www.etarim.

net

Bodur Elma Yetitiricilii

www.etarim.net

Toprak Hazrl Bahe kurulacak arazi uzun sre ilenmemi ise srm ncesi toprak patlatlmal ve ardndan derin srlerek ve yaz mevsimi sonuna kadar topran havalanmasn ve gnelenmesini salamak iin beklenmelidir. Eer daha nce yetitiricilik yaplan bir alanda dikim yaplacak ise bahe yaplacak yerin topra ilkbahar, yaz aylarnda derin bir ekilde srlmelidir. kan eski kkler temizlenmelidir. Sonbaharda kesekleri krmak datmak, araziyi tesviye etmek iin trmk veya diskaro ekilerek arazi dikime hazr hale getirilir. Elma fidan dikilmeden nce mutlaka toprak analizleri yardm ile bahe kurulacak alann toprak zellii ve ierii belirlenmeli, yaplacak uygulamalar analiz sonras ortaya kan deerler nda yaplmaldr. Topran hazrlanmas srasnda genel olarak yaplacak uygulamalar; gerek olduu takdirde dikim ncesi dekara 3-4 ton 2-3 sene yanm gbresi iftlik gbresi (gbre yanmam olursa yabanc ot tohumu ve toprak alt zararllarn larva ve yumurtalar olacaktr), dekara 25-50 kg Triple Sper Fosfat (TSP) veya Diamonyum Fosfat (DAP) dekara 20-40 kg Potasyum Slfat gbreleri uygulanabilir. Uygulama srasnda gbreler pulluk yardm ile derin srm yaplarak topran 20-25 cm derinliine ulatrlmaldr. Damla veya mini spring sistemi kurulacak ise azot, fosfor ve potasl gbreler sulama ile birlikte bir program dahilinde verilir. Dikim Yerlerinin Belirlenmesi ve aretlenmesi Fidan dikimi yaplmadan nce dikim noktalar kazklarla iaretlenir, bu amala uzun bir ipin arazinin st bana gerilmesi ile dikim sralar, sa yada sol bana gerilmesi ile de ilk srann fidan yerleri belirlenir. Bu aamadan sonra her sraya gerilen ip dorultusu boyunca fidan aralklarna eit boyda bir demir profil yada erit metre yardm ile sra zeri fidan yerleri tek tek ve kontroll olarak belirlenir ve kamlarla iaretlenir. (ekil r11; 1).

www.etarim.net

ekil 1 Tavsiye edilen bodur ve yar bodur elma dikim aralklar aadaki tabloda verilmitir. M9 (bodur anal) r11; M106 (yar bodur anal) eitlerin sra aras ve sra zeri (m.)

Dikim skl arttka dekara dikilen fidan says artmakta, dolaysyla ilk yllarda dekardan alnan meyve miktar da artmaktadr. Gne ndan iyi yararlanmak amac ile dikim sralar kuzey r11; gney istikametinde olmaldr Tozlayc eit sras 30 metreyi gememelidir. Bu ama ile her 5-6 srada bir dlleyici sras dikilmelidir.. ekil-1 de belirtilen rnek dikim plannda ii dolu yuvarlak noktalar dlleyici eidin dikim yerlerini, siyah oval izgiler ise ana eitlerin dikim yerlerini belirtmektedir. Fidan yerlerini belirlemede ve fidan dikimi esnasnda dikim tahtas kullanlmaldr (ekil r11; 2). Fidan dikilecek ukur, burgu yada elle kk uzunluunun yaklak 2 kat (40 cm.) apnda ve 30-40 cm derinliinde olacak ekilde hazrlanr (ekil -3). Bazen pratik olmas amac ile sra zeri, kanal aan pullukla derin ve geni olarak srlr ve dikim yaplr.

ekil 2

www.etarim.net

ekil 3 Drenaj bozuk olan topraklara drenaj kanallar almadan dikim yaplmamaldr. Su geirgenlii az olan arazide 50 cm genilik ve 30 cm yksekliindeki set zerine ukur aldktan sonra fidan dikilmesi ve iki srann tam ortasna tekli pullukla 25 cm derinlikte bir kanal almas bahenin uzun mrl olmas iin iyi bir tavsiyedir.

ekil 4 Fidan Dikimi Basit bir ilem olan fidan dikim ilemi doru yaplmad takdirde aalar geliemezler veya lrler. Dikim yaplrken dikilecek fidanlar uzun sre akta braklmamal, kklerin kurumasna izin verilmemelidir. Fidanlar nemli olarak korunmaldr. Fidan dikimi genel olarak sonbaharda yaprak dkm ile ilkbaharda aalara su yrmesine kadar geen zamanda yaplr. En uygun dnem k lk geen yerlerde sonbaharda, k sert geen yerlerde ilkbaharda dikmektir. Fidanlar iklim ve toprak artlarnn msait olduu durumlarda aaca su yrmeden nce dikilmelidir. K ok sert olmayan kurak yerlerde sonbahar dikimi daha iyi sonu veririr. Bunun nedeni sonbaharda dikilen fidanlarn k yalar ve toprak ssnn uygun olduu gnlerde kk gelimesine balamasdr.

www.etarim.net Dikimi yaplacak olan fidanlarn kklerindeki yaral ve krk ksmlar makas ile temizlenir. (zellikle odunsu kkler) bu sayede skm srasnda zarar grm kk paralar kesilerek temizlenmi olur (ekil -5). Daha sonra bir kap ierisinde hazrlanan ilal suya (100 litre suya 400 gr. Captan + 100 gr. Benlate veya 100 litre suya 400 gr. Captan + 100 gr Deresol) fidan kkleri daldrlarak kk hastalklarna kar nlem alnr. Fidan dikim yerleri kk kazklarla belirlendikten sonra gerek ukurlarn almas gerekse fidanlarn dikimi iin dikim tahtas kullanlmaldr. Bylece fidanlarn tam iaretlenen yerlere dikilmeleri nedeniyle sralarn dzgn olmas salanr.

ekil - 5

ekil 6

www.etarim.net Alm olan ukurlar ierisine st toprak konur ve kmbet yaplr. Fidan dikim tahtasnn ortasna a noktas hakim rzgara kar (genellikle gneye bakacak ekilde) ve a noktas toprak seviyesinden 20 cm. yukarda olacak ekilde yerletirilir ve toprakla doldurulur. Kkler arasnda hava boluklar kalmamas iin toprak, hafif hafif ayakla bastrlarak yerletirilir. Killi ar topraklarda sktrma ilemi su ile yaplmaldr (ekil -6). Fidan dikiminden hemen sonra derhal 20-25 litre can suyu verilmelidir. lkbaharda dikilen dalsz fidan tamamen, don tehlikesi tamamen getikten sonra a noktasndan 65-70 cm., yerden ise 85-90 cm.r17;den lider olabilecek iyi gelimi bir gzn 12 mm. yukarndan meyilli kesilir. Eer fidan 3 den az yani 1-2 dal var ise bu dallar kesilir ve fidan yukarda tarif edildii ekilde bir gz zerinden kesilerek dikilir.

ekil 7 Fidanlktan alnan fidan geni a ile km en az 5-8 dall ise fidan dall olarak dikilir. (ekil7) Dikim ilemi ieklenmeye yakn bir zamanda yaplm ise dallarn uzunluunun yars bir alt gzden kesilir. Dikim ilemi iek amndan 6-8 hafta nce yaplm ve dallarn uzunluu 60 cm den az ise dallarn u kesimini yapmak istee baldr. Kesilmeden braklan ve yere paralel olacak ekilde eilen dallar ikinci yl bol meyve verecektir. Bunun aksine dal uzunluunun 1/4 veya 1/3 nn kesilmesi dallanmay arttracak, meyve gznn gvdeye yakn yerde olumasn arttrarak l gz (plak gvde) oluumunu azaltacak ve daln kalnlamasna neden olacaktr. Dall fidan dikiminde lider en stteki daldan 30-35 cm yukardan kesilir, ancak kesimden sonra dallanma olaca ve birinci katta dal says artaca iin yeni kan dallar koparlr ve liderin bymesi salanr. NOT: A noktas toprak seviyesinden 20 cm yksekte olmal, bylece a noktas yksek olan aalarn kuvvetli gelimesi nlenmi olur. Aksine a noktas yere yakn olan Aa gl geliir. A noktas toprakla rtlr ise aa a noktas stnden kklenerek bodur aa zelliini kaybetmi olur.

www.etarim.net

Bodur Aalarda Direk Dikimi Modern meyve yetitiriciliinde bodur analar (M9, M26) kullanldnda; aalarn yklmasn nlemek, dallar emek ve meyve ykn tamak amacyla her aaca bir direk veya telli terbiye sistemi gereklidir. Bu ama iin sanayi borusu, empreylenmi aa direk veya beton direkler kullanlmaktadr. Direk dikim ilemi fidan dikiminden nce yaplr ise ok iyi olur (ekil -8).

ekil 8 Sulama ve Gbreleme Uygulamalar Sulama; dier tarmsal faaliyetlerde olduu gibi etkinlii arttran ve gnmz iklim koullarnda mutlaka gerekli olan bir uygulamadr. Sulama uygulamasnn nemi kadar bir sulamada verilmesi gerekli oan su miktar ve sulama zamann iyi belirlenmesi gerekir. Meyve yetitiriciliinde kontroll su uygulamas meyve verim ve kaletesine byk lde etki eder. Kontroll su uygulamalar modern sulama yntemleri ile mmkndr. Bu yntemlerin banda damla ve mini yamurlama sulama yntemleri gelmektedir. M9 anac ile sk dikilen baheler iin damla, M106 analar ile dikilen bahelerde mini yamurlama sistemleri uygundur. Bodur elma yetitiriciliinde yntemlerden her ikiside kullanlabilir. Ancak yntem seiminde; bitkinin s zerindeki aral, su kaynann debisi, iindeki znm maddelerin miktar ve topran bnyesi (hafif, ar toprak) etkilidir. Unutulmamas gereken en nemli koul, aacn glgeledii alann yani kk blgesinin tamamna yakn slatlmasdr. Hangi sistem kurulursa kurulsun bitkinin su ihtiyacnn tam karlanmas tavsiye edilir. Damla yada mini yamurlama sulama yntemiyle sulama yaparken zellikle ar sulamalardan kanmak gerekir. Ar sulamalarda besin maddeleri kk blgesinden ykand gibi srgn geliimide fazla olur ve meyve gz oluumlar azalr, ayrca kloroz gzlenir. Dolaysyla reticilerimizin sulama yaparken bitkide oluan durumlar iyi incelemesi buna uygun sulama program oluturmas tavsiye edilir. Bunun yannda unutulmamas gereken ar bnyeli topraklarn su tutma kapasiteleri hafif bnyelilere gre daha fazla olacandan ok geirgen topraklarda sulama aralklar ve uygulanan su miktar fazla olabilir. Ayrca yaplan aratrmalara gre zellikle iek dneminde sulama yaplmamas ve meyve balamann ardndan yaratlacak su stresi sonucunda meyve dkm artar, meyve kalitesi byk lde

www.etarim.net azalr ve ebad kk kalr. Ancak meyvede istenen tat ve aroma ve iriliinin korunmas amacyla sulama dzenli yaplmaldr. Gbreleme program yaplrken mutlaka toprak ve yaprak tahlili (tam ieklenmeden 8-10 hafta sonra) sonular gz nnde tutulmaldr. Ancak genel bir tavsiye olarak aadaki gbre uygulamas yaplabilir. Dikimden sonraki ilk yl (Dekara) Dikim annda, fidan ukuruna kimyasal gbre uygulamalar yaplmas, yanl uygulamalar sonucunda taze kklerin yanmasna neden olabileceinden tavsiye edilmez. Bunun yerine, vejatasyon baladktan 2-3 hafta sonra damla yada mini sprik sistemi ile gbrelemelere balanmas tavsiye edilmektedir. Ayrca vejetasyon dnemi ierisinde 2 kez mikro elementleri ieren bir yaprak gbresi ile uygulama yapmak uygun olmaktadr. Dikimden sonraki ilk yl (dekara): 3-4 kg N/Da, 1,5-2 kg P2O5 /da, 5-6 K2O /da besin elementi iin 10 kg Amonyum Slfat 2 kg MAP (Mono Amonyum Fosfat) 12 kg Potasyum Slfat veya Potasyum Nitrat 2 kg Fosforik Asit ( %85 ) Normal Verimdeki Bir Bahe in (Dekara) 8-10 kg N/da, 2-3 P2O5 /da, 14-16 kg K2O /da 30 KG Amonyum Slfat 5 kg MAP 32 kg Potasyum Slfat veya Potasyum Nitrat 8 kg Magnezyumlu bir gbre Bortraks ve Zimtraks sonbaharda yapraktan uygulanr. M9 Anal Aalarda Budama ve Terbiye DKM YILINDA BUDAMA

ekil 9.1. Dalsz bir fidan dikilmi ise a noktasndan 70 cm veya yerden 85-90 cmr17;den iyi bir gz zerinden kesim yaplr. 1-2 dall fidan dikilmi ise dallar kesilerek fidan tek kam haline getirilir ve yukar da izah edildii ekilde kesilir.

www.etarim.net

ekil 9.2. Gzler 1-2 cm srnce en tepedeki iki gz (lider olmas iin) braklr. Dier 3.4.5 ve 6. gz koparlr. Bylece koparlan gzlerin altndaki dier gzlerden geni al dallar elde edilir.

ekil 10

www.etarim.net lk 50-60 cm de oluan dal grubundaki srgnler 10-15 cm boya geldiklerinde deiik istikametlere ynelmi en az 3-4 dal mandalla geni al olacak ekilde yatrlr. Bu sayede dal zerinde erken meyve oluumu temin edilmi olur.

ekil 11 Lider olmas iin braklan gzlerden kan srgnler 15-20 cm olunca dik ve gl gelien biri lider olur, dier srgn kesilir. Bylece liderden 10-15 cm uzakta deiik ynlerde geni a ile kan 5 ila 7 dal elde edilir. Gelien fidanda en az 3 dal olmal. Granny Smith, Gala, Jonagold, Fuji gibi eitlerde 6-7 dal olabilir. Dallanma yerden en az 50-60 cm de balamal. 50 cm den aadaki dallar kesilmeli. NOT: Birinci yl yaz boyunca, st ste byyen, gelecek yl karlmas gereken dallar karlr. kinci Yl Terbiye ve Budama

ekil 12

www.etarim.net

Birinci yl terbiye sonucunda en az 85 cm uzunluunda bym bir lider ve deiik ynlerde geni a ile km ortalama 40-60 cm uzunluunda en az 3, ideali 5, kuvvetli byyen aalarda 6-7 dal olan bir aa elde edilmi olacaktr (ekil). Lider en stteki daldan 85 cm mesafeden birinci ylda olduu gibi kesilir. Kesim yerinin altndan 15-20 gn sonra sren srgnler 2 cm olunca birinci ylda olduu gibi kesilerek 2. kat dallar oluturulur. 2. katta geni a ile kan 3-5 yeni dalmz olur. Bu dallar 1. yldaki gibi krdan, mandal veya iple balanarak gl bymesi engellenir ve meyveye yatrlr. 2. yl sonunda 1. katta 5-6 ana dal ve ana dallarda meyve gzleri olumu. Bu kattan 70 cm yukarda 3-5 ana dal ve 2. kattan itibaren yaklak 80 cm bym bir lider elde edilir. Bylece aa pramit eklinde, am aacna benzer ekilde bytlm olur. nc Yl Terbiye ve Budama

ekil 13

www.etarim.net Aa uyanmadan nce 2. kattaki en stteki daldan 75 cm yukarda bir gz zerinden tepe kesimi yaplr. 1. ve 2. ylda olduu gibi 3-4 gz kaldrlarak 3. kat oluumu yaplr. st ste gelerek gne n engelleyen dallar kaldrlr. Gereinden fazla uzayan dallar bir meyve gznden veya yan daldan ksaltlr. Dall Dikilen Fidanda Budama

ekil 14 Liderden, deiik ynlerde ve geni a ile kan asgari 3, ideali 5, kuvvetli gelien eitlerde 6-7 dal olan bir fidan dikilmi ise; yere 50-60 cm den yakn olan dallar ve dik dallar kesilerek fidan dikilir. Dikim iek amaya ok yakn dikilmi ise dal uzunluunun yars kesilir. Fidan erken dnemde dikilmi ise dal uzunluunun 1/3 kesilerek dal ksaltlr. Lider daln kesimi ise, en st daldan 30 cm yukardan bir gzden kesilir. Kesimden sonra lider zerinde kan srgnler 1. katta 5-6 dal var ise kaldrlr. 3 dal varsa 2-3 srgn dal olmas amac ile braklarak dal says artrlr. Lider yaz boyunca bymeye devam ederken liderden kan yan dallar geni a ile bytlerek 2. kat dallar oluturulur. Budama ve terbiye 2.3. ylda olduu gibi devam edilir. M106 Anac zerinde Redchief Gibi Byyen Aalarda Terbiye ve Budama Redchief gibi zayf ( spur ) byyen eitlerde terbiye ve budama kuvvetli gelien eitlerden aada saylan nedenlerden dolay farkldr. Spur gelien eitlerin byme zellikleri; - Fazla dal vermez ve dallar lidere rakip olarak dik geliir. - Meyve gzleri dallar zerinde spurlar da bol miktarda oluur. - Meyve gzleri bol miktarda olduu ve erken yalarda bol meyve verdiinden srgn geliimi az olur.

www.etarim.net Birinci Yl Terbiye ve Budama

ekil 15 Lider a noktasndan 60 cm den veya yerden 75-80 cm den kesilir. Kesim noktasnn altndaki 1. ve 2. gz lider olmas amac ile braklr. Dier 3, 4, 5 ve 6. Gzler kaldrlr. Kaldrlan bu gzlerin altnda gelien srgnler 45 O a ile bytlr. Yere 40 cm den aada olan srgnler temizlenir. . Bylece ana daldaki yan dallarnda geni a ile bymesi salanm olur. Birinci yl sonunda asgari 3-5 dal olan ve dallar 45 derecelik a ile bym bir aa yaps elde edilmi olur.

www.etarim.net kinci Yl Terbiye ve Budama

ekil 16 Birinci yl 45 O a ile byyen dallarn uzunluunun 1/3 alt bir gzden kesilir. Kesim yerindeki gzden sonraki 2 gz kaldrlr. Bylece ana daldaki yan dallarnda geni a ile bymesi salanm olur. kinci yl lider, 1. Kattan 80 cm yukardaki bir gz zerinden kesilir. Bitiik gzler daha nce izah edildii ekilde kaldrlma ilemine tabi tutulur.

ekil 17 Spur gelien eitlerde en nemli konu yllk gelien srgn uzunluunun 1/3 nn kesilmesi ve dallarn 45-60 O lik a ile bytlmesidir. Bylece; gzlerin bir ksm atlarak iri ve kaliteli, gne nn aacn i ve alt ksmna girmesi salanarak ta ok renkli ve kaliteli meyve alnm olur. Elmalarda Russet (Pas) Hastal Elmalarda meyve d yzeyinin bir a gibi kabuk balamas eklinde grlen anormallie Russetr ad verilmektedir. Bu anormallik, meyvenin yksek nem, yamur,i,don gibi baz evre koullarndan; epidermal hcrelerin anormal bymesinden ; kimyasal maddelerin kt etkisinden ;dzensiz beslenmeden ya da Pseudomonas cinsine ait baz bakterilerden kaynaklanmaktadr.

www.etarim.net

Bilindii zere tm bitkilerde hastalk denildiinde hayat olaylar seyrinin normalden uzaklamas anlalr. Hastalklarn nedenleri ise nce iki ana gruba ayrlr: a ) Canl etmenler, b ) Cansz etkenler. Russet hastal yukarda belirtildii gibi daha ok cansz etkenlerden kaynaklanmaktadr. Trker17;de r0;pas hastalr1; olarak da isimlendirilen Russetr hastalnn eitli fungal patojenlerden ileri gelen pas hastal ile ilgisi yoktur. Meyve, ieklenme ile ta yapraklarn dklmesinden 30 gn sonraki sre arasnda daha duyarl olmaktadr. Bu sre, meyvedeki ktikla tabakasnn gzle grlr gelimesi ile akmaktadr. ieklenme srasnda ya da ieklenmeden hemen sonra meyve ktiklas fiziksel olarak zarar grrse yahut da epidermel hcreler ok hzl blnrse (fizyolojik russet) ktiklann krlmas vukubulur ve aktif kabuk kambiyumu alt epidermel blgede olumaya balar ve bylece kabuk teekkl eder. Bu oluumdan sonra, kabuk hcreleri da dklr ve sonunda meyvenin o blgesinde esas koruyucu tabaka halini alr. Russetre duyarllk meyve eitlerine gre deimektedir.Belirli baz armut eitlerinde (rn.: Beurre Bosc) ve elma eitlerinde (rn.:Golden Russet) tam russet (pas) oluumu bazan normal bir zellik olarak deerlendirilmektedir. Aslnda russet oluumu istenmeyen bir durumdur.Golden Delicious ve Coxr17;s Orange Pippin elma eitleri bu istenmeyen russet oluumuna meyillidir. Golden Delicious elma eitlerinin baz bireyleri duyarllk ynnden farkllklar gstermektedir: spur tipler genellikle dier allagelmi tiplerden daha duyarl olmaktadr.Jonathan ve Northern Spy gibi baz eitlerde russet oluumu gvde ukurluklarnda olmaktadr. ieklenme srasndaki don, russet oluumunu tevik etmektedir. lalamalardan dolay oluan russet, elmann ilalanan yzeyinde grlmektedir.Oysa fizyolojik russet meyvenin tm yzeyinde dzgn (uniform) bir dalm gsterir. Russet genellikle birok etkenden kaynaklanr ve bu nedenle mcadelesi zordur.Hava kkenli ya da fizyolojik russet(ieklenmenin 30 gnlk sresi iinde balayan) ; yksek nem,yamur, ya da iden kaynaklanan ;yksek scaklktan ya da beslenme dzensizliinden (yksek azottan) ; yakc ilalamalardan ileri gelen russet, bu hastaln balca ekillerini oluturmaktadr. Russet hastal ile mcadelede : yeni bahe tesis ederken genetik olarak dayankl eitlerin seimi ; hastal tevik eden ilalamalardan saknlmas ( slanabilir toz r11;WPformlasyonlar emlsiyon konsantre-EC-r16;lerden daha emniyetlidir ) ; aalarn dengeli beslenmesine dikkat edilmesi (yksek azottan saknlmas , yeterli fosfor verilmesi) ; budamann tam olarak yaplmas ; russet oluumuna uygun hava koullarnda (yava kuruma durumlarnda,yksek nemde ve scakl 32 C r16;den byk olduu zaman ) ilalamalarn yaplmamas gerekmektedir. Giberellik asit (hormon) uygulamalar baz meyve eitlerinde russet oluumunu azaltmtr.

www.etarim.net