A. (Unpublished.).
SKEMPTON, A.W., 1951, ultimate Bearing Capacity of Foundations : Geotech. V.2. s: 301-
332.
HANSEN, J.B., 1961, A General Formula for Bearing Capacity : Bull.ll, Dan. Geotech.
Inst., Copenhagen.
CANADIAN MANUAL, 1975, Foundation Engineering : Canada Printing and. publishing,
Ottowa, Canada, 318 sayfa.
MEYERHOF, G.G., 1955, Influence of Roughness of Base and Ground Water Condition on
the Ultimate Bearing Capacity of Foundation, Geotech.,
ALPERSTEIN, R. and LEIFER, S., 1976, Site Investigation with Static Cone
Penetrometer : ASCE, J. GED, May, s : 539-558.
AWKATI, Z., 1970, Report Prepared for Office Use While Employed by Soil Exploration
Company : St. Paul.Minn., (Unpublished)
SCHMERTMAN, J.H., 1970, Static Cone to Compute Static Settlement over Sand : Proc.
ASCE, SMFE Division, V.98, SI,I3, s : 1011-1043.
GADSBY, J.W. 1971, Discussion of " The Correlation of Cone Size in the Dynamic Cone
Penetration Test with the Standard Penetration Test" : Geotech., V.21/2, s: 188-189
MOHAN, D., AGGARWAL, U.S. and TOLIA, D.S.,1970, The Correlation of Cone Size in
the Dynamic Cone Penetration Test with the Standard Penetration Test : Geotech. V.20, s:
315-319
DE BEER, E.E., 1965, Bearing Capacity and Settlement of Shallow Foundations on Sand :
Proc. Symp. on Bearing Capacity and Settlement of Foundations, Duke University s: 15-33.
KSEOLU, S., 1987, Temeller Statii ve Konstruksiyon ( Temel Bilgiler 1) : Matbaa
Teknisyenleri Basmevi, 3. Basm, Istanbul, 256 sayfa.
NAVFAC DM-7.1, 1982, Soil Mechanics Design Manual 7.1: Department of the NAVY,
Naval Facilities Engineering Command , 348 sayfa.
45
NAVFAC DM-7.2, 1982, Foundations and Earth Structures Design Manual-
7.2 :Department of the NAVY, Naval Facilities Engineering Command, 234 sayfa .
MEYERHOP, G.G., 1956, Penetration Tests and Bearing Capacity of Cohesionless Soils:
Proc. ASCE, SMFE Division, V.62, P. 866, 19 sayfa.
ORDEMiR, i., 1981. Alvyon Temel Zemini Incelemesi : Zemin Mekanii ve Temel
Mhendisligi Birinci Ulusal Kongresi, ODT , Ankara, s: 1-13.
KOAR, E., 1965, Standard Penetrasyon Deneyi ve Mekanik Sonda Tecrbeleri : IV.
Mhendislik Jeoloji Semineri, Devlet Su leri Genel Mdrlg, Ankara
U.S.B.R., 1974, Earth Manual : A Water Resources Technical Publication, Second Edition,
State Government Printing Office, Washington, 789 sayfa.
GNTEKN, A., 1985, Standard Penetrasyon Deneyi :Dolgu Barajlar Yonnden Zemin
Mekanii Semineri, DSI Genel Mdl Teknik Aratrma ve Kalite Kontrol Dairesi
Bakanlg, Adana
TERZAGHI, K. and PECK, R.B., 1948, Soil Mechanics in Engineering Practice, John
Wiley and Son , 1 st Edition
MEYERHOF, G.G., 1965, Shallow Foundations : State -of-the Art- Review Paper, Proc.
ASCE, V.91.
SUTHERLAND, H.B., 1974, Gen. Review Paper on Granular Materials in Proc. Conference
on Settlement of Structures, Cambridge : British Geotechnical Society (1975), a : 479-499.
MEIGH, A.C. and HOBBS, N.B., 1975, " Soil Mechanics" Chapter 8 in Engineers
Reference Book: 3 rd Edition, Bi. by L.S. Blake, Kewnes-Buttervroth.
BAZARAA, A.R., 1967, The Use of the Standard Penetration Test for Estimating Settlement
of Shallow Foundations on Sands : Hi. D. Thesis, University of Illinois.
GIBBS, H.J. and HOLTZ, W.G., 1957, Research on Determining the Density of Sands by
Spoon Penetration Testing: Proc. Fourth Int. Conf. SMFE, London, 3:35-39.
PECK, P.B., HANSON, W.E. and THORITBURN, T.H., 1974, Foundation Engineering :
John Wiley and Son, 2 nd Edition, N.Y.
46
SANGLERAT, G., 1972, The Penetrometer and Soil Exploration : ELsevier Publ. Co.,
Amsterdam.
BEGEMANN, H.K., 1963, The Use of the Static Penetrometer in Holland. : New Zealand
Engineering , February, 42 sayfa
FHWA, 1978, Guidelines for CPT Performance and Design Prepared by John H.
Schmertman U.S. Department of Transportation, Federal Highway Administration, 145 sayfa.
HASAN TOSUN 1989. Temel Zemini Tama Gc DS ankara
47