Ertun evik Okan Yay Nurperi Yay Nazire Batuman Erke

7
sn f

Kitabn Ad SBS Matematik 7 Yazar Ertun evik Okan Yay Nurperi Yay Nazire Batuman Erke

Her hakk sakldr. Mutlu Yaynclka aittir. Kitabn tamamnn (yntem, ileni biimi vb.) veya bir ksmnn kopya edilmesi, herhangi bir yolla oaltlmas ve yaynlanmas yasaktr.

Yayn Sertifika No 10628

ISBN 978-975-586-527-0

Dil Uzman Sheyla Dnmez

Grsel Tasarm Uzman Seda Yazc

Grafik mit nal

Bask Uygun Basn - 2008 / stanbul Merkez Mah. Kavak Sok. No: 34 Yenibosna / STANBUL Tel: (0212) 451 60 90

STKLL MARI
Korkma, snmez bu afaklarda yzen al sancak; Snmeden yurdumun stnde tten en son ocak. O benim milletimin yldzdr, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak. atma, kurban olaym, ehreni ey nazl hill! Kahraman rkma bir gl! Ne bu iddet, bu cell? Sana olmaz dklen kanlarmz sonra hell... Hakkdr, Hakka tapan, milletimin istikll! Ben ezelden beridir hr yaadm, hr yaarm. Hangi lgn bana zincir vuracakm? aarm! Kkremi sel gibiyim, bendimi iner, aarm. Yrtarm dalar, enginlere smam, taarm. Garbn afakn sarmsa elik zrhl duvar, Benim iman dolu gsm gibi serhaddm var. Ulusun, korkma! Nasl byle bir iman boar, Medeniyet! dediin tek dii kalm canavar? Arkada! Yurduma alaklar uratma, sakn. Siper et gvdeni, dursun bu hayszca akn. Doacaktr sana vadettii gnler Hakkn... Kim bilir, belki yarn, belki yarndan da yakn. Bastn yerleri toprak! diyerek geme, tan: Dn altndaki binlerce kefensiz yatan. Sen ehit olusun, incitme, yazktr, atan: Verme, dnyalar alsan da, bu cennet vatan. Kim bu cennet vatann uruna olmaz ki feda? heda fkracak topra sksan, heda! Can, canan, btn varm alsn da Huda, Etmesin tek vatanmdan beni dnyada cda. Ruhumun senden, lh, udur ancak emeli: Demesin mabedimin gsne namahrem eli. Bu ezanlar ki ahadetleri dinin temeliEbed yurdumun stnde benim inlemeli. O zaman vecd ile bin secde eder-varsa-tam, Her cerihamdan, ilh, boanp kanl yam, Fkrr ruh- mcerret gibi yerden nam; O zaman ykselerek ara deer belki bam. Dalgalan sen de afaklar gibi ey anl hill! Olsun artk dklen kanlarmn hepsi hell. Ebediyen sana yok, rkma yok izmihll: Hakkdr, hr yaam, bayramn hrriyet; Hakkdr, Hakka tapan, milletimin istikll Mehmet Akif ERSOY

Mustafa Kemal ATATRK

N SZ

Sevgili renciler, Bildiiniz zere Mill Eitim Bakanl Ortaretime Gei Sistemi kapsamnda her yl tekrarlanacak olan Seviye Belirleme Snav (SBS) uygulamasn getirmitir. phesiz hem derslerinizde hem de bu snavda, rendiklerinizi en iyi ekilde yanstmanz istenen bir durumdur. Bu kitap, bu iki amaca hizmet etmek ve matematik alanndaki baarnza katk salamak zere hazrlanmtr.

Kitabnzda; Konularn zml rneklerle ayrntl olarak akland rnek-zm, rendiklerinizi uygulama ve tekrar etme ans tanyan Neler rendim?, oktan semeli sorulara almanz ve test tekniinizi gelitirmenizi salayan Konu Testi, Bir alt renme alannn btnndeki durumunuzu grmenizi salayan Blm Sonu Testi, O ana kadar ele alnan tm alt renme alanlarndaki bilgilerinizi taze tutmanz salayan Birikimli Test ksmlarn bulabilirsiniz. Dier sayfada Kitabmz Tanyalm bal altnda bu ksmlarla ilgili kapsaml aklamalar bulacaksnz. Bu aklamalar mutlaka okuyunuz. Ayrca, kitabnzda SBS'nin soru ve konu analizlerine, sorularn zmlerine ve konulara gre yzdelik dalmlarna da yer verilmitir. Sevmenin yolunun anlamaktan getii inancyla; matematii anlayarak renmenize yardmc olmay umuyor, mutlu ve baarl bir yl geirmenizi diliyoruz

Mutlu Yaynclk

KTABIMIZI TANIYALIM Seviye Belirleme Snav (SBS)'nda ders kapsamndaki konulara ynelik sorulara yer verileceinden rnek-zm ksmrnek - zm lar, dersin kazanmlar temel alnarak hazrlanmtr. Kazanmlarn doas gerei birlikte ele alnmalar gerekmedike her bir rnek-zm ksm sadece bir kazanma karlk gelmektedir. Bylece her bir kazanm ayrntl biimde ele alnmakta ve tm ynleriyle aklanmaya allmaktadr. Aklamalar ve ilgili rneklere ek olarak rendiklerinizi hemen uygulayabilmenizi ve pekitirmenizi salayacak altrmalara yer verilmitir. Konuyu iyi anlamanz, bu konuyla ilgili zml rnekleri incelemeniz ve rendiklerinizi pekitirmek iin altrmalar yapmanz, kalc renmeyi gerekletirmek iin nemli birer admdr. rnek-zm ksmnda rendiiniz bilgileri kullanarak zebileceiniz, bylece rendiklerinizi pekitirebileceiniz ksmdr. Bilgi paralarn bir araya getirmenizi ve genel bir bak as kazanmanz salamak zere hazrlanmtr. Bu blmde verilen sorular, rendikleriniz zerinde daha fazla dnmenizi ve matematiksel ifade becerilerinizi gelitirmenizi salayacaktr. Bu sorular zerken zorlanrsanz, rnek-zm ksmna giderek zml rnekleri tekrar incelemeniz ve bu ksmda verilen aklamalar tekrardan okumanz yararl olacaktr.

Neler rendim?

Kitabnzda bu ksmlarn balklarnn yannda, sorularn hangi alt renme alannn hangi kazanmna ynelik olduu verilmitir. rnein "Geometrik Cisimler (K.1)" ifadesi, geometrik cisimler alt renme alannn 1. kazanmna karlk gelmektedir. Bir kazanmn gereklerini ne kadar yerine getirebildiinizi grmenizi ve oktan semeli sorulara almanz salamak zere hazrlanan ksmdr. Her bir konu testi, oktan semeli 15 sorudan olumaktadr. Bu sorular, sadece ilgili kazanm yoklayacak niteliktedir. Bu testlerde tm soru tiplerine yer verilmeye allmtr. Ksm balklarnn yannda testin hangi alt renme alannn hangi kazanmna ynelik olduu verilmitir. Her bir alt renme alannn bitiminde kendinizi test etmeniz ve test tekniine almanz iin hazrlanmtr. Her bir testte, o alt renme alanndaki kazanmlarla ilgili oktan semeli 25 soru vardr. Alt renme alan iinde ne kadar baarl olduunuzu grebilmeniz iin bir frsattr. Ayrca bu testler, ilgili alt renme alanndan ne kadar verim alabildiinizi belirlemenin bir yolu olarak da grlebilir. Bu test yine oktan semeli 25 soru iermektedir. Ama, nceki blmlerde rendiiniz bilgileri taze tutmanz ve o ana kadar ele alnan kazanmlarn tmnde ne kadar baarl olduunuzu grmenizdir. Ayrca bu ksmdaki sorular, farkl blmlerde yer alan konularn birletirilerek soru sorulabilmesine imkan salamaktadr. Bu da tm rendiklerinizin birbiriyle ilikili olduunu grebilmeniz iin iyi bir frsattr.

Konu Testi

Blm Sonu Testi

Birikimli Test

NDEKLER
SAYILAR
TAM SAYILARLA LEMLER . . . . . . . . . . . . . . .13 Tam Saylar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 Tam Saylarla Toplama lemi . . . . . . . . . . . . . . .15 Tam Saylarla karma lemi . . . . . . . . . . . . . . . .15 Tam Saylarla arpma lemi . . . . . . . . . . . . . . . .16 Tam Saylarla Blme lemi . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 lem ncelii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21 Neler rendim? 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .22 Konu Testi 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23 Tam Saylarla Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25 Neler rendim? 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29 Konu Testi 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32 Faktriyel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 Neler rendim? 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38 Konu Testi 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .39 Blm Sonu Testi 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .41 RASYONEL SAYILAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .45 Neler rendim? 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51 Konu Testi 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52 Rasyonel Saylarn Farkl Gsterimleri . . . . . . . . .54 Neler rendim? 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57 Konu Testi 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .58 Rasyonel Saylarn Karlatrlmas ve Sralanmas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60 Neler rendim? 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .64 Konu Testi 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65 Blm Sonu Testi 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .67 Birikimli Test 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70 RASYONEL SAYILARLA LEMLER . . . . . . . . .73 Rasyonel Saylar Kmesinde Toplama lemi . . .74 Rasyonel Saylar Kmesinde karma lemi . . .80 Neler rendim? 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .85 Konu Testi 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86 Rasyonel Saylar Kmesinde arpma lemi . . . .88 Rasyonel Saylar Kmesinde Blme lemi . . . . .95 Neler rendim? 8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .99 Konu Testi 8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101 Rasyonel Saylarla ok Adml lemler . . . . . . .103 Neler rendim? 9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106 Konu Testi 9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108 Rasyonel Saylarla lgili Problemler . . . . . . . . . .110 Neler rendim? 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114 Konu Testi 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .115 Blm Sonu Testi 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .117 Birikimli Test 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120 ORAN VE ORANTI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123 Oran . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124 Orant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125 Orant eitleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .126 Neler rendim? 11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129 Konu Testi 11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130 Orant le lgili Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . .132 Neler rendim? 12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137 Konu Testi 12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138 Blm Sonu Testi 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .140 Birikimli Test 3 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143 BLNL TKETM ARTMET . . . . . . . . . . .147 Yzde Hesaplar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148 Neler rendim? 13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153 Konu Testi 13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .155 Faiz Hesaplar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157 Neler rendim? 14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .162 Konu Testi 14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163 Blm Sonu Testi 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165 Birikimli Test 4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168

GEOMETR
DORULAR VE AILAR . . . . . . . . . . . . . . . . . .173 Bir Doruya zerindeki Bir Noktadan Dikme kmak . . . . . . . . . . . . . . . . . .174 Bir Doruya Dndaki Bir Noktadan Dikme nmek . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174 Bir Doru Parasnn Orta Dikmesini izme . . .176 Bir Doruya Dndaki Bir Noktadan Paralel izme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .177 Neler rendim? 15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .178 Konu Testi 15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .180 Ayn Dzlemde Bulunan Dorunun Birbirine Gre Durumlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182

Paralel ki Dorunun Bir Kesenle Yapt Alar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183 Kenarlar Paralel Alar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .184 Kenarlar Birbirine Dik Alar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .184 zel Durumlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .188 Neler rendim? 16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .193 Konu Testi 16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .195 Blm Sonu Testi 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .197 Birikimli Test 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .202 OKGENLER - RNT VE SSLEMELER . .205 okgenler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .206 Dzgn okgenler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .208 Drtgenlerin zellikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .210 Neler rendim? 17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .213 Konu Testi 17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .215 okgensel Blgelerle Ssleme Yapma . . . . . . .218 Sslemelerin Kodlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .219 Dnm Geometrisi ve Ssleme . . . . . . . . . . .222 Neler rendim? 18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .224 Konu Testi 18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226 Birikimli Test 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .230 ELK VE BENZERLK . . . . . . . . . . . . . . . . . . .233 Baz Geometrik Kavramlar . . . . . . . . . . . . . . . . .234 Doru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .234 Doru Paralarnda zel Durumlar . . . . . . . . . .234 In . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235 E okgenler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236 Neler rendim? 19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .238 Konu Testi 19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .240 Benzerlik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .242 Neler rendim? 20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .247 Konu Testi 20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .249 Blm Sonu Testi 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .252 Birikimli Test 7 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .256 EMBER VE DARE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .259 ember . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .260 Daire . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .261 Dzlemde Bir Doru le Bir emberin Durumlar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .262 Kiriin zellikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .264

Neler rendim? 21 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .265 Konu Testi 21 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .267 emberde A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .269 Neler rendim? 22 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .274 Konu Testi 22 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .276 Blm Sonu Testi 8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .278 Birikimli Test 8 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .282 GEOMETRK CSMLER . . . . . . . . . . . . . . . . .285 Dairesel Silindir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .286 Bir Yapnn Farkl Ynlerden Grnm . . . . . . .289 Neler rendim? 23 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .291 Konu Testi 23 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .293 Blm Sonu Testi 9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .295 Birikimli Test 9 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .299 DNM GEOMETRS . . . . . . . . . . . . . . . . .303 Bir eklin Yansmasnn Oluturulmas . . . . . . . .304 Neler rendim? 24 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .306 Konu Testi 24 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .307 Dnme Simetrisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .311 Neler rendim? 25 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .316 Konu Testi 25 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .318 Dnme Hareketinin Merkezi ve As . . . . . . . . .321 Dnme Simetrisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .322 Neler rendim? 26 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .325 Konu Testi 26 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .327 Blm Sonu Testi 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .330 Birikimli Test 10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .336

LME
AILARI LME . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .341 Paralel ki Dorunun Bir Kesenle Yapt Alar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .342 Kar Durumlu Alar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .343 Neler rendim? 27 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .347 Konu Testi 27 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .349 gende Alar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .352 okgenlerin Alarnn lleri Toplam . . . .355 Neler rendim? 28 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .358 Konu Testi 28 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .360 Trk Bayrann izilmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . .362 emberde A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .364

Neler rendim? 29 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .369 Konu Testi 29 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .371 Blm Sonu Testi 11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .374 Birikimli Test 11 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .378 DRTGENSEL BLGELERN ALANI . . . . . . .381 Dikdrtgensel, Karesel, gensel Blgenin Alan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .382 Neler rendim? 30 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .386 Konu Testi 30 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .387 Paralelkenarsal Blgenin Alan . . . . . . . . . . . . . .389 Neler rendim? 31 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .393 Konu Testi 31 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .394 Ekenar Drtgensel Blgenin Alan . . . . . . . . . .396 Neler rendim? 32 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .399 Konu Testi 32 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .400 Yamuksal Blgenin Alan . . . . . . . . . . . . . . . . . .402 Neler rendim? 33 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .406 Konu Testi 33 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .407 Drtgensel Blgelerin Alanlaryla lgili Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .410 Neler rendim? 34 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .412 Konu Testi 34 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .413 Alanlar Eit Olan okgensel Blgelerin evre Uzunuluklar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .415 Neler rendim? 35 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .417 Konu Testi 35 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .418 Blm Sonu Testi 12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .420 Birikimli Test 12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .425 EMBERN VE EMBER PARASININ UZUNLUU - DARENN VE DARE DLMNN ALANI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .429 emberin ve ember Parasnn Uzunluu . . . .430 ember Yaynn Uzunluu . . . . . . . . . . . . . . . . .431 Neler rendim? 36 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .434 Konu Testi 36 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .435 ember ve ember Parasnn Uzunluu le lgili Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .437 Neler rendim? 37 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .439 Konu Testi 37 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .440 Dairenin Alann Tahmin Etme . . . . . . . . . . . . . .442 Daire Diliminin Alan . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .444

Neler rendim? 38 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .445 Konu Testi 38 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .446 Dairenin ve Daire Diliminin Alanyla lgili Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .448 Neler rendim? 39 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .451 Konu Testi 39 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .454 Blm Sonu Testi 13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .456 Birikimli Test 13 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .460 GEOMETRK CSMLERN YZEY ALANI GEOMETRK CSMLERN HACM Dik Dairesel Slindirin Yzey Alan . . . . . . . . . .465 Neler rendim? 40 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .468 Konu Testi 40 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .469 Dik Dairesel Silindirin Yzey Alan le lgili Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .471 Neler rendim? 41 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .473 Konu Testi 41 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .474 Dik Dairesel Silindirin Hacmi . . . . . . . . . . . . . . .476 Neler rendim? 42 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .478 Konu Testi 42 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .479 Dik Dairesel Silindirin Hacmi le lgili Problemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .481 Neler rendim? 43 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .483 Konu Testi 43 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .484 Blm Sonu Testi 14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .486 Birikimli Test 14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .489

OLASILIK VE STATSTK
OLASILIK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .495 Permtasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .496 Neler rendim? 44 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .499 Konu Testi 44 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .501 Ayrk ve Ayrk Olmayan Olaylar . . . . . . . . . . . . .503 Neler rendim? 45 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .506 Konu Testi 45 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .508 Ayrk Olaylarn Olasln Hesaplama . . . . . . . .510 Ayrk Olmayan Olaylarn Olasln Hesaplama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .512 Neler rendim? 46 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .514 Konu Testi 46 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .515 Geometri ve Olaslk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .517 Neler rendim? 47 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .519

Konu Testi 47 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .520 Blm Sonu Testi 15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .522 Birikimli Test 15 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .525 TABLO VE GRAFKLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . .529 Verilen Bir Tabloya Gre Stun ve izgi Grafii Oluturma . . . . . . . . . . . . . . . . . . .530 Neler rendim? 48 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .534 Konu Testi 48 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .536 Verilen Bir Tabloya Gre Daire Grafii Oluturma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .538 Neler rendim? 49 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .540 Konu Testi 49 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .543 Gerek Yaam Durumlar ve Grafikler . . . . . . . .545 Neler rendim? 50 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .547 Konu Testi 50 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .548 Verilere Dayal Tahmin Yrtme . . . . . . . . . . . .551 Neler rendim? 51 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .553 Konu Testi 51 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .554 Yanl Yorumlara Yol Aabilen Grafikler . . . . . . .557 Neler rendim? 52 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .559 Konu Testi 52 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .561 Blm Sonu Testi 16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .564 Birikimli Test 16 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .568 MERKEZ ELM VE YAYILMA LLER . .571 Merkez Eilim lleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . .572 Ortanca (Medyan) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .572 Tepe Deeri (Mod) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .573 Aritmetik Ortalama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .574 Merkez Yaylma lleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . .575 Neler rendim? 53 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .581 Konu Testi 53 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .582 Aklk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .584 Neler rendim? 54 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .587 Konu Testi 54 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .588 Blm Sonu Testi 17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .590 Birikimli Test 17 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .593

Neler rendim? 55 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .603 Konu Testi 55 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .605 rntler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .607 Neler rendim? 56 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .612 Konu Testi 56 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .614 Blm Sonu Testi 18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .616 Birikimli Test 18 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .619 CEBRSEL FADELER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .623 Matematiksel fadeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .624 Neler rendim? 57 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .626 Konu Testi 57 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .628 Cebirsel fadelerin arpm . . . . . . . . . . . . . . . . .630 sl Cebirsel fadelerle arpma . . . . . . . . . . . .632 Neler rendim? 58 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .634 Konu Testi 58 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .636 Blm Sonu Testi 19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .638 Birikimli Test 19 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .641 DENKLEMLER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .645 Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Denklemlerin zm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .646 Neler rendim? 59 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .658 Konu Testi 59 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .660 Denklem Yardmyla Problem zme . . . . . . . . .662 Neler rendim? 60 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .672 Konu Testi 60 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .674 Dorusal Denklemler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .676 Neler rendim? 61 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .681 Konu Testi 61 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .683 Kartezyen Koordinat Sistemi . . . . . . . . . . . . . . .686 Neler rendim? 62 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .694 Konu Testi 62 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .697 Dorusal Denklemlerin Grafiini izme . . . . . .699 Neler rendim? 63 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .706 Konu Testi 63 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .708 Blm Sonu Testi 20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .711 Birikimli Test 20 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .715 Cevap Anahtar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .719

CEBR
RNTLER VE LKLER . . . . . . . . . . . . . .599 sl Saylar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .600 10 Saysnn Pozitif Kuvvetleri . . . . . . . . . . . . . .602

10

Saylar
0123456789

SBS Snav Sorular Dalm % 27,5 Saylar

Tam Saylarla lemler Rasyonel Saylar Rasyonel Saylarla lemler Oran ve Orant Bilinli Tketim Aritmetii

% 16,5

% 27,5

% 16,5 Geometri %23 lme

% 16,5 % 16,5 % 23

%16,5 Olaslk ve statistik % 16,5 Cebir

11

12

Tam Tam Saylarla Saylarla lemler lemler

lk 100 pozitif tam saynn arpmnn sonunda ka tane sfr vardr? Bulabilir misiniz?

13

rnek - zm
Tam Saylar Tam Saylar: Pozitif tam saylar, negatif tam saylar ve 0 saysnn birleiminden oluan kmeye tam saylar kmesi denir. Pozitif tam saylar Z+, negatif tam saylar Z, tam saylar Z ile gsterilir. Z+ = {1, 2, 3, 4, 5, 6, ...} Z = {..., 4, 3, 2, 1} Z = Z {0} Z+ Z = {..., 3, 2, 1, 0, 1, 2, 3, ...} Say dorusunda 0n sanda yer alan tam saylar pozitif tam saylar, solunda yer alan tam saylar ise negatif tam saylardr.
Tam saylar 8

0 saysnn iareti yoktur. Negatif tam saylar 0 dan kk, pozitif tam saylar 0 dan byktr. Pozitif tam saylar, nlerine (+) iareti konulmadan da yazlabilir. Say dorusunda soldan saa doru gidildike saylar byr, sadan sola doru gidildike saylar klr.
Saa gittike saylar byr.

NOT: 1. Pozitif tam saylar ayn zamanda sayma saylardr. Z+ = S 2. Doal saylar, tam saylar kmesinin alt kmesidir. NZ 3. Sayma saylar kmesi, doal saylar kmesi ve tam saylar kmesinin alt kmesidir. Z+ = SNZ

14

3444444444442444444444441
14444244443
Negatif tam saylar 7 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Pozitif tam saylar 7 6 5 4 3 2 1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 Sola gittike saylar klr.

14444244443

rnek - zm

Tam Saylarla lemler 1. Tam Saylarla Toplama lemi

Toplanan saylar

a + b = c toplam {

Ayn iaretli tam saylar toplanrken, saylarn mutlak deerleri toplanr ve ortak iaret toplamn iareti olarak yazlr.

rnek 1
1. (+3) + (+1) + (+8) = + (3 + 1 + 8 ) = +12 2. (5) + (4) + (2) = (5 + 4 + 2) = 11 Zt iaretli iki tam say toplanrken; mutlak deeri byk olan tam saydan mutlak deeri kk olan tam say karlr. Daha sonra mutlak deerce byk olan tam saynn iareti toplamnn iareti olarak yazlr.

rnek 2
1. (+7) + (3) = + (7 3) = +4
+7 > 3 {
iareti (+)

2. (+5) + (12) = (12 5) = 7 12 > + 5 {

iareti ( )

2. Tam Saylarla karma lemi a b = c karma ileminde a eksilen b kan c farktr. karma ilemi yaplrken, kann iareti deitirilir ve eksilen say ile toplanr.

15

rnek - zm

rnek 3
1.

(+ 9 ) ( 5 ) = (+ 9 ) + (+ 5 ) = + 14 {
kann iareti deiir.

2. (8) (3) = (8) + (+3) = 5 3. (6) (9) = (6) + (+9) = +3 4. (3) (+4) = (3) + (4) = 7

3. Tam Saylarla arpma lemi a.b=c a 1. arpan b 2. arpan c arpmdr. Ayn iaretli iki tam saynn arpm pozitif, zt iaretli iki tam saynn arpm negatiftir.

rnek 4
1. ki pozitif tam saynn arpm pozitiftir. (+2) . (+3) = +6 2. ki negatif tam saynn arpm pozitiftir. (3) . (4) = +12 3. Zt iaretli tam saynn arpm negatiftir. (2) . (+5) = 10 (+3) . (7) = 21

(+) . (+) = (+) (+) . () = () () . (+) = () () . () = (+)

16

rnek - zm

rnek 5
Aadaki ilemleri yapnz. 1. (+4) . (+7) = 2. (+3) . (9) = 3. (5) . (5) =
...............................................

...................................................

...................................................

4. (11) . (+11) = 5. (+10) . (35) = 6. (4) . (12) = 7. (7) . (+8) =

............................................

............................................

.................................................

..................................................

8. (+15) . (5) =

................................................

Tam Saylarla arpma leminin zellikleri 1. Kapallk zellii ki tam saynn arpm yine bir tam saydr. a, b Z iin a . b = c ise c Z dir.

rnek 6
(7), (+12) Z iin (7) . (+12) = (84) (84) Z dir.

2. Deime zellii ki tam say arplrken arplan saylar yer deitirirse arpm deimez. a, b Z iin a . b = b . a dr.

rnek 7
(8), (5) Z iin (8) . (5) = (5) . (8) +40 = +40

17

rnek - zm

3. Birleme zellii tam say arplrken saylarn farkl gruplanmas sonucu deitirmez. a, b, c Z iin (a . b) . c = a . (b . c) dir.

rnek 8
(3), (+5), (+2) Z iin
[( 3 ) . (+ 5 )] . (+ 2 ) = ( 3 ) . [ (+ 5 ). (+ 2 )]

(15) . (+2) = (3) . (+10) (30) = (30)

4. Etkisiz (Birim) Eleman 1 says, tam saylar kmesinde arpma ileminin etkisiz elamandr. a Z iin a . 1 = 1 . a = adr.

rnek 9
(35) Z (35) . 1 = 1 . (35) 35 = 35

5. Yutan Elaman 0 says, tam saylar kmesinde arpma ileminin yutan elamandr. a Z iin a . 0 = 0 . a = 0 dr.

rnek 10
(7) Z iin (7) . 0 = 0 . (7) = 0 dr.

18

rnek - zm

6. arpma leminin Toplama ve karma lemleri zerine Dalma zellii Tam saylarla yaplan arpma ileminin, toplama ve karma ilemleri zerine dalma zellii vardr. a, b, c Z iin a . (b + c) = (a . b) + (a . c) a . (b c) = (a . b) (a . c)

rnek 11
1. 5, 7, 4 Z iin 5 . (7 + 4) = (5 . 7) + (5 . 4) 5 . 11 = 35 + 20 55 = 55 2. 3, 9, 5 Z iin 3 . (9 5) = (3 . 9) (3 . 5) 3 . 4 = 27 15 12 = 12

rnek 12
Aadaki tabloda yer alan boluklar tamamlaynz.
x 1 8 11 +12 +1 1 +40 +77 12 +4 3 5 +10 7 1

19

rnek - zm

4. Tam Saylarla Blme lemi a, b, c, Z olmak zere a b = c ileminde a blnen, b blen ve c blmdr. Tam saylarla yaplan blme ileminde blmn iareti, arpma ileminde olduu gibi bulunur. Ayn iaretli iki tam saynn birbirine blm pozitiftir. (+35) (+7) = (+5) (48) (6) = (+8) Zt iaretli iki tam saynn birbirine blm negatiftir. (+42) (7) = (6) (36) (+4) = (9) Tam saylarla yaplan blme ileminde blnen, blen ve blmn iaretleri aadaki gibi gsterilebilir. (+) (+) = (+) () (+) = () (+) () = () () () = (+)

8, +3, 2 saylar yukardaki semboller yerine hangisindeki gibi yerletirilirse elde edilen ilemin sonucu en byk olur?

A) 8 B) +3 C) 2 D) 8

+3 8 +3 2

2 2 8 +3

zm
Seeneklerde verilen saylar, sembollerle verilen ilemde yerine yazp sonular bulalm. x + B) (+3) . (8) + (2) = 24 2 = 26 D) (8) . (2) + (+3) = 16 + 3 = 19

A) (8) . (+3) + (2) = 24 2 = 26 C) (2) . (+3) + (8) = 6 8 = 14

19 > (14) > (26) = (26) olduundan sonucu en byk olan ilem (8) . (2) + (+3) tr. Yant: D

20

rnek - zm

lem ncelii Drt ilemin birlikte kullanld ilem gruplarnda ilemler aadaki sraya gre yaplr. 1. Parantez ii 2. arpma Blme 3. Toplama karma

rnek 13
5 + 16 8 3 + 2 . 4 ileminin sonucunu bulalm. ncelik arpma ve blmededir.
5 + 16 8 3 + 2 . 4 = 5 + 2 3 + 8 = 12
2 8

rnek 14
7 [(15 5 2) + (9 3 . 4)] ilemin sonucunu bulalm. nce parantez iindeki ilemler yaplmaldr.
7 15 5 2 + 9 3 . 4 = 7 (3 2 ) + (9 12 ) 2 123 1 3 12 3 = 7 1 + ( 3 ) = 7 ( 2 ) = 9

rnek 15
Aadaki ilemlerin sonucunu bulunuz. 1. (27 35 7) + (10 6 . 4) =............................................... 2. 32 32 8 + 4 . 2 =
..............................

3. 12 [3 . (5 1) (5 + 4) 3] =...............................................

rnek 16
Aya, her gn 4 YTL deyerek borcunu 1 haftada dediine gre Ayann borcu ka YTLdir? 1 hafta 7 gndr. Aya, her gn 4 YTL deyerek bir hafta da 4 . 7 = 28 YTL deme yapar. Buna gre Ayann borcu 28 YTLdir.

rnek 17
Bir laboratuvarda termometre 17 Cyi gsterirken scaklk her bir dakikada 3 C artmaktadr. 3 dakika sonra termometre ka Cyi gsterir? Scaklk bir dakikada 3 C artarsa 3 dakikada 3 . 3 = 9 C artar. O hlde 3 dakika sonunda termometre (17) + (+9) = 8 Cyi gsterir.

21

Neler rendim?

Tam Saylarla lemler (K.1)

3. Aadaki blme ilemlerini yapnz. a. (56) (8) =
...................................

1. Aadaki ilemleri yapnz. a. (8) . (12) =

...................................

b. (+5) . (13) = c. (4) . (+15) =

...................................

b. (65) (+13) = c. (+81) (9) =

...................................

.........................................

.........................................

d. (+105) (+15) = d. (3) . (+7) . (2) = e. (5) . (6) . (3) =

...................................

...................................

e. (+132) (11) =
...................................

...................................

f. (126) (+3) =
...................................

...................................

f. (8) . (+4) . (+2) =

g. (9) . (2) . (+3) . (1) = ................................... h. (2) . (4) . (5) . (5) =

.................................

2. Aadaki ilemleri arpma ileminin toplama ve karma ilemleri zerine dalma zelliini kullanarak yapnz. a. 4 . (15 + 8) = b. 5 . (7 + 8) = c. 3 . (12 9) = d. 6 . (10 4) =
...................................

4. Aadaki ilemleri ilem nceliini dikkate alarak yapnz. a. 12 15 5 + 3 . 3 1 = ................................... b. (3 + 45 9 ) (5 . 3 7) = ................................... c. [(10 5 . 2) + (27 (6 3)] 9 = ....................................... d. 3 [25 5 + 3 . 4 10] = .................................

...................................

.........................................

...................................

22

Konu Testi
Tam Saylarla lemler (K.1)
1. (+15) + (+7) + (17) ileminin sonucu katr? A) 10 B) 5 C) 5 D) 7 5.

(+6) . (5) . (+3) ileminin sonucu katr? A) 90 B) 60 C) +60 D) +90

2.

(27) (+10) (9) ileminin sonucu katr? A) 28 B) 19 C) 10 D) 17 6. (+7) . (5) . (3) . (1) ileminin sonucu katr? A) +105 B) +95 C) 95 D) 105

3.

Aadaki bilgilerden hangisi yanltr? A) Sayma saylar ayn zamanda pozitif tam saydr. B) Doal saylar kmesi, tam saylar kmesinin alt kmesidir. C) 0 says pozitif tam saydr. D) Say dorusunda, saylar soldan saa gidildike byr. 7. ki tam saynn arpm yine bir tam saydr. ifadesi arpma ileminin hangi zelliini aklar? A) Deime C) Birleme B) Kapallk D) Etkisiz eleman

4.

Say dorusunda 0 noktasndan nce 5 birim saa, sonra 8 birim sola, sonra tekrar 3 birim sola, son olarak da 4 birim saa gidilirse yaplan ilem aadakilerden hangisi olur? A) (5) + (8) + (3) + (+4) B) (+5) + (8) + (3) + (+4) C) (+5) (8) (3) + (+4) D) (5) + (+8) + (+3) + (4) 8. a = (2) . (+8) ve b = (3) . (9) ise a b katr? A) 43 B) 11 C) 11 D) 43

23

9.

(216) (+9) ileminin sonucu katr? A) 36 B) 24 C) +24 D) +36

13. 1 [13 5 . 2 + 3 3 ( 4)] ileminin sonucu katr? A) 10 B) 9 C) 0 D) 9

10. (+135) (a) = (15) ise a katr? A) +9 B) +7 C) 7 D) 9

14. Termometrenin 5 Cyi gsterdii bir ilde scaklk her gn 2 C artacaktr. 4 gn sonra bu ilde termometre ka Cyi gsterir? A) 13 B) 0 C) +3 D) +8

11. 10 4 . 3 + 35 7 ileminin sonucu katr? A) 22 B) 15 C) 3 D) 13

12. 2 . [(18 12 6) ( 4 + 5 . 4)] ileminin sonucu katr? A) 6 B) 3 C) 0 D) 6

15. Alinin, istedii kitap setini almak iin 64 YTLye ihtiyac vardr. Bo olan kumbarasna her gn 4 YTL atan Ali, kitap setini ka gn sonra alabilir? A) 22 B) 20 C) 18 D) 16

24

rnek - zm

Tam Saylarla Problemler

rnek 18
5 m ykseklikten denize atlayan bir yzc, 3 m derine dalyorsa bu yzc dikey dorultuda ka m yer deitirmitir? Bulunuz.

.....................

..................... = ............................

rnek 19
Cebinde 7 YTLsi olan Frata babas 5 YTL daha vermitir. Frat, parasnn 3 YTLsini kardeine vermi ve 6 YTLsini harcamtr. Fratn cebinde kalan para miktarn gsteren ilemi yazalm. Fratn cebindeki miktar (+7), babasnn verdii miktar da (+5) tir. Fratn kardeine verdii miktar (3), harcad da (6) dr. Buna gre ilem; (+7) + (+5) + (3) + (6) = +3 tr. Fratn geriye 3 YTLsi kalmtr.

rnek 20
Bir otobste 37 yolcu vardr. I. durakta otobsten 5 kii inmi, 10 kii binmi; II. durakta 3 kii inmi, 1 kii binmi; III. durakta ise 12 kii inmi binen yolcu olmamtr. Son durumda otobste ka yolcu vardr? Otobste olan yolcular (+37) dir. Otobsten inen yolcular () ile otobse binenleri de (+) ile gsterelim: (+37) + (5) + (+10) + (3) + (+1) + (12) = (+28) Son durumda otobste 28 yolcu vardr.

25

rnek - zm

rnek 21
Canann 20 YTLsi vardr. Annesi Canana 8 YTL daha verir. Canan bu parayla yapt alveriin tutarnn 35 YTL olduunu grr ve arkadandan 35 YTLyi tamamlamak iin bor alr. Canann arkadandan ald borcun ka YTL olduunu bulalm. Canann cebindeki para (+20) dir. Annesinin verdii para (+8) dir. Canann paras: (+20) + (+8) = +28 dir. Canann yapt alveri 35 YTLdir ve o kadar paras olmad iin kalan paray bor alacaktr. Alveri tutar (35) tir. Canann arkadandan alaca bor (35) + (+28) = (7) dir.

rnek 22
Bir maaza gn sonunda yapt hesapta gelirinin 105 YTL, giderinin ise 120 YTL olduunu gryor. Bu maazann kr - zarar durumunu tam saylarla ifade edelim. (+105) + (120) = 15 YTLdir. Bu maaza 15 YTL zarardadr.

rnek 23
Bir i yerinin bir aylk gelir gider tablosu aada verilmitir. Buna gre, bu i yerinin kr zarar durumunu tam saylarla ifade ediniz. Kira 450 YTL Eleman Maa 350 YTL Dier Harcamalar 300 YTL Kazan 1200 YTL

rnek 24
Kemalin 50 cevizi vardr. Kemal 5 arkadana altar ceviz verdiinde kendisine ka ceviz kalr? Kemalin cevizlerini (+) ile arkadana verdii cevizleri () ile gsterelim. Her bir arkadana verdii ceviz (6) dr. 5 arkada olduundan 5 . (6) = 30 olur. Kemale kalan ceviz says; (+50) + 5 . (6) = + 50 + (30) = +20 dir.

26

rnek - zm

rnek 25
Bir yardm kampanyas iin para toplanan 35 kiilik bir snfta 15 kii 10 YTLlik, geriye kalanlar da 5 YTLlik yardm yapyor. Buna gre bu snfta ka YTLlik yardm toplanr? 15 kii 10 YTL veriyor: 15 . (+10) Snf 35 kiilik ise geri kalanlar: 35 + (15) = (+20) kiidir. (20) kii 5 YTL veriyor: (+20) . 5 Buna gre toplanan para : 15 . (+10) + [35 + (15)] . 5 = 150 + 20 . 5 = 250 YTLdir.

rnek 26
45 kiilik bir topluluktan bir miktar para toplanyor. Bayanlar 15 YTL, erkekler 20 YTL verdiine ve bayanlarn says erkelerin saysnn 2 kat kadar olduuna gre toplanan para ka YTLdir? Bayanlarn says, erkeklerin 2 katdr. Bayanlarn says (B), erkeklerin saysn (E) ile gsterirsek; B = 2E ve B + E = 45tir. 2E + E = 45 B = 2E 3E = 45 B = 2 . 15 E = 15 B = 30 Erkekler 15, bayanlar 30 kiidir. Bu durumda toplanan paray veren ifade 30 . (+15) + 15 . (+20) dir. O hlde toplanan para: 30 . (+15) + 15 . (20) = 450 + 300 = 750 YTLdir.

rnek 27
Bir pazarlamac tanesini 15 YTLden ald 30 tane biblonun 20 tanesini 20 YTLye, 5 tanesini 15 YTLye, 5 tanesini de 8 YTLye satyor. Bu pazarlamacnn kr zarar durumunu tam saylarla ifade ediniz. Biblolarn al fiyatn () ile sat fiyatlarn (+) ile gsterelim. Pazarlamac biblolarn 30 tanesini (15) YTL den almtr: 30 . (15) 20 tanesi (+20) YTLye : 20 . (+20) 5 tanesini (+15) YTLye : 5 . (+15) 5 tanesini (+8) YTLye : 5 . (+8) satmtr. Buna gre pazarlamacnn kr - zarar durumu aadaki gibi hesaplanabilir. 30 . (15) + 20 . (+20) + 5 . (+15) + 5 . (+8) = 450 + 400 + 75 + 40 = 65 YTLdir. Buna gre bu pazarlamac (+65) YTL krdadr.

27

rnek - zm

rnek 28
Kilosunu 3 YTLye ald 20 kilo elmann 12 kilosunu 4 YTLye, 3 kilosunu ise 3 YTLye satan bir kii, geri kalan elmalar rd iin satamamtr. Bu kiinin kr zarar durumunu tam saylarla ifade ediniz.

rnek 29
8 kiilik bir gruptaki her bir ocuun onar bilyesi vardr. 12 kiilik dier bir grupta ise her bir ocuun beer bilyesi vardr. 1. gruptaki ocuklarn toplam bilye says, ikinci gruptakilerden ka fazladr? 1. grupta 8 kii ve her birinde 10 bilye vardr. (8 . 10) 2. grupta ise 12 kii ve her birinde 5 bilye vardr. (12 . 5) 1. gruptaki toplam bilye says ile 2. gruptaki toplam bilye says fark: 8 . (+10) 12 . (+5) = 80 60 = 20dir.

rnek 30
Bir okulda 6. snflar 2 ube ve 20 kiilik snflardan, 7. snflar ise 3 ube ve 25 kiilik snflardan olumaktadr. Bu okuldaki 7. snf rencilerinin says, 6. snf rencilerinin saysndan ka fazladr?

rnek 31
Bir ilede yl sonunda yaplan nfus saymna gre, 137 kii ileden g etmi, 250 bebek dnyaya gelmi, 177 kii hayatn kaybetmi ve 30 kii ileye yerlemitir. Bu iledeki nfus deiimini tam saylarla ifade edelim. Bu ileden g edenleri ve hayatn kaybedenleri () ile doan bebekleri ve ileye yerleenleri (+) ile gsterelim. (137) + (177) + (+250) + (+30) = (314) + (+280) = 34 Sonu olarak ilenin nfusu 34 kii azalmtr.

28

Neler rendim?
Tam Saylarla lemler (K.2)

rnek 32
Can, bulunduu noktay 0 noktas olarak iaretledikten sonra, douyu (+) yn, baty da () yn olarak belirliyor. Can, bulunduu noktadan nce 15 adm douya, sonra 18 adm batya yryor. 7 adm daha ayn ynde devam ettikten sonra douya dnp 3 adm yryor. Cann son konumunu tam saylarla ifade edelim.
bat () 4 3 2 1 0 +1 +2 +3 +4 dou (+)

Cann douya att adm saysn (+) ile, batya att adm saysn () ile ifade ederiz. (+15) + (18) + (7) + (+3) = (7) Cann son konumu ilk bulunduu nokta olan 0n batsnda 7 admdr.

1. Cem ile Arzu okuldan beraber kp zt ynlere doru yryorlar. Cem 45 m batya, Arzu ise 32 m douya doru yryor. Durduklarnda ikisinin arasnda ka metre uzaklk olduunu bulunuz.

2. Bir ilin drt mevsimde ortalama hava scakl aadaki tabloda verilmitir. Tabloda verilenlere gre, ilin mevsimlere gre hava scaklndaki deiimi tam saylarla ifade ediniz.
lkbahar +25c Yaz +37c Sonbahar +10c K +3c

29

3. (+45) + (32) + (17) + (+5) Yukardaki ileme uygun bir problem kurunuz.

4. 85 + 10 . (7) Yukardaki ileme uygun bir problem kurunuz.

5. Aada verilen ilemlere uygun birer problem kurunuz. a. (150 30) 6

b. (12 . 15) (5 . 20) (7. 12)

c. (18 . 15) + (12 . 20)

d. (9 . 15) + [25 + (9)] . 10

30

6. Berkenin 8 ekeri vardr. Berkeye babas 7 eker, annesi 5 eker, ablas ise 4 eker daha vermitir. Berke, ekerlerinin 3 tanesini kardeine, 2 tanesini arkadana vermi ve 3 tanesini yemitir. Berkenin ka ekeri kaldn ifade eden ilemi yaznz ve kalan eker saysn bulunuz.

7. 380 YTLsi olan bir baba, 4 ocuundan her birine 90 YTL vermitir. Buna gre babann elinde kalan paray veren ilemi yaznz ve kalan para miktarn bulunuz.

8. 25 kiilik bir grupta 12 kiide er eker, geri kalanlarda ise beer eker vardr. Bu gruptaki kiilerde bulunan toplam eker saysn veren ilemi yaznz ve toplam eker saysn bulunuz.

9. 16 . 20 + [30 + (16)] . 15 ilemine uygun bir problem yaznz.

10. 25 . (18) + 12 . (+15) + 5 . (+10) + 8 . (+20) ilemine uygun bir problem yaznz.

31

Konu Testi

Tam Saylarla lemler (K.2)

1.

Deryann kumbarasnda 20 YTL vard. Derya, kumbarasndan 5 YTL ald. Babas kumbaraya 10 YTL att. Annesi ise ilk nce kumbaradan 6 YTL ald sonra 8 YTL att. Deryann kardei de kumbaradan 3 YTL ald. Son durumda kumbarada ka YTL kaldn veren ilem aadakilerden hangisidir? A) (20) + (+5) + (10) + (+6) + (8) + (+3) B) (+20) + (5) + (+10) + (6) + (+8) + (3) C) (20) + (5) + (+10) + (6) + (+8) + (3) D) (+20) + (+5) + (10) + (+6) + (8) + (+3) 5.

Kira 500 YTL

Eleman Maa 400 YTL

Dier Harcamalar 250 YTL

Kazan 1000 YTL

Bir i yerinin gelir gider tablosu yukarda verilmitir. 5, 6 ve 7. sorular bu tabloya gre yantlaynz.

Bu i yerinin kr zarar durumunu aadaki tam saylardan hangisi ifade eder? A) +150 B) +100 C) 100 D) 150

2.

Zeynep ile Hakan ayn anda ayn ynde yrmeye balyorlar. Hakan 28 m, Zeynep ise 13 m yrdne gre aralarnda ka m uzaklk vardr? A) 41 B) 31 C) 15 D) 13

6.

Bu i yerinin zarar etmemesi iin harcamalarn ka YTL ksmas gerekir? A) 150 B) 125 C) 100 D) 75

7. 3. stanbulda yaz aylarnda ortalama scaklk 23 C, k aylarnda ise 7 C dir. Buna gre yaz aylarndaki ortalama scaklk k aylarnda ka C dmtr? A) 30 B) 25 C) 19 D) 16

Bu i yerinin kazanc 1250 YTL olsayd, kr zarar durumunu aadakilerden hangisi ifade ederdi? A) +250 B) +150 C) +100 D) 50

8.

Bir retmen elindeki 75 ekeri, 15 kiilik bir snfa her rencisine 4 eker decek ekilde datmtr. retmenin elinde kalan eker saysn gsteren ilemler aadakilerden hangisindeki gibidir? A) (75) + 15 . (+4) B) (+75) + 15 . (4) C) (+75) 15 . (4) D) (75 ) 15 . (+4)

4.

ebnem, arkadan beklerken bulunduu noktadan douya 18 adm, sonra batya 12 adm atp biraz bekledikten sonra tekrar batya 20 adm atp douya dnp 17 adm attktan sonra arkada ile karlamtr. ebnem, ilk durduu yerden ka adm uzaktadr? A) 3 B) 5 C) 7 D) 9

32

9.

Cesurun elinde bir torba fndk vardr. Kendisine 12 fndk ayrdktan sonra kalan fndklarn 7 arkadana 5er 5er datan Cesurun balangta ka fnd vardr? Yukardaki problemin zmn aadaki ifadelerden hangisi verir? A) 12 + 7 . (+5) B) 12 + 7 . (5) C) 12 + 7 . (+5) D) 12 . 7 + 5

13. 63 tane ceviz bir grup ocua eit olarak paylatrlyor. ocuklardan her birine 7 ceviz dtne gre bu grupta ka ocuk vardr? A) 10 B) 9 C) 8 D) 7

10. Tanesini 20 YTLden ald 45 tane hediyelik eyann, 18ini 22 YTLden, 15ini 25 YTLden, 12sini de 20 YTLden satan bir kiinin kr zarar durumunu aadakilerden hangisi ifade eder? A) +200 B) +111 C) 120 D) 150

14. 36 kiilik bir snfta kzlarn says, erkeklerin saysndan 8 fazladr. Bu snfta kzlarn 4er, erkeklerin 3er kalemi vardr. Buna gre bu snftaki rencilerin toplam ka kalemi vardr? A) 150 B) 140 C) 130 D) 120

11. 32 kiilik bir snftaki rencilerden 12si kzdr. Bu snfta toplanan bir miktar parada kzlarn 5er YTL, erkeklerin ise 4er YTL pay vardr. Kzlarn verdii toplam para miktar, erkeklerin verdii miktardan ka YTL fazladr? A) +20 B) +15 C) 15 D) 20

12. Bir manav, kilosunu 3 YTLden ald 12 kg portakal kilosu 5 YTLden, kilosunu 2 YTL den ald 8 kg limonu kilosu 1 YTLden satyor. Bu manavn kr zarar durumunu aadakilerden hangisi ifade eder? A) +20 B) +16 C) 16 D) 20

15. 65 boncuu olan Merve, 8 arkadana 5er boncuk vermitir. Buna gre Mervenin ka boncuu kalr? A) 15 B) 18 C) 20 D) 25

33

rnek - zm
Faktriyel n Z+ olmak zere 1den nye kadar (n dahil) olan pozitif tam saylarn arpmna n faktriyel denir. Bu ilem n! eklinde gsterilir. 0! = 1 olarak kabul edilir. 1! = 1 2! = 1 . 2 = 2 3! = 1 . 2 . 3 = 6 4! = 1 . 2 . 3 . 4 = 24 5! = 1 . 2 . 3 . 4 . 5 = 120 . . . n! = 1 . 2 . 3 .............(n 2) . (n 1) . n

rnek 33
6! says aadaki rneklerde de grld gibi farkl faktriyel saylarn arpm olarak yazlabilir.
6! = 6 . 5 . 4 . 3 . 2 . 1
3!

= 6 . 5 . 4 . 3! 6! = 6 . 5 . 4 . 3 . 2 . 1
4!

= 6 . 5 . 4! 6! = 6 . 5 . 4 . 3 . 2 . 1
5!

= 6 . 5!

rnek 34
n! arpmn deiik biimlerde yazalm. n! = n . (n 1)! = n . (n 1) . (n 2)! = n . (n 1) . (n 2) . (n 3)!

34

rnek - zm

rnek 35
0! + 2! + 4! ileminin sonucunu bulalm. 0! = 1 2! = 1 . 2 = 2 4! = 1 . 2 . 3 . 4 = 24 Buna gre 0! + 2! + 4! = 1 + 2 + 24 = 27dir.

rnek 36
5! 4! ileminin sonucunu bulalm. 5! = 120 ve 4! = 24 olduundan 5! 4! = 120 24 = 96dr.

rnek 37
5! . 2! ileminin sonucunu bulalm. 5! . 2! = 120 . 2 = 240

rnek 38
5! ileminin sonucunu bulalm. 3!

5! = 5 . 4 . 3! olduundan
5! 5 . 4 . 3! = = 5 . 4 = 20 ' dir. 3! 3!

rnek 39
4! + 3! ileminin sonucu katr? 4 ! 3!

4! = 24 ve 3! = 6 olduundan
4! + 3! 24 + 6 30 5 = = = ' tr. 4! 3! 24 6 18 3

35

rnek - zm

rnek 40
4! hangi say ile arplrsa 6! elde edilir? Aradmz sayya x dersek aadaki eitlii yazabiliriz. 4! . x = 6!
4! . x = 6 . 5 . 4! {
x

x = 30

rnek 41
3! . A = 4! . 6 eitliine gre A katr?
3! . A = 3! . 4 . 6 {
A

A = 24

rnek 42
4! 3! ileminin sonucu katr? + 3! 2!

4! 3! 4 . 3! 3 . 2! + = + 3! 2! 3! 2! =4+3=7

rnek 43
3! + 4! ileminin sonucu katr? 3! 3! + 4! 6 + 24 30 = = =5 3! 6 6

rnek 44
5! 4! ileminin sonucu katr? 4! 5! 4! 120 24 96 = = =4 4! 24 24

36

rnek - zm

rnek 45
3 . n! = 72 ise n katr?
3 . n! 72 = n! = 24 3 3 n! = 4! n=4

rnek 46

(n + 1)! (n 1)!

ifadesinin en sade biimi nedir?

(n + 1) . n . (n 1)! = (n + 1) . n (n 1)!
rnek 47

(n + 2 )! = 18
4 . n!

ise n katr?

(n + 2 ) . (n + 1) . n!
4 . n!

= 18

(n + 2 ) . (n + 1) = 72
9 . 8 = 72 n + 1 = 8 ise n = 7 ' dir.

rnek 48
n! 8 = 16 ise n katr? n! = 16 + 8 n! = 24 n! = 4! ise n = 4tr.

rnek 49

(3!)!
4!

ileminin sonucu katr?

37

Neler rendim?

Tam Saylarla lemler (K.3)

3. 2 . n! + 12 = 60 ise n katr?

1. Aada verilen ilemleri yapnz. a. 6! =

................................... ................................... ......................................... ...................................

b. 3! + 5! =

c. 0! + 1! + 2! = d. 5! + 4! + 3! = e. 6! 5! =

................................... ...................................

f. 4! 2! 1! = g. 6! 5! + 4! = h. 2 . 5! =

4.
...................................

(n + 2 )! . (n 1)! (n + 1)! . n!
nuz.

ileminin sonucunu bulu-

.................................

. 4! . 3! = i.
9! = 7!

.................................

.................................

j.

5! + 4! = 5! 4!

.................................

k. 5! + 4! = 3! 2!

.................................

5.

(n + 1)! = 7 6 (n 1)!

ise n katr?

2. 6 saysn hangi sayyla arparsak 6! saysn buluruz?

6. 0! + 1! + 2! + 3! toplamnn 5 ile blmnden kalan katr?

38

Tam Saylarla lemler (K.3)

1. 5! + 4! + 3! ileminin sonucu katr? A) 150 B) 140 C) 130 D) 125 5.

Konu Testi

Aadakilerden hangisi 7! saysna eit deildir? A) 7 . 6! C) 7 . 6 . 5! B) 7 . 6 . 5! . 4 D) 7 . 6 . 5 . 4!

2.

(4!) + (5!) ileminin sonucu katr? A) 120 B) 100 C) 96 D) 75

6.

6! 5! ileminin sonucu katr? 4! 3!

A) 10

B) 15

C) 20

D) 25

3.

(6! 5!) 3! ileminin sonucu katr? A) 180 B) 125 C) 120 D) 100

7.

5! (4!+ 3! ) ileminin sonucu katr? 3!

A) 20

B) 15

C) 10

D) 5

8. 4. 3! . 3! ileminin sonucu katr? A) 45 B) 42 C) 36 D) 30

4! + 5! + 6! + 7! ileminin sonucu olan saynn 5 ile blmnden kalan katr? A) 4 B) 3 C) 2 D) 1

39

9.

5 . n! 4! = 96 ise n katr? A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 13.

(n + 3 )! . 4 = 120 (n + 1)!
A) 3 B) 4

ise n katr? C) 5 D) 6

10. 4! . A = 42 . 5! ise A katr? A) 270 B) 250 C) 210 D) 170

14. a, b Z+olmak zere a! = 2b! olarak veriliyor. Buna gre (2b + a)! ileminin sonucu aadakilerden hangisidir? A) 1 B) 4 C) 6 D) 24

11. 5! + 6! + 7! + 8! ileminin sonucu olan saynn birler basamandaki rakam aadakilerden hangisidir? A) 3 B) 2 C) 1 D) 0

15.

n . (n 1) 2

= 36 eitlii veriliyor. n!

Buna gre

(n 2 )!

ileminin sonucu

aadakilerden hangisidir? 12. 42 . (n 2)! = n! ise n katr? A) 4 B) 5 C) 6 D) 7 A) 100 B) 95 C) 82 D) 72

40

Tam Saylarla lemler

1. (5) . (+4) . (+7) ileminin sonucu katr? A) +180 B) +140 C) 140 D) 180 5.

Blm Sonu Testi

(105) (7) ileminin sonucu katr? A) +15 B) +5 C) 5 D) 15

2.

(97 . 12) (97 . 7) ileminin sonucu katr? A) 547 B) 485 C) 392 D) 376 6. Say dorusu zerinde 0 noktasndan saa 18 birim, sola 20 birim, tekrar sola 12 birim, saa 7 birim ve sola 5 birim gidilirse son durumda gelinen nokta aadakilerden hangisi olur? A) +14 B) +12 C) 7 D) 12

3.

22 + 96 4 7 . 8 ileminin sonucu katr? A) +18 B) +7 C) 10 D) 15

7.

4.

ki tam say arplrken, arplan saylar yer deitirirse arpm deimez. ifadesi arpma ileminin hangi zelliini aklar? A) Kapallk C) Dalma B) Birleme D) Deime

Demet 16 YTL bulunan kumbarasndan birinci gn sabah 5 YTL alm, akam kumbaraya 7 YTL atmtr. kinci gn sabah kumbaradan 3 YTL alm, akam kumbaraya 4 YTL atmtr. nc gn sabah kumbaradan 2 YTL alm, akam kumbaraya para atmamtr. Son durumda Demetin kumbarasnda ka YTL olur? A) 17 B) 15 C) 13 D) 11

41

8.

Her gn 8 YTL harcayan bir kiinin cebinde 46 YTLsi vardr. Buna gre bu kiinin 4. gnn akamnda ka YTLsi kalr? A) 20 B) 14 C) 6 D) 0

11. 30 kiilik bir snfta, erkeklerin says kzlardan 6 fazladr. Snfa erkeklerin her biri 3 ceviz, kzlarn her biri ise 5 ceviz getiriyor. Buna gre snfta toplam ka ceviz olur? A) 120 B) 114 C) 106 D) 98

9.

5 bilyeyi kendisine ayrdktan sonra kalan bilyelerini 13 arkadann her birine 4 bilye vererek datan Mehmetin balangta ka bilyesi vard? A) 51 B) 53 C) 55 D) 57

12. Tanesini 20 YTLden ald 20 defterin 12 tanesini 22 YTLden, 8 tanesini 25 YTLden satan bir krtasiyenin kr zarar durumunu aadakilerden hangisi gsterir? A) +100 B) +82 C) +64 D) 0

10. Bir gruptaki 15 kiinin 3er topu, 8 kiinin ise 5er topu vardr. Bu gruptaki kiilerin toplam ka topu vardr? A) 105 B) 100 C) 95 D) 85

13. Bir anaokulunun A ubesinde 12 ocuk ve her bir ocuun 3 oyunca, B ubesinde ise 8 ocuk ve her bir ocuun 5 oyunca vardr. A ubesindeki toplam oyuncak says, B ubesindeki toplam oyuncak saysndan ka fazladr? A) +6 B) +4 C) 0 D) 4

42

14. 4 [35 7 2 + 5 . 5 4 2] ileminin sonucu katr? A) 30 B) 22 C) 22 D) 30

18. 7! . 8 = A . 6! ise A katr? A) 65 B) 56 C) 44 D) 32

15.

6! + 5! 3! 0! ileminin sonucu katr?

19. D) 102

(n 2 )!
A) 12

n!

= 132 ise n katr?

A) 210

B) 185

C) 168

B) 11

C) 10

D) 9

20. 3! . n! 4! = 5! ise n katr? 16. 3! . 5! ileminin sonucu katr? A) 240 B) 360 C) 420 D) 6! A) 6 B) 5 C) 4 D) 3

17. 48 saysn hangi say ile arparsak 6! saysn elde ederiz? A) 20 B) 15 C) 12 D) 6

21. 5! + 6! + 7! ileminin sonucu olan saynn 8 ile blmnden kalan katr? A) 3 B) 2 C) 1 D) 0

43

22. Aadakilerden hangisi dorudur? A) B) C) D) En byk negatif tam say (1)dir. En kk pozitif tam say (0)dr. ki negatif tam saynn toplam pozitiftir. ki negatif tam saynn arpm negatiftir.

25. Bir testteki tm sorular cevaplanmak zere, doru cevaplara (+3) puan, yanl cevaplara (1) puan verilmektedir. 22 doru cevab olan bir kii (+49) puan alyorsa bu test ka sorudan olumaktadr? A) 39 B) 35 C) 32 D) 29

23. Bir snfa konulan kutuya kzlar 6ar YTL, erkekler 4er YTL atyor. Bu snfta 15 kz olduuna ve kutuda 170 YTL biriktiine gre snfta ka erkek vardr? A) 22 B) 20 C) 18 D) 16

24. 0! + 2! + 4! + 5! ileminin sonucu olan saynn birler basamandaki rakam katr? A) 9 B) 8 C) 7 D) 6

44

Rasyonel Rasyonel Saylar Saylar

Kk bir maymunun biraz muzu vardr. lk gn muzlarn yarsndan bir fazlasn yiyor. kinci gn kalan muzlarn yarsndan bir fazlasn yiyor. nc gn kalan muzlarn yarsndan bir fazlasn yiyor. Drdnc gn sadece 1 muzu kaldna gre, balangta maymunun ka muzu vard?

45

rnek - zm

Rasyonel Saylar

Tavuk Suyuna Pirin orbas Yarm kilogram pirin eyrek limon eyrek margarin 0,75 litre su 0,25 litre tavuk suyu 1,5 yemek ka sala Tuz
Yarm kilogram eyrek 1 kg 2

Yandaki yemek listesinde malzemelerin miktarlar verilirken hangi say kmesi kullanlmtr? Yemek listesini veren Hasan Ustann kulland en byk ve en kk sayy bulalm.

1 4 75 25 75 3 0,75 L = = = L 100 100 25 4 25 25 25 1 = = L 100 100 25 4

0,25 L = 1,5 =

15 15 5 3 1 = = =1 10 10 5 2 2

Bu kesirleri say dorusu zerinde gstererek sralayabiliriz.

en kk 0 1 4 1 2 3 4 1 en byk 2 1 1 2

Saylar kkten bye doru

1 1 3 1 < < < 1 eklinde sralarz. 4 2 4 2

rnek 50
3 3 1 , ve saylarn say dorusu zerinde gsterelim. 5 10 2

Verilen kesirlerin paydalarn eitleyelim 3 = 6 ve 1 = 5 olur. 5 10 2 10

(2) (5)

Bu kesirlerin ortak paydalar 10 olduundan say dorusunda 0 ile 1 arasn 10 eit arala blelim.
0 3 10 5 10 6 10 1

Bu kesirlerin paylar paydalarndan kk olduu iin hepsi basit kesirdir. Bu nedenle say dorusu zerinde 0 ile 1 arasnda gsterilirler. 46

rnek - zm

0 ile 1 arasna ka tane rasyonel say yazlabilir?

1 16

1 8

1 4

3 8

1 2

3 4

Aadaki noktal yerleri say dorusundaki kesirleri kullanarak tamamlaynz. 0 ile

1 1 arasndaki uzaklk ile .......... arasndaki uzakl eittir. 16 16

5 1 1 ile arasndaki uzaklk ile .......... arasndaki uzakla eittir. 8 4 2

1 ile 1in orta noktasnda .......... basit kesri bulunur. 2

0 ile

..........

nn orta noktasnda

1 basit kesri bulunur. 8

1 2 orta nokta

1 4

1 2

ki kesrin orta noktasn nasl buluruz?

orta nokta

0 ile 0 ile

1 1 arasndaki uzaklk, ile 1 arasndaki uzakla eittir. 2 2 1 1 1 arasndaki uzaklk, ile arasndaki uzakla eittir. 4 4 2

ki kesrin toplamnn yars kesirlerin orta noktasn verir. Baka bir deyile; iki kesrin aritmetik ortalamas, bu iki kesrin orta noktasn verir.

rnek 51
3 1 ile 1 kesirlerine eit uzaklkta bulunan kesir hangisidir? 4 2 3 4 = 3 . 1 = 3 olarak bulunur. 2 4 2 8
3/8 0 1 1 1 2 2

3 1 3 3 3 6 3 +1 = + = + = ve 4 2 4 2 4 4 4
(2)

3/4 1

47

rnek - zm

Verilen say dorusunda iaretlenen ardk noktalar aras ayn uzunluktadr. A ve B nok4 1 talar ve saylar ile eletiine gre, C noktas aadakilerden hangisi ile eleir? 3 3 A) 0 B) 1 3 C) 1 D) 5 3

zm
A ile B arasndaki uzaklk 1 4 1 4 ( ) = + 3 3 3 3 = 3 3 = 1 birimdir. 1 A ile B aras uzaklk eit paraya ayrldndan her bir para birimdir. Buna gre ekildeki 3 noktalara karlk gelen saylar aadaki gibi olur.

A 4 3 4 3 2 3

B 1 3 0

C 1 3 2 3

O hlde C noktasna

1 kesri karlk gelir. Yant: B 3

a eklinde yazlan saylara b rasyonel saylar denir. Rasyonel saylar kmesi Q ile gsterilir.

a, b Z ve b 0 olmak zere, EBOB (a, b) = 1 iin

rnek 52
1 bir rasyonel saydr. 2

1 2 3 4 5 6 1 ..... eklindeki kesirler rasyonel saysna denk olan kesirlerdir. 2 2 4 6 8 10 12

48

rnek - zm

Pozitif rasyonel saylar kmesi Q+ ile gsterilir.

rnek 53
1 2 + ,+ gibi saylar 0dan byk olan rasyonel saylardr. 5 7

Negatif rasyonel saylar kmesi Q ile gsterilir.

rnek 54
1 2 , gibi saylar 0dan kk olan rasyonel saylardr. 3 7

Tm tam saylar paydas 1 olan rasyonel saylar olarak yazlabilir. Buna gre Z Q dur.

rnek 55
5 3 0 2 = 0, = 5, = 3, = 2 gibi. 1 1 1 1

Her doal say bir tam say; her tam say bir rasyonel say olduundan N Z Q ya da Q Z N olur.
Z Q

0 Q+, 0 Q, 0 Q olduu iin Q = Q {0} Q+ dr.

49

rnek - zm

rnek 56
3 5 7 N, Z, Q, 1 Q, 2 Z, 5 N, 5 Z, 5 Q gibi. 5 3 4

rnek 57
1 1 1 1 1 1 , , , , ve saylarn srasyla aadaki say dorusu zerine yerletiriniz. 2 4 8 10 32 64
0 1

Bu saylar verilen say dorusu zerine srasyla yerletirdiimizde saylar arasndaki uzaklk giderek azalr.

ki rasyonel say arasna daima yeni bir rasyonel say yazabiliriz. Bu durumu Rasyonel saylar say dorusu zerinde youndur. eklinde belirtiriz.

Say dorusu zerinde bir rasyonel sayya karlk gelmeyen noktalar da vardr. Bu noktalara karlk gelen saylara rasyonel olmayan anlamna gelen irrasyonel saylar denir.

Q N

rrasyonel saylar I ile gsterilir.

I Q = dir.

I, Q ve Rnin Venn emas ile gsterimi R = I Q ve I R, Q R dir.

Kkl saylar (2, 3, 5,...) ya da gibi ( = 3, 1415926...) ondalk alm snrl olmayan saylar irrasyonel saylardr.

I ve Q nun elemanlar say dorusunun tmn olutururlar. Bu iki say kmesinin birleiminden oluan kmeye Reel (gerek) saylar kmesi denir. Reel saylar kmesi R ile gsterilir.

50

Rasyonel Saylar (K.1)

Neler rendim?

1.

1 4 7 12 , , , rasyonel saylarn say dorusu zerinde gsteriniz. 2 5 8 5

2.

1 1 3 1 , , , rasyonel saylarn say dorusu zerinde gsteriniz. 4 8 8 2

3.

|a| =

12 3 3 , |b| = ve |c| = olarak veriliyor. 7 4 2

a, b ve c yerine gelebilecek rasyonel saylar aadaki say dorusu zerinde gsteriniz.

4.
3

a 2

b 1

c 0

d 1

e 2

f 3

Yukardaki say dorusu zerinde gsterilen a, b, c, d, e ve f noktalarna karlk gelecek ekilde birer rasyonel say yaznz. a= d=
................... ...................

b= e=

................... ...................

c= f=

................... ...................

5.

Aadaki cmlelerde noktal yerleri uygun szckler yazarak tamamlaynz. 0 ile 1 arasndaki rasyonel saylara ................... kesir denir. 1 ile 2 arasnda ................... sayda rasyonel say vardr. 0 bir ................... kesirdir. Her tam say ayn zamanda bir ................... saydr. Her doal say ayn zamanda bir .............. say ve bir ................ saydr.

51

Konu Testi

Rasyonel Saylar (K.1)

6.
2 a 1 0

1.

I. 1 II. 1 III. 0
1 IV. 2

Yukardaki say dorusunda gsterilen a rasyonel says aadakilerden hangisi olabilir? A)

1 2

Yukardaki saylardan ka tanesi rasyonel saydr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

B)

2 2

C)

3 2

D)

5 2

2.

Aadakilerden hangisi yanltr? A) Sfrdan kk bir rasyonel say negatiftir. B) Birbirine mutlak deerce eit rasyonel saylarn toplam 0dr. C) En byk rasyonel say 9dur. D) 0 hari tm rasyonel saylarn iareti vardr.

7.

Yukardaki say dorusunda gsterilen a ve b rasyonel saylar sras ile aadakilerden hangisindeki gibi olabilir?
5 3 A) , 2 2

B)

13 14 , 3 3

C) 3. I. Z N II. Q Z III. 0 Q

14 13 , 3 3

D) 17 , 15 2 2

IV. N Z

V. N Q 8. Aadakilerden hangisi dorudur? A) Her rasyonel say bir tam saydr. B) Her tam say bir doal saydr.

Yukardaki ifadelerden ka tanesi dorudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

4.

C) Her doal say bir rasyonel saydr. D) Her tam say bir sayma saysdr.

Yukardaki say dorusu zerinde gsterilen a rasyonel saysnn yerine aadaki rasyonel saylardan hangisi yazlabilir? A)
7 5

B)

8 5

C)

11 5

D)

15 2

9.
5 4

a 3 2 1 0

b 1

5.

Yukardaki say dorusu zerinde gsterilen a ve b saylarnn balang noktasna uzaklklar birbirine eit ise aadakilerden hangisi dorudur? A) a = b C) |a| = b B) |a| = |b| D) b < a

Yukardaki say dorusunda gsterilen a ve b rasyonel saylar sras ile aadakilerden hangisindeki gibi olabilir? A) 7 , 1 2 2 C) 5 , 1 2 4 B) 9 , 3 2 4 D)
3 4 , 2 3

52

10.

a I. Q b a III. Z b

II.

a >0 b

13.

IV. b 0

Yandaki ekle gre taral ksma karlk gelen rasyonel say aadakilerden hangisidir? A)
1 5

a bir rasyonel say ise yukardakilerden b ka tanesi daima dorudur?

B)

1 3

C)

1 2

D) 1

A) 1

B) 2

C) 3

D) 4

11.

Yandaki Venn emas R yi gstermektedir.

Rnin tamamlanmas iin ? olan yere hangi kme ismi yazlmaldr? A) B) C) D) Q (Rasyonel Saylar) Z (Tam saylar) N (Doal Saylar) R (Reel Saylar) 14. Aadakilerden hangisi yanltr? A) I R C) N Q B) Q R D) I Q

12.

Yukardaki say dorusu zerinde verilen x ve y saylar iin aadakilerden hangisi dorudur? A) xin sfra uzakl 4 birimdir. B) ynin sfra uzakl 4 birimdir. C) x sfra yden daha uzaktr. D) x = 4
1 olabilir. 2

15. Aadakilerden hangisi dorudur? A) I R = Q C) Q I B) I Q = D) N R = Z

53

rnek - zm

Rasyonel Saylarn Farkl Gsterimleri Bir kalemin ktlesini aadaki tabloda olduu gibi gsterebiliriz.

Kalemin Ktlesi
21 kg 1000

0,021 kg

21 g

Siz de silginin ktlesini farkl biimlerde gsteriniz. Silginin Ktlesi

17 kg 10000

............ kg

........... g

Tablodan kalemin ktlesinin

21 kg = 0,021 kg = 21 g olarak verildiine dikkat edelim. 1000

rnekte grld gibi rasyonel saylar farkl biimlerde gsterilebilirler.

rnek 58
Boyutlar 2 cm, 4 cm ve 6 cm olan bir dikdrtgenler prizmasnn yzey alann ve hacmini hesaplayalm. Bulduumuz deerleri farkl birimlerle ifade edelim. Alan = 2 . (2 . 4) + 2 . (6 . 2) + 2 . (6 . 4) Hacim = 2 . 4 . 6 = 2 . 8 + 2 . 12 + 2 . 24 = 48 cm3 = 88 cm2
2 cm 4 cm 6 cm

Prizmann Yzey Alan 88 cm2 0,88 dm2 0,0088 m2 48 cm3

Prizmann Hacmi 0,048 dm3 0,000048 m3

54

rnek - zm

Bir rasyonel saynn deerinin, paynn paydasna blnerek ve virgl kullanlarak yazlmasna o rasyonel saynn ondalk gsterimi (ondalk alm) denir.

Her rasyonel saynn bir ondalk alm vardr.

rnek 59
4 8 = = 0,8 5 10 1 5 = = 0,5 2 10 23 = 0,23 100 3 = 0,375 8

(2)

(5)

1 = 0,111... = 0,1 9

3 = 0,272272... = 0,272 gibi. 11

rnek 60
2
1 rasyonel saysn ondalk say olarak gsterelim. 3
1 7 2 . 3 +1 = = olarak yazlr. 3 3 3

7 3 7 6 2,33 ... olduundan = 2,3 dir. 3 10 9 10 9 ...

1 1 = 2+ eklinde tam ve rasyonel ksmlarnn toplam biiminde de yazlabilir. 3 3

Bu say, 2

1 = 0,3 olduundan 3
1 2+ = [2+0,3]= 2,3 olarak bulunur. 3

55

rnek - zm
rnek 61

_ 0,8 devirli ondalk saysn rasyonel sayya dntrelim. _ x = 0,8 olsun. Eitliin her iki yann 10 ile arparsak _ _ 10 x = 8,8 bulunur. x = 0,8 eitliini bulduumuz eitlikten taraf tarafa karalm. 10x = 8,8 x = 0,8 9x 8 8 9x=8 ise = buradan x = bulunur. 9 9 9

Tm devirli ondalk saylar aadaki ilem yaplarak rasyonel sayya evrilebilir. Saynn tamam Devretmeyen ksm Virglden sonra devreden basamak says kadar 9, devretmeyen basamak says kadar 0

__ 2,345 devirli ondalk saysn rasyonel sayya dntrnz.

DevretSaynn meyen tamam ksm

rnek 62

2,345 =

2345 23 2322 2322 18 129 19 = = = =2 990 990 990 18 55 55

Devretmeyen basamak says kadar 0

Devreden basamak says kadar 9

rnek 63
0, 2 = a 3=b 0, 3 = c 9, 32 = d
a=

a, b, c ve d saylarn rasyonel say olarak gsterelim.

2 3 Her tam say paydas 1 olan bir rasyonel saydr. ,b= 10 1 3 33 1 c= = = 9 93 3 32 32 4 8 233 =9 =9 olarak bulunur. = 100 100 4 25 25

d = 9 +0, 32 = 9

56

Rasyonel Saylar (K.2)

1.

Neler rendim?

Aadaki tabloda verilen saylarn (varsa) farkl biimde gsterimlerini bo braklan yerlere yaznz. Rasyonel Say Gsterimi
1 2

Tam Say Gsterimi

Ondalk Say Gsterimi

4 1,2
6 1

_ 0,4 3,5

7 13

_ 2,24

2.

Aadaki devirli ondalk saylar rasyonel sayya dntrnz. _ _ 3,12 = 1,04 = __ 0,463 = 41,32 = _ _ 0,01 = 0,349 = _ __ 54,36 = 5,043 =

3.

Aada verilen uzunluklar, tam say olarak ifade edilecek biimde birimlere eviriniz. 0,32 metre = 0,8 santimetre = 1,34 metre = 1,55 metre = 0,75 desimetre = 12,3 santimetre =

57

Konu Testi

Rasyonel Saylar (K.2)

1 rasyonel says aadakilerden hangi3 sine eit deildir? _ 12 A) B) 0,3 36 _ C) (3)1 D) (0,3 )1

1.

_ 0,6 says rasyonel sayya dntrldnde aadakilerden hangisi elde edilir? A)

8 9

5.

B)

7 9

C)

2 3

D)

1 3

2.

Aadakilerden hangisi dorudur? A) Tam saylar paylarna 1 yazlarak rasyonel say olarak gsterilebilirler. B) Tam saylar paydalarna 1 yazlarak rasyonel say olarak gsterilebilirler. C) Doal saylar paylarna 1 yazlarak rasyonel say olarak gsterilebilirler. D) Her rasyonel say, bir tam say olarak gsterilebilir. 6.
1 saysnn arpma ilemine gre tersi 8 iin aadakilerden hangisi yanltr?

A) Bir tam saydr. B) Bir rasyonel saydr. C)

1 in 8 katdr. 8
1

1 D) 8

e eittir.

3.

2,5 says rasyonel sayya dntrldnde aadakilerden hangisi elde edilir? A)

5 2

7.

B)

25 9

C)

23 9

D)

7 3

Aadakilerden hangisi 2,14 devirli ondalk saysna eittir? A)

212 99

B)

201 99

C)

199 99

D)

175 99

4.

_ 3,2 devirli ondalk says aadakilerden hangisine eit deildir? A)

29 9

8.

B) 3

2 9

__ Aadakilerden hangisi 0,645 devirli ondalk saysna eittir? A)

73 110

B)

C) 3 + 0,222...

D) 2,9

71 110

C)

67 110

D)

61 110

58

9.

7 5 1 3 kesirleri say dorusu , , ve 2 2 2 2 zerine yerletirildiinde birbirine en yakn

13. (a)1 Q ise aadakilerden hangisi kesinlikle dorudur? A) a tam saydr. B) a doal saydr. C) a rasyonel saydr.
1 D) a
1

iki say arasndaki uzaklk ka birimdir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

tam saydr.

10.

Birbirine e genlerden oluan yandaki ekil bir btndr.

Buna gre taral blgelere karlk gelen rasyonel saynn ondalk gsterimi aadakilerden hangisidir? A) 0,175 B) 0,225 C) 0,375 D) 0,333 14. eyrek saat ifadesi aadakilerden hangisinin yerine kullanlabilir? A) 15 dakika C)
1 saat 8

B) 0,5 saat D) 25 dakika

11. a N ve a Q ise a aadakilerden hangisi olabilir? A)

1 2

B) 0

C)

1 2

D) 1,5

12. a Z ve a Q ise a aadakilerden hangisi olamaz? A) 3 B) 2,5 C) 0 D) 2

15. Aadaki alan l birimlerden hangisi m2 ye evrildiinde belirttii alan bir tam say ile ifade edilebilir? A) 0,00312 hm2 C) 0,048 dm2 B) 0,00312 cm2 D) 3,28 dam2

59

rnek - zm

Rasyonel Saylarn Karlatrlmas ve Sralanmas Say dorusunda gsterilen her rasyonel say, sa tarafnda bulunan rasyonel saylardan kk ve sol tarafnda bulunan rasyonel saylardan byktr.

rnek 64
2 3 2 1 1 2 0 1 2 1 3 2 2

Yukardaki say dorusunda grlen rasyonel saylarn doru sralan 3 < 1 < 1 < 3 eklinde olur. 2 2 2 2

Paydalar eit olan pozitif rasyonel saylardan pay byk olan dierlerinden daha byktr.

rnek 65
7 8 4 5 kesirlerini sralayalm. , , , 9 9 9 9 8 > 7 > 5 > 4 olduundan 8 7 5 4 > > > 9 9 9 9

olur.

Paylar eit olan pozitif rasyonel saylardan paydas byk olan dierlerinden daha kktr.

rnek 66
7 7 7 7 kesirlerini sralayalm. , , , 10 5 4 12 12 > 10 > 5 > 4 olduundan 7 7 7 7 olur. < < < 12 10 5 4

Tam ksmlar farkl olan pozitif rasyonel saylardan tam ksm byk olan dierlerinden daha byktr.

60

rnek - zm

rnek 67
5 3 1 kesirlerini karlatralm. ve 6 4 12 3 1 olur. <6 4 12

5 < 6 olduundan 5

Bir negatif rasyonel saynn iareti paya kesir izgisinin nne paydaya yazlabilir.

rnek 68
4 4 4 = = 5 5 5

Paydalar eit olan negatif rasyonel saylardan paynn mutlak deeri kk olan rasyonel say daha byktr.

rnek 69
20 15 11 2 rasyonel saylarn sralayalm. , , ve 21 21 21 21 20 15 11 2 olur. < < < 21 21 21 21

|20| > |15| > |11| > |2| olduundan

Paylar eit olan negatif rasyonel saylardan, paydasnn mutlak deeri byk olan say dierlerinden daha byktr.

61

rnek - zm

rnek 70
13 13 13 13 rasyonel saylarn sralayalm. , , ve 5 21 17 2 13 13 13 13 > > > olur. 21 17 5 2

|21| > |17| > |5| > |2| olduundan

Tam ksmlar farkl olan negatif rasyonel saylardan, tam ksmnn mutlak deeri byk olan daha kktr.

rnek 71
3 1 5 rasyonel saylarn karlatralm. ve 12 2 12 1 5 olur. > 12 2 12

|12| > |3| olduundan 3

rnek 72
1 3 5 13 rasyonel saylarn sralayalm. , , , 2 8 4 8

Pay veya paydalar eit olmayan rasyonel saylar sralanrken, bu saylarn paylar veya paydalar eitlenerek sralama yaplr.

Bu rnekte verilen saylarn paydalarn eitlemek daha kolay olduu iin saylarn paydalarn eitleyelim.
1 4 = 2 8 5 10 = 4 8

(4)

(2)

4 3 10 13 , , , 8 8 8 8

13 10 3 4 > > > 8 8 8 8

olduundan

13 5 3 1 > > > olur. 8 4 8 2

62

rnek - zm

rnek 73
3 7 ile kesirlerini karlatralm. 5 9 3 27 7 35 = , = 5 45 9 45 7 3 < olur. 9 5 ve 35 27 < olduundan 45 45

kinci bir yntem daha renelim. 27 3 5 35 7 9 ( 3) . 9 = 27 ( 7) . 5 = 35 35 < 27 olduundan

7 3 < olur. 9 5

rnek 74
4 12 ile 7 17 ve 4 2 kesirlerini karlatralm. ile 11 9

68
4 7

84
12 17

4 . 17 = 68 7 . 12 = 84 68 < 84 olduundan
4 12 olur. < 7 17

36
4 11

22
2 9

4 . 9 = 36 2 . 11 = 22 36 < 22 olduundan
4 2 < olur. 11 9

63

Neler rendim?

Rasyonel Saylar (K.3)

1.

Aada verilen rasyonel say iftlerini karlatrarak noktal yerlere > veya < sembollerinden uygun olann yaznz.
4 ............. 1 5 2 3 1 ............. 2 4 2 3
1 1 ............. 1 2 2

1 ............. 1 3 3

1 ............. 2 1 2 3

4 ............. 4 2 3

7 ............. 7 4 5

4 ............. 3 7 7

7 ............. 1 3 12 8

2.

Aadaki rasyonel say gruplarn bykten ke doru sralaynz.

1 3 5 7 , , , 2 2 2 2
.............................................................

5 8 12 7 , , , 3 7 7 3 3 1 4 1 29 , 2 , 5 , 2 7 2 3

.............................................................

.............................................................

5 3 5 6 1 , , , , 3 7 4 8 11 2 2 13 5 22 1 , , , 5 4 4 23 6 4 2 1 1 , 2 , 5 , 2 9 7 8 3

.............................................................

.............................................................

.............................................................

2 1 1 3 , , , 7 9 15 14 2 5 23 5 , , , 5 9 99 2

.............................................................

.............................................................

64

Konu Testi
Rasyonel Saylar (K.3)
1. Aadaki rasyonel saylardan hangisi dierlerinden daha kktr? A)
1 2

5.

1 Aadaki rasyonel saylardan hangisi 2 ile 1 arasndadr?

B)

1 4

C)

1 8

D)

1 16

A)

7 8

B)

7 15

C)

7 16

D) 1 17

2.

Aadaki rasyonel saylardan hangisi dierlerinden daha byktr? A)

3 4

6.

B)

4 3

C)

5 3

D) 1

1 3

1 Aadaki saylardan hangisi 3 ile 5 1 arasnda deildir? 3 4

A) 3,21 C) 3,24

B) 3,22 D) 3,25

3.

Aadaki rasyonel saylardan hangisi 2den byktr? A)

11 5

B)

9 5

C)

6 5

D) 11 7

7.

Aadaki saylardan hangisinin say dorusu zerinde balang noktasna olan uzakl dierlerinden daha fazladr? A)
1 8

B) 3 1 4

C) 3 1 2

D) 4

1 8

4.

Aadakilerden hangisi dorudur? A) Negatif rasyonel saylar yazlrken iareti daima paya yazlr. B) Say dorusu zerindeki bir rasyonel say, solunda kalan tm saylardan byktr. C) Say dorusu zerindeki her say sandaki saydan byktr. D) Negatif rasyonel saylar doal saylardan byktr. 8. Aadaki saylardan hangisinin say dorusu zerinde balang noktasna olan uzakl dierlerinden daha azdr? A) 7 B) 3 1 2 C) 4 1 2 D) 6

65

9.

Aadaki saylardan hangisinin 1e olan uzakl 3 kesrine olan uzaklna eit2 tir? A) 1 2 B) 5 4 C) 5 4 D) 1 2

13. Aada verilen karlatrmalardan hangisi dorudur?

3 9 > 7 13 4 3 < 7 10 3 2 < 4 5 1 1 < 5 4

A)

B)

C)

D)

10. Aadaki saylardan hangisinin mutlak deeri dierlerinden daha byktr? A)

7 3

B)

15 3

C) 17 4

D) 18 4 14.
3 a 2

Yukardaki say dorusunda gsterilen a rasyonel says aadakilerden hangisi olabilir? 11. Aadaki sralamalardan hangisi dorudur? A)
1 1 1 < < 2 3 4
3 5 > 1> 4 4

A)

14 9

B)

15 7

C)

14 11

D)

13 4

B)

1 1 1 > > 2 3 4

C)

D) 3 > 1> 5 4 4 15. Aadaki ifadelerden hangisi yanltr? A) Tam ksmlar farkl olan negatif rasyonel saylar sralanrken; tam ksmndaki saynn mutlak deeri byk olan daha kktr.

12. Aadaki sralamalardan hangisi yanltr? A) 3 > 5 4 4 C) 1 1 < 1 1 2 2 B) 11 < 3 2 2 D)

3 1 < 8 2

B) Paylar eit olan negatif rasyonel saylar sralanrken; paydas mutlak deerce byk olan say byk olur. C) Paydalar eit olan rasyonel saylar sralanrken; saylar pozitifse pay kk olan daha byktr. D) Pay ve payda eitleme rasyonel saylarn sralamasnda kullanlan bir yntemdir.

66

Blm Sonu Testi

Rasyonel Saylar (K.3)
1. Aadaki ifadelerden hangisi bir rasyonel say deildir? A) 0 1 B) 3 4 C)
1 0

5.

K noktasnn yerine aadaki rasyonel saylardan hangisi gelir? A) 5 2 B) 7 2 C) 9 2 D) 11 2

D) 0 1

6. 2. Aadaki saylardan hangisi bir rasyonel saydr? A) B) 2 C)

1 2

M noktasnn yerine aadaki rasyonel saylardan hangisi gelir? A)

15 6

B) 2

D) 0

5 6

C) 2

3 6

D) 2

1 6

7. 3. Aadaki ifadelerden hangisi dorudur? A) R N C) Q R B) Q N D) 1 N

L noktasnn yerine aadaki rasyonel saylardan hangisi gelir? A) 2

1 3

B) 2

2 3

C) 2

4 3

D) 2

5 3

4.

Aadaki ifadelerden hangisi yanltr? A) 1 Q C) 3 Q B) I R = D) N I

8.

19 rasyonel says, say dorusu ze6 rinde hangi tam saylar arasndadr?

A) 1 ile 2 C) 3 ile 4

B) 2 ile 3 D) 4 ile 5

ekildeki say dorusunda (-2) ile (-3) tam saylarnn aras 6 e paraya ayrlmtr. 5, 6 ve 7. sorular yukardaki say dorusuna gre yantlaynz.

9.

Aadaki saylardan hangisi 3 ile 4 arasndadr? A) 3 8 7 B)

23 6

C)

25 6

D)

23 5

67

10. Aadaki rasyonel saylardan hangisi say dorusu zerinde dierlerinden farkl iki tam say arasnda yer alr? A) 17 4 B) 9 2 C) 19 4 D) 23 4

14. Aadaki rasyonel saylardan hangisi 4 den byktr? 7 A) 5 7 B) 3 7 C) 1 D) 2

11. Aadakilerden hangisi dorudur? A) 0 N C) R N B) Q R D) Z N 15.

1 2 12 saylarnn ka= , b= , c= 2 3 5 kten bye doru sralan aada-

kilerden hangisidir? A) c < a < b C) a < b < c B) c < b < a D) b < a < c

12. Aadaki rasyonel saylardan hangisi 1 kesrine eit deildir? 2 A) 1 2 B) 1 2 C) 0,5

1 D) 2
1

16. Aadaki sralamalardan hangisi yanltr? A) 2

2 1 1 < 1 < 5 5 5

B)

1 2 3 < < 5 5 5 1 1 2 > > 5 7 3

C) 13.
B C A

17 3 10 >2 > 2 5 8

D)

Yukardaki kme isimlerinin yerine A, B, C sras ile aadakilerden hangisi yazlrsa doru bir isimlendirme yaplm olur? A) Q, Z, N C) N, Q, Z B) Q, N, Z D) Z, N, Q

17.

_ 21 ; b = 0,5; c= 0,29 ve d = 17 3 4 saylar say dorusu zerine yerletirildia=

inde hangisi en solda yer alr? A) a B) b C) c D) d

68

18.

17 12 10 11 , b= , c= ve d = 5 5 7 5 saylar say dorusu zerine yerletirildiinde hangisi en sada yer alr? a=

22. Aadaki ifadelerden hangisi dorudur? A) 2 Q C) Q R B) 2 I D) N I

A) a

B) b

C) c

D) d

23. Aadaki ifadelerden hangisi yanltr? A) Paydas 0 olan ifadeler tanmszdr.

1 19. a = says aadakilerden hangisine 3 daha yakndr?

B) rrasyonel saylarn paydalar 0dr. C) 0 says, 0 saysna eittir. 2 7 D) Her tam say bir reel saydr.

A) 5 4

B) 0,9

C)

4 5

D) 0,9

24. 20. Say dorusu zerinde aadakilerden hangisi balang noktasna daha yakndr? A) 7 4 B) 3 4 C) 1 4 D) 5 4

a Q ise aadakilerden hangisi yanb ltr?

A) a Z B)
a I b a basit kesirdir. b

C) |a| < |b| ise D) b 0 olmaldr.

21. Aadaki ifadelerden hangisi yanltr? A) rrasyonel saylar ile rasyonel saylarn birleimi reel saylar oluturur. B) Rasyonel saylar irrasyonel saylar kapsar. C) 0 bir rasyonel saydr. D) 0 bir reel saydr.

25. Aadaki karlatrmalardan hangisi dorudur? A)

1 1 < 3 4

B)

7 2 > 20 5 1 3 < 2 5

C) 3 > 11 4 12

D)

69

Birikimli Test

1
5. (+2) . [3 (2)] (5) . (+3) ileminin sonucu katr? Hasan yukardaki problemi aadaki gibi zmtr. I. adm : (+2) . (3 + 2) (15) II. adm : (+2) . (5) +15 III. adm : (+2) . 20 IV. adm : 40 Buna gre Hasan ilk olarak kanc admda hata yapmtr? A) I B) II C) III D) IV

1.

I. (+7) + (+5) = +12 II. (8) (3) = 11 III. (2) + (3) = 5 IV. (+7) (7) = 0 Yukardaki nermelerden hangisi ya da hangileri dorudur? A) Yalnz I C) II - IV B) I - III D) I - II - III - IV

2.

13 12 .............. 1

1 .............. +15 +16

Yukardaki say dorusu zerinde (13) ten balanarak (+16) ya kadar (16 dahil) tam saylar verilmitir. Bu saylarn toplam katr? A) 44 B) 45 C) 46 D) 47

6.

(5! 4!) (3! 0! 1!) ileminin sonucu katr? A) 24 B) 25 C) 26 D) 27

7.

5! 7! ileminin sonucu katr? + 4! 5!

A) 44

B) 45

C) 46

D) 47

3.

[7 + (2)] [(8) (5)] ileminin sonucu katr? A) 8 B) 9 C) 10 D) 11 8.

(3+ 2)! ileminin sonucu katr? 3!+ 2!

A) 15

B) 12

C) 10

D) 8

9. 4. Dn hava scakl 5 C, bugn ise 12 C dir. Buna gre hava scakl dnden bugne ka C artmtr? A) 7 B) 10 C) 17 D) 21

a ve b birer doal say olmak zere a! = 6.b! eitliini salayan (a, b) ikilisi aadakilerden hangisi olamaz? A) (6,5) B) (3,1) C) (3,0) D) (7,6)

70

10. Ayenin 7 kalemi vard. Ayeye babas 2 kalem, annesi 4 kalem daha verdi. Aye kalemlerinden 8 tanesini kk kardeine, 1 tanesini de arkadana verdi. Ayenin geriye kalan kalemleri ka tanedir? Yukardaki problemin zmn aadakilerden hangisi verir? A) B) C) D) 7 7 7 7 +24+81 +2+481 2+48+1 +2+48+1

14. (2 + 14) (8 + 5) ileminin sonucuna aadaki saylardan hangisi eklenirse arpma ileminin birim eleman elde edilir? A) 4 B) 5 C) 6 D) 7

15. Bir ilkretim okulunun 7. snfndaki rencilerin saysnn son yldaki dalm aadaki tabloda gsterilmitir.
Eitim Yl 2005 - 2006 2006 - 2007 2007 - 2008 renci Says 96 115 108

11.

I. negatif tam saynn toplam her zaman negatif tam saydr. II. 4 tane negatif tam say ile bir tane pozitif tam saynn toplam pozitif tam say olabilir. III. ki negatif tam saynn toplam a, iki pozitif tam saynn toplam b ise a . b arpm sfr olabilir. IV. Bir negatif ve bir pozitif tam saynn toplam x, iki negatif tam saynn arpm y ise x + y toplam sfr olabilir. Yukardaki nermelerden ka tanesi dorudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

Buna gre renci saysnn yllara gre art durumu srayla aadaki say ikilisinden hangisiyle ifade edilebilir? A) +19;+7 C) +19;7 B) 19;+7 D) 19;7

16.

+4

Yukardaki say dorusunda (3) ve (+4) saylarna eit uzaklkta bir a says verilmitir. Buna gre a says katr? A) 1 B) 1 2 C) 1 2 D) 1

17. 12. A = 0! +2! +4! +6! +8! +10! olduuna gre A saysnn birler basamanda aadaki rakamlardan hangisi vardr? A) 5 B) 6 C) 7 D) 8

I. 3

2 7 saylar arasna 20 tane tam ile 5 5 11 say yazlabilir. 1 1 saylar arasna 50 tane rasile 2 5 4 yonel say yazlabilir.

II. 2

III. ki tam say arasna sonsuz oklukta rasyonel say yazlabilir. IV. Her bir rasyonel saynn birden fazla gsterimi vardr. 13. 12+34+56+ . . . +1920+21 ileminin sonucu katr? A) 11 B) 12 C) 13 D) 14 Yukardaki nermelerden ka tanesi dorudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

71

_ 18. 1,3 devirli ondalk saysnn deeri aadakilerden hangisidir?

1 A) 1 9 1 B) 3 4 C) 9 4 D) 3

22.

I. Sfr rasyonel bir saydr. II. Rasyonel saylar kmesi pozitif rasyonel saylar kmesini kapsar. III. Her devirli ondalk alma karlk gelen bir rasyonel say vardr. IV. Rasyonel saylar kmesi, pozitif ve negatif rasyonel saylar olmak zere iki ayrk kmenin birleimi eklinde yazlabilir. Yukardakilerden hangisi ya da hangileri dorudur? A) II, III C) I, II ve III B) I, IV D) I, II, III ve IV

19.

1 3 1 5 3 saylar kkten , , , , 2 5 4 6 9 5 bye doru sralandnda batan 2

nc say hangisi olur? A) 2

1 5

B)

1 6

C)

5 9

D) 3 4

23.

1 a 5 < < olduuna gre a yerine yaz6 36 9 labilecek en byk ve en kk iki tam

_ __ _ 20. a = 0,6, b = 0,6, c = 0,66, d = 0,06 olduuna gre aadaki sralamalardan hangisi dorudur? A) d < a < b = c C) d < a < b < c B) a < b = c = d D) a < d < b < c

saynn toplam katr? A) 26 B) 27 C) 28 D) 29

24. 21.

a 9 eitliini salayan a says katr? = 8 12

A) 3

B) 4

C) 6

D) 9

Yukardaki say dorusu zerinde a ve b saylar gsterilmitir. Buna gre aadakilerden hangisi (a,b) sral ikilisi yerine yazlamaz?
2 1 A) ; 5 4 7 7 C) ; 5 6 2 B) 0,3; 5 1 D) ; 0,7 2

25. Aadaki kesirlerden hangisi 7 rasyo4 nel saysna denk deildir? A)

14 8

B) 21 12

C)

49 16

D)

35 20

72

Rasyonel Rasyonel Saylarla Saylarla lemler lemler

1 saysnn ondalk ksmnn son basamanda hangi rakam vardr? 510

73

rnek - zm

Rasyonel Saylar Kmesinde Toplama lemi Rasyonel saylar toplanrken; 1. Paydalarn eit (ayn) olmas gerekir. 2. Paydalar eit olan rasyonel saylarn paylarnn toplam paya, ortak payda da paydaya yazlr. 3. Paydalar eit deilse, paydalardaki saylar EKOKlarnda eitlenerek toplama ilemi yaplr. 4. Bir tam say, rasyonel say ile toplanrken tam say, paydas 1 olan bir rasyonel say olarak alnarak toplama ilemi yaplr.

rnek 75
3 2 + ileminin sonucunu bulalm. 7 7 3 2 3 +2 5 + = = 7 7 7 7

rnek 76
5 3 1 ileminin sonucunu bulalm. + + 16 16 16 5 3 1 5 + 3 1 3 = + + = 16 16 16 16 16

rnek 77
3 1 ileminin sonucunu bulalm. + 4 5

Paydalar eit olmadndan paydalarnn EKOKu bulunur. EKOK (4, 5) = 20 olduundan kesirleri genileterek paydalarn 20 yapmalyz.
3 1 15 4 15 +4 19 + = + = = 4 5 20 20 20 20
(4)

(5)

74

rnek - zm

rnek 78
3 7 11 + + ileminin sonucunu bulalm. 4 12 6

lemde yer alan rasyonel saylarn paydalar eit deildir. Bu saylarn paydalarn EKOK (4, 12, 6) = 12de eitleyebiliriz.
66 3 7 11 9 7 22 9 +7 22 1 + + = + + = = = 6 12 12 12 4 12 12 12 6 2 (3) (1) (2)

rnek 79
3+ 5 ileminin sonucunu bulalm. 9

I. Yol:
5 5 3+ = 3 9 9

II. Yol:
3 5 27 +5 32 + = = 1 9 9 9
(1)

III. Yol:
+

(9)

3+
x

5 3.9 +5 27 +5 32 = = = 9 9 9 9

rnek 80
3 4+ ileminin sonucunu bulalm. 5

I. Yol:
3 3 4+ = 4 5 5 5 3 =3 5 5 53 =3 5 2 =3 5

II. Yol:
3 4 3 4+ = + 5 1 5 (1) (5) 20 3 = 5 17 = 5

III. Yol:
+

3 4.53 4 + = 5 5 20 3 x = 5 17 = 5

75

rnek - zm

rnek 81
1 1 4 +2 3 3

ileminin sonucunu bulalm.

I. Yol:
4 1 1 1 1 +2 = 4 + +2+ 3 3 3 3 1+1 = 4 +2+ 3 2 = 6+ 3 2 =6 3

II. Yol:
4 1 1 4 . 3 +1 2 . 3 + 1 +2 = + 3 3 3 3 13 7 = + 3 3 13 +7 = 3 20 = 3

rnek 82
1 2 ileminin sonucunu bulalm. 4 +5+ 2 3 3 1 2 1 2 4 +5 +2 = 4 +5 +2+ + 3 3 3 3
1

= 4 +5 +2+

3 31

= 4 +5 +2+1 = 12

rnek 83
3 2 1 +1 ileminin sonucunu bulalm. 5 3
2 1 3 . 5 +2 1. 3 +1 17 4 51+20 71 11 +1 = + = + = = =4 5 3 5 3 5 3 15 15 15
(3) (5)

76

rnek - zm

rnek 84
Aada verilen toplama ilemlerini say dorusu zerinde gsterelim.
3/5 4/5 1 7/5 2 5 2

3 4 7 a. + = 5 5 5

b.

(3)

1 2 3 3 4 3 + + = + + 2 3 6 6 6 6
(2) (1)

3/6 0 10/6 3/4

4/6 1

3/6 4 6 2

3 +4 + 3 10 = = 6 6

2 = 8/4 1 11/4 2 3 4 3

c.

3 3 8 11 +2 = + = 4 4 4 4

d.

2 1 4 3 + = + 3 2 6 6 (3) (2) 43 1 = = 6 6

4/6 3/6 1 0 1/6 1 6 1

rnek 85
Aada verilen ilemleri say dorusunda gstererek yapnz.
2 1 + = 3 4

a.

5 7 = b. + 12 12 7 c. 4 + = 3 1 2 + = 5 5

d. 2

77

rnek - zm

Rasyonel Saylar Kmesinde Toplama leminin zellikleri 1. Kapallk zellii:

a c Q ve Q ise a + c Q dur. b d b d

ki rasyonel saynn toplam yine bir rasyonel say olduundan rasyonel saylar kmesinde toplama ileminin kapallk zellii vardr. 2. Deime zellii:
a c Q ve Q ise a + c = c + a olur. b d b d d b

ki rasyonel say toplanrken terimlerin yerleri deiince toplam deimedii iin rasyonel saylar kmesinde toplama ileminin deime zellii vardr. 3. Birleme zellii: a Q, c Q ve e Q ise a + c + e = a + c + e olur. b d f b d f b d f rasyonel say toplanrken herhangi ikisinin nce toplanmas sonucu deitirmediinden rasyonel saylar kmesinde toplama ileminin birleme zellii vardr. 4. Birim (Etkisiz) Eleman zellii:
a Q ise a +0 = 0 + a = a dir. b b b b

Her rasyonel saynn 0 (sfr) ile toplam rasyonel saynn kendisine eit olduundan 0 (sfr) rasyonel saylar kmesinde toplama ileminin birim (etkisiz) elemandr. 5. Ters Eleman zellii:
a Q ise a + a = a + a = 0 olduundan a nin toplama b b b b b b

ilemine gre tersi a dir. b Bir rasyonel say ile bu rasyonel saynn toplamaya gre tersinin toplam, toplama ileminin birim eleman olan 0 (sfr) saysna eittir. Bir rasyonel saynn toplama ilemine gre tersi, o saynn ters iaretlisi alnarak bulunur.

rnek 86
3 3 33 0 3 + = = = 0 olduundan 3 in toplama ilemine gre tersi tir. 5 5 5 5 5 5

rnek 87
2 2 8 8 2 2 + 2 = + = 0 olduundan 2 saysnn toplama ilemine gre tersi 3 3 3 3 3 2 2 3

8 8 ve saysnn toplama ilemine gre tersi tr. 3 3

78

rnek - zm

rnek 88
Rasyonel saylar kmesinde toplama ileminin deime zelliinden yararlanarak verilmeyen terimleri bulunuz. a. 3 + A = 2 + 3 A = ........ 7 3 7 b. A + 4 = B+ 1 5 2
A = ........ B = ........

rnek 89
Rasyonel saylar kmesinde toplama ileminin birleme zelliinden yararlanarak verilmeyen terimleri bulunuz. a. 4 + A + 3 = B+ 2 + 3 9 5 7 5
A = ........ B = ........ A = ........ B = ........

b. A + 3 1 + 2 = 7 + 3 1 +B 2 3 12 2

rnek 90
Rasyonel saylar kmesinde toplama ileminin birim (etkisiz) eleman ve ters eleman zelliklerinden yararlanarak verilmeyen saylar bulunuz. a. 1 + A = 1 A = ........... 2 2 c. 2 1 +C = 0 C = ........... 3 b. B+ 3 1 = 0 B = ........... 2 d. D + 8 = 2 2 D = ........... 3 3

rnek 91
Aada verilen rasyonel saylarn toplama ilemine gre terslerini noktal yerlere yaznz. a. 3 ........... 5 b. 7 ........... 4

c. 2 ........... 9

d. 3 1 ........... 4

79

rnek - zm

Rasyonel Saylar Kmesinde karma lemi Rasyonel saylar birbirinden karlrken, 1. Paydalarn eit (ayn) olmas gerekir. 2. Paydalar eit olan rasyonel saylarn paylarnn fark paya, ortak payda da paydaya yazlr. 3. Paydalar eit deilse, paydalardaki saylar EKOKlarnda eitlenerek karma ilemi yaplr. 4. Bir tam say ile rasyonel saynn fark bulunurken tam say, paydas 1 olan bir rasyonel say olarak alnarak karma ilemi yaplr.

rnek 92
7 1 ileminin sonucunu bulalm. 4 4
7 1 7 1 6 62 3 = = = = 4 4 4 4 42 2

rnek 93
2 4 ileminin sonucunu bulalm. 3 3 2 4 24 2 = = 3 3 3 3

rnek 94
3 1 ileminin sonucunu bulalm. 4 5
3 1 15 4 15 4 11 = = = 4 5 20 20 20 20
(4)

(5)

80

rnek - zm

rnek 95
5 3 ileminin sonucunu bulalm. 12 4

5 3 5 9 5 3 = + = + 12 4 12 4 12 12
(1) (3)

44 5 + 9 4 1 = = = 12 12 12 4 3

rnek 96
3 1 3 ileminin sonucunu bulalm. 8 2 4

3 1 3 3 4 6 3 1 3 = + = + 8 2 4 8 8 8 8 2 4
(1) (4) (2)

3 +4 6 5 = 8 8

rnek 97
4 1 ileminin sonucunu bulalm. 9

I. Yol:
4 1 9 1 =3 9 9 9 9 1 =3 9 8 =3 9

II. Yol:
4 1 4 1 = 9 1 9
(9)

III. Yol:
+

(1)

36 1 9 35 = 9 8 =3 9 =

4 . 9 (1) 1 = 9 9 x 36 1 = 9 35 = 9 8 =3 9

81

rnek - zm

rnek 98
5 2 2 ileminin sonucunu bulalm. 3 3 3

I. Yol:
5 2 2 2 2 3 = 5+ 3+ 3 3 3 3 2 2 = 5+ 3 3 3 =53 =2

II. Yol:
5 2 2 5 . 3 +2 3 . 3 +2 3 = 3 3 3 3 17 11 = 3 3 17 11 = 3 6 = 3 =2

rnek 99
7 7 1 1 1 ileminin sonucunu bulalm. 3 +4 + 2 2 3 1 1 1 1 1 1 3 +4 + = 7 + 3 +4 + 2 2 3 2 2 3 1 1 1 = 7 3 +4 + + 2 2 3 1 = 4 +4 + 3 1 = 8+ 3 1 =8 3

rnek 100
2 3 1 4 ileminin sonucunu bulalm. 5 6 3 1 2 . 5 + 3 4 . 6 + 1 13 25 4 = = 5 6 5 6 5 6
(6) (5)

78 125 78 125 47 = = = 30 30 30 30

82

rnek - zm

rnek 101
Aada verilen karma ilemlerini say dorusu zerinde gsterelim.
7/3

7 2 5 a. = 3 3 3

2/3 0 5/3 3/5 0 4 5 15/6 8/6 2 1 1 1 6 7/6 0 1 2 1 1 1 2 3 2 3

1/5

b.

3 1 4 = 5 5 5

1 4 5

4 5 8 15 = c. 3 2 6 6
(2) (3)

8 15 7 = 6 6

rnek 102
Aada verilen ilemleri say dorusunda gstererek yapnz.
7 3 a. = 8 8

b. 2

1 1 1 = 3 2

c.

5 7 = 6 12 4 3= 9

d.

83

rnek - zm

rnek 103
3 1 2 1+ 2 4 2 1 1 ileminin sonucunu bulalm. + 6 12

2 3 1 1 +2 1 + 1 6 12 1 4 2 1 (4) (1) (1) (2) (2) (1) 8 3 1 2 2+1 = +2 4 2 12 5 1 1 = +2 4 2 12 5 1 2 1 15 +6 +24 +1 46 46 2 23 5 = + + + = = = = =3 4 2 1 12 12 12 12 2 6 6

(3) (6) (12) (1)

rnek 104
1 1 1 ileminin sonucunu bulalm. 3 1 4 +3 + 4 2 2 2 3 1 1 1 1 1 3 4 3 +4 = 1 = 2 2 2 2 2

rnek 105
5 2 1 1 ileminin sonucunu bulalm. 8 3 2 3

5 2 1 1 5 2 3 2 = + 8 3 2 3 8 3 6 (3) (2) 5 2 1 = + 8 3 6
(3) (8) (4)

15 16 4 + 24 24 24 15 +16 4 = 24 27 27 3 9 1 = = = =1 24 24 3 8 8 =

84

Neler rendim?
Rasyonel Saylarla lemler (K.1)
1. Aada verilen toplama ve karma ilemlerini yapnz.
1 1 1 +2 = ......................... 4 6 21 1 +2 = ......................... 5 5

4 2 1 + = ......................... 7 14 7 4 3 1 + = ......................... 5 10 2 14 5 5 1 + = ......................... 9 9 9 3

_ _ 0,6 1,2 =

.........................

2 1 1 1 ......................... + + = 9 3 6 3

2+

1 = ......................... 3

5 2 = ......................... 9 3

1 1 1 1 3 + + = ......................... 2 3 4 2

1 1 1 1 1 + = ......................... 3 6 2 3 12 1 1 1 1 5 + 1 + + = ......................... 24 6 4 3 24 1 1 1 99 999 2 1 1 1 999 + 2 99 = .........................

2.

Aada verilen toplama ve karma ilemlerini say dorusu zerinde gsteriniz.

4 3 = ......................... 5 5
1 1 5 + = ......................... 2 3 6

5 +1= ......................... 7

85

Konu Testi

Rasyonel Saylarla lemler (K.1)

3 rasyonel saysnn toplama ilemine 4 3 gre tersi a olduuna gre a ilemi4 nin sonucu katr?

1.

2+1

1 ileminin sonucu katr? 3

5.

A) 3

B)

10 3

C)

11 3

D) 4

A) 0

B)

1 2

C)

3 4

D) 1

1 2

2.

1 1 1 2 +1 ileminin sonucu katr? 5 10 2 9 10

A)

B)

11 5

C)

13 5

D)

27 10

6.

1 1 ileminin sonucu katr? 1 3 2

A)

5 8

B)

5 7

C)

5 6

D)

5 4

3.

1 1 8 3 2 3 4 4 katr?

ileminin

sonucu

A) 6

B) 5

C) 4

D) 3

7.
4 3 2 1 0 1

4.

3 B

2 A

Yukardaki say dorusunda her tam saynn aras 6 eit paraya blnmtr. Buna gre say dorusunda gsterilen ilem aadakilerden hangisi olabilir? A) 2 1 1 1 3 2 C) 2 1 1 1 3 2 B) 2 1 1 1 3 2 D) 2 1 1 1 3 2

Yukardaki say dorusunda her tam saynn aras 5 eit paraya blnmtr. Buna gre A B ileminin sonucu katr? A)
22 5

B)

4 5

C)

4 5

D)

22 5

86

Konu Testi

8.

O 5 4

U R

Y 3 4

12.

0, 4 0,9 ileminin sonucu katr? 2 3

A)

2 9

B)

1 9

C) 0

D)

1 9

Eit birimlere ayrlm yukardaki say doru5 2 sunda O ve Y rasyonel saysn 4 4 gstermektedir.

Buna gre (E + U) (R K) ileminin sonucu aadakilerden hangisi ile ifade edilebilir? A) K B) A C) N D) U 13.
1 2 1 2 7 1 1 + + 2 - ileminin so3 3 2 3 3 2 nucu katr?

A) 2

B) 1

C) 0

D) 1

9.

1 111 11 1111 ileminin sonu + 7 777 77 7777 cu katr?

A)

2 7

B)

3 7

C)

4 7

D)

5 7

14.

0, y x z + ileminin sonucu katr? 0,0x 0,0y 0, z

A) 10
1 1 ileminin sonucu katr? 20 5 5

B) 20

C) 80

D) 100

10.

23

A) 3

B) 1

C) 2

D) 3

15. A = 11. 2008 A) 7

2 7 ileminin sonucu katr? 1998 5 5

5 2 7 5 olduuna gre, ifadesinin 3 7 3 7 A cinsinden eiti nedir?

A) 3A

B) 2A

C) A2

D) A3

B) 8

C) 9

D) 10

87

rnek - zm

Rasyonel Saylar Kmesinde arpma lemi Rasyonel saylar arplrken, 1. Paylar arpm arpmn payna, paydalar arpm arpmnn paydasna yazlr. 2. Tam sayl kesirler bileik kesre evrilir. 3. Kolaylk olmas bakmndan varsa sadeletirme yaplr. 4. Negatif () iaretli arpan says tek ise arpm negatif, ift ise arpm pozitif (+) olur. aretlerin arpm aadaki gibidir. (+) . (+) = + (+) . () = () . () = + () . (+) =

rnek 106
2.4 ileminin sonucunu bulalm. 5 3
2.4 2 . 4 8 = = 5 3 5 . 3 15

rnek 107
3 . 7 ileminin sonucunu bulalm. 5 8 3 . 7 3 . 7 21 = = 5 8 5.8 40

Bir rasyonel saynn iaretinin paya, paydaya veya kesir izgisinin nne yazlabileceini hatrlaynz.

rnek 108
2 4. ileminin sonucunu bulalm. 3

2 2 4 2 4.(2) 8 4. = . = = = 2 1. 3 3 3 3 1 3

88

rnek - zm

rnek 109
3.8 ileminin sonucunu bulalm. 4 9
1 3 .8 1. 2 2 3.8 = = = 4 9 1 4 . 9 3 1. 3 3 2

rnek 110
1 . 2 ileminin sonucunu bulalm. 3 3 7

10 . 2 20 1 . 2 10 . 2 = 3 = = 3 7 3.7 21 3 7

rnek 111
1 . 3 . 8 ileminin sonucunu bulalm. 2 4 3
1 8 1 . 3 . 8 1. 3 . 8 = =1 = 2 4 3 2.4. 3 1 8

Negatif arpan says ift olduundan sonu pozitif olur.

rnek 112
1 . 1 . 1 ileminin sonucunu bulalm. 2 1 2 3 4

5 . 4 .1 5 1 . 1 . 1 5 . 4 . 1 = 2 1 = = 6 2.3. 4 1 2 3 4 2 3 4

89

rnek - zm

rnek 113
4 . 2 . 3 ileminin sonucunu bulalm. 1 7 3 4

4 .2. 7 2 4 . 2 . 3 4 . 2 . 7 = 1 = = 3 7 3 4 7 3 4 17 . 3 . 4 1

Bir Rasyonel Saynn Karesini Bulma Bir rasyonel saynn karesini bulmak iin rasyonel say kendisiyle arplr.
a a a a . a a2 a = olur. rasyonel saysnn karesi; = . = b b b b . b b2 b
2

Sfr hari her rasyonel saynn karesi pozitif iaretlidir.

rnek 114
2 2 2.2 4 2 = = . = 3 3 3 3.3 9 4 2 2 2 2.2 = = . = 5 5 5 5 . 5 25 1 7 7 7 7 . 7 49 = 2 = = . = 3 9 3 3 3 3.3
2 2 2 2

90

rnek - zm

Bir Rasyonel Saynn Kpn Bulma Bir rasyonel saynn kpn bulmak iin rasyonel say kendisiyle defa arplr.
a a a a . a . a a3 a a = olur. rasyonel saysnn kp; = . . = b b b b . b . b b3 b b
3

Pozitif rasyonel saylarn kp pozitif, negatif rasyonel saylarn kp negatif iaretlidir.

rnek 115
3 3 3 3.3.3 27 3 = = . . = 5 5 5 5 5 . 5 . 5 125 8 2 2 2 2 2 . 2 . 2 = = . = 27 3 3 3 3 3 . 3 . 3 5 5 5 5 . 5 . 5 125 1 5 = 1 = = . . = 4 4 4 4.4.4 64 4 4
3 3 3 3

rnek 116
3. 1 ileminin sonucunu modelleyerek bulalm. 5 2

1442443

Btnn

3 5

3 1 nn i 5 2

Btnn

3 ne eit olur. 10

91

rnek - zm

rnek 117
Aadaki modeli inceleyerek ilemini yapalm.

{
1 i 4

Btnn

1 inin 4

2 si 3

Btnn

2 sine eit olur. 12

1 2 1. 2 2 1 . = = = 4 3 4 . 3 12 6

rnek 118
2.4 ileminin sonucunu modelleyerek bulunuz. 3 7

rnek 119
Aadaki modeli inceleyerek modele karlk gelen ilemi bulunuz.

92

rnek - zm

Rasyonel Saylar Kmesinde arpma leminin zellikleri 1. Kapallk zellii:

a c Q ve Q ise a . c Q dur. b d b d

ki rasyonel saynn arpm yine bir rasyonel say olduu iin rasyonel saylar kmesinde arpma ileminin kapallk zellii vardr. 2. Deime zellii:
a c Q ve Q ise a . c = c . a olur. b d b d d b

ki rasyonel say arplrken terimlerin yerleri deiince arpm deimedii iin rasyonel saylar kmesinde arpma ileminin deime zellii vardr. 3. Birleme zellii: a Q, c Q ve e Q ise a . c . e = a . c . e olur. b d f b d f b d f rasyonel say arplrken hangi ikisinin nce arplaca sonucu deitirmediinden rasyonel saylar kmesinde arpma ileminin birleme zellii vardr. 4. Birim (Etkisiz) Eleman zellii:
a Q ise 1. a = a .1= a dir. b b b b

Her rasyonel saynn 1 ile arpm o rasyonel saynn kendisine eit olduundan, 1 arpma ileminin birim (etkisiz) elemandr. 5. Ters Eleman zellii: a , b Q ise b a arpma ilemine gre tersi
b dr. a a .b b . a a rasyonel saysnn = = 1 olduundan b a a b b

arpmlar 1 olan iki rasyonel saydan biri dierinin arpma ilemine gre tersidir. Bir rasyonel saynn arpma ilemine gre tersi pay ile paydasnn yerleri deitirilerek bulunur. 6. Yutan Eleman zellii: a Q ise 0 . a = a . 0 = 0'dr. b b b Her rasyonel saynn 0 (sfr) ile arpm sfra eit olduundan sfr arpma ileminin yutan elemandr.

Rasyonel saylar kmesinde arpma ileminin yutan eleman olan sfrn arpma ilemine gre tersi yoktur.

rnek 120
4.7 4 . 7 7 = = 1 olduundan 4 saysnn arpma ilemine gre tersi tr. 7 4 7.4 4 7

93

rnek - zm

rnek 121
1 2 1 nin arpma ilemine gre tersi 2 dir. 3 . = 1 olduundan 3 2 7 2 7

arpma leminin Dalma zellii Rasyonel saylar kmesinde arpma ileminin toplama ilemi ve karma ilemi zerine dalma zellii vardr. a. Toplama lemi zerine Dalma zellii:
a c e Q, Q ve Q olmak zere; b d f a . c e a . c a . e + + = b d f b d b f

ve

c e . a c . a e . a + olur. + = d f b d b f b

b. karma lemi zerine Dalma zellii:

a c e Q, Q ve Q olmak zere; b d f a . c e a . c a . e = b d f b d b f

ve

c e . a c . a e . a olur. = d f b d b f b

rnek 122
3 . 7 a 3 . b 15 ise a + b toplamn bulalm. + + = 2 4 12 8 24

Burada arpma ileminin toplama ilemi zerine dalma zellii kullanlmtr. Buna gre;
3 7 a 3 . b 15 . + = + 2 4 12 8 24 21 3 . a 3 . b 15 + = + 8 24 8 24

3a = 15 a = 5 21 = 3b b = 7 olduundan a + b = 12 bulunur.

94

rnek - zm

rnek 123
Aadaki sorular arpma ileminin toplama ve karma ilemleri zerine dalma zelliini kullanarak yantlaynz. a. 2 . m + 6 = 6 + n ise n = ? 5 4 7 20 35 m b. 1 3 . m = 3 n ise m . n = ? 3 5 4 12 20

Rasyonel Saylar Kmesinde Blme lemi Rasyonel saylar birbirine blnrken, 1. Birinci kesir aynen yazlr, ikinci kesir ters evrilip (arpma ilemine gre tersi) arplr. 2. Eer varsa tam sayl kesirler bileik kesre evrilir. 3. Ayn iaretli iki rasyonel saynn blm pozitif, zt iaretli iki rasyonel saynn blm negatif iaretlidir. aretlerin blm:
(+) =+ (+) (+) = () () =+ () () = (+)

rnek 124
4 1 ileminin sonucunu bulalm. 5 4

4 1 4 . 4 4 . 4 16 1 = = = =3 bulunur. 5 4 5 1 5 .1 5 5

rnek 125
3 3 ileminin sonucunu bulalm. 4 7

3 .7 3 3 3 . 7 7 3 = = 1 bulunur. = = 4 4 4 7 4 3 4. 3

95

rnek - zm

rnek 126
6 4 ileminin sonucunu bulalm. 25 15 6 4 6 15 = . = 25 15 25 4 6 . 15 25 . 4 5
3 3

=
2

9 bulunur. 10

rnek 127
5 3 ileminin sonucunu bulalm. 4 3 5 . 4 5 . 4 20 = = = bulunur. 4 1 3 1. 3 3

rnek 128
5 3 ileminin sonucunu bulalm. 12

5 .1 5 5 5 . 1 = bulunur. 3 = = 12 . 3 36 12 12 3

rnek 129
2 1 ileminin sonucunu bulalm. 2 1 5 3

12 . 3 9 4 2 1 12 4 12 3 = =1 bulunur. 2 1 = = . = 5 4 5 5 5. 41 5 3 5 3

96

rnek - zm

rnek 130
5 2 2 3

ileminin sonucunu bulalm.

5 5.3 5 3 15 7 = 1 = . = = = 1 bulunur. 2 8 1 8 8 8 8 2 3 3 5

Bir rasyonel saynn 1e blm kendisine eittir.

a a a b = a ' dir. Q olmak zere; 1= b b 1 b

rnek 131
3 1 3 1 1 = = . 5 1 5 1 1.5 5 5 = = 1.3 3 3

Bir rasyonel saynn (1)e blm, rasyonel saynn toplama ilemine gre tersine eittir.
a a a a Q olmak zere; (1) = b = dr. b b (1) b

rnek 132
5 5 1 5 1 5.1 5 = ( 1) = = . = 7 7 1 7 1 7.1 7

(1) saysnn bir rasyonel sayya blm, rasyonel saynn arpma ilemine gre tersinin toplama ilemine gre tersine eittir.
a a (1) b = dr. Q olmak zere; (1) = a b b a b

97

rnek - zm

rnek 133
( 1) 5 1 5 1 3 1.3 3 = = . = = 3 1 3 1 5 1.5 5

Sfrn, sfrdan farkl bir rasyonel sayya blm sfra eittir.

a a 0 b Q {0} olmak zere; 0 = = 0 . = 0'dr. b b a a b

rnek 134
7 8 0 = 0. = 0 8 7

Sfrdan farkl bir rasyonel saynn sfra blm tanmszdr.

a a a b Tan msz Q {0} olmak zere; : 0 = b b 0

Sfrn sfra blm belirsizdir.

00 = 0 Belirsiz 0

Rasyonel saylar kmesinde bir rasyonel saynn sfra blm tanmsz olduundan, rasyonel saylar kmesinin blme ilemine gre kapallk zellii yoktur.

Rasyonel saylar kmesinden sfr atlrsa, blme ileminin kapallk zellii salanr. Q {0} kmesinin blme ilemine gre kapallk zellii vardr.

Rasyonel saylar kmesinde blme ileminin deime ve birleme zellii yoktur.

98

Neler rendim?
Rasyonel Saylarla lemler (K.2)
1. Aadaki arpma ilemlerinde bilinmeyen terimi bulunuz.
2. 7 1 1 A = . ise A katr? 5 5 2 1 8 (2) . B = . ise B katr? 2 3 7. 3 7 C = . ise C katr? 4 4 2 1 3 1 ise D katr? 2 . = D . 3 4 2 5. 7 = E ise E katr? 1 7 2

2.

Aadaki blme ilemlerini yapnz.

2 5 = ......................... 5 3
3 2 = ......................... 7 7 4 4 ......................... = 6 6 4 4 ......................... = 5 7 1 2 ......................... 1 = 3 4 1 3 ......................... 3 2 = 2 5

3.

Aadaki arpm ve blm tablolarn tamamlaynz. x 2 0,1 3 7 70 1 0,2

1 2 5 7

1 5

2 3

1 2

0,1

2 5

3 4

0,1
2 1 2 11 5 5 2

99

4.

Aadaki arpma ilemlerinin sonularn modelleyerek bulunuz.

1 . 1 = 2 5

4 . 3 = 5 4

2 . 3 = 7 5

5.

Aadaki modelleri inceleyerek bu modellere karlk gelen ilemleri bulunuz.

l

ilem

ilem

6.

Aadaki ilemleri yapnz.

1 1 = ......................... 2 2 3 4 ......................... = 4 3
1 . 4 ......................... = 2 3
2 2 3

7 1 = ......................... 12 2 3 1 ......................... = 5 5
12 . 4 ......................... = 5 3
2 3

100

Konu Testi
Rasyonel Saylarla lemler (K.2)
1. Aadaki arpma ilemlerinden hangisinin sonucu doru olarak verilmitir? A) 1 . 1 1 = 3 2 2 2 B) 3 . 1 = 3 4 2 8 C) 1 1 . 1 = 4 12 3 3 D) 1 1 . 1 = 1 1 8 4 2
1 2

X
1 2 4 5 3 4 3

1
3 1 2

A C
9 8

Yandaki tablo boyal blgedeki saylarn arpmlarnn sonularnn yazlmas ile oluturulmutur.

B D

5, 6 ve 7. sorular yukardaki tabloya ve aklamaya gre yantlaynz.

5.

A yerine aadaki rasyonel saylardan hangisi gelmelidir? A)

21 2

B)

2.

1 1 . ileminin sonucu katr? 2 2 2

15 2

C)

15 4

D)

21 4

A) 2

B) 1

C)

1 2

D)

1 4

6.

A, B, C ve D saylarndan en by hangisidir? A) A B) B C) C D) D

3.

3 . 4 ileminin sonucu katr? 1 5 2

A) 6

4 5

B) 4

4 5

C) 3

4 5

D) 2

4 5

7.

C yerine aadaki saylardan hangisi yazlabilir? A)

6 5

B) 0

C) 1

D) 6 5

4.

4 7 . a = b eitliinde b says rasyo5

nel saylar kmesinde arpma ileminin yutan eleman ise a aadakilerden hangisidir? A) 1 B) 0 C)
1 2

8.

a, b N olmak zere 3a + b = 1 ise 5 40 a . b arpm katr? A) 16 B) 48 C) 84 D) 96

D) 1

101

9.

1. 2 2 ileminin sonucu katr? 1 1 2 3 3 2 3

13.

1 1 2 3=a ise ann arpma ilemi3 2 1 1 3 3

A) 10 3

B) 5

C) 19 2

D) 21 2

ne gre tersi aadakilerden hangisidir? A)

7 2

B)

7 4

C)

4 7

D)

9 4

10. Aadakilerden hangisi yanltr? A) arpma ileminin rasyonel saylardaki birim eleman 1dir. B) Toplama ileminin rasyonel saylardaki birim eleman 0dr. C) arpma ileminin rasyonel saylardaki yutan eleman 0dr. D) karma ileminin rasyonel saylardaki etkisiz eleman 0dr. 14.
1 1 2 2 3 1 2
3 2

ileminin sonucu katr?

A) 1

B) 2

C) 4

D) 8

11.

3+

1. 1 1 3 ileminin sonucu katr? 2 2 2

A) 3,5

B) 2,5

C) 1,5

D) 0,5

12.

1 1 1 1+ . 1+ . 1+ ileminin sonucu 2 3 4 katr?

1+ 1 . 1+ 1 10 11 15. ileminin sonucu katr? 1 1 . 1 1 10 11

A)

3 2

B) 2

C)

5 2

D) 3

A) 1

B)

22 15

C)

22 5

D)

17 3

102

rnek - zm

Rasyonel Saylarla ok Adml lemler Rasyonel saylarla ok adml ilemleri yapabilmek iin ilem nceliini hatrlayalm. ok adml ilemlerde srasyla; 1. Parantez iinde verilen ilemler yaplr. 2. arpma ve blme ilemleri yaplr. 3. Toplama ve karma ilemleri yaplr.

rnek 135
2 1 1 3 ileminin sonucunu bulalm. 3 4 16
4

1 1 3 7 1 16 7 16 7 4 74 3 = = = = 1 bulunur. 2 = . = 3 3 3 3 3 4 16 3 4 3 3 12
3

rnek 136
5 2 1 2 + . 1 ileminin sonucunu bulalm. 7 7 2

5 2 1 2 7 2 3 2 + .1 = . + . 7 7 2 1 5 7 2 14 3 98 +15 113 8 + = = =3 5 7 35 35 35
(7) (5)

bulunur.

103

rnek - zm

rnek 137
3 5 1 1 + 2 4 3
2

. 4 1 + 20 ileminin sonucunu bulalm. 2 23

3 5 1 20 1 7 5 . 9 20 1 = + + 1 + . 4 + 2 23 4 4 3 2 23 2 4 3 1 7 15 20 = + + 4 4 2 23 1 7 30 20 = + 4 4 23 1 23 20 1 . 4 20 = = + + 4 4 23 4 23 23 1 20 19 = + = bulunur. 23 23 23

Merdivenli ilemlerde ana kesir izgisine uzak olan ilemden balanlarak ana kesir izgisine yaklalr.

rnek 138
3 4 1+ 1 2 1 2 3 4 1 1+ 3 2 2 3 3 4 2 1+ 3 3 4 5 3

ileminin sonucunu bulalm.

3 4 1+ 1 2
3 2

= 1 2

3.3 9 = bulunur. 4 5 20

5 3

104

rnek - zm

rnek 139
1+ 1+ 1 3

2 1 1 + 2 4
4 3 1 3

ileminin sonucunu bulalm.

2 3

4 5 3 2 1+ 1+ 1+ 3 = 3 2 = 2 = 1 1 1 1 1 1 3 + + + 2 4 2 4 2 4 4 1+

5 . 4 20 = 3 3 9

3 4

1 2

1 5 ileminin sonucu hangisidir?

2 A) 5

1 B) 2

8 C) 5

5 D) 2

zm
1 1 1 5 1 4 1 5 1 (5) 5 = = 5 =5 2 2 2 2
2

4 1 = . 5 2
1

2 = 5

Yant: A

105

Neler rendim?

Rasyonel Saylarla lemler (K.3)

1.

Aadaki ilemleri yapnz.

1 1 3 = ......................... 1 1 2 1 1 2 = ......................... 1 2 2

a.

b.

c.

3 1 + = ......................... 4 2 5

d. 4 + 3 = 5 2

.........................

e.

3 5 4

1 = ......................... 4

f.

3 1 3 + 4 1 2 4

= .........................

1 2 = ......................... g. 1 21 3 3

h.

1 1 1 2 4 1 4 3

= .........................

4 4 7 70 = ......................... i. 1 1 1 + 10 5

j.

1. 5 2 9 2 1 + 3 5

= .........................

k.

1 2 1 .4 2 = ......................... 4 3 1 5

1 3 + 2 4 1 = ......................... l. 1 1 3.2 5 2 5

m.

5 4 + = ......................... 1 3 3 1 4+ 2 4 4

n.

2 3 2+ 4

2 3 2 4

1 + = ......................... 5

106

2.

Aadaki ilemleri yapnz.

1 1 1 1 a. 1+ . 1+ . 1+ ........ 1+ = 7 8 9 81 1 . 1 1 1 b. 1 1 . 1 ........ 1 = 10 11 12 20

1 1 . 1 1 . 1 1 ........ 1 1 14 = c. 5 6 7 1+ 1 . 1+ 1 . 1+ 1 ........ 1+ 1 5 6 7 14 1 1 1 1 d. 2 2 = 1 2 . 4 1 1 1+ 2 1 1 1 1+ 3 3 1 3 e. = 2 1 1 3 3 2 1 1 3

1 1 1 1 1 1 f. 4 5 6 4 5 6 = 1 1 1 1 2 2 4

1 1 1 + 2 100 101 100 101 = g. 1 100 2 101 101

3.

Aada verilen ilemlerde n yerine gelebilecek saylar bulunuz. a.

3 4 1 5 1 n =1

b.

7 2 3 4 2 1 1 n

=1

c. 1 1 (1)3 = n 3 2

d. 1 1 +1 1 = n 2 2 2

107

Konu Testi

Rasyonel Saylarla lemler (K.3)

1 2 3 1 2

1.

1 . 1 1 2 ileminin sonucu 2 3 2 katr?

5.

ileminin sonucu katr?

A) 1 12

B)

1 6

C)

1 6

D) 1 12

A) 0

B) 1

C) 3

D) 4

2.

1 1 3 1 4 2 2 + 2

6. ileminin sonucu

3 2 ileminin sonucu katr? 1 3 1 2 1

katr? A)
1 16

A) 3 B)
1 8

B) 2

C) 1

D) 0

C)

1 8

D)

1 16

7.

3.

1 3 1 2 1 1 1 3 3 2 3 3

ileminin

1 1 1 3 3 + +1 + 4 4 ileminin sonucu 2 2 katr? 1 1 22

sonucu katr? A)
5 6

A) 1
1 2

B) 0

C)

1 2

D) 1

1 2

B)

C)

5 6

D) 1

8. 4.
1 1 1 2 = a ise ann toplama ilemine g-

1 2 1 ileminin sonucu n ise nnin 2 3 3 4 1

arpma ilemine gre tersi aadakilerden hangisidir? A)

9 7

re tersi aadakilerden hangisidir? A) 2 B) 1 C) 0 D) 2

B)

1 9

C)

2 9

D) 1

108

9.

1 3 1 1 1 1 4 5 1 10 1

ileminin sonucu y ise ynin toplama ilemine gre tersi aadakilerden hangisidir?
1 9 2 9

13. N = 2008 + 2007 2007 2006

olduuna gre

1 1 toplamnn N trnden de+ 2007 2006 eri aadakilerden hangisidir?

A)

1 9

B)

C)

D) 1

A) N+2

B) N+1

C) N1

D) N2

10.

1 1 1+ 1 1 1 1+ 1 2 2 3 3 1+ 1 1 1 2 . 4 2 2 3 3

ileminin sonucu iin aadakilerden hangisi dorudur? A) arpma ileminin yutan elemandr. B)
2 ' tr. 3

C) arpma ileminin birim elemandr. D) Toplama ileminin etkisiz elemandr.

14.

1 2 = 3 ise a katr? 2 2a 2 1+ 2 1

A) 2
1 1 2 2 ileminin sonucu katr? 3 1 1 2 1 1 2 2
3 2

B) 1

C) 1

D) 2

11.

A)

1 4

B)

1 8

C) 0

D)

1 8

12.

1+ 1

1 1 1 1 1+ 1 2

ileminin sonucu katr?

15.

A=

23 101 olduuna gre 87 2 110 103 110 103

ileminin sonucunun A trnden deeri nedir?

3 C) 4

1 A) 2

1 B) 2

D) 1

A) A1

B) A

C) A +

1 2

D) A+1

109

rnek - zm

Rasyonel Saylarla lgili Problemler

rnek 140
84 saysnn
3 5 3 ' nn ' inin ' katr? 7 6 5
6

84 .

3 3 1. 5 . 3 = 84 . = 14 7 62 5

84 . 3 = 18 bulunur. 14 1

rnek 141
90 saysnn 4 ' nn 3 ' nn 5 'i katr? 5 5 6
2 1

90 .

18 4 . 3 . 5 2 = 90 . = 36 bulunur. 5 5 61 51

rnek 142
Cebimdeki 189 YTLnin
1 5 2 'inin 'inin 'sini harcadm. Geriye ka YTL param kald? 7 3 3

189 3 . 10 1 5 2 10 = 30 YTL (harcanan para) 189 . . . = 189. = 7 3 3 63 63 1 189 30 = 159 YTL (kalan para)

rnek 143
135 sayfalk bir kitabn
2 4 sinin n okudum. Geriye okunmam ka sayfa kalr? Bulunuz. 3 5

rnek 144
2 2 1 sinin sinin ini gitmitir. Bu trenin geriye kalan yolu tm yolun 5 3 7 kata kadr? Bulunuz.

Bir tren gidecei yolun

110

rnek - zm

rnek 145
2 1 sinin ini gidiyor. Geriye 52 km yolu kaldna gre otobsn 3 5 gidecei yolun tamam ka kmdir?

Bir otobs gidecei yolun

15/15 yolun tamam 2. 1 2 = (gidilen yol) 3 5 15 15 13 2 yolun tamam kalan yol 52 km gidilen yol 15 15 15 15 2 13 = (kalan yol) 15 15 15 52 13 = 4 (bir e para) 4.15 = 60 km (yolun tamam)

rnek 146
Bir snftaki rencilerin 2 'sinin 2 'si kz rencidir. Snfta 20 tane erkek renci olduuna 3 3 gre bu snfn mevcudu katr? Bulunuz.

rnek 147
Bir manav, elindeki karpuzlarn nce
5 3 ini daha sonra kalann n satyor. Geriye 12 8 4

tane karpuz kaldna gre bu manavda balangta ka karpuz vardr?

5 Karpuzlarn Tamam 8 8 5 3 Kalan = 1444442444443 8 8 8 nce satlan 3 3 9 Sonra Satlan . = 14243 123 8 4 32 Sonra satlan Geriye 5 9 5 9 20 + 9 29 Toplam Satlan + = + = = kalan 8 32 8 32 32 32 (12 tane) nce Satlan
(4)

29 32 29 3 En son kalan 1 ' 12 tane karpuz ise = = 32 32 32 12 3 = 4 (bir para) ve 4 . 32 = 128 (karpuzlar n tamam)'dir.

14444444244444443

111

rnek - zm

Soru 148
Bir memur maann
2 sini ev kirasna, kalan maann 5 5 ini mutfak masrafna harcyor. 6

Geriye 100 YTLsi kaldna gre bu memurun maa ka YTLdir? Bulunuz.

rnek 149
Bir su deposunun
2 5 si suyla doludur. Bu depoya 63 litre daha su konulursa deponun i 15 6

dolu oluyor. Buna gre deponun tamam ka litre su almaktadr?

Soruda verilen bilgiye gre deponun 5 2 'i ile ' si arasndaki fark 63 litredir. 6 15

(5)

5 2 25 4 25 4 21 = = = (63 litrelik ksm) 6 15 30 30 30 30

(2)

63 21= 3 ise 3 . 30 = 90 litre (deponun tamam)

rnek 150
Bir su tanknn
1 i suyla doludur. Bu su tankna 33 litre daha su konulursa su tanknn yars 5

bo kalyor. Buna gre su tanknn tamam ka litre su almaktadr? Bulunuz.

rnek 151
Bir otomobilin benzin deposunun tnda depoda tm deponun
4 benzinle doludur. Bu otomobil 20 litre benzin yak7

1 i kadar benzin kalyor. Buna gre otomobilin deposunda 3

balangta ka litre benzin vardr? Bulunuz.

112

rnek - zm

rnek 152
Bo bir havuzu birinci musluk 3 saatte, ikinci musluk 6 saatte doldurulabiliyor. Havuz boken bu musluklarn ikisi birden alrsa havuz ka saatte dolar? I. musluk, 1 saatte havuzun II. musluk, 1 saatte havuzun
1 ini doldurabilir. 3 1 ini doldurabilir. 6
1 1 2+1 3 + = = n doldururlar. 3 6 6 6
(1)

ki musluk beraber 1 saatte havuzun

(2)

Havuzun tamam tamamn doldurur.

6 6 3 6 6 6 olduundan iki musluk beraber; = . = = 2 saatte havuzun 6 6 6 3 6 3

rnek 153
Bo bir havuzu iki musluk 4 saatte doldurabilmektedir. Bu musluklardan birincisi havuz boken tek bana havuzu 6 saatte doldurabildiine gre; ikinci musluk tek bana bo havuzu ka saatte doldurabilir?

rnek 154
Ahmet bir duvar tek bana 6 gnde, Necdet 8 gnde ve Sezer 24 gnde rebiliyor. beraber alrsa bu duvar ka gnde rerler?

rnek 155
Bo bir havuzu I. musluk 12 saatte ve II. musluk 6 saatte doldurabiliyor. III. bir musluk ise dolu havuzu 8 saatte boaltabiliyor. Bu musluk birlikte aldnda bo havuzu ka saatte doldurabilirler?

113

Neler rendim?

10

Rasyonel Saylarla lemler (K.4)

1.

Aada verilen problemleri znz.

10 3 75 olan say, hangi saynn una eittir? 13 8

Bir atlet, bir kou pistinin nce

1 2 sini daha sonra kalann ini kouyor. Geriye 240 metre yolu 5 7

kaldna gre atlet ka metre komutur?

1 i kesiliyor. 10 Kalan parann orta noktasnn ilk durumdaki orta noktaya uzakl 3 cm olduuna gre

Bir tel parasnn orta noktas iaretlendikten sonra bir ucundan telin

telin balangtaki uzunluu ka cmdir?

Ercan borcunun

2 1 ini birinci ay, sini ikinci ay demitir. Ercann geriye 35 YTL borcu 5 4

kaldna gre birinci ay borcunun ka YTLsini demitir?

Bir su deposunun

7 3 si botur. Bu depoya 24 L daha su konulduunda deponun 12 4

doluyor. Buna gre deponun tamamn doldurmak iin ka L daha su gerekir?

114

Rasyonel Saylarla lemler (K.4)

1 i ile yarsnn toplam 7dir? 5

Konu Testi

10

1.

Hangi saynn A) 7

7.

Deniz devinin ksmn

1 ini yaptktan sonra kalan 3

B) 9

C) 10

D) 15

1 ini bitirip mola veriyor. 2

2.

1 ini 1 gn3 de bitirdiine gre tamamn ka gnde

Buna gre Denizin devinin mola sonrasna kalan ksm tm devinin kata kadr? A)
1 3

Ali usta yapt ayakkabnn

B)

1 4

C)

1 5

D)

2 7

bitirir? A) 2 B) 3 C) 4 D) 6
2 sini Pazar gn, 7

8.

Bir meneke, ieklerinin kalan ieklerin

3.

Hangi saynn A) 100

2 2 si ile sinin fark 16dr? 25 5

3 n Sal gn dkyor. 5

B) 80

C) 75

D) 50

Menekenin dklmeyen ieklerinin saysnn balangtaki iek saysna oran katr? A)

3 7

B)

2 7

C)

1 7

D)

7 12

4.

Hangi saynn A) 49

1 1 inin i 7dir? 3 3

B) 56

C) 63

D) 70

9.

Bir marangoz, elindeki tahtay 12 eit paraya blyor. Marangoz, bu tahtay 10 eit paraya blseydi; her bir parann uzunluu 2 cm daha uzun olacakt. Buna gre marangozun elindeki tahtann uzunluu ka cmdir? A) 90 B) 105 C) 120 D) 135

5.

2 1 1 inin si 7 olan saynn i katr? 3 2 7

A) 3

B) 5

C) 7

D) 14

6.

Yaman, elindeki kitabn okuyor.

4 n 120 dakikada 5 1 ini 5

10. Filiz, elindeki kolyenin bir ucundan

1 ini 6 kestiinde kolyenin orta noktas 5 cm yer

Buna gre Yaman ayn hzla kitabn ka saatte okur? A) 1,5 B) 1,1 C) 1

deitiriyor. Buna gre Filizin kolyesinin uzunluu ka cmdir?

D) 0,5

A) 54

B) 60

C) 66

D) 72

115

11. zgr elindeki tele, telin bir ucundan s 6 cm yer deitiriyor.

1 i 8 kadar bir para eklediinde telin orta nokta-

14. Bir kitaptaki sorularn Sosyal Bilgiler,

3 1 Matematik, i 5 6

Bura gre telin balangtaki boyu ka cmdir? A) 96 B) 80 C) 72 D) 64

1 i Fen ve Teknoloji, geriye 5

kalan ise Trke dersleriyle ilgilidir. Buna gre aadakilerden hangisinin bilinmesi, kitaptaki toplam soru saysn bulmak iin yeterli deildir? A) Trke sorularnn says B) Trke ve Matematik sorularnn toplam says C) Sosyal Bilgiler ile Fen ve Teknoloji soru saylarnn toplam soru saysna oran D) Sosyal Bilgiler ve Matematik soru saylarnn fark

12. Bir snftaki yeil gzl rencilerin says s3 nf mevcudunun kadardr. 5 Snfta 40tan daha az renci olduuna gre yeil gzl renci says en fazla katr? A) 39 B) 35 C) 21 D) 15

15. Bir kutudaki kalemlerin mavi, kalanlarn siyahtr.

1 i krmz, 5

1 i 4

4 beyaz ve geri kalan 11

Kutudaki krmz kalem says, mavi kalem saysndan 2 eksik olduuna gre
1 13. 36 kiilik bir snftaki rencilerin i erkek6 tir.

I. Krmz kalem says, beyaz kalem saysna eittir. II. Siyah kalem says, mavi kalem saysndan 4 fazladr. III. Kutuda 33 tane kalem vardr. IV. Mavi kalemlerin says, beyaz kalemlerin 5 saysnn kadardr. 4 ifadelerinden hangileri dorudur? A) I - II - III C) II - III B) III - IV D) I - II - IV

Buna gre aadakilerden hangisi yaplrsa snftaki erkek renci says, tm s1 nfn i olamaz? 4 A) Snftan 6 kz renci ayrlrsa B) Snfa 4 erkek renci gelirse C) Snfa 2 erkek renci gelir, 6 kz renci snftan ayrlrsa D) Snfa 3 erkek renci gelir, 3 kz renci snftan ayrlrsa

116

Rasyonel Saylarla lemler

Blm Sonu Testi

1.

I. 2 1 + 3 = 3 +2 1 3 3 II. 2 . 3 + 1 = 2 . 3 + 2 . 1 5 4 3 5 4 5 3 III. 2 + 3 +2 1 = 2 + 3 +2 1 2 7 8 5 7 8 IV. 3 1 2 = 2 3 1 5 5 Yukardaki ifadelerden ka tanesi dorudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

4.

1. 1 3 1 + 3 = . + . 3 5 2 4 2

eitliinde arpma ileminin toplama ilemi zerine dalma zellii kullanlmtr. Buna gre ve sembolleri yerine yazlmas gereken rasyonel saylarn toplam katr? A)
57 20

B)

59 20

C)

61 18

D)

47 16

5.

Aadaki ilemlerden hangisinin sonucu 1 1 <a<3 eitsizliindeki a yerine ya6 4 zlabilir? A) 2 1 3 10 C) 2 1 3 1 3 2 B) 2 . 1 5 12 D) 2 + 1 3 4

2.

3 1 6 1 2 1 + + + 7 5 7 5 7 3

ileminin sonucu katr? A) 2 B) 1 C)

1 3

D)

2 3

3.

1 1 3 2 . 2 3 3 2

6.

6 sn 3 ar13 kadana eit olarak datmtr.

Aye elindeki 65 tane kalemin

ileminin sonucu katr? A) 1 B) 0 C) 1 D) 2

Buna gre Ayenin her bir arkadana kaar kalem dmtr? A) 9 B) 10 C) 11 D) 12

117

7.

60 tonluk havuzun

2 si suyla doludur. 5

11.

a = 1,342 b = 1,342 c = 1,342 olduuna gre aadaki sralamalardan hangisi dorudur? A) a < c < b C) c < b < a B) a < b < c D) c < a < b

1 i boaltlrsa bu havuzu 3 doldurmak iin ka ton su gerekir?

indeki suyun

A) 44

B) 45

C) 46

D) 47

8.

3 1 ileminin sonucu katr? 4 2

12.

7 1+1 1 3

ileminin sonucu katr?

A)

5 8

B)

1 2

C)

7 16

D)

5 16

A) 2

B) 1

C) 0

D) 1

9. +
2 1 3 3 3 4

1 4

1 3

x a b

a c

3+

13.

a b

1 1 2 3 ileminin sonucu katr? 2 1 1 3 2+ 2 3 49 25

A)

B) 1

C)

2 3

D)

25 49

Yukarda verilen toplama ve arpma tablolarna gre c + d toplam katr? A) 25 B) 26 C) 27 D) 28

14. Nilsu, parasnn ile silgi alyor. _ _ 1 1 10. a = 0,3 b = 0,6 olduuna gre + a b toplamnn sonucu katr? A)
2 5

1 1 1 i ile kalem, i ile defter, i 6 9 4

Nilsunun geriye parasnn kata ka kalmtr? A)

25 36

B)

5 2

C)

7 2

D)

9 2

B)

23 36

C)

19 36

D)

17 36

118

15. 13,765 + 2,43 + 1,2 ileminin sonucu katr? A) 16,195 C) 17,195 B) 17,395 D) 17,385

21.

3 rasyonel saysnn toplama ilemine 4 gre tersi a, arpma ilemine gre tersi b

olduuna gre a b fark katr? A)

5 12

B)

7 12

C)

19 12

D)

25 12

16.

2 2 ileminin sonucu katr? 3 5 5 3

A) 0,3

B) 0,4

C) 0,5

D) 0,6 22.

1 3 1 8 3 2 + 1 1 3 2 2 3 2 3

17.

0,12 . 1,8 . 0,5 ileminin sonucu katr? 3,6 0, 24 0,05

ileminin sonucu katr? A)

19 2

A) 2

B) 2,5

C) 3

D) 3,5

B)

26 3

C)

17 2

D)

25 3

18.

6 1 1 1 2 + 2 + 3 1 ileminin sonucu 7 7 5 5 katr?

23. Bir traktr, 120 dnmlk tarlay srecektir. 1 Her gn tarlann ini srerek 5 gn al12 mtr.
1 ini 10 srerse tarla toplam ka gnde srlm

A) 5

B) 6

C) 7

D) 8

Traktr geriye kalan ksmn her gn

olur? 19.
1 7+ 3 ileminin sonucu katr? 4 2+ 1 1+ 7

A) 11

B) 12

C) 13

D) 14

24. D)
3 2

0,5 . 0, 2 . 0,001 ileminin sonucu katr? 0,05 0,02 0,1

A)

4 3

B)

3 4

C)

2 3

A) 1

B) 2

C) 3

D) 4

25. Ali, yapaca iin nce eyreini yapm, sonra 6 gn daha ayn hzla almtr.
1 1 0, 4+ 0,8 3 3

Geriye iin ileminin sonucu A) 30

20.

3 kaldna gre Ali bu 5

iin tamamn ka gnde bitirir? B) 34 C) 36 D) 40 C) 1,5 D) 1,6

katr? A) 1,3 B) 1,4

119

Birikimli Test

2
6. Aadakilerden hangisi dorudur? A) Her doal say bir pozitif tam saydr. B) Tam saylarn + ya da iareti vardr. C) Pozitif tam saylarn says, negatif tam saylarn saysndan 1 fazladr. D) Her tam say bir rasyonel saydr.

1.

Deniz yzeyinin 10 m altnda bulunan bir balk ile deniz yzeyinden 20 m yukarda bulunan bir ku arasnda en az ka metre uzaklk vardr? A) 25 B) 30 C) 35 D) 40

2.

I. (2) (5) = 3 II. 5 (3) = 8 III. (2) (4) = 2 IV. (4) + (2) = 2 Yukardaki nermelerden hangileri dorudur? A) I - II C) II - III B) I - II - III D) I - II - IV 8. Aadakilerden hangisi yanltr? A) Her tam say bir doal saydr.
8

7.

Aadaki saylardan hangisi dierlerinden daha kktr? A) 1

1 2

B)

3 4

C)

1 8

D)

1 16

3.
11 10 9

... ...

0 1 2

... ...

B) Her doal say bir tam saydr. C) Her rakam bir pozitif tam saydr. D) Tm tam saylarn toplam 0dr.

Yukardaki say dorusu zerinde (11)den balanarak 8e kadar (8 dahil) olan tam saylar verilmitir. Bu saylarn toplam katr? A) 41 B) 35 C) 30 D) 25 9.

(3) + (2) + (10) (5) ileminin sonucu katr? A) 15 B) 10 C) 5 D) 0

4.

basamakl en kk tam say ile basamakl en byk tam saynn toplam katr? A) 0 B) 999 C) 1099 D) 1100 10.

Yukarda say dorusu zerinde a ve b saylar verilmitir. 5. Bir yerleim merkezinde hava scakl sal gn 10 C, cuma gn 4 C dir. Buna gre sal gnnden cuma gnne kadar hava scakl ka C artmtr? A) 4 B) 2 C) 6 D) 10 Buna gre a + b toplam aadakilerden hangisi olamaz? A)
1 3

B)

1 6

C) 0

D) 1

1 2

120

11.

(5) (5) (5) ileminin sonucu katr? 2

16. a bir negatif tam say ise aadakilerden hangisi dierlerinden daha byktr? A)
1 a

A) 1

B) 0

C) 2

D) 4

B) 2a

C)

1 a2

D) a2

12.

(12)+(2) 2 1 (8) 2

ileminin

sonucu
1 2 2 1001 1001 ileminin sonucu katr? 1 4 10 5 39

katr? A) 4 B) 2 C) 2 D) 4 17.

A)

B)

7 39

C)

8 39

D)

10 39

13.

1 1 . 1 1 . 1 1 2 3 4 1 ileminin so 1+ 1 . 1+ 1 . 1+ 1 3 4 5

nucu katr? A) 1 B)
7 8

C)

7 8

D) 1

18. 3n arpma ilemine gre tersi a; ann toplama ilemine gre tersi b ise a + b toplam katr? A) 0 B)
1 6

C)

1 3

D)

2 3

14.

1 1 1 1 1 2 10 1001 10 1001

ileminin sonucu katr? A) 1 B)

1 10

C)

1001 1002

D) 2
1 3 1 2 2 4 1 1 2 2

19. 15. a bir pozitif tam say ise aadakilerden hangisi dierlerinden daha byktr? A) a1 B) 1 1 a C) 1a
1 D) a

ileminin sonucu katr? A)

2 3

B)

5 9

C)

4 9

D)

1 3

121

20.

4 1 1 1 5 10 10 5

ileminin

sonucu

23. Ahmet, okul ile ev arasndaki yolun

1 ini 4 8 dakikada aldna gre bu yolun tama-

katr?
3 A) 5 4 B) 5

mn ka dakikada alr? C) 1
6 D) 5

A) 16

B) 20

C) 28

D) 32

21.
0 1 2

Yukardaki say dorusunda ardk iki tam say aras 6 eit arala blnmtr. Buna gre say dorusu zerinde gsterilen ilem aadakilerden hangisidir? A) 2+ 5 6 C) 1+ 5 6 B) 2 5 6 D) 1 5 6

24. Bir kitabn nce

1 ini, sonra kalan ksmn 5

2 sini okuyan Serhat, okuduu toplam say3 fa saysnn 220 olduunu sylyor.

Buna gre Serhatn kitab ka sayfadr? A) 220 B) 260 C) 300 D) 320

22.

2 1 3 5 4 = b eitliinde bnin bir 1 1 2 a 2 2

25. Alinin cebindeki para, Velinin cebindeki pa3 rann kadardr. Veli, Aliye 5 YTL verirse 5 paralarnn miktar eit oluyor. Buna gre balangta Alinin cebinde ka YTLsi vardr? A) 5 B) 10 C) 15 D) 20

rasyonel say olmas iin a aadaki saylardan hangisi olamaz? A) 2

1 2

B) 2

C) 1

1 2

D)

1 2

122

Oran ve e v Oran Orant Orant

Anne, baba ve yavru olmak zere bireyden oluan ay ailesinin evdeki eyalar boylaryla orantldr. Anne Aynn boyu Baba Aynn 3/4 kadardr. Yavru Aynn boyu, Baba Aynn yars kadardr. Buna gre aada verilen eyalarn boyutlarn her bir birey iin hesaplayabilir misiniz? 24 cm

nsanolunun deeri bir kesir ile ifade edilecek olursa; pay gerek kiiliini gsterir, paydas da kendisini ne zannettiini, payda bydke kesrin deeri klr. TOLSTOY

60 cm

123

rnek - zm
Oran Ayn tr okluklarn birbirine blnerek karlatrlmasna oran denir. a ve b birer say olmak zere ann bye oran veya a b eklinde gsterilir.

rnek 156
Can 15, babas ise 48 yandadr. Cann yann, babasnn yana oran katr?
Can'n ya 15 15 3 5 = = = 'dr. Babasnn ya 48 48 3 16

Orann zellikleri 1. Orann birimi yoktur.

1 4 a , , gibi. 3 7 b

2.

Bir orann terimleri, sfrdan farkl bir say ile arplr veya byle bir sayya blnrse oran deimez.
28 28 7 4 olduundan 28 ile 4 oranlarnn deeri eittir. = = 7 49 49 49 7 7

rnek 157
A okulundaki renci saysnn, B okulundaki renci saysna oran renci says 216 ise B okulundaki renci says katr?
A okulundaki renci says 4 = ' tir. B okulundaki renci says 5

4 tir. A okulundaki 5

B okulundaki renci saysna b diyelim. A okulundaki renci says 216 idi.

216 4 4 . 54 216 = = = b 5 5 . 54 270

Yukardaki eitlikte b = 270 olduundan B okulundaki renci says 270tir.

124

rnek - zm

Orant ki veya daha fazla orandan oluan eitliklere orant denir.

24 orannn her iki terimini 12ye blersek 36
24 24 12 2 = = 36 36 12 3 2 24 oran ile orannn eitlii bir orant belirtir. 36 3 24 2 = ifadesi bir orantdr. 36 3 a c = orantsn a : b = c : d eklinde de yazabiliriz. b d
iler a: b=c :d dlar

Yukardaki eitlikte a ve dye dlar, b ve cye iler denir. Orantnn zellikleri 1. Bir orantda iler arpm, dlar arpmna eittir.
a c = ise a . d = b . c olur. b d

rnek 158
4 12 orantsnda x katr? = x 21

Orantnn bir zellii olan, iler arpmnn dlar arpmna eit olmasndan yararlanalm.
4 12 = ise 4.21= x . 12 x 21 84 = x . 12 x = 7'dir.

125

rnek - zm

2.

Bir orantda ilerin veya dlarn yerleri deitirilirse orant deimez.

a c a b d c = orants = veya = olarak yazlabilir. b d c d b a

rnek 159
5 20 5 6 = = orantsnda ilerin yerlerini deitirdiimizde orantsn elde ederiz. 6 24 20 24

Bu durumda iler arpm dlar arpmna yine eit olur. 5 . 24 = 6 . 20 120 = 120 dir.

Orant eitleri 1. Doru orant ki okluktan biri artarken dieri de artyor ya da biri azalrken dieri de azalyorsa bu tr okluklara doru orantl okluklar denir. Bir renci 30 dakikada 20 sayfa kitap okuyor. Buna gre bu renci 60 dakikada 40 sayfa, 90 dakikada 60 sayfa kitap okur. Grld gibi zaman arttka okunan sayfa says da artmaktadr. Buna gre zaman ve okunan sayfa says doru orantldr. Doru orantda okluklarn birbirine blmleri sabit bir saydr. Bu sayya orant sabiti denir. Orant sabiti k ile gsterilir.
x = k ise x = y . k olur. y nceki rnekte de grlecei gibi zaman ve okunan sayfa says oran sabittir.

x ile y doru orantl okluklar olsunlar. Bu durumda

30 dakika 60 dakika 3 = = gibi. 20 sayfa 40 sayfa 2

126

rnek - zm

2. Ters Orant ki okluktan biri artarken dieri azalyorsa ya da biri azalrken dieri artyorsa, bu tr okluklara ters orantl okluklar denir. rnein 240 YTL yi, 2 kii paylarsa kii bana 120 YTL, 3 kii paylarsa kii bana 80 YTL, 4 kii paylarsa kii bana 60 YTL der. Grld gibi, kii says arttka kii bana den para miktar azalmaktadr. Buna gre kii says ile kii bana den para miktar ters orantldr. Ters orantl okluklarn arpm sabit bir saydr. Bu sabit say orant sabitidir. x ile y ters orantl okluklar olsunlar. x . y = k ise x =
k k veya y = olur. y x

Yukardaki rnekte kii says, kii bana den para miktar ile ters orantl olduundan arpmlar sabit olacaktr. 2 . 120 = 3 . 80 = 4 . 60 = 240tr.

rnek 160
7 49 = ise x katr? 5 x

Orantda iler arpm, dlar arpmna eit olduundan;

7 49 = ise 7 . x = 5 . 49 5 x 7 . x = 245

x = 35tir.

rnek 161
a ve b saylar srasyla 4 ve 7 saylaryla doru orantldr. a + b = 55 ise b a katr? a says 4 ile, b says ise 7 ile doru orantl olduundan
a b = k ise a = 4k ve = k ise b = 4k olur. 4 7

a + b = 4k + 7k = 55 11k = 55 ise k = 5 b a = 7k 4k = 3k =3.5 = 15tir.

127

rnek - zm

rnek 162
x ve y saylar sras ile 3 ve 5 ile ters orantldr. x + y = 24 ise x katr? x says 3le, y says 5le ters orantl olduundan x.3=kx= y.5=ky=
x+y=
k ve 3 k tir. 5

(5)

k k + = 24 3 5
(3)

8k = 24 ise 8k = 24 . 15 15 ise k = 45tir.

x=

45 k ise x = = 15tir. 3 3

rnek 163
a ve b saylar doru orantldr. a = 12 iken b = 15 ise a = 16 iken b katr?
a 12 4 = kdr. = = k ise b 15 5

Bu durumda

12 16 4 16 = iin = ise 4.b = 16.5 15 b 5 b b = 20 ' dir.

rnek 164
a ile b doru orantl, b ile c ters orantl saylardr. a = 5 iken b = 15 ve c = 3 olduuna gre a = 10 iken a + b + c toplam kaa eittir?

128

Oran ve Orant (K.1)

1. Ayenin zmesi gereken 250 sorusu vardr. Aye 75 soru zdnde; a. zd soru saysnn toplam soru saysna oran katr?

Neler rendim?

11

4.

a 5 = ve a + b = 96 ise a b katr? b 3

b. zd soru saysnn, kalan soru saysna oran katr?

5.

ki say 3 ve 7 ile ters orantldr. Toplamlar 126 olan bu iki saydan byk olan katr?

2.

Aadaki orantlarda bilinmeyen saylar bulunuz.

3 12 = 8 x

63 y = 99 22

85 m = 119 21

6. 3. Keremin yann, Zeynepin yana oran 7 tr. Kerem 42 yanda ise Zeynep ka 3 yandadr?

x says y says ile doru orantldr. x = 21 iken y = 54 ise x = 28 iken y katr?

129

Konu Testi

11

Oran ve Orant (K.1)

5. Aadaki bilgilerden hangisi yanltr? A) Orann birimi yoktur. B) Bir oran geniletilip, sadeletirilebilir. C) ki okluktan biri artarken dieri azalyorsa bu okluklar ters orantldr. D) Doru orantda iki okluun arpm sabit bir saydr.

1.

Gksu, 90 soruluk bir testte tm sorular yantlamtr. Bu yantlardan 62 tanesi doru ise doru yant saysnn yanl yant saysna oran katr? A)
14 31

B)

30 31

C)

31 30

D)

31 14

2.

x 26 ise x katr? = 21 39

A) 8

B) 14

C) 25

D) 32

6.

a ve b doru orantldr. a = 45 iken b = 12 ise a = 60 iken b katr? A) 16 B) 13 C) 10 D) 9

3.

Bir kutudaki mavi bilyelerin saysnn, ye7 il bilyelerin saysna oran ve toplam 8 bilye says 105 ise yeil bilye says katr? A) 80 B) 56 C) 49 D) 15 7. x says 5 ile doru orantl, y says 3 ile ters orantldr. x + y = 48 ise y katr? A) 3 B) 4 C) 5 D) 6

4.

Aadaki ikililerden hangisi doru orantldr? A) Arabann hz ve belli bir yolun alnma sresi B) Un miktar ve yaplan ekmek says C) Kii says ve belli saydaki fndn kii bana den miktar D) Musluktan akan su miktar ve kovann dolma sresi 8. x, y, z saylar srasyla 4, 5 ve 6 saylaryla doru orantldr. x + y + z = 135 ise y katr? A) 27 B) 36 C) 45 D) 54

130

Konu Testi

9.

kardee 75 tane ceviz 3, 4 ve 9 saylar ile ters orantl olarak datlyor. En fazla ceviz alan karde ka ceviz alr? A) 27 B) 36 C) 45 D) 54

12.

18 30 ise x katr? = 33 x

A) 60

B) 55

C) 50

D) 45

13. a ile b doru orantldr. a = 48 iken b = 36 ise a = 72 iken b katr? 10.

500 m 700 m

A) 48

B) 50

C) 52

D) 54

ev

okul

park

Arzunun evi ile okulu arasndaki uzaklk 500 m, okulu ile park arasndaki uzaklk 700 mdir. Buna gre ev ile okul arasndaki uzakln ev ile park arasndaki uzakla oran katr? A)
5 12

B)

5 7

C)

7 12

D)

3 5

14. Ksa kenar 3 ile ters orantl, uzun kenar 5 ile doru orantl olan bir dikdrtgensel blgenin alan 60 cm2 dir. Buna gre bu dikdrtgensel blgenin ksa kenarnn uzunluu ka cmdir? A) 4 B) 3 C) 2 D) 1

5 11. Aadakilerden hangisi 9 oluturmaz?

ile orant
10 27

15. 12 dakikada 18 km yol alan bir ara, ayn hzla 1 saat 24 dakikada ka km yol alr? A) 112 B) 118 C) 126 D) 130

A)

35 63

B)

50 90

C)

60 108

D)

131

rnek - zm

Orant le lgili Problemler

rnek 165
Bir usta 5 saat alarak 2 sandalye yapabiliyorsa 15 saat alarak ka sandalye yapabilir? Usta 5 saat alarak 2 sandalye yapyor. alma sresi arttnda ustann yapaca sandalye says da artar. alma sresi ve yaplan sandalye says doru orantldr. Doru orantda okluklarn birbirine blm sabittir.
5 saat 15 saat = 2 sandalye x sandalye

5 15 = ise 5 . x = 2 . 15 2 x 5x = 30

x=6 Buna gre bu usta 15 saat alarak 6 sandalye yapabilir.

Bu soruyu, verilen oran genileterek de zebiliriz.

5 . 3 15 15 5 15 ise = = = olacandan x = 6dr. 2 x 2.3 6 x

Bu sorunun baka bir zm ise aadaki gibidir. 5 saatte 15 saatte D.O. 5 . x = 15 . 2 x = 6dr. 2 sandalye yaplrsa x sandalye yaplr.

rnek 166
3 kalem 21 YTL ise 16 kalem ka YTLdir? Bu soruda verilen okluklar doru orantldr.
3 kalem 16 kalem = 21YTL x YTL

3 . x = 21 . 16 ise x = 112 YTLdir. Soruyu, 1 kalemin fiyatn bularak da zebiliriz. 21 3 = 7 YTL (1 kalemin fiyat) 16 . 7 = 112 YTLdir. (16 kalemin fiyat)

132

rnek - zm

rnek 167
120 gram zeytin 1 YTL ise 960 gram zeytin ka YTLdir? Ktle arttka zeytine denen fiyat da artacandan bu okluklar doru orantldr. 1. zm
120 g 960 g = 1 YTL x YTL

120 . x = 960 . 1 x = 8 YTL 2. zm 120 g 960 g D.O. 1 YTL x YTL 120 . x = 960 . 1 x = 8 YTL

rnek 168
5 dakikada 450 m koan bir kii, ayn hzla 1350 mlik yolu ka dakikada koar? 5 dakikada x dakikada D.O. 450 m 1350 m 5 . 1350 = 450 . x 19 = x

rnek 169
Bir duvar boyamak iin 3 L boya gerekiyorsa 96 L boya ile ayn byklkte ka duvar boyanr? 1 duvar x duvar D.O. 3L 96 L 1 . 96 = 3 . x x = 32dir.

133

rnek - zm

rnek 170
Bir evin kirasn 3 kii paylarsa kii bana 120 YTL dyor. Ayn kiray 5 kii paylarsa kii bana ka YTL der? Ev kirasn 3 kii paylatnda kii bana 120 YTL dyor. Kii says artarsa kii bana den para miktar azalacaktr. Buna gre kii says ile kii bana den para miktar ters orantldr. Ters orantda okluklarn arpm sabit olduundan; 3 kii 5 kii T.O. 120 YTL x YTL 3 . 120 = 5 . x 360 = 5 . x x = 72dir.

Ev kirasn 5 kii paylarsa kii bana 72 YTL der. Ya da ev kirasnn ka YTL olduunu bularak sonuca ulaabiliriz. Kii bana 120 YTL dyorsa evin kira bedeli 120 . 3 = 360 YTLdir. Kiray 5 kii paylarsa kii bana den miktar 360 5 = 72 YTL olur.

Galata Kulesinin ykseklii 62 metredir. Bu kulenin Miniatrk Mzesindeki maketi 1 lekle 25 kltlerek yaplmtr. Buna gre, bu maketin ykseklii ka santimetredir? A) 124 B) 155 C) 248 D) 250

zm
Sorunun yant santimetre birimiyle istendiinden nce Galata Kulesinin yksekliini cm birimine dntrelim. 62 m = 62.100 cm = 6200 cm Maket 1 lekli kltlerek yapldndan maketin ykseklii, kulenin gerek yksekliinin 1 i 25 25 kadardr. Buna gre maketin ykseklii 6200 . 1 = 6200 = 248 cmdir. Yant: C 25 25

134

rnek - zm

rnek 171
2 kii bir tarlay 15 saatte apalarsa ayn kapasitede 5 kii ayn tarlay ka saatte apalar? Kii says artt halde i ayn kaldndan alma sresi azalacaktr. Buna gre kii says ile alma sresi ters orantldr. 2 kii 5 kii T.O. 15 saatte apalyorsa x saatte apalar 2 . 15 = 5 . x 30 = 5 . x x=6

O hlde 5 kii bu tarlay 6 saatte apalar.

rnek 172
Bir musluk dakikada 15 L su aktarak bir havuzu 35 dakikada dolduruyor. Buna gre ayn musluk bu havuzu dakikada 21 L su aktarak ka dakikada doldurur?

rnek 173
Bir kar 18 cm olan Erdemin 20 kar olarak lt bir uzunluu 15 karta len Erdinin bir kar ka cmdir? Kar uzunluu arttka kar says azalacaktr. Buna gre bu iki okluk ters orantldr. 18 cm x cm T.O. 20 kar 15 kar 18 . 20 = x . 15 360 = x . 15 x = 24 cmdir.

135

rnek - zm

rnek 174
Hz saatte 60 km olan bir aracn 5 saatte ald bir yolu, hz saatte 75 km olan bir ara ka saatte alr? Hz arttka zaman azalacandan bu iki okluk ters orantldr. 60 km/sa 75 km/sa T.O. 5 sa x sa 60 . 5 = 75 . x 300 = 75 . x 4=x

Saatteki hz 75 km olan ara bu yolu 4 saatte alr.

rnek 175
18 kiilik bir ii grubu, bir bahedeki aalarn meyvelerini 8 saatte topluyor. Bu bahedeki meyvelerin 6 saat daha ksa srede toplanmas iin ka iiye daha ihtiya vardr? Meyvelerin 6 saat daha ksa srede toplanmas isteniyor. Buna gre meyve toplamak iin harcanacak zaman 2 saattir. 18 kii x kii T.O. 8 saatte 2 saatte 18 . 8 = 2 . x 72 = x

Buna gre bu ii grubunda 72 18 = 54 kiiye daha ihtiya vardr.

136

Oran ve Orant (K.2)

1. Bir renci 20 dakikada 12 soru zyorsa 75 dakikada ka soru zer? 4.

Neler rendim?

12

Bir miktar bilyeyi 3 kii paylarsa kii bana 42 bilye dyor. Ayn bilyeleri 7 kii paylarsa kii bana ka bilye der?

2.

1L st 2,5 YTL ise 200 mL st ka YTLdir?

3.

15 defterin fiyat 50 YTL ise 6 defterin fiyat ka YTLdir?

5.

Birbirinin ayn 15 musluk bir havuzu 8 saatte dolduruyor. Ayn havuzu, ayn tipteki 6 musluk ka saatte doldurur?

137

Konu Testi

12

Oran ve Orant (K.2)

5. Bir dolum makinesi 1 dakikada 3 ie dolduruyorsa bu makinenin 324 ieyi doldurmas iin ka dakika gerekir? A) 120 B) 108 C) 95 D) 24

1.

16 ekerin fiyat 8 YTLdir. Buna gre 5 ekerin fiyat ka YTLdir? A) 1 B) 1,5 C) 2 D) 2,5

2.

Hz saatte 90 km olan bir ara, bir yolu 6 saatte alyorsa hzn yarya indirdiinde ayn yolu ka saatte alr? A) 12 B) 9 C) 6 D) 3

6.

4 kii bir kitabn kontroln 15 saatte bitiriyor. Bu kontroln 6 saatte bitmesi iin ka kiinin daha yardma gelmesi gerekir? A) 6 B) 8 C) 10 D) 12

3.

Bir musluk dakikada 20 litre su aktarak 42 dakikada bir havuzu dolduruyor. Buna gre dakikada 12 litre su aktan bir musluk bu havuzu ka dakikada doldurur? A) 84 B) 70 C) 62 D) 54

7.

zde 3 musluk bir havuzu 10 saatte dolduruyorsa ayn musluklardan 5 tanesi bu havuzu ka saatte doldurur? A) 10 B) 8 C) 6 D) 4

4.

E gte 4 kii bir duvar 9 saatte boyuyor. Bu kiilere e gte 8 kii eklendiinde bu duvar ka saatte boyarlar? A) 6 B) 4,5 C) 3 D) 1

8.

E gte 8 kii bir ii 18 saatte bitiriyor. Bu iin 6 saatte bitmesi iin e gte ka kii almaldr? A) 10 B) 12 C) 18 D) 24

138

9.

Bir miktar yemek 15 kiilik bir gruba 24 gn yetiyor. Bu yemein gruba 40 gn yetmesi iin ka kiinin gruptan ayrlmas gerekir? A) 12 B) 9 C) 6 D) 5

13. 3 usta bir gnde 5 sandalye yapyorsa 20 sandalyeyi bir gnde ka usta yapar? A) 9 B) 10 C) 12 D) 14

10. Ayda 12 kg olarak tartlan bir kii, dnyada 72 kg geliyor. Buna gre dnyada 48 kg olarak tartlan bir kii ayda ka kg gelir? A) 6 B) 8 C) 12 D) 24 14. 4 kiinin 21 gnde yapt bir i, bu kiilere 10 kii daha eklenince ka gnde biter? A) 8 B) 7 C) 6 D) 5

11. 5 kii bir ii 18 gnde bitiriyor. Bu iin 15 gnde bitmesi iin ayn kapasitede ka kii bu ite almaldr? A) 4 B) 6 C) 9 D) 11

12. Bir makine 35 dakikada 6 para i yapyor. Bu makinenin 54 para i yapmas ka dakika srer? A) 315 B) 270 C) 250 D) 185

15. 3 yazc bir kitap basm iini 36 saatte tamamlyor. Ayn ii 9 yazc ka saatte tamamlar? A) 15 B) 12 C) 10 D) 8

139

Blm Sonu Testi

Oran ve Orant
5. x ve y doru orantldr x = 98 iken y = 63 ise y = 27 iken x katr? A) 60 B) 49 C) 42 D) 38

1.

Bir kiinin aracyla 250 km yol almas gerekiyor. Bu kii 90 km yol aldnda kalan yolun, gittii yola oran katr?
9 A) 16 16 B) 25 16 C) 9 25 D) 9

2.

Bir snftaki kzlarn saysnn, erkeklerin 4 saysna oran dur. 9 Bu snfn mevcudu 52 ise snftaki erkeklerin says katr? A) 16 B) 20 C) 28 D) 36

6.

a ve b saylar srasyla 3 ve 4 ile doru orantldr. c says ise 5 ile ters orantldr. a + b + c = 108 ise a katr? A) 30 B) 35 C) 40 D) 45

7. 3.
15 21 = ise x katr? 40 x

4 Aadakilerden hangisi ile bir orant 11 oluturur?

A) C) 35 D) 20

8 20

B)

12 33

C)

14 21

D)

48 130

A) 56

B) 48

8. 4.
m 7 = ve m + n = 60 ise m katr? n 13

Bir operatrden 2 kontre 5 dakika konuulabiliyorsa 95 dakika konuabilmek iin ka kontr gereklidir? A) 50 B) 42 C) 38 D) 29

A) 30

B) 21

C) 18

D) 7

140

9.

Bir dikdrtgenin uzun kenar 7 ile doru orantl, ksa kenar 6 ile ters orantldr. Bu dikdrtgenin evresi 258 cm ise alan ka cm2 dir? A) 502 B) 424 C) 378 D) 216

13. evresi 45 cm olan bir tekerlein 28 tur atarak ald yolu, evresi 36 cm olan bir tekerlek ka tur atarak alr? A) 38 B) 37 C) 35 D) 32

14. 450 kmlik yolu 5 saatte alan bir ara, 12 saatte ka km yol alr? A) 1180 B) 1080 C) 980 D) 880

10. 3 dakikada 600 metre yol alan bir bisikletli 4200 metrelik yolu ka dakikada alr? A) 21 B) 30 C) 42 D) 48 15. 5 musluun 24 saatte doldurduu bir havuzu, 12 musluk ka saatte doldurur? A) 8 B) 9 C) 10 D) 11

11. 7 biblonun fiyat 105 YTL ise 18 biblonun fiyat ka YTLdir? A) 240 B) 250 C) 260 D) 270

16. 9 ii bir ii 42 saatte yaparsa 21 ii bu ii ka saatte yapar? A) 22 B) 20 C) 18 D) 16

12. 4 kii bir tarlay 18 saatte apalarsa 9 kii bu tarlay ka saatte apalar? A) 6 B) 8 C) 10 D) 12

17. Bir musluun dakikada 9 litre su aktarak 35 saatte doldurduu bir havuzu, dakikada 15 litre su aktan baka bir musluk ka saatte doldurur? A) 18 B) 19 C) 20 D) 21

141

18. 2 kii gnde 5 saat alarak bir ii 18 gnde bitiriyor. 4 kii gnde 3 saat alarak bu ii ka gnde bitirir? A) 8 B) 10 C) 12 D) 15

22. a, b ve c tam saylar srasyla 2, 5 ve 8 saylaryla ters orantldr. Buna gre a + b + c toplam aadakilerden hangisine eit olabilir? A) 23 B) 30 C) 33 D) 40

19. Bir makine gnde 8 saat alarak 15 gnde 420 para i yapyor. Buna gre 3 makine gnde 5 saat alarak 20 gnde ka para i yapar? A) 1050 B) 950 C) 850 D) 750

23. Aritmetik ortalamas 30 olan x ve y saylar, srasyla 2 ve 3 saylaryla doru orantldr. Buna gre x y fark aadakilerden hangisine eittir? A) 24 B) 12 C) 12 D) 24

20. Mavi, krmz ve beyaz renklerden oluan bir boya karmnda, mavi ve krmz renkler srasyla 3 ve 4 ile doru orantl, beyaz renk ise 2 ile ters orantl olacak ekilde kartrlyor. Bu karm 90 gram olduuna gre karmda krmz renkten ka gram vardr? A) 42 B) 46 C) 48 D) 50

24. Bir meyve kokteyindeki vine, eftali ve kays suyu miktar srasyla 2, 3 ve 1 saylaryla doru orantldr. Bu karmda 20 mL kays suyu bulunduuna gre karmn tamam ka mLdir? A) 80 B) 120 C) 160 D) 220

25.
C B

21. A, B, C maddelerinden oluan bir karmda, A ve B maddeleri srasyla 2 ve 3 ile ters orantl, C maddesi ise 5 ile doru orantl olarak bulunmaktadr. Bu karmda B maddesinden 36 gram varsa karmn tamam ka gramdr? A) 700 B) 630 C) 550 D) 480

ekildeki A, B ve C dililerinde srasyla 12, 72 ve 48 di vardr. A dilisi kendi etrafnda 12 tur atarsa C dilisi kendi etrafnda ka tur atar? A) 2 B) 3 C) 4 D) 6

142

Birikimli Test

1.

( 3) + ( 7) ( 8) (+ 3) ileminin sonucu katr? A) 5 B) 3 C) 0 D) 3

5.

5! 4! 3! ileminin sonucu katr? 3!

A) 25

B) 20

C) 18

D) 15

2.

[( 2) . (3 9) + ( 7)] ( 5) ileminin sonucu katr? A) 2 B) 1 C) 1 D) 2

6.

0! + 1! + 2! + 3! + 4! ileminin sonucu katr? A) 36 B) 34 C) 32 D) 30

3.

3 . ( 5) + ( 7) 3 . ( 7) ileminin sonucu katr? A) 1 B) 0 C) 1 D) 2

7.

8! + 9! + 10! ileminin sonucu olan saynn 5 ile blmnden kalan katr? A) 0 B) 1 C) 2 D) 3

4.

Emelin 75 YTLsi vardr. Babas Emele 28 YTL daha vermitir. Emel parasnn 15 YTLsiyle kitap alm, arkadana 36 YTL, kardeine ise 20 YTL vermitir. Annesi de Emele 10 YTL verdiine gre son durumda Emelin ka YTLsi kalr? A) 46 B) 44 C) 42 D) 40

8.

a=

7 9

b=

13 15

c=

17 ise aadaki 19

sralamalardan hangisi dorudur? A) c > b > a C) a > b > c B) b > a > c D) b > c > a

143

9.

2 2 <x< ise x aadakilerden hangisi 9 5 olamaz? 1 A) 3 4 B) 15 13 C) 45 1 D) 5

12.

1 3 5 3 . 1 ileminin sonucu katr? 5 7

A)

1 5

B)

36 35

C)

3 4

D) 3

13. 90 saysnn A) 40

8 5 inin i katr? 15 6 B) 38 C) 36

D) 34

10. 3,09 devirli ondalk saysna karlk gelen rasyonel say aadakilerden hangisidir? A)
39 9

B)

31 11

C)

31 10

D)

45 14

14. Hangi saysnn A) 165

8 3 inin 98 eder? 9 4 B) 153 C) 147 D) 112

11.

3 1 1 1 1 1 + ileminin sonu 5 2 3 5 2 3

cu katr? A)
2 5

15. B)
4 5

0,5+0,3 ileminin sonucu katr? 0,5 0,3

C) 1

D)

7 5

A) 5

B) 4

C) 3

D) 2

144

16. a = 3, 105 b = 3, 015 c = 3,015 ise aadaki sralamalardan hangisi dorudur? A) c > b > a C) a > c > b B) b > a > c D) c > a > b

20. 4 kii gnde 5 saat alarak 18 gnde 100 para i yapyorsa, 9 kii gnde 6 saat alarak 10 gnde ka para i yapar? A) 115 B) 125 C) 130 D) 150

5+

17.
3+

2 5 3

ileminin sonucu katr?

1 1 5 2 B) 3 3 C) 5 4 D) 5

21. a ile b doru orantl saylardr. a = 18 iken b = 45 ise b = 70 iken a katr? A) 30 B) 28 C) 26 D) 24

1 A) 3

18. 6 kalemin fiyat 10 YTL ise 15 kalemin fiyat ka YTLdir? A) 27 B) 25 C) 20 D) 18

22.

x 8 = ve x + y = 92 ise y x katr? y 15

A) 28

B) 30

C) 32

D) 34

19. 24 kii bir ii 15 gnde yaparsa bu kiile1 rin i bu ii ka gnde yapar? 4 A) 30 B) 45 C) 60 D) 75

23. 5 musluk gnde 4 saat ak kalarak bir havuzu 21 gnde bir dolduruyorsa 7 musluk gnde 6 saat ak kalarak bu havuzu ka gnde doldurur? A) 16 B) 14 C) 12 D) 10

145

24.

a +b 7 a = ise katr? a 2 b

A)

3 5

B)

5 7

C)

2 5

D)

2 7

25. Bir okuldaki 6, 7 ve 8. snf rencilerinin mevcutlar snf dzeyini gsteren saylarla doru orantldr. Bu okulun belirtilen snflarnda toplam 420 renci olduuna gre 8. snf rencilerinin mevcudu, 7. snflardan ka fazladr? A) 20 B) 100 C) 120 D) 240

146

BilBilinli inli Tketim Tketim Aritmetii i Aritmeti

1 Balang

100 Ekle

10 kar

150 kar 20 kar

50 kar

50 Harca

%50 Artr

120 Ekle

10

11

12

10 Ekle

50 Harca

kiye katla

20 Ekle

13

14

15

10 kar

20 Ekle

10 kar

30 Ekle

Biti

Yukardaki labirentin her bir kutucuunda YTL biriminden para miktarlar verilmitir. Labirente balang noktasndan girip getiiniz kutucuktan bir daha gememek kouluyla ilerleyiniz. Hangi yol size en yksek kazanc salar? Hangi yol size en dk kazanc salar?

147

rnek - zm

Yzde Hesaplar

rnek 176
100 YTLlik bir rn A maazas %20 krla, B maazas %30 krla ve C maazas da %5 zararla satyor. Maazalarn sat fiyatlarn bulalm.

Maaza ad

rn Deeri

Sat Fiyat

20 kr

100

120

30 kr

100

130

5 zarar

100

95

100 YTLlik rnn %20 krl sat 100 .

20 = 20 YTL (kr) 100

100 YTLnin %20 fazlasdr. 100 + 20 = 120 YTL (krl sat), 100 YTLnin %30 fazlasdr. 100 + 30 = 130 YTL (krl sat), 100 YTLnin %5 eksiidir. 100 5 = 95 YTL (zararna sat)

100 YTLlik rnn %30 krl sat 100 .

30 = 30 YTL (kr) 100

100 YTLlik rnn % 5 zararna sat 100 .

5 = 5 YTL (zarar) 100

A, B ve C maazalarnn sat fiyatlarn kr ya da zarar hesaplamadan da bulabiliriz. 100 YTLnin %20 fazlas 100 YTLnin %30 fazlas 100 YTLnin %5 eksii 100 . 100 . 100 .

(100 + 20 ) = 100 . 120

100 100

= 120 YTLdir. = 130 YTLdir.

(100 + 30 ) = 100 . 130

100 100

(100 5 ) = 100 .
100

95 = 95 YTLdir. 100

148

rnek - zm

Bir mala retim yerinden alnrken denen paraya al fiyat denir. Maln sata sunulana kadar kard tm masraflarn (tama, sigorta, bakm,...) al fiyatna eklenmesiyle oluan fiyata mal olu fiyat denir. Satcnn ald mal, mal olu fiyat zerine kr ekleyerek sataca fiyata sat fiyat denir. Mal Olu Fiyat = Al Fiyat + Masraflar Sat Fiyat > Al Fiyat ise kr vardr. Sat Fiyat Al Fiyat = Kr Sat Fiyat < Al Fiyat ise zarar vardr. Al Fiyat Sat Fiyat = Zarar

rnek 177
Bir maaza sahibi 150 YTLye ald mala 25 YTL masraf yapmtr. Maaza sahibinin bu maln satndan %40 kr elde etmesi iin maln sat fiyat ka YTL olmaldr? Mal Olu Fiyat = Al Fiyat + Masraflar = 150 + 25 = 175 YTL 175 YTLnin %40 fazlas Ayn problemi orant kullanarak zelim. 100 YTLlik bir mal, %40 kr ile 140 YTLye satlr. Buna gre, Mal Olu Fiyat
100 YTL 175 YTL D.O.

175 .

(100 + 40 ) = 175 . 140 = 245

100 100

YTLdir.

Sat Fiyat
140 YTL

x 175 . 140 = 245 YTL bulunur. x= 100

149

rnek - zm

rnek 178
Bir pantolon %30 krla 52 YTLye satlyor. a. Pantolonun mal olu fiyatn bulalm. b. Pantolonun mal olu fiyatnn %10u masraf ise masrafsz al fiyatn bulalm. c. Pantolonun mal olu fiyat zerinden %10 indirimli sat fiyatn bulalm.

a. Pantolonun mal olu fiyat A olsun.

A. A . 130 = 52 ise = 52 ' dir. Buna gre 100 100 52 . 100 A= = 40 bulunur. 130

(100 + 30 )

Ay orantdan yararlanarak da bulabiliriz. 100 YTLlik mal %30 krla 130 YTLye satlr. Buna gre; Mal Olu Fiyat
100 YTL x D.O.

Sat Fiyat
130 YTL

52 YTL 52 . 100 x= = 40 YTL bulunur. 130

b. Mal Olu Fiyat = Al Fiyat + Masraflar 40 = Al Fiyat + Masraflar Mal Olu Fiyatnn %10u masraf olduundan
40 . 10 400 = = 4 YTL masraf yaplmtr. 100 100

Masrafsz al veri fiyat; 40 = Al Fiyat + 4 olduundan Al Fiyat = 40 4 = 36 YTLdir.

c. Pantolonun mal olu fiyat zerinden %10 indirimli sat fiyat

40 .

(100 10 ) = 40 .
100

90 = 36 YTL olarak bulunur. 100

150

rnek - zm

Bu soruyu orant kurarak da zebiliriz. 100 YTLlik bir mal, %10 indirimle 90 YTLye satlr.
100 YTL 90 YTL

40 YTL x D . O. x= 40 . 90 = 36 YTL bulunur. 100

skontolu fiyat indirimli fiyat demektir. Bir rn alnp satlrken alc ya da satc dnda satcya araclk eden kiiye komisyoncu denir. Komisyoncunun sattan ald para miktarna (crete) komisyon denir. rnein ev alp satarken ya da kiralarken emlakya verilen para komisyondur.

rnek 179
Bir emlak 90 000 YTLye sataca arsadan %2 komisyon alacaktr. Buna gre arsay alacak kii toplam ka YTL deyecektir? 90 000 YTLnin %2si
90 000 . 2 = 1800 YTL dir. (Komisyoncunun paras) 100

Buna gre arsay alacak olan kii toplam 90 000 + 1800 =91 800 YTL deyecektir. Komisyoncunun ka YTL alacan bulmadan da alcnn deyecei miktar bulabiliriz.

90 000 .

(100 + 2 ) = 90000
100 100

= 91800 YTL dir.

151

rnek - zm

rnek 180
lkay, bir maazann %15 iskonto yapt dnemde bu maazadan 1 gmlek ve 1 etek alyor. Kasaya toplam 85 YTL deyen lkay, bu maazaya indirim haftasndan nce gitseydi ka YTL derdi? %15 iskontolu (indirimli) fiyat 85 YTL olan rnn indirimsiz sat fiyat A olsun.
A.

(100 15 )
100

= 85 YTL

A.

85 100 = 100 YTL bulunur. = 85 YTL ise A = 85 . 100 85

Yandaki saatin farkl maazalardaki etiket fiyatlar ve yaplacak indirim yzdeleri aada verilmitir. Yaplacak indirimler sonrasnda bu saat hangi maazadan en ucuza satn alnr? A) B) C) D)

zm
Her bir seenekte verilen fiyatlara ve indirim oranlarna gre indirimli fiyatlar bulalm. (A) 100 . 25 = 25 100 25 = 75 YTL 100 (C) 90 . 20 = 18 90 18 = 72 YTL 100 (B) 90 . 10 = 9 90 9 = 81 YTL 100 (D) 100. 30 = 30 100 30 = 70 YTL 100

70 < 72 < 75 < 81 olduundan bu saat en ucuz Gl Maazasndan alnr. Yant: D

rnek 181
Bir maaza tm rnlerde etiket fiyat zerinden %10 indirim yapyor. Sonra indirimli etiket fiyat zerinden %10luk bir indirim daha uyguluyor. Bu maaza, rnlerinin ilk etiket fiyatna gre yzde ka indirim yapmtr? Etiket fiyat verilmediinden ilem kolayl olmas iin etiket fiyatn 100 YTL olarak kabul edelim. Etiket fiyat 100 YTL olan bir rnn %10 indirimli fiyat 90 YTLdir. (100 10 ) 90 . 90 kinci kez indirime girdiinde rn fiyat 90 . = = 81 YTL olur. 100 100 100 YTLlik rn 81 YTLye satlrsa 100 81 = 19 YTL ya da %19 indirim yaplm demektir.

152

Neler rendim?
Bilinli Tketim Aritmetii (K.1)
1. Aadaki noktal yerleri, verilen ifadelere uygun saylar yazarak tamamlaynz.

13

a. 100 YTLnin %20 fazlas ................ YTLdir.

b. 100 YTLnin %15 eksii
..................

YTLdir. YTLdir.

c. %30 fazlas 260 YTL olan para d. %20 eksii 80 YTL olan para e. %40 fazlas 28 YTL olan para

................

.................. ..................

YTLdir. YTLdir. YTLdir.

f. %10 eksii 900 YTL olan para

..................

2. Bir mala devlet tarafndan konulan Katma Deer Vergisi nin ksaltlmas KDV, zel letiim Vergisi nin ksaltlmas Vdir. Telefon faturalarnda Katma Deer Vergisi %18, zel letiim Vergisi %15 orannda uygulanarak kullanm bedeline eklenmektedir. Aadaki tabloda Ozann baz aylardaki telefon faturas tutarlar verilmitir. KDV ve V tutarlarn hesaplayp toplam fatura cretlerini bulunuz.
Aylar Austos Eyll Ekim Kasm Ocak ubat Kullanm Bedeli 15 YTL 25 YTL 20 YTL 10 YTL 12 YTL 30 YTL KDV (%18) tutar V (%15) tutar Toplam

3. %25 zararla 120 YTLye satlan bir kanape, %25 krla ka YTLye satlr?

153

4. %15 krla 46 YTLye satlan bir kazak, %5 krla ka YTLye satlr?

5. ndirim dneminde %10 zararla 80 YTLye satlan bir palto, indirime girmeden nce %30 krla satlmaktayd. Bu paltonun krl sat fiyat ka YTLdir?

6. Bir maaza satt rnlere nce %10 indirim uyguluyor. Sonra indirimli fiyat zerinden %20lik ikinci bir indirim yapyor. Bu maaza satt rnlerde, indirimden nceki etiket fiyatna gre yzde ka indirim yapmtr?

154

Bilinli Tketim Aritmetii (K.1)

1. Aadakilerden hangisi yanltr? A) 45in %20si 9dur. B. 36nn %75 fazlas 63tr. C) %12si 9 olan say 75tir. D) 40n %35i 54tr. 5.

Konu Testi

13

%20 krla 180 YTLye satlan maln maliyeti ka YTLdir? A) 140 B) 150 C) 160 D) 170

6.

%18 KDV oran uygulanan bir maln sat fiyat 590 YTLdir. Buna gre bu mal alan bir kii ka YTL KDV demektedir? A) 75 B) 80 C) 85 D) 90

2.

Maliyet fiyat 60 YTL olan bir mal 72 YTLye satlmtr. Bu maln satndaki kr, maliyet fiyat zerinden yzde katr? A) 10 B) 12 C) 20 D) 24

7.

Etiket fiyat, maliyet fiyatna gre %20 krla belirlenen bir mala, etiket fiyat zerinden %10 daha zam yaplyor. Bu maln son durumdaki kr oran maliyetine gre yzde katr? A) 26 B) 28 C) 30 D) 32

8. 3. Maliyeti 80 YTL olan bir ayakkab %15 krla ka YTLye satlr? A) 92 B) 94 C) 96 D) 98

Fiyatlar

rn Al Fiyat (YTL) Sat Fiyat (YTL)

Elma (1 kg) 1,5 1,8

Armut (1 kg) 1,5 1,2

zm (1 kg) 2 3

Muz (1 kg) 4 5

Yukardaki tabloda, bir manavdaki drt meyvenin al ve sat fiyatlar verilmitir. Buna gre aadakilerden hangisi yanltr? A) 3 kg elma ve 3 kg armut satlrsa ne kr ne zarar edilir. B zm %50 krla satlmaktadr. 4. Sat fiyat 120 YTL olan bir mal %25 indirimli olarak ka YTLye satlr? A) 96 B) 94 C) 92 D) 90 C) zm ve muzdan elde edilen kr yzdeleri eittir. D) Armutun sat fiyat, zmn al fiyatnn %60dr.

155

9.

m ve n pozitif tam saylar arasnda bants vardr. Buna gre yanltr? aadakilerden

m n = 5 4

13. 4 tanesini 48 YKrtan ald yumurtalarn 5 tanesini 78 YKrtan satan bir satc, 20 tane yumurta sattnda kr yzde ka olur? A) 20 B) 30 C) 40 D) 50

hangisi

A) m says n saysnn %125ine eittir. B) Bir mal 12m YTLye alnp 15n YTLye satlrsa ne kr ne zarar edilir. C) Bir mal m YTLye alnp n YTLye satlrsa %25 zarar edilir. D) Bir mal n YTLye alnp m YTLye satlrsa % 25 kr edilir.

10. Bir takm elbisenin %20 zararla sat fiyat ile %10 krla sat fiyat arasndaki fark 150 YTLdir. Buna gre takm elbisenin %12 krl sat fiyat ka YTLdir? A) 480 B) 520 C) 560 D) 600

14. Bir satc elindeki rn %20 krla x YTLye, %40 zararla y YTLye satyor. Buna gre x says y saysnn yzde kadr? A) 50 B) 60 C) 100 D) 200

11. Bir maln etiket fiyat zerinden %50 indirim yapldnda satc %25 zarar ettiine gre satc etiket fiyatn yzde ka krla hesaplamtr? A) 45 B) 50 C) 60 D) 75

12. Bir maazada fiyatlara %20 indirim yaplnca satlar %20 artmtr. Bu maazann indirimden ncekine gre kasasna giren para iin aadakilerden hangisi dorudur? A) %4 azalr. C) Deimez. B) %2 azalr. D) %40 artar.

15. Peynirin kilogramnn 12 YTL olduunu bilen zgr, markete geldiinde peynirin %25 zamlandn reniyor. Buna gre cebinde 12 YTL olan zgr ka gram peynir alabilir? A) 700 B) 750 C) 800 D) 850

156

rnek - zm

Faiz Hesaplar 1. Faiz letmek iin bir yere dn verilen paraya karlk alnan kra faiz denir. (A) Anapara (kapital) : Faiz geliri almak iin verilen paradr. (t) Zaman : Anaparann faizde kald sredir. (n) Faiz yzdesi : Anaparann faizde kald srede uygulanan faiz orandr. (F) Faiz miktar : Anaparann zaman iinde faiz yzdesine bal olarak getirdii paradr. Faiz hesaplarnda yllk faiz miktar F =
A . n .t bants ile hesaplanr. 100

Aylk faiz miktarn bulmak iin 1 ylda bulunan ay says olan 12, yllk faiz miktarnn paydas ile arplr. (12 . 100 = 1200) Aylk faiz miktar F =
A . n .t bants ile hesaplanr. 1200

Gnlk faiz miktarn bulmak iin 1 aylk sre 30 gn olarak alnarak aylk faiz miktarnn paydas 30 ile arplr. (30 . 1200 = 36000) Gnlk faiz miktar F =
A . n .t bants ile hesaplanr. 36 000

rnek 182
%20 faiz oran ile bankaya yatrlan 400 YTL, 1 ylda ka YTL faiz getirir? A = 400 YTL n = 20 t = 1 yl F=?
F= A . n . t 400 . 20 . 1 = = 80 YTL faiz getirisi elde edilir. 100 100

157

rnek - zm
rnek 183
Aylk %2 faiz oranyla bankaya yatrlan 2000 YTL, 6 ayda ka YTL faiz getirir? A = 2000 YTL n=2 t = 6 ay F=?
F= A . n . t 2000 . 2 . 6 = = 240 YTL faiz getirir. 100 100

Bu problemi bileik orant kurarak da zebiliriz.

100 YTL 2000 YTL D.O. x= 2 YTL faiz getirir x YTL faiz getirir D.O. 1 ayda 6 ayda

2000 . 2 . 6 = 20 YTL faiz getirir. 100 . 1

rnek 184
Gnlk %0,1 faiz oranyla bankada bulunan 10 000 YTL, 6 gnde ka YTL faiz getirir? A = 10 000 YTL n = 0,1 t = 6 gn F=?
F= A . n . t 10000 . 0,1. 6 = = 60 YTL faiz getirir. 100 100

Bu problemi bileik orant ile de zelim.

100 YTL 10000 YTL x= 0,1 YTL faiz getirir x YTL faiz getirir 1 gnde 6 gnde

10000 . 0,1. 6 = 60 YTL faiz getirir. 100

158

rnek - zm

rnek 185
Aylk %4 faiz oranyla bankaya yatrlan 36 000 YTL, 8 ayda ka YTL faiz getirir?

Gnlk %1 faiz oranyla bankaya yatrlan 1200 YTL, 24 gnde ka YTL faiz getirir?

rnek 186
Bir miktar para, aylk %6 faiz oranyla 8 aylna bankaya yatrlyor. Para 8 ay sonra 320 YTL faiz getirdiine gre anapara ka YTLdir? A=? n=6 t = 8 ay F = 320
2

A.6. 8 320 = olarak yazlr. 100

25

80 160

320 . 25 =A 6.2
3

A = 8000 YTL ' dir.

159

rnek - zm

rnek 187
Ali 40 000 YTLsini %15 faiz oranyla yllk faize yatryor. Alinin paras ka yl sonra 12 000 YTL faiz getirir? A = 40 000 YTL n = 15 t=? F = 12 000
12 000 = 40000 . 15 . t 100 400 . 15 . t = 120 00 60 t = 120 t = 2 yl

Bu problemi siz de orant kurarak znz.

rnek 188
Bir miktar para %20 faiz oranyla 3 yl bankada kalyor. Faiziyle beraber 1600 YTL olarak geri alnyor. Bu para (kapital) ve alnan faiz ka YTLdir? A = Anapara (kapital) YTL n = 20 t = 3 yl F=
A .n. t (yllk faiz) 100

A + F = 1600 YTL (Anapara faiziyle beraber 1600 YTLdir.)

A+ A+ A . 20 . 3 = 1600 YTL 100 5
1

3A 8A = 1600 ise = 1600 5 5 5 . 1600 A= = 1000 YTL 8

A + F = 1600 YTL ise elde edilen faiz geliri 1600 1000 = 600 YTLdir.

160

rnek - zm

rnek 189
800 YTLnin bir ksm %10 faiz oranyla 1 yl, dier ksm ise %40 faiz oranyla 2 ay bankada kalyor. Toplam 60 YTL faiz geliri getiren bu parann ka YTLlik ksm 1 yl faizde kalmtr?

1 yl faizde kalan para miktar sorulduu iin bu paraya x YTL diyelim. Geriye (800 x) YTL kalr. (800 x) YTL 2 ay bankada kaldna gre
x . 10 . 1 (800 x) . 40 . 2 + = 60 YTL 100 1200

eitlii yazlr. Buna gre;

(800 x ) . 8 1 x + = 60 YTL 10 120 15 (800 x ) x + = 60 YTL 10 15

(3 ) (2 )

3 x + 1600 2 x = 60 YTL 30

x + 1600 = 1800 YTL x = (1800 1600 ) YTL x = 200 YTL ' dir.

161

Neler rendim?

14

Bilinli Tketim Aritmetii (K.2)

4. Aadaki problemleri znz. a. Ka YTL yllk %25 faiz oran ile 6 ylda 120 YTL faiz getirir?

1. Aada verilen para miktarlarna ve yllk faiz oranlarna gre belirtilen srede faizde duran parann faiz getirilerini bulunuz. FAZ a. 300 YTL %5ten 4 yl b. 200 YTL %3ten 5 yl c. 125 YTL %10 dan 2 yl d. 1250 YTL %8den 4,5 yl e. 3600 YTL %7den 1,5 yl
....................... ....................... ....................... ....................... .......................

b. Yllk %40 faizle bankaya yatrlan bir miktar para 2 ylda 16 000 YTL faiz getirdiine gre bu para ka YTLdir?

2. Aada verilen para miktarlarna ve aylk faiz oranlarna gre belirtilen sre faizde kalan parann faiz getirilerini bulunuz. FAZ a. 400 YTL %3ten 4 ay b. 1200 YTL %2den 2 ay c. 5600 YTL %4ten 12 ay d. 2400 YTL %1,5ten 4 ay e. 7200 YTL %2,5den 15 ay
....................... ....................... ....................... ....................... .......................

c. Bir miktar para %70ten 6 ay faize veriliyor. Eer bu para %60tan 6 ay faize verilseydi 60 YTL daha az faiz getirecekti. Bu para ka YTLdir?

3. Aada verilen para miktarlarna ve gnlk faiz oranlarna gre belirtilen srede faizde duran parann faiz getirilerini bulunuz. FAZ a. 1000 YTL %2den 15 gn b. 360 YTL %1den 30 gn c. 1200 YTL %1,5ten 45 gn d. 600 YTL %0,8den 12 gn
..................... ..................... ..................... .....................

d. Yllk %10 faiz oranyla bankaya yatrlan bir miktar para ka yl sonra kendisinin
1 i kadar faiz getirir? 5

e. 3000 YTL %0,6dan 24 gn .......................

162

Bilinli Tketim Aritmetii (K.2)

1. 360 YTLlik para, yllk %10 faiz oran ile 1 yllna bankaya yatrlyor. Elde edilen faiz geliri ka YTL olur? A) 36 B) 38 C) 40 D) 42 5.

Konu Testi

14

Bir bankadan yllk %25 faiz oran ile 8000 YTL kredi alan bir kii, bir yl sonra borcunu toplam ka bin YTL olarak geri der? A) 8,5 B) 9 C) 10 D) 10,5

6.

Bir miktar para, yllk yzde ka faiz oran ile bankaya yatrlrsa 8 ayda kendisinin
1 i kadar faiz getirir? 4

2.

600 YTLlik para, %20 faiz oran ile 8 ay bankaya yatrlyor. Elde edilen faiz geliri ka YTL olur? A) 60 B) 70 C) 80 D) 90

A) 36,5

B) 37

C) 37,5

D) 38

7.

Ayegl taksitli alverilerden 120 YTLlik kyafet almtr. deme plan 6 eit taksitle ve %10 vade fark konularak dzenlemitir. Buna gre Ayegln demesi gereken ilk taksit ka YTLdir? A) 20 B) 22 C) 24 D) 26

3.

Ka YTL yllk %15 faiz oran ile 3 ylda 180 YTL faiz getirir? A) 360 B) 370 C) 380 D) 400

4.

450 YTLlik para, yllk %12 faiz oran ile bankaya yatrlrsa ka ayda 45 YTL faiz getirir? A) 10 B) 9 C) 8 D) 7

8.

240 YTLlik anapara, yllk yzde ka faiz oran ile bankaya yatrlrsa 2 yl sonra 312 YTL olarak ekilebilir? A) 30 B) 25 C) 20 D) 15

163

9.

360 YTLlik anapara, yllk %15 faiz oran ile ka ayda 9 YTL faiz getirir? A) 2 B) 3 C) 4 D) 5

13. 800 YTLyi % 30 faiz oranyla 8 ay bankaya yatran kii bu sre sonunda anapara ile birlikte toplam ka YTL alr? A) 1060 B) 960 C) 860 D) 160

10. Bir miktar para bankaya yatrlyor. Buna gre aadaki durumlardan hangisinde alnan faiz miktar dierlerinden farkldr? A) B) C) D) Yllk Yllk Yllk Yllk %30dan 5 yl faize verilirse %40dan 1350 gn faize verilirse %100den 9 ay faize verilirse %25ten 6 yl faize verilirse

14. 1500 YTLlik anaparann

3 yllk %16 fa4 iz oranyla, geriye kalan ksm %12 faiz ora-

nyla bankaya yatrlyor. Buna gre 8 ay sonunda toplam ka YTL faiz geliri elde edilir? 11. 200 YTLlik parann bir ksm yllk %20 faiz oran ile 1 yllna A bankasna, dier ksm %5 aylk faiz oran ile 6 aylna B bankasna yatrlyor. Bir yl sonunda toplam 22,5 YTL faiz geliri elde edildiine gre A bankasna yatrlan para ka YTLdir? A) 100 B) 90 C) 80 D) 70 A) 120 B) 150 C) 180 D) 210

12. A YTLlik anapara gnlk %a faiz oran ile 17 gnlne bankaya yatrlyor. 17 gn sonra faiziyle birlikte ka YTL elde edildii aadaki ilemlerden hangisiyle hesaplanabilir? A) C)
A . a . 17 360 A . a . 17 36 000

15. Yllk % 9 faiz oranyla bankaya yatrlan 2400 YTLnin 6 ayda getirdii faiz, yllk %8 faiz oranyla bankaya yatrlan 1800 YTLnin ka aylk faizine eittir? A) 7 B) 8 C) 9 D) 10

B) D)

A . a . 17 +A 3600 A . a . 17 +A 36 000

164

Bilinli Tketim Aritmetii

1. Maliyeti 80 YTL olan bir mal %20 krla ka YTLye satlr? A) 88 B) 92 C) 96 D) 100 6.

Blm Sonu Testi

Bilge, etiket fiyat 50 YTL olan bir pantolonu 4 eit taksitle almtr. Satc, etiket fiyatna %20 vade fark uyguladna gre Bilgenin deyecei ilk taksit ka YTLdir? A) 12 B) 15 C) 16 D) 18

2.

%25 krla 500 YTLye satlan bir maln maliyeti ka YTLdir? A) 400 B) 420 C) 425 D) 450 7. Gizem, etiket fiyat 90 YTL olan ayakkaby sezon sonunda %20 indirimli olarak almtr. demeyi 3 taksitle yapacana gre ilk iki taksidi dediinde Gizemin ka YTL borcu kalr? A) 24 B) 26 C) 27 D) 30

3.

Maliyetine %20 kr konularak 360 YTLye satlan bir mal, maliyetine %20 indirim uygulandnda ka YTLye satlr? A) 230 B) 240 C) 250 D) 260

8.

Belediye, su faturalarna her ay fatura bedelinin % 5i kadar gecikme zamm uygulamaktadr. Buna gre 24 YTLlik su faturas 3 ay sonra ka YTL olarak denir?

4.

%10 krla 154 YTLye satlan amar makinesinin al fiyat ka YTLdir? A) 150 B) 140 C) 130 D) 120

A) 26,8

B) 27,4

C) 27,6

D) 28,2

9. 5. %30 indirimle 420 YTLye satlan takm elbisenin al fiyat ka YTLdir? A) 700 B) 650 C) 600 D) 550

250 YTLlik anapara, yllk %15 faiz oranyla 2 yllna bankaya yatrlyor. Bu sre sonunda para faiziyle birlikte ka YTL olur? A) 325 B) 330 C) 335 D) 340

165

10. 540 YTL yllk %20 faiz oran ile 9 aylna bankaya yatrlyor. Dnem sonunda elde edilen faiz ka YTL olur? A) 72 B) 75 C) 80 D) 81

14. 3500 YTLlik ana para, yllk %5 faiz oran ile bir ylda ka YTL faiz getirir? A) 125 B) 150 C) 175 D) 200

11. Ka YTL yllk %10 faiz oran ile 120 gnlne bankaya yatrldnda 60 YTL faiz geliri getirir? A) 1770 B) 1800 C) 1860 D) 1900

15. Bir miktar parann

2 si yllk %10 faiz oran 5 ile 4 ay, geriye kalan para da yllk %20 faiz oran ile 2 ay sre ile bankaya yatrldnda 150 YTL faiz getiriyor.

Balangtaki para ka YTLdir? A) 5000 B) 4500 C) 4000 D) 3500

12. Bir miktar para yllk yzde ka faiz oran ile bankaya yatrlrsa 10 ay sonra kendinin bete biri kadar faiz geliri getirir? A) 22 B) 23 C) 24 D) 25

16. %18 krla 826 YTLye satlan bir mal %10 indirimle ka YTLye satlr? A) 800 B) 750 C) 690 D) 630

13. %15 KDV oran uygulanan bir maln sat fiyat 690 YTLdir. Ayn mala %12 KDV oran uygulansayd sat fiyat ka YTL olurdu? A) 672 B) 675 C) 678 D) 680

17. Tue, %20 indirim uygulanan bir maazadan 52 YTLye bir etek almtr. Etein indirimsiz sat fiyatnda maliyete gre %30 kr olduuna gre maaza bu etekten ka YTL kr etmitir? A) 5 B) 4 C) 3 D) 2

166

18. Bir maaza; bluzlar %20 indirimle, etekleri ise %20 krla ayn fiyata satmaktadr. Aya, bu maazadan bir bluz ve bir etek alarak toplam 84 YTL demitir. Maazann bu sattaki kr zarar durumu aadakilerden hangisidir? A) 3,5 YTL kr B) 3,5 YTL zarar C) 5,5 YTL zarar D) ne kr ne de zarar

22. Bir banka kredilere yllk %12 faiz uygulamaktadr. Ald krediyi bir yl sonra bankaya 784 YTL olarak deyen kii, bankadan ka YTL kredi almtr? A) 660 B) 680 C) 700 D) 720

23. Belediye ayda 5 tona kadar su kullanan evlerden bir ton iin 2,5 YTL, daha fazla kullananlardan 5 ton dnda kullanlan her ton iin 3,5 YTL almaktadr. 19. Bir maln al fiyatna %30 kr konularak etiket fiyat belinleniyor. Daha sonra etiket fiyat zerinden %30 indirim yaplrsa son sat fiyatnn al fiyatna gre durumu nedir? A) Deimez. C) %9 artar. B) %9 azalr. D) %10 artar. Aylk su tketimi 9 ton olan bir aileye gelen su faturas ka YTL olur? A) 25 B) 25,5 C) 26 D) 26,5

24. Sabit telefonlarda grme cretine %8 KDV uygulandna gre 162 YTLlik telefon faturasnn ka YTLsi KDV olarak denmektedir? 20. Maliyetine %40 kr konularak satlan bir mal, sat fiyatna %20 indirim uygulanarak 448 YTLye satlyor. Bu maln maliyeti ka YTLdir? A) 500 B) 400 C) 300 D) 200 A) 10 B) 12 C) 14 D) 16

25. Sebzelerin 21. 2500 YTLnin %20si yllk %30 faiz oranyla ka ylda 450 YTL faiz geliri getirir? A) 5 B) 4 C) 3 D) 2

3 n %30 krla, kalann 4 %10 zararla satan bir manavn toplam kr oran yzde katr?

A) 20

B) 22

C) 24

D) 25

167

Birikimli Test

4
1 1 + 1 1 2 1 + 1 1 3 2 3 2 1 1 1 3 ileminin sonucu katr?

1.

[3 . (2 5)] [1 . (5 8)] ileminin sonucu katr? A) 0 B) 1 C) 2 D) 3

5.

A) 3

B) 1

C) 1

D) 3

6. 2. (2 7) . (3 1) . (2 3) ileminin sonucu katr? A) 40 B) 50 C) 60 D) 70

1+

1 1+ 5 3 1 2

ileminin sonucu katr?

A)

B)

4 3

C) 1

D)

2 3

7.

a = 0,27

___

ve

b = 0,72

___

3.

5 2 5 7 + 7 9 7 9

olduuna gre b a fark aadakilerden hangisidir?

ileminin sonucu katr? A) 1 B) 1,5 C) 2 D) 2,5

A)

4 11

B)

5 11

C)

6 11

D)

7 11

8.

a = 0, 4

__

b = 0, 8

__

c = 0, 9

__

4.

1 1 1 1 3 1 + 2 + 3 3 2 3 2

1 1 1 toplam aa+ + a b c dakilerden hangisine eittir?

olduuna gre

ileminin sonucu katr? A) 6 B) 7 C) 8 D) 9

A) 3

1 8

B) 3

5 8

C) 4

3 8

D) 4

5 8

168

9.

a = 0,37

___

b = 0,37 ve

c = 0,37

13.

olduuna gre aadakilerden hangisi dorudur? A) b < c < a C) c < a < b B) a < b < c D) c < b < a

1 5 < a < eitsizliinde a, paydas 12 olan 4 6 bir rasyonel saydr.

a saysnn pay tam say olduuna gre ka farkl a says vardr? A) 4 B) 5 C) 6 D) 7

10.

7 5 11 , b= ve c= 9 7 13 olduuna gre aadaki sralamalardan hangisi dorudur? a=

14.

1 1 2 7 3 . . 2 3 2 7 3

ileminin sonucu katr? A) 1 B) 0 C) 1 D) 2

A) b < a < c C) c < a < b

B) b < c < a D) c < b < a

15.

1 4 1 1 2 3 + 3 + 3 4 4 5 4 5

ileminin sonucu katr? 11.

2,4 1 ,6 3,5 + 0,8 0,64 0,7 ileminin sonucu katr?

A) 0

B) 1

C) 2

D) 3

A)

1 5

B)

1 4

C)

1 3

D)

1 2

16.

2 3 2 3

ileminin sonucu katr?

A)

13 7

B) 2

C)

15 7

D) 3

12.

2 7 < a < olduuna gre a says aa5 8 dakilerden hangisi olamaz?

A)

23 40

B)

13 20

C)

7 10

D)

9 10

17. 6 gnde 9 elbise diken bir terzi, 45 elbiseyi ka gnde dikebilir? A) 30 B) 32 C) 34 D) 36

169

18. Berk, bir yolu saatte 15 kilometre hzla koarak 6 saatte almtr. Dnte hzn saatte 3 km artrarak koarsa ka saatte geri dner? A) 4 B) 5 C) 6 D) 7

22. Toptanclardaki etiket fiyatnn %10 eksiine alnp al fiyatna %20 zam konularak 270 YTLye satlan bir elbisenin toptancdaki etiket fiyat ka YTLdir? A) 230 B) 240 C) 250 D) 260

19. x : y : z = 3 : 6 : 10 ve x + y + z = 95 olduuna gre x . y arpm katr? A) 420 B) 440 C) 450 D) 460

23. Her gn harlnn %30unu kumbarasna koyan Nilsu, bir hafta sonunda kumbarasnda 42 YTL biriktiini grmtr. Nilsunun bir gnlk harl ka YTL dir? A) 35 B) 30 C) 25 D) 20

20. Bir pastanede yaplan pastalarn iindeki ya (a), eker (b), un (c) oranlar aada verilmitir.
a 1 = b 4 b 2 = c 5

24. Belediye otobslerinde indirimli bilet tam biletten %40 daha ucuzdur. Hseyin Bey, ei ve renci olan ocuu ile yapaca yolculuk iin 5 bilet alyor. Bir renci bileti 0,9 YTL olduuna gre Hseyin bey biletlere ka YTL demitir? A) 5,7 B) 5,8 C) 5,9 D) 6

Un, ya ve ekerden oluan 450 gram pasta hamurunda ka gram un vardr? A) 300 B) 280 C) 270 D) 240

21.

3 3 3 1 + + 5 4 5 4

25.

2 1 1 3

3 1 1 4

4 1 1 5

ileminin sonucu katr? A)

1 4

B) 10

C)

1 2

D) 1

ileminin sonucu katr? A) 10 B) 11 C) 12 D) 13

170

Geometri

SBS Snav Sorular Dalm % 27,5 Saylar

Dorular ve Alar okgenler rnt ve Sslemeler Elik ve Benzerlik ember ve Daire Geometrik Cisimler Dnm Geometrisi

% 16,5

% 27,5

% 16,5 Geometri %23 lme

% 16,5 % 16,5 % 23

%16,5 Olaslk ve statistik % 16,5 Cebir

171

172

Dorular

Dorular ve Alar

Mekanik bir saatte saati, dakikay ve saniyeyi gsteren ibreler ayn eksen etrafnda dnmektedir. Saniye ibresi, bir gnde (24 saatte) ka defa dier iki ibreye de paralel olur?

173

rnek - zm

Bir Doruya zerindeki Bir Noktadan Dikme kmak

1. Basamak:

Bir d dorusu izilip, zerinde bir A noktas iaretlenir.

2. Basamak:

Pergel alp A noktasna batrlarak bir ember izilir. Bu ember yaynn doru zerinde kestii B ve C noktalar iaretlenir.

3. Basamak:

Pergel IBCInin yarsndan fazla olacak ekilde alr. Pergelin sivri ucu B ve C noktalarna batrlarak yandaki ekilde grld gibi birer yay izilir. Bu yaylarn kesim noktas (D) iaretlenir.

4. Basamak:

D ve A noktalarndan geen doru izilir. AD dorusu d dorusuna A noktasnda dik olur.

B A C

Bir Doruya Dndaki Bir Noktadan Dikme nmek 1. Basamak: Bir d dorusu izilip, dnda bir A noktas iaretlenir.
A d

2. Basamak:

Pergel alp A noktasna batrlarak bir ember izilir. ember yaynn d dorusunu kestii noktalar (B ve C) iaretlenir.
B

A d

174

rnek - zm

3. Basamak:

Pergel [BC] nn ortasn geecek ekilde alr. Pergelin sivri ucu B ve C noktalarna batrlarak yandaki ekilde grld gibi birer yay izilir. Bu yaylarn kesim noktas (D) iaretlenir.

A d

4. Basamak:

A ve D noktalarndan geen doru izilir. d dorusu, BC dorusuna K noktasnda diktir.

K D

Bir noktann bir doruya olan uzakl, bu nokta ile bu noktadan doruya inilen dikmenin aya arasndaki uzaklktr. Bir baka ifadeyle, bu nokta ile dikme ayan birletiren doru parasnn uzunluudur.

Dndaki bir noktay, bir dorunun zerindeki noktalara birletiren doru paralarndan en ksa olan, bu noktadan doruya inilen dikmedir.

rnek 190
Aada, d ve dorularna A ve T noktalarndan dikmeler izilmitir. nceleyiniz.
l T

175

rnek - zm

Bir Doru Parasnn Orta Dikmesini izme

1. Basamak:

[AB] izilir.

2. Basamak:

Pergel doru parasnn yarsn geecek ekilde alr ve sivri ucu A noktasna batrlp bir yay izilir.

3. Basamak:

Pergelin akl hi bozulmadan sivri ucu B noktasna batrlp bir yay daha izilir.

4. Basamak:

Yaylarn kesitii E ve F noktalar birletirilir. EF [AB] = {C} diyelim. |AC| = |BC| olur. Ayn zamanda izilen bu doru [AB] na dik olur.
A E C F B

Orta dikmenin zerindeki noktalarn, doru parasnn ularna olan uzaklklar eittir.

rnek 191
Aada AB ve CD doru paralarnn orta dikmeleri izilmitir. nceleyiniz.
C

B D

176

rnek - zm

Bir Doruya Dndaki Bir Noktadan Paralel izme 1. Basamak: Bir d dorusu izilip bu dorunun dnda bir A noktas iaretlenir.
A d

2. Basamak:

d dorusunu kesen bir AB dorusu izilir.

B C

3. Basamak:

Pergelin sivri ucu B noktasna yerletirilip hem AB hem de d dorusunu kesecek ekilde bir yay izilir. Pergelin akl deitirilmeden ayn ilem pergelin sivri ucu A noktasnda olacak ekilde tekrarlanr. Pergel, altta kesien dorular arasndaki yay kadar alr. Sivri ucu A noktasna konularak yukardaki yay kesen bir yay izilir. A noktasn ile P noktas birletiinde oluan AP dorusu d dorusuna paralel olur. d//AP olur.

B C

4. Basamak:

P C d

Paralel iki dorudan birinin zerindeki her bir noktann, dierine olan uzaklklar eittir. Bu yzden paralel dorulara, e uzaklkl dorular ad da verilir.

rnek 192
Aada verilen d ve k dorularna dndaki birer noktadan paralel dorular izilmitir. nceleyiniz.
k t d l

d // t
B

k // l olur.

177

Neler rendim?

15

Dorular ve Alar (K.1-3)

1.

Aada verilen doru paralarna kendi belirleyeceiniz noktalardan dikmeler ina ediniz.

2.

Aadaki doru paralarnn orta noktalarn belirleyip, bu noktalardan doru paralarna orta dikmeler ina ediniz.

3.

Aadaki dorulara, zerlerinde verilen noktalardan dikme ina ediniz.

B A

4.

Aadaki dorulara verilen noktadan geen bir paralel doru iziniz.

B k

178

5.

66. SOKAK 7. CADDE 8. CADDE

33. SOKAK

65. SOKAK

64. SOKAK

32. SOKAK

ekildeki caddeler ve sokaklarn birbirlerine gre durumlaryla ilgili aada verilen ifadelerdeki noktal yerleri uygun szckler yazarak tamamlaynz. a. 7. cadde ile 8. cadde birbirine .......................... dir. b. 64. sokak, 65. sokak ve 66. sokaklar birbirlerine ..................... dir. c. 32. sokak ile 8. cadde birbirlerine .......................... dir. d. 7. cadde ile 65. sokak birbirine ............................. deildir. e. 7. cadde ile 66. sokak birbirine .............................. dir.

6.

Aadaki noktal yerleri uygun ekilde tamamlaynz. Orta dikmenin zerindeki noktalar, doru parasnn ularna ................... uzaklktadr. Dndaki bir noktay, bir dorunun noktalarna birletiren doru paralarndan en ksa olan, bu noktadan doruya inilen .................... dir. Paralel iki dorudan birinin zerindeki herbir noktann, dier doruya olan dik uzaklklar eit olur. Bu yzden paralel dorulara ............................. dorular da denir.

179

Konu Testi

15
Dorular ve Alar (K.1-3)
5. Aadaki ekillerden hangisi iki paralel doru ve bir kesenden olumaktadr? A) B)

1.

Aadakilerden hangisi birbirine paralel dorudan oluan bir ekle rnektir? A) Raf C) Masa B) Kap D) Top

2.

M noktasndan d dorusu zerindeki A, B, C ve D noktalarna izilen doru paralarndan en ksa olan aadakilerden hangisinden geer? B) B D) D 6.

C)

D)

A) A C) C

3.

Bir noktann bir doruya olan uzakln bulmak iin aadakilerden hangisi yaplr? A) Doruya paralel bir doru izilir. B) Noktadan doruya dikme inilir. C) Nokta ve dorudan geecek ekilde bir ember izilir. D) Noktadan geen ve doruya paralel bir doru izilir.

Aada dorunun birbirlerine gre durumlar verilmitir. Ayn noktadan geen dorular gsteren ekil aadakilerden hangisidir? A)
d1 d2

B)

d1 d2

d3

d3

C) 4.
1. cadde

d1

d2

d3

D)
d1 d2 d3

2. cadde 4. cadde 3. cadde

7.

I.

II.

III.

IV.

V.

ekildeki caddelerin durumuyla ilgili aadakilerden hangisi yanltr? A) 3. cadde ile 4. cadde paraleldir. B) 2. cadde, 3 ve 4. caddelere diktir. C) 3. cadde, 1 ve 4. caddelere paraleldir. D) 4. cadde 1. caddeye diktir.

Yukardaki dorulardan hangi dorultular deitirilmeden kullanlarak iki paralel bir dik kesen doru elde edilir? A) I, III, V C) I, III, IV B) I, II, IV D) II, IV, V

180

8.

A kenti M noktas

N K L B kenti

A kenti ile B kenti arasnda yaplmak istenen kprnn en ksa olabilmesi iin, kpr M noktas ile hangi nokta arasnda olmaldr?

12.

KT doru paras MN doru parasnn orta dikmesidir. Buna gre; I. |ML| = |LN| II. |KM| = |KN| III. |MT| = |TN|

A) N

B) K

C) L

D) T

ifadelerinden hangisi ya da hangileri dorudur? A) Yalnz I B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III 9. Bir dolaptaki raflar, dorularn birbirlerine gre hangi durumuna rnektir? A) akk C) Kesen B) Paralel D) Dik 13.
B A C

Televizyon izleyen bir ocuun televizyona olan uzakl 8,5 mdir.

D

Bu uzaklk yandaki doru paralarndan hangisi olabilir?

10.

I.

II.

III.

IV.

A) |EA| Yukardakilerden hangi ikisi birbirine paralel dorulardr? A) I ve II C) II ve III B) I ve III D) I ve IV

A

B) |EB|

C) |EC|

D) |ED|

14.

[CE n AB doru parasnn orta dikmesidir. Buna gre |AE| ile |EB| arasndaki bant aadakilerden hangisidir?

A) |AE| > |EB| 11.

A N d

A noktas d dorusunun zerindeki noktalara birletirilerek doru paralar elde ediliyor.

B) |AE| = |EB| C) |AE| < |EB| D) |AE| + |EB| < |AD| 15. Bir doru parasn 90olik ayla kesip iki e paraya ayran doruya ne ad verilir? A) Aortay C) Paralel B) Orta dikme D) Dikme

En uzun doru paras hangi nokta kullanlarak elde edilmitir? A) N B) M C) L D) K

181

rnek - zm

Ayn Dzlemde Bulunan Dorunun Birbirine Gre Durumlar Ayn dzlemde bulunan doru birbirine paralel olabilir.
d1 d2 d3 E

d1 // d2 // d3 Bu paralellik kitaplmzn raflar, resmigeit sralar ile rneklendirilebilir.

Ayn dzlemde bulunan dorudan ikisi birbirine paralel olup ncs bunlar kesebilir. Paralel veya paralel olmayan iki dorunun her birini farkl birer noktada kesen nc bir doruya bu iki dorunun keseni denir.

d1 d2 E d3 d1 // d2

d3 dorusu d1 ve d2 dorularnn kesenidir.

Eer bir kesen, paralel iki doruya dikse bu kesene orta dikme denir.
k1 k2 k3 E k1 // k2 k1 ^ k3 ve k2 ^ k3 E k3 k1 // k2 k1 ^ k3 ve k2 ^ k3 k2 k1

k3 dorusu k1 ve k2 dorularnn orta dikmesidir. Ayn dzlemde bulunan doru ikier ikier birbirlerini kesebilir.
1

k2

d1 d2 = {A} d1 d3 = {B} d2 d3 = {C}

d2

d3 E d1 B C

genin kenar dorular dorunun ikier ikier birbirlerini kesmelerine rnektir.

Bir dzlemde bulunan doru ayn noktadan geebilir.

l3 l2

l1 l2 l3 = {A}

Ayn noktadan geen dorulara noktada dorular denir.

l1

182

rnek - zm

Paralel ki Dorunun Bir Kesenle Yapt Alar

c b d d1 // d2 k f d3 h e d2

d1

A. Ynde alar: d3 dorusunun ayn tarafnda kalan, keleri farkl, biri i a dieri d a olan a iftine ynde alar denir. a ile e c ile k d ile h b ile f B. ters alar: d3 dorusunun farkl tarafnda kalan, keleri farkl i a iftine i ters alar denir. d ile k b ile e i ters alardr. ters alarn lleri eittir. ynde alardr. Ynde alarn lleri eittir.

C. D ters alar: d3 dorusunun farkl taraflarnda kalan, keleri farkl d a iftine d ters a denir. a ile f c ile h d ters alardr. D ters alarn lleri eittir.

D. Kar durumlu alar: d3 dorusunun ayn tarafnda kalan, keleri farkl i a iftine kar durumlu alar denir. b ile k d ile e Kar durumlu alardr. Kar durumlu alar btnlerdir. b + k = d + e = 180o

Herhangi iki doruyu, nc bir doru kestiinde; bu dorular arasnda ve kesenin her iki tarafnda olan alara i alar denir.

Herhangi iki doruyu, nc bir doru kestiinde, dorular arasnda olmayan her birinin kesenle yapt alara d alar denir.

183

rnek - zm

Kenarlar Paralel Alar

d1 d2

Paralel iftler ayn ynl olduunda; d1 // d2 ve d3 // d4

a b d3 d4 d4 d1 n

a = b olur.

Paralel iftler zt ynl olduunda; d1 // d2 ve d3 // d4

d2 d3 d1 y d2

m = n olur.

Paralel iftlerin biri ayn ynl, dieri zt ynl olduunda; d1 // d2 ve d3 // d4

d3 x d4

x + y = 180 olur.

Kenarlar Birbirine Dik Alar

d1 x

d2

d1

d2 d3 d4 x

y d4 d3

d1 d2 ve d3 d4 x = y olur.

d1 d2 ve d3 d4 x + y = 180 olur.

184

rnek - zm

Komu Alar: Keleri ve birer kenarlar ortak, i blgeleri ayrk iki aya komu alar denir.

D C

B C C

Yukardaki ekillerde CAD ile CAB alar komu alardr. Komu Tmler Alar lleri toplam 90 olan komu alara komu tmler alar denir.
D

Komu Btnler Alar lleri toplam 180 olan komu alara komu btnler alar denir.

a b A B

a + b = 90
A

m + n = 180

m O

n B

DAC ile CAB komu tmler alardr.

AOC ile BOC komu btnler alardr.

Ters Alar: Kenarlar zt nlar olan iki aya ters alar denir.
B b a C D A O b

AOB ile COD AOD ile BOC

ters alardr.

Ters alarn lleri birbirine eittir.

Aortay: Bir ay iki e paraya blen na aortay denir.

A C

[OC, AOB n iki e paraya blmtr. m(AOC) = m(COB) olur.

185

rnek - zm

Komu tmler iki ann aortaylar arasndaki ann ls 45 dir.

A

Komu btnler iki ann aortaylar arasndaki ann ls 90 dir.

E C D

E C b b D a a B A

x O

y y B

a + a + b + b = 2a + 2b = 90 2(a + b) = 90 a + b = 45 m(EOD) = 45

x + x + y + y = 2x + 2y = 180 2(x + y) = 180 x + y = 90 m(EOD) = 90

rnek 193
Komu tmler iki adan bynn ls, knn 3 katndan 10 daha byktr. Buna gre bu alarn llerini bulunuz.

Kk a: x Byk a: 3x + 10
3x + 10

x + 3x + 10 = 90 4x = 90 10 4x = 80 x = 20

Kk a: 20 Byk a: 3 . 20 + 10 = 70

rnek 194
2 Komu btnler iki adan knn lsnn byne oran tr. Buna gre bu a3 larn llerini bulunuz.

Kk a: 2x Byk a: 3x
3x 2x

3x + 2x = 180 5x = 180 x = 36

Kk a: 2 . 36 = 72 Byk a: 3 . 36 = 108

186

rnek - zm

rnek 195
E F D C

ekilde, m(AOF) = m(FOE) m(EOD) = m(DOC) m(BOC) = 40 ve A, O, B noktalar dorusal olduuna gre
40

m(FOD) ka derecedir?
B

E F

D C x y y 40 O B

m(AOF) = m(FOE) = x olsun. m(FOD) = x + y =? m(EOD) = m(DOC) = y x + x + y + y + 40 = 180 2x + 2y = 180 40 2(x + y) = 140 x + y = 70 olduundan m(FOD) = 70o olur.

x A

rnek 196
d1 3x y 2z 2x+10 d2

ekilde verilenlere gre x + y + z toplam ka derecedir?

3x ile 2x + 10 ters alar 3x = 2x + 10 x = 10

3x ile 2z btnler alar 3x + 2z = 180 30 + 2z = 180 2z = 180 30 2z = 150 z = 75

2z ile y ters alar 2z = y 150 = y

O hlde; x + y + z = 10 + 150 + 75 = 235 dir.

187

rnek - zm

zel Durumlar 1. 2.
a b c d2 d2

a x b

d1

d1

d1 // d2 ise x = a + b olur.

d1 // d2 ise a + b + c = 360 olur.

3. Paralel iki doru arasnda krk izgilerden oluan alardan farkl yne bakan alarn lleri toplam eittir.
a x b y c d2 d1

d1 // d2 ise a + b + c = x + y olur.

rnek 197
ekilde verilenlere gre m(BDC) ka derecedir?
A 7x B d1

2x d4

3x d3

d2

m(ACD) = 2x (ters a) 7x + 2x = 180 (kar durumlu a) 9x = 180 x = 20

m(BDC) = 3x m(BDC) = 3 . 20 = 60 olur.

188

rnek - zm

rnek 198
A 40 x 60 D E C B

[AB // [DE m(BAC) = 40 m(CDE) = 60 olduuna gre m(ACD) = x ka derecedir?

I. Yol
A 40 40 60 60 D E C d B

d // [AB // [DE izilir. x = m(ACD) = 40 + 60 = 100 olur.

II. Yol Farkl yne bakan alarn lleri toplam eittir. x = 40 + 60 x = 100 olur.

rnek 199
A 100 C y 120 D E B

[AB // [DE m(CAB) = 100 m(CDE) = 120 olduuna gre m(ACD) = y ka derecedir?

I. Yol
A 100 C 80 60 120 D E d B

d // [AB // [DE izilir. y = 80 + 60 y = 140 olur.

II. Yol Bu ann lleri toplam 360 dir. 100 + y + 120 = 360 y + 220 = 360 y = 140 olur.

189

rnek - zm

rnek 200
B x A D 140 E

[AB // [DE // [CF s(CDE) = 140 s(ACD) = 20 olduuna gre s(BAC) = x ka derecedir?
F

20 C

B x

A D 140 E

s(CDE) + s(DCF) = 180 140 + s(DCF) = 180 s(DCF) = 40 BAC ile ACF i ters alardr.
F

([DE // [CF)

20 40 C

s(BAC) = s(ACF) x = 20 + 40 x = 60 olur.

rnek 201
E D A 110 O B x F x+10 C

[AE // [BF m(AOB) = 110 m(CBF) = x + 10 olduuna gre m(DAE) = x ka derecedir?

E D A x O x+10 B x K F x+10 C

[OK // [AE // [BF izilir. CBF ile COK ynde alardr. DAE ile DOK ynde alardr. x + x+ 10 = 110 2x = 110 10 2x = 100 x = 50 olur.

190

rnek - zm

rnek 202
A x B 130 60 D C E

[AE // [CD m(ABC) = 130 m(BCD) = 60 olduuna gre m(BAE) = x ka derecedir?

A x B 130 60 D 120 C

m(DCB) + m(BCK) = 180 60 + m(BCK) = 180 m(BCK) = 120 [AE // DK olduundan x + 130 + 120 = 360 x + 250 = 360 x = 110 olur.

rnek 203
A 110 B D x C 120 E

[BA // [DE m(CDE) = 120 m(ABC) = 110 olduuna gre m(BCD) = x ka derecedir?

A 110

B D x C 120 60 K E

d // [BA // [DE izilir. m(DCK) = 180 120 = 60 m(BCL) = 180 110 = 70 x + 70 + 60 = 180 x + 130 = 180 x = 180 130 x = 50 olur.

70 L

191

rnek - zm

rnek 204
B A 30 45 50 C d1

Yandaki ekilde d1 // d2 dir. Verilen a llerine gre m(DEF) = x ka derecedir?

d2

x F

Paralel iki doru arasnda krk izgilerden oluan alardan, farkl yne bakan alarn lleri toplam eittir.
30 45 50 x d1

30 + 50 = 45 + x 80 = 45 + x x = 80 45 x = 35 olur.

d2

192

Dorular ve Alar (K.4-6)

1.

Neler rendim?

16

Aadaki ekillerde d1 // d2 dir. Verilen a llerine gre istenilen a llerini bulunuz.

193

2.

Aadaki sorular yantlaynz. ABCD kare,

D E C

a 5 = olduuna gre b 8 a ka derecedir?

F

a A

a B

ABCD dikdrtgen,
D C

x 2 a 2 = ve = olduuna gre y 7 b 3 b + y toplam ka derecedir?

F y A x b a

ABCD yamuk olduuna gre

D 10x C 9y

x + y toplam katr?

8x A

y B

194

Dorular ve Alar (K.4-6)

1.
A x 60 40 E C T O N B

Konu Testi

16
KN MT olmak

5.

K L M

zere MOL asnn komu btnler as aadakilerden hangisidir? C) KOL

2 a 5

[BA // [DE, m(BCD) = 60 ve m(CDE) = 40 olduuna gre m(ABC) = x ka derecedir? A) 160 B) 150 C) 140 D) 130 6.

A) N OM

B) TOK

D) TOL

2.
B C 7x 2x A D

[AB [AD m(BAC) = 7x m(CAD) = 2x olduuna gre x ka derecedir? C) 12 D) 10 7.

1

6 c

Yukardaki ekilde k // dir. Numaralanm alardan hangileri srasyla a ve cnin ynde alardr? A) 1 ile 4 C) 6 ile 4 B) 1 ile 5 D) 3 ile 2 Yandaki dorunun bir noktada kesimesiyle oluan 1, 2, 3, 4, 5 ve 6 numaral alardan hangileri ters adr? B) 4 ve 1 D) 3 ve 5

A) 16

B) 14

3.
F

E 84 C 46 K A B x L D

[CE // [AF m(ECD) = 84 m(KAF) = 46 olduuna gre m(DBL) = x ka derecedir? C) 55 D) 60 8.

6

5 6

1 2 3

a 3 4

A) 1 ve 2 C) 2 ve 6

A) 45

B) 50

g f h b c

4.

A 68 D x 32 C

[AB // [DE m(BAC) = 68

m(ACD) = 32 olduuna gre m(CDE) = x ka derecedir?

Yukardaki ekilde k // olduuna gre verilen alardan hangileri i ters alardr? A) a ve b C) e ve d B) a ve f D) c ve d

A) 102

B) 100

C) 98

D) 96

195

9.
A 2 3

E 1 4 B

12.

A x

[AB // [CD m(ACE) = 100 m(DCE) = 140

100 6 C 7 8 5 D E

C 140

m(BAC) = x olduuna gre x ka derecedir? C) 65 D) 60

A) 75 Yukardaki ekilde AB // CD olmak zere I. 1 ile 2 komu btnler alardr. II. 6 ile 8 ters alardr. III. 5 ile 6 ters alardr. ifadelerinden hangisi ya da hangileri dorudur? A) Yalnz I C) I ve II B) Yalnz II D) I ve III

B) 70

13. Tmler iki adan bynn ls, knn lsnn 3 katndan 10 fazla olduuna gre kk ann btnlerinin ls ka derecedir? A) 150 B) 155 C) 160 D) 165

14. 10.
A x E 140 K D B F

F A E x L 30 B

[BA // [EK // [CD m(BCF) = 20 m(CEK) = 140 m(ABC) = x olduuna gre x ka derecedir? C) 45 D) 40

20
C

140 C D

Yukardaki ekilde [AB // [CD dr. m(FAB) = 30 m(KCD) = 140 m(EKL) = x olduuna gre x ka derecedir? A) 60 B) 65 C) 70 D) 75

A) 60

B) 50

11.
C

B x

d1

d1 // d2, [BC] [CD] m(DEF) = 20

15.

d1

x 80 3x 20 d2

Yandaki ekilde d1 // d2 dir. Verilen a llerine gre x ka derecedir?

60 20 E

D F d2

m(CDE) = 60 m(ABC) = x olduuna gre x ka derecedir? C) 135 D) 140 A) 25

A) 125

B) 130

B) 30

C) 35

D) 40

196

Dorular ve Alar
1.
K x C D

Blm Sonu Testi

B 140

4.
d1 C

B x

A x x

80 xO E

100 E

d2

Yukardaki ekilde s(AOE) = 80, d1 // d2, s(ABC) = 140 ve s(EDK) = 100 olduuna gre s(BCK) = x ka derecedir? A) 55 B) 60 C) 65 D) 70 s(AOB) = s(BOC) =s(COD) = s(DOE)= x olduuna gre s(BOD) ka derecedir? A) 130 B) 140 C) 150 D) 160

2.

A 60 C x 40 D F

[AB // [DE s(BAC) = 60 s(CDE) = 40 olduuna gre

5.
a

d1

d2 d3

s(DCF) = x ka derecedir? C) 100 D) 110

d4

A) 80

B) 90

ekilde d1 // d2 ve d3 // d4 dorular verilmitir. a+b+c+d=320o olduuna gre a ka derecedir? A) 140 3.

A 110 C x E 160 D B d1

B) 130

C) 120

D) 110

d2

6.

x B

ekilde [BA // [CD

E

s(DCE) = 45 olduuna gre s(ABE) = x ka

D

ekilde d1 // d2, s(ECD) = 160 ve s(EAB) = 110 olduuna gre s(AEC) = x ka derecedir? A) 20 B) 30 C) 40 D) 50
C

45

derecedir? C) 135 D) 145

A) 115

B) 125

197

7.
B C

A x 160 D E

10.

B 120

A D C x E

20
K

140 K F

[AB // [DE // [FK, s(ACF) = 140 ve ekilde [BK // [DL, s(ADL) = 160 ve s(CBK) = 20 olduuna gre s(CAE) = x ka derecedir? A) 25 B) 30 C) 35 D) 40 11.
A x C 70 140 D d4 E B

s(BAC) = 120 olduuna gre s(FDE) = x ka derecedir? A) 160 B) 140 C) 120 D) 100

8.

d1

a 70 40 d2

b 40

d3

ekilde [BA // [DE, s(EDC) = 140 ve

c 140 150 d5

s(BCD) = 70 olduuna gre s(ABC) = x ka derecedir? A) 30 B) 40 C) 50 D) 70

d6

ekillerde d1 // d2, d3 // d4 ve d5 // d6 ise a + b + c toplam ka derecedir? A) 145 B) 140 C) 135 D) 130

12.

d3 a n e

d4 d1

y p k

b z

9.
C x 40 A O

D E x y y B F

d2

ekilde d1 // d2 olduuna gre I. a =b = p II. n + e = y + p = 180 III. z = k = a ifadelerinden hangisi ya da hangileri dorudur? A) Yalnz I C) Yalnz III B) Yalnz II D) I ve II

AB [OD, s(AOC) = 40, s(COD) = s(DOE) = x ve s(EOF) = s(FOB) = y olduuna gre y ka derecedir? A) 20 B) 30 C) 35 D) 40

198

13.

d1

B 120

A D x C 140 E

16.

A 120

d2

D x C

50 F

ekilde d1 // d2, s(CDE) = 140 ve s(BAC) = 120 ise s(ACD) = x ka derecedir? A) 70 B) 75 C) 80 D) 85

ekilde [BA // [DF, s(ABC) = 120 ve s(EDF) = 50 olduuna gre s(BCD) = x ka derecedir? A) 80 B) 70 C) 60 D) 50

17. 14.
A 80 D x C 150 F d3 E d2 B

A 70

B D x E

d1

20
C

ekilde [BA // [DE, s(ABC) = 70 ve s(BCD) = 20 olduuna gre s(CDE) = x ka derecedir? A) 125 B) 130 C) 135 D) 140

ekilde d1 // d2 // d3, s(ABC)= 80 ve s(CDE)=150 olduuna gre s(BCD) = x ka derecedir? A) 50 B) 45 C) 40 D) 35 18.

B C 120 x D

50

15.
A

ekilde [BA [BC,

L M

F E

s(ABK) = s(KBL) ve s(LBM) = s(MBC) olduuna gre s(KBM) ka derecedir? C) 45 D) 50

ekilde [CF // [DE; B, D ve K noktalar dorusaldr. s(BCF) = 120 ve s(EDK) = 50 olduuna gre s(KBA) = x ka derecedir? A) 70 B) 75 C) 80 D) 85

A) 35

B) 40

199

19.

d1

B 40 C x 70 30 E

21.
C 80

B 140 x D x

d1

D d2 E

d2

Yukardaki ekilde d1 // d2, m(ABC)=140 ve ekilde d1 // d2, m(BAC) = 40, m(CDE) = 70 ve m(DEF) = 30 olduuna gre m(ACD) = x ka derecedir? A) 70 B) 80 C) 90 D) 100 m(CDE) = 80 olduuna gre m(BCD) = m(DEF) = x ka derecedir? A) 50 B) 55 C) 60 D) 65

22.
A 3x + 6 B

d3 K C d1

20.

A y 50 E 130 x D F C

D y L E

4x 24 F

d2

ekilde d1 // d2, m(ABE) = 3x + 6 ve m(BEF) = 4x 24 olduuna gre m(DEL) = y ka derecedir? A) 84 B) 86 C) 94 D) 96

ekilde [AB // [DE, [DF // [AC, m(DAC) = 50, m(ADE) = 130, m(EDF) = x ve m(BAC) = y olduuna gre x + y toplam ka derecedir? A) 180 B) 190 C) 200 D) 210

200

23.

d4 B

d1 C 25 E F d2 y D 40 K d3

25.

F 40 A 110 x C

x A

B 120

ekilde d1 // d2, d3 // d4, m(CED) = 25, m(FDK) = 40, m(BEA) = x ve m(EDF) = y olduuna gre x + y toplam ka derecedir? A) 140 B) 130 C) 120 D) 110

[EF // [AB, m(FED) = 40, m(EDC) = 110 ve m(CAB) = 120 olduuna gre s(DCA) = x ka derecedir? A) 65 B) 60 C) 55 D) 50

24.

A 80 D x E 70 C

[BA // [DE, m(ABC) = 80 ve m(DCB) = 70 olduuna gre m(CDE) = x ka derecedir?

A) 20

B) 30

C) 40

D) 50

201

Birikimli Test

5
1. 1 2 1+ 3 ileminin sonucu katr? 4 3 3

1.

(2) saysnn toplamaya gre tersi ile 3 saysnn toplamaya gre tersinin arpm katr? A) 6 B) 3 C) 3 D) 6

6.

A) 1

B)

1 4

C)

1 4

D) 1

2.

24 8 . [39 13 (3 1)] ileminin sonucu katr? A) 1 B) 8 C) 16 D) 24 7.

4 1 5 3 1 5 2 2

ileminin sonucu katr?

A)

5 6

B) 1

C)

6 5

D) 1

5 6

3.

a, b ve c pozitif tam saylar olmak zere, a.b=7 b.c=5 olduuna gre a + b + c toplamnn deeri katr? A) 5 B) 7 C) 12 D) 13 8.
x 3 4 ile rasyonel says, rasyonel sa20 8 5 ylar arasnda olduuna gre xin alabile-

cei ka tam say deeri vardr? A) 5 4. [(34 3) . 4] 148 ileminin sonucu katr? A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 B) 6 C) 7 D) 8

9. 5.
m,n tr, tr + ifadesi aadakilerden han0,mn 0, tr gisine eittir?

1 1 1 1 1+ . 1+ . 1+ ...... 1+ 3 4 5 20

ileminin sonucu katr? A) 7 B) 5 C) 1 D)

1 7

A) 121

B) 111

C) 21

D) 11

202

1 10. Bir top kuman nce i, sonra da kalan 8 2 kuman si satlyor. 7

14. 3x = 7y olduuna gre

xy oran katr? x+y

Geriye 40 metre kuma kaldna gre ilk satlan kuma parasnn uzunluu ka metredir? A) 7 B) 8 C) 9 D) 10

A)

2 5

B)

3 5

C)

4 5

D) 1

15. Bir gende i alarn lleri toplam 180 dir.

A a

Yandaki ekilde
a b c = = ise s(BAC) 3 4 5 ka derecedir?
C

11. 2 1 . x = 3 olduuna gre 49 . x ar 7 3 pmnn sonucu katr? A) 49 B) 9 C) 7 D) 1

A) 75

B) 60

C) 50

D) 45

16. Bir satc, tanesini 20 YKrtan ald simitlerin tanesini 25 YKrtan satmaktadr. Bu simitinin kr oran yzde katr? A) 10 B) 15 C) 20 D) 25

12. (x + 2) says, (y 3) says ile ters orantldr. x = 5 iken y = 4 olduuna gre x = 1 iken y katr? A) 7 B) 8 C) 9 D) 10

17.

13.
3

1 1 1 2 x

1 olduuna gre x katr? 2

Bir resmigeit treni sralarn gsteren yukardaki drt dorunun birbirlerine gre durumlar aadakilerden hangisi ile ifade edilir? A) akk B) Paralel C) ki paralel, bir kesen

A) 4

B) 3

C) 2

D) 1

D) bir noktada kesien

203

18.
d1 5x+20

22.
E x B d2 3x+40 D d3 A

F 110

60 C

[AB // [CD, s(FEC) = 110 ve s(DCE) = 60 olduuna gre s(BAF) = x ka derecedir? A) 125 D) 20 23.
A x C B 140 D

Yukardaki ekilde d1 // d2 ve verilen a llerine gre x ka derecedir? A) 5 B) 10 C) 15

B) 130

C) 135

D) 140

19. Bir ann tmlerinin ls, kendisinin 5 katdr. Bu ann btnlerinin ls ka derecedir? A) 165 B) 160 C) 155 D) 150

[AB // [CE], [CD // [EF, s(CEF) = 80 ve s(ACD) = 140 olduuna gre

80

20.

d1

40 35 20 75

Yandaki ekilde d1 // d2 dir. Verilen a llerine gre x ka derecedir? A) 60

s(BAC) = x ka derecedir? C) 70 D) 75

B) 65

d2

A) 40

B) 45

C) 50

D) 55

24. Komu btnler iki ann aortaylar arasnda kalan ann ls ka derecedir? A) 45 B) 60 C) 75 D) 90

21.

C 60 B 30 D
120

E 110

25.

x A

[AC // [BD ve s(ABD) = 120 ise

s(EAB) = s(EAC) = x ka derecedir?

[BA // [EF, s(DEF) = 110, s(CDE) = 30 ve s(BCD) = 60 olduuna gre s(ABC) = x ka derecedir? A) 140 B) 135 C) 130 D) 125 A) 135

B) 140

C) 145

D) 150

204

OKGENLER OKGENLER RNT VE RNT VE SSLEMELER

SSLEMELER

Yukardaki ekilde zerinde eit aralklarla 12 dm bulunan bir ip verilmitir. Bu ipi kullanarak her bir kesinde bir dm bulunan hangi okgenler oluturulabilir?

205

rnek - zm

okgenler A oluturacak ekilde veya daha fazla kenardan oluan kapal ekle okgen denir. okgenler kenar saylarna gre isimlendirilir. gen, drtgen, begen, altgen, ... gibi.

rnek 205

B
I

H
II

Yandaki ekillerden hangilerinin okgen olduunu belirtiniz.

III

I. ekil; kenarlar a olacak ekilde oluturulmamtr. Bu nedenle bir okgen deildir. II. ekil kenarlar a oluturacak ekilde oluturulmutur. Bu nedenle bir okgendir. III. ekil bir okgendir. Bu okgen begen olarak isimlendirilir.

Bir okgenin komu olmayan iki kesini birletiren doru parasna kegen denir.

Kegenlerinin tamam okgenin i blgesinde kalyorsa, bu tr okgenlere dbkey okgen denir. Kegenlerinin bazlar okgenin dnda kalyorsa bu tr okgenlere ibkey okgen denir.

rnek 206

II

III

Yukardaki geometrik ekillerden I ve II ibkey okgen, III ise dbkey okgendir.

206

rnek - zm

Bir okgenin bir i asnn ls ile bu aya ait d ann lsnn toplam 180 dir.

rnek 207
Bir okgenin bir i asnn ls 68 ise bu aya ait d ann ls ka derecedir? Bir okgende bir i a ile bu aya ait d ann lleri toplam 180 dir. Buna gre 60 lik i aya ait d ann ls 180 60 =120 dir.

Yandaki ekenar drtgensel blge eklindeki uurtma I, II, III ve IV nolu talarn ekildeki gibi birletirilmesi ile oluturulmutur. Aadakilerden hangisindeki talar birbirinin orta dikmesidir?

A) I ve III

B) II ve III

C) I ve IV

D) I ve II

zm
Bir ekenar drtgende, kegenler birbirini dik keser ve ortalar. Bu durumda birbirinin orta dikmesi olurlar. ekle gre I ve III nolu talar ekenar drtgenin kegenleridir ve birbirinin orta dikmesidir. Yant: A

207

rnek - zm

Dzgn okgenler Btn kenar uzunluklar ve btn i alarnn lleri birbirine eit olan okgenlere dzgn okgen denir

rnek 208
A 60 K 60 B Ekenar gen 60 C A Kare B D Dikdrtgen E 110 70 L Ekenar drtgen D C G F N 70 110 M

Yukardaki ekillerden hangilerinin dzgn okgen olduunu belirtiniz.

Ekenar gen ile karenin tm i alarnn lleri ve kenar uzunluklar birbirine eittir. Bu nedenle ekenar gen ve kare birer dzgn okgendir. Dikdrtgenin i alarnn lleri birbirine eit olmasna ramen, tm kenar uzunluklar birbirine eit olmadndan dzgn okgen deildir. Ekenar drtgenin tm kenar uzunluklar birbirine eit olmasna karn, i alarnn lleri birbirine eit deildir. Buna gre ekenar drtgen bir dzgn okgen deildir.

rnek 209
A B

Yandaki dzgn altgenin bir kesinden ka tane kegen izilebilir?

Bu dzgn altgenin A kesini iaretleyip bu keye ait kegenleri ekildeki gibi izebiliriz. Buna gre bir dzgn altgenin bir kesinden 3 tane kegen izilebilir.
C

208

rnek - zm

Kenar says n olan bir dbkey okgenin tm kegenlerinin says n.(n 3) eklinde 2 bulunur.

rnek 210
Bir dbkey ongenin kegen says katr?
n.(n 3) 10.(10 3) = 2 2
5

n=10 ise,

10 .7 = 2
1

= 35

rnek 211
Hi kegeni olmayan okgen ka kenarldr?

n.(n 3) formlnde pay ksm 0 (sfr) olursa, bu okgenin hi kegeni olmaz. Pay ksmnn sfr 2 olmas iin n 3 = 0 alarak n = 3 buluruz. Buna gre bir genin hi kegeni yoktur.

rnek 212
A B

Yandaki ABCDEF bir dzgn altgendir. Bu okgenin merkezi O noktasdr. Buna gre; a. Bu altgenin ka kegeni vardr?
C

b. Bu altgenin merkezinden geen kegenlerin uzunluklarn sralaynz.

a. n=6 iin n.(n 3) 2

6.(6 3) 2
3

b. Altgenin merkezinden geen kegenleri [AD], [BE] ve [CF]dir. Bu kegenlerin uzunluklar birbirine eittir. IADI = IBEI = ICFI

6.3 21

=9

Bir dzgn okgenin merkezinden geen kegenlerinin uzunluklar birbirine eittir.

209

rnek - zm

Drtgenlerin zellikleri ABCD paralelkenarlarnda Karlkl kenarlar birbirine paraleldir.

D C

1.

[AB] // [DC] ve [BC] // [AD] 2. Karlkl kelerdeki alarn lleri ve karlkl kenarlarn uzunluklar eittir.
A

m(A) = m(C) ve m(B) = m(D) IABI = ICDI ve IBCI = IADI

3.

Ardk i alar btnlerdir. m(A) + m(B) = 180 m(B) + m(C) = 180 m(C) + m(D) = 180 m(D) + m(A) = 180

4.

Kegenleri birbirini ortalar. IAOI = IOCI ve IDOI = IOBI

5.

Kegenlerinin karlkl kenar iftleriyle oluturduu i ters alarn lleri birbirine eittir.
D C

m(BDC) = m(DBA) m(ADB) = m(DBC) m(DCA) = m(CAB) m(ACB) = m(DAC)

210

rnek - zm

Drtgenlerin zellikleri Dikdrtgen

D C

ABCD dikdrtgeninde 1. Karlkl kenar uzunluklar birbirine eittir.

IABI = IDCI ve IADI = IBCI 2. Karlkl kenarlar birbirine paraleldir.

[AB] // [DC] ve [AD] // [BC]

3.

ve d alarnn lleri birbirine eit ve 90 dir. m(A) = m(B) = m(C) = m(D) = 90

4.

Kegenlerin uzunluklar birbirine eittir ve kegenler birbirini ortalar. IACI = IBDI IAOI = IOCI ve IDOI = IOBI

Kare

45 45

45 45

ABCD karesinde 1. Kenar uzunluklar birbirine eittir. IABI = IBCI = ICDI = IDAI 2. Karlkl kenarlar birbirine paraleldir.

A
3.

45 45

45 45

[AB] // [CD] ve [BC] // [AD]

ve d alarnn lleri birbirine eit ve 90 dir. m(A) = m(B) = m(C) = m(D) = 90

4.

Kegenlerin uzunluklar birbirine eittir ve kegenler birbirini ortalar. IACI = IBDI IAOI = IOCI = IODI = IOBI

5.

Kegenleri birbirine diktir ve kegenlerin kelerde oluturduu alarn ls 45 dir.

211

rnek - zm

Drtgenlerin zellikleri Ekenar Drtgen

D

ABCD ekenar drtgeninde 1. Karlkl kenarlar birbirine paraleldir. [AB] // [CD] ve [BC] // [AD]

2. Kenar uzunluklar birbirine eittir. IABI = IBCI = ICDI = IADI

3.

Karlkl i alarnn lleri birbirine eittir. s(A) = s(C) ve s(B) = s(D)

4.

Kegenler birbirini ortalar ve birbirine diktir. IAOI = IOCI , IOBI = IODI ve [AC] [BD]

5. 6.

Kegenler ait olduklar kelerdeki alar iki e aya bler. Ardk alarn lleri toplam 180 dir.

Yamuk
D C

ABCD yamuunda 1. Karlkl kenar iftlerinden en az biri birine paraleldir. [AB] // [CD]

2. Karlkl alar e deildir. m(A) m(C) ve m(B) m(D)

3.

Btn ardk alar btnler deildir. m(A) + m(B) 180 m(D) + m(C) 180 m(A) + m(D) = 180 m(C) + m(B) = 180

212

okgenler (K.1-3)
1.

Neler rendim?

17

Aadaki okgenlerden hangileri ibkey okgendir? Kegenlerini izerek belirtiniz.

a.

b.

c.

d.

2.

Aadaki okgenlerin i alarnn lleri verilmitir. Bu okgenlerin tm d alarnn llerini bulunuz.

a.

b.
70 70 120 110 60

c.
60 150

150

50

60

3.

Aadaki okgenlerin kegenlerini iziniz.

4.

Aada belirtilen okgenlerin ka kegeni olduunu bulunuz. a. Begen b. Altgen c. Yedigen d. Sekizgen

213

5.

Aadaki noktal zemine bir kare, bir dikdrtgen, bir paralelkenar ve bir ekenar drtgen iziniz.

6.

Aadaki ifadelerden doru olanlarn bana D, yanl olanlarn bana Y yaznz. a. b. c. d. e. f. ...... Yamuun en az bir ift kenar birbirine paraleldir. ...... Btn kareler ayn zamanda dikdrtgendir. ...... Ekenar drtgenin kegenleri birbirini dik ortalar. ...... Paralelkenarn ardk i alar btnlerdir. ...... Karenin kegenleri i alarnn aortaydr. ...... Dikdrtgenin kegenlerinin uzunluklar birbirine eittir.

7.

Aadaki tabloda belirtilen drtgenlerin zelliklerini X iareti koyarak belirtiniz. zellikler Kare Dikdrtgen Yamuk Paralelkenar Ekenar Drtgen

1. Karlkl kenarlar paraleldir. 2. Tm i alarnn toplam 90 dir. 3. alarnn lleri toplam 360 dir. 4. Kegenleri dik kesiir. 5. Kegen uzunluklar eittir. 6. D alarnn lleri toplam 360 dir. 7. Tm kenar uzunluklar eittir.

214

okgenler (K.1-3)

Konu Testi

17

1.

Aadaki ekillerden hangisi bir okgendir?

4.

Aadakilerden hangisi yalnz bir ift paralel kenara sahiptir?

A)

B)

A) Daire C) Ekenar drtgen

B) Paralelkenar D) Yamuk

C)

D)

5.

Aadaki okgenlerden hangisinin kegenini izemeyiz? A) B)

2.

Aadaki okgenlerin hangisi dbkey bir okgendir?

A) B)

C)

D)

C)

D)

6.

I. Kare II. Dikdrtgen III. Paralelkenar IV. Ekenar drtgen V. Yamuk Yukardaki okgenlerden hangisi ya da hangilerinin kegenleri birbirini dik keser? A) I ve II C) II, III ve IV B) I, II ve III D) I ve IV

3.

Aadaki okgenlerden hangisinin baz kegenleri, okgenin d blgesinden geebilir?

A) B)

C)

D)

7.

Aadakilerin hangisi dzgn drtgendir? A) Kare B) Dikdrgen C) Ekenar drtgen D) Paralelkenar

215

8.

13.

I. Btn kareler ayn zamanda dikdrtgendir. II. Yamuk, bir drtgendir. III. Btn ekenar drtgenler ayn zamanda paralelkenardr. Yukardakilerden hangisi ya da hangileri dorudur? A) Yalnz I B) Yalnz II C) II ve III D) I, II ve III

Yukardaki ekle gre ABCD karesinin bir kegeni ka kareden geer? A) 4 B) 5 C) 6 D) 7

14. Bir d asnn ls 45o olan dzgn okgenin ka kegeni vardr? 9. Aadakilerden hangisi ekenar drtgenin bir zellii deildir? A) Kegenleri birbirine etir. B) Btn kenarlar birbirine etir. C) Karlkl alar birbirine etir. D) ki ift paralel kenara sahiptir. A) 4 B) 9 C) 20 D) 27

15. Aadakilerden hangisi dierlerine gre daha genel bir geometrik ekildir? A) Kare B) Paralelkenar D) Yamuk

10. Aadakilerden hangisi drt kenarl deildir? A) Dikdrtgen B) Paralelkenar C) Dzgn begen D) Yamuk

C) Drtgen

16. Aada verilenlerden hangisi tm yamuklarn ortak zelliidir? A) Karlkl kenar iftlerinden en az biri birbirine paraleldir. B) Kegenleri birbirine etir. C) Kegenleri birbirine diktir. D) Karlkl alar birbirine etir.

11. Aadakilerden hangisinde eklin kegenlerinin uzunluklar birbirine daima eittir? A) Paralelkenar B) Dikdrtgen C) Ekenar drtgen D) Yamuk

12. Aadakilerden hangisi bir drtgen deildir? A) Kare C) Elips B) Paralelkenar D) Yamuk

17. Bir begenin ka kegeni vardr? A) 3 B) 4 C) 5 D) 6

216

18. Aada verilenlerden hangisi dikdrtgenin bir zellii deildir? A) Kegenleri birbirine diktir. B) Karlkl kenar iftleri birbirine etir. C) Karlkl alar birbirine etir. D) ki ift paralel kenara sahiptir.

22.

x A

y C

19. Kegenlerinin bazlar okgenin dnda kalan ekiller iin aadakilerden hangisi sylenebilir? A) Dbkey okgendir. B) bkey okgendir. C) gendir. D) Yamuktur.

eklideki ABCD ekenar drtgen ise aadakilerden hangisi dorudur? A) x=y B) x<y C) x>y D) x<90o

23. Aadakilerden hangisi dbkey drtgenlerin ortak zelliidir? A) Karlkl kenarlar paraleldir. B) Karlkl alar etir. C) ki kegeni vardr. D) Karlkl kenarlarnn uzunluklar eittir.

20. Aadakilerden hangisi dier nn genel addr? A) Paralelkenar C) Yamuk B) Kare D) Drtgen 24. Aadaki okgenlerden hangisinin kegenleri birbirine daima diktir? A) Drtgen C) Ekenar drtgen B) Dikdrtgen D) Yamuk

21. Aadakilerden hangisinde paralelkenarn bir zellii yanl olarak verilmitir? A) Karlkl kenarlar paralelkenardr. B) Karlkl alar e, ardk alar tmlerdir. C) Kegenleri birbirini ortalar. D) Kegenlerinin karlkl kenar iftleriyle oluturduu i ters alar etir.

25. Aadakilerden hangisi kare ile ekenar drtgenin benzer bir zellii deildir? A) Btn kenar uzunluklar birbirine eittir. B) Btn alar dik adr. C) Karlkl kenarlar paraleldir. D) Kegenleri birbirini ortalar.

217

rnek - zm

okgensel Blgelerle Ssleme Yapma

rnek 213
ekildeki sslemede hangi okgensel blgeler kullanlmtr?

Sslemede dzgn altgen ve genler kullanlmtr. Bunun yannda altgenler arasnda kalan blgede birer ekenar drtgen vardr.

rnek 214

II

III

IV

Yukardaki ekillerden hangisi ya da hangileri yalnz genler kullanlarak oluturulamaz?

okgenlerin tamam kenar saysnn 2 eksii kadar genle oluturulabilir. III nolu ekil bir okgen olmadndan yalnz genler kullanlarak oluturulamaz.

218

rnek - zm
Sslemelerin Kodlar

rnek 215

I. Ekenar gen

II. Kare

III. Dzgn altgen

ekildeki sslemelerde a. Bir kede oluan alarn lleri toplamn b. Bir kedeki okgensel blge saysn bulunuz.

a. Sslemelerin birer kesini iaretleyip kede oluan alarn lleri toplamn belirleyelim.

60o 60
o

60o
o

60o 60
o

90o 90o

90o 90
o

120o 120
o

120o

60

I. 60o.6=360o

I. 90o.4=360o

III. 120o.3=360o

Her bir sslemede bir kede oluan alarn lleri toplam 360o dir.

b. aretlediimiz kelerin etrafnda I. ekilde 6 okgensel blge, II. ekilde 4 okgensel blge, III. ekilde 3 okgensel blge vardr.

219

rnek - zm

Btn sslemelerde bir ke etrafnda oluan alarn lleri toplam 360o dir.

Bir sslemede her kedeki dzgn okgensel blgelerin says ve bunlarn kenar saylar sslemenin -kodunu verir.

rnek 216
ekildeki sslemede bir kedeki dzgn okgensel blgelerin says 6, bu okgenlerin kenar saylar ise 3tr. Buna gre bu sslemenin kodu (3, 3, 3, 3, 3, 3) eklindedir. (3, 3, 3, 3, 3, 3) 6 tane gensel eklindedir.

rnek 217
ekildeki sslemenin kodunu belirtiniz.

Bu ssleme; altgen, gen, altgen, gen eklinde yaplmtr. Buna gre sslemenin kodu (6, 3, 6, 3) eklindedir.

ki eklin birlikte kullanld sslemelerde kod belirlenirken ekilerin sralar ve kenar saylar kullanlr.

220

rnek - zm

rnek 218
ekildeki sslemenin kodunu belirtiniz.

Bu ssleme dzgn sekizgenler ve bunlarn kenarlar arasnda kalan kareler vardr. Buna gre sslemenin kodu (8, 8, 4) eklindedir.

rnek 219
ekildeki sslemenin kodunu belirtiniz.

eklin zerinde bir nokta iaretlersek, bu noktann etrafnda 2 kare, 3 gen olduunu grrz. Buna gre bu sslemenin kodu (4, 4, 3, 3, 3) eklindedir.

rnek 220
Kodu (3, 4, 6, 4) olan sslemeyi oluturunuz.

221

rnek - zm

Dnm Geometrisi ve Ssleme

rnek 221
Yandaki ekle teleme, dnme ve yansma hareketleri yaptrnz.

Bir eklin telemesi, duruunun deitirilmeden yerinin deitirilmesidir.

Bir eklin dndrlmesine rnek aadaki gibi verilebilir.

2 birim

2 birim saa telenmi hli

90o dndrlm hli

Simetri ekseni

eklin yansma altndaki grnts belirli bir eksene gre simetriinin alnmasyla oluur. Bu eklin yansmas yandaki gibi izilebilir.
Kendisi Yansmas

Geometrik ekillere teleme, dnme ve yansma hareketleri yaptrlarak ssleme hazrlanabilir.

222

rnek - zm

rnek 222
Yandaki ekil kullanlarak aadaki sslemeler yaplyor.

II

III

Bu sslemelerde kullanlan hareketleri belirtiniz. I. ssleme, verilen ekil telenerek oluturulmutur. II. sslemede verilen ekle yansma hareketi yaptrlmtr. III. ssleme, verilen ekil dndrlerek oluturulmutur.

rnek 223
II. ekildeki sslemeyi elde etmek iin I. ekle hangi hareketler yaptrlmaldr?

II

Dnme

Dnme

Dnme

Yukardaki ekillerden de anlalaca gibi I. ekle sadece dnme hareketi yaptrlarak II. ekildeki ssleme elde edilebilir.

223

Neler rendim?

18

rnt ve Sslemeler (K.1-2)

1.

Aadaki tabloyu tamamlaynz. Tablo: Farkl dzgn okgensel blgelerle yaplan sslemeler Bir kedeki okgensel blge says 6

okgen

A ls

Oluan toplam a ls 6.60o = 360o

Kodu

Ekenar gen Kare Dzgn altgen

60o

2.

Aada verilen sslemelerin kodlarn belirleyip noktal yerlere yaznz. a. b.

.............. .............. c. d.

.............. e. f.

..............

.............. 224

..............

3.

Aadaki izometrik noktal ktlara, kodlar verilen sslemeleri izerek oluturunuz. a. (3, 6, 3, 6) b. (3, 3, 4, 3, 4)

4.

Aada noktal kt zerinde verilen ekillere, belirtilen hareketleri yaptrarak birer ssleme oluturunuz. a. teleme b. Dnme

c. Yansma

225

Konu Testi

18

rnt ve Sslemeler (K.1-2)

4. ekildeki sslemenin kodu aadakilerden hangisidir?

1.

Yandaki sslemenin yaplabilmesi iin aadaki modellerden hangisi tek bana yeterlidir?

A) Kare B) gen C) Dikdrtgen D) Altgen

A) (4,4) C) (12, 4)

B) (4, 4, 4, 4) D) 6, 4, 4)

5. 2. Aadaki ekillerden hangisi, yalnz genler kullanlarak oluturulamaz?

A) B)

Aadakilerden hangisinin kodu (3, 3, 3, 3, 3, 3) tr?

A) B)

C) C) D)

D)

6.

gen kullanlan bir sslemede bir ke etrafnda oluan alarn toplam ka derecedir?
A) 30 B) 60 C) 90 D) 360

3.

ekildeki sslemede bir kedeki okgensel blge says katr?

A) 3

B) 4

C) 5

D) 6

7.

Ekenar genle yaplan bir sslemenin bir asnn ls ka derecedir?

A) 30 B) 60 C) 120 D) 360

226

8.

Bir altgende bir kedeki okgensel blge says katr?

A) 3 B) 4 C) 6 D) 12

12.

Aadakilerden hangisinde yanda verilen eklin yalnz teleme rnts kullanlmtr?

A)

B)

9.

Aada verilen okgenlerden hangisi ile tek bana ssleme yaplamaz?

A) Ekenar gen B) Kare C) Altgen D) Yedigen

C)

D)

13.
... 1. 2. 3. 4. 5.

ekildeki rnt modelinin 10. grnm aadakilerden hangisidir?

A)

B)

10. Kare ile yaplan bir sslemede bir kedeki okgensel blge says ile bir kedeki bir asnn lsnn arpmnn saysal deeri katr?
A) 22,5 B) 45 C) 90 D) 360

C)

D)

14.

I.

II.

III.

11.
1. 2. 3. 4. 5.

... 6.

n.

ekildeki rnt modelinde n katr?

A) 9 B) 10 C) 11 D) 12

Yanda verilen ekil iin yukardaki modellerde kullanlan rnt eitleri srasyla hangi seenekte doru olarak verilmitir? A) Yansma - teleme - dnme B) teleme - yansma - dnme C) Dnme - teleme - yansma D) Dnme - yansma - teleme

227

Birikimli Test

6
6.

1.

(28 4 + 3) (12) ileminin sonucu aadakilerden hangisidir? A) 14 B) 15 C) 30 D) 39

1 1 1 1 1 . 1 + .1 .1 + 2 2 3 3

ileminin sonucu aadakilerden hangisidir? A) 1 2. 12 tam saysnn toplama ilemine gre tersi ile arpma ilemine gre tersinin toplam katr? A) 0 B) 24
145 C) 12
143 D) 12

B)

2 3

C)

1 3

D)

1 9

7.

2 1 ise x katr? = x 21

A) 7

B) 14

C) 21

D) 42

3. 8. a ile b ters orantl saylardr. a = 5 iken b =40 ise a = 25 iken b ka olur? ekildeki btnn boyal ksmna karlk gelen arpma ilemi aadakilerden hangisidir? A)
3. 1 6 6

A) 200

B) 20

C) 8

D) 4

B)

1. 1 3 6

C) 1 . 3 3 6

D) 3 . 3 6 3

9.

%12 krla 140 YTLye satlan bir mal, %8 zararna satlsayd ka YTLye satlrd? A) 115 B) 125 C) 135 D) 145

4.

Aadaki say kmelerinden hangisi dierlerini kapsar? A) Q B) Z C) N D) Z 10. Ayn kapasitede 20 ii bir ii 15 gnde bitiriyor. Bu iilere 10 ii daha katlrsa ayn ii ka gnde bitirirler?

5.

1 1 3+5 1 9 1+ 2

A) 5 ileminin sonucu aadakilerden hangisidir?

3 2

B) 10

C) 15

D) 20

A)

2 3

B)

C) 1

D) 2

11. Ayann 20 YTL si vardr. Aya, her biri 5,69 YTL olan 3 kitap alrsa ka YTLsi kalr? A) 2,93 B) 3,03 C) 3,13 D) 3,23

230

y z c b d a

x t

d1

16. Komu btnler iki adan birinin ls dierinin 2 katndan 15 fazladr. Buna gre bu alarn lleri fark ka derecedir? A) 55 B) 70 C) 90 D) 125

d2

Yukardaki ekilde d1 // d2 dir. 12, 13, 14 ve 15. sorular yukardaki ekle gre yantlaynz.

17. Bir dzgn okgen iin; I. Tm kenar uzunluklar eittir. II. Tm i alarnn lleri eittir. III. Tm d alarnn lleri eittir.

12. c as......asyla yndetir. cmlesinde noktal yere aadakilerden hangisi gelmelidir? A) b B) x C) z D) y

ifadelerinden hangisi ya da hangileri dorudur? A) Yalnz I C) I ve III B) I ve II D) I , II ve III

18. Aadakilerden hangisi bir dzgn okgendir? A) Kare 13. d ile belirtilen a aadakilerden hangisine etir? A) y B) x C) b D) z 19. Bir dzgn begenin bir kesinden ka tane kegen izilebilir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 C) Dikdrtgen B) Yamuk D) Ekenar drtgen

14. Aadaki a iftlerinden hangisi btnlerdir? A) a ile x C) a ile t B) c ile d D) x ile z 20. n kenarl bir dbkey okgenin i blgesinde, bir kesinden izilen kegenlerle ka tane gen oluturulabilir? A) n B) n1 C) n2 D) n3

15. c=52 ise z ka derecedir? A) 118 B) 128 C) 138 D) 148

21. Bir dbkey sekizgenin kegen says katr? A) 9 B) 14 C) 20 D) 40

231

22.

25. Bir d asnn ls 72 olan dzgn okgenin kegen says katr? A) 2 B) 5 C) 9 D) 14

ekildeki sslemenin kodunun rakamlar toplam katr? A) 4 B) 6 C) 10 D) 16

23.

ekildeki sslemenin kodu aadakilerden hangisidir? A) (4, 4, 3, 3, 3) B) (2, 4 ,3) C) (2, 4, 3, 3) D) (3, 3, 4, 4, 4)

24. Bir i asnn ls 120 olan dzgn okgenin kenar says aadakilerden hangisidir? A) 3 B) 4 C) 5 D) 6

232

Elik ve Elik ve BeBenzerlik ik nzerl

Resimde verilen kareli zeminden yararlanarak kedinin bir benzerini bo kareli zemine izebilir misiniz?

233

rnek - zm
Baz Geometrik Kavramlar Doru: ki ucu da her iki ynden snrsz olan noktalar kmesidir. Dorular genellikle zerindeki iki nokta ile adlandrlrlar.

Yukardaki doru AB dorusu veya BA dorusu olarak adlandrlr. AB veya AB ile gsterilir.

Doru Paras: Her iki ucu da snrl, ayn doru zerinde bulunan noktalar kmesine denir.

Yukardaki doru paras DE doru paras veya ED doru paras olarak adlandrlr. [DE] veya
DE ile gsterilir.

Doru Paralarnda zel Durumlar 1. Her ki Ucu da Kapal

A ve B noktalar ayn zamanda doru parasnn elemandr. [AB] ile gsterilir.

2. Her ki Ucu da Ak

A ve B noktalar doru parasnn eleman deildir. ]AB[ ile gsterilir.

3. Bir Ucu Ak, Dier Ucu Kapal Kapal u noktas doru parsnn eleman, ak u noktas ise doru parasnn eleman deildir.
A B

]AB] ile gsterilir.

[AB[ ile gsterilir.

234

rnek - zm

In Bir ucu snrl ve kapal, dier ucu snrsz olan noktalar kmesidir.

KL n biiminde adlandrlr. [KL veya KL eklinde gsterilir. Inn balang noktas belli ve noktalar kmesine dhildir. Yar Doru Balang noktas kendi eleman olmayan ve dier ucu snrsz olan noktalar kmesidir.

Yukardaki yar doru ]DE eklinde gsterilir.

Bir Doru Parasnn Uzunluu Her iki ucu da snrl olan ve u noktalar kmeye dhil olan noktalar kmesidir.

5 cm

Yukardaki ekildeki doru paras [CD] ile, bu doru parasnn uzunluu|CD| ile gsterilir. |CD| = 5 cmdir. A Balag noktalar akk olan iki nn birleimine a denir.
A

[OA [OB = AOB

O

A l birimi derecedir.
B

Bir ann ls m(MON) veya m(O),

s(MON) veya s(O) ifadelerinden biri ile gsterilir.

235

rnek - zm

E okgenler Biimleri ayn, kenar uzunluklar ve alarnn lleri birbirine eit olan okgenlerdir.
A D

m(A) = m(D) m(B) = m(E) m(C) = m(F)

|AB| = |DE| |BC| = |EF| |AC| = |DF|

ABC ve DEF genleri etir. Elik iareti ile gsterilir. ABC DEF dir. E okgenler st ste konulduunda btn noktalar akk.

rnek 224
A 2 cm B 2 cm E C

ekildeki okgen ile kenar uzunluklar 2 cm olan dzgn begen e okgenlerdir.

D A 2 cm B 2 cm E C 2 cm O 2 cm D N K 2 cm L 2 cm M 2 cm

ABCDE KLMNO

236

rnek - zm

rnek 225
Bir kenarnn uzunluu 5 cm olan ekenar gene e olan bir genin evre uzunluu ka cmdir? Bir kenarnn uzunluu 5 cm olan ekenar gene e olan gen; yine bir kenarnn uzunluu 5 cm olan ekenar gendir.
P

(PRS) = 5 + 5 + 5 =3.5

5 cm

5 cm

= 15 cmdir.

5 cm

rnek 226
Bir kenarnn uzunluu 3 cm olan dzgn altgene e olan okgeni izip evre uzunluunu bulunuz.

rnek 227
A 15 cm B

6 cm

ekildeki dikdrtgen, e karelere ayrlmak isteniyor. En az ka tane e kare elde edilir? Her iki kenar da 3 cmlik paralara ayrmalyz.
15 15 5 1 6 3 1 1 2 3 5 EBOB (15,6) = 3
D 10 9 8 7 6 3 cm C A 3 cm 1 3 cm 2 3 cm 3 3 cm 4 3 cm B 5 3 cm

Uzun kenar 5 paraya, ksa kenar ise 2 paraya ayrlr. Bylece oluan e kare says 5 . 2 = 10dur.

237

Neler rendim?

19

Elik ve Benzerlik (K.1)

2. Aada sembolleri verilen ekilleri altlarndaki bo alanlara iziniz. a. [AB]

1. Aadaki ekillerin adlarn sembol kullanarak yaznz a.

..................

b.
..................

b. ]KL] c.
..................

d. c. CD
..................

e.
..................

d. MN f.
..................

e. [AC g.

f. ]AD

..................

238

3.

5. Bir kenarnn uzunluu 4 cm olan dzgn altgene e olan bir okgen iziniz. Bu okgenin evre uzunluunu bulunuz.

ABCD dikdrtgeni ile KLMN dikdrtgeni etir. Buna gre bu iki okgenin kenar uzunlar ve a lleri arasndaki eitlikleri yaznz.

6. Boyu 16 cm, eni 12 cm olan dikdrtgensel 4. Bir kenarnn uzunluu 3 cm olan dzgn begene e olan bir okgen iziniz. Bu okgenin evre uzunluunu bulunuz. blge eklindeki levha, bir kenar 2 cm olan e karesel blgelere ayrlmak isteniyor. Ka tane e karesel blge elde edilir?

239

Konu Testi

19

Elik ve Benzerlik (K.1)

5. Aadakilerden hangisi bir ndr? A) C)
K L

1.

Yukarda verilen eklin sembolle gsterimi aadakilerden hangisidir? A) [AC] B) [AC C) AC D) ]AC

B) D)

2.

6.
K L

]DE ile gsterilen noktalar kmesi aadakilerden hangisidir? A) C)

D D E E

Yukarda verilen eklin sembolle gsterimi aadakilerden hangisidir? A) ]KL[ B) [KL[ C) [KL D) KL

B) D)

D D E

3.

7.

Aadakilerden hangisi bir yar dorudur? A) C) B) D)

Yukarda verilen eklin sembolle gsterimi aadakilerden hangisidir? A) EF[ B) EF C) EF D) [EF]

4.

8.
N M

]KL] sembol ile gsterilen noktalar kmesi aadakilerden hangisidir? A) C)

L
L

Yukarda verilen eklin sembolle gsterimi aadakilerden hangisidir? A) [MN] B) [NM[ C) ]MN[ D) ]MN

K
K

B) D)

K K L

240

Konu Testi

9.
N

Aadakilerden hangisi N asnn lsn gsteren sembollerden biri deildir?

O

12. Kenar uzunluklar tam saylarla ifade edilen ve bir dzgn altgene e olan okgenin evre uzunluu aadakilerden hangisi olabilir? A) 20 B) 22 C) 24 D) 26

A) m(MNO) C) s(MNO)

B) m(N) D) s(O) 13. Aadaki ekillerden hangisi dierlerine e deildir? A) B)

10. Bir kenarnn uzunluu 4 cm olan bir kareye e olan okgen aadakilerden hangisidir? A) B) C) D)

C)

D)

14. Boyu 20 cm, eni 15 cm olan bir dikdrtgen, bir kenarnn uzunluu 5 cm olan e karelere ayrlmak isteniyor. Ka tane e kare elde edilir? 11. Bir kenarnn uzunluu 3 cm olan dzgn begene e olan okgen aadakilerden hangisidir? A)
3 cm 3 cm

A) 12

B) 10

C) 8

D) 6

B)

3 cm
3 cm

15.

5 cm

13 cm

3 cm

C)

3 cm
m 3c

D)

3 cm
3 cm

Yukardaki iki okgen birbirine e ise z (x + y) ileminin sonucu katr? A) 3 B) 2 C) 1 D) 0

241

7 cm

rnek - zm

Benzerlik Bir okgenin bir oranda kltlmesi veya byltlmesi ile elde edilen ekillere benzer okgenler denir. Benzer okgenler sembolle belirtilirken aralarna sembol yazlr. Benzer okgenlerin karlkl kenar uzunluklarnn oran birbirine eittir. Bu orana benzerlik oran denir.
8 cm

B K
4 cm

4 cm

L
2 cm

AB KL

BC LM

= 2 benzerlik oran

ABCD KLMN

ABCD dikdrtgeni ile KLMN dikdrtgeni benzerdir ve benzerlik oran 2dir.

Benzer okgenler sembolle gsterilirken, okgenlerin isimlendirilmesi belirli bir sra ile yazlmaldr. Bu sra, karlkl kelere gre belirlenir.

BCDA LMNK gibi.

Benzerlikle lgili zellikler 1. Benzer okgenlerin karlkl alarnn lleri eittir. 2. Benzer okgenlerin karlkl kenar uzunluklar orantldr. 3. Benzerlik oran 1 olan okgenler etir. 4. Btn e okgenler benzerdir. 5. Btn benzer okgenler e deildir.

242

rnek - zm

rnek 228
D A 3 cm 3 cm 5 cm 5 cm

3 cm

5 cm

ABC geni ile DEF geni benzerdir. Bu iki genin benzerlik oran katr?
AB DE = BC EF = AC DF = 3 ' tir. 5

Bu iki genin benzerlik oran

Yanda verilen okgen aadaki okgenlerden hangisine benzerdir?

A)

B)

C)

D)

zm
ki okgenin benzer olabilmesi iin karlkl i alarnn llerinin ve karlkl llerinin ve karlkl kenar uzunluklarnn oranlarnn birbirine eit olmas gerekir. Her bir seenekteki eklin kenar uzunluklarnn verien eklin kenar uzunluklarna orannn eit olup olmadn belirleyelim. Bunun iin sadece kenar uzunluuna bakmamz yeterli olur. A)
3 3 2 6 6 3

B)
3

C)
1 4

4 2

D)
6

3 3

3 =3 2 6 3 6
(Benzer deil)

3 3 2 6 3 6
(Benzer deil)

4 = 4 =2 6 3 6
(Benzer)

6 =3 3 3 6 6
(Benzer deil)

Yant: C

243

rnek - zm

rnek 229

ABC geni ile DEF geni benzer genlerdir. Buna gre ABC geninin evre uzunluu ka birimdir? Karlkl kenar uzunluklar orantl olduundan;
EF BC = DE AB = DF AC

3 4 5 = = 6 AB AC 1 4 = AB = 8 br 2 AB 1 5 = AC = 10 br 2 AC (ABC ) = 6 + 8 + 10 = 24 br ' dir.

rnek 230
A B 2y cm C D y cm G F E

ekildeki ABFG karesi ile CDEF karesi benzerdir. Bu iki karenin benzerlik oran katr? Bu iki karenin kenar uzunluklarnn oran benzerlik orandr. CDEF karesinin bir kenar y cm, ABFG karesinin bir kenar 3y cmdir. Buna gre
AB CD = BF DE = GF FE = AG CF = 3y y

Bu iki karenin benzerlik oran 3tr.

244

rnek - zm

rnek 231
A 2 cm D 4 cm B y 4 cm 3 cm E x C

Yukardaki ekilde ADE ABC ise x + y katr? ADE ile ABC benzer olduundan karlkl kenar uzunluklar orantldr.
A A 2 cm D 4 cm 3 cm E B y cm C 6 cm 3 + x cm

AD AE DE = = AB AC BC 2 3 4 = = 6 3+x y 1 3 = 3 + x = 9 x = 6 cm 3 3+x 1 4 = y = 12 cm 3 y x + y = 6 + 12 = 18 cm' dir.

genlerin benzerlii ekillerin isimlerinin arasna sembol yazlarak da gsterilebilir.

245

rnek - zm

rnek 232
A y cm B K 9 cm 6 cm 12 cm L

21 cm

x cm

Yukardaki ekilde ABCD KLMN ise y x katr? ABCD drtgeni ile KLMN drtgeni benzer olduundan karlkl kenar uzunluklar orantldr.
AB KL = AD KN = DC NM = BC LM

y 9 21 = = 12 6 x y 3 = 2y = 36 12 2 y = 18 cm' dir. 3 21 = 3 x = 42 2 x x = 14 cm' dir. y x = 18 14 = 4 ' tr.

rnek 233
A D

3 cm

x cm

y cm

4 cm

Yukardaki ekilde ABC DEF ve benzerlik oran 1dir. Buna gre x . y katr? ABC geni ile DEF geni benzer ve benzerlik oran 1 ise
AB DE = AC DF = BC EF = 1' dir.

3 x = =1 y 4 3 = 1 y = 3 cm y x = 1 x = 4 cm 4 Buna gre x . y = 4 . 3 = 12 ' dir.

246

Elik ve Benzerlik (K.2)

1. Aadaki okgenlerin benzerlik oranlarn bulunuz. a.
4 cm K P 6 cm 2 cm R 2 cm 3 cm S
B 12

Neler rendim?

20

2. Aada benzerlik oran verilen okgenlerde xi bulunuz. a.

A D x C E F

4 cm

KLM PRS

ABC DEF, Benzerlik oran:

4 3

b.
8 cm

D 3 cm H 2 cm E I 1 cm F

b.

DEF HIF

c.

9 cm

ABCD KLMN , Benzerlik oran:

P 3 cm R

5 2

6 cm

ABCD PRST

2 cm

c.

d.

3 ABCDEF KLMNOP: Benzerlik oran 7

ABCDEF KLMNOP

247

3.

12 cm

5.

15 cm

B 8 cm G x

8 cm

5 cm

1 orannda 4 kltlm eklini iziniz. Kenarlarnn

ekildeki

dikdrtgenin

ABCD FGCE ise x katr?

uzunluklarn yaznz.

4.

7 cm

5 cm

6.
2 cm D 4 cm

6 cm

12 cm x E C

Yukardaki gen

1 orannda kltl3

dnde oluan eklin evre uzunluu ka cm olur?

Yukardaki ekilde ABC DBE ise x katr?

248

Konu Testi
Elik ve Benzerlik (K.2)
1.
8 A K 16 6 C L 12 E B M D N

20

3.
A 1 cm B

5 cm

5 cm

1 cm
C O

ABC KLM ise benzerlik oran katr? A)

4 3

B) 1

C)

1 2

D)

3 8

ABCDE KLMNO ise benzerlik oran katr? A)

4 5

B)

3 4

C) 3 5

D) 1 5

4.

P
m 2c

1 ve 2 |PS| = 2 cm ise |KM| = a ka cmdir?

KLM PRS dir. Benzerlik oran

A) 7

B) 6

C) 5

D) 4

5. 2.

B 3 cm C D 1 cm

3 cm

ABCD KLMN ise benzerlik oran katr?

2 A) 5 1 B) 4 3 C) 7

ABFG CDEF dir.

D) 1

ekilde verilen bilgilere gre x ka cmdir? A) 14 B) 12 C) 10 D) 8

249

6.

y cm

L P R

8.
y D 4 cm B

A 4 cm 6 cm E x 9 cm C

9 cm

5 cm

Yukardaki ekilde KLMN PRST dir. ekilde verilenlere gre y katr? A) 15 B) 12 C) 9 D) 8

3 cm

Yukardaki ekilde ADE ABC dir. ekilde verilenlere gre y x katr? A) 10 B) 8 C) 6 D) 4

9.

7 cm

3 cm

ekildeki dikdrtgenin kenarlar 3 ora4 nnda ksltlarak oluturulan dikdrtgenin evre uzunluu ka cm olur? A) 15 7. B) 12 C) 9 D) 5

10.
M 4 x 6 N O C D P

A 9 B

ABCD karesinin bir kenar 6 cmdir. EFGD karesinin bir kenar, byk karenin 1 i ka3 dardr. ekildeki taral ksm kesilerek karldnda oluan eklin evre uzunluu ka cm olur? A) 16 B) 18 C) 20 D) 24

MNOP drtgeni ile ABCD drtgeni benzerdir. Buna gre x katr? A) 10 B) 8 C) 6 D) 4

250

11.

13. Boyu 8 cm, eni 7 cm olan bir dikdrtgen nce 2 orannda kltlyor. Daha son5 ra
1 orannda byltlyor. 3

Yukardaki ekilde ABC ADE dir. 5|BC| = 2|DE|, |AB| = 6 cm ve |BD| = 3x ise x katr? A) 3 B) 6 C) 9 D) 18

Son durumda, ilk duruma gre evre uzunluu nasl deiir? A) 6 cm artar. C) 4 cm azalr. B) 6 cm azalr. D) Deimez.

14.

7 cm

3 cm

ABCD dikdrtgeni ile KLMN dikdrtgeni benzer ve benzerlik oran 1dir. Buna gre a . b katr? A) 21 12.
A B

B) 20

C) 14

D) 10

Yukardaki ekilde ABCD EFGH dr. |EH| = 2 cm, 3|DH|= 3|GC| = |HG| = 3 cm ise |BC| ka cmdir? A) 10 B) 4 C)
4 3

15. Bir okgenin tm kenarlar

3 orannda 4 uzatlrsa, elde edilen okgenle ilk durumdaki okgenin benzerlik oran ka olur?

D)

10 3

A)

1 4

B)

3 4

C)

3 7

D)

4 7

251

Blm Sonu Testi

Elik ve Benzerlik
5.
A

1.

Yandaki ekle ne ad verilir? A) Doru C) Yar doru B) Doru paras D) In

Aadakilerden hangisi yanda verilen ann lsnn sembolle gsterimidir?

A) a(ABC) C) m(B)

B) m(BAC) D) s(BCA)

2.
M N

Yandaki eklin sembolle gsterimi aadakilerden hangisidir? C) ]MN D) MN]

6.

Bir kenar 2 cm olan dzgn altgene e olan okgen aadakilerden hangisidir? A)

2 cm

B)
m 2c

A) ]MN[

B) [MN

m 2c

C)

2c m

D)
2 cm

2 cm

A) C)

B) D)

7.
a E

A 3 B 5 R

4.

]AB[ sembol ile gsterilen noktalar kmesi aadakilerden hangisidir? A) A C)

A B

B) D)

A A

B B

Yukardaki ekilde grlen iki begen etir. Verilenlere gre a + b + c katr? A) 8 B) 10 C) 12 D) 15

252

cm

3.

Aadaki ekillerden hangisi yar dorudur?

N b

2c m

8.

Aadaki ekillerden hangisi dierlerine e deildir? A) B)

11. Bir kenarnn uzunluu 6 cm olan dzgn

4 orannda ksaltr5 sa yeni oluan eklin evre uzunluu ka cm olur?

begenin kenarlar

A) 30

B) 24

C) 12

D) 6

C)

D)

12.

A H 1 cm 2 cm 2 cm G 1 cm D 1 cm

B E 1 cm

9.

K P

Yandaki ekilde KLM PRS dir. |RS| = 4 cm ve

1 cm 1 cm F C

R L

S M

|LM| = 7 cm ise benzerlik oran katr?

1 2

ABCD dikdrtgeninin iine, AD kenarndan 2 cm, dier kenarlardan 1 cm ieride olacak ekilde yeni bir dikdrtgen izilmitir. |AD| = 4 cm ve|DC| = 6 cm ise bu iki dikdrtgenin benzerlik oran katr? A)
4 3

A)

4 7

B)

3 7

C)

D) 1

B) 1

C)

1 2

D)

1 3

10.

B C D

13.

Yukardaki ekilde ABFG CDEF dir. |BC| = 2 cm, |CF| = 4 cm, |FE| = 6 cm ise ABCDEFG nin evre uzunluu ka cmdir? A) 40 B) 41 C) 42 D) 43

Yukardaki ekilde CAB CDE dir. 4|DE| = 3|AB|,|EC| = a cm ve |EB| = 2 cm ise a katr? A) 6 B) 4 C) 3 D) 2

253

14.

A D y 9 B 10 C E x F

17.

4 cm

5 cm

5 cm

10 cm

Yukardaki ABCD drtgeninin kenarlar

IABI 5 = Yukardaki ekilde ABC DEF ve IDEI 3 tr. Buna gre x+y katr?
1 orannda ksaltlrsa oluan eklin 4 evre uzunluu ka cm azalm olur?

A) 9

B) 15

C) 18

D) 21

A) 8 15.
A

B) 6

C) 4

D) 2

12 cm

13 cm

18. Boyu 16 cm, eni 8 cm olan bir dikdrtgenin

B 5 cm C

tm kenarlar nce sonra

1 orannda, daha 3

Yukardaki ekilde grlen ABC nin ke1 narlarnn orannda uzatlmas ile 6 oluan eklin evre uzunluu ka cm olur? A) 36 B) 35 C) 30 D) 28

1 orannda ksaltlyor. 4 Oluan eklin evre uzunluu ka cm olur?

A) 28

B) 26

C) 24

D) 22

16.

19.
A

Yandaki ekilde ABC DEF dir.

B C N O

ABC nin iinden DEF kesilerek karlrsa oluan eklin evre uzunluu ka cm olur? A) 42 B) 40 C) 38 D) 36

Yukardaki ekenar genlerin evre uzunluklar 12 cm ve 28 cmdir. Bu genlerin benzerlik oran katr? A) 1 B)
1 4

C)

3 7

D)

4 7

254

20.

23.
3 cm B D 3 cm F

2 cm 4 cm

C E G

Yukardaki ekilde ABC KLM ve 3|BC| = 5|LM| ise bu iki genin benzerlik oran katr? A)
5 3

Yukardaki ekilde ABC, ADE ve AFG benzerdir. ekilde verilenlere gre |FG| ka cmdir? A) 6 B) 8 C) 10 D) 12

B)

5 2

C) 1

D)

8 5

24.

A G B C F E

21.

A F

B C

Yukardaki ekilde ABC ADE ve EFC EGA dir. 9|EF| = 4|EG| ise
4 5

Yukardaki ekilde grlen iki altgen ben3 dir. 8 evre (ABCDEF) = 39 cm ise

zerdir ve benzerlik oran

AB katr? BD

evre (KLMNOP) ka cmdir? A) 110 B) 104 C) 100 D) 95 25. 22. evre uzunluu 45 cm olan bir okgenin kenarlar nce
1 3

A)

B) 1

C)

5 4

D)

9 5

orannda ksaltlyor,
1. ekil 2. ekil

nnda uzatlyor.

2 daha sonra ora5

Son durumdaki okgen ile ilk durumdaki okgenin benzerlik oran katr? A)
2 15

1 orannda 3 uzatlarak 2. ekil elde edilmitir. Buna gre bu ekillerin benzerlik oran katr?

Yukardaki 1. eklin kenarlar

B) 1

C)

15 14

D)

5 4

A)

1 3

B)

3 4

C) 1

D)

5 4

255

Birikimli Test

1.

(1 + 3 4) (+5 2 7) 6. ileminin sonucu katr? A) 2 B) 0 C) 2 D) 4

3 says aadakilerden hangisine 7

eittir? A)
24 7

B)

10 7

C)

4 7

D)

1 7

2.

15 3 (2) . 4 ileminin sonucu katr? A) 28 B) 13 C) 12 D) 8 7.

0, 004 1, 5 . 0, 01 0, 03

ileminin sonucu katr? 3. (2! + 0!)! ileminin sonucu katr? A) 2 B) 4 C) 5 D) 6 A) 0,2 B) 2 C) 20 D) 200

4.

9 a= , 13

15 b= , 19

12 c= 8

8.

a ,b +b,a a +b

ileminin sonucu katr? A) 1 B)

10 9

ise aadaki sralamalardan hangisi dorudur? A) c > b > a C) a > b > c B) c > a > b D) b > c > a

C)

5 4

D)

2 3

9. 5.
4 1 1 1 1 1 + + 5 2 3 2 5 3

Emel, zmesi gereken sorularn birinci gn

1 2 ini, ikinci gn sini zmtr. 4 3

ileminin sonucu katr? A)

5 6

Geriye kalan sorular tm sorularn kata kadr?

7 15

B)

23 30

C)

D) 0

A)

1 12

B)

5 12

C)

1 2

D)

3 4

256

10. 3x = 4y = 5z ve x y + z = 34 ise y katr? A) 24 B) 26 C) 28 D) 30

15. 360 YTL, aylk %15 faiz oran ile bankaya yatrlyor. 20 gn sonra ka YTL faiz geliri elde edilir? A) 36 B) 38 C) 40 D) 42

11. 6 kii gnde 5 saat alarak 12 para i yapyor. Buna gre 5 kii gnde 4 saat alarak ka para i yaparlar? A) 10 B) 9 C) 8 D) 7

16. 1200 YTL, aylk %16 faiz oran ile ka ay sonra 960 YTL faiz getirir? A) 7 B) 6 C) 5 D) 4

12. Bir miktar bilye ocua 1, 2 ve 3 saylaryla ters orantl olarak paylatrlyor. En az bilye alan ocuk 22 tane bilye alyorsa ocua toplam ka bilye datlmtr? A) 132 B) 121 C) 99 D) 88

17. Bir noktann bir doruya olan uzakln bulmak iin aadakilerden hangisi yaplr? A) Noktadan doruya bir dikme indirilir. B) Noktadan geen ve doruya paralel bir doru izilir. C) Doruya paralel bir doru izilir. D) Noktadan geecek ve doruyu kesecek ekilde bir ember izilir.

13. %12 krla 448 YTLye satlan bir rnn maliyeti ka YTLdir? A) 400 B) 380 C) 360 D) 340

18.
a d b c z t x y

14. %20 zararla 320 YTLye satlan bir rne sat fiyat zerinden %20 zam yaplyor. Bu rnn yeni sat fiyat ka YTL olur? A) 400 B) 384 C) 362 D) 355

Yukardaki ekle gre hangi alarn lleri eit deildir? A) a ve c C) x ve t B) z ve c D) b ve d

257

19. Bir okgenin bir i as ve ona komu olan d asnn lleri toplam ka derecedir? A) 45 B) 90 C) 180 D) 360

23.
y

A 5 D x C E 2 B

Yandaki ekilde BDE BAC ise

x oran katr? y

A)

2 5

B)

2 7

C)

3 5

D) 1

24. 20. Bir ongenin bir kesinden ka tane kegen izilebilir? A) 35 B) 30 C) 15 D) 7

Yukardaki ekilde ADE ABC ve BDF BAK dir. |AE| = 2 cm ve |EC| = 7 cm ise
FB katr? BK

21. A) Doru C) In

Yandaki eklin ad nedir? B) Yar doru D) Doru paras

A)

2 5

B)

2 7

C)

7 9

D) 1

25.
B D F

1 cm 3 cm 4 cm

C E G

1 22. Bir genin kenarlar orannda ksaltla3 rak yeni bir gen oluturuluyor.

Yukardaki ekilde ABC, ADE ve AFG benzerdir. IBCI // IDEI // IFGI dir. ekilde verilenlere gre
BD oran katr? DF
1 2

Bu iki genin benzerlik oran katr? A) 1 B)

2 3

C)

1 4

D)

1 3

A) 2

B) 1

C)

D)

1 4

258

eember r mbe vve e Daire Daire

360 o

Saatin kadran ember eklindedir. Saat 7.00de akrep ile yelkovan arasndaki kk ann ls ka derecedir?

259

rnek - zm
ember Dzlem zerinde sabit bir noktaya eit uzaklkta bulunan noktalarn oluturduu kmeye ember denir. Sabit nokta emberin merkezidir. ember zerindeki herhangi bir noktann emberin merkezine olan uzaklna emberin yarap denir.

r R O r r

O: emberin merkezi r: Yarap R: ap (2r)

O merkezli ve r yarapl ember (O, r) ile gsterilir. emberin pergelle izimi yaplrken pergel saat ynnde veya saat ynnn tersi ynde hareket ettirilir.

saat ynnde

saat ynnn tersi

Bir ember zerinde bulunduu dzlemi farkl blgeye ayrr.

emberin Dzlemde Ayrd Blgeler 1. emberin Kendisi

O E

N E olmak zere; |ON| = r koulunu salayan noktalarn kmesi emberin kendisini oluturur.

260

rnek - zm

2. emberin Blgesi P E olmak zere; |OP| < r koulunu salayan noktalarn kmesi emberin i
O E P

blgesidir. emberin merkezine olan uzaklklar, yarapnn uzunluundan daha kk olan noktalar kmesi emberin i blgesini oluturur.

3. emberin D Blgesi R E olmak zere;

R O E

|OR| > r koulunu salayan noktalarn kmesi emberin d blgesidir. emberin merkezine olan uzaklklar, yarap uzunluundan daha byk olan noktalar kmesi emberin d blgesini oluturur.

Daire emberin i blgesi ve kendisinin birleim kmesi daireyi oluturur.

O R r r Y

Daireye embersel blge de denir. Bir embere ait merkez noktas (O) ve yarap uzunluu (|OY| = r), emberin belirttii daireye de aittir.

O: Dairenin merkezi r: Dairenin yarap R: Dairenin ap O merkezli ve r yarapl daire D(O, r) ile gsterilir. Y D(O, r) olmak zere |OY| r kouluna uyan noktalar daireyi oluturur.

261

rnek - zm

rnek 234

Yandaki ekilde grlen iki noktalar kmesinin kesiimi (O, r) dir. Bu durumda (O, r) D(O, r) dir.

D(O, r)

(O, r)

Dzlemde Bir Doru ile Bir emberin Durumlar Dzlemde bir doru ile bir ember aadaki durumlarda bulunabilir. 1. Ortak noktalar yoktur. Ayrktrlar. Doru emberin dndadr. |ON| > |OK|
K

|OK| = r |ON| > r

d (O, r) =
d

2. Bir ortak noktalar vardr. ember ile tek ortak noktas olan doruya teet denir. |OT| = r
O r T d r K

d (O, r) = {T} Teetin deme noktas Tdir. d dorusu, (O, r) nin teet dorusudur.

Teetin deme noktas ve emberin merkezinden geen doru, teet dorusuna daima diktir. (d [OT]) 3. ki ortak noktalar vardr. Doru emberi iki farkl noktada keser. ember ile ortak iki noktas olan doruya kesen denir. |OH| < |OK|
K r

|OK| = r
O H d

r > |OH|
N

d (O, r) = {A, N} d dorusu (O, r) nin kesenidir.

262

rnek - zm

Bir ember zerindeki herhangi iki noktay birletiren doru parasna kiri denir. Merkezden geen kirie ap denir. ap emberin en uzun kiriidir.
O r

AP emberin simetri eksenidir.

rnek 235
E

dorusu zerinde yer alan [AB] bir kiritir.

A O

|AB| < R (ap en uzun kiritir.) |EF| = R (merkezden geen kiri)

l

[AK] kiriinin (O, r) yi ayrd ember paralarna ember yay veya yay denir. Yaylar harfle gsterilir. ANK yay ANK eklinde, ANK yaynn uzunluu ise |ANK| eklinde gsterilir.
A O

263

rnek - zm
Kiriin zellikleri
K X L O H Y M

1. emberin merkezinden kirie indirilen dikme, kirii ve kiriin ayrd yaylar iki e paraya bler. [OH] [KM] ise |KH| = |HM| ve |KXL| = |LYM| olur.

H A

C O T E

2. Uzunluklar birbirine eit olan kiriler, emberin merkezine eit uzaklktadr. |AC| = |DE| ise |OH| = |OT| olur.
D

3. En uzun kiri aptr. Kiriler merkeze yaklatka uzunluklar artar.

H A E r O T r

B F D

|OH| < |OT| ise |AB| > |CD| olur.

C

N T

4. E uzunluktaki kirilerin ayrd yaylarn uzunluklar birbirine eittir. |AT| = |KM| ise |ANT| = |KLM| olur.
K L

N A1 T

5. Eit uzunluktaki kirilerin oluturduu daire paralarnn alanlar birbirine eittir. |AT| = |KM| ise A1 = A2 dir.
L K A2 M

264

ember ve Daire (K.1-2-3)

Neler rendim?

21

1. Aada verilen ekillere gre noktal yerlere uygun kmeleri yaznz.

a.
N r O R l T

(O, r) = ..................................

b. d (O, r) = .................................. c. d. D(O, r) = .................................. [(O, r) nin i blgesi] = ..................................

..................................

e. d D(O, r) =
d

a. d (O, r) = ................................ b. d D(O, r) = .................................. c.

K N T r O d

(O, r) = .................................. D(O, r) = ..................................

d.

e. d [(O, r) nin i blgesi] = .................................. f. (O, r) {O} = .................................. g. (O, r) [TO] = .................................. h. D(O, r) [TO] = ..................................

A l

. [TO] [(O, r) nin i blgesi] = ..................................

a. (O, r) NAR = ................................

E N O Z r Y A

b. D(O, r) NAR = .................................. c. D(O, r) ROY = .................................. d. NEZ (O, r) = e. NEZ D(O, r) = f. NEZ [AN =
.................................. ..................................

.................................. ..................................

g. [RY] D(O, r) =

265

2.
E

Z M L

a. Verilen uzunluklarn hangi ember elemanna ait olduunu yay, kiri, ap ya da yarap olarak belirtiniz. |KM| ................ |KL| ................ KEZ ................ |ML| ................ |NZ| ................ |KEZ| ................

r K N

b. |KM| = 5 cm ise |ML| ka cmdir?

3.
a. (M, r) nin i blgesine izilen ikizkenar genin adn yaznz.
H M r R
...............................................................................................................................

b. [NR] kiriinin zelliini dnerek |NH| ve |HR|nu <, > veya = sembollerinden birini kullanarak karlatrnz.
...............................................................................................................................

4.
ekildeki O merkezli emberde;
A H O 40 x

[OH] [AB] ve |AB| = 18 cm ise a. |AH| =

B
...........................

cm cm

b. |HB| =

...........................

c. m(HOB) = 40 ise m(HBO) = x ka derecedir?

5.
K A L X N O M Y

ekildeki O merkezli emberde; |ON| = |OL|,|AB| = (2a 3) cm ve |KM| = (a+7) cm ise a. a ka cmdir? b. |KM| ka cmdir?

c. |AXB| = 6 cm ise |KYM| ka cmdir?

266

ember ve Daire (K.1-2-3)

1. Aadakilerden hangisi dairenin tanmdr? A) emberin kendisiyle d blgesinin birleim kmesidir. B) emberin kendisiyle i blgesinin birleim kmesidir. C) emberin kendisiyle i ve d blgelerinin birleim kmesidir. D) emberin i ve d blgelerinin birleim kmesidir. 6.
A O H r T D B

Konu Testi

21

5.

Y r O A N

Yandaki (O,r) iin ember zerinde gsterilen taral ksmn uzunluu aadakilerden hangisi ile gsterilir?

A) |YAN| B) (Y A N) C) |Y A N| D) Y A N

Yandaki O merkezi emberde [AB] [OH], [OT] [CD] ve |OH| < |OT| ise

2.

Aadakilerden hangisi kesinlikle dorudur? A) Teete deme noktasndan izilen dik doru, emberin merkezinden geer. B) Teet apa diktir. C) Teet yarapa diktir. D) Bir teet dorusu ile bir emberin iki ortak noktas vardr.

I. |CD| < |AB| II. |CT| > |TD| III. |AH| = |HB| ifadelerinden hangisi ya da hangileri dorudur? A) I B) I II C) I III D) III

7.
M H O T K C N

3.

Aadakilerden hangisi i blgesindeki noktalar iermesi bakmndan dierlerinden farkldr? A) Daire C) ember B) gensel Blge D) embersel Blge

Yandaki O merkezli emberde [OK] [TC], [OH] [MN] ve |OH| = |OK| dur. |HN| = 3 cm ise |TC| ka cmdir? C) 5 D) 6

A) 3

B) 4

8. 4.
B O r C d

Yandaki ekil iin aadakilerden hangisi dorudur?

A r O

(O,r) de kesen ve yarap 7 cmdir.

H B l

A) d (O,r) = B) d D (O,r) =[BC] C) d [ (O,r) i blge] = [BC] D) d [ (O,r) d blge] = d A) 7 B) 6

|OH| = 2x 3 cm ise nin (O,r) yi iki ayr noktada kesmesi iin xin alabilecei en byk tam say deeri katr? C) 5 D) 4

267

9.
O

ekilde O emberde

merkezli

13.
A H r O C

m (AOB) = 70 ise
B

m (OBA) ka derecedir? C) 65 D) 70

Yandaki (O,r) ile d dorusunun durumunu aadakilerden hangisi en iyi aklar?

~ ~

A) 55

B) 60

A) emberin merkezinden kirie indirilen dikme, kiri ve kiriin ayrd yay iki e paraya ayrr. B) emberin merkezinden teete indirilen dikme, teet ve teetin ayrd yay iki e paraya ayrr. C) emberin merkezinden yaya indirilen dikme, yay iki e paraya ayrr. D) emberin merkezinden kesene indirilen dikme, keseni ve kesenin yayn iki e paraya ayrr.

10.

K H M N

ekildeki M merkezli emberde [MH] [KN] ve |KN| = 16 cm ise |HN| ka cmdir?

A) 10 11.

B) 9

C) 8

D) 7

O r A B H

14.
O

ekildeki O emberde |DC| = 8 cm ve

merkezli

Yukardaki O merkezli, r yarapl ember iin I. |OH|>r II. d (O,r) = {B} III. d (O,r) = IV. d D (O,r) = {B} ifadelerinden hangileri dorudur? A) I II B) I III C) II IV D) III IV

|BC| = 15 cmdir.

evre (BCD) = 40 cm ise |OC| ka cmdir? A) 7 B)

15 2

C) 8

D)

17 2

12.
M O N d

ekildeki O merkezli, 10 cm apl ember; d dorusuna N noktasnda teettir. |ON|=(2x+3) cm ise x ka cmdir?

15.
T B

C H D

Yandaki ekilde O merkezli ember verilmitir. |AB| = |CD|, |OH| = 2 cm ve

|OT| = (3x1) cm ise x ka cmdir? D) 1 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

A) 4

B) 3

C) 2

268

rnek - zm
emberde A
X

M merkezli, r yarapl yandaki emberde;

r M Z

(XMY)nn grd yay (XZY) dr. emberde alarn ls ember zerindeki yaylarn yardmyla bulunur.

M merkezli, r yarapl ember

Merkez A: Kesi emberin merkezinde olan aya merkez a denir. Merkez ann ls grd yayn lsne eittir.
Y

m(AOB) = m(AXB) = dr. (AXB) merkez ann grd yaydr.

O A a B

(AXB) minr (kk) ember yay, (AYB) majr (byk) ember yay olarak adlandrlr.

O merkezli ember

Merkez ann grd ember yay, minr yay olmaldr.

Bir emberin tamamnn ls 360 dir. ls 360 olan aya tam a denir.

emberin yars 180 lik yaya karlk gelir. Dolaysyla en byk merkez a ls 180 dir. En kk merkez a ls ise 0 dir. ls 180 olan aya doru a denir.

Yandaki O merkezli emberde [AB] aptr. m(AXB) = 180 dir. Bu durumda m(AYB) = m(AXB) dir. O merkezli ember

269

rnek - zm
rnek 236
Minr ve majr yaylarnn lleri oran derecedir?
1 olan emberin majr yaynn ls ka 17

m(ACB) = x minr yay

A C B O D

m(ADB) = 17x majr yay + 360 = 18x 20 = x ise 17x = 340 dir. (majr yay)

evre A: Kesi emberin zerinde herhangi bir nokta olan aya evre a denir. evre ann ls, grd yayn lsnn yarsna eittir.
D x O A E r B

ADB : evre A [D (O, r)] m(ADB) = x iken m(AEB) = 2xtir. Buna gre 2m(ADB) = m(AEB) olur. (AEB) na evre ann grd yay denir.

O merkezli, r yarapl ember

rnek 237
A

O merkezli yandaki emberde

B 40 O

m(ABC) = 40 ise m(ADC) ve m(AOC) ka derecedir?

C

(ABC) ve (ADC) ayn yay gren evre alardr. evre ann ls grd yayn lsnn yarsna eittir. m(AEC) = 2m(ABC) = 2m(ADC) olduundan m(AEC) = 80 ve m(ADC) = 40 dir. (AOC) merkez adr ve ls grd yayn lsne eittir. Buna gre m(AEC) = 80 = m(AOC) dir.

270

rnek - zm

Bir emberde ayn yay gren evre alarnn lleri birbirine eittir. m(ABC) = m(ADC)

Bir emberde bir evre ann ls, ayn yay gren merkez ann lsnn yarsna eittir.
m(ABC) = m(AOC) 2

a a 2

rnek 238
C

O merkezli emberde m(ACB) ka derecedir?

[AB], O merkezli emberin apdr. apn altndaki yayn ls 180 dir.

(ACB), 180 lik ember yayn grdnden 2m(ACB) = 180 dir.

180

Buna gre m(ACB) = 90 olarak bulunur.

Bir emberde ap gren evre ann ls 90 dir.

rnek 239
A

O merkezli ember (ABC) ap gren evre adr.

M merkezli ember (KLN) ap gren evre adr.

O merkezli ember (DAC) ap gren evre adr.

271

rnek - zm

Teet Kiri A: Kesi ember zerinde ve kollarndan biri kiri dieri teet olan aya teet kiri a denir. Teet kiri ann ls, grd yayn lsnn yarsna eittir. [TL d (O, r) = {T} LTM : Teet Kiri A m(LTM) = x iken m(LKT) = 2x tir. Buna gre 2 . m(LTM) = m(LKT) olur. (LKT) teet kiri ann grd yaydr. O merkezli ember

rnek 240
Yandaki O merkezli emberde m(NOT) = 50 ise m(NTM) ka
T M O 50 K d

derecedir?

(NOT) merkez a olduundan

T M d

m(NOT) = 50 = m(NKT) dr. NTM teet kiri a olduundan ls grd yayn lsnn yarsna eittir. 2 . m(NTM) = m(NKT) = 50 dir. Buna gre m(NTM) = 25 olarak bulunur.
K

50

A: Bir emberin iine izilen birbirini kesen iki kiri arasnda kalan aya i a denir. ann ls, grd yaylarn lleri toplamnn yarsdr.
E A N C Y D B

m(AEB) + m(CYD) m(ANB) = m(CND) = 2

ann kesi emberin iindedir.

272

rnek - zm
rnek 241
D A N
40

Yandaki ekilde m(AFB) = 30, m(CLG) = 40 dir. Buna gre m(ANB) ka derecedir?
L

30

G E

2 . m (AFB) = m(ADB) = 30 . 2 = 60 dir. 2 . m(CLG) = m(CEG) = 40 . 2 = 80 dir.

m(ANB) = m(ADB) + m(CEG) 60 + 80 140 = = = 70 olur. 2 2 2

D A: Kollar emberi kesen veya embere teet olan aya d a denir. D ann ls, grd yaylarn lleri farknn yarsdr. D ann kesi emberin dndadr.
C B F E A T A L K E

G D

m(A) =

m(CGD) m(BFE) 2

m(A) =

m(TLF) m(TKE) 2

rnek 242
C F D O B E
G

O merkezli emberde m(A) = 30 ve m(CFD) = 80 ise m(BGE) ka derecedir?

A

m(A) =

m(CFD) m(BGE) 80 m(BGE) = 30 = ise 2 2

60 = 80 m(BGE) ve m(BGE) = 20o olarak bulunur.

273

Neler rendim?

22

ember ve Daire (K.4-5)

1. Aada O merkezli emberlerde verilen evre a llerini kullanarak istenilen ember

yaylarnn llerini bulunuz a.
A D O B 40 C B D

b.

A 50 O C

c.

O 60 C B

m(ADC) =

.................

m(BDC) = ................

m(ADC) =

.................

2. Aada verilen O merkezli emberlerde istenen a ve yay llerini bulunuz.

a. b.
A 40 O B

c.

C
C

m(AOB) =

...............

m(ABC) =

...............

m(ADC) = 100 ise m(ABC) =

....................

d.

A 75 B C D

e.

f.
O

O B

170

C
...............

m(BDC) = g.
A

...............

m(ABC) = h.
B A 60 K 40 E F

m(ABC) = .
D K
20

...............

120 O B D C

70

B
...............

m(ADC) + m(ABC) =

...............

m(CKA) =

m(DKE) =

...............

274

3. Aada verilen O merkezli emberlerde istenen yay ve a llerini bulunuz.

a.
E G D

m(BAC) = 70 ve m(BFC) = 100

b.
E F B

m(EAD) = 40 ve m(EFD) = 20 ise m(BGC) = m(BDC) =

........... ...........

40

A 70 B F C

ise m(EGD) =
.............

D G

c.
B O

|OB| = (2x 1) cm ve|OC| = (3x 5) cm ise emberin ap ka cmdir?

d.

m(ADC) = 100, |AB| = |AC|

C

ise m(BEC) =
............

B C E

e.

A D O B C

m(ADC) = 70 ise f. m(ABC) =

.............

d dorusu T noktasnda embere teet

d D

m(AOC) =............
B 78 T

ise m(ATD) =
...........

g.
B C A

[AT, T noktasnda embere teettir. m(BTA) = 40, m(CDT) = 140 ise m(A) = .............

h.

m(ADT) = 170 ve m(CET)= 60

D

40

ise m(ABT) = .............

T D

C B E T

i.

d dorusu B noktasnda embere teettir. m(AEB) = 150

j.

A d

d dorusu T noktasnda embere teettir.

T

10 0

m(OTB) =

...........

B D

ise
d

m(ABD) =

...........

275

Konu Testi

22

ember ve Daire (K.4-5)

6.
A

1.

Aadaki alardan hangisinin kesi ember zerindedir? A) Merkez a C) Tam a B) Teet kiri a D) Tmler a

O T 100 C N d

120 B

Yandaki O merkezli emberde, d dorusu embere T noktasnda teettir. m(AOB) = 120 ve m(ATN) = 100 ise m(TCB) ka derecedir?

2.

Aadaki alardan hangisinin kesi emberin zerinde deildir? A) ap gren evre a B) evre a C) Teet kiri a D) Merkez a 7.

A) 60

B) 70

C) 80

D) 90

3.

Aadaki alardan hangisinin kesi emberin d blgesinde yer alr? A) a C) Teet kiri a B) Merkez a D) D a

Bir emberde ap gren evre a ile ayn yay gren bir evre ann ls iin aadakilerden hangisi sylenebilir? A) evre ann ls, ap gren evre ann lsnn yarsdr. B) ap gren evre ann ls, evre ann lsnn yarsdr. C) Alarn lleri eittir. D) ki ann ls karlatrlamaz.

4.

Bir emberde merkez ann grd ember yaynn dier ad aadakilerden hangisidir? A) Minr yay C) yay B) Majr yay D) evresel yay 8. O merkezli embere d dorusu T noktasnda teettir.

A O N B K T d

5.
A O C

Yandaki emberin merkezi O noktas ise aadakilerden hangisi yanltr?

A) [AC] aptr. B) m(ABC) = 180 dir C) m(ACB) > 90 dir. D) m(B) = 90 dir.

m(AOT) nn bulunabilmesi iin aadakilerden hangisinin verilmesi yeterli olmaz? A) m(AON) C) m(ABT) B) m(OAN) D) m(ATK)

276

9.

13.

T 36 x S d

D F C E A

ekildeki O merkezli emberde d dorusu T noktasnda teettir.

Yukardaki ekilde grlen m(BAC) nn bulunabilmesi iin I. m(BEC) II. m(BDE) III. m(DFE) niceliklerinden hangisi ya da hangilerinin bilinmesi yeterlidir? A) Yanlz I C) I ve II 10.
A B

m(TSO) = 36 ise m(TOS) = x ka derecedir? A) 60 B) 58 C) 56 D) 54

14.
A O D C B

B) Yanlz II D) I ve III ekildeki emberin iine izilen ABD geninde |AD| = |BD| dir.
C

ekildeki O merkezli emberin iine ABCD drtgeni iziliyor. Buna gre

I. m(A) = m(C) = 90 II. m(ABC) = m(ADC) = 90

120

m(BC D) = 120 ise m(ADB) ka derecedir? III. m(ABC) + m(ADC) = 180 IV. m(ABC) = 180 ifadelerinden hangileri dorudur? A) I II B) I III C) II IV D) III IV

A) 50 11.
A

B) 60

C) 70

D) 80

B O C 100

ekildeki O merkezli emberde m(COD) = 100 ise m(BAC) ka derecedir?

D

15.
T 32 O M

A) 40 12.
A

B) 45

C) 50

D) 55

C D

ekildeki O merkezli emberde |AB| = |AC| ve m(ABC) = 62 ise

C

ekildeki O merkezli emberde [CT, T noktasnda embere teettir. [TM] // [CD ve m(TMO) = 32 ise m(TCO) ka derecedir?

m(OBC) ka derecedir?

A) 36

B) 34

C) 27

D) 22,5

A) 36

B) 48

C) 58

D) 60

277

Blm Sonu Testi

8
ember ve Daire
4.
A

1.

Aadaki O merkezli emberlerden hangisi ap ile birlikte izilmitir? A)

A O B C A T

B)
O

d S

Yukarda O merkezli ember ve M merkezli daire verilmitir. Her ikisinin de yaraplar birbirine eit olduuna gre aadakilerden hangisi yanltr? A) |AB| = |ST|

C)
O T n m

D)
A C

B O D

B) |OC| = |MK| C) emberin ii bo, dairenin ise doludur. D) ember ile daire birbirine etir.

2.
C O

A K

Yukardaki O merkezli ember iin aadakilerden hangisi yanltr? A) [MK] aptr. B) [OK] yaraptr. C) [AB] en byk kiritir. D) [AC], [BC], [AB] emberin kirileridir.

5.
k4 M O E k3 D

k1

F N V S T k2

3.
A C E O F G B D

ekildeki O merkezli ember iin aada verilenlerden hangisi dorudur?

Yukardaki ekilde k1, k2, k3 ve k4 dorular ile O merkezli ember verilmitir. Buna gre aadakilerden hangisi dorudur? A) k1 dorusu embere teettir. B) k2 dorusu, emberi D ve M noktalarnda keser. C) k3 dorusu ile ember ayrktrlar. D) k4 dorusu emberi E noktasnda keser.

A) m(AGB) < m(CGD) < m(EGF) B) m(CGD) < m(EGF) < m(AGB) C) m(EGF) < m(CGD) < m(AGB) D) m(CGD)< m(AGB) < m(CGD)

278

6.
d1 P R F C O M E

d2 d3 B K A S D

Yandaki ekilde d1, d2, d3 dorular ve O merkezli ember verilmitir. Buna gre aadakilerden hangisi yanltr?

9.

d dorusu ile O merkezli emberin birbirine gre durumlar aada verilmitir.

d d d L O O A K ekil I ekil II ekil III O

A) M ve F noktalar emberin zerindedir. B) E ve A noktalar emberin hem i hem d blgesindedir. C) P R ve S noktalar emberin d blge, sindedir. D) O, K ve C noktalar emberin i blgesindedir. 7. Aadaki izimlerden hangisi O merkezli r yarapl embere aittir? A)
r O
A

Buna gre aadakilerden hangisi yanltr? A) ekil Ide d dorusu ile emberin kesiimi yine d dorudur. B) ekil IIde [OA] yaraptr. C) ekil IIIte doru, emberi iki noktada keser. D) ekil IIde doru, embere teettir.

B)
O r

10.

D O d A T

Yandaki ekilde d dorusu O merkezli embere teettir. Aada verilenlerden hangisi emberin bir yay deildir? C) CT D) TO

C)
A O r B

D)

A r B

A) AT

B) BD

8.

Aadaki O merkezli ve yarap uzunluklar eit olan emberlerden hangisinde izilen kiriin uzunluu dierlerinden byktr? A)
O O E F

11.
k A O B

B)

C D

k dorusu O merkezli emberi ekildeki gibi kesmitir. Buna gre aadaki yorumlardan hangisi yaplamaz?

C)

A O B

D)
P O S

A) k dorusu emberin kesenidir. B) [AB] aptr. C) A noktas emberin i blgesindedir. D) k dorusu ile emberin iki ortak noktas vardr.

279

12.

1 K

d1 O

2 S K R

3 A O C B

16.

D B O A C

4 O r A

N M B

6 Y Z

Yandaki O merkezli embere gre aadaki yaylardan hangisini hem merkez a hem de evre a grr? C) ADB D) DB

A) BC

B) ACB

Yukardaki kutulardan hangilerinde kirii izilmeyen bir ember vardr? A) 1ve 6 B) 1 ve 4 C) 2 ve 3 D) 4 ve 5 17.
K R A C

13. O merkezli bir emberde bir merkez ann ls aadakilerden hangisi olamaz? A) 5 B) 45 C) 160 D) 190

O L B M N

Yandaki O merkezli emberde KLN asnn grd yay aadakilerden hangisidir?

A) LMN

B) KR

C) KRN

D) RN

14.

B O C

Yandaki ekilde O merkezli emberin merkez asnn grd yay aadakilerden hangisidir? B) BC C) CD D) AB

18.
D

A O P B

A) AD

Aadaki yaylardan hangisi O merkezli emberin merkez asn grmez?

15.
E r D

A O B C

Yandaki O merkezli embere gre;

A) PR

B) PB

C) PD

D)AB

I. AED EAB = AB II. DCB ABC = BC III. AED + DCB = 360 eitliklerinden hangisi ya da hangileri dorudur? A) Yanlz I C) I II B) Yanlz II D) I II III

19. Bir ember ve bu embere teet olan doru ile ilgili aadakilerden hangisi dorudur? A) Teet dorusu emberi kesmez. B) Teet dorusu emberi bir noktada keser. C) Teet dorusu ayn zamanda aptr. D) Teet dorusu emberi iki noktada keser.

280

20.

K O

ekilde verilen O merkezli ember iin

23.
B

A C

O D

ekildeki O merkezli emberde AOC asnn majr yay aadakilerden hangisidir?

I. m(KAN) = 2m(KLN) II. m(KLN) = m(KMN) III. m(KN) = 180 ifadelerinden hangisi ya da hangileri dorudur? A) Yanlz I C) I ve II B) Yanlz III D) II ve III

A) A B D

B) DC

C) AC

D) ADC

24. Aadakilerden hangisinde bir ember ve bir kesen doru birlikte verilmitir? A)
O d O

B)

21. O merkezli bir emberde bir merkez ann majr ve minr yaylarnn lleri toplam ka derecedir? A) 90 B) 180 C) 270 D) 360 C)
A O B

D)
A O

22.

D G E O F

ekildeki O merkezli emberde verilenlere gre

I. m(DEG) = m(DFG) II. |DF| = |EG| III. m(DOG) = m(DG) IV. m(EGF) = m(DOE) ifadelerinden hangisi ya da hangileri dorudur? A) Yanlz III C) II, III ve IV B) I, II ve III D) I, III ve IV

25.

A B O C d

ekilde verilen d dorusu ve O merkezli ember iin aadakilerden hangisi dorudur?

A) d dorusu emberi kesmez. B) d dorusu embere teettir. C) d dorusu emberi iki noktada keser. D) d dorusu emberi noktada keser.

281

Birikimli Test

1.
0 1 6 2 6 3 6 4 6 5 6 1 7 6 8 6

4.

2 saysnn arpma ilemine gre 3 tersi aadakilerden hangisidir? 2 A) 3 3 B) 2

Yukardaki say dorusunda gsterilen ilem aadakilerden hangisinde verilmitir?

1 1 A) 2 3 5 1 B) + 6 3

2 C) 3

3 D) 2

C)

1 1 + 3 2

D)

5 1 + 6 2

2.
0 1 2 3

5.

3 1 1 1 1+ 2 2 ileminin sonucu katr? 1 3 1 4

Yukardaki say dorusunda gsterilen ilem aadakilerden hangisinde verilmitir? A) 3 + C) 2 +

2 3 1 3

A) 1

B) 2

C) 3

D) 4

B) 3 D) 2

2 3 1 3

6.

0!+ 1! = ise 2 ileminin sonucu katr? 2! A) 1 B) 1 C) 1 D) 4 4 2

3.

Aadaki zelliklerden hangisi rasyonel saylar kmesinde toplama ilemine ait olamaz? A) Deime B) Etkisiz eleman C) Ters eleman D) Yutan eleman 7. x, y Z olmak zere 3x 3 = 2y+4 = 0 ise x y katr? A) 1 B) 0 C) 2 D) 3

282

8.

Aadaki geometrik cisimlerden hangisinin yalnz bir tane simetri ekseni vardr? A) Dik yamuk B) Paralelkenar C) Ekenar drtgen D) kizkenar yamuk

13.

Ky

3000 m

Aralarnda 3000 m mesafe olan iki traktr ayn anda ayn yne doru harekete balyor. A traktrnn hz saatte 30 km, B traktrnn hz saatte 45 kmdir. B traktr kye 20 dakikada vardna gre A traktr kye Bden ka dakika sonra varr? A) 20 B) 18 C) 16 D) 12

9.

Benzer iki genin benzerlik oran 1 dr. 6 Kk genin evre uzunluu 1,5 dm olduuna gre byk genin evre uzunluu ka cmdir? A) 9 B) 18 C) 45 D) 90

14. Ali doduunda Veli 2 yandadr. Buna gre Ali 7 yanda iken Velinin 10. ya gnne ka yl vardr? A) 4 B) 3 C) 2 D) 1

10. Bir genin i alarnn lleri 2, 3 ve 4 saylaryla doru orantldr. Buna gre en byk a ile en kk ann lleri arasndaki fark ka derecedir? A) 10 B) 20 C) 40 D) 80

15. 8 usta 100 metrelik duvar 10 gnde ryor. Ayn nitelikte 10 usta 150 metrelik duvar ka gnde rer? A) 8 B) 10 C) 12 D) 15

45

15 x D. O.

11. Ik, uzayda 1 saniyede 300 000 m yol alrsa bir saatin 1 inde ka bin metre yol 60 alr? A) 18 C) 1800 B) 180 D) 18 000

16.

15

orants veriliyor.

Buna gre aadaki problemlerden hangisi bu orant kullanlarak zlemez? A) 45 kiinin 15 gnde yapt bir ii, 15 kii ka gnde yapabilir? B) Bir yurtta 45 gnde 15 uval patates tketiliyor. Buna gre 15 gnde ka uval patates tketilir?

12. evresinin uzunluu 40 metre olan bir 3 karenin bir kenarnn uzunluunun arpma ilemine gre tersi katr? A) 3 10 B) 3 5 C) 10 3 D) 5 3

C) 45 tane kaza 15 dakikada katlayan Buse, 15 kaza ka dakikada katlar? D) 45 kg budaydan 15 kg un elde edildiine gre 15 kg budaydan ka kg un elde edilir?

283

17. %20 krla 240 YTLye satlan bir bisikletin mal olu fiyat ka YTLdir? A) 170 B) 180 C) 190 D) 200

22.

18. Bir satc elindeki maln %20sini %50 krla, geriye kalann ise %20 zararla satyor. Buna gre satcnn bu sattaki kr zarar durumu ne olur? A) %6 kr C) %6 zarar B) %4 kr D) %4 zarar

ABCD dik yamuunda [AB] // [DC], 2m(BCA) = 3m(ACD) ve m(ABC) = 120 ise m(DAC) ka derecedir? A) 66 B) 67 C) 68 D) 69

19.
a

A b d

Yandaki ekilde d dorusu A noktasndan gemektedir. m(B) = m(C) = 80 ise a + b toplam ka derecedir? C) 140 D) 160

23. ki ikizkenar gen ile I. Deltoid II. Kare III. Begen

geometrik ekillerinden hangisi ya da hangileri oluturulabilir? A) Yanlz I B) Yanlz II D) II ve III

A) 80

B) 110

C) I ve II

20. Bir ann tmlerinin lsnn btnlerininkine oran 1 ise bu ann ls 4 ka derecedir? A) 40 B) 60 C) 80 D) 100

24.

A O D C

Yandaki ekilde O merkezli ember veriliyor.

50 B

m(ABC) = 50 ise m(AOC) + m(ADC) toplam ka derecedir?

21.

A 50 42

A) 100

B) 150

C) 200

D) 250

25. Aadakilerden hangisi dorudur?

70 B D C

A) Kegen uzunluklar toplamnn yars deltoidin alann verir. B) Bir emberde evre ann ls grd yayn lsne eittir. C) Karenin kegenleri birbirini dik ortalar. D) emberin evresi 180 lik yay lsne eittir.

Yukardaki gende verilen a llerine gre aadaki sralamalardan hangisi yanltr? A) |AC| > |AB| C) |BC| > |AC| B) |AD| > |AB| D) |DC| > |AD|

284

GEOMETRK
GEOMETRK CSMLER CSMLER
A

B
Yukardaki ekilde 4 birim kpten oluan bir yap verilmitir. Yapnn yzeyinde hareket ederek A noktasndan B noktasna ka farkl yoldan gidilebilir?

285

rnek - zm

Dairesel Silindir

st taban

KONSERVE

Yan yz Alt taban

Konserve kutusu, kalem pil, vb. cisimler yap olarak silindir eklindedirler. Birbirine e ve paralel olan iki dairesel tabana ve bir yan yze sahip olan geometrik cisme dairesel silindir denir. Tabanlarn merkezlerini birletiren doruya eksen denir. Dairesel silindirin ekseni tabanlara dik ise dik dairesel silindir, eik ise eik dairesel silindir denir. Tabanlarn karlkl iki noktasn birletiren ve silindirin eksenine paralel olan dorulara silindirin ana dorular denir. Dik dairesel silindirin ana dorular taban dzlemine diktir.

14444244443

01

st taban

14444244443 Ykseklik

01

st taban

02

Alt taban

02

Ek

Yan yz

Yan yz

Alt taban

Ana dorular Dik dairesel silindir

Ana dorular Eik dairesel silindir

rnek 243
01 B

Yandaki dik silindirde [01B] ve [02A] silindirin yarapdr. |01B| = |02A| ve [0201] [01B] dir. |0102| silindirin yksekliidir.

02

[BA] silindirin ana dorusudur.

286

Ykseklik

Eksen

se

rnek - zm

rnek 244
Bir silindirin yan yz dikdrtgensel blge eklinde olabilecei gibi karesel blge eklinde de olabilir.
r r b a a a

r ekil I

r ekil II

ekil Ide b = 2r, ekil IIde a = 2rdir. Yan yz karesel blge eklinde olan bir silindirde tabanda yer alan dairelerin evre uzunluu, ykseklie eittir.

rnek 245
ekildeki silindirin taban yarap 2 cm, ykseklii 4 cmdir. Buna gre bu silindirin anmn izelim. Anmnda yer alan dikdrtgensel blgenin kenar uzunluklarn bulalm.
2 cm

4 cm

2 cm

Bu silindirin anmnda iki daire ve bir dikdrtgensel blge vardr. Anmda ABCD dikdrtgeninin eni 4 cm, boyu ise tabanlarda yer alan dairelerin evre uzunluu kadardr. Buna gre IABI = IDCI = 2.r = 2.2 = 4 cmdir.

287

rnek - zm

rnek 246
Taban yarapnn uzunluu 3 cm, ykseklii 5 cm olan dik silindirin anmnn evre uzunluunu ve yzey alann bulalm. Sz edilen silindir ve anmnn ekli aadaki gibidir.

3 cm 3 cm

5 cm

5 cm

3 cm

Anmn evre uzunluu, iki daire ve dikdrtgensel blgenin evre uzunluklarnn toplamna eittir. Dairelerden birinin evre uzunluu = 2.r = 2.3 = 6 cmdir. Dikdrtgensel blgenin evre uzunluu = 2(a+b) = 2.(5+6) = 10 + 12 cm dir. Buna gre anmn evre uzunluu 2.6 + 10 + 12 = 10 + 24 cmdir. Silindirin yzey alan = 2 x Taban alan + Yanal alan = 2.(r2) + a.b = 2.(32) + 5.6 = 18 + 30 = 48 cm2 Bu silindirin hacmini de aadaki gibi bulabiliriz. Silindirin hacmi = Taban alan x Ykseklik = r2 . h = .32 . 5 = 45 cm3

288

rnek - zm

Bir Yapnn Farkl Ynden Grnm

rnek 247
st

Yandaki yapnn nden stten sadan soldan grnmlerini kareli kda izerek gsterelim.
sa

sol n

stten

nden

sadan

soldan

Verilen eklin izometrik kt zerindeki izimi aadaki gibidir.

289

rnek - zm

rnek 248
Yandaki yapnn nden, stten, sadan ve soldan grnmlerini kareli kda izelim.

nden

sadan

soldan

Kareli kda izdiimiz eklin izometrik kttaki grnts yandaki gibidir.

stten Kareli kttaki grntler zometrik kttaki grnt

rnek 249
Aada izometrik kttaki grnts verilen yapnn farkl ynlerden grntlerini kareli kda iziniz.

290

Geometrik Cisimler (K.1-2)

1.

Neler rendim?

23

Aada verilen dik ve eik silindirlerin ana dorularn, yksekliklerini ve yaraplarn izerek gsteriniz. a.
B 01

c.
01 A

02 Dik silindir

02 Eik silindir

b.
01 B

d.
A 01

02 Dik silindir

02 Eik silindir

2.

Aada verilen silindirin anmn iziniz.

01

02

291

3.

Aada izometrik kda izilmi ve birim kplerden olumu yaplarn stten, nden, sadan ve soldan grntlerini verilen kareli ktlara iziniz.

292

Geometrik Cisimler (K.1-2)

1. Aadakilerden hangisi silindirin hacminin bulunmasnda kullanlamaz? A) B) C) D) says Ykseklik Tabann yarap Cisim kegeni 5.

Konu Testi

23

Aadakilerden hangisi yanltr? A) Silindirde ykseklik daima yaraptan byktr. B) Silindirin ykseklii daima 90 lik a ile belirlenir. C) Dik silindirin ykseklii silindirin apna diktir. D) Silindirin yan yzn ana dorular oluturur.

2.

Aadakilerden hangisi bir dik silindirin anmnda bulunan bir geometrik ekil olamaz? A) Kare C) Dikdrtgen B) Daire D) Yamuk

6.

Aadakilerden hangisi bir dik silindir rnei olamaz? A) B)

3.

Aadaki ekillerden hangisinin stten nden ve her iki yandan grnm ayndr? A) B) C) D)

C)

D)

7 ve 8. sorular aadaki ekle gre yantlaynz.

14444244443

a 02

a 01

4.

Bir dik silindirin anm aadakilerin hangisi olabilir? A) B) 7.

Yukarda yarap a birim olan iki daire ve bir kenarnn uzunluu x br olan bir dikdrtgen veriliyor. Buna gre aadakilerden hangisi dorudur? A) Yukardaki anm bir eik silindire aittir. B) Silindirin yarap x birimdir. C) Dairenin evresi x birimdir. D) Silindirin ykseklii 2a birimdir.

C)

D)

293

8.

Verilen anm aadaki geometrik cisimlerden hangisine aittir? A)

0 x

10. ekildeki yapda yz de grnen ka tane birim kp vardr? A) 10 B) 6 C) 4 D) 2

B)
14243
a 01 a

0 a x

11. Yapda iki yz de grnen ka tane birim kp vardr? A) 12 B) 10 C) 8 D) 6

01

C)

24 14

0 a

D)

12. Yapnn stten grnm aadakilerden hangisindeki gibidir? A) B) C) D)

a 01

9.

Yandaki geometrik cismin ok ile belirtilen ynden grnm aadaki geometrik cisimlerden hangisinin stten grnmyle ayndr? A) B)

13, 14 ve 15. sorular aadaki ekle gre yantlaynz.

C)

D)

13. Geometrik cismin ok ile gsterilen ynden grntsnde ka tane birim kare vardr? A) 18 10, 11 ve 12. sorular aadaki ekle gre yantlaynz. B) 17 C) 16 D) 15

14. Geometrik cisimde ka tane birim kpn yalnz bir yz grnmektedir? A) 18 B) 17 C) 14 D) 12

15. Geometrik cismi oluturan kplerin bir ayrt 1 cm ise ok ile gsterilen yndeki grntsnn alan ka cm2 dir? A) 17 B) 34 C) 68 D) 102

294

Blm Sonu Testi

Geometrik Cisimler
1. Aadakilerden hangisi dik silindirin bir zellii deildir? A) Dik silindirin ykseklii, tabanlar aras uzakla eittir. B) Tabanlar birer dairedir. C) Dik silindirin alan, taban alanlarnn toplamna eittir. D) Dik silindirin yan yz bir drtgensel blgedir. C) D) 5.

Aadakilerden hangisi bir eik silindirdir? A) B)

2.

Aadakilerden hangisi silindir rnei olabilir? A) Tekerlek C) Elma B) Su borusu D) Top

3.

Aadakilerden hangisi bir dik silindirin anm olamaz? A)

2r r r ekil I ekil II ekil III

B)

6.

2r

Yukarda verilen ekillere gre aadakilerden hangisi sylenemez? A) ekil I silindirin ak hlidir. D)

C)
r

2r

B) ekil II, ekil Ideki dikdrtgenin rulo haline gelmi halidir. C) ekil III bir anmdr.
2r

D) ekiller silindirin oluumunu gstermektedir.

3r

4.

Aadakilerden hangisi silindirin bir eleman deildir? A) Ykseklik C) Cisim kegeni B) Taban yarap D) Ana dorusu

7.

Aadakilerden hangisi bir silindir rnei olamaz? A) Su borusu C) Varil B) Deney tp D) Huni

295

8.

Yandaki eklin sadan grnm aadakilerden hangisidir?

11.

Yandaki eklin stten grnm aadakilerden hangisidir?

A)

B) A) B)

C)

D)

C)

D)

9.

Yandaki eklin nden grnm aadakilerden hangisidir? A) B)

C)

D) 12. Aadaki ekillerden hangisinin her iki yandan da grnm A) B) eklindedir?

10.

Yandaki eklin hangi ynlerden grnm birbirine e deildir? C) D)

A) B) C) D)

nden - sadan nden - soldan Sadan - soldan stten - nden

296

13.

15. Aadakilerden hangisine sadan bakldnda daha ok birim kare grnr? A) B)

Yukardaki eklin nden grnm aadakilerden hangisindeki gibidir? A) B) C) D)

C)

D)

16, 17 ve 18. sorular aadaki yapya gre yantlaynz.

14.

16. Yapda iki yz grnen ka tane kp vardr? A) 4 B) 5 C) 6 D) 7

Yukardaki ekle yukardan bakldnda ka tane birim kare grnr? A) 15 B) 18 C) 24 D) 30

17. Yapya ok ile gsterilen ynden bakldnda ka tane birim kare grnr? A) 5 B) 6 C) 7 D) 8

297

18. Yapda yz grnen ka tane kp vardr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

22, 23, 24 ve 25. sorular aadaki ekle gre yantlaynz.

O1 r

19.

st y sa O2 r

sol

Yukardaki yapya stten, sadan, soldan ve nden bakldnda ayn grntnn olumas iin en az ka birim kp yapdan kartlmaldr? A) 5 B) 6 C) 7 D) 8

22. xy + 2r2 ifadesi silindirin hangi niceliinin bulunmasn salar? A) Hacmi C) Yzey alan B) Taban alan D) Yanal alan

20.

Yandaki yapya hangi ynden baklrsa sadece bir tane birim kare grlr?

23. y = 6 cm ise silindirin taban yarap ka cmdir? ( = 3 alnz.) A)

1 2

B) 1

C) 2

D) 4

A) stten C) Soldan

B) Sadan D) nden

21.
A B C

Yandaki yapda A kpnn stne bir kp daha konuyor.

24. r = 3 cm ve x = 5 cm ise silindirin hacmi ka cm3 olur? ( = 3 alnz.) A) 155 B) 145 C) 135 D) 125

Elde edilen yeni yapnn sadan grnm aadakilerden hangisindeki gibi olur? A) B) 25. Silindirin ykseklii 4 cm artrlrsa yzey alan ka y cm artar? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

C)

D)

298

Birikimli Test

1.

Aadaki ekilde Alinin sayma pullarndan yararlanarak yapt bir arpma ilemi gsterilmitir.

4.

6 21 22 16 kesirlerinin byk, , ve 5 5 10 5

ten ke doru sralamas aadakilerden hangisidir? A)

6 16 22 21 > > > 5 5 10 5 22 16 21 6 > > > 10 5 5 5 21 6 22 16 > > > 5 10 5 5

Alinin yapt arpma ilemi aadakilerden hangisi ile ifade edilebilir? A) (2) . 3 = 6 C) (3) . 3 = 9 B) (3) . 2 = 6 D) (3) . (3) = +9

B)

C)

D) 2. (8) 2 ileminin sayma pullar kullanlarak gsterimi aadakilerden hangisidir? A)

21 16 22 6 > > > 5 5 10 5

5.
123

Btn

1 3

1 inin 3

1 1 i i olur. 2 6

B)

1 1 Yukardaki ekilde . ilemi model3 2 lenerek yaplmtr.

Buna gre aadakilerden hangisinde

3 . 2 ilemi modellenmitir? 4 3

C)
+ + + + + + + +

A)

D)
+ + + +

B)

C)

3.

a = 3, b = 1, c = 2 iin ba + ca ileminin sonucu katr? A) 9 B) 4 C) 4 D) 9

D)

299

6.

__ 0,475 ondalk kesri aadakilerden hangisine eittir? A)

475 99

11.

I. Bir okul, bir haftada 1000 tane dosya kd kullanyorsa bir ayda ka tane dosya kd kullanr? II. Bir a, bir kilo pirin ile drt kilo orba yapyorsa 10 kilo orba iin ka kilo pirin kullanr? III. Drt ii bir ii 10 gnde yaparsa 10 ii ayn ii ka gnde yapar?

B)

475 990

C)

400 990

D)

471 990

7.

2 2 says aadaki ilemlerden han7 gisinin sonucu deildir? 2 A) 2+ 7 2 B) 2+ 7 9 D) 1+ 7

IV. Bir havuzu bir musluk tek bana 3 saatte doldurursa, zde iki musluk havuzu ka saatte doldurur? Yukardaki problemlerden hangisi ya da hangilerinin zmnde ters orant kullanlr? A) I - IV C) III - IV B) II - III D) Yalnz III

C) 15 + 1 7 7

8.

Aadaki saylardan hangisi rasyonel saylar kmesinde toplama ileminin etkisiz elemandr? A) 1 B) 0 C) 1 D) 2

12. Oranlar

1 olan iki doal saynn toplam 2 45 ise byk say kk saydan ka faz-

ladr? A) 10 9.
5 ile top2 lanrsa sonu pozitif bir rasyonel say olur?

B) 15

C) 20

D) 25

Aadaki saylardan hangisi

A)

2 5

B)

5 2

C) 2,52

D) 2,50

13. 10. Aadakilerden hangisi rasyonel saylar kmesinde toplama ileminin bir zellii deildir? A) Etkisiz eleman C) Deime B) Birleme D) Yutan eleman

1 1 . 2 1 2 2 ileminin sonucu katr? 1 1 + 1 1 2 3

A)

9 14

B)

3 5

C)

9 16

D)

9 17

300

14. 100 yumurtas olan bir bakkal, yumurtalarn tanesini a YTLden alm, satt tm yumurtalardan b YTL kr elde etmitir. Buna gre bu bakkal yumurtalarn tanesini ka YTLden satmtr? A)
a +b 100 100 +b a

18. n kenarl bir dzgn okgenin kegen says aadakilerden hangisi ile bulunur?
2 A) n 2

B)

(n 2) (n 3) 3
n . (n 3) 2

B)

b 100 +a b 100

C)

n . (n 2) 3

D)

C)

D) a +

19. Bir dzgn begenin bir i asnn lsnn, bir d asnn lsne oran katr? 15. %18 KDVli sat fiyat 2360 YTL olan bir makinenin KDVsiz sat fiyat ka YTLdir? A) 2000 B) 2180 C) 2200 D) 2318 A)
7 2

B) 3

C)

5 2

D)

3 2

20. 16. Tmlerinin lsnn btnlerininkine 2 oran olan ann ls ka derecedir? 11 A) 180 B) 75 C) 70 D) 65 A) 20

Yandaki ekilde ABCDEF bir dzgn altgendir. Buna gre m(CBD) ka derecedir?

B) 30

C) 40

D) 50

17.

A 100 3x+10 O 2x B C

Yandaki ekilde m(AOC) = 100, m(COB) = (2x) ve m(AOB) = (3x + 10) dir.
A O 10x+10 80

21.

ekildeki O merkezli emberde m(ACB) = 80 ve m(AOB) = (10x+10) ise x ka derecedir?

Buna gre xin tmlerinin ls ka derecedir? A) 45 B) 40 C) 35 D) 30 A) 15

B) 20

C) 25

D) 30

301

22. Ayrtlarnn uzunluklar 2 cm, 3 cm ve 5 cm olan dikdrtgenler prizmasnn yzey alan ka cm2 dir? A) 60 B) 62 C) 64 D) 66

25.

ekildeki yapda iki yz grnen kplerin saysnn, yz grnen kplerin saysna oran katr? A)
15 4

B)

16 3

C)

17 3

D)

19 3

23. Aadakilerden hangisi dik silindirin tanmdr? A) B) C) D) Ekseni tabanlara dik olmayan silindirdir. Ekseni tabanlara dik olan silindirdir. Ana dorusu yan yzeyde olan silindirdir. Ykseklii yarapna eit olan silindirdir.

24.

ekildeki yapya stten bakldnda ka tane birim kare grnr?

A) 2

B) 3

C) 4

D) 5

302

Dnm Dnm geometrisi Geometrisi

dnm
geometrisi

Ayna

Aynann sa tarafndaki yaznn grnts sol tarafnda nasl grnr? izerek gsterebilir misiniz?

303

rnek - zm
Bir eklinYansmasnn Oluturulmas

Gl

Yansma

Yansma

Ayna

Yansmada eklin biimi ve boyutu deimez. eklin yn ters evrilir ve yeri deiir. eklin kendisi ile yansmas etir. Bir eklin simetrii (yansmas) oluturulurken; nce eklin belirli noktalarndan simetri eksenine dikme inilir. Daha sonra inilen dikmenin uzunluu kadar eksenin dier tarafna dik izgi uzatlr ve iaretlenir. Bu ilem her bir nokta iin tekrarlanarak eklin yansmas bulunur.

rnek 250
~ ~

~ ~

Simetri ekseni

Simetri ekseni ~ ~ ~ ~ Simetri ekseni

Yansmas izilen ekil, simetri ekseni zerinden

A D D A C C

katlanrsa, ekil ve yansmas st ste akr.

Simetri ekseni

~ ~
B

304

rnek - zm

Kareli kt zerinde verilen ekillerden hangisinde yansma simetrisi yoktur? A) B) C) D)

zm
Bir geometrik ekilde yansma simetrisi olmas iin ekilde izebileceimiz bir simetri dorusu bulunmaldr. ekillere uygun birer simetri dorusu izelim. A) B) C) D)

D seeneindeki eklin bir simetri dorusu yoktur. Bu nedenle bu ekilde yansma simetrisi de yoktur. Yant: D

rnek 251
Yandaki eklin verilen simetri eksenine gre yansmas aadakilerden hangisidir?
Simetri ekseni

A)

B)

C)

D)

eklin yansmasn bulmak iin, eklin zerindeki noktalardan simetri eksenine dik indirelim. Daha sonra eksenin dier tarafna indirdiimiz uzunluk kadar devam ederek noktalar iaretleyip eklimizin yansmasn oluturalm.

eklin yansmas B eeneinde doru olarak verilmitir.

~ ~

Simetri ekseni

305

Neler rendim?

24

Dnm Geometrisi (K.1)

h.
C

1. Aadaki ekillerin verilen simetri eksenlerine gre yansmalarn izerek gsteriniz. a.

D B

i.

b.

c.

2. Aadaki ekillerin nce 1. eksene gre d. e. yansmalarn, daha sonra izdiiniz yansmann 2. eksenine gre yansmasn iziniz.

1. eksen

1. eksen
2. eksen

2. eksen

f.

g.

1. eksen
2. eksen

306

Dnm Geometrisi (K.1)

1. Yandaki eklin verilen simetri eksenine gre yansmas aadakilerden hangisidir? 3.

Konu Testi

24

e
Simetri ekseni

ekildeki harfin verilen simetri eksenine gre yansmas aadakilerden hangisidir?

Simetri ekseni

A)

B) A)

C)

D) C)

e e e e

e e e e e e e e
B) D)

2.

Simetri ekseni

Yandaki eklin verilen simetri eksenine gre yansmas aadakilerden hangisidir? B) 4.

Simetri ekseni

A)

Yandaki eklin verilen simetri eksenine gre yansmas aadakilerden hangisidir? B)

C)

D)

A)

C)

D)

307

5.

Aadakilerden hangisindeki ekil yansmasyla birlikte verilmitir?

A) B)

7.

Simetri ekseni

6 saysnn verilen simetri eksenine gre yansmas aadakilerden hangisidir? B)

A)
C) D)

6 6 6 6 6 6 6 6
Simetri ekseni

6.

Yandaki eklin verilen simetri eksenine gre yansmas aadakilerden hangisidir?

8.

Simetri ekseni

A)

B) A) C) B) D)

C)

D)

308

6 6
Yandaki eklin verilen simetri eksenine gre yansmas aadakilerden hangisidir?

C)

D)

9.

Simetri ekseni

d harfinin verilen simetri eksenine gre yansmas aadakilerden hangisidir? B)

11.

A)

C)

C)

12. 10.
Simetri ekseni

Yandaki eklin verilen simetri eksenine gre yansmas aadakilerden hangisidr? B) D)

Simetri ekseni

A)

A) C)

C)

WW WW

W W W W

WW WW

R R R R
D) Yandaki eklin verilen simetri eksenine gre yansmas aadakilerden hangisidir? B)

d d d d d d d d
D)

d d d d

R
Simetri ekseni

Yandaki eklin verilen simetri eksenine gre yansmas aadakilerden hangisidir?

A)

R R R R
B)

R R R R

W W W W
D) 309

13.
D A

Yandaki eklin verilen simetri eksenine gre yansmas aadakilerden hangisidir?

15. Yansma iin aadaki ifadelerden hangisi yanltr? A) B) C) D) eklin eklin eklin eklin yn ters evrilir. yeri deimez. biimi deimez. kendisi ile yansmas etir.

B Simetri ekseni

A)

B)

B D

A D

C)

D)

14.

Yandaki eklin verilen simetri eksenine gre yansmas aadakilerden hangisidir?

Simetri ekseni

A)

B)

C)

D)

310

rnek - zm
Dnme Simetrisi Saatin akrep ve yelkovan 1 tam tur atarak dnme hareketi yaparlar.

Saat

Rzgar gl, dnme dolap, atl karnca, kap kolu ve evremizdeki birok yerde dnme hareketini gzlemleyebiliriz. Dnme hareketi bir ember izer. Dndrlen eklin biim ve boyutu deimez. Dndrlen eklin duruu ve yeri deiir.

Dnmenin yn emberin izim yn ile belirlenir. emberin izim yn ise saat yn veya saat ynnn tersi ile ifade edilir.

311

rnek - zm

rnek 252
Aadaki ekillerin dnme hareketlerini ekilleri izerek tamamlaynz.

F T

rnek 253
Aada verilen ekillerden hangileri bataki ekillerin dndrlm hli deildir? 1.

A)

T
B) C)

F
D) B) C) D) B) C) D)

2.

A)

3.

A)

312

rnek - zm

4.

A)

B)

C)

D)

5.

A)

B)

C)

D)

rnek 254

ekil, her admda saat ynnde 90 lik bir dnme hareketi yapmaktadr. Buna gre 4. admdaki durumu B eeneindeki gibidir.

rnek 255

V V V V
2 3

A)

B)

Yukardaki numaralandrlm ekiller belirli bir kurala gre sralanmtr. Buna gre 21. admda yer alan ekil aadakilerden hangisindeki gibi olmaldr? A) B) C) D)

V VV V V
3 4

V V VV V

Yandaki numaralandrlm ekiller bir kurala gre sralanmtr. Buna gre eklin 4. admdaki durumu aadakilerden hangisindeki gibidir? D)

C)

V V V V
................................. 21

313

rnek - zm

rnek 256
Aadaki ekilleri saat ynnn tersine dndrerek, dnme hareketini tamamlaynz.

314

rnek - zm

rnek 257

Aada, eklin saat ynnde dnme hareketlerinin tamam verilmitir.

Kurala uymayan ekil, B eeneinde verilmitir. B eeneindeki ekil soruda verilen eklin simetriidir.

rnek 258
Aadaki ekillerden hangisi yandaki eklin dndrlm hli deildir?

A)

B)

P P P PP
C)

P PP P PP
A) B)

P P P
D)

P P P PP

Aadaki ekillerden hangisi yandaki eklin dndrlmesi ile oluturulamaz?

C)

P P P
D)

P P P P P

P PP

P P P P P

315

Neler rendim?

25

Dnm Geometrisi (K.2)

5. Verilen eklin dndrlmesiyle oluturulamayacak ekilleri altlarndaki kutucuklara iaretleyiniz.

1. Aadaki ekilleri saat ynnde dndrerek rntleri tamamlaynz.

a.

b.

4 3

1 2

c.
2. Aadaki ekilleri saat ynnn tersine dndrerek birer rnt oluturunuz.

L M

d.
B

A D C C

B A D B

C D A A

D C B D

C B A

?
316

4. Aadaki ekiller belirli bir kurala gre sralanmtr. ? ile belirtilen yerlere uygun ekilleri iziniz.

5.
1. durum 2. durum

a.

1. durumdan, 2. duruma 30 dakikada

?
1 4. adm: 2 3 4

gelen bir ekil 630 lik dn ka dakikada tamamlar?

b.
................

?
40

1 40. adm:

c.
8

9 6 7 9

6 7 8 6

7 8 9 ................

?
103

6.

Aadaki kareli zemine bir ekle dnme hareketi yaptrarak bir rnt oluturunuz.

1 103. adm:

d.

K N

L M

M L

N K

N M

K L

L K

M N

?
5

1 5. adm:

e.
4

1 2 3 1

2 3 4 2

3 4 1
..............

?
79

1 79. adm:

317

Konu Testi

25

Dnm Geometrisi (K.2)

3. Yandaki eklin dndrlm hli aadakilerden hangisi olamaz?

9
A) B) C) D) 4. Yandaki eklin dndrlm hli aadakilerden hangisi olamaz? A) B) C) D)

A)

B)

2.

A)

C)

318

9 9
Yandaki eklin dndrlm hli aadakilerden hangisi olamaz? B) D)

C)

D)

9 9 9 9 9 99 9
1.

Aadakilerden hangisi yandaki eklin dndrlm hli deildir?

9 9

5.

?
1. 2. 3. 4.

7.
............... 1. 2. 3.

175.

Yukardaki numaralandrlm ekiller belirli bir kurala gre sralanmtr. Buna gre eklin 4. admdaki durumu aadakilerden hangisidir? A) B)

Yukardaki numaralandrlm ekiller bellirli bir kurala gre sralanmtr. Buna gre 175. admdaki ekil aadakilerden hangisi olabilir? A) B)

C)

D)

C)

D)

6.

1.

2.

?
3.

8.

4. 1. 2. 3.

..........

?
100.

Yukardaki numaralandrlm ekiller belirli bir kurala gre sralanmtr. Buna gre eklin 3. admdaki durumu aadakilerden hangisidir? A) B)

Yukardaki ekiller belli bir kurala gre dizilmitir. Buna gre 100. admda olmas gereken ekil aadakilerden hangisidir? A) B)

C)

D)

C)

D)

319

9.

Dnme hareketi iin aadakilerden hangisi dorudur? A) Dnme hareketi bir yarm ember izer. B) Dndrlen eklin biimi deiir. C) Dndrlen eklin boyutu deiir. D) Dndrlen eklin konumu deiir.

13.

1. durum

2. durum

1. durumdan 2. duruma 30 dakikada geen bir gsterge 270 lik bir ay ka dakikada alr? A) 45 C) 90 B) 60 D) 120

10. Bir eklin duruunun deimemesi iin ka derecelik ayla dndrlmesi gerekir? A) 90 B) 180 C) 270 D) 360

11. 14. Bir ekil saat ynnde 90 dndrlyor. Bu eklin balangtaki konuma getirilmesi iin saat ynnde ka derece daha dndrlmesi gerekir?
1. durum 2. durum

A) 90 C) 270

B) 180 D) 360

ekildeki anahtarn 1. durumdan 2. duruma gemesi 45 dakika srmektedir. Anahtarn 1. durumdan tekrar 1. duruma gelmesi iin ka saat gemesi gerekir? A) 1 C) 2,5 B) 1,5 D) 3

12.

3
1. 2.

.................

Yukardaki eklin 1. durumdan 2. duruma gemesi 5 dakika srmtr. Buna gre eklin 1. durumdan 16. duruma gemesi ka dakika srer? A) 70 B) 75 C) 80

3 3 3 3 3 3 3 3 3
15. Yandaki eklin saat ynnn tersine 270 dndrlm hli aadakilerden hangisinde verilmitir? B)
16.

D) 85

320

3 3 3 3 3 3 3 3
A) C) D)

3 3

rnek - zm

Dnme Hareketinin Merkezi ve As Dnme hareketi yapan saatin akrep ve yelkovann bal olduu pim, rzgar glndeki pim, dnme dolabn kollarnn birletii nokta vs. dnme hareketinin merkezidir.

Dnme merkezi Saat Rzgar gl

Dnme merkezi Dnme dolap

Dnme merkezi

Dnme hareketinde, eklin ilk ve son durumunun

Dnme as

oluturduu aya dnme as denir.

90 eyrek dnme

Dnme as 90 olan dnmeye eyrek dnme denir.

180

Dnme as 180 olan dnmeye yarm dnme denir. 180 lik dnme merkezil dnme olarak da adlandrlr. Bu hereket noktaya gre simetriktir.

Yarm dnme

rnek 259

Yandaki ekil A noktas etrafnda 180 dndrlmtr. Dndrme sonucunda oluan ekil, ilk eklin A noktasna gre simetriidir.

321

rnek - zm

Dnme Simetrisi Bir ekil kendi merkezi etrafnda 360 den kk olmak zere dndrldnde, en az bir defa kendisi ile akyorsa, bu ekil dnme simetrisine sahiptir.

eyrek dnme

Yarm (merkezil) dnme

Yandaki ekil 180 dndrldnde kendisi ile akmaktadr. Buna gre bu ekil, dnme simetrisine sahiptir.

ekilleri Bir Nokta Etrafnda Belirtilen Aya ve Yne Gre Dndrme

A

Yandaki ABC genini C noktas etrafnda saat ynnde 90 dndrelim.

B C

ekilde grld gibi A noktas

A

m(ACA) = 90 lik bir dnme yaparak A noktasna, B noktas m(BCB) = 90 lik bir dnme yaparak B noktasna gelmitir. Bylece ekil saat ynnde 90 dndrlmtr.

imdi ayn ekli C noktas etrafnda, saat ynnde 180 dndrelim.

A C B

Yukardaki ekilde A noktas m(ACA) = 180 lik dnme yaparak A noktasna, B noktas da m(BCB) = 180 lik dnme yaparak B noktasna gelmitir. Bylece ABC geni merkezil dnme ile dndrlmtr. Ayrca ABC geni ile ABC geni C noktasna gre simetriktir.

322

rnek - zm

Aada

eklinin A noktas etrafnda dnme hareketi verilmitir. ekil 1. duruma A noktas

etrafnda saat ynnde 90 dndrlerek, 2. duruma A noktas etrafnda saat ynnde 180 dndrlerek, 3. duruma ise A noktas etrafnda saat ynnde 270 dndrlerek gelmitir.

3. durum

A
270

90

1. durum
180

2. durum

rnek 260
Aadaki ekli A noktas etrafnda saat ynnn tersine 90, 180 ve 270 dndrnz.

323

rnek - zm

rnek 261
Aadaki ekli B noktas etrafnda saat ynnn tersine 90, 180 ve 270 dndrnz.

rnek 262
Aadaki ekli D noktasna gre merkezil dnme ile dndrnz.

324

Dnm Geometrisi (K.3)

1. Aadaki ekilleri eyrek dnme ile saat ynnde dndrnz.

Neler rendim?

26

3. Aadaki ekilleri, verilen nokta etrafnda merkezil dnme ile dndrnz.

2. Aadaki ekilleri yarm dnme ile saat ynnn tersine dndrnz.

325

4. Aadaki ekilleri belirtilen nokta etrafnda ve derecede saat ynnn tersine dndrnz.

180 dndrnz. 90 dndrnz.

180 dndrnz.

270 dndrnz.

270 dndrnz. 180 dndrnz.

90 dndrnz.

90 dndrnz.

326

Dnm Geometrisi (K.3)

Konu Testi

26

1.

Aadakilerden hangisi

eklinin

4.

Aadakilerden hangisi yarm dnme yapm hlidir? A) B) C)

eklinin

saat ynnn tersine eyrek dnme yapm hlidir? A) B) C) D)

D)

2.

Aadakilerden hangisi

eklinin

5.

Aadakilerden hangisi dnme simetrisine sahiptir? A) B) C) D)

saat ynnn tersine eyrek dnme yapm hlidir? A) B) C) D)

6. 3. Aadakilerden hangisi yarm dnme yapm hlidir? A) B) C) D) eklinin

Aadakilerden hangisi

eklinin

saat ynnn tersine 270 dndrlm hlidir? A) B) C) D)

327

7.

Yanda 1. durumu grlen ekil hangi nokta etrafnda 180 dndrlrse 2. durum meydana gelir?

10. Aadakilerden hangisi dnme simetrisine sahip deildir? A) B)

C) A) A B) B C) C D) D

D)

8.

Aadaki ekillerden hangisinde verilen noktaya gre merkezil dnme gereklemitir?

A)
A

B)
A

C)

D)
A

11.

Aadakilerden hangisi yandaki eklin saat ynnn tersine 270 dndrlm hlidir? A) B)

9.

Aadakilerden hangisindeki ekil, verilen noktaya gre saat ynnn tersine eyrek dnme yapmtr?
A) B) C) D)

C)

D)

328

12. Merkezil dnme ile ilgili aadakilerden hangisi yanltr? A) 180 lik dnmedir. B) Yarm dnmedir. C) Dnme noktasna gre simetriktir. D) eyrek dnmedir.

14. Aadaki ekillerden hangisinde verilen noktaya gre merkezil dnme gereklemitir?
A)
A

B)
A

C)
A

D)
A

13.

Aadakilerden hangisi yanda verilen eklin 360 dndrlm hlidir? 15. A) B) A) Yandaki eklin saat ynnde 90 dndrlmesi ile oluan ekil aadakilerden hangisidir? B)

C)

D)

C)

D)

329

Blm Sonu Testi 10

1.

Dnm Geometrisi
3. Yandaki eklin verilen eksene gre yansmas aadakilerden hangisidir?

Yandaki eklin verilen eksene gre yansmas aadakilerden hangisindeki gibidir?

Simetri ekseni

Simetri ekseni

A)

B)

A)

B)

C)

D)

C)

D)

4.

Simetri ekseni

2.

Yandaki eklin verilen eksene gre yansmas aadakilerden hangisidir?

Simetri ekseni

Yandaki eklin verilen eksene gre yansmas aadakilerden hangisidir?

A)

B)

A)

B)

C) C) D)

D)

330

5.

Aadakilerden hangisi yansma zelliine sahiptir?

A)

7.

Aadakilerden hangisi yandaki eklin dndrlm hli deildir?

B)

A)

B)

C)

D)

C)

D)

6.

Yandaki eklin verilen eksene gre yansmas aadakilerden hangisidir?

8.

Simetri ekseni

Ayadakilerden hangisi yandaki eklin dndrlm hli deildir?

A)

B)

A)

B)

C)

D)

C)

D)

331

9.

?
1

11.

...........................

Yukardaki ekiller bellirli bir kurala gre dizilmitir. Buna gre 1. admda aadaki ekillerden hangisi olmaldr? A) B)

56

Yukardaki eklin 1. durumdan 2. duruma gemesi 3 dakika srmtr. Buna gre eklin 1. durumdan 56. duruma gemesi ka dakika srer? A) 159 B) 162 C) 165 D) 168

C)

D)

10.
.....

?
12.

1. adm

2. adm

3. adm

98. adm

Yukardaki ekiller bellirli bir kurala gre dizilmitir. Buna gre 98. admda aadaki ekillerden hangisi olmaldr? A) B)

1.

2.

C)

D)

Yukardaki ekil, 1. durumdan 2. duruma saat ynnde 270 dnerek 1 saatte gelmitir. Bu ekil 90 lik dnmeyi ka dakikada yapar? A) 20 B) 30 C) 45 D) 50

332

13.

Aadakilerden hangisi yandaki eklin saat ynnde eyrek dnme yapm hlidir?

15.

Aadakilerden hangisi yandaki eklin yarm dnme yapm hlidir?

A) A) B)

B)

C) C) D)

D)

14.

Aadakilerden hangisi yandaki eklin saat ynnn tersine 90 dndrlm hlidir? 16. Aadakilerden hangisi dnme simetrisine sahip deildir? A) B)

A)

B)

C)

D) C) D)

333

17.

Aadakilerden hangisi yandaki eklin saat ynnde 270 dndrlm hlidir? A) B)

20.

Aadakilerden hangisi yandaki eklin dndrlm hli deildir? A) B)

C)

D)

C)

D)

18.

D A B C

A) A

B) B

2. durum

1. durum

Yanda 1. durumu grlen ekil, hangi nokta etrafnda saat ynnde 90 dndrlrse 2. durum meydana gelir? C) C D) D 21. Aadakilerden hangisi dnme simetrisine sahip deildir?

19. Aadaki ekillerden hangisinde verilen noktaya gre merkezil dnme gereklemitir? A)
A

A)

B)

B)
A

C)

D)

C) )
A

D)

334

22.

Yandaki eklin verilen eksene gre yansmas aadakilerden hangisidir?

24.

Yandaki eklin saat ynnn tersine 90 dndrlm hli aadakilerden hangisidir?

Simetri ekseni

A)

B)

A)

B)

C)

D) C) D)

23.

Yandaki eklin verilen eksene gre yansmas aadakilerden hangisidir?

Simetri ekseni

A)

B)

25. Aadakilerden hangisi yansma zelliine sahiptir? A) B)

C)

D) C) D)

335

Birikimli Test

10
6. 1,2333... devirli ondalk almna karlk gelen rasyonel say aadakilerden hangisidir? A)
30 37

1.

[10 8 + (5)] [7 4] ileminin sonucu katr? A) 8 B) 0 C) 8 D) 1

B)

23 9

C)

37 30

D)

123 90

2.

(15) . (8) arpm (3) . (+4) arpmnn ka katdr? A) 10 B) 1 C) 1 D) 10 7. Bir kalemin fiyat, bir kitabn fiyatnn
1 idir. 4

Bir silginin fiyat ise bir kalemin f i y a t n

3.

9! ileminin sonucu katr? 6!

3 dr. 5 Buna gre bir silginin fiyat, bir kitabn fiyatnn kata kadr?

A) 3!

B) 9

C) 9.8

D) 9.8.7 A)
3 4

B)

1 3

C)

1 5

D)

3 20

4.

a=

34 12 b= 43 21

c = 1

saylarnn doru sralan aadakilerden hangisidir? A) a<b<c C) c<a<b B) c<b<a D) b<a<c

8.

3 4 6 = = ve a + b + c = 65 ise c katr? a b c

A) 15

B) 20

C) 30

D) 35

5.

a 3 b 5 c ve = = ise katr? b 7 c 2 a

9. D)
3 2

A)

14 15

B)

2 3

C)

5 7

Bir maaza vadeli satlarda %25 vade fark uygulayarak bir rn 80 YTLye satmaktadr. Pein alta bu rn ka YTL olur? A) 60 B) 64 C) 72 D) 100

336

10. Maliyetine %30 zam yaplarak satlan bir rn, sat fiyatna %10 indirim uygulanarak 351 YTLye satlmtr. Bu maln maliyeti ka YTLdir? A) 300 B) 330 C) 360 D) 390

14. 8 gnde 52 para i yapan bir kii, 78 para ii ka gnde yapar? A) 16 B) 15 C) 14 D) 12

15.

B C

Yanda verilen ekle gre d dorusu zerinde belirtilen noktalardan hangisi K noktasna daha yakndr?

11. 36 000 YTLnin %25i aylk %20 faiz oran ile 8 ayda ka YTL faiz getirir? A) 10 000 B) 12 000 C) 14 400 D) 15 000 A) A

B) B

C) C

D) D

16. Bir dzgn sekizgenin ka kesi vardr? A) 8 12.

3 1 1 4 .7 5

B) 7

C) 6

D) 5

ileminin sonucu katr?

A) 30

B) 23

C) 15

D) 8

17. Aadakilerden hangisi bir okgendir? A) B)

C) 13.
18 27 = ise x katr? 4 x

D)

A) 6

B) 9

C) 10

D) 15

337

18. Bir dzgn onikigenin bir kesinden ka tane kegen izebilir? A) 5 B) 9 C) 12 D) 54

22. Aadakilerden hangisi bir silindir modeli olabilir? A) Dondurma klah B) Deney tp C) Huni D) Armut

19.
3c m
D

ABC DBE ve ekilde verilenlere gre x ka cmdir?

cm 20

1c m
B

x E C

23. eyrek dnme ka derecelik dnmedir? C) 5 D) 8 A) 45 B) 90 C) 180 D) 270

A) 2

B) 4

20. evresinin uzunluu 45 cm olan bir

1 orannda ksaltlyor. 3 Yeni oluan eklin evre uzunluu ka cm olur?

drtgenin kenarlar

24. Merkezil dnme ka derecelik dnmedir? A) 45 B) 90 C) 180 D) 270

A) 15

B) 30

C) 45

D) 60

21. Aadaki O merkezli emberlerden hangisinin zerinde gsterilen kiriin uzunluu dierlerinden daha byktr? A) B) 25. Yandaki eklin, verilen eksene gre yansmas aadakilerden hangisidir? B)

Simetri ekseni

A) C) D) C)

D)

338

lme

SBS Snav Sorular Dalm % 27,5 Saylar

Alar lme Drtgensel Blgelerin Alan emberin ve ember Parasnn Uzunluu Dairenin ve Daire Diliminin Alan Geometrik Cisimlerin Yzey Alan Geometrik Cisimlerin Hacmi

% 16,5

% 27,5

% 16,5 Geometri %23 lme

% 16,5 % 16,5 % 23

%16,5 Olaslk ve statistik % 16,5 Cebir

339

340

AAlar lar lme lme

40o 60o 50o 30o 30o 50o 60o 40o

Evren, arkadalarna ekildeki gibi pizza yapm ve verilen a llerinde olduu gibi servis yapmtr. Her bir dilimin pizzann kata kalk kesimine karlk geldiini bulabilir misiniz?

341

rnek - zm

Paralel ki Dorunun Bir Kesenle Yapt Alar d1 ve d2 birbirine paralel iki doru ve doruyu da kesen bir baka doru olsun. her iki

d1//d2
a ile e c ile g b ile f ynde alardr. d ile h

Ynde alarn lleri birbirine eittir. a=e c=g b=f d = h dir.

c ile e, d ile f i ters alardr. ters alarn lleri birbirine eittir. c = e ve d = f dir. a ile g, b ile h d ters alardr. D ters alarn lleri birbirine eittir. a = g ve b = h dr.

rnek 263
C D B A

ekilde d1//d2 ve m(CBD) = 105 ise

d1

m(HFB) ka derecedir?

H G

d2

ekilde d1//d2 olduundan CBD ile HFB ynde alardr. Ynde alarn lleri eit olduundan m(CBD) = m(HFB) = 105 dir.

342

rnek - zm

rnek 264
B A 74 C l1

3x+14 F E D

l2

ekilde
1// 2

//

2,

m(CBE) = 74 ve m(BEF) = 3x + 14 ise x katr?

olduundan CBE ile BEF i ters alardr ve lleri birbirine eittir.

m(CBE) = m(BEF) 74 = 3x + 14 60 = 3x x = 20dir.

Kar Durumlu Alar

d1

d2

ekilde d1//d2 ve

bu iki doruyu kesen doru olsun.

Burada a ile c, b ile d kar durumlu alardr. Kar durumlu alar btnlerdir. a + c = 180 , b + d = 180 dir.

343

rnek - zm

rnek 265
B A 80 C k1

D E

5x+15

k2

ekilde k1//k2, m(CBE) = 80 ve m(FEB) = 5x + 15 ise x katr? CBE ile FEB kar durumlu alardr. m(CBE) + m(FEB) = 180 (btnler alar) 80 + 5x + 15 = 180 5x = 85 x = 17 dir.

Bir mahalledeki 3. sokak, birbirine paralel olan 1. ve 2. sokaklar kesmektedir. Bu mahalleye, 1. ve 3. sokaklara paralel olacak ekilde krokideki gibi borular denecektir. 2. ve 3. sokaklarn oluturduu dar a 33o olduuna gre, boru hatlarnn oluturduu geni a ka derecedir?

A) 114

B) 123

C) 147

D) 153

zm
ekle gre 1 ve 3. sokaklar arasndaki ann ls 33odir. Bu durumda boru hatlarnn oluturduu dar ann ls de 33o olur. nk bu alarn tamam ynde alardr. Buna gre boru hatlar arasndaki geni ann ls 180o 33o = 147o olur. Yant: C
33o 33o

344

rnek - zm

rnek 266
L K O M k1

ekilde k1 // k2, m(MLO) = 16 ve m(OPN) = 24 ise m(LOP) ka derecedir?

P L

k2

16 16 24 24

M k3

k1

k2

k1 ve k2 dorularna paralel olacak ekilde O noktasnda k3 dorusunu izdiimizde i ters alar oluur. Bylece m(LOP) = m(MLO) + m(OPN) m(LOP) = 16 + 24 m(LOP) = 40 dir.

Paralel iki doru arasndaki krk dorularn oluturduu alardan sa tarafta olanlarn lleri toplam, sol tarafta olanlarn lleri toplamna eittir.
a b c d1

d2

d1//d2 ise a + c = b dir.

a b c d e f d1

d2

d1//d2 ise a + c + e = b + d + f dir.

345

rnek - zm

rnek 267
d1 28 60 2x x 12 d2

Yandaki ekilde d1//d2dir. Verilenlere gre x ka derecedir?

28 60 2x x 12

d1//d2 olduundan 28 + 2x + 12 = 60 + x x = 20 dir

rnek 268
k A 125 D 10 C E l B

Yandaki ekilde k // , m(ABC) = 125 ve m(BCD) = 10 ise m(CDE) ka derecedir?

C noktasndan, k ve
A 125 B

dorularna paralel bir d dorusu izelim. ABC ile FCB kar durumlu alar olur.
D 10 E

m(ABC) + m(FCB) = 180 (btnler alar) m(FCB) = 180 125 = 55 dir. m(FCB) + m(BCD) + m(HCD) = 180 (doru a) 55 + 10 + m(HCD) = 180 m(HCD) = 115 m(CDE) + m(HCD) = 180 (btnler alar) m(CDE) = 180 115 m(CDE) = 65 dir.

346

Alar lme (K.1)

1.
A B

Neler rendim?

27

3.
C d1

K O R

E H

d2

Yukardaki ekilde m//n, m(KLO) = 36 ve m(LON) = 80 ise m(RNO) ka derecedir?

Yukardaki ekilde d1//d2, m(CBG) = 84 ve m(DEH) = (3x + 21) ise x katr?

4.
F

l1

H
1// 2,

l2

Yukardaki ekilde

m(DEF) = 125 ve

m(FGH) = 108 ise m(EFG) ka derecedir?

2.
B

k A

l F

E C D

5.
18 25 x 10 39

Yandaki ekilde k // d ve verilenlere gre x ka derecedir?

Yukardaki ekilde k// , m(CBE) = (3x 23) ve m(DEB) = (5x + 35) ise m(BEF) ka derecedir?
k

347

6.
C

B 140

A d1

Yandaki ekilde d1 // d2 ve verilenlere gre m(CDE) ka derecedir?

9.

d 2x y Z x

72

d2 E

2y l

Yukardaki ekilde d // z ka derecedir?

ve verilenlere gre

7.

80

G 150 H d1 I d2

Yukardaki ekilde d1 // d2, m(FGI) = 150 ve m(DEF) = 80 ise m(EDF) ka derecedir?

10.

250 m

8.
105 117 54

Yandaki ekilde k // m ve verilenlere gre a ka derecedir?

n 120 x

m a

Yukardaki ekilde m // n ve verilenlere gre x ka derecedir?

348

Alar lme (K.1)

1.
A B C

Konu Testi

27

4.
d1

B A C

D F E

d2

ekilde k // d, m(ABC) = 70 ve m(CDE) = 130 ekilde d1//d2, m(ABC) = 2x + 15 ve m(EDF) = 4x 15 ise x ka derecedir? A) 15 B) 30 C) 45 D) 60 ise m(BCD) ka derecedir? A) 120 B) 140 C) 150 D) 160

5. 2.
A B C k

d A

k F

l E

l
B D

ekilde k // , m(CBD) = 35 ve m(DFE) = 158 ise m(BDF) ka derecedir? A) 22 B) 35 C) 57 D) 60

ekilde d // k // , m(EDB) = 100 ve m(CBD) = 45 ise m(FCB) ka derecedir? A) 145 B) 130 C) 115 D) 100

3.

x+42 K M L

6.
d1

d1

2x-36 N O

d2

d2

ekilde d1//d2, m(KLM) = x + 42 ve m(LNO) = 2x 36 ise x ka derecedir? A) 58 B) 60 C) 64 D) 72

ekilde d1//d2 m(KLM) = 140 ve m(MNO) = 65 ise m(LMN) ka derecedir? A) 85 B) 90 C) 105 D) 120

349

7.

10.

C D E

Yukardaki ekilde m // n, m(ABC) = m(CBF), m(FDC) = m(CDE) ve m(BCD) = 42 ise m(BFD) ka derecedir? A) 72 B) 84 C) 90 D) 110

ekilde k //

// m, m(ABE) = 65 ve

m(EFG) = 48 ise m(FEG) ka derecedir?

A) 67 B) 60 C) 55 D) 42

8.
52

30

15 28 2x x l

11.
m 150 75 125 a n

Yukardaki ekilde d // dir. Verilen bilgilere gre x ka derecedir? A) 15 B) 25 C) 35 D) 45

Yukardaki ekilde m // n dir. Verilenlere gre a ka derecedir? A) 30 B) 40 C) 50 D) 60

9.

d1

O d2

12.

d1 135 x 105 d2

ekilde d1 // d2 , m(KLM) = 105 ve m(LMN) = 35 ise m(MNO) ka derecedir? A) 135 B) 140 C) 145 D) 150

d3

Yukardaki ekilde d1 // d2 // d3tr. Verilenlere gre x ka derecedir? A) 15 B) 30 C) 45 D) 60

350

13.
130

42 x

Yukardaki ekilde k // re x ka derecedir? A) 108 B) 98

ve verilenlere gC) 88 D) 78

14.
x 30

2x y

k l m

k // // m ve ekilde verilenlere gre y ka derecedir? A) 35 B) 50 C) 65 D) 80

15.
a 135 60 140

d1

d2

d1 // d2 ve ekilde verilenlere gre a ka derecedir? A) 125 B) 115 C) 105 D) 95

351

rnek - zm

gende Alar
d a

i alar d a d a

gen i blgesinde kenarlar arasnda kalan alara genin i alar denir. alara komu ve btnler olan alara da genin d alar denir.
A

Bir gende bir i a ile ona komu olan d ann lleri toplam 180 dir.

a B C

a + b = 180 dir.

rnek 269
Bir gende bir d ann ls, kendisine komu olan i ann lsnn 5 katdr. Bu i ann ls ka derecedir?
A

a B

5a C D

ABC geninde m(ACB) = a olsun. m(ACD) = 5 m(ACB) = 5a olur. m(ACB) + m(ACD) = 180 a + 5a = 180 ise a = 30 olur. m(ACB) = 30 dir.

352

rnek - zm

rnek 270
ekildeki ABC geninde m(A) = 3 m(B) = 3 m(C) ise m(A) ka derecedir?

Verilenlere gre m(B) = m(C) dir. m(B) = x dersek m(B) = m(C) = x ve m(A) = 3x olur. genin i alarnn lleri toplam 180 dir. m(A) + m(B) + m(C) = 180 3x + x + x = 180 5x = 180 x = 36 ve m(A) = 3x = 108 olur.

Bir genin i alarnn lleri toplam 180 dir.

rnek 271
A 54

Yandaki ABC geninde m(A) = 54 , m(B) = 82 ise m(ACD) ka derecedir?

82 D C B

genin i alarnn lleri toplam 180 olduundan m(A) + m(B) + m(C) = 180 dir. 54 + 82 + m(C) = 180 m(C) = 44 dir. m(ACD) + m(C) = 180 m(ACD) + 44 = 180 m(ACD) = 136 dir.

353

rnek - zm

Bir gende iki i ann lleri toplam, kendilerine komu olmayan bir d ann lsne eittir.
A a

b B C

c = a + b dir.

rnek 272
G D ?

ekildeki gende m(E) = 47, m(F) = 25 ise m(FDG) ka derecedir? m(FDG) = m(E) + m(F) m(FDG) = 47 + 25 m(FDG) = 72 dir.

47 E

25 F

Btn okgenlerin d alarnn lleri toplam 360 dir.

rnek 273
A D x

ekildeki gende verilenlere gre x ka derecedir? genin d alarnn lleri toplam 360

olduundan 120 + 160 + x = 360

120 E B 160 C F

x = 80 dir.

354

rnek - zm

okgenlerin Alarnn lleri Toplam genin i alarnn lleri toplamnn 180 olduunu biliyoruz. imdi drtgenlerin i alarnn lleri toplamna bakalm. Yandaki ekilde m(A) + m(B) + m(C) = 180o dir.

A 1 2 D

Yukardaki drtgenin D kesinden B kesine bir doru paras izdiimizde 2 tane gen oluur. Bu iki genin i alarnn lleri toplam drtgenin i alarnn lleri toplamn vereceinden; drtgenin i alarnn lleri toplam 2 . 180 = 360 dir. Dier okgenler iin de ayn ilemi uygulayalabiliriz. Bylece kenar saylarna gre okgenlerin i alarnn lleri toplamn bulabiliriz.

1 2 3

1 2 3 4

Kenar Says 3 4 5 6 . . . n

gen Says 1 2 3 4 . . . n2

Alarn lleri 1 . 180 = 180 2 . 180 = 360 3 . 180 = 540 4 . 180 = 720 . . . (n 2) . 180

355

rnek - zm

rnek 274
A 105 B 102

x D C

Yukardaki ekilde [AB] // [DC], m(DAB) = 105 ve m(ABD) = 82 dir. Buna gre m(DCB) = x ka derecedir? [AB] // [DC] olduundan m(ADC) = 180 105 = 75 dir. Drtgenin i alarnn lleri toplam 360dir. 105 + 102 + 75 + x = 360 282 + x = 360 x = 78 dir. Bu soru, [AB] // [DC] olduundan, m(DCB) = 180 102 = 78 olarak da zlebilir.

rnek 275
K 72 O x L

130 100 N

ekildeki begende verilenlere gre x ka derecedir? ekildeki begenin i alarnn lleri toplam (n 2) . 180 = (5 2) . 180 = 540 dir. 72 + 130 + 90 + 100 + x = 540 392 + x = 540 x = 148 dir.

356

rnek - zm

Dzgn okgenlerde Alar Btn kenarlarnn uzunluklar ve btn alarnn lleri birbirine eit olan okgenlere dzgn okgen denir. Bir dzgn okgenin bir i asnn ls

(n 2 ) . 180
n

eklinde bulunur.

rnek 276
Bir dzgn ongenin bir i asnn ls ka derecedir? Ongenin i alarnn lleri toplam: (n 2) . 180 = (10 2) . 180 = 8 . 180 = 1440 dir. Dzgn ongenin lleri birbirine eit 10 tane i as olduundan, bir i asnn ls
1440 = 144 dir. 10

rnek 277
Bir dzgn begenin bir d asnn ls ka derecedir? Btn okgenlerin d alarnn lleri toplam 360 dir. Btn i alarn lleri birbirine eit olduundan d alarnn lleri de birbirine eit olacaktr. Dzgn begenin lleri birbirine eit 5 tane d as vardr. Buna gre bir d asnn ls 360 = 72 dir. 5

n kenar saysn belirtmek zere; bir dzgn okgenin bir d asnn ls 360 derecedir. n

357

Neler rendim?

28

Alar lme (K.2)

4.

1.

75 E F

4x+5 G

ekildeki DEF geninde m(DFE) = 75 ve m(DFG) = (4x + 5) ise x ka derecedir? ekildeki EFG geninde verilenlere gre m(G) ka derecedir?

2.

A
2x+25

ekildeki ABC geninde m(A) = (2x + 25), m(B) = (x + 18) ve

x+18

3x+11

m(C) = (3x + 11) ise

C

m(A) ka derecedir?

5.

Bir onikigenin i alarnn lleri toplam ka derecedir?

3.

E A

108

6.

A 130

B 112

2x D 154 B C D

(2x+18) C

ekildeki ABCD drtgeninde [AB] // [DC] dir. Verilenlere gre m(C) ka derecedir?

ekildeki ABC geninde verilenlere gre m(B) ka derecedir?

358

7.

10.

72 150 E

100 125 D

ekildeki ABCDEF altgeninde m(A) = (5x) m(B) = (4x + 3) ise m(A) ka derecedir ? ekildeki ABEFG dzgn begen, BCDF ise karedir. Buna gre m(ABC) ka derecedir?

8.

Bir dzgn onbegenin bir i asnn ls ka derecedir?

11.
A E 135 R P M G D

H 50 B

9.

95 C

F O N

ekildeki ABCDE begeninde [AB]//[DC], m(HAB) = 50 , m(BCD) = 95 ve m(GED) = 135 ise m(CDF) ka derecedir?

ekildeki KLMNOP dzgn altgen olduuna gre m(PRM) ka derecedir?

359

Konu Testi

28
A

Alar lme (K.2)

4.
3x K

1.

2x

2x+60

x+20
D

M 140

ekildeki ABC geninde m(ABC) = 2x, m(ACD) = 2x + 60 ise m() ka derecedir? A) 30 B) 45 C) 60 D) 75

ekildeki KLM geninde verilenlere gre x ka derecedir? A) 40 B) 45 C) 50 D) 55

5.

2.

Bir genin i alarnn lleri srasyla 2, 3 ve 4 saylaryla doru orantldr. Bu genin en byk d asnn ls ka derecedir? A) 60 B) 80 C) 100 D) 140

G D
x

63

27

6.

A 100 78 C 64 B

ekildeki DEF geninde m(E) = 63 ve m(F) = 27 ise m(GDF) = x ka derecedir? A) 85 B) 90 C) 102 D) 110
D

ekildeki ABCD drtgeninde verilenlere gre m(C) ka derecedir? A) 90 B) 118 C) 122 D) 130

3.
A 105

7.
F

A x 82

B 105 110 C

B 135

120 128 E D

ekildeki ABC geninde verilenlere gre m(ACB) ka derecedir? A) 60 B) 72 C) 90 D) 98

ekildeki ABCDEF altgeninde verilenlere gre x ka derecedir? A) 148 B) 150 C) 162 D) 175

360

8.

Bir dokuzgenin i alarnn lleri toplam ka derecedir? A) 1080 B) 1260 C) 1440 D) 1620

12.

ekildeki KLMNO dzgn begen ise m(NKM) ka derecedir? 9. Bir dzgn sekizgenin bir d asnn ls ka derecedir? A) 40 B) 45 C) 50 D) 55 13.
A G B H

A) 30

B) 36

C) 45

D) 60

ekildeki ABCDEF dzgn altgen ve GHDE 10. Bir d asnn ls 30 olan dzgn okgen ka kenarldr? A) 12 B) 13 C) 14 D) 15 kare ise m(EFG) ka derecedir? A) 60 B) 65 C) 70 D) 75

14.
H

B C

D K F E

11.

ekildeki ABCDEFGH dzgn sekizgen ise m(EKD) ka derecedir? A) 45 B) 60 C) 90 D) 135

ekildeki ABCDE dzgn begen, FDC ekenar gen ise m(FBC) ka derecedir? A) 56 B) 66 C) 72 D) 82

15. Bir onbegenin d alarnn lleri toplam ka derecedir? A) 180 B) 360 C) 1440 D) 2340

361

rnek - zm

Trk Bayrann izilmesi Trk bayrann rengi, ekli ve boyutlar 29 Mays 1936 tarihinde karlan Trk Bayrak kanunu ile belirlenmitir. Bu kanunu gre, Trk Bayra dikdrtgen eklinde al zemin zerine beyaz renkli ay ve yldzdan olumaktadr. Bayramzn temel ls geniliktir. Bayramzn dier lleri genilie gre hesaplanr. Aada bayramza ait ller verilmitir.
Ukurluk

B C D

E L=Uzunluk

G: Bayran genilii L: Bayran uzunluu

1 (birim)
3G (Geniliin ,5 kat) (Geniliin 11,5 kat) 2 G (Geniliin yars) (Geniliin yars) 2 G (Geniliin yars) (Geniliin yars) 2

A: D ay merkezinin ukurluktan uzakl

B: Ayn d emberinin apnn uzunluu C: Ayn d ve i emberlerinin merkezleri arasndaki uzaklk D: Ayn i emberinin apnn uzunluu E: Yldz emberinin ayn i emberine uzakl F: Yldz emberinin apnn uzunluu

G (Geniliin on altda biri) (Geniliin on altda biri) 16 2G (Geniliin 0,4 kat) (Geniliin 0,4 kat) 5 G (Geniliin te biri) (Geniliin te biri) 3
G (Geniliin drtte biri) (Geniliin drtte biri) 4

M: Ukurluk genilii

G (Geniliin otuzda biri) (Geniliin otuzda biri) 30

362

G=Genilik

rnek - zm

rnek 278
Genilii 80 cm olan Trk bayrann: Boyu: L = 1
1 3 G L = . 80 = 120 cm 2 2 1 1 G = . 80 = 40 cm 2 2

D ay merkezinin ukurluktan uzakl: A =

Ayn d emberinin apnn uzunluu: B =

1 1 G = . 80 = 40 cm 2 2 1 1 G= . 80 = 5 cm 16 16

Ayn d ve i emberinin arasndaki uzaklk: C = Ayn i emberinin apnn uzunluu: D =

2 2 G = . 80 = 32 cm 5 5 1 1 80 G = . 80 = cm 3 3 3

Yldz emberinin ayn i emberine uzakl: E = Yldz emberinin apnn uzunluu: F = Ukurluk genilii: M =

1 1 G = . 80 = 20 cm 4 4

1 1 8 G= . 80 = cm 30 30 3

363

rnek - zm

emberde A

Bir dzlemde sabit bir noktadan eit uzaklkta bulunan noktalarn kmesine ember denir. ember ile emberin i blgesinin birleimine daire denir.
D Blge

Blge

Daire

Merkez A Kesi emberlerin merkezinde olan aya merkez a denir.

C

O noktas emberin merkezidir. AOB as merkez adr.

O 30 A B

m(AOB) = 30 dir. Merkez ann kenarlarnn emberi kestii noktalarn arasndaki ember yaylarndan byk olan majr ember yay, kk olan ise minr ember yaydr.

Minr yaynn ls kendisini gren merkez ann lsne eittir

D

m(ABC) : ABC yaynn lsn gsterir. m(ABC) = m(AOC) = 45 dir.

o 45 A C

Majr yaynn ls ise m(ADC) = 360 m(ABC) dr. m(ADC) = 360 45 = 315 dir.

364

rnek - zm

ember yaynn tamam 360 dir.

rnek 279
ekildeki O merkezli emberde m(LOK) = 160 ve m(KML) = (5x + 25) ise x ka derecedir?
K O

Merkez a ve minr yaynn ls birbirine eit olduundan: m(LOK) = m(KML) dr.

L

160 = 5 x + 25 5x = 135 x = 27 dir.

rnek 280
ekildeki O merkezli emberde m(AOC) = (3x + 52) ve m(ABC) = (5x + 20) ise m(ABC) ka derecedir?

m(AOC) = m(ABC) 3x + 52 = 5x + 20 32 = 2x x = 16 dir. m(ABC) = 5x + 20 = 5 . 16 + 20 m(ABC) = 100 dir.

rnek 281
K

ekildeki O merkezli emberde m(KOL) = 155 ise m(KML) ka derecedir?

N

KML yay KOL asnn majr yaydr.

L

m(KML) = 360 155 = 205 dir.

365

rnek - zm

O merkezli emberde merkez a, doru a ise grd yaya yarm ember yay ya da yarm ember denir.

Yukardaki ekilde [AC] ap ve m(AOC) = 180 dir. ABC yay yarm ember ve m(ABC) = 180 dir.

rnek 282
P L N M

ekildeki O merkezli emberde [KM] ap, m(LNM) = (x + 25) m(KPL) = (3x 25) ise m(LNM) ka derecedir?

[KM] ap olduundan; m(KLM) = m(KPL) + m(LNM) = 180 dir. 3x 25 + x + 25 = 180 4x = 180 x = 45 dir. m(LNM) = x + 25 = 45 + 25 = 70 dir.

evre (ember) A Kesi emberin zerinde, kenarlar bu emberin kirileri olan aya evre a denir. evre ann ls, grd yayn lsnn yarsna eittir.
A D O C

m(ABC)=

m(ADC) 2

366

rnek - zm

rnek 283
A

ekildeki O merkezli emberde m(AOC) = 88 ise m(ADC) ka derecedir?

ADC evre asnn ls, grd ABC yaynn lsnn yarsna eittir. ABC yaynn lsnn grd merkez ann lsne eit olduunu hatrlaynz.
m(ABC) m(AOC) = 2 2 88 m(ADC) = = 44 dir. 2 m(ADC) =

rnek 284
L 68 M K
4x+ 12

ekildeki emberde m(KLN) = 68 ve m(KMN) = (4x + 12) ise x ka derecedir?

KLN ve KMN, KN yayn gren evre alardr. Ayn yay grdkleri iin bu alarn lleri birbirine eittir. m(KMN) = m(KLN) 4x + 12 = 68 4x = 56 x = 14 dir.

367

rnek - zm

rnek 285
L M N o K

ekildeki O merkezli [KN] apl emberde m(KLM) = 125 ise m(MKN) ka derecedir?

KLM asnn grd yayn ls KLM asnn lsnn iki katdr. m(KNM) = 2 m(KLM) m(KNM) = 2 . 125 = 250 dir. m(KNM) = m(KN) + m(NM) KN yarm ember yay olduundan ls 180 dir. 250 = 180 + m(NM) 70 = m(NM) MKN as grd yayn lsnn yarsna eittir.
m(NM) 2 70 m(MKN) = = 35 dir. 2 m(MKN) =

368

Neler rendim?
Alar lme (K.3-4-5) 1. Genilii 480 cm olan Trk Bayrann:
a. Boyu ka cm dir?

29

g. Yldz emberinin apnn uzunluu ka cmdir?

h. Ukurluk genilii ka cmdir? b. D ay merkezinin ukurluktan uzakl ka cmdir?

c. Ayn d emberinin apnn uzunluu ka cmdir?

2.

B
80

d. Ayn d ve i emberlerinin merkezleri arasndaki uzaklk ka cmdir?

D

ekildeki O merkezli emberde; m(AOC) = 80 ise: e. Ayn i emberinin apnn uzunluu ka cmdir? a. AOC asnn minr yaynn ls ka derecedir?

f. Yldz emberinin ayn i emberlerine uzakl ka cmdir? b. AOC asnn majr yaynn ls ka derece dir?

369

3.
O

ekildeki O merkezli emberde

6.

A B

ekildeki O merkezli emberde

50

m(KLM) = (5x + 20)

4x 1 1

m(AOB) = 50 ve m(ACB) = (4x 11) ise x ka derecedir?

ve m(KNM) = (7x +
M

52) ise x ka derecedir?

4.

ekildeki O merkezli emberde m(AOB) = 110 ise

110

7.

ekildeki m(ABC) = 140 ve

B

m(ACB) = 15 ise m(BDC) = x ka derecedir?

AOB asnn majr yaynn ls ile minr yaynn ls arasndaki fark ka derecedir?
C D

5.

ekildeki O merkezli emberde [AB] ap ve m(BOC) = 60 ise m(AOC) ka derecedir?

8.
K

N M

ekilde O merkezli emberde m(KOM) = 150 ise

m(KNM) ka derecedir?

370

Alar lme (K.3-4-5)

1. 4.

Konu Testi

29

146

ekildeki O merkezli emberde m(DEF) = 128, m(DOF) = (6x + 14) ise x ka derecedir? A) 19 B) 20 C) 21 D) 22

ekildeki O merkezli emberde m(AOC) = 146 ise AOC asnn majr yaynn ls ka derecedir? A) 124 B) 146 C) 214 D) 324

2.

5.

A
98

x+28

O E

ekildeki O merkezli emberde m(AOB) = 98 ise m(ACB) ka derecedir? A) 175 B) 258 C) 262 D) 300

ekildeki O merkezli emberde m(DOE) = (x + 28) ve m(DFE) = (4x + 47) ise m(DOE) ka derecedir? A) 42 B) 57 C) 85 D) 90

3.

K M

6.

O P

K
135

ekildeki O merkezli emberde 7.m(KMN) = 5.m(KPN) ise m(KMN) ka derecedir? A) 150 B) 180 C) 210 D) 245

ekildeki O merkezli emberde [KL] ap ve m(KMN) = 135 ise m(LON) ka derecedir? A) 60 B) 90 C) 120 D) 150

371

7.

10.

O
46

20

ekildeki O merkezli emberde m(LOM) = 46 ise m(LKM) ka derecedir? A) 23 B) 34 C) 46 D) 92

ekildeki O merkezli emberde [AB] ap ve m(CAB) = 20 ise m(ADC) ka derecedir? A) 55 B) 60 C) 65 D) 70

8.
D

11.
C

N
75

O M

ekildeki O merkezli emberde [AB] ap, [DC] // [AB] ve m(DCA) = 22 ise m(DEC) ka derecedir? A) 44 B) 62 C) 88 D) 92

ekildeki O merkezli emberde m(KNM) = 75 ise m(KLM) ka derecedir? A) 120 B) 105 C) 90 D) 85

12. 9.
O

C
125

145

ekildeki O merkezli emberde m(DEF) = 145 ise m(DOF) ka derecedir? A) 45 B) 50 C) 70 D) 85

ekildeki O merkezli emberde [AB] ap ve m(ACD) = 125 ise m(DEB) ka derecedir? A) 35 B) 40 C) 45 D) 50

372

13.
42 K 66

ekildeki emberde m(KLN) = 42 ve m(MKN) = 66 ise m(KNM) ka derecedir? A) 54 B) 65 C) 72 D) 80

14.
O

M
52

ekildeki O merkezli emberde [KM] ap, m(OLM) = 52 ise m(KOL) ka derecedir? A) 45 B) 52 C) 90 D) 104

15.

L M

ekildeki emberde m(MKN) = (5x 30) m(MLN) = (2x + 18) ise x ka derecedir? A) 16 B) 20 C) 24 D) 28

373

Blm Sonu Testi 11

1.

Alar lme
4.
A
x 150

D
85

d1

d2

ekilde d1 // d2 , m(ADE) = 150 ve ekilde d1 // d2 , m(ABD) = 105 ve m(CDF) = 125 ise m(CEG) = x ka derecedir? A) 40 2.
d

m(ABC) = 85 ise m(BAD) = x ka derecedir? A) 65 B) 75 C) 85 D) 95

B) 45
K
130

C) 50
L

D) 55 5.
A B
155 2x30

G C

60

165

l O

ekilde d // m, m(ABC) = 155, ekilde d // , m(KLM) = 130 ve m(MNP) = 60 ve ise m(LMN) ka derecedir? A) 100 B) 105 C) 110 D) 120 m(DEH) = 165, m(CDE) = x ve m(BCD) = (2x 30) ise m(BCD) ka derecedir? A) 30 B) 40 C) 50 D) 60

3.

A
x

6.
d

D
62

C
2x

76

E G

ekilde d // , 2m(ABC) = m(CFG), m(CDE) = 62 ve m(CED) = 76 ise m(CFG) = 2x ka derecedir? A) 12 B) 14 C) 16 D) 28

ekilde k // // m, m(BEF) = 82 ve m(EBC) = 40 ise m(BCD) = x ka derecedir? A) 98 B) 112 C) 122 D) 142

374

7.
154

C
54

10.

A D

B D
45

75 B m

80 C E

d2

ekilde [AB] // [CD, m(ABC) = 75 ve m(ACB) = 80 ise m(ACD) ka derecedir?

ekildei k // m, m(ABC) = 154, m(BCD) = 54 ve m(DEF) = 45 ise m(CDE) ka derecedir? A) 140 B) 145 C) 150 D) 155 11. 8.
G A

A) 25

B) 30

C) 35

D) 40

D B

C 140 120 F

B E

24

D F d2

d1

ekildeki ABC geninde [BD] ve [DC] aortaydr. m(EBC) = 140 ve m(BCF) = 120 ise m(BDC) ka derecedir? A) 100 B) 110 C) 120 D) 130

ekilde d1 // d2 , m(EBC) = 24 ve m(CAD) = (m(CDA) + 5) ise m(ACB) ka derecedir? A) 53 B) 57 C) 63 D) 67

9.
A

32

12. Bir yedigenin i alarnn lleri toplam ka derecedir?

D E 108 C

A) 720

B) 900

C) 1080

D) 1260

Yukardaki ekilde [BD] aortaydr. Verilenlere gre m(ADE) ka derecedir? A) 60 B) 70 C) 80 D) 90

13. Bir d asnn ls 24 olan dzgn okgen ka kenarldr? A) 8 B) 9 C) 12 D) 15

375

14. Bir i asnn ls 156 olan dzgn okgen ka kenarldr? A) 8 B) 9 C) 12 D) 15

17. Uzunluu 45 cm olan Trk Bayrann genilii ka cmdir? A) 30 B) 35 C) 40 D) 45

15.

18. Ukurluk genilii 15 cm olan Trk Bayrann genilii ka cmdir? A) 300 B) 350 C) 400 D) 450

ekildeki ABCD drtgeninde [DE] ve [EC] aortaydr. m(DAB) = 85 ve m(ABC) = 135 ise m(DEC) = x ka derecedir? A) 100 B) 105 C) 110 D) 115 19. Genilii ile uzunluunun toplam 85 cm olan Trk Bayrann genilii ka cmdir? A) 40 B) 34 C) 28 D) 22

16.
B

20.
D
60

C A E F O C

ekilde ABCEF..... dzgn okgeninin drt kenar izilmitir. m(BDE) = 60 ise bu okgen ka kenarldr? A) 8 B) 9 C) 10 D) 12

ekildeki O merkezli emberde [AC] ap, m(CD) = 70 ise m(BAC) ka derecedir? A) 40 B) 55 C) 95 D) 110

376

21.

24.

110

ekildeki O merkezli emberde ekildeki ABC geninde [BD] ve [DC] m(ABC) = 110 ise m(AOC) ka derecedir? A) 110 B) 120 C) 130 D) 140 aortaydr. m(BDC) = 125 ise m(BAC) = x ka derecedir? A) 55 B) 60 C) 65 D) 70

22.

O E F

ekildeki O merkezli emberde m(OFD) = 56 ise m(DEF) ka derecedir? A) 34 B) 40 C) 56 D) 68

25. 23.
A 57 D

A
20

D
94

18

65 B B C

Yukardaki ekilde m(BAD) = 20, m(DCB) = 18 ve m(ABC) = 94 ise m(ADC) = x ka derecedir? A) 132 B) 142 C) 152 D) 162

ekildeki emberde m(DBA) = 65 ve m(DAC) = 57 ise m(ADC) ka derecedir? A) 304 B) 45 C) 58 D) 60

377

Birikimli Test

11
7. Bir karmda A, B, C maddelerinin oran
A 2 B 5 = ve = olarak veriliyor. B 3 C 4

1.

Drt saynn toplamnn 4 ile blmne bu saylarn aritmetik ortalamas denir. Buna gre 18, 25, 29, x saylarnn aritmetik ortalamas 28 ise x katr? A) 32 B) 36 C) 38 D) 40

Buna gre A, B, C maddelerinden oluan 740 gram karmda ka gram B maddesi vardr? A) 200 B) 240 C) 300 D) 450

2.

1 dolu olan bir depoya 36 L su eklen'i 5 diinde deponun yars dolmaktadr. Buna gre balangta depoda ka L su vardr?

8.

A) 24

B) 26

C) 28

D) 30

Her ay maann %10unu biriktiren bir iinin 8 ay sonra 360 YTLsi olmutur. Buna gre bu iinin maa ka YTLdir? A) 390 B) 400 C) 425 D) 450

3.

[15 (3 9)] [1 (18 7)] ileminin sonucu katr? A) 5 B) 0 C) 3 D) 11 9. 5 kii bir ii gnde 6 saat alarak 12 gnde bitiriyor. Ayn ii 8 kii gnde 3 saat alarak ka gnde bitirir? A) 12 B) 15 C) 18 D) 20

4.

(14 + 9) . (3 7) . (8 10) ileminin sonucu katr? A) 100 B) 50 C) 0 D) 25

10. 5. 18 3 2 . 7 ileminin sonucu katr? A) 1 B) 2 C) 8 D) 28

6.

Bir ara bir yolu 75 km/sa hzla 6 saate almtr. Bu ara dnte hzn 15 km/sa arttrrsa ayn yoldan ka saate geri dner? A) 5 B) 4 C) 3 D) 2

Yukardaki ekilde k // ise verilen alardan hangileri d ters alardr? A) a ile z C)d ile x B) x ile y D) a ile d

378

11.

Yandaki eklin verilen eksene gre yansmas aadakilerden hangisidir?

15. Bir miktar boncuk, ocua 2, 3 ve 4 saylaryla ters orantl olarak paylatrlyor. En az boncuk alan ocuk 15 boncuk aldna gre ocuklara datlan boncuklarn says katr? A) 70 B) 65 C) 60 D) 55

A)

B)

16. C) D)

b c d

y z t

Yukardaki ekilde k // ise aadakilerden hangisi dorudur? A) x = b 12. ki genin benzerlik oran
2 tr. Kk 3

B) c + t = 180 D) a + x = 180

C) b = z

genin evresi 24 cm ise byk genin evresi ka cmdir? A) 32 B) 36 C) 39 D) 42 17. Bir ongenin bir kesinden ka tane kegen izilebilir? A) 7 13. Bir miktar parann
2 sinin aylk %60 faiz 5

B) 8

C) 10

D) 18

oranyla getirdii faiz gelirini, parann geri kalan ksm aylk yzde ka faiz oran ile getirir? A) 20 B) 30 C) 40 D) 60

18.

105

14. Bir maaza, bir rn %20 iskonto ile almtr. Bu maaza bu rne %30 kr koyarak 312 YTLye satyor. Bu rnn mal olu fiyat ka YTLdir? A) 270 B) 280 C) 290 D) 300

Yukardaki ekilde m // n, 3m(ABC) = 2 m(CDF) ve m(BCD) = 105 ise m(ABC) ka derecedir? A) 21 B) 42 C) 63 D) 83

379

19.
54 A

d k

22.

ekildeki O merkezli emberde m(AOC) = 80 ise bu ann majr yaynn ls ka derecedir? C) 160 D) 280

80

O
37 B C

Yukardaki ekilde d // k ise verilenlere gre m(ABC) ka derecedir? A) 85 B) 87 C) 91 D) 105 23.

A) 22

B) 140

K
3x+20

O merkezli ekildeki emberde

O N
5x10

m(MKL) = (3x + 20)o ve m(LNM) = (5x 10)o

L M

ise m(LM) ka derecedir?

20.
A y

A) 65

B) 90

C) 130

D) 140

24.
20

ekildeki O merkezli emberde m(BAO) = 20 ve

100 B 170 C B

O
18

m(OCB) = 18 ise AOC asnn minr yay ka derecedir?

ekilde verilenlere gre y ka derecedir? A) 85 B) 90 C) 110 D) 125 A) 38 B) 60

C) 76

D) 85

25.

ekildeki KLM geninde [OL] ve [OM] aortaydr. m(LOM) = 115 ise

21. Ayn i emberinin apnn uzunluu 12 cm olan Trk Bayrann uzunluu ka cmdir? A) 24 B) 36 C) 45 D) 60 A) 25 B) 50

m(LKM) = x ka derecedir?

C) 75

D) 100

380

DRTGENSEL DRTGENSEL BLGELERN BLGELERN ALANI

ALANI
Biliyorum. kisi de dikdrtgen olsayd alann hesaplardm. Tabii ya alanlarn hesaplarz. Bu tarlalardan hangisi byk imdi? Ama drtgensel bunlar, dik dikdrtgen deiller. Olsun. Drtgensel blgelerin alanlar da hesaplanr. Haydi ocuklar biz ltk, siz hesaplayn.

14 m

5m 8m

4m

12 m

16 m 14 m 14 m

3m

381

rnek - zm

Dikdrtgensel Blgenin Alan

D C

Bir dikdrtgensel blgenin alan uzun kenar ile ksa kenarnn uzunluklar arpmna eittir. A(ABCD) = a . b zellik:
S A S A A A

Karesel Blgenin Alan

D C

Bir kenar uzunluunun kendisi ile arpm karesel blgenin alann verir.
a

A(ABCD) = a . a = a2

gensel Blgenin Alan

A

ha

gensel blgenin alan, genin bir kenarnn uzunluu ile bu kenarna ait yksekliinin arpmnn yarsdr. a . ha A(ABC) = 2

14444244443

H a

Eer gen dikse; alan dik kenarlarn uzunluklarnn arpmnn yarsdr.

a C

A(ABC) =

a.c 2

382

rnek - zm

rnek 286
Eni boyunun 3 ne eit olan dikdrtgensel blgenin alan 135 cm2 olduuna gre bu dikdrt 5 gensel blgenin evre uzunluu ka cmdir?
D C 3x 5x

Dikdrtgensel blgenin boyuna 5x dersek, eni 3x olacaktr. A(ABCD) = 5x . 3x = 135 15x2 = 135 x2 =9 x = 3 cm O hlde; |AB| = 5 . 3 = 15 cm, |BC| = 3 . 3 = 9 cm dir.

evre (ABCD) = 2.(15 + 9) = 2 . 24 = 48 cm olur.

rnek 287
D 10 C 6 E

ekildeki ABCD dikdrtgeninde |AB| = 12 cm, |AD| = 10 cm ve |EC| = 6 cm olduuna gre boyal alan ka cm2 dir?

12

D 10 24 A 12

C 6 E 4 B

|AD| = 10 cm ise |EB| = 10 6 = 4 cm olur. A(ABCD) = 12.10 = 120 cm2

12 . 4 A(ABE) = = 24 cm2 2

Boyal Alan = 120 24 = 96 cm2

rnek 288
Alan 64 cm2 olan bir karesel blgenin evresinin uzunluu ka cmdir? a. a = 64 a2 = 64 a = 8 cm Karenin bir kenarnn uzunluu 8 cm ise evre uzunluu = 4 . a =4.8 = 32 cm olur.

383

rnek - zm

rnek 289
D L C

ekildeki ABCD dikdrtgen ve EBKL karedir. |EB| = 5 cm, |AE| = 4 cm ve |CK| = 3 cm ise boyal alan ka cm2 dir?

3 K

|EB| = |BK| = 5 cmdir. A(EBKL) = 5 . 5 = 25 cm2 A(ABCD) = 9 . 8 = 72 cm2 O hlde; Boyal Alan = 72 25 = 47 cm2 dir.

rnek 290
5 cm 8 cm 6 cm 6 cm

Yanda verilen dikdrtgensel blgenin alan ka cm2 dir?

4 cm

3 cm

384

142431424314243

4 cm

5 cm A2

3 cm

ekli daha kk dikdrtgensel blgelere ayralm. stenilen alan bu dikdrtgensel blgelerin alanlar toplamna eittir.
8 cm

2 cm A1

5 cm

2 cm A3

A 1 + A2 + A3 = 4 . 8 + 5 . 2 + 3 . 8 = 32 + 10 + 24 = 66 cm2 dir.

6 cm

6 cm

4 cm

3 cm

rnek - zm

rnek 291
3 cm 1 cm 4 cm 2 cm 2 cm 5 cm

Yanda verilen dikdrtgensel blgenin alan ka cm2 dir?

3 cm

1 cm 4 cm A1 A2 2 cm 2 cm A3 5 cm

ekli, A1, A2 ve A3 gibi dikdrtgensel blgeye ayrrsak istenilen alan; A1 + A2 + A3 = 3 . 8 + 4 . 7 + 2 . 5 = 24 + 28 + 10 = 62 cm2 olarak bulunur.

14444244443

8 cm

ekildeki drtgensel blgenin alan ka birim karedir?

A) 9

B) 10

C) 11

D) 12

zm
Verilen eklin dna, kelerini izerek ekilde bir karesel blge izelim. Bu durumda izdiiniz karesel blgenin alanndan boyal olmayan ksmlarn alanlarn kararak sonuca ulaabiliriz. Alan(ABCD) = 4 .4 = 16 br2
2 Boyal olmayan alan: 4 . 1.3 = 6 br2 2
A B D C

O hlde boyal alan 16 6 = 10 br2 dir. Yant: B

385

Neler rendim?

30

Drtgensel Blgelerin Alan (K.1)

1.

Aadaki okgensel blgelerin alanlarn bulunuz. 3 cm

3 cm 4 cm 2 cm 10 cm 7 cm 5 cm 3 cm 3 cm 3 cm 2 cm

2.

Aadaki ekillerde verilenlerden boyal alanlar bulunuz. 1 cm

5 cm

5 cm

5 cm

8 cm

386

Drtgensel Blgelerin Alan (K.1)

1.
D E C

Konu Testi

30

ekildeki ABCD kare ve |AB| = 4 cm olduuna gre boyal alan ka cm2 dir?

5.

ekildeki ABEF ve BCDE zde karelerdir. Karelerin bir kenarnn uzunluu 6 cm ise ACDF dikdrtgeninin belirttii alan ka cm2 dir? C) 60 D) 72

A) 18 C) 10 D) 12

B) 36

A) 6

B) 8

6. 2. Bir kenar 12 cm ve alan 96 cm2 olan dikdrtgensel blgenin evresinin uzunluu ka cmdir? A) 48 B) 44 C) 42 D) 40

Alan evre uzunluunun sayca 3 kat olan karesel blgenin bir kenarnn uzunluu ka cmdir? A) 6 B) 8 C) 10 D) 12

3.

evre uzunluu 20 cm olan karesel blgenin alan ka cm2 dir? A) 16 B) 25 C) 36 D) 49

7.

Kenar uzunluklar %10 orannda uzatlan karesel blgenin alan % ka artar? A) 10 B) 16 C) 21 D) 30

4.

ekildeki ABCD dikdrtgeninde |AB| = 12 cm,

6

8.
1 cm 2 cm 4 cm

ekildeki drtgensel blgenin alan ka cm2 dir?

|BC| = 6 cm ve |EC| = 5 cm olduuna gre

3 cm

12

boyal alan ka cm2 dir? A) 41 B) 44 C) 51 D) 54

A) 17

B) 18

C) 19

D) 20

387

9.

F 4 cm

E 2 cm D

C 6 cm

ekilde verilen okgensel blgenin alan ka cm2 dir?

13.

5 cm 2 cm 4 cm 4 cm 4 cm

ekilde verilen okgensel blgenin alan ka cm2 dir?

10 cm

2 cm

75

A) 60 B) 68 C) D) 84 A) 118

4 cm 4 cm

10.

Yandaki ekil bir kenar 3 cm olan e karesel blgelerden olumutur. Buna gre eklin alan ka cm2 dir? A) 45 B) 27 C) 18 D) 9 14.

B) 92

C) 86

D) 78

3 cm 4 cm 4 cm 4 cm 5 cm

11.
D

4 cm

M1

cm C 3 cm L

ekilde verilen okgensel blgenin alan ka cm2 dir?

4 cm N A K 4 cm

2 cm B

A) 67

B) 62

C) 57

D) 52

ekildeki ABCD karesinde |BK| = |DM| = |DN| = 4 cm, |CL| = 3 cm ve |BL| = 2 cm olduuna gre boyal alan ka cm2 dir? A) 13 B) 12 C) 11 D) 10 15. ekilde ABCD dikdrtgeni 7 e dikdrtgenden olumutur. E dikdrtgenlerin uzun kenar 4 cm, ksa kenar 3 cm ise A(ABCD) ka cm2 dir? C) 96 D) 100

12.

D F E A

ekildeki ABCD karesinin bir kenarnn uzunluu 6 cm ve |AE| = |EF| = |FC| olduuna gre

A(EBF) ka cm2 dir? A) 84 D) 6 B) 92

A) 9

B) 8

C) 7

388

rnek - zm

Paralelkenarsal Blgenin Alan Noktal ktta izilen dikdrtgensel blge ile paralelkenarsal blgenin alanlarn karlatrnz.

ykseklik taban

Yukardaki paralelkenarsal blgenin alan dikdrtgensel blgenin alanna eittir. O hlde; Paralelkenarsal blgenin alan = Taban uzunluu x Ykseklik olur.
D C D C D hb ha ha C D C

44

b hb A

42 14
B

42

B 1442443 a

B 1442443 a

Alan (ABCD) = a . ha

Alan (ABCD) = b . hb

12 8

ekildeki ABCD paralelkenarnda [DE] [AB] ve [DF] [BC] dr. |CD| = 12 cm, |DF| = 8 cm ve |DE| = 6 cm olduuna gre

6 A E B

|BC| = x ka cmdir?

|CD| = |AB| = 12 cm A(ABCD) = a . ha = b . hb = 12 . 6 = |BC| . 8 72 = x . 8 x = 9 cm olur.

14

44
b

389

rnek - zm

D A 2 A 2 A B

D A 2

A 2 A

Paralelkenarda kegenler, paralelkenarsal blgeyi, alanlar eit olan iki gensel blgeye ayrr.

D A 4 A 4 A A 4 K

A 4 B

Bir paralelkenarn iki kegeni, paralelkenarsal blgeyi alanlar birbirine eit olan drt gensel blgeye ayrr.

Paralelkenarda iki kenin kar kenar zerindeki bir noktayla birletirilmesiyle oluturulan gensel blgenin alan, paralelkenarsal blgenin alannn yars kadardr. Boyal olmayan genlerin alanlar toplam da paralelkenarsal blgenin alannn yarsdr.

rnek 292
D C

ekildeki ABCD paralelkenarnda AKB gensel blgesinin alan 12 cm2 olduuna gre A(ABCD) ka cm2 dir?

K A B

A(AKB) = 12 cm2 ise A(ABCD) = 4 . 12 = 48 cm2 dir.

390

rnek - zm

rnek 293
D C

ekildeki ABCD paralelkenar, [DE] [EC], |DE| = 6 cm ve |EC| = 8 cm ise A(ABCD) ka cm2 dir?

A(DEC) =

6.8 = 24 cm 2 2

A(ABCD) A(ABCD) = A(DEC) olduundan = 24 ise A(ABCD) = 48 cm 2 olur. 2 2

rnek 294
D C

ekilde ABCD paralelkenarnda; |AE| = |EF| = |FB| ve A(ADE) = 7 cm2 olduuna gre A(ABCD) ka cm2 dir?

|AE| = |EF| = |FB| olduundan A(ADE) = A(DEF) = A(FDB) olur. A(ADB) = 7 + 7 + 7 = 21 cm2 dir.

7 A E E

7 F F B B

A(ABCD) A(ABCD) = 21 = A(ADB) ise 2 2

A(ABCD) = 42 cm2 olur.

391

rnek - zm

rnek 295
D E F H
S

ekildeki ABCD paralelkenarnda; |DE| = |EF| = |FH| = |HC| ve |CK| = |KB| olduuna gre boyal alann paralelkenarn belirttii alana oran katr?

K
S

A A

B B

D 3A

H A B B K

3.|HC| = |DH| olduundan A(AHC) = A ise A(DAH) = 3A olur. Ayn ekilde; |CK| = |KB| olduundan A(AKB) = B ise A(ACK) = B olur. A(ABC) = A(ACD) olduundan 4A = 2B 2A = B olur.

A A

B B

O hlde boyal alan; A(HAKC) = A + B = A + 2A = 3A olur. A(ABCD) = 4A + 2B = 4A + 2 . 2A = 4A + 4A = 8A ise

A(HAKC) 3 A 3 = = bulunur. A(ABCD) 8 A 8

rnek 296
D C

ekildeki ABCD paralelkenar, |AE| = |EF| = |FC| ve A(DEF) = 3 cm2 olduuna gre A(ABCD) ka cm2 dir?

F E A B

D 3 3 3 E A B F

|AE| = |EF| = |FC| olduundan A(ADE) = A(DEF) = A(DFC) = 3 cm2 dir.

A(ABCD) A(ABCD) = A(ADC) ise = 3+3+3 2 2

A(ABCD) = 18 cm2 olur.

392

Drtgensel Blgelerin Alan (K.2)

1.

Neler rendim?

31

Aadaki paralelkenarlarda verilenlerden yararlanarak istenen nicelikleri bulunuz.

D 8 cm 9 cm F 5 cm E x B A A(ABCD) = 40 x=? cm2 B 8 cm C D 10 cm C D C

E A B 144424443 16 cm x=?

H A(ABCD) = ?

2.

Aadaki paralelkenarlarda boyal alanlardan yararlanarak ABCD paralelkenarlarnn alanlarn bulunuz.

D E C D E 16 cm2 8 cm2 A B A B A K 3 cm2 B C D C

3.

Aadaki paralelkenarlarda verilenlerden yararlanarak boyal alanlarn paralelkenarlarn alanna orann bulunuz.
D C F E E F D C D E C

D E

144424443
B F K B

14 44 24 4 43

393

Konu Testi

31
C

Drtgensel Blgelerin Alan (K.2)

5.
D 18 cm 8 cm C

1.

10

ekildeki ABCD paralelkenar, [DH] [AB], |CD| = 10 cm ve |DH| = 4 cm olduuna gre

ekildeki ABCD paralelkenar, [DE] [BC] ve [DH] [AB] dir. |CD| = 18 cm, |DA|=9 cm ve C) 3 D) 4

9 cm

Alan(ABCD) ka A) 20

cm2

dir? C) 40 D) 50

|DE| = 8 cm ise |DH| = x ka cmdir? A) 1 B) 2

B) 30

6. 2.
D C

20 16

ekildeki ABCD paralelkenar, [CH] [AH], |AB| = 8 cm ve |CH| = 6 cm ise Alan(ABCD) ka cm2 dir? C) 36 D) 24 7.
A

[DE] [BC] ve [DH] [AB] dir. |CD| = 20 cm, |DE| = 16 cm ve |DH| = 8 cm ise C) 70 D) 80

evre (ABCD) ka cmdir? A) 50 B) 60

A) 60

B) 48

ekildeki ABCD paralelkenarnn [AB] kenar drt eit paraya ayrlmtr. Alan(ABCD) = 24

3.

ekildeki ABCD paralelkenar ve Alan(ABCD) = 48 cm2 ise

A E F H B

cm2 olduuna gre

Alan(DEC) ka cm2 dir?

Alan(CHB) ka cm2 dir? A) 3 B) 4 C) 5 D) 6

A) 12

B) 14

C) 16

D) 18 8.
F E A B
S S

ekilde ABCD paralelkenar, IDFI = IFEI = |EA| ve |DK| = |KC| olduuna gre

4.

E 5

ekildeki ABCD paralelkenar, [AE] [EB], |EB| = 5 cm ve

12

|EA| = 12 cmdir.

boyal alann ABCD paralelkenarnn alanna oran katr? A)

1 4

Buna gre Alan(ABCD) ka cm2 dir? A) 30 B) 40 C) 50 D) 60

B)

1 3

C)

5 12

D)

1 2

394

9.

D E F K A B

ekildeki ABCD paralelkenar,

13.

36 cm2 olduuna g

ekildeki ABCD paralelkenarnda boyal olmayan blgelerin alanlar toplam 28 cm2 ise boyal olan ka cm2 dir? C) 28 D) 32

|DE| = |EF| = |FK| = |KB| olduuna gre boyal alann ABCD paralelkenarnn alanna oran katr? 1 1 A) B) 3 2
1 4

A) 20

B) 24

C)

D)

1 5

10.

ekildeki ABCD paralelkenar, 2|AE| = |EB| ve 14.

10 D C

ekildeki ABCD paralelkenar, [DE] [BC], |AD| = 10 cm ve |DE| = 8 cm olduuna gre

5 A E B

Alan(ADE)= 5 cm2 olduuna

8 36 cm2 oldu olduuna E

gre Alan (ABCD) ka cm2 dir? A) 30 B) 40 C) 50 D) 60

Alan(ABD) ka cm2 dir? A) 80 B) 60 C) 50 D) 40

11.

ekildeki ABCD paralelkenar, [DH] [AB], |AB| = 4 |DH| ve

Alan(ABCD) = 64 cm2 olduuna 15. D) 10 C) 8

D C

gre |DH| = x ka cmdir? A) 4 B) 6

ekildeki ABCD paralelkenar, |EB| = 2|EC| olduuna gre

plam 36 cm2 olduuna E

12.

D K

ekildeki ABCD paralelkenar, taral alanlar toplam 36 cm2 olduuna gre Alan(ABCD) ka cm2 dir? C) 76 D) 80

Alan(ABE) oran katr? Alan(ABCD) 1 3

1 4

A) A) 68 B) 72

B)

C)

1 5

D)

1 6

395

rnek - zm

Ekenar Drtgensel Blgenin Alan Bir KLMN dikdrtgeni izip dikdrtgenin kenarlarnn orta noktalarn iaretleyelim. Orta noktalar ekil 2 deki gibi birletirilirse bir ABCD ekenar drtgeni oluur. Bu drtgenin [AC] ve [BD] kegenleri izilerek KLMN dikdrtgensel blgesi 8 e dik gensel blgeye ayrlr. A(BLC) = A(BOC) = A(OBA) = A(BKA) = A(MCD) = A(COD) = A(AOD) = A(ADN) olur. Buradan;
A(KLMN) = A(ABCD) olur. 2

[AC] ve [BD], ABCD ekenar drtgeninin kegenleri ise |AC| = |MN| |BD| = |KN| olur.

L
a

B
a O a a

M
ekil 1

D
ekil 2

Alan(ABCD)= |AC|.|BD| 2

|AC| = e |BD| = f

dersek; Alan(ABCD)= e . f olur. 2

Ekenar drtgen, btn kenar uzunluklar birbirine eit ve kegenleri birbirine dik olan bir paralelkenardr. Bu nedenle paralelkenarn tm zelliklerini tar.
D a C

plam 36 cm2 O olduuna gr a a

44 2

A144424443B a

396

144424443
44 43

14 44 2 44 43

14

ABCD ekenar drtgen ise; |AC| = e ve |BD| = f

h

Alan(ABCD) = a . h = e . f olur. 2

rnek - zm

rnek 297
D

Yandaki ABCD ekenar drtgeninde [AC] [BD], |AC| = 6 cm, |BD| = 8 cm olduuna gre

Alan(ABCD) ka cm2 dir?

Alan(ABCD) =

| AC|.|BD| 6 . 8 = = 24 cm 2 dir. 2 2

rnek 298
D

Yandaki ABCD ekenar drtgeninde Alan(ABCD) = 120 cm2 ve |AC| = 12 cm olduuna gre |BD| = x ka cmdir?

Alan(ABCD) =

| AC|.|BD| 12 . x = ise 120 = 2 2 120 = 6x x = 20 cm bulunur.

397

rnek - zm

rnek 299
evre uzunluu 60 cm olan bir ekenar drtgende bir kenara ait ykseklik 5 cm ise ekenar drtgenin alan ka cm2 dir? evre = 60 = 4 . a a = 15 cm
a 5 a

Alan(ABCD) = a . h = 15 . 5 = 75 cm2 dir.

rnek 300
D 3 A O 2 C

ekildeki ABCD ekenar drtgen, O kegenlerin kesim noktas olmak zere; |OC| = 2 cm ve |OD| = 3 cm olduuna gre Alan(ABCD) ka cm2 dir? I. Yol: |OC| = |AO| = 2 cm |OD| = |OB| = 3 cm

Alan(ABCD) =

| AC|.|BD| 4 . 6 = = 12 cm 2 olur. 2 2

II. Yol: A(ABCD) = 4.A(ODC) (paralelkenardan)

A(ABCD) = 4 . 2.3 = 12 cm 2 olur. 2

398

Drtgensel Blgelerin Alan (K.3)

Neler rendim?

32

1.

Aadaki ekenar drtgenlerin belirttii alanlar bulunuz.

D D A C 3 cm 5 cm C 3 cm O A O 4 cm C D

B |AC| = 12 cm |BD| = 16 cm

2.

Uzun kenar 16 cm ve ksa kenar 12 cm olan bir dikdrtgenin kenarlarnn orta noktalarnn birletirilmesiyle oluturulan ABCD ekenar drtgeninin; Kegen uzunluklar ; |AC| = |BD| = Alan ; Alan(ABCD) =
..................... .....................

.......................................

3.

Aadaki ekillerde verilen taral alanlardan yararlanlarak ekenar drtgenlerin alanlarn bulunuz.
D D A C
8 cm2

D C
14 cm2

5 cm2

399

Konu Testi

32

Drtgensel Blgelerin Alan (K.3)

4. Ekenar drtgen iin aadakilerden hangisi yanltr? A) Btn kenar uzunluklar eittir. B) Alan kegenlerinin uzunluklar arpmdr. C) Kegenleri dik kesiir. D) Kegenleri birbirini ortalar.

1.

ekildeki ABCD ekenar drtgen, |AC| = 12 cm ve

|BD| = 8 cm ise, Alan(ABCD) ka cm2 dir?

A) 48

B) 46

C) 44

D) 42

5.
10

D 8

ekildeki ABCD ekenar drtgen, [DE] [BC] |AD| = 10 cm ve |DE| = 8 cm ise

2.

ekildeki ABCD ekenar drtgen, |AC| = 16 cm ve

Alan(ABCD) ka cm2 dir? A) 50 B) 60 C) 70 D) 80

Alan(ABCD) = 80 cm2 ise |BD| ka cmdir?

A) 20

B) 15

C) 10

D) 5

6.

Kegen uzunluklar 20 cm ve 16 cm olan ekenar drtgenin alan ka cm2 dir? A) 320 B) 280 C) 240 D) 160

7.

Kegenlerinden bir tanesinin uzunluu 6 cm ve alan 24 cm2 olan ekenar drtgenin dier kegeninin uzunluu ka cmdir? A) 8 B) 9 C) 12 D) 16

3.

15

ekildeki ABCD ekenar drtgen, [DH] [AB] |CD| = 15 cm ve |DH| = 6 cm olduuna gre C) 80 D) 70

8.

Alan(ABCD) ka cm2 dir? A) 100 B) 90

Bir kenarna ait ykseklii 8 cm olan ekenar drtgenin alan 80 cm2 olduuna gre evre uzunluu ka cmdir? A) 30 B) 40 C) 60 D) 80

400

9.

evresi 40 cm olan ekenar drtgenin bir kenarna ait ykseklik 5 cm ise alan ka cm2 dir? A) 60 B) 55 C) 50 D) 45

13.

D K

ABCD ekenar drtgen, [CH] [AH], |AC| = 8 cm, |BD| = 6 cm ve

|AB| = 5 cm ise |CH| = h ka cmdir? 10.

A

ekildeki ABCD ekenar drtgen, |AC| = 18 cm ve

A)

12 5

B)

16 5

C)

18 5

D)

24 5

Alan(ABCD) = 144 cm2 ise |BD| ka cmdir?

A) 10

B) 12

C) 14

D) 16

14.

ekildeki KLMN ekenar drtgen, |KM| = 2|L N| ve

Alan(KLMN) = 64 cm2 ise |KM| ka cmdir?

11.

ekildeki KLMN ekenar drtgen, [NH] [KL], |ML| = 10 cm ve |NH| = 8 cm ise Alan(KLMN) ka cm2 dir? A) 20
M

B) 16

C) 12

D) 8

A) 80

B) 70

C) 60

D) 50

15. 12.
A

ekilde ABCD ekenar drtgen, [DE] [BC], |DE| = 12 cm ve

ekildeki ABCD ekenar drtgen, |KD| = 3 cm ve

E

|AK| = 4 cm ise Alan(ABCD) ka cm2 dir? D) 12

evre(ABCD) = 80 cm olduuna gre Alan(ABCD) ka cm2 dir? A) 200 B) 240 C) 280 D) 320

A) 48

B) 36

C) 24

401

rnek - zm

Yamuksal Blgenin Alan 1. Kareli kt zerine e iki yamuk (ekil 1 ve ekil 2) izelim. ekil 2deki yamuk ekil 1deki yamuun ters evrilmiidir. Bu iki yamuu ekil 3teki gibi birletirelim.

a h b

b h a h

a h b

ekil 1

ekil 2

ekil 3

ekil 3te elde edilen paralelkenarsal blgenin alan, yamuksal blgenin alannn 2 katdr. Paralelkenarsal blgenin alan (a + b) . h olarak yazlrsa yamuksal blgenin alan
(a +b) . h olur. 2

2.

A
14444244443

ABC gensel blgesinin alannn; Alan (ABC) =

a .h olduunu biliyoruz. 2

14444244443

H a

B C 14243 a

Kareli kt zerinde birinci blmdeki yamuu tekrar izelim. [BD] n izip yamuksal blgeyi iki gensel blgeye ayralm. Yamuksal blgenin alan; bu iki gensel blgenin alanlar toplamna eit olur. Alan(ABCD) = Alan (BCD) + A(ABD)
h A b B

a .h b.h + 2 2 a . h+b . h = 2 h(a +b) = 2 (a +b) . h = olur. 2

402

rnek - zm

rnek 301
D C

Yandaki ekilde ABCD yamuk, [AB] // [CD], [CH] [AB], |AB| = 18 cm, |DC| = 6 cm ve |CH| = 5 cm olduuna gre Alan(ABCD) ka cm2 dir?

Alan(ABCD) = Alan(ABCD) =

(a +c) . h (18 +6) . 5 = 2 2

12

24 . 5 = 60 cm2 olur. 2 1

rnek 302
D C

Yandaki ekilde ABCD dik yamuk, [AB] // [CD], |AB| = 15 cm, |DC| = 6 cm ve |AD| = 10 cm olduuna gre Alan(ABCD) ka cm2 dir?

Dik yamukta ykseklik ayn zamanda [AD] kenardr.

Alan(ABCD) = (a +c) . h (15 +6) . 10 21.10 = = = 105 cm2 dir. 2 2 21
5

403

rnek - zm

rnek 303
D C

Yandaki ekilde ABCD yamuk, [AB] // [CD], [DH] [AB],

10

|AD| = 10 cm, |DH| = 8 cm, |BC| = 9 cm ve Alan(ABCD) = 48 cm2 olduuna gre

evre(ABCD) ka cmdir?

Alan(ABCD) =

(a +c) . h (a +c) . 8 ise = 48 ve (a +c) = 12 cm'dir. 2 2

evre(ABCD) = a + b + c + d = 12 + 10 + 9 = 31 cmdir.

rnek 304
D 3 C

Yandaki ekilde ABCD dik yamuk, [AB] // [CD], [DA] [AB], [CH] [AB],

|AD| = 4 cm, |DC| = 3 cm ve Alan(ABCD) = 20 cm2 olduuna gre

Alan(HCB) ka cm2 dir?

Alan(ABCD) =

(| AB|+ 3 ) . 4
21

= 20

|AB| + 3 = 10 |AB| = 7 cm

|CD| = |AH| = 3 cm |AB| |AH| = |HB| 7 3 = |HB| |HB| = 4 cm

Alan(HCB) =

|HB|.|CH| 2 4.4 = 2 = 8 cm2 dir.

404

rnek - zm

rnek 305
D C

ekildeki ABCD yamuk ve AECD paralelkenardr. |AB| = 4.|DC| olduuna gre

A(ADE) oran katr? A(ABCD)

x A

|AB| = 4|DC| ise |DC| = x iken |AB| = 4x olur. AECD paralelkenar ise |AE| = x olur. A(ADE) = A(DCE) = A br2 olsun.

3A

A(EBC) = 3A br2 olur.

O hlde; A(ADE) A 1 = = olur. A(ABCD) 5 A 5

A x E 3x B 1444442444443 4x

rnek 306
D 4 C 3 K 2 L 2 A 12 B

Yandaki ekilde ABCD dik yamuk, [AB] // [CD] // [KL] ve [AB] [BC] dir. |AB| = 12 cm, |CD| = 4 cm, |CL| = 3 cm ve |KL| = |BL| = 2 cm olduuna gre Alan(ADK) ka cm2 dir?

4 9

C 3 L 2 B

(12+4) . (3 +2) 16 . 5 = 40 cm2 Alan(ABCD) = = 2 21 Alan(ABLK) = (12+2) . 2 14 . 2 = 14 cm2 = 2 2

3

K 2 14

12

(4 +2) . 3 6 .3 = 9 cm2 Alan(KLCD) = = 2 2 1

S = Alan(ADK) = 40 (14 + 9) = 40 23 = 17 cm2 bulunur.

405

Neler rendim?

33

Drtgensel Blgelerin Alan (K.4)

1.

Aada alt taban ve st taban uzunluklar ile ykseklikleri verilen yamuksal blgelerin alanlarn bulunuz.
D 4 cm C D 10 cm C

6 cm

5 cm

H 15 cm

A 20 cm

4 cm

2 cm

6 cm

5 cm

A 12 cm

A 7 cm

2.

Aada verilenlere gre boyal alanlar bulunuz.

E D C D 4 cm A 1 cm 2 cm B 6 cm A 4444444244444441 B E 3 7 cm 3 cm

2 cm

8 cm

406

Drtgensel Blgelerin Alan (K.4)

1. ekildeki ABCD yamuk, [AB] // [CD], [DH] [AB],
A H B

Konu Testi

33

4.

ekildeki DEFG yamuk, [DE] // [GF], [GH] [DE],

|AB| = 12 cm, |DC| = 6 cm ve

|DE| = 15 cm, |GF| = 5 cm

|DH| = 8 cm ise Alan(ABCD) ka cm2 dir? A) 36 B) 48 C) 60 D) 72

ve |GH| = 10 cm ise Alan(DEFG) ka cm2 dir? A) 50 B) 100 C) 150 D) 200

2.

ekildeki ABCD dik yamuk, |BC| = 20 cm, |AD| = 12 cm ve |AB| = 8 cm ise,

5.

ekildeki ABCD yamuk, [AB] // [DC], |AB| = 20 cm,

|DC| = 12 cm ve

Alan(ABCD) ka cm2 dir? C) 140 D) 152

Alan(ABCD) = 128 cm2 ise yamuun ykseklii ka cmdir? A) 6 B) 8 C) 10 D) 12

A) 100

B) 128

3.

ekildeki ABCD yamuk, [AB] // [CD], [DK] [AB], |AB| = 8 cm, |DC| = 5 cm ve |DK| = 6 cm dir? D) 78

6.

ekildeki ABCD dik yamuk, [AB] // [DC], |AB| = 15 cm, |AD| = 6 cm ve

Alan(ABCD) = 81 cm2 ise |DC| ka cmdir? A) 12 B) 9 C) 6 D) 3

ise Alan(ABCD) ka A) 13 B) 26

cm2

C) 39

407

7.

ekildeki ABCD yamuk, [AD] // [BC], |AD| = 10 cm,

C

10.

|BC| = 6 cm ve |AB| = 4 cm ise Alan(ABCD) ka cm2 dir?

A H B

ekildeki ABCD yamuk, [AB] // [DC], [DH] [AB], |AB| + |CD| = 12 cm, D) 40 |DH| = 3 ise Alan(ABCD) ka cm2 dir? A) 9 B) 12 C) 18 D) 24

A) 28

B) 32

C) 36

11.

ekildeki ABCD yamuk, [AB] // [DC], [BC] [AB], |AB| = 8 cm,

8.

Alan 50 cm2, alt tabannn uzunluu 15 cm, st tabannn uzunluu 5 cm olan yamuun ykseklii ka cmdir? A) 2 B) 3 C) 4 D) 5
A

|DC| = 2 cm,

|CF| = |FB| = 3 cm ve |EF| = 1 cm ise Alan(AED) ka cm2 dir? A) 10 B) 12 C) 14 D) 16

9.

12.

D S1

ekildeki ABCD yamuk, [AB] // [DC], Alan(ADC) = S1,

B

B A

S2

Alan(ABC) = S2,

ekildeki ABCD dik yamuk, [AB] // [DC], [CE] [AB], |AB| = 12 cm, |DC| = 4 cm ve |AD| = 3 cm ise, Alan(EBC) ka cm2 dir? A) 8 B) 10 C) 12 D) 14

S2 |AB| = 7 cm ve |DC| = 4 cm ise S1 +S 2 oran katr?

A)

7 11

B)

4 7

C)

4 11

D)

7 4

408

13.
12 cm E 36 cm D

18 cm

Bir renci ekildeki llerde bir karton kestiinde bu kartonun alan ka cm2 olur?

54 cm

16 cm

A) 1050

B) 1100

C) 1150

D) 1200

14.
E

D F

ekildeki ABCD ve ABFE birer yamuk, [AB] // [EF] // [DC], [AD] [AB], |AB| = 12 cm,

|EF| = 8 cm, |DC| = 10 cm, |AD| = 9 cm ve |DE| = 4 cm ise Alan(EFBCD) ka cm2 dir? A) 52 B) 49 C) 47 D) 45

15.

ekildeki ABCD yamuk, [AB] // [DC], [DH] [AB], 3|AB| = 5|DC|, |DH| = 6 cm ve

Alan(ABCD) = 96 cm2 olduuna gre |AB| ka cmdir? A) 12 B) 14 C) 18 D) 20

409

rnek - zm
Drtgensel Blgelerin Alanlaryla lgili Problemler

rnek 307
Kareli kt zerine alt ve st taban uzunluklar 6 ve 12 birim, ykseklikleri 4 ve 8 birim olan iki yamuksal blge izelim.
N D 4 br A E 12 br B K P 12 br L 6 br C 8 br M

6 br

Yamuksal blgelerin alanlarn hesaplaynz.

A(ABCD) = A(KLMN) =

......................... .........................

Yamuksal blgelerin yksekliklerini oranlaynz.

|DE| = ......................... |NP|

A(ABCD) = ......................... A(KLMN)

Yamuksal blgelerin alanlarn oranlaynz.

rnek 308
120 cm 25 cm 95 cm 30 cm 45 cm

Bir usta yanda belirtilen llerde mermerden bir tezgah yapacaktr. Usta, bu i iin ka cm2 lik mermer kullanr?

120 cm 25 cm A2

stenilen alan

= A1 + A2
= 45 . (30 +25) (120 + 95) . 25 + 2 2 2475 5375 = + 2 2 2 = 3925 cm mermer kullan lr.

A1 45 cm

95 cm 30 cm

410

rnek - zm

rnek 309
Kareli kt zerine izilen ABCD yamuunun alannn ka birim kare olduunu ekildeki birim karelerden yararlanarak bulunuz.

Alt taban uzunluu = a =

........................

st taban uzunluu = c = ........................

h

Ykseklii = h =
a B

........................

Alan = Alan(ABCD) =

(a+c) . h =........................ 2

rnek 310
Aadaki ekil 1 ve ekil 2de verilen uzunluklardan yararlanarak boyal blgelerin alanlarn bulunuz. 110 cm

45 cm

80 cm 25 cm 60 cm kil 20 cm

90 cm

40 cm kil

50 cm

411

Neler rendim?

34

Drtgensel Blgelerin Alan (K.5)

1.

Aadaki ekillerde verilenlere gre boyal alanlarn ka cm2 olduunu bulunuz. F 8 cm E C

2 cm C 4 cm 3 cm A 3 cm B D E 3 cm D 2 cm

3 cm F

4 cm

7 cm

4 cm E C

7 cm

18 cm

3 cm

12 cm

4 cm

15 cm

4 cm

2 cm

412

Drtgensel Blgelerin Alan (K.5)

1. ekildeki ABCD yamuk,
5 A H B

Konu Testi

34

6.
6

C 5

[AB] // [CD], [CH] [AB], |AB| = 12 cm, |CD| = 6 cm ve

4 H

ABCD yamuk, [AB] // [CD], [CH] [AB], |AD| = 6 cm, |BC| = 5 cm, |CH| = 4 cm ve

|CH| = 5 cm ise Alan(ABCD) ka cm2 dir? A) 40 B) 42 C) 45 D) 50

Alan(ABCD) = 30 cm2 olduuna gre evre(ABCD) ka cmdir? A) 22 B) 24 C) 26 D) 28

7. 2. Alt taban uzunluu 16 cm, st taban uzunluu 6 cm, ykseklii 4 cm olan yamuun alan ka cm2 dir? A) 44 B) 46 C) 48 D) 50
12 cm 3 cm 2 cm 6 cm

ekilde verilenlere gre boyal blgenin alan ka cm2 dir?

A) 70 3. Alan 72 cm2 olan bir yamuun alt ve st taban uzunluklar srasyla 12 cm ve 6 cmdir. Buna gre bu yamuun ykseklii ka cmdir? A) 6 B) 8 C) 10 D) 12

B) 75

C) 80

D) 85

8.

8 cm 5 cm 4 cm 3 cm 12 cm

ekilde verilenlere gre boyal blgenin alan ka cm2 dir?

4.

Alan 36 cm2 olan bir yamuksal blgenin alt taban uzunluu 12 cm ve ykseklii 4 cm ise st taban uzunluu ka cmdir? A) 10 B) 8 C) 6 D) 4 9.

A) 78

B) 76

C) 74

D) 72

C 2 cm 2 cm 3 cm 4 cm

ekilde verilenlere gre boyal blgenin alan ka cm2 dir?

5.

Alan 40 cm2 olan bir yamuksal blgenin st taban uzunluu 4 cm ve ykseklii 5 cm ise alt taban uzunluu ka cmdir? A) 6 B) 8 C) 10 D) 12

8 cm

A) 32

B) 31

C) 30

D) 29

413

Konu Testi

10.

ABCD dik yamuk, [AB] // [CD], [AB] [CB] |AB| = 12 cm,

13.

C 2 E 3

ABCD dik yamuk, [AB] // [CD], [AB] [CB] |AB| = 6 cm, |CD| = 4 cm, |EB| = 3 cm,

12

|CD| = 4 cm ve |BC| = 2 cm ise

Alan(ABCD) ka cm2 dir? A) 8 B) 12 C) 16 D) 20

|CE| = 2 cm olduuna gre Alan (AED) ka cm2 dir? A) 15 B) 14 C) 13 D) 12

11.

D 3

ABCD dik yamuk [AB] // [CD], [AB] [AD] |AB| = 15 cm, |CD| = 5 cm ve |AD| = 3 cm ise

14.
4

ABCD dik yamuk, [AB] // [CD] // [EK], [AB] [AD],

E 4 A

15

|AB| = 5 cm, |AE| = |ED| = 4 cm, |CD| = 3 cm ve |EK| = 2 cm ise boyal alan ka cm2 dir?

Alan(ABCD) ka cm2 dir? A) 30 B) 32 C) 36 D) 40

A) 8

B) 10

C) 12

D) 16

12.

12 cm 8 cm 4 cm 4 cm 2 cm

ekilde verilenlere gre boyal blgenin alan ka cm2 dir?

15.

C 4

ABCD dik yamuk, [AB] // [CD], m(DAB) = 45, |BC| = 4 cm ve |CD| = 3 cm olduuna gre

45 A B

Alan(ABCD) ka A) 16 C) 36 D) 40

cm2

dir? C) 24 D) 28

B) 20

A) 28

B) 32

414

rnek - zm

Alanlar Eit Olan okgensel Blgelerin evre Uzunluklar 1m uzunluunda bir ip kesiniz. Bu ipi kullanarak btn alar dik olan en byk drtgeni oluturunuz. Oluturulan drtgenin kenar uzunluklarn ve alann bulunuz.

rnek 311
E karelerden drderli gruplar oluturularak aadaki gibi alanlar eit evre uzunluklar farkl olan ekiller elde edebiliriz.

= 8 birim

= 10 birim

= 10 birim

= 10 birim

= 10 birim

Alanlar eit ve 5 birim kare olan olas tm geometrik ekilleri aadaki kareli zemin zerine izerek gsteriniz. Bu geometrik ekillerin evre uzunluklarn hesaplaynz.

rnek 312
Alan sabit olan farkl ekillerin olas en byk evre uzunluklarn hesaplayarak aadaki tabloyu tamamlaynz.
Alan (br2) 1 2 3 4 5 ... n Olas en byk evre uzunluu (br) 4 ... ... 10 ... ... ...

415

rnek - zm

rnek 313
Kenar uzunluklar birer doal sayyla ifade edilen ve alan 36 cm2 olan dikdrtgensel blgeler oluturunuz. Bu dikdrtgensel blgelerden en byk ve en kk evre uzunluuna sahip olanlar belirleyiniz.
C b B a D A

A(ABCD) = a . b = 36 ve a, b Ndir.

a . b = 36

a = 1 iken b = 36 a = 2 iken b = 18 a = 3 iken b = 12 a = 4 iken b = 9 (kare) a = 6 iken b = 6

(ABCD) = 2.(1 + 36) = 74 cm (ABCD) = 2.(2 + 18) = 40 cm (ABCD) = 2.(3 + 12) = 30 cm (ABCD) = 2.(4 + 9) = 26 cm (ABCD) = 2.(6 + 6) = 24 cm

evre uzunluu en kk 24 cm, en byk 74 cm olur.

rnek 314
evresi 18 cm ve kenar uzunluklar birer doal say olan dikdrtgensel blgeler oluturunuz. Bu dikdrtgensel blgelerden en byk ve en kk alana sahip olanlar belirleyiniz.

B a

(ABCD) = 2.(a + b) = 18 a+b=9

a+b=9

a = 1 iken b = 8 a = 2 iken b = 7 a = 3 iken b = 6 a = 4 iken b = 5

A(ABCD) = 1 . 8 = 8 cm2 A(ABCD) = 2 . 7 = 14 cm2 A(ABCD) = 3 . 6 = 18 cm2 A(ABCD) = 4 . 5 = 20 cm2

Alan en kk 8 cm2, en byk 20 cm2 dir.

416

Drtgensel Blgelerin Alan (K.6-7)

Neler rendim?

35

1.

Kenar uzunluklar birer doal sayyla ifade edilen ve alan 24 cm2 olan dikdrtgensel blgeler oluturunuz. Bu dikdrtgensel blgelerin evre uzunluklarn belirleyip aadaki tabloda gsteriniz. evresi Ksa Kenar Uzun Kenar

2.

evre uzunluu 24 cm ve kenar uzunluklar birer doal say olan dikdrtgensel blgeler oluturunuz. Bu dikdrtgensel blgelerin alanlarn belirleyip aadaki tabloda gsteriniz. Alan Ksa Kenar Uzun Kenar

417

Konu Testi

35

Drtgensel Blgelerin Alan (K.6-7)

6. Alan 16 cm2 olan e karesel blgeler kullanlarak oluturulan dikdrtgensel blgenin evre uzunluu ka cm olabilir? A) 20 B) 24 C) 26 D) 28

1.

Uzun kenar 12 cm ve alan 48 cm2 olan dikdrtgenin evre uzunluu ka cmdir? A) 32 B) 30 C) 28 D) 26

2.

evre uzunluu 48 cm olan karenin alan ka cmdir? A) 121 B) 144 C) 169 D) 196 7. Alan 49 cm2 olan karesel blgenin kenarlar uzatlarak alan 81 cm2 olan karesel blge elde ediliyor. Karesel blgenin evre uzunluundaki art ka cm olur? A) 8 B) 10 C) 12 D) 14

3.

Kegen uzunluklar 12 cm ve 18 cm olan ekenar drtgenin alan ka cm2 dir? A) 162 B) 144 C) 126 D) 108

8. 4. Alan 48 cm2 olan paralelkenarsal blgenin bir kenar 12 cmdir. Buna gre paralelkenarn bu kenarna ait ykseklii ka cmdir? A) 8 B) 6 C) 4 D) 3

Dik kenarlarnn uzunluklar saylaryla 3 ve 4 ile doru orantl olan bir dik gensel blgenin alan 216 cm2 ise uzun dik kenar ka cmdir? A) 16 B) 18 C) 20 D) 24

9. 5. Alt taban uzunluu 20 cm, st taban uzunluu 12 cm ve ykseklii 10 cm olan yamuksal blgenin alan ka cm2 dir? A) 200 B) 180 C) 160 D) 140

Uzun kenarnn uzunluu, ksa kenarnnkinin 4 katndan 5 cm eksik olan bir dikdrtgensel blgenin evre uzunluu 50 cmdir. Buna gre alan ka cm2 dir? A) 110 B) 112 C) 114 D) 116

418

Konu Testi

10. Uzun kenarnn uzunluu, ksa kenarnn uzunluunun 2 kat olan bir dikdrtgensel blgenin alan 32 cm2 ise ksa kenarnn uzunluu ka cmdir? A) 3 B) 4 C) 5 D) 6

13. Alan 36 cm2 olan dikdrtgenin kenar uzunluklar birbirinden farkl birer doal saydr. Bu dikdrtgenin evre uzunluu en az ka cm olur? A) 24 B) 26 C) 30 D) 40

11. Alan 81 cm2 olan karesel blgenin her bir kenar uzunluunu 1 cm kltrsek alan ka cm2 olur? A) 25 B) 36 C) 49 D) 64

14. 40 cm uzunluundaki bir iple kenarlar doal say olacak ekilde oluturulan dikdrtgenin belirttii alannn en kk deeri ka cm2 dir? A) 19 B) 36 C) 51 D) 64

12. Alan 48 cm2 olan dikdrtgensel blgenin kenar uzunluklar birer doal saydr. Bu dikdrtgensel blgenin evre uzunluu en ok ka cm olur? A) 98 B) 96 C) 88 D) 76

15. evre uzunluu 60 cm ve kenar uzunluklar doal say olan dikdrtgenlerden alan en byk olannn deeri ka cm2 dir? A) 192 B) 221 C) 224 D) 225

419

Blm Sonu Testi 12

1.

Drtgensel Blgelerin Alan

4. Uzun kenar 12 cm, ksa kenar 8 cm olan 1 bir dikdrtgenin, uzun kenar i kadar 4 uzatlp ksa kenar yarya indirilirse evre uzunluu nasl deiir? A) 2 cm artar. C) Deimez. B) 2 cm azalr. D) 4 cm azalr.

ekildeki ABCD kare, |AB| = (3x 2) cm ve |BC| = (x + 4) cm ise Alan(ABCD) ka cm2 dir?

A) 14

B) 24

C) 36

D) 49

5.

Uzun kenarnn uzunluu, ksa kenarnnkinin 3 katna eit olan bir dikdrtgenin evre uzunluu, bir karenin evre uzunluuna eittir. Dikdrtgenin ksa kenar 5 cm olduuna gre karenin bir kenar ka cmdir? A) 4 B) 6 C) 8 D) 10

2.

Be tane e karesel blgenin yan yana getirilmesiyle oluan bir dikdrtgensel blgenin evre uzunluu 72 cm ise alan ka cm2 dir? A) 200 B) 180 C) 160 D) 140

6.

3.

Bir dikdrtgensel blgenin boyu, eninin 4 katndan 3 cm eksiktir. Bu dikdrtgensel blgenin evre uzunluu 64 cm olduuna gre alan ka cm2 dir? A) 175 B) 180 C) 185 D) 190

ekildeki ABCD dikdrtgen, [DE] aortay, |AE| = |EB|ve |BC| = 8 cm ise Alan(ABCD) ka cm2 dir? A) 128 B) 136 C) 144 D) 168

420

7.

evre uzunluu 60 cm olan bir karesel blgenin kenarlar uzatlarak evre uzunluu 64 cm olan bir karesel blge hline getirilirse alanndaki art ka cm2 olur? A) 21 B) 26 C) 31 D) 36

10.

D L

C M

ekildeki ABCD karesinin bir kenarnn uzunluu 10 cmdir. Karenin C kesinden bir kenar 3 cm olan KLMC karesi kesilip karldnda oluan yeni eklin evre uzunluu nasl deiir? A) 6 cm azalr. C) 3 cm azalr. 8. Yandaki ekil 4 e karesel blgeden oluturulmutur. eklin evre uzunluu 10 cm ise alan ka cm2 dir? A) 10 B) 6 C) 4 D) 2 B) 6 cm artar. D) Deimez.

11. 9. Yandaki ekil alt e karesel blgeden oluturulmutur. Bir karesel blgenin alan 64 cm2 olduuna gre eklin evre uzunluu ka cmdir? A) 64 B) 88 C) 104 D) 128

ekildeki [AC] // [FD], ABEF kare ve BCDE dikdrtgendir. |BC| = 3|AB| ve evre(ACDF) = 80 cm ise Alan(BCDE) Alan(ABEF) fark ka cm2 dir? A) 98 B) 114 C) 128 D) 142

421

12.

15. Aadaki ekiller e dikdrtgenlerden olumaktadr.

F

Buna gre hangisinin evre uzunluu en kktr? A) B)

Yukardaki ekil e kare ve iki e dikdrtgenden oluturulmutur. |AE| = |DE| = 4 cm ise Alan(ABCD) ka cm2 dir? A) 104 B) 96 C) 84 D) 76

C)

D)

13.

ekildeki A, B, F noktalar dorusal, ABCD kare ve EBF dik gendir. |AB| = |BF| = 2|EB| = 16 cm ise Alan(AFECD) ka cm2 dir? A) 340 B) 320 C) 260 D) 220 16.
D 12 C

mutur. A

14. evre uzunluu a cm olan bir karenin her bir kenar uzunluu 3 katna karlrsa evre uzunluu ka a cm olur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

Yukardaki ABCD dikdrtgeninde; |DC| = 12 cm ve |AD| = |AE| = |EF| = |BF| ise Alan(ABCD) ka cm2 dir? A) 48 B) 42 C) 36 D) 24

422

17.

ekildeki ABCD ve BEFK birer karesel blgedir. |BK| = |CK| = 4 cm ise tm eklin alan ka cm2 dir? C) 80 D) 90

20.

A) 60

B) 70

ekildeki AED dik gen ve ABCD yamuktur. [AB] // [EC], [AE] [EC], |AB| = 16 cm, |ED| = 6 cm, |DC| = 4 cm ve |AE| = 8 cm ise Alan(ABCE) ka cm2 dir? A) 104 B) 100 C) 96 D) 92

18.

4 cm

8 cm 14 cm 3 cm

ekilde verilen okgensel blgenin alan ka cm2 dir? A) 68 B) 72 C) 84 D) 86

21.

ekildeki ABCD paralelkenarnda; |AB| = 3|DH| ve Alan(ABCD) = 243 cm2 ise |DH| = x ka cmdir? C) 9 D) 12

A) 3

B) 6

19.
2 cm 6 cm 3 cm 2 cm 5 cm 2 cm

ekilde verilen okgensel blgenin alan ka cm2 dir? A) 30 B) 34 C) 42 D) 50

22. Kenar uzunluklar %20 orannda artrlan bir karesel blgenin alan yzde ka artar? A) 11 B) 22 C) 33 D) 44

423

23.

25. Aadakilerden hangisi kenar uzunluklar doal say olan bir karesel blgenin alan olabilir? A) 120 B) 169 C) 192 D) 220

15

Yukardaki ekilde [AC] // [FD], ABEF yamuk ve BCDE paralelkenardr. |AB| = 15 cm, |BC| = |FE| = 6 cm ve Alan(ABEF) = 84 cm2 ise Alan(BCDE) ka cm2 dir? A) 84 B) 72 C) 60 D) 48

24.

Yukardaki ekilde ABCD ekenar drtgen, ADEF paralelkenar ve B, D ve E noktalar dorusaldr. |BD| = |DE| = 10 cm ve Alan(ABCD) = 80 cm2 ise Alan(ADEF) ka cm2 dir? A) 60 B) 70 C) 80 D) 90

424

Birikimli Test

12

1.

2 + [2.(4)] [(3)2 5)] ileminin sonucu katr? A) 0 B) 1 C) 2 D) 4

5.

Ali, borcunun nce borcunun

2 sini, sonra da kalan 3

4 n demitir. 5

Geriye 10 YTL borcu kaldna gre Alinin balangta ka YTL borcu vardr? A) 60 B) 90 C) 120 D) 150

2.

|(3)3| + |8| [1 (|3|)] ileminin sonucu katr? A) 19 B) 27 C) 29 D) 37

6.
7! 6! ileminin sonucu katr? 6! 5!

3x = 4y olduuna gre
1 7 2 7

xy oran katr? x+y

3.

A)
36 5

B)

C)

3 7

D)

4 7

A)

21 5

B)

28 5

C)

32 5

D)

7.

3 4 = x 1 3 2 1 2 11 2

4.

0,17 0,03 +0,07 +0,06

olduuna gre x katr? A) 1 B)

3 4

ileminin sonucu katr? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

C)

4 3

D) 2

425

8.

Yllk %40 faiz oranyla bankaya yatrlan 900 YTLnin 5 aylk faizi ile yllk %60 faiz oranyla 10 aylna bankaya yatran ka YTLnin faizi birbirine eit olur? A) 200 B) 300 C) 400 D) 500

11.

ekildeki ABC geninde [DE] // [BC], 5|AD| = 2|BD| ve evre(ABC) = 49 cm

C

ise evre(ADE) ka cmdir?

A) 20

B) 18

C) 16

D) 14

9.

D 120 C 140

Yandaki ekilde [BA // [DE, s(BCD) = 140 ve s(CDE) = 120 ise

x A B

s(ABC) = x ka derecedir? C) 60 D) 50

12. Bir dzgn sekizgenin bir i asnn lsnn, bir d asnn lsne oran katr? A) 1 B) 3 2 C) 3 D)
10 3

A) 80

B) 70

13. 10.
E x F C D

ekildeki ABCD dikdrtgen ve

a b c = = 2 3 4

ekildeki ABCDEF dzgn altgen olduuna gre m(AEC) = x ka derecedir?

E A a b

c B

olduuna gre a ka derecedir?

A) 20 A) 70 B) 60 C) 50 D) 40

B) 30

C) 40

D) 45

426

14.

D 10x

ekildeki ABCD dik yamuk, [AB] [AD], s(BCD) = 10x ve

8x

17. Genilii uzunluunun

1 ine eit olan 7 dikdrtgensel blgenin evre uzunluu

32 cm olduuna gre alan ka cm2 dir? A) 7 B) 28 C) 42 D) 63

s(ABC) = 8x ise
B

x ka derecedir? C) 12 D) 15

A) 5

B) 10

18.

ekildeki ABCD ekenar drtgen, [AC] [BD], |AC| = 12 cm ve |BD| = 18 cm ise Alan(BKC) ka

15.

1 1 . 1 1 . 1 1 . 1 1 3 4 5 2 1+ 1 . 1+ 1 . 1+ 1 . 1+ 1 2 3 4 5

cm2 dir? B) 29 C) 28 D) 27

A) 30

ileminin sonucu katr? A)

1 6

B)

1 9

C)

1 12

D)

1 15

19.

D 3 E 4 A 12

ekildeki ABCD dikdrtgen, [DE] [AE], |AB| = 12 cm, |DE| = 3 cm ve |AE| = 4 cm

16. Bir karesel blgenin alan 81 cm2 olduuna gre evre uzunluu ka cmdir? A) 36 B) 40 C) 44 D) 48

olduuna gre boyal blgenin alan ka cm2 dir? A) 56 B) 54 C) 52 D) 50

427

20.
E

ABCD paralelkenarnda E ve F, bulunduklar kenarlarn orta noktalar ise boyal alann, paralelkenarn alanna oran katr? C)
1 4

23.
2 cm 8 cm 2 cm 1 cm

4 cm

A)

1 2

B)

1 3

D)

1 5

3 cm

Yukarda verilen okgensel blgenin alan ka cm2 dir? A) 32 B) 34 C) 36 D) 38

21.

ABCD paralelkenarnda [AB] 3 e paraya, [CD] 4 e paraya ayrlmtr.

24.

Yandaki ekilde ABCD dik yamuk, [AB] [BC] ve [DH] [AB] dir. |BC| = 8 cm, |CD| = 6 cm ve

Alan(EFMK) Buna gre oran katr? Alan(ABCD)

A)

1 2

B)

5 12

C)

1 3

D)

1 4

Alan(ABCD) = 72 cm2 ise boyal blgenin alan ka cm2 dir? A) 20 B) 24 C) 28 D) 32

22.

D 6

ekildeki ABCD yamuk, [AB] // [CD], AECD paralelkenar, 3|AE| = 2|EB| ve Alan(ADC) = 6 cm2 25. evre uzunluu 24 cm olan bir dikdrtgensel blgenin kenar uzunluklar birer doal saydr. Bu dikdrtgensel blgenin alannn alabilecei en byk deer ile en kk deerin toplam ka cm2 dir? A) 45 D) 24 B) 46 C) 47 D) 56

ise Alan(ABCD) ka cm2 dir? A) 15 B) 18 C) 21

428

ember Parasnn Uzunluu Dairenin ve Daire Dairenin ve Diliminin Alan Daire Diliminin Alan

emberin ve ember emberin ve Parasnn Uzunluu

Bir saat kulesindeki saatte bulunan akrebin u noktas, bir saatte 12 cm yol alyor. Buna gre akrebin uzunluunu bulabilir misiniz?

429

rnek - zm

emberin ve ember Parasnn Uzunluu emberin Uzunluu O merkezli ve r yarapl emberin uzunluu =2..r
O r

dir.

Burada sabit says yaklak olarak 22 3,14' tr. 7 Ancak baz sorularda ilem kolayl olmas iin = 3 alnz ifadesi yer alabilir.

rnek 315
eklideki O merkezli emberin yarap 8 cmdir.
8c
O

Buna gre emberin uzunluu ka cmdir? ( = 3 alnz.)

r = 8 cm ve = 3 olduuna gre = 2 . . r = 2 . 3 . 8 = 48 cm bulunur.

rnek 316
O merkezli ve r yarapl bir emberin AOB merkez asnn grd yayn uzunluunu hesaplaynz.
B r O r A B r O ekil 1 r ekil 2 A

Yol gsterme: ember paras ve ember yay ayn anlama gelir. IABI: ember parasnn uzunluu (ekil 2)
ember parasnn uzunluu bulunurken ember yayn gren merkez ann ls s( AOB) oranndan yararlanrz. = 360 emberin tamamnn ls

430

rnek - zm

ember Parasnn (ember Yaynn) Uzunluu |A B|: ember parasnn uzunluu

B

r : yarap s(AOB) : merkez ann ls

A

AB =

s(AOB) 2 r dir. 360

rnek 317
ekildeki emberde s(AOB) = 60 ve |OA| = 5 cm ise AB nn uzunluu ka cmdir? ( = 3 alnz.)
C O 60 A

AB =

s(AOB) 2 r olduuna gre; 360

1

60 AB = 2 3 5 = 5 cm bulunur. 360
6

rnek 318
C

ekildeki emberde s(COK) = 90 ve |OK| = 4 cm ise ICKI ka cmdir? ( = 3 alnz.)

s(COK ) 90 CK = 2 r = 2 3 4 = 6 cm bulunur. 360 360
4 1

Merkez a 90 olduunda yay uzunluu, emberin uzunluunun 1 i kadardr.

4

431

rnek - zm

rnek 319
A 60

ekildeki emberde s(BAC) = 60 ve emberin yarap 8 cm ise IBCI ka cmdir? ( = 3 alnz.)

O C B

A 60 O 120 C B

s(BAC) = 60 ve BAC evre a ise BOC ayn yay gren merkez a olduundan s(BOC) = 120 dir.
s(BOC) 120 BC = 2r = 2 3 8 = 16 cm olur. 360 360
3 1

rnek 320
ekildeki O merkezli emberde s(AOB) = 45 ve |AB| = 2 olduuna gre emberin yarapnn uzunluu ka cmdir?

A C O 45

AB =

s(AOB) 2 r dir. 360

1

45 2 r Buna gre; 2 = 360

8

r = 8 cm bulunur.

432

rnek - zm

rnek 321
evre uzunluu 48 cm olan dikdrtgen eklindeki bir tel erevenin tamam kullanlarak bir ember oluturuluyor. Buna gre bu emberin yarap ka cmdir? ( = 3 alnz.) evre = 48 cm 2r = 48 2 . 3 . r = 48 r = 8 cmdir.

rnek 322
Yarap 40 cm olan bir bisiklet tekerlei, 10 tam dn yaptnda bisiklet ka m yol alm olur? ( = 3 alnz.)

Yarap 40 cm olan tekerlek bir tam dn yaptnda evresi kadar yol alr.
O 40 cm

=2..r = 2 . 3 . 40 = 240 cm Buna gre bisiklet tekerlei 10 tam dn yaptnda 10 . 240 = 2400 cm = 24 m yol alr.

433

Neler rendim?

36

emberin ve ember Parasnn Uzunluu (K.1)

1.

Aada yaraplar verilen emberlerin uzunluklarn bulunuz. ( = 3 alnz.)

3 cm

5 cm O 6 cm O

= ...........................

= ...........................

= ...........................

2.

Aada merkez alar ve yarap uzunluklar verilen emberlerde istenilen yay uzunluklarn bulunuz. ( = 3 alnz.)
C E C O 30 4 cm R A B D 8 cm 72 O M 5 cm O K

|AB| = ........................

|CD| = .........................

|MK| = ..........................

3.

Aada evre alar ve yarap uzunluklar verilen emberlerde istenilen yay uzunluklarn bulunuz. ( = 3 alnz.)
A 30 D 45 M O B O E F C L O 75

r = 5 cm |BC| = ........................

r = 8 cm |LM| = .........................

r = 12 cm |EF| = ..........................

434

Konu Testi
emberin ve ember Parasnn Uzunluu (K.1)
1. ekildeki O merkezli emberin yarap 3 cm ise uzunluu ka cmdir? 5.
3 cm

36

ekildeki O merkezli emberde s(AOB) = 60o ve |OA| = 4 cm ise |AB| ka cmdir?

C O 60

A) 2

B) 4

C) 6

D) 8

( = 3 alnz.) A) 4 C) 2 B) 3 D) 1

6.

ekildeki O merkezli emberde, [BO] [OA] ve |OA| = 4 cm ise |AB| ka cmdir?

2.

ekildeki O merkezli emberin yarap 4 cm ise uzunluu ka cmdir? ( = 3 alnz.)

4 cm

4 cm

A) A) 12 B) 16 C) 20 D) 24 7.

B) 2

C) 3

D) 4

ekildeki O merkezli eyrek emberin yarap 5 cm ise AB yaynn uzunluu ka cmdir?

3.

Uzunluu 21 cm olan emberin yarap ka cmdir? ( = 3 alnz.) A) 3,5 B) 3 C) 2,5 D) 2

A) 3
5

B) 2 D) 3

C) 5
2

8.

4.

ap 12 cm olan emberin uzunluu ka cmdir? ( = 3 alnz.) A) 24 C) 48 B) 36 D) 72

ekildeki O merkezli yarm emberde |AB| = 18 cm ise yarm emberin uzunluu ka cmdir? A) 18 C) 9

B) 12 D) 3

435

Konu Testi

9.

ekilde O1 ve O2 merkezli yarm emberler verilmitir. |AB| = 16 cm ise yarm emberlerin uzunluklar toplam ka cmdir? A) 6 B) 8 C)10 D)12
A O1 O2 B

13.
A O 45 B

ekildeki O merkezli emberde s(AOB) = 45 ve |AB| = cm ise

2

|OA| ka cmdir? A) 1 C) 3 B) 2 D) 4

10. ekildeki O merkezli emberde s(AOB) = 30 ve |OA| = 4 cm ise |ACB| ka cmdir?

O 30

14.

O1

O2

O3

A) 22
3

B) 6 D)
7 3

C) 8

ekildeki emberlerin merkezleri [AD] zerindedir. |AB| = 2 |BC| = 3|CD| = 18 cm ise emberlerin uzunluklar toplam ka cmdir? A) 30 B) 31 D) 33

11. Yarap 20 cm olan bir tekerlek 8 tam dn sonunda ka m yol alm olur? ( = 3 alnz.) A) 9,6 C) 24,4 B) 18 D) 36

C) 32

15. ekildeki O merkezli 12.

A

A 30

ekildeki B merkezli ember parasnn yarap 10 cm ise |A C| ka cmdir?

C

emberde s(BAC)= ve yarap 5 cm ise |BC| ka cmdir? ( = 3 alnz.)

30o

O B

30 B

( = 3 alnz.)

A) 5 C) 7

B) 6,25 D) 8,45

A) 2 C) 4

B) 3 D) 5

436

rnek - zm

ember ve ember Parasnn Uzunluu ile lgili Problemler

rnek 323
Salncaa oturan bir ocuu bir arkada ilk konumundan 40 geriye ekerek brakyor. ocuk ilk konumuna gre 40 ileri ve 40 geri sallanmaya balyor. Salncan izdii yay uzunluu 2 m olduuna gre salncak zincirinin uzunluu ka mdir? ( = 3 alnz.)

40 r

40

lk konum

40 geri

40 ileri

O 40 40 r

Salncan izdii yay uzunluu: |AB| = 2 m merkez a: s(AOB)= 40 + 40 = 80

r

AB =

s( AOB) 2 r 360

2 = 80 2 3 r 360
6

12 = 8 r r = 12 = 1,5 m olur. 8

Buna gre salncak zincirinin uzunluu 1,5 mdir.

437

rnek - zm

rnek 324
Bir traktrn n tekerleinin yarap 20 cm, arka ekerleinin yarap 120 cmdir. Bu traktr yolda giderken n tekerlek 60 tam devir yaparsa arka tekerlek ka tam devir yapar? ( = 3 alnz.)

120 cm

20 cm

n tekerlek yarap: 20 cm n tekerlek devir says: 60 devir Arka tekerlek yarap: 120 cm I. Yol: n tekerlein 1 tam devirde ald yolun uzunluu evresi kadardr. = 2 . . r ise = 2 . 3 . 20 = 120 cmdir. 60 tam devir yaparsa; 60 . 120 = 7200 cm yol alr. Arka tekerlein 1 tam devirde ald yol evresi kadardr. = 2 . 3 . 120 = 720 cm olur. Arka tekerlein devir says; 7200 720 = 10dur. II. Yol: Bir tekerlein yarap bydke bir yolda yapt devir says azalr. O halde, bir tekerlein yolda yapt devir says ile yarap uzunluu ters orantldr. Buna gre; 20 cm 120 cm T.O 60 devir x

x = 20.60 120

x = 10 devir

438

Neler rendim?
emberin ve ember Parasnn Uzunluu (K.2)

37

1.

Yarap 30 cm olan bir bisikletin tekerlei 5 tam dn yaptnda bisiklet ka m yol alr? ( = 3 alnz.)

2.

Kare eklindeki bir levhann kelerine ekildeki gibi 2 br yarapl makaralar yerletiriliyor ve makaralarn etrafna ip geriliyor. Karenin bir kenarnn uzunluu 6 br ise ipin uzunluu ka brdir? ( = 3 alnz.)

ip

439

Konu Testi

37

emberin ve ember Parasnn Uzunluu (K.2)

5. Yarap 40 cm olan bir bisikletin tekerlei 10 tam dn yaptnda bisiklet ka m yol alr? ( = 3 alnz.) A) 24 C) 12 B) 18 D) 9

1.

Yaraplarnn uzunluklar oran 2 olan

3

emberlerin uzunluklar fark 10 cm ise byk emberin yarap ka cmdir? A) 20 C) 10 B) 15 D) 5

6. 2. Bir emberin yarapnn uzunluu 4 katna karlrsa uzunluu ka kat artar? A) 2 C) 4 B) 3 D) 5

Bir aracn tekerleinin yarap 50 cmdir. Bu ara 12 km yol aldnda tekerlek ka tam dn yapm olur? ( = 3 alnz.) A) 4000 C) 8000 B) 6000 D) 12000

3.

Bir kenarnn uzunluu 6 cm olan karenin evresine ekilen tel ile bir ember yaplmak isteniyor. Bu emberin yarap ka cm olur? ( = 3 alnz.) A) 2 C) 4 B) 3 D) 5

7.

Yarap 4 cm olan emberin uzunluunun, yarap 8 cm olan emberin uzunluuna oran katr? A) 4 C) 1 B) 2 D) 1
2

8. 4. Uzunluklar toplam 60 cm ve uzunluklar fark 36 cm olan iki emberden byk olann yarapnn uzunluu ka cmdir? ( = 3 alnz.) A) 2 C) 6 B) 4 D) 8

Uzun kenar ksa kenarnn 2 kat kadar olan bir dikdrtgenin evre uzunluu, yarap 6 cm olan bir emberin uzunluuna eittir. Buna gre dikdrtgenin belirttii alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.) A) 50 C) 98 B) 72 D) 128

440

9.

Yarap 4 cm olan bir emberin uzunluu ile bir karesel blgenin evre uzunluu birbirine eittir. Buna gre karesel blgenin alan ka dir? ( = 3 alnz.) A) 25 C) 49 B) 36 D) 64 cm2

13. Bir traktrn n tekerleinin yarap 20 cm, arka tekerleinin yarap 80 cmdir. Arka tekerlek 40 devir yaptnda n tekerlek ka devir yapar? A) 60 C) 120 B) 80 D) 160

10. ap 80 cm olan tekerlein 200 devirde ald yolu, yarap 20 cm olan baka bir tekerlek ka devirde alr? A) 400 C) 800 B) 600 D) 1200 14. Yarap 40 cm olan bir makaraya 20 tam sarta ka m ip sarlr? ( = 3 alnz.) A) 24 C) 48 B) 25 D) 50

11. ap 10 cm olan bir emberin yarap 2 cm artrlrsa uzunluu ka cm artar? ( = 3 alnz.) A) 12 C) 10 B) 11 D) 9

15.

12. Daire eklindeki bir oyun parknn ap 24 m dir. Parkn etrafna 3 sra tel evrilmek istenirse ka metre tel gerekir? ( = 3 alnz.) A) 184 C) 216 B) 198 D) 234 A) 6 C) 4

Yarap uzunluu 6 cm olan bir saat 15.00i gsterdiinde akrep ile yelkovan arasnda kalan dar ay gren yayn uzunluu ka cm olur? B) 5 D) 3

441

rnek - zm

Dairenin Alann Tahmin Etme Kareli kda pergelle bir ember izelim. Bu emberin iindeki tam kareleri krmzya, tam olmayan kareleri maviye boyayalm Bylece emberin belirledii dairenin alann birim kareler cinsinden tahmin edebiliriz.

Adm 1

Adm 2

Dairenin Alan Kt zerine bir ember iziniz, bu emberi keserek kttan karnz. Elde edilen daireyi ikiye katlaynz. Bu kat yeri emberin neresidir? Katlama kd tekrar ikiye katlaynz. Bu kat yeri emberin neresidir? 90 lik merkez aya sahip drt daire dilimi olutu. Bu daire dilimleri tekrar st ste gelecek ekilde katlanarak 8 daire dilimi oluturunuz. Daha sonra daireyi ap kat izleri boyunca kesiniz. (ekil 2) Paralelkenarsal blgeye benzer bir ekil oluturunuz. (ekil 3) Bu eklin ykseklii ve uzunluu ile emberin uzunluu ve yarapnn ilikisini kurarak dairenin alan bantsn oluturmaya alnz.

Dairenin evre uzunluunun yars

KAT

ekil 3 ekil 1

ekil 2

442

rnek - zm

Dairenin Alan Yarap r olan bir dairenin alan Alan = .r2 bantsyla bulunur.
O r

rnek 325
ekildeki O merkezli ve 5 cm yarapl dairenin alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.)
5 cm O

Alan= . r2= 3 . 52 = 3. 25 = 75 cm2 olur.

rnek 326
evre uzunluu 48 cm olan bir dairenin yarapnn uzunluunu ve alann bulunuz. ( = 3 alnz.) evre = 2 . . r 48 = 2 . 3 . r 48 = 6.r r = 8 cm (yarap uzunluu) Alan = . r2 = 3 . 82 = 3 . 64 = 192 cm2

rnek 327
ekildeki O merkezli ve r yarapl bir dairenin, AOB merkez asnn oluturduu daire diliminin alann hesaplaynz.
B

A A ekil 1 ekil 2

Y ol G s t e r m e :

Daire diliminin alan s( AOB) = orantsndan yararlannz. Dairenin alan 360

443

rnek - zm

Daire Diliminin Alan Bir dairenin merkez as iinde kalan ksmna daire dilimi ya da sektr denir. r yarap uzunluu, s(AOB) merkez ann ls ise
Daire diliminin alan s( AOB) . .r2 bantsyla bulunur. 360
A Daire dilimi (sektr) O B

rnek 328
A

ekildeki O merkezli dairede, merkez as 120 olan daire diliminin alan 27 cm2 olduuna gre dairenin yarapnn uzunluu ka cmdir?
120 B

Daire diliminin alan = 120 r 2 360 27 = 1 r 2 3 81 = r 2 r = 9 cm

rnek 329
O

ekildeki O merkezli daire diliminin alan 8 cm2 ve yarap 4 cm ise 3 s(AOB) ka derecedir?
Daire diliminin alan = s( AOB) r2 360

8 s( AOB) 42 = 360 3
120

8 =

s( AOB) 16 120
60

21

s( AOB) = 60 olur.

444

Daire ve Daire Diliminin Alan (K.1)

1.

Neler rendim?

38

Aada yarap uzunluklar verilen dairelerin alanlarn bulunuz. ( = 3 alnz.) a. b. c.

5 cm
O

2 cm

4 cm

Alan = ...........................

Alan = ...........................

Alan = ...........................

2.

Aada merkez alarnn lleri ve yarap uzunluklar verilen dairelerde boyal alanlar bulunuz. ( = 3 alnz.) a. b.
A

c.

O
3c m

60

72 8 cm

10 cm

A B

3.

Aadaki ekillerde verilenleri kullanarak boyal alanlar toplamn bulunuz? ( = 3 alnz.) a.

D L C

b.

3 cm

4 cm O1

R O2

4 cm

445

Konu Testi

38

Daire ve Daire Diliminin Alan (K.1)

1.

Yarap 4 cm olan dairenin alan ka cm2 dir? A) 16 C) 8 B) 12 D) 6

5.

ekildeki O merkezli emberde, s(AOB) = 120 ve |OA| = 6 cm ise boyal daire diliminin alan ka cm2 dir? B) 16 D) 24

O 120 A B

A) 12 2. Alan 169 cm2 olan dairenin yarap ka cmdir? A) 14 C) 12 B) 13 D) 11 6. C) 20

evresinin uzunluu 36 cm olan bir dairenin alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.) A) 54 C) 108 B) 72 D) 144

3.

ekildeki O merkezli emberde

150 O A

7.
A

s(AOB) = 150 ve |OA| = 6 cm ise boyal daire diliminin alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.) B) 30 D) 60
O 5 cm

2 cm

Yandaki ekilde merkezleri ayn olan iki daire i ie izilmitir. |AO| = 5 cm ve |AB| = 2 cm ise boyal blgenin

A) 15 C) 45

alan ka A) 24 C) 34

cm2

dir? B) 25 D) 35

8. 4.
C

ekildeki O merkezli emberde s(AOB) = 120 ve |OB| = 3 cm ise

B

O 120 A

ekildeki ABCD dikdrtgeninin iine DC kenarna teet olacak ekilde O merkezli yarm daire izilmitir.

boyal daire diliminin alan ka cm2 dir?

|AD| = 3 cm ise boyal alan ka cm2 dir? A) 18 9 C) 18 6 B) 18 9

2

A) 8 C) 4

B) 6 D) 3

D) 18 3

446

9.

ap 8 cm olan dairesel bir eklin alan ka cm2 dir? A) 8 C) 32 B) 16 D) 64

13.

O ve C merkezli yarm daireler, B noktasnda birbirine teet olacak ekilde yerletirilmitir.

|AB| = 20 cm ise boyal alan ka cm2 dir? 10.

O 60 A B

ekildeki O merkezli daire diliminde s(COD) = 60, |OA| = 3 cm ve

D

A) 38 C) 25

B) 75
2

D) 75
4

|AC| = 2 cm ise 14.

A B 10 4 cm O 50 D

boyal alan ka cm2 dir? A) 8

3

merkezli

em-

berde s(AOB) = 10, B) 14 D) 8 s(COD) = 50 ve |OB| = 4 cm ise boyal blgelerin alanlar toplam ka cm2 dir?

C) 6

11.
O C A B

ekildeki O merkezli i ie dairelerde |OB| = 6 cm ve taral alan 64 cm2 ise |AC| ka cm'dir? 15. A) 6 C) 4 B) 5 D) 3

A) 4

B) 10
3

C) 3

C) 8

O1 r A1 A O2 4r A2 C D 4r B r

ekildeki O1 ve O2 merkezli daire dilimlerinin yarap uzunluklar srasyla r ve 4rdir. Bu daire dilimlerinin alanlar birbirine eit olduuna gre

12.

ekildeki ABCD karesinin alan 64 cm2 dir. O merkezli daire karenin kenarna teet olacak ekilde yerletirilmitir. Buna gre

boyal alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.) B) 20 D) 16

s(AO1B) s(CO 2D)

oran katr? B) 1
8

A) 22 C) 18

A) 1

16

C) 8

D) 16

447

rnek - zm

Dairenin ve Daire Diliminin Alanyla lgili Problemler

rnek 330
Bir dairenin yarap uzunluu iki katna karldnda alannda ve evresinde nasl bir deiiklik olur?

Yarap 2 katna karlrsa

2r

r evre = 2r Alan = r2

2r evre = 2 . 2r = 4r 4 r = 2
2 r

Alan = .

(2r)2

2 = 4 r2 4 r = 4 2

evre 2 katna alan ise 4 katna kar.

rnek 331
Bir okuldaki 500 renciye Bo zamanlarnz nasl deerlendirirsiniz? sorusu soruluyor.
MAV KIRMIZI

Alnan yantlar aadaki gibidir. Mzik dinlemek: 100 renci Kitap okumak: 240 renci Resim yapmak: 150 renci Dier: 10 rencidir.

SARI YEL

Buna gre bu yantlarla oluturulan pasta grafiinde mzik dinleyenlere karlk gelen merkez asnn ls ka derecedir? Mzik Kitap Resim Dier 100 240 150 10 Toplam 500 renci var.

100 1 100 = % 20 = 'idir. 500 5 Bir dairenin tamam 360 olduundan mzik dinleyenlere karlk gelen merkez ann ls

Mzik dinleyenler, tm grubun

360

1 = 72 dir. 5

448

rnek - zm

rnek 332
Taban karesel blge eklinde olan evin bir kesine ekildeki gibi bir iple koyun balanyor. Evin bir kenarnn uzunluu 10 m, koyunun baland ipin uzunluu ise 20 mdir. Buna gre koyunun otlayabilecei alan ka m2 dir? ( = 3 alnz.)

10 m Bal olduu yer 10 m A 20 m Koyun

Koyunun otlayabilecei alanlar aadaki ekilde gsterilmitir.

A1

10 m

A1 =A5 =
A2

3.10 2 r 2 = = 300 = 75 m2 4 4 4 3.400 r 2 3.20 2 = = 4 4 4 = 300 m2

10 m 10 m A5 10 m 10 m A

A2 =A3 =A4 =
Koyun

20 m

A4 20 m

A3

Buna gre koyunun atlayabilecei toplam alan A1 + A2+ A3+ A4+ A5 = 2.75+3.300 = 150 + 900 = 1050 m2dir.

449

rnek - zm

rnek 333
Dikdrtgenler prizmas eklindeki bir kutunun taban boyutlar 24 cm ve 12 cmdir. Kutunun iine birbirine teet olacak ekilde dik dairesel silindir eklindeki su ielerinden 8 tane yerletirilmitir. Buna gre kutunun tabannda ka cm2 lik bir boluk kalr? ( = 3 alnz.)

Problemi aadaki gibi bir ekille gsterebiliriz.

24 cm r r

r 12 cm

Taban ksa kenardan 4 r = 12 cm ise r = 3 cmdir. Boyal Alan = Dikdrtgensel Blgenin Alan 8 x Dairenin Alan = 24 . 12 8 . 3 . 32 = 288 216 = 72 cm2

r r

Buna gre kutunun tabannda 72 cm2 lik bir boluk kalr.

Yandaki ekilde, yarap uzunluu byk olan dairenin alan, yarap uzunluu kk olan dairenin alannn ka katdr?

A) 2

B) 4

C) 8

D) 16

zm
r birim yarapl bir dairenin alan r2 eklinde hesaplanr. Buna gre kk dairenin yarap 1 brdir ve alan r2 = .12 = br2 dir. Byk dairenin yarap 2 brdir ve alan .r2 = .22 = 4 br2 dir. Byk dairenin alann, kk dairenin alanna 4 = 4 buluruz. oranlarsak 4 O hlde byk olan dairenin alan, kk olan dairenin alannn 4 katdr. Yant: B

450

Neler rendim?
Dairenin ve Daire Diliminin Alan (K.2) 1.

39

Yarap uzunluu 25 cm olan bisikletin tekerlei 4 tam dn yaptnda bisiklet ka m yol alm olur? ( = 3 alnz.)

2.

Yarap 8 cm olan bir dairenin iinden, 3 cm yarapl bir daire kesilip alnyor. Geriye kalan eklin alan ka cm2 dir?

3.

Bir saatin yelkovannn uzunluu 6 cmdir. Bu yelkovan 20 dakikada ka cm2 lik bir alan tarar? ( = 3 alnz.)

451

4.

Balang

Bir atlet, ekildeki gibi dairesel bir pistte balang noktasndan saat ynnde komaya balayp biti noktasna geliyor. Pistin yarap 60 m ise bu atlet ka m komutur? ( = 3 alnz.)

150

Biti

5.

ekildeki O merkezli iki daire diliminin arasnda kalan boyal alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.)

72 O 6 cm

2 cm

452

6.

Bir sporcu, 15 cm uzunluundaki bir ipe bal olan glleyi 120 evirerek frlatmaktadr. Sporcu daire diliminin merkezi olmak zere, gllenin tarad daire diliminin alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.)

120
O

7.

Bir bahvan, 40 m apl daire eklindeki bir bahenin merkezi ile ayn merkezli 8 m yarapl dairesel blgede papatya, geri kalan blgede ise gl yetitirmektedir. Buna gre bu bahvann gl yetitirdii blgenin alan ka m2 dir? ( = 3 alnz.)

453

Konu Testi

39

Dairenin ve Daire Diliminin Alan (K.2)

1.

Yarap uzunluu 9 cm olan dairenin alan ka cm2 dir? A) 9 C) 36 B) 16 D) 81

5.

Bir dairenin yarap uzunluu 2 katna karlrsa alan ka kat artar? A) 2 C) 4 B) 3 D) 6

6. 2. Alan 64 cm2 olan dairenin yarap uzunluu ka cmdir? A) 8 C) 4 B) 6 D) 2

Alanlar fark 24 cm2 olan iki dairenin yaraplarnn uzunluklar toplam 6 cmdir. Buna gre byk dairenin evre uzunluu ka cmdir? A) 5 C) 15 B) 10 D) 20

3.

Yarap uzunluu 5 cm olan dairenin, yarap uzunluu 2 cm artrlrsa alan ka cm2 artar? ( = 3 alnz.) A) 70 C) 74 B) 72 D) 76

7.

2 olan 3 iki dairenin alanlar toplam 90 cm2 dir.

Yaraplarnn uzunluklar oran

Buna gre kk dairenin evre uzunluu ka cm dir? A) 15 C) 9 B) 12 D) 6

4.

2 olan 3 iki dairenin alanlarnn oran katr?

Yaraplarnn uzunluklar oran

8.

Yarapnn uzunluu 40 cm olan dairenin %40 yeil renge boyanyor. Buna gre dairenin yeil renge boyal ksmnn alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.) A) 1680 C) 1920 B) 1800 D) 2040

A) 4
9

B) 5
9

C) 2

D) 1

454

9.

Alan 144 cm2 olan karenin iine izilebilecek en byk dairenin ap ka cm olur? A) 16 C) 12 B) 14 D) 10

Bir okuldaki rencilerin ilgi duyduklar spor dallar aadaki tabloda verilmitir. Spor dal Futbol Voleybol Basketbol Dier sporlar Say 100 80 200 120

10. evresi 40 cm olan bir karenin iine izilebilecek en byk dairenin alan ka cm2 olur? ( = 3 alnz) A) 75 C) 55 B) 65 D) 45

Bu tablodan yararlanlarak dairesel bir grafik oluturuluyor.

13, 14 ve 15. sorular yukardaki aklamalara ve tabloya gre yantlaynz. 13. En byk daire dilimine karlk gelen merkez ann ls ka derecedir? A) 100 C) 144 B) 120 D) 156

11. ABCD dikdrtgensel blgesinin alan 72 cm2 ve |AB| = 2|BC| dir. Bu dikdrtgensel blgenin iine izilebilecek en byk apl dairenin alan ka cm2 dir? A) 9 C) 25

14. Futbol oynayanlara karlk gelen merkez ann ls ka derecedir? A) 120 B) 90 D) 54

B) 16 D) 36

C) 72

12. Silindir eklindeki bir havuzun tabannn ap 12 m ise tabann tabannn alan ka m2 dir? A) 12 C) 24 B) 18 D) 36

15. Basketbol oynayanlara karlk gelen merkez ann ls, futbol oynayanlara karlk gelen merkez ann lsnden ka derece fazladr? A) 74 C) 70 B) 72 D) 68

455

Blm Sonu Testi 13

ember ve Daire
1. 4.

O1

O2

Yandaki ekilde O1 ve O2 merkezli yarm emberler verilmitir. |AO1| = |BO1| = |BC| = 6 cm ise yarm emberlerin uzunluklar toplam ka cmdir? A) 6 C) 12 B) 9 D) 16 ekildeki O merkezli emberlerde IOAI = IABI = 3 cm ise emberlerin uzunluklar arasndaki fark ka cmdir? A) 3 B) 4 C) 5 D) 6

2.

5.

99

120

ekildeki O merkezli emberde m(AOB) = 99 ve |OB| = 4 cm ise |ACB| ka cmdir? A) 1,5 C) 2,2 B) 2 D) 3

ekildeki O merkezli emberde m(AOB) = 120 ve |OB| = 2 cm ise |ACB| ka cmdir? A) B)

4 3

C) 2

D)

7 2

3.

O
40

ekildeki O merkezli daire diliminde |OD| = 2|DB| = 8 cm ise |AB| |CD| fark ka cmdir? 6.
K

C A

D B

A) C)

8 9 10 9

B) D)
11 9

ekildeki O merkezli emberde |OK| = 12 cm ve |KMI = 4 cm ise m(KOM) ka derecedir? A) 30 B) 45 C) 60 D) 75

456

7.

10.

C B

ekildeki O merkezli ember paralarnda m(AOB) = m(COD) = 30 ve |OC| = 4|BC| = 12 cm ise |AB| + |CD| toplam ka cm dir? A) 3,5 C) 4,5 B) 4 D) 5 11. 8.
A

ekildeki O merkezli emberde |OA| = 18 cm ve m(ABC) = 36 ise |AC| = ka cmdir? A) 6,8 C) 7,2 B) 7 D) 7,4

ekildeki O merkezli emberde |OA| = 5 cm ve

B

ekildeki ABCD karesinin iine O merkezli ember teet olacak biimde yerletirilmitir. Alan(ABCD) = 256 cm2 ise emberin uzunluu ka cm dir? B) 15 D) 17

m(AOB)=90 ise |ACB| ka cmdir?

A B

A) 7,5 C) 5,5

B) 7 D) 4

A) 14 C) 16

9. 12.
C

O1

O2

ekilde O1 ve O2 merkezli emberlerde A, B, C noktalar dorusal ve |AB| = |BC| = 12 cm ise yarm emberlerin uzunluklarnn toplam ka cmdir? A) 15 C) 9 B)12 D) 6

ekildeki O merkezli emberde [AC] ap, m(BDC) = 30 ve |AC| = 12 cm ise |AB| ka cmdir? A) 5 C) 3 B) 4 D) 2

457

13. evresinin uzunluu 7 cm olan dairenin alan ka A)

7 4

17.
A

ekildeki O merkezli emberde m(AOB) = 60 ve

60

cm2

dir? B)
7 2
C O

AOB daire diliminin alan 8 cm2 ise

B

49 C) 4

49 D) 2

IOAI ka cmdir? ( = 3 alnz.)

A) 2 14. Alan sayca evresinin 3 katna eit olan dairenin yarapnn uzunluu ka cmdir? A) 6 B) 5 C) 4 D) 3 18. 15. ekildeki ABCD dikdrtgenin iine teet olacak ekilde O merkezli yaO A B rm daire yerletirilmitir. evre(ABCD) = 36 cm olduuna gre yaD C A

B) 3

C) 4

D) 5

120 O

ekildeki O merkezli daire diliminin alan 25 cm2 ise |AB| ka cmdir? ( = 3 alnz.) A) 20 B) 15 C) 10 D) 5

rm dairenin alan ka cm2 dir? A) 36 C) 18 B) 24 D) 12

16.
cm

19.

5
36

O
B

150 12 cm B

ekildeki O merkezli ve yarap 5 cm olan dairede m(AOB) = 36o ise AOB daire diliminin alan ka A) 2 B) cm2 dir? C) 3 D)
7 2

m 5c

ekildeki O merkezli 12 cm yarapl daire diliminin alan ka cm2 dir? A) 84 C) 54 B) 63 D) 48

5 2

458

20.

23.

ekildeki O merkezli dairelerde |OA| = 3 cm ve |AB| = 2 cm ise boyal alan ka cm2 dir?

ekildeki ABCD dikdrtgenin iine A ve B merkezli eyrek emberler birbirine ve dikdrtgene teet olacak ekilde yerletirilmitir. |AB| = 8 cm ise taral blgenin alan ka cm2 dir? A) 32 8 C) 16 + 8 B) 16 8 D) 32 + 8

A) 21 C) 12

B) 16 D) 9

24. Yaraplarnn uzunluklar 4 cm ve 2 cm olan iki dairenin alanlar oran katr? 21.
D C

ekildeki ABCD karesel blgesinin iine 4 e daire yerletirilmitir. Bir dairenin alan 4 cm2 ise karesel blgenin alan ka cm2 dir?

A) 4 C) 2

B) 3 D) 1

A) 128

B) 64

C) 32

D) 16

25.

22.
O1 C O2
A O1 O2 O3 B

ekildeki yarm emberlerin merkezleri O1, O2 ve O3 tr. |AO1| = |O1O2| = |O2O3| =|O3B| = 5 cm ise boyal alan ka cm2dir? A) 30 C) 20 B) 25 D) 16

ekildeki e emberler A ve B noktalarnda d dorusuna, C noktasnda ise birbirine teettirler. |O1O2| = 12 cm ise boyal alan ka cm2 dir? A) 72 2 C) 64 8 B) 96 18 D) 72 18

459

Birikimli Test

13
1 1 ini ev kirasna, ini 3 4

1.

( 10)2 + (2)3 ( 7)0 (10) 0

5.

Bir memur, maann

ileminin sonucu katr? A) 101 C) 92 B) 100 D) 91

1 mutfak masrafna, ini de dier giderlere 5 harcyor.

Bu memurun ev kirasna harcad para miktarnn, mutfak masrafyla dier giderlerin toplamna oran katr? A)
15 32 12 35

B)

20 27

C) 2. a ve b tam saylardr. 3 < a < 4 ve 2 < b < 6 ise a + b toplamnn alabilecei en byk deer katr? A) 7 C) 9 B) 8 D) 10 6.

D) 1

a says ile b says ters orantldr. a = 12 iken b = 6 ise b = 9 iken a katr? A) 12 C) 8 B) 9 D) 6

3.

1 +1 +1 ,2 ,3 ,4 0,9

ileminin sonucu katr? A) 4 C) 2 B) 3 D) 1 7. ekildeki [BA// [CK // [ED], s(KCD)=118, s(EFD) = 66 ise 4.
1 1 0 (20 19) (19) 19 (19 1)

A d1 K d2 C 118 F 66

s(ABE) ka derecedir? A) 58 C) 54

ileminin sonucu katr? A) 1 C) 1 B) 0 D) 2 B) 56 D) 52

460

8.

x = 0, 1

__

y = 0,11 ve z = 0,01

11. Bir rnn etiket fiyat, al fiyatna %40 kr konularak belirleniyor. Bu rne etiket fiyat zerinden %40 indirim yaplyor. Son durumda bu rnn kr - zarar durumu ne olur? A) %16 zarar C) %16 kr B) Ne kr ne zarar D) %40 kr

olduuna gre aadakilerden hangisi dorudur? A) B) C) D) x x x x > < = = y y y y > < < > z z z z

12.

ekildeki ABCD ekenar drtgen, [AC] [BD],

9.

5 1 1 5

4 1 1 4
B K D

|AC| = 10 cm ve |BD| = 8 cm ise Alan (ABCD) ka cm2 dir?

ileminin sonucu katr? A) C)

133 12 139 12

B) D)

137 12 143 12

A) 40

B) 50

C) 60

D) 80

13.

O merkezli emberde s(ADB) = 240 ise s(AOB) ka derecedir?

10. 7, 24, 31, 45 ve 13 saylarnn aritmetik ortalamas katr? A) 23 C) 25 B) 24 D) 26

A) 240

B) 180

C) 120

D) 90

461

14.

C K

ekildeki ABCD paralelkenar, [DH] [AB], [DK] [BC] |CD| = 12 cm,

17. ekildeki O merkezli yarm dairede |AB| = 10 cm ise yarm dairenin alan ka cm2 dir? A) 5 C) 10

|DH| = 6 cm ve

B) D)

15 2 25 2

|AD| = 8 cm ise |DK| ka cmdir? A) 8 B) 9 C) 10 D) 12

15. Alan 625 cm2 olan dairenin yarapnn uzunluu ka cmdir? A) 25 C) 35 B) 26 D) 36

18. ekildeki daire diliminde |OA| = 10 cm ve |AB| = 4 cm ise daire diliminim alan ka cm2 dir?
O

A) 16 C) 20

B) 18 D) 22

16. ekildeki O merkezli emberde |OB| = 12 cm ve |ACB| = 14 cm ise s(AOB) ka derecedir? A) 120 C) 140 B) 130 D) 150
B C O

19. ekildeki O merkezli dairede s(AOB) = 90 ve |OA| = 4 cm ise boyal alan ka cm2 dir? A) B) C) D) 4 8 2 + 8 4 + 8 16 8
O A

462

20.

22.

8m O1 O2 4m

p 10 m

Koyun

A A B

ABCD dikdrtgeninin iine O1 ve O2 merkezli yarm daireler ekildeki gibi yerletirilmitir. |AB| = 8 cm ve |BC| = 6 cm ise boyal alan ka cm2 dir? A) 48 15 C) 48 10 B) 48 12 D) 48 9

Taban dikdrtgensel blge eklindeki bir evin bir duvarnn orta noktasna 10 m uzunluundaki iple bir koyun ekildeki gibi balanyor. Bu koyunun otlayabilecei alan ka m2 dir? A) 60 C) 68 B) 64 D) 70

23.

21. ABCD karesinin iine A, B, C ve D merkezli daire dilimleri ekildeki gibi yerletirilmitir. |AB| = 4 cm ise boyal alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.) A) 6 C) 3

Yukardaki ekilde ABCD karesinin iine teet olacak ekilde bir daire yerletirilmitir.
A N B

evre(ABCD) = 40 cm ise boyal alan ka cm2 dir? A) 25 10 C) 100 5 B)100 25 D)100 25

B) 4 D) 2

463

24.
D C

O2

O1

ekildeki ABCD karesinin [BC] ve [CD] kenarlarna O1 ve O2 merkezli yarm daireler yerletirilmitir. Alan(ABCD) = 64 cm2 ise tm eklin alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.) A) 112 C) 116 B) 114 D) 118

25.

ekildeki ABCD karesinin iine 4 e eyrek daire yerletirilmitir. evre (ABCD) = 32 cm ise boyal alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.) A) 12 C) 16 464 B) 14 D) 18

Geometrik Cisimlerin Geometrik Yzey AlanYzey Cisimlerin Alan Geometrik GeometrikHacmi Cisimlerin
Cisimlerin Hacmi

Ykseklikleri ayn olan silindir eklindeki iki kuleden birinin tabann yarap, dierlerinden daha byktr. Bu kulelere tabandan tavana kadar spiral eklinde merdiven yaplrsa (merdivenlerin eimleri ayn) hangi kulenin merdiveni daha uzun olur?

465

rnek - zm

Dik Dairesel Silindirin Yzey Alan

r O1 r N A O1

N B

Yanal Alan h

Taban Alanlar

D r O2 m O2

C m

Yukarda kendisi ve anmnn ekli verilen dik dairesel silindirin yzey alann bulalm. D(O1,r) ve D(O2,r) iki e dairedir. Alan(D(O1,r)) = Alan(D(O2,r)) = Taban Alan = TA = r2 dir. evre(D(O1,r)) = evre(D(O2,r)) = |AB| = |DC| = 2r dir. Alan(ABCD) = |AB| . |BC| = Yanal Alan = YA = 2r . h dir. Dik Silindirin Yzey Alan = 2 x Taban Alan + Yanal Alan = 2 TA + YA = 2 r2 + 2rh = 2 r( r + h) olarak bulunur.

rnek 334
Taban yarap r, tabanlarndaki dairelerin merkezleri arasndaki uzaklk x olan bir dik dairesel silindirin yanal alannn bir tabannn alanna orann bulalm.

O1

YA 2.r.x 2 .r .x 2x olarak bulunur. = = = TA r .r.r .r 2

r2

O2 r

466

rnek - zm

rnek 335
Taban yarapnn uzunluu 5 cm ve ykseklii 12 cm olan dik dairesel silindirin yzey alan ka cm2 dir?

r O O1 5 cm Taban Alan TA

12 cm

Yanal Alan YA 5 cm r O2

O2

Yanal Alan = 2r.h = 10..12 = 120 cm2

Alt Taban Alan = st Taban Alan = r2 = 25 cm2

Yzey Alan = Yanal Alan + 2 x Taban Alan = YA + 2 TA = 120 + 2.25 = 170 cm2 olarak bulunur.

rnek 336
Taban yarapnn uzunluu a br, ykseklii 2a br olan dik dairesel silindirin yzey alan ka birim karedir? Yzey Alan = 2 r (r+h) = 2 . a (a + 2a) = 2 a (3a) = 6a2 br2 olarak bulunur.

12 cm

467

Neler rendim?

40

Geometrik Cisimlerin Yzey Alan (K.1) 2. Aada taban yarap uzunluklar ve

ykseklikleri verilen dik dairesel silindirlerin yzey alanlarn = 3 alarak hesaplaynz.
h

1. Aada verilen dik dairesel silindirlerin

yanal alanlarn hesaplaynz. a.
O1 r

a. r = 1 cm h = 3 cm

O2 r

Yzey Alan =

........................................................

Ykseklik = h Yarap = r YA = ............... br2 b. r = 3 cm h = 5 cm Yzey Alan =

........................................................

c. r = 4 cm h = 8 cm Yzey Alan = b.
O1
........................................................

d. r = 5 cm
4

h = 10 cm
3

Yzey Alan =

........................................................

O2

Ykseklik = 4 br Yarap = 3 br YA = ............... br2

e. r = 10 cm h = 4 cm Yzey Alan =
........................................................

f. r = 3 cm h = 8 cm Yzey Alan =
........................................................

468

Geometrik Cisimlerin Yzey Alan (K.1)

1. Aadaki cisimlerden hangisinin yzey alan bulunurken says kullanlmaz? A) B)
K

Konu Testi

40

5.
Y

O1

Yandaki silindirin yzey alannn hesaplanabilmesi iin I. |YA| III. |KZ| II. |02R| IV. |NZ|

Soba Borusu

Kp Kutu

O2

uzunluklarndan hangilerinin kesinlikle bilinmesi gerekir?

C)

D) A) I II
Kapa Alm Konserve Kutusu Ucu Almam Kurun Kalem

B) II III D) I III

C) III IV

2.

Aadakilerden hangisi taban yarapnn uzunluu m birim olan bir dik dairesel silindirin taban alanlarnn toplamna eittir? A) 2m 2 B) m 2 C) 4m D) 2m

6.

Aadaki silindirlerden hangisinin yzey alan 42 birim karedir? A)

O1 4 8 M
O2

B)

O1

5 7

O2

3.

Taban yarap n birim olan bir dik dairesel silindirin yan yzeyinin kenar uzunluklarndan biri aadakilerden hangisi olabilir? A) .n B) n 2 C) 2n D) 4n

C)

O1 6

D)

O1 4

7 O2 M

O2

4.

Aadakilerden hangisi dik dairesel silindirin yzey alannn hesaplanmasnda kullanlmaz? A) emberin uzunluu B) Dikdrtgenin alan C) says D) Dikdrtgenin evresi

7.

Taban yarapnn uzunluu 3 cm ve ykseklii 4 cm olan dik dairesel silindirin yzey alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.) A) 72 B) 108 C) 126 D) 162

469

8.

Taban yarapnn uzunluu x cm ve ykseklii y cm olan dik dairesel silindirin yzey alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.) A) 6x2+y C) 6x2+6xy B) 6y2+x D) 6y2+xy

12. Bir dik dairesel silindirin yarap r, ykseklii h ile gsterilmektedir. Bu silindirin yarap uzunluunun yksekliiyle toplam aadakilerden hangisi ile arplrsa silindirin yzey alan elde edilir? A) B) r C) 2 D) 2r

9.
O A 5 cm D

13.

O1
10 cm.

O2

Yukardaki silindirde 3|NO1| = |O1O2| = 9

B C

cm ise silindirin yanal alan ka cm2 dir? A) 72 B) 62 C) 54 D) 44

Yukardaki ABCD dikdrtgeni ve O merkezli, r = 5 cm yarapl dairesi ile st ak dik dairesel silindir eklinde bir kalemlik yaplacaktr. Kalemliin yzey alan ka cm2 dir? A) 50 B) 75 C) 100 D) 125

14. Yanal alan 14 cm2 olan bir dik dairesel silindirin ykseklii 7 cm ise taban alan ka cm2 dir? A) 4 B) 3 C) 2 D) 1

10. Ykseklii 40 cm ve yarap uzunluu yksekliinin eyrei kadar olan dik dairesel silindirin alan ka cm2 dir? A) 800 B) 1000 C) 1200 D) 1600 15.
O1 G

Yandaki ekilde |GM| = 2|O1G| = 20 cm

11. Yarapnn uzunluu, yksekliinin %75i kadar olan dik dairesel silindirin ykseklii 16 cm ise yzey alan ka cm2 dir? A) 364 B) 548 C) 672 D) 856

ise silindirin yanal alaO2 M

n ka cm2 dir? ( = 3 alnz.)

A) 1100

B) 1150

C) 1200

D) 1250

470

rnek - zm

Dik Dairesel Silindirin Yzey Alan ile lgili Problemler

rnek 337
Ykseklii 5 cm ve yanal alan 60 cm2 olan dik dairesel silindirin bir tabannn alan ka cm2 dir?

r A 2pr 60p cm
2

|AD| = 2r
D

Yanal Alan = YA = 2r . h = 60 2r . 5 = 60
5 cm

r = 6 cmdir. Taban Alan = TA = r2

B r

= . 62 = 36 cm2 dir.

rnek 338
Taban yarapnn uzunluu, yksekliinin %20si kadar olan dik dairesel silindirin taban alanlar toplamnn tm yzey alanna oran katr?

O % 20 h

r = %20 . h ise r =
B

20 .h 100

r=
Taban Alanlar

h ya da h = 5r olur. 5

Taban Alanlarnn Toplam = 2TA = 2.r2 Yzey Alan = YA + 2TA = 2rh + 2r2 = 2r . 5r + 2r2

= 10r2 + 2r2 = 12r2

Taban Alanlar Toplam 2r 2 1 = = olarak bulunur. 2 Yzey Alan 6 12r

471

rnek - zm

rnek 339
Ali, kimya labaratuvarndaki silindirik deney tpnn azna uygun olacak ekilde kartondan bir kapakk kesecektir. Ali, nce deney tpnn etrafna ekildeki gibi bir ip dolam sonra da ipin tpe dolanan ksmn etvelle lmtr. Buna gre Alinin yapaca kartondan kapakn alan ka cm2 olur? ( = 3 alnz.)

p 0 1 2 3 4 5 6 7 8

rnek 340
Ykseklikleri ayn olan dik dairesel silindir ekildeki iki kuleden birinin tabanndaki emberin ap, dier kuleninkinden daha byktr.

Bu kulelerin alt tabandan tavanlarna kadar, kulelerin dnda kalacak ekilde birer spiral merdiven yaplyor. Bu iki merdivenden hangisi daha uzundur?

472

Neler rendim?
Geometrik Cisimlerin Yzey Alan (K.2) 1. Aadaki dik silindirlerin anmlarn iziniz ve yzey alanlarn hesaplaynz.
( = 3 alnz) a.
O1 r=5 cm N

41

8 cm

O2

b.

O1 r=6 cm N

5 cm

O2

c.

O1 r=8 cm N

10 cm

O2

2.

Yandaki kalemliin taban apnn uzunluu 8 cm ise bu kalemliin tm d yzeyini kaplamak iin en az ka cm2 kapla ihtiya vardr? Kalemliin anmn iziniz. ( = 3 alnz.)

12 cm

473

Konu Testi

41

Geometrik Cisimlerin Yzey alan (K.2)

5.
4 cm

1.

Aadakilerden hangisinin yanal alan dierlerinden daha kktr? A)

1 cm

B)
20 cm

O1 4 cm
12 cm

Ykseklikleri 4 cm ve taban yaraplar 2 cm olan zde silindir, st ste konularak yeni bir silindir oluturuluyor. Elde edilen silindirin yzey alan ka cm2 dir? A) 40 B) 44 C) 48 D) 56 C)
2 cm

O2

D)
15 cm

O1 5 cm
6 cm

O2

2.

Taban alan 9 cm2 olan bir dik dairesel silindirin ykseklii 5 cm ise yanal alan ka cm2 dir? A) 30 B) 33 C) 36 D) 39

6.

Yandaki yap, e ykseklikteki silindirin st ste yaptrlmasyla oluturulmutur. Alttaki silindirin yarap 3 cm, ortadakinin yarap 2 cm, en sttekinin yarap ise 1 cmdir. Her birinin ykseklii 5 cm olan silindirlerin

3.

Tabann evre uzunluu 18 cm ve ykseklii 6 cm olan bir dik dairesel silindirin yanal alan ka cm2 dir? A) 98 B) 78 C) 108 D) 118 7.

oluturduklar yapnn yzey alan ka cm2 dir? A) 96 B) 84 C) 82 D) 78

Taban yarapnn uzunluu 5 cm, ykseklii 10 cm olan bir dik dairesel silindirin; taban yarap %20 ksaltlrsa yanal alan yzde ka azalr? A) 1 B) 15 C) 20 D) 25

4.

Taban yarap 2 cm olan dik dairesel silindirin ykseklii 5 cm ise bu silindirin yanal alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.) A) 60 B) 65 C) 70 D) 75

8.

Taban yarapnn uzunluu 1 cm ve ykseklii 5 cm olan dik dairesel silindirin yzey alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.) A) 36 B) 40 C) 45 D) 50

474

9.

10 cm N O 20 cm O1

Yandaki silindirin ykseklii %50 azaltlrsa taban alanlarnn toplam nasl deiir?

12.

3 cm

4 cm

A) %25 artar. C) %50 artar.

B) %25 azalr. D) Deimez.

|AD| = 4 cm, |DC| = 3 cm olan ABCD dikdrtgeninin; uzun kenar etrafda 360 dndrlmesiyle elde edilen cismin yzey alan ka cm2 dir? A) 52 B) 42 C) 32 D) 22

10.

5 cm O

10 cm O1

Yandaki dik dairesel silindirin tabanlar maviye, yan yzeyi ise pembeye boyanacaktr.

13.

2 cm

10 cm B B C

Maviye boyanacak alann pembeye boyanacak alana oran katr? A)

1 4

B)

1 2

C)

3 4

D) 1

|AD| = 2 cm, |DC| = 10 cm olan ABCD dikdrtgeninin; ksa kenar etrafda 360 dndrlmesiyle elde edilen cismin yzey alan ka cm2 dir? A) 232 B) 236 C) 238 D) 240

11.

14. Yanal alan 12 cm2 olan dik dairesel silindirin yksekliinin tabannn yarap uzunluuyla arpm aadakilerden hangisidir? A) 6 B)
12

C)

D)

|AD| = 12 cm, |DC| = 6 cm olan ABCD dikdrtgeni; [AB] kenar [DC] kenar ile birletirilerek bir dik dairesel silindir elde ediliyor. Bu silindirin stn kapatmak iin en az ka cm2 lik bir daire gerekir? ( = 3 alnz.) A) 12 B) 18 C) 27 D) 30

15. Taban yarap

1 cm ve ykseklii 2 cm 2 olan dik dairesel silindirin yanal alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.)

A) 6

B) 8

C) 10

D) 12

475

rnek - zm

Dik Dairesel Silindirin Hacmi

O1 r

Dik dairesel silindirin hacmi, taban alan ile yksekliinin arpmna eittir.

Silindirin Hacmi = Taban Alan x Ykseklik Silindirin Hacmi = r2 . h Hacim V ile gsterilir.
O2 r M

V = r2h

rnek 341
O1 5 cm N

12 cm

Yandaki dik dairesel silindirin hacmi ka cm3 tr? ( = 3 alnz.)

O2

h = 12 cm ve r = 5 cm olduuna gre Silindirin Hacmi = r2 . h = 3 . 52 . 12 = 900 cm3 olarak bulunur.

rnek 342
Taban yarapnn uzunluu 3 cm ve ykseklii taban yarapnn kat kadar olan dik dairesel silindirin hacmi ka cm3 tr? ( = 3 alnz.) r = 3 cm ve h = 3r olduundan h = 3 . 3 = 9 cm olur. Silindirin Hacmi = r2 . h = 3 . 32 . 9 = 243 cm3 olarak bulunur.

476

rnek - zm

rnek 343
Yarap a br ykseklii b br olan dik dairesel silindirin hacminin, yarap b br ykseklii a br olan dik dairesel silindirin hacmine oran katr?

r1 = a br h1 = b br r2 = b br h2 = a br

V1 = r2.h = . a2.b birim kptr. V2 = r2.h = . b2.a birim kptr.

V1 a 2 . b . a . a . b a = = = bulunur. V2 b2 . a . b . b . a b

rnek 344
Boyutlar 15 cm, 5 cm ve 4 cm olan dikdrtgenler prizmas eklindeki
Elma Suyu

bir meyve suyu kutusu tam olarak doludur. Kutunun iindeki meyve suyu, taban yarapnn uzunluu 5 cm, ykseklii 10 cm olan dik silindir eklindeki bardaa boaltlyor. Meyve suyu bardakta ka cm ykselir? ( = 3 alnz.)

nce kutudaki meyve suyunun ka cm3 olduunu bulalm. Dikdrtgenler prizmasnn hacmi = Taban Alan x Ykseklik = (15 . 5) . 4 = 300 cm3 (meyve suyunun hacmi) imdi de 300 cm3 lk meyve suyunun, taban yarapnn uzunluu 5 cm
5 cm

olan silindir eklindeki bir bardakta ka cm ykseleceini bulalm.

6 cm

10 cm 4 cm 5 cm

V = r2h 300 = 3 . 52 . h 300 = 3 . 25 . h 300 = 75 . h h = 4 cm olarak bulunur.

477

Neler rendim?

42

Geometrik Cisimlerin Hacmi (K.1)

1. Aadaki ekillerde grlen dik dairesel silindirlerin hacmini hesaplaynz. ( = 3 alnz.)

a.
7 cm
O 3 cm

b.
4 cm

O 2 cm

c.
10 cm

O 6 cm

O1

O1

V = ............cm3

V = ........... cm3

V = ............ cm3

2. Aada verilen sv miktarlarnn yarap 4 cm, ykseklii 20 cm olan silindirik bardak

iinde ka cm ykselecei bulunuz. ( = 3 alnz.) a. 96 cm3 b. 240 cm3 c. 288 cm3

d. 4,8 cm3

e. 480 cm3

f. 72 cm3

478

Geometrik Cisimlerin Hacmi (K.1)

1. Aadaki niceliklerden hangisi bir dik silindirin hacmi ile doru orantl deildir? A) Yarap B) Yzey alan C) Ykseklik D) Pi says 6. 5.

Konu Testi

42

Yarap a br, ykseklii x br olan bir dik dairesel silindirin hacmi aadakilerden hangisiyle hesaplanabilir? A) a 2x B) 2a 2x C) ax 2 D) 2ax

2.

Aada taban yarapnn uzunluklar ve ykseklikleri verilen dik dairesel silindirlerden hangisinin hacmi dierlerinden daha byktr? A) r = 4 cm h = 5 cm C) r = 6 cm h = 2 cm B) r = 5 cm h = 4 cm D) r = 7 cm h = 2 cm Yukardaki ekilde bir dik dairesel silindir anm verilmitir. Bu anmdan oluturulan silindirin hacmi ka cm3 tr? A) 40 B) 38 C) 36 D) 32

3.

10 cm

11 cm

Yandaki silindirin yarap 10 cm, ykseklii 11 cmdir. Bu silindirin hacmi ka cm3 tr? ( = 3 alnz) B) 2800 D) 3300 7.

A) 2500 C) 3000

4.

6 cm

Yandaki dik silindirin hacmi, yanal alannn sayca ka katdr?

Yukardaki ekilde yer alan silindirlerden Ann hacminin Bnin hacmine oran katr? A)
3 17

3 cm

A) 2

B) 3

C) 4

D) 5

B)

1 6

C)

3 20

D)

1 5

479

8.

Taban yarapnn uzunluu 1 cm ve ykseklii 10 cm olan dik silindir eklindeki deney tpnn hacmi ka cm3 tr? ( = 3 alnz.) A) 30 B) 27 C) 18 D) 15

12. Taban alan 25 cm2 olan dik dairesel silindirin ykseklii 12 cmdir. Buna gre silindirin hacmi taban alannn sayca ka katdr? ( = 3 alnz.) A) 10 B) 12 C) 15 D) 20

13.

9.

Hacmi 216 cm3 ve ykseklii 12 cm olan dik dairesel silindirin bir tabannn alan ka cm2 dir? A) 21 B) 18 C) 15 D) 12 Yukardaki ekil bir dik silindirin anmdr. |DC| = 8 cm ve |AD| = 6 cm ise bu silindirin hacmi ka cm3 tr? A) 96 B) 84 C) 78 D) 70

10. Bir dik silindirin taban yarapnn uzunluu 2 cmdir. Bu silindir, 200 cm3 sv ile doldoldurulabildiine gre ykseklii ka cmdir? A) 20 B) 30 C) 40 D) 50

14. Taban yarapnn uzunluu 3 cm ve ykseklii 12 cm olan dik silindir eklindeki bir bardak, eyreine kadar su ile doludur. Buna gre bardakta ka cm3 su vardr? A) 20 B) 24 C) 27 D) 33

11. Hacmi 450 cm3 ve ykseklii 6 cm olan dik silindirin bir tabannn alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.) A) 25 B) 50 C) 75 D) 150

15. Yars 80 cm3 su alan dik silindir eklindeki kavanozun ykseklii 10 cmdir. Buna gre bu kavanozun taban alan ka cm2 dir? A) 22 B) 20 C) 18 D) 16

480

rnek - zm

Dik Dairesel Silindirin Hacmi le lgili Problemler

rnek 345
5 cm N O 20 cm O1 A Silindiri O 5 cm K 4 cm M O1 B Silindiri L

Taban yarapnn uzunluu 5 cm ve ykseklii 20 cm olan A silindiri, taban yarapnn uzunluu 5 cm ve ykseklii 4 cm olan B silindiri kullanlarak suyla dolduruluyor. Bu ilemde B silindiri en az ka kez kullanlmaldr?

VA = r2h = . 52 . 20 = 500 cm3

VB = r2h = . 52 . 4 = 100 cm3

16 cm

4 cm

O hlde, bu ilemde B silindiri en az

500 = 5 kez kullanlmaldr. 100

rnek 346
6m 0,5 m Su Ark

Bir iftlikteki hayvanlarn su imesi iin ekildeki gibi yarm silindir eklinde bir su ark yaplyor. Arkn yan tarafndaki yarm dairenin yarap 0,5 m, ykseklii 6 mdir.

Buna gre su ark tam dolu iken ka m3 su alr? Su ark ayn boyutlardaki silindirin yars kadar su alr. Buna gre ark,

0,5

V Silindirin Hacmi r 2h (0,5 ) . 6 = = = = 0,75 m 3 su alr. 2 2 2 2

2

481

rnek - zm

Bir salta fabrikasnda, silindir eklindeki e teneke kutularn yan yzleri birer etiketle tamamen kaplanacaktr. Bir kutunun taban yarapnn uzunluu 6 cm ve hacmi 1620 cm3 olduuna gre, etiketin kenar uzunluklar aadakilerden hangisindeki gibi olmaldr? (yi 3 alnz.) A) B)

C)

D)

zm
Soruda anlatlan silindirin anmn izelim. Bir dik silindirin hacmi taban alan ile yksekliinin arpmna eittir. Silindirin hacmi 1620 cm3 olarak verildiine gre yksekliini bulabiliriz.
6 cm

6 cm

Hacim: (.r2).h = 1620 3.62.h = 1620 h = 1620 108 Buna gre silindirin yan yznn ksa kenar 15 cmdir. Tabann evre uzunluu da yan yzn uzun kenarnn ka cm olacan verir. evre: 2r = 2.3.6 = 36 cm Buna gre yan yzn kaplanaca etiketin kenar uzunluklar 15 cm ve 36 cm olmaldr. Yant: C

482

Geometrik Cisimlerin Hacmi (K.2) 1. Aadaki sorular yantlaynz. ( = 3 alnz)

Neler rendim?

43

Taban yarapnn uzunluu 4 cm, ykseklii 10 cm olan dik silindir biimindeki bardak iin; a. Yarsna kadar doluysa bardakta ka cm3 su vardr?

b. eyreine kadar doluysa bardakta ka cm3 su vardr?

c.

1 'ine kadar doluysa bardakta ka cm3 su vardr? 5

d.

1 'ine kadar doluysa bardakta ka cm3 su vardr? 8

2. Taban yarapnn uzunluu 2 cm ve ykseklii 3 cm olan dik silindir eklindeki bir kap,
taban yarapnn uzunluu 4 cm ve ykseklii 12 cm olan dik silindir eklindeki bir barda en az ka seferde doldurur?

483

Konu Testi

43

Geometrik Cisimlerin Hacmi (K.2)

4.
A D

1.

Taban yarapnn uzunluu 1 cm ve ykseklii 10 cm olan silindirin ykseklii %10 orannda artrlrsa hacmi yzde ka artar? A) 5 B) 10 C) 15 D) 20

3 cm

Yukarda verilen dikdrtgensel blge eklindeki karton, [AB] kenar etrafnda 180 dndrldnde elde edilen geometrik cismin hacmi ka cm3 olur? A) 163 2.
A D 5 cm B 6p cm C

7 cm

B)

163 2

C) 63

D)

63 2

5.

ekildeki dik silindir anmnda |DC| = 5 cm ve |BC| = 6 cmdir. Bu anmla oluturulan dik silindirin hacmi ka cm3 tr? A) 45 B) 50 C) 60 D) 75

Hacmi 6 m3 olan silindirik kova ile taban yarapnn uzunluu 6 m ve ykseklii 2 m olan silindirik bir su tank en az ka seferde doldurur? A) 10 B) 12 C) 16 D) 24

6.

Taban yarapnn uzunluu 4 cm ve ykseklii 8 cm olan dik silindirin yanal alannn hacmine sayca oran katr? A)
1 2

B)

3.

D 4 cm

1 4

C)

1 8

D)

1 10

6 cm

Yukarda verilen dikdrtgensel blge eklindeki karton, [AB] kenar etrafnda 360 dndrldnde elde edilen geometrik cismin hacmi ka cm3 olur? A) 120 B) 140 C) 144 D) 160

7.

5 kat olan 2 bir silindirin ykseklii 0,2 cm ise hacmi ka cm3 tr? ( = 3 alnz)

Taban alan, yanal alannn

A) 2,4

B) 1,8

C) 1,2

D) 0,6

484

8.

Yanal

alannn

taban

alanna

oran

8 olan dik silindirin taban yarapnn 5

12. Taban alan 27 cm2 olan dik silindir eklindeki kabn iinde, 540 cm3 lk su ka cm ykselir? ( = 3 alnz) A) 10 B) 15 C) 20 D) 25

uzunluu 5 cm ise hacmi ka cm3 tr? A) 100 B) 120 C) 130 D) 145

9.

Taban yarapnn uzunluu 4 cm olan dik silindir eklindeki bardan ykseklii 10 cmdir. Bu bardaa yarsna kadar zeytinya dolduruluyor. Bardaktaki zeytinya ka cm3 tr? A) 80 B) 115 C) 125 D) 150

13. Yarap a br, ykseklii b br olan silindirin hacminin, yzey alanna oran aadakilerden hangisidir? A)
a.b 2 (b +a )

B)

b+a 2 ab
a.b a +b

C)

b a+b

D)

10.

2 cm 3 cm

Taban yarapnn uzunluu 5 cm olan dik silindir eklindeki tahtann iinden, taban yarapnn uzunluu 2 cm olan bir dik silindir kesilerek karlyor. Silindirin ykseklii 10 cm ise geriye kalan cismin hacmi ka cm3 tr?

14.

ekildeki ABCD dikdrtgeni, [DC] kenar etrafnda 360 dndrlyor. |DC| = x br, |BC| = y br ise oluan geometrik cismin hacmi aadakilerden hangisidir? C) x D) y 2

A) 120

B) 150

C) 180

D) 210

A) xy

B) xy 2

11.

ki silindirin ekildeki gibi yaptrlmas ile oluan geometrik cisimdeki byk silindirin yarap 4 cm, kk silindirin yarap 2 cmdir. Silindirlerin ykseklikleri 6 cm olduuna gre cismin hacmi ka cm3 tr? A) 60 B) 90 C) 120 D) 150

15.

ekildeki KLPR dikdrtgeni ve yarap 2 cm olan iki e daireden oluan silindirin hacmi aadakilerden hangisi ile hesaplanabilir? A) . 4 . |LR| C) . 16 . |LR| B) . 4 . |KP| D) . 4 . |PR|

485

Blm Sonu Testi 14

Geometrik Cisimlerin Yzey Alan ve Hacmi
1. Taban yarapnn uzunluu 4 cm ve yaolan bir silindirin yknal alan 40 seklii ka cmdir? A) 10 B) 8 C) 5 D) 3
4 cm

6.

cm2

8 cm

2.

Taban yarapnn uzunluu 2 cm ve ykseklii 4 cm olan dik silindirin yzey alan ka cm2 dir? A) 18 B) 21 C) 24 D) 27 7.

ekildeki ABCD dikdrtgeni ksa kenar etrafnda 360 dndrlrse oluan cismin hacmi ka cm3 olur? A) 276 B) 256 C) 248 D) 212

Hacmi 900 cm3 ve ykseklii 12 cm olan dik silindirin yanal alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.) A) 360 B) 380 C) 420 D) 470

3.

Yanal alan 60 cm2 ve ykseklii 5 cm olan dik silindirin bir tabannn alan ka cm2 dir? A) 36 B) 18 C) 12 D) 6 8.

Taban alan 75 cm2 ve ykseklii 13 cm olan dik silindirin yanal alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz.) A) 270 B) 330 C) 350 D) 390

4.

Bir silindirin yanal alan 64 cm2 ve taban alan 16 cm2 ise ykseklii ka cmdir? A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 9. Kenar uzunluklar 3 cm ve 8 cm olan bir dikdrtgensel blgenin ksa kenarlar birletirilerek bir dik silindir elde ediliyor. Oluan silindirin hacmi ka cm3 tr? ( = 3 alnz.) A) 16 B) 32 C) 48 D) 64

5.

Taban yarapnn uzunluu 6 cm, ykseklii 16 cm olan dik silindir eklindeki kaba yarsna kadar su doldurulacaktr. Bu i iin ka cm3 su gerekir? A) 128 B) 288 C) 384 D) 482

10. Bir dik silindirin yanal alan 216 cm2 ve ykseklii 4 cm olduuna gre hacmi ka cm3 tr? ( = 3 alnz.) A) 624 B) 782 C) 864 D) 972

486

11. Hacmi yanal alann sayca 4 kat kadar olan bir dik silindirin taban yarapnn uzunluu ka birimdir? A) 4 B) 6 C) 8 D) 10

15.

Yaraplarnn uzunluklar srasyla 2 m ve 4 m olan iki dik silindir i ie yerletirilmitir. Silindirlerin ykseklii 16 m ise aralarnda kalan blgenin hacmi ka cm3 tr? A) 200 B) 192 C) 184 D) 176

12. Ykseklii, taban apnn uzunluuna eit olan dik silindirin yanal alan 64 cm2 ise hacmi ka cm3 tr? A) 64 B) 80 C) 108 D) 128

16. 30 litrelik st, taban yarapnn uzunluu 5 cm ve ykseklii 10 cm olan dik silindir eklindeki cam kavanozlara doldurulacaktr. Bunun iin en az ka tane kavanoz gerekir? ( = 3 alnz.) A) 30 B) 38 C) 40 D) 48

13.

3h

3r h

17. Dik silindir eklindeki bir konserve kutusunun yan yzeyini kapyalayacak ekilde bir etiket yaptrlacaktr. Kutunun tabannn ap 12 cm ve ykseklii 8 cm ise 4 kutu iin ka cm2 etiket kd kullanlr? ( = 3 alnz.) A) 1152 B) 1052 C) 952 D) 852

3r II. ekil

I. ekil

Yukarda verilen silindirlerin hacimlerinin oran aadakilerden hangisidir? A)

1 5

B)

1 4

C)

1 3

D)

1 2

18.

12 cm

Ykseklii 20 cm ve taban yarapnn uzunluu 12 cm olan dik silindirin iinden, yar2 si kadar 3 baka bir dik silindir bakla kesilerek karlyor. Geriye kalan cismin yzey alan ka cm2 olur?

20 cm

apnn

14. Tm yzey alan 216 m2 olan silindirik bir su deposunun taban yarap 5 m ise ykseklii ka mdir? ( = 3 alnz.) A) 4,2 B) 3,4 C) 2,8 D) 2,2

bak

A) 1000

B) 960

C) 880

D) 760

487

19.

ekildeki ABCD karesi, [DC] kenar etrafnda 180 dndrlerek bir geometrik cisim elde ediliyor. Oluan cismin hacmi ka cm3 tr? C) 148 D) 172

23. Aadakilerden hangisi taban yarap r br, ykseklii h br olan silindirin yzey alannn ve hacminin toplamdr? A) r2.h + 2r + r3h B) 2r2h + r2 + h3r C) 2rh + 2r2 + r2h D) 2r + 2r2 + r2h

6 cm

A) 108

B) 124

20. Taban yarapnn uzunluu 2x, ykseklii 3x birim olan dik silindirin hacmi aadakilerden hangisidir? A) 12x3 C) 24x2 B) 24x3 D) 12x 24. Taban apnn uzunluunun karesinin,
100 olan 81 dik silindirin hacmi ka br3 tr?

yksekliinin karesine oran

21. Taban yarapnn uzunluu 10 br, ykseklii yarapnn 2 katnn 1 eksii kadar olan dik silindirin yanal alan ka br2 dir? A) 900 B) 380 C) 200 D) 90

A) 225 C) 260

B) 245 D) 295

22. Aadakilerden ekillerden hangisinin hacmi, hangi kenar etrafnda 360 evrilirse evrilsin ayn olur? A) B)

25. Aadaki silindirlerden hangisinin yzey alan dierlerinden daha byktr? A)

3 cm

B)
8 cm

8 cm

C)

D)

C)

2 cm

D)
10 cm

6 cm

488

7 cm

4 cm

Birikimli Test

14

1.

Tam saylar kmesi aadakilerden hangisi ile gsterilir? A) C) Z+ Z+ U {0} B) Z

6.

Aadakilerden hangisi yanltr? A) Sfrn kendisi dndaki bir sayya blm sfrdr. B) Bir blme ileminde kalan, blene eit olamaz. C) Bir saynn sfra blm sfrdr. D) Sayma saylarnn sfrnc kuvveti 1dir.

D) Z U {0} U Z+

2.

2 + 3 2 + 1 ileminin sonucu katr? 21

A) 1

B) 1

1 2

C)

5 2

D) 3

7.
1 1 2 2 1 ileminin sonucu katr? 2 2 2 1 1 2 2
2

(5) 70 14 A 7

Yandaki tabloya gre A + B toplam katr?

3.

10 B

A) 4

B)

1 2

C)

1 4

D) 2

A) 37

B) 30

C) 30

D) 33

4.

0,1 + 0,01 +0,001 + ... ileminin sonucu katr? A)

1 9

B)

1 10

C)

1 11

D)

1 111

8.

a = 5, b = 2, c = 0 iin a b2 b + ifadesinin deeri katr? A) 3 B) 1 C) 1

c 5

D) 3

5.

Yukarda sayma pullar ile yaplan ilemin matematiksel ifadesi aadakilerden hangisidir? A) (10) 1 C) (10) 5 B) (5) + (5) D) (1) . 10

9.

x, y ve z pozitif tam saylar olmak zere, x . y = 12 ve y . z = 8dir. Buna gre x + y + z toplamnn en byk deeri aadakilerden hangisidir? A) 9 B) 18 C) 21 D) 25

489

10. Alt renci dz bir sraya ka deiik biimde oturabilir? probleminin zm aadaki ilemlerden hangisiyle yaplabilir? A) 6.5.4.3.2.1 C)
6! 6

14. Aadaki geometrik ekillerden hangisinin simetri eksenleri sayca dierlerinden fazladr? A) kizkanar gen C) Ekenar gen B) ember D) Kare

B) 5! D) 6 . 5 . 4

11.

1 'i 30 L su alan silindir eklindeki su 4 bidonunun taban yarapnn uzunluu 20 cm ise ykseklii ka cmdir? ( = 3 alnz.)

15.
1 0 1 2

A) 80

B) 90

C) 100

D) 120

Yukarda gsterilen ilem aadakilerden hangisidir? A) 2 (2 ) 3 C) 2 + (+2 ) 3 B) 2 (2 ) 3 D) 2 + (2 ) 3

12. {3, 4, 5, 6, 7, 8} kmesinin elamanlar ile rakamlar farkl drt basamakl ka say yazlabilir? A) 120 B) 180 C) 240 D) 360 16.
......

1. say

2. say

3. say

4. say

13. (5, 3a 15) noktas x ekseni zerinde ise a katr? A) 5 B) 6 C) 7 D) 8

Bir say rntsnn ilk drt basama ekildeki gibi modellenmitir. Buna gre bu rntde batan 15. saynn 10. sayya oran katr? A)
9 4

B)

15 8

C)

16 9

D)

17 10

490

17. Ali, babasnn ya ile babasnn yann

2 'sini toplayarak sonucu 70 olarak buluyor. 5 Buna gre Alinin babas ka yandadr?

20.

E x F D

A) 65

B) 60

C) 55

D) 50

ekildeki ABCDE dzgn begen ve [BD] [EC] = {F} ise m(EFB) + m(EBF) = x + y ka derecedir? A) 72 18. Bir tele, uzunluunun
1 'i kadar daha ekle7 nince telin orta noktas nceki orta noktaya gre 7 cm ileriye kayyor. Bu telin balangtaki uzunluu ka cmdir?

B) 108

C) 136

D) 144

21. Aadakilerden hangisi karenin zelliklerinden biri deildir? A) Kegenleri aortaydr. B) Kegenleri eit uzunluktadr. C) alarnn lleri toplam d alarnn lleri toplamna eittir. D) D alarnn lleri toplam, i asnn lleri toplamna eittir.

A) 90

B) 94

C) 98

D) 102

22.

A K D

19. Hangi saynn 11dir?

7 1 ' si ile 'i arasndaki fark 15 8

ekildeki ABCD bir paralelkenar ve |AE| = |EF| = |FB| dir. Buna gre I. Alan (A ED) III. Alan (EFD)

Yukardaki problemin zm aadakilerden hangisidir? A) 11. 7 1 15 8 C) 7 1 11 15 8 B) 11 7 1 15 8 D) 1 7 11 8 15

II. Alan (FBCD) IV. Alan (A K E)

niceliklerinden hangileri bilinirse Alan (ABCD) bulunabilir? A) I II C) III IV B) I II III D) I II III IV

491

23. Taban yarapnn uzunluu, yksekliinin

1 'i kadar olan dik silindirin hacmi; taban 3 yarapnn uzunluu doal say olmak kouluyla aadakilerden hangisi olabilir?

A)

B)

64 3

C) 24

D) 64

24. Ykseklii ile taban yarapnn uzunluunun toplam 20 cm olan bir dik silindir iin aadakilerden hangisi yanltr? A) Yarap 2 cm ise cismin yzey alan 80 cmdir. B) Yksekliinin ve yarapnn fark bilinirse yzey alan hesaplanabilir. C) Yksekliinin ve yarapnn oran bilinirse hacmi hesaplanabilir. D) Yksekliinin ve yarapnn fark bilinirse hacmi bulunamaz.

25. 5.P(n + 2,1) = P(n + 3,2) ise n katr? A) 4 B) 3 C) 2 D) 1

492

Olaslk ve statistik

SBS Snav Sorular Dalm % 27,5 Saylar

Olas Durumlar Belirleme Olay eitleri Olaslk eitleri Tablo ve Grafikler Merkez Eilim ve Yaylma lleri

% 16,5

% 27,5

% 16,5 Geometri %23 lme

% 16,5 % 16,5 % 23

%16,5 Olaslk ve statistik % 16,5 Cebir

493

494

OLASILIK
OLASILIK
Olas Durumlar Belirleme Olay eitleri Olaslk eitleri

ki zar birlikte attnzda st yze gelen saylarn toplamnn 9 olma olasl, 10 olma olaslndan daha byktr. Bunun nedenini aklayabilir misiniz?

495

rnek - zm

Permtasyon Pelinin elinde 3 farkl renkte birer boncuk vardr. Bu boncuklar bir ipe geirerek kolye yapmak isteyen Pelin, boncuklar ipe ka farkl ekilde dizebilir? Boncuklarn renklerini ve srasn bir tablo zerinde gsterelim.

Sralama

Renkler

ekil

krmz

mavi

yeil

krmz

yeil

mavi

mavi

krmz

yeil

mavi

yeil

krmz

yeil

krmz

mavi

yeil

mavi

krmz

Tabloda grld gibi Pelin bu sralamay 6 farkl ekilde yapabilir. Bunu hesaplamak iin 3! = 3 . 2 . 1 = 6 ilemini yaparz.

Eldeki farkl nesnelerin sralanmasn gerektiren durumlar hesaplarken permtasyon kullanrz. Eldeki nesnelerin says n ise bu hesaplamay P(n, n) = n! eklinde yaparz.

imdi bu ilemi farkl bir yolla yapalm. Her bir sraya gelebilecek boncuk saylarn yazp arpalm.
3 . 1. sra
lk sraya 3 boncuk

2 2. sra
Bir boncuu kullandmzdan ikinci sraya 2 boncuk

1 3. sra
ki boncuu kullandmzdan nc sraya 1 boncuk

=6

496

rnek - zm

rnek - zm

rnek 347
A = {1, 2, 3, 4} kmesinin elemanlar kullanlarak rakamlar farkl drt basamakl ka farkl say yazlabilir? P(4,4) = 4! = 4 . 3 . 2 . 1 = 24 olduundan bu elemanlarla 24 farkl say yazlabilir. Bu sorunun cevabn aadaki gibi her bir basamaa gelebilecek farkl rakamlarn saysn yazarak da bulabiliriz.
4 3 2 1 = 24

lk basamaa 4 rakam, sonraki basamaklarda ise birer rakam kullanlarak ilerlediimizden 1 eksii kadar farkl rakam yazabiliriz.

rnek 348
A = {1, 2, 3, 4, 5} kmesinin elemanlar kullanlarak rakamlar farkl basamakl ka farkl say yazlabilir? Bu soruyu zmek iin basamaklara yazabileceimiz farkl rakamlarn saysn yazalm.
5 4 3 = 60

Bu ilemi P (5,3 ) =

5! 5! 5 . 4 . 3 . 2 . 1 = = = 60 eklinde de yapabiliriz. Dikkat edilirse 5 3 )! 2! 2.1 (

bu soruda elimizde kullanabiliceimiz 5 rakam, buna karlk rakamlar yazabileceimiz 3 basamak vardr. Baka bir deyile basamak says rakam saysndan azdr. P(5,3) gsterimi 5in 3l permtasyonu olarak okunur.

n, r N ve nr olmak zere n elemanl bir kmenin r elemanl permtasyonlarnnn says P (n,r ) =

n! eklinde hesaplanr. (n r )!

rnek 349
6 kiilik bir arkada grubundaki kiiler, 3 kiilik bir banka ka farkl ekilde oturabilir?
P (6,3 ) = 6! = 6 . 5 . 4 . 3! = 120 3!

(6 3 )!

497

rnek - zm

rnek 350
P(6,2) + P(5,1) ileminin sonucu katr? P(6,2) = P(5,1) = 6! = (6 2)! 5! = (5 1)! 6! 4! 5! 4! = = 6. 5. 4. 3. 2. 1 = 6.5 = 30 4. 3. 2. 1. 5. 4. 3. 2. 1 4. 3. 2. 1. =5

P(6,2) + P(5,1) = 30 + 5 = 35

rnek 351
0! ifadesinin eitini bulunuz. 0! ifadesinin deerini bulmak iin permtasyondan yararlanalm. n = 5 alrsak P(5,5) = 5! = 5 . 4 . 3 . 2 . 1 = 120 sonucuna ularz. Ayn ilemi P (5,5 ) = Buna gre 120 =

(5 5 )!

5!

5! 120 = olarak bulabiliriz. 0! 0!

120 120 = 1 olduunu gsterir. olur ki bu da 0! = 0! 120

rnek 352
P(10,1) P(10,0) ileminin sonucunu bulunuz.
P (10,1) P (10,0 )= = 10! 10! 10 1)! (10 0 )! (

10! 10! 10 . 9! 10! = 9! 10! 9! 10! =10 1= 9

P(n,n) = n! P(n,1) = n P(n,0) = 1 0! = 1

rnek 353
Bir bilgi yarmasna 8 okul katlmtr. Bu yarmada ilk e giren okullar ka farkl ekilde oluabilir? 1. okul : 8 farkl 2. okul : 7 farkl 3. okul: 6 farkl lk 8 . 7 . 6 = 336 farkl ekilde oluabilir.

498

Olas Durumlar Belirleme (K.1)

1.

Neler rendim?

44

Aadaki permtasyonlarn ve bunlarla yaplan ilemlerin eitlerini bulunuz. a. P(2,1) = b. P(5,3) = c. P(6,2) = d. P(5,5) =
............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ............................................................................................................................................................................................ ......................................................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................

e. P(10,9) =

f. P(100,99) =

g. P(10,0) + P(10,1) =

h. P(12,10) + P(11,0) P(4,4) =

2.

Aadaki sorular yantlaynz. a. 5 kii dz bir izgi zerinde ka farkl ekilde sralanabilir?

b. 6 kii 3 sandalyeye ka farkl ekilde oturabilir?

c. 2 basamakl ka tane doal say vardr?

d. 9 kii, 5 kiilik bir koltua ka farkl ekilde oturabilir?

e. {1,2,3,4,5,6} kmesinin elamanlar kullanlarak; rakamlar farkl I. 3 basamakl ka farkl say yazlabilir? II. 5 basamakl III. 6 basamakl

499

3.

5 kiinin katld bir atletizm yarmasnda ilk ikiye girenler dllendirilecektir. Bu yarmada dllendirme ka farkl ekilde yaplabilir?

4.

{2,4,5,6,8} kmesinin elemanlar kullanlarak 3 basamakl rakamlar birbirinden farkl a. ka say yazlabilir? b. ka tek say yazlabilir?

5.

10 kiilik bir gruptaki kiiler ikierli olarak fotoraf ektirecektir. Bu fotoraf ekiminde ka poz kullanlmaldr?

6.

oktan semeli drt sorudan oluan bir snavda, her soru iin drder cevap seenei verilmitir. Snav sorularnn her birinin cevap seenekleri birbirinden farkldr. Buna gre bu snavn cevap anahtar ka farkl ekilde oluturulabilir?

7.

YETM szcnn harfleri kullanlarak be harfli anlaml ya da anlamsz ka farkl szck grubu oluturulabilir?

8.

4 farkl kitap bir rafa yan yana ka farkl ekilde sralanabilir?

500

Olas Durumlar Belirleme (K.1)

1. P(n,n) = 6 olduuna gre n doal says aadakilerden hangisidir? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 5.

Konu Testi

44

P(n,1) + P(n,n) + P(n,0) ileminin sonucu aadakilerden hangisidir? A) 2n C) n + n! B) n + 2 D) n + n! + 1

2.

P(5,2) = A olduuna gre A says aadakilerden hangisidir? A) 20 B) 15 C) 12 D) 10

6.

{1,3,5,7,8,9} kmesinin elamanlar kullanlarak 4 basamakl rakamlar birbirinden farkl ka farkl ift say yazlabilir? A) 15 B) 30 C) 60 D) 120

3.

5 arkada bir izgi zerinde yan yana ka farkl ekilde sralanabilir? A) 120 B) 24 C) 6 D) 2

7.

6 farkl kitap bir rafa yan yana ka farkl ekilde sralanabilir? A) 1440 B) 720 C) 120 D) 60

4.

MAV szcnn harfleri kullanlarak 4 harfli anlaml ya da anlamsz ka farkl szck grubu oluturulabilir? A) 4 B) 8 C) 12 D) 24

8.

Yan yana dizilmi 4 tabureye 2 kii ka farkl ekilde oturabilir? A) 12 B) 16 C) 18 D) 72

501

9.

7 kiilik bir grupta kiiler arka arkaya sralanm 4 sandalyeye oturacaktr. Bu kiilerin sandalyelere ka farkl ekilde oturabilecei aadakilerden hangisiyle hesaplanabilir? A) P(4,7) C) P(7,4) B) P(11,7) D) P(7,7)

13. P(5,5) = n! ve P(10,1) = m eitlikleri veriliyor. Buna gre P(n,n) + P(m,0) ileminin sonucu aadakilerden hangisidir? A) 1200 B) 121 C) 120 D) 119

10. 3 basamakl ka tane doal say vardr? A) 90 B) 100 C) 900 D) 1000 14. {3,4,5,6} kmesinin elemanlar kullanlarak 3 basamakl 456dan byk ka tane doal say yazlabilir? A) 20 B) 36 C) 44 D) 55

11. Bir kolye yapmnda 8 farkl renkte ta birer kez kullanlmaktadr. Bu kolyede yer alacak talar ka farkl ekilde sralanabilir? A) 9! B) 8! C) 7! D) 6!

12. P(7,6) + P(6,5) P(5,4) ileminin sonucu aadakilerden hangisidir? A) 7 B) 8 C) 9 D) 12

15. 20 kiiden oluan bir snftaki rencilerin yars erkektir. Bu snftaki renciler ayn cinsiyettekiler yan yana gelmemek kouluyla yan yana sralanyor. Bu sralama ka farkl ekilde yaplabilir? A) 10! C) 2 . 10! . 10! B) 10! . 10! D) 10 . 10! . 10!

502

rnek - zm

Ayrk ve Ayrk Olmayan Olaylar A ve B, bir E rnek uzaynda iki olay olsun. A ve B olaylarnn ayn anda gereklemesi mmkn deilse, A ve B olaylarna ayrk olaylar denir.

rnek 354
Bir maden parann atlmas deneyinde st yze tura gelme olay ile st yze yaz gelme olay ayrk olaylardr. nk parann st yzne ayn anda hem yaz hem de tura gelemez.

A ve B iki ayrk olay ise AB = olur.

rnek 355
Bir zarn atlmas deneyinde A = {st yze gelen saynn 4ten kk olmas}, B = {st yze gelen saynn ift olmas} olaylar veriliyor. Bu olaylarn ayrk olay olup olmadn belirtelim. Bu soruda aada belirtilen olaslk terimlerini aklayalm. Deney; zarn atlmasdr. rnek uzay; E = {1,2,3,4,5,6} kmesidir. Olaylar: A = {1,2,3,} , B = {2,4,6,} dr. Buna gre AB = {2} eklindedir ve bo kmeden farkldr. Baka bir deyile A ve B olaylar birlikte meydana gelebilir. O hlde, A ve B olaylar ayrk olmayan olaylardr.

A ve B birer olay olmak zere AB ise A ve B olaylarna ayrk olmayan olaylar denir.

503

rnek - zm

rnek 356
Bir torbada 1den 9a kadar numaralandrlm toplar bulunmaktadr. Bu torbadan rastgele bir top alnyor. Buna gre: ekilen topun numarasnn; I. tek veya 6dan kk olmas II. 7 veya 5 olmas III. 4ten kk veya 7den byk olmas olaylarnn ayrk olaylar olup olmadn belirtiniz. I. A = {Numaralarn tek olmas}, B = {Numaralarn 6dan kk olmas} olaylarn A = {1,3,5,7,9} ve B = {1,2,3,4,5} eklinde gsterebiliriz. A B = {1,3,5} olduundan bo kmeden farkldr. Buna gre A ve B olaylar, ayrk olmayan olaylardr. II. C = {7} ve D = {5} olaylarn ele alrsak CD = olur. Bu durumda C ve D olaylar ayrk olaylardr. III. F = {Numarann 4ten kk olmas} , G = {Numarann 7den byk olmas} olaylarn F = {1,2,3} ve G = {8,9} olarak gsterebiliriz. FG = olduundan F ve G olaylar ayrk olaylardr. Bu ifadelerde belirtilen olaylara ait deney, torbadan 1den 9a kadar numaralandrlm toplardan birinin ekilmesidir. rnek uzay ise E = {1,2,3,4,5,6,7,8,9} kmesidir.

rnek 357
Aadaki olaylardan hangilerinin ayrk olay olduunu belirleyiniz. I. Zarn tek veya ift say gelmesi II. Zarn 3 veya 5 gelmesi III. Zarn ift veya 4ten byk gelmesi IV. Zarn 4ten kk veya 4ten byk gelmesi

504

rnek - zm

Verilen olaylar bir zarn atlmas deneyine aittir. Bu deneyde rnek uzay E = {1,2,3,4,5,6} olur.

I. Zarn tek say gelmesine A olay, ift say gelmesine B olay dersek A = {1,3,5} ve B = {2,4,6} olur. Buna gre A B = olduundan A ve B olaylar ayrk olaylardr. Bu iki olay ve rnek uzay yandaki gibi bir Venn emasyla gsterebiliriz.

II. Zarn 3 gelmesine A olay, 5 gelmesine B olay dersek A = {3} ve B = {5} olur. Buna gre AB = olduundan A ve B olaylar ayrk olaylardr.
E A 2 4 6 5 B

III. Zarn ift say gelmesine A olay, 4ten byk gelmesine B olay dersek A = {2,4,6} ve B = {5,6} olur. Buna gre AB = {6} olur ve AB olduundan bu olaylar ayrk olmayan olaylardr.

1 3

Bu iki olay ve rnek uzay yandaki emada grld gibi gsterebiliriz.

s(AB) = s(A) + s(B) s(AB) olduunu hatrlaynz.

IV. Zarn 4ten kk gelmesine A olay, 4ten byk gelmesine B olay dersek A = {1,2,3} ve B = {5,6} olur. Bu durumda AB = ve A ile B olaylar ayrk olaylar olurlar.
E A 1 2 3 4 5 6 B

505

Neler rendim?

45

Olay eitleri (K.1)

1.

Aada belirtilen olaylarn elemanlarn yaznz. Bu olaylarn ayrk olay olup olmadklarn belirtiniz. a. Bir zarn atlmas deneyinde st yze gelen saynn A = {Tek say olmas} A = B = {3 olmas} B =
...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................

b. Bir torbada 4 mavi, 5 siyah top vardr. Bu torbalardan rastgele bir top ekiliyor. ekilen topun A = {Sar olmas} A =
..................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................

B = {Siyah olmas} B =

c. Bir maden para atlyor. st yzde A = {Yaz olmas} A = B = {Tura olmas} B =

..................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................

d. Bir maden para st ste iki kez atlyor. st yze A = {Yaz gelmesi} A = B = {Tura gelmesi} B = 2.
.................................................................................................................................................. .................................................................................................................................................

Bir snfta 20 kz, 10 erkek renci vardr. Kzlarn 5i, erkeklerin 4 gzlkldr. Bu snftaki rencilerden biri rastgele seiliyor. Seilen rencinin kz veya gzlksz olma olasl katr? Aadaki noktal yerleri yukardaki soruya gre tamamlaynz. a. s(E) = ........................................................................... b. s(Erkek olma) = c. s(Kz olma) =
...................................................

......................................................... ............................................

d. s(Gzlkl olma) =

Gzlkl Gzlksz

Toplam 10

Bu soruda sz edilen snftaki renci saylarn gsteren yandaki tabloyu tamamlaynz.

Erkek Kz Toplam

Soruda belirtilen olaylar ayrk mdr? Aklaynz.

506

3.

Bir snfta 20 kii bilgisayar kursuna, 18 kii satran kursuna, 8 kii ise hem bilgisayar hem de satran kursuna gitmektedir. Her iki kursa da katlmayan rencilerin says 6dr. a. Bu snfn mevcudunu gsteren aadaki emay tamamlaynz.
E B S

b. Bu snftan rastgele bir renci seiliyor. Bu rencinin bilgisayar veya satran kursuna gidiyor olmas olaynn eleman saysn bulunuz.

c. Bu snftan rastgele bir renci seiliyor. Bu rencinin hi bir kursa gitmeme olaynn eleman saysn bulunuz.

d. Bu kmelere gre ayrk olmayan iki olay yaznz.

507

Konu Testi

45

Olay eitleri (K.1)

5. I. Atlan bir zarn st yzne tek say veya 3 gelmesi II. Havaya atlan maden parann st yzne yaz veya tura gelmesi III. Bir torbada bulunan yeil, mavi ve sar toplardan rastgele seilen bir topun yeil ya da sar olmas Yukardaki olaylardan hangisi ya da hangileri ayrk olaylardr? A) Yanlz I C) II ve III B) Yanlz II D) I, II ve III

1.

Bir zarn atlmas deneyinde aadakilerden hangisi bir ynyle dierlerinden farkl bir olaydr? A) Zarn tek say gelmesi B) Zarn asal say gelmesi C) Zarn siyah yznn gelmesi D) Zarn 5 gelmesi

2.

Bir maden parann iki kez atlmas deneyinde rnek uzayn eleman says ka olur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 6. Bir rnek uzayn her bir alt kmesi aadakilerden hangisidir? A) rnek uzay C) Olaslk B) Olay D) Deney

3.

OTOMATK kelimesinin harfleri ayr kartlara yazlarak bir torbaya atlyor. Bu torbadan rastgele bir kart seiliyor. Yukardaki deneyde rnek uzayn eleman says ka olur? A) 6 B) 7 C) 8 D) 9 7. Bir maden parann st ste kez atlmas ifadesi aadakilerden hangisini belirtir? A) Olay C) Olaslk B) kt D) Deney

4.

A ve B, E rnek uzaynda iki olaydr. Buna gre aadakilerden hangisi kesinlikle dorudur? A) AB = B) s(A) + s(B) = s(E) C) P(AB) = P(A) + P(B) D) A E ve B Edir. 8. Bir torbada 4 sar, 5 mavi ve 7 krmz top vardr. Bu toplardan biri rastgele ekiliyor. Yukarda belirtilen deneye ait rnek uzayn eleman says katr? A) 2 B) 3 C) 7 D) 16

508

9.

Bir zarn atlmas deneyinde aadaki olaylar veriliyor. I. st yze tek say gelmesi II. st yze ift say gelmesi III. st yze asal say gelmesi IV. st yze 4ten byk bir say gelmesi Buna gre aadakilerden hangisinde iki ayrk olay birlikte verilmitir? A) I ve II C) II ve III B) I ve III D) III ve IV

13. Bir snftaki rencilerin 14 kz, 16s erkektir. Erkeklerin 4, kzlarn 2si renkli gzldr. Bu snftan rastgele seilen bir rencinin renkli gzl veya kz olmas olaynn eleman says katr? A) 2 B) 4 C) 18 D) 20

10. Bir torbada 4 krmz, 5 beyaz, 6 siyah top vardr. Bu torbadan rastgele bir top ekiliyor. ekilen topun beyaz olma olasl katr? Yukardaki soruda belirtilen olayn eleman says katr? A) 4 B) 5 C) 6 D) 15

14. A ve B, E rnek uzaynda iki ayrk olaydr. Buna gre I. AB = II. P(AB) = P(A) + P(B) III. A E ve B E nermelerinden hangisi ya da hangileri dorudur? A) Yanlz I C) II ve III B) Yanlz II D) I, II ve III

11. ANAKARA kelimesinin harflerinden oluan rnek uzayn eleman says katr? A) 4 B) 5 C) 6 D) 7

12. Bir zarn atlmas deneyinde A={st yze gelen saynn tek olmas} B={st yze gelen saynn 5ten byk olmas} olaylar veriliyor. Bu olaylarn birlikte olmasn ifade eden AB olaynn eleman says katr? A) 0 B) 1 C) 2 D) 3 15. Alfabemizden rastgele seilen bir harfin nl veya nsz olmas olaynn eleman says aadakilerden hangisidir? A) 0 C) 21 B) 8 D) 29

509

rnek - zm

Ayrk Olaylarn Olasln Hesaplama Bir olayn olma olasl O =

stenen olayn kt says eklinde bulunmaktadr. Ayrk Mmkn olan tm ktlarn says

olaylarn birlikte meydana gelme olaslklar hesaplanrken bu olaylarn kesiimlerinin bo kme olduu gz nnde bulundurulur. A ve B birer ayrk olay olmak zere A ve B olaylarnn birlikte meydana gelme olasl
O (A B ) = s (A B ) eklinde hesaplanr. s (E )

s(AB) = s(A) + s(B) s(AB) eitliinde s(AB) = 0 olacandan s(AB) = s(A) + s(B) olarak alnr.
O (A B ) = s (A ) + s(B) s(E) = s(A) s(B) + = O (A ) + O (B ) olur. s(E) s(E)

Ayrk olaylarn birlikte meydana gelme olaslklar, bu olaylarn ayr ayr olaslklarnn toplamna eittir. O(AB) = O(A) + O(B)

rnek 358
Bir site sakinlerine yaptklar meslekler sorulup aadaki tablo oluturulmutur. Mesleiniz nedir? Doktor retmen Mhendis i Memur Serbest meslek 5 13 8 20 28 46

510

rnek - zm

1. Bu kiiler arasndan rastgele seilen bir kiinin retmen veya ii olma olasl katr? s (A B ) Olaslk deerini hasaplamak iin O (A B ) = eitliini kullanrz. s (E ) Buna gre s(E) = 5+13+8+20+28+46 = 120dir. s(AB) = s(A) + s(B) olduundan s(AB) = 13+20 = 33 olur. Buna gre istenen olaslk deeri O (A B ) =
33 ' tr. 120

Bir kii hem retmen hem de ii olamayacandan AB = dir. A ve B olaylar ayrk olaylardr. 2. Seilen kiinin mhendis veya memur olma olasln hesaplaynz.

3. Seilen kiinin hangi meslee sahip olma olasl en fazladr? Her bir meslee ait olma olaslklarn bulup karlatralm. 5 120 13 120 8 120

Doktor : O (D) = retmen : O () = Mhendis : O (M) = i : O () = Memur : O (U) = Serbest meslek : O (S) =

20 120 28 120 46 120

13 46 28 20 8 5 > > > > > 120 120 120 120 120 120

olduundan seilen kiinin serbest meslek sahibi olma olasl en fazladr. Bu olaylarn birlikte meydana gelme olasl en fazla olan iki ayrk olay (SU) olaydr. Bu olaylar ayrk olduundan birlikte meydana gelme olaslklar,
O (S U) = O(S) + O(U) = 46 28 74 ' tr. + = 120 120 120

511

rnek - zm

Ayrk Olmayan Olaylarn Olasln Hesaplama Ayrk olmayan A ve B olaylarn ele alalm. Buna gre s(AB) dir. s(AB) = s(A) + s(B) s(AB) olduundan O(AB) = s(A) + s(B) s(AB) s(E) = s(A) s(B) s(AB) + s(E) s(E) s(E)

O(AB) = O(A) + O(B) O(AB) olur. Buna gre ayrk olaylarn olma olasl hesaplanrken, bu olaylarn olma olaslklar toplanr, iki olayn birlikte olma olasl toplamdan karlr.

rnek 359
Bir zar atlyor. Zarn st yzne gelen saynn ift veya asal say olma olasl katr? A = {Saynn ift olmas} ve B = {Saynn asal olmas} olsun. Buna gre A = {2,4,6} ve s(A) = 3; B = {2,3,5} ve s(B) = 3tr. Ayrca AB = {2} ve s(AB) = 1dir. Buna gre istenen olaslk deerini aadaki gibi bulabiliriz.

O(AB) = O(A) + O(B) O(AB) = = = s(A) s(B) s(AB) + s(E) s(E) s(E) 3 3 1 + 6 6 6 5 6
1 E A 4 6 2 3 5 B

O(AB)=

s(AB) 5 = s(E) 6

512

rnek - zm

rnek 360
Bir snfta 15 erkek, 10 kz renci vardr. Kzlarn 5i erkeklerin ise 3 sarndr. Bu snftan rastgele seilen bir rencinin erkek veya sarn olma olasl katr? Bu snfn mevcudunu yandaki gibi bir tablo zerinde gsterelim.
Sarn Sarn olmayan 12

Toplam

E : erkek olma S : Sarn olma O(ES) = O(E) + O(S) O(ES)

15 8 3 + 25 25 25 15 + 8 3 = 25 20 = 25 =
Kz 5 Erkek 3

15

10

Toplam

17

25

Seilen rencinin sarn veya kz olma olasln da siz bulunuz.

rnek 361
Bir torbada 1den 8e kadar numaralandrlm toplar vardr. Bu torbadan rastgele bir top ekiliyor. ekilen topun zerinde yazan saynn 5ten kk veya ift say olma olasl katr?

513

Neler rendim?

46

Olay eitleri (K.2-3)

1.

ki zarn birlikte atld bir deneyde st yze gelen saylarn toplamnn 8 olma olasl katr?

2.

ki zarn birlikte atld bir deneyde ilk zarn 4 veya ikinci zarn 3ten kk gelme olasl katr?

3.

Bir zar ve bir maden para birlikte atlyor. Zarn 2den byk veya parann tura gelme olasl katr?

4.

Bir snftaki 30 renciden 14 kzdr. Kzlarn 6s erkeklerin 4 takdir belgesi almtr. Bu snftan rastgele seilen bir rencinin erkek veya takdir belgesi alan renci olma olasl katr?

5.

Bir torbada 1den 12ye kadar numaralandrlm toplar vardr. Bu torbadan rastgele bir top seiliyor. Seilen topun zerindeki saynn asal veya 11den byk olma olasl katr?

514

Olay eitleri (K.2-3)

1. A ve B iki ayrk olaydr. Buna gre aadakilerden hangisi yanltr? A) s(AB) = 0 B) s(AB) = s(A) + s(B) C) AB D) O(AB) = O(A) + O(B) 5.

Konu Testi

46

Aadaki kutularda farkl sayda mavi, sar ve siyah bilyeler vardr. Bu kutulardan rastgele seilen bir bilyenin mavi veya siyah olma olaslnn en fazla olduu kutu hangisidir? A)
15 mavi 15 sar 10 siyah

B)
10 mavi 10 sar 10 siyah

C)

5 mavi 15 sar 25 siyah

D)
2 mavi 8 sar 20 siyah

2.

Alfabemizden rastgele seilen bir harfin nl veya nsz olma olasl katr? A) 0 B) 1 2 C) 1 3 D) 1 36 kiilik bir snftaki rencilerden 16s tiyatro almalarna, 12si folklor almalarna katlmaktadr. Her iki etkinlie katlan 6 renci vardr. Bu snftan rastgele bir renci seiliyor. 6, 7 ve 8. sorular yukardaki aklamaya gre yantlaynz.

3.

Bir maden parann atlmas deneyinde parann st yzne yaz veya tura gelme olasl katr? A) 1 B) 1 2 C) 1 4 D) 0 6. Seilen rencinin forklor almalarna katlyor olma olasl katr? A) 14 36 B) 12 36 C) 10 36 D) 6 36

4.

Bir zarn atlmas deneyinde zarn st yzne gelen saynn 2den kk veya 5ten byk olma olasl katr? A) 1 6 B) 2 6 C) 3 6 D) 4 6

7.

Seilen rencinin hibir etkinlie katlmyor veya her iki etkinlie de katlyor olma olasl katr? A) 7 9 B) 23 36 C) 5 9 D) 5 18

515

8.

Seilen rencinin folklor veya tiyatro etkinliklerine katlmyor olma olasl katr? A) 12 36 B) 14 36 C) 16 36 D) 22 36

12. Seilen rencinin yazl notunun 3 veya 3ten yksek olma olasl katr? A) 7 20 B) 3 5 C) 27 40 D) 7 8

9, 10, 11, ve 12. sorular aadaki tabloya ve aklamalara gre yantlaynz.

renci says 5 8 12 9 6 Yazl notlar 1 2 3 4 5

13. Bir basketbol takmnda oyuncularn forma numaralar 4ten 15e kadardr. Bu takmdan rastgele seilen bir oyuncunun forma numarasnn 9dan byk veya tek olma olasl katr? A) 5 12 B) 1 2 C) 3 4 D) 1

Yukardaki tablo bir snfta yaplan snav sonucunda rencilerin aldklar notlar ve bu notlarn ka kii tarafndan alndn gstermektedir. Bu snftan rastgele bir renci seiliyor.

9.

Seilen rencinin yazl notunun 3 olma olasl katr? A) 3 10 B) 3 20 C) 1 5 D) 11 40

14. Bir torbada 5 tane mavi, 6 tane yeil ve a tane beyaz bilye vardr. Bu torbadan rastgele ekilen bilyelerin yeil veya beyaz olma olasl 2 ise a katr? 3 A) 4 B) 5 C) 6 D) 8

10. Seilen rencinin yazl notunun 3ten dk olma olasl katr? A) 8 40 B) 13 40 C) 20 40 D) 25 40

11. Seilen rencinin yazl notunun 1 veya 5 olma olasl katr? A) 1 8 B) 3 20 C) 11 40 D) 3 5

15. 1, 2, 3 ve 4 rakamlar kullanlarak oluturulan rakamlar farkl basamakl saylar zde kartlara yazlarak bir kutuya atlyor. Bu kutudan ekilen bir kartn zerindeki saynn 300den byk olma olasl katr? A) 1 2 B) 1 3 C) 1 4 D) 1 8

516

rnek - zm

Geometri ve Olaslk

rnek 362
Top A D G H E I B F C

Bir lastik top yandaki ekilde grld gibi e karesel blgelerden oluan bir kartonun zerine atlyor. Topun F harfi ile gsterilen karesel blgeye dme olasl katr?

Kareli zemin

ekilde e byklkte 9 adet karesel blge vardr. Topun bu karesel byklklerden birine dme olasl, alan yardmyla hesaplanabilir. Karesel blgelerden birinin bir kenar uzunluunu 1 birim olarak alalm. Buna gre her bir e karesel blgenin alan 1 . 1 = 1 br2 olur. eklin tamamnn alan ise 9 . 1 = 9 br2 dir. Buna gre istenen olaslk deeri, stenen olayn kt says 1 = olur. Tm ktlarn says 9

rnek 363
135

45

ekildeki dairesel tahtann merkezindeki ok, merkez etrafnda dnebilmektedir. Bu ok bir kez dndrldnde her bir renk zerinde durma olasln hesaplaynz.

Bir dairenin yay ls 360 dir. Buna gre okun dairesel tahta zerinde her bir renk zerinde durma olasln, renklere karlk gelen daire paralarnn llerini kullanarak bulabiliriz.
O(M) = = Mavi ksmn ls Dairenin ls O(K) = = Krmz ksmn ls Dairenin ls O(S) = = Sar ksmn ls Dairenin ls

135 360 3 = 8

45 360 1 = 8

180 360 1 = 2

517

rnek - zm

rnek 364
A C

O 2 cm

ekildeki ABCD karesel blgesinin zerinde rastgele bir nokta iaretleniyor. Bu noktann karesel blgenin iine izilen 2 cm yarapl dairenin iinde olmas olasl katr?

stenen olaslk deerini karesel blge ve dairenin alanlarndan yararlanarak bulalm.

Olaslk = Dairenin alan r 2 = 2 Karesel blgenin alan a

Karenin bir kenarnn uzunluu 2r = 2 . 2 = 4 cmdir. Buna gre istenen

olaslk deeri . 22 4
2

4 = olarak bulunur. 16 4

Bir kenar uzunluu 60 cm olan karesel blge eklindeki hedef tahtas i ie iki kare ile blgeler ayrlmtr. Bu karelerin kenar uzunluklar 20 cm ve 40 cm olduuna gre, hedef tahtasna isabet eden bir okun boyal blgeye isabet etme olasl nedir?

A)

1 3

B)

4 9

C)

5 9

D)

2 3

zm
stenen olaslk deerini, karesel blgelerin alanlarndan yararlanarak bulalm. Hedef tahtasnn alan 60 . 60 = 3600 cm2 dir. Boyal blgenin alan ise 40 . 40 20 . 20 = 1600 400 = 1200 cm2 dir. Buna gre istenen olaslk deerini aadaki gibi hesaplarz. Boyal blgenin alan Hedef tahtasnn alan = 1200 1 = Yant: A 3600 3

518

Olaslk eitleri (K.1)

Neler rendim?

47

Aadaki geometrik ekillerin iinden rastgele bir nokta iaretleniyor. Bu noktann boyal blgelerde olma olasln hesaplaynz. a. b.
1cm O 1cm 1cm 1cm 2cm 2cm

2cm

1cm

c.

d.

O 5cm

r=6cm

e.

f.

30

O r=2 cm

519

Konu Testi

47

Olaslk eitleri (K.1)

5. evirite toplam 3 puan kazanlmas olasl katr? A) 1 8 B) 1 4 C) 1 2 D) 1

Yukardaki ekilde grlen dairenin merkezinde 360 dnebilen bir ok vardr. Bu ok evrildiinde okun durduu blgede yazl olan puan kazanlmaktadr. 1, 2, 3, 4, ve 5. sorular yukardaki ekle ve aklamalara gre yantlaynz.

1.

Okun 1 puanlk blgede durma olasl katr? A) 1 B) 1 2 C) 1 3 D) 1 4

Yukardaki ekilde O merkezli ve r = 4 cm yarapl bir daire verilmitir. 6 ve 7. sorular yukardaki ekle gre yantlaynz.

6. 2. Okun 8 puanlk blgede durma olasl katr? A) 1 2 B) 1 4 C) 1 6 D) 1 8

Bu dairenin iinden rastgele iaretlenen bir noktann merkeze uzaklnn 2 cmden kk olmas olasl katr? A) 1 B) 1 2 C) 1 3 D) 1 4

7. 3. Okun 10 puanlk blgede durma olaslnn, 5 puanlk blgede durma olaslna oran katr? A) 1 9 B) 1 6 C) 1 3 D) 1 2 8.

Bu dairenin iinden rastgele iaretlenen bir noktann merkeze uzaklnn 1 cmden byk olmas olasl katr? A) 1 16 B) 5 16 C) 15 16 D) 1

4.

ki evirite toplam 6 puan kazanlmas olasl aadakilerden hangisidir? A) 1 16 B) 1 8 C) 1 4 D) 1 2

Bir kenarnn uzunluu 3 br olan karesel blgenin zerinde rastgele bir nokta iaretleniyor. Bu noktann karenin kegenlerinin kesim noktasna olan uzaklnn 1 birimden byk olmas olasl katr? ( = 3 alnz.) A) 1 3 B) 2 3 C) 3 4 D) 3 5

520

9.

ekildeki kare prizma biimindeki st ak kaba, bir miktar su dolduruluyor.

12. ocuk arka arkaya iki ut attnda ilk utta topun beyaz blgeye, ikinci utta ise pembe blgeye arpma olasl katr? A) 3 49 B) 4 49 C) 12 49 D) 1

Prizmann tabannn bir kenar uzunluu 5 cm ve ykseklii 12 cm olduuna gre doldurulan su miktarnn 30 cm3 ten az olma olasl katr? A)
1 100

B)

1 25

C) 1 10

D) 1 5

ekildeki AE doru paras 4 eit paraya blnmtr. Bu doru paras zerinde rastgele bir nokta iaretleniyor. 13, 14 ve 15. sorular yukardaki ekle ve aklamalara gre yantlaynz.

Yukardaki ekil bir bahede yer alan tahta perdeyi gstermektedir. Bir ocuk bu tahta perdeye doru futbol topuyla ut atyor. 10, 11 ve 12. sorular bu ekle ve aklamalara gre yantlaynz.

13. aretlenen noktann [BC] zerinde olma olasl katr? A) 1 B) 1 2 C) 1 3 D) 1 4

10. ocuk bir ut attnda topun pembeye boyal blgelere arpma olasl katr? A) 1 7 B) 3 7 C) 4 7 D) 6 7

14. aretlenen noktann [AC] zerinde olma olasl katr? A) 1 B) 1 2 C) 1 3 D) 1 4

11. ocuk arka arkaya iki ut attnda iki utta da topun pembeye boyal blgelere arpma olasl katr? A) 2 7 B) 8 49 C) 9 49 D) 16 49

15. aretlenen noktann [AD][BE] kmesinin eleman olma olasl katr? A) 1 B) 1 2 C) 1 3 D) 1 4

521

Blm Sonu Testi 15

Olaslk
1. Bir snftaki bakanlk seimlerine 6 aday katlmtr. Bu adaylardan 1 bakan ve bakan yardmcs ka deiik ekilde seilebilir? A) 36 B) 30 C) 24 D) 20 6. Be ciltlik bir ansiklopedi takm bir rafa yan yana ka farkl ekilde sralanabilir? A) 90 B) 100 C) 110 D) 120

2.

farkl kitap bir rafa yan yana ka farkl ekilde sralanabilir? A) 6 B) 7 C) 8 D) 9

7.

Erdemin 3 ift ayakkabs, 7 ift orab vardr. Erdem bir ift ayakkab ve orab ka farkl ekilde seip giyebilir? A) 7 B) 8 C) 16 D) 21

3.

6, 7, 8 ve 9 rakamlaryla 4 basamakl ka farkl doal say yazlabilir? A) 24 B) 64 C) 128 D) 256 8. 7 kii, yan yana dizilmi sandalyeye ka farkl ekilde oturabilir? A) 15 B) 45 C) 60 D) 210

4.

1, 3, 5, 7 rakamlar kullanlarak rakamlar farkl drt basamakl ka farkl doal say yazlabilir? A) 12 B) 24 C) 128 D) 256

9.

3 basamakl ka tane doal say vardr? A) 880 B) 900 C) 910 D) 990

5.

{1, 2, 3, 4, 5, 6} kmesinin elemanlar kullanlarak rakamlar farkl iki basamakl ka ift say yazlabilir? A) 10 B) 12 C) 15 D) 18

10. 10 kiilik bir grup 3 kiilik bir banka ka farkl ekilde oturabilir? A) 620 B) 680 C) 700 D) 720

522

11. Bir zar art arda iki defa atlyor. Bu deneyin ka kts vardr? A) 6 B) 18 C) 36 D) 40

16. Bir torbada 1den 10a kadar numaralandrlm 10 tane kart vardr. Torbadan rastgele ekilen bir kartn zerindeki saynn 5ten kk veya ift olma olasl katr? A) 2 5 B) 1 2 C) 3 5 D) 7 10

12. 7 kiinin katld bir yarmada ilk drde giren kiiler ka farkl ekilde oluabilir? A) 840 B) 420 C) 210 D) 180 17. ki zar birlikte atlyor. Zarlarn st yzne gelen saylarn toplamnn 7 veya 5 olma olasl katr? A) 1 3 B) 5 18 C) 7 18 D) 11 36

13. A ve B, E rnek uzaynda ayrk iki olaydr. Buna gre aadakilerden hangisi her zaman doru olmayabilir? A) O(A) = O(B) B) O(AB) = O(A) + O(B) C) O(AB) = 0 D) AB =

18. 4ten 100e kadar olan (4 ve 100 dahil) saylardan rastgele seilen bir saynn rakam veya 5 ile blnebilen bir say olma olasl katr? A) 1 5 B) 1 4 C) 7 25 D) 27 100

14. Alfabemizden rastgele seilen bir harfin x harfi olma olasl katr? A) 0 B)
1 29

C) 8 29

D) 1

19. A = {x : 1 x 30 ; x ift say} B = {x : 1 x 30 ; x iki basamakl say} 15. Bir torbada zde 2 yeil, 6 siyah ve 5 sar top vardr. Bu torbadan rastgele seilen bir topun sar veya yeil olma olasl katr? A) 2 13 B) 5 13 C) 7 13 D) 1 olmak zere, 1den 30a kadar olan doal saylar arasndan rastgele seilen bir doal saynn A veya B kmesinde olma olasl katr? A) 5 6 B) 8 9 C) 3 10 D) 13 18

523

B K 14 7 6 N 9

L 30 M

Yukardaki emada bulunan saylar, bulunduklar blgenin belirttii kmelerin eleman saylardr. 20, 21, 22 ve 23. sorular yukardaki emaya ve aklamaya gre yantlaynz.

24 ve 25. sorular yukardaki ekle gre yantlaynz.

20. O(AB) kaa eittir? A) 7 36 B) 14 36 C) 27 36 D) 36 36

21. A olaynn olmama olasl katr? A) 7 36 B) 14 36 C) 15 36 D) 22 36

24. ark bir kez dndrldnde, okun M harfiyle gsterilen blgede durma olasl katr? A) 5 12 B) 1 2 C)
1 18

D)

7 12

22. AB olaynn gereklememe olasl katr? A) 7 36 B) 20 36 C) 27 36 D) 29 36

23. Aadakilerden hangisi yanltr? A) AB C) s(E) = 35 B) s(AB) = 27 D) O (A ) = 21 36

25. ark bir kez dndrldnde, okun K veya N harfiyle gsterilen blgelerde durma olasl katr? A) 1 B) 1 2 C) 1 3 D) 1 4

524

Birikimli Test

15
d3

1.

6! (5! + 4! ) 2! + 3! + 4!

6. ileminin sonucu katr? B) 72 C) 36 D) 18

f g h e

b c

a d

d1

A) 144

d2

Yukardaki ekilde d1 // d2 dir. Buna gre, I. a+ h = 180 2.

x 1 olarak veriliyor. Buna gre x doal < 12 3 says aadakilerden hangisi olamaz?

II. f + e = c + d III. a +c = f + h IV. g + a = c + e ifadelerinden ka tanesi dorudur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4

A) 4

B) 3

C) 2

D) 1

3.

1 inin 2 fazlas 72dir. 3 Buna gre bu say aadakilerden hangisidir?

Bir saynn yarsnn

7.

Yandaki ABC geninde |AB| = 7 cm ve |AC| = 12 cmdir. Buna gre |BC| ka cm olabilir?

A) 402

B) 412

C) 420

D) 422

A) 3 4. x ve y saylar doru orantl saylardr. x = 4 iken y = 13 ise y = 156 iken x katr? A) 58 B) 48 C) 44 D) 40 8.

H B D

B) 15

C) 19

D) 21

A C

Yandaki ekilde [BC] // [FG] ve [HC] // [DE] dir.

E

5.

Bir maaza sahibi bir maln satndan 5,75 YTL kr etmitir. Bu maln sat fiyat 32,25 YTL olduuna gre ayn maldan 50 tanesi maaza sahibine ka YTLye mal olur? A) 1225 B) 1235 C) 1315 D) 1325

Buna gre aadakilerden hangisinde benzer bir gen ifti verilmitir? A) AHC , AFG C) ADE , ABC B) ABC , ADE D) ABC , AFG

525

9.

A B

Yandaki O merkezli emberde m(BAC) = 20 ise m ( B O C ) + m ( B D C ) toplam ka derecedir?

12.

D M 3k N A

O C D

A) 20

B) 40

C) 60

D) 80

ekildeki ABCD dikdrtgensel blgesinin kelerinden bir kenarnn uzunluu 6 cm olan karesel blgeler kesilerek karlyor. 3|AE| = |EF| = 2|MN| ise boyal blgenin alan ka cm2 dir? A) 466 B) 476 C) 486 D) 496

10.

A 57

D C 130 E

F 115

13.

5 cm

Yukardaki ekilde [AB] // [CD] // [FG] dir. m(ABC) = 57 , m(CDE) = 130 ve m(EFG) = 115 ise m(BCD) + m(DEF) toplam ka derecedir? A) 102 B) 107 C) 112 D) 122

ekildeki ABCD ikizkenar yamuunda [DE] [AB], |DC| = 5 cm, |DE| = 4 cm ve |AE| = 2 cm ise A(ABCD) ka cm2 dir? A) 28 B) 24 C) 20 D) 18

11.

C D

ekilde O merkezli emberde [AB] aptr. m(CAB) = 28 olduuna gre

A

28

14.

ekildeki O merkezli em1 berde m(ACB) = 2 ise m(BDA)

D

m(CDB)

aadakilerden m(AEC) eittir? B) 7 45 C) 14 31

hangisine D) 14 35

m(BDA) ka derecedir? C) 50 D) 40

A) 14 35

A) 70

B) 60

526

15.

ekildeki saat 3.00 gstermektedir. Bu saat 10 saat altnda yelkovann sprd alarn lleri toplamnn, akrebin sprd alarn lleri toplamna oran ka olur? A) 6 B) 8 C) 9 D) 12

19. 4, 5, 5, 6, 9, 4, 14, 1 say dizisinin akl ile aritmetik ortalamas toplam katr? A) 15 B) 18 C) 19 D) 20

Scaklk (C)

35 30 25 20 15 10 10 20 30 40 50
Sre (dakika)

20. Aadaki say dizilerinden hangisinin medyan 4, modu 5tir? A) 1, 3, 5, 4, 7, 9, 3 B) 2, 4, 5, 3, 3, 7, 9 C) 1, 5, 6, 3, 4, 6, 9 D) 1, 4, 5, 5, 5, 3, 3

Yukardaki izgi grafii bir odada bulunan klimann altrlmasyla oda scklnn zamana gre deiimini gstermektedir. 16, 17 ve 18. sorular bu grafie ve aklamalara gre yantlaynz.

16. Klima hangi dakikalar arasnda soutma amal kullanlmtr? A) 10-20 B) 20-30 C) 30-40 D) 40-50

21. 8 kiilik bir grup 3 kiilik bir banka ka farkl ekilde oturabilir? A) 306 B) 316 C) 326 D) 336

17. Oda scaklnn 30 C olmas ka dakika srmtr? A) 10 B) 20 C) 30 D) 40 22. Bir zarn atlmas deneyinde st yze gelen saynn tek veya 4ten kk bir say olmas olasl katr? A) 1 3 B) 1 4 C) 2 3 D) 1 2

18. Klima hangi dakikalar arasnda oda scaklnda deiime neden olmamtr? A) 0-10 B) 10-20 C) 20-30 D) 40-50

527

23. A ve B iki ayrk olay olmak zere; A ve B olaylarnn meydana gelme olasl aadakilerden hangisiyle bulunur? A) O(A) + O(B) B) O(A) . O(B) C) O(A) O(B) D) O(A) O(B)

24. Yarap 6 cm olan bir dairenin iinden rastgele iaretlenen bir noktann, dairenin merkezine olan uzaklnn 2 cmden byk olmas olasl katr? A) 1 9 B) 4 9 C) 7 9 D) 8 9

25.

Yukardaki ekil bir kenarnn uzunluu 2 cm olan birim karesel blgeler kullanlarak oluturulmutur. ekildeki dikdrtgensel blge zerinde iaretlenen bir noktann, dikdrtgensel blgenin kenarlarn iermeyen bir karesel blge zerinde olma olasl katr? A) 1 3 B) 1 5 C) 1 10 D) 1 15

528

TABLO VE E V TABLO GRAFKLER GRAFKLER

11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0

yk ve arkadalar, snflarnda en ok tercih edilen renkler zerine bir aratrma yapp yukardaki grafii oluturmutur. Ancak henz hangi stunun hangi renge ait olduunu grafie yazmamlardr. Aadaki bilgileri kullanarak onlara yardmc olabilir misiniz? 1. Krmz diyenlerin says, sar diyenlerden 2 eksiktir. 2. Yeil diyen yalnz 1 kii vardr. 3. Mavi diyenler ile mor diyenlerin saylar toplam, sar diyenlerin saysna eittir. 4. Mavi diyenlerin says, beyaz diyenlerin 2 katdr. 5. Mor diyenlerin says, krmz diyenlerin yarsdr.

529

rnek - zm

Verilen Bir Tabloya Gre Stun ve izgi Grafii Oluturma

rnek 365
Aadaki tabloda bir dernekte yaplan bakanlk seiminde adaylarn aldklar oylar verilmitir. Tablo : Bakanlk Seimine Katlan Adaylarn Aldklar Oy Saylar sim Ald Oy Oya 85 Levent 102 Demet 128 Tark 90

Tablodan Oyann 85, Leventin 102, Demetin 128, Tarkn 90 oy aldklar grlyor. Bu bilgileri stun grafiinde gsterelim. Grafii olutururken yatay ve dikey olmak zere iki eksen izeriz. Bu eksenlerin neyi ifade ettiini belirtmek iin isimlerini yazarz. Eksenler zerine verilen bilgileri yazdktan sonra stun grafiini olutururuz. Grafiin neyi anlattn da bir balkla ifade ederiz. Grafik : Bakanlk, Seimine Katlan Adaylarn Aldklar Oy Saylar
Ald Oy 128 102 90 85 Oya Levent Demet Tark Kiiler

rnek 366
Aadaki tabloda 1998 - 2003 yllar arasnda 200 glk ekmein fiyat verilmitir. Tablo : 200 glk Ekmein Fiyat Tarih 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Fiyat (TL) 60 000 75 000 100 000 150 000 250 000 300 000 Yandaki fiyatlar eski para birimi olan TL (Trk Liras) trndendir. Yeni para birimlerine gre 1 000 000 TL = 1 YTL, 10 000 TL = 1 YKrtur.

530

rnek - zm

Tabloda verilen bilgilere gre izgi grafiini oluturalm. izgi grafiinde de stun grafiinde olduu gibi yatay ve dikey eksenler vardr. Bu eksenlerin neyi ifade ettiklerini belirtmek iin isimlerini yazarz. Eksenlerde verilen bilgileri yazdktan sonra tabloda ayn satrdaki verilerin kesitii yerleri iaretler ve bu iaretleri birletirerek izgi grafiini olutururuz. Stun grafiinde olduu gibi izgi grafiine de balk yazmalyz. Verilen tabloda 200 glk ekmein fiyatnn 1998 ylnda 60 000 TL, 1999 ylnda 75 000 TL, 2000 ylnda 100 000 TL, 2001 ylnda 150 000 TL, 2002 ylnda 250 000 TL, 2003 ylnda ise 300 000 TL olduu grlyor. Bu bilgileri gsteren izgi grafii aadaki gibidir. Grafik 2: 200 glk Ekmein Fiyat
Fiyat (bin YTL) 300 250 150 100 75 60 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Yllar

rnek 367
Grafik : Blgelere Gre Yllk Nfus Art Hz
Nfus Art Hz (%) 26,69 24,75 21,43 16,29 15,78 13,75 3,65 Gneydou Anadolu Ege Akdeniz Anadolu Marmara Karadeniz Dou Anadolu Blgeler

Yandaki stun grafiini yorumlayalm. Grafikte corafi blgelerimizin yllk nfus art hzlar verilmitir.

(Kaynak: Devlet statistik Enstits, 2002.)

Buna gre; Marmara Blgesi %26,69; Ege Blgesi %16,29; Akdeniz Blgesi %21,43; Anadolu Blgesi %15,78; Karadeniz Blgesi %3,65; Dou Anadolu Blgesi %13,75; Gneydou Anadolu Blgesi %24,75 orannda nfus artna sahiptir. Nfus art hz en fazla olan blge Marmara Blgesi, en az olan blge ise Karadeniz Blgesidir.

531

rnek - zm

rnek 368
Grafik: Bir Gazete Bayisinin Bir Haftalk A Dergisi Sat Grafii
Adet 20 14 10 5 4 2 aramba Cuma Cumartesi Perembe Pazartesi Pazar Sal Gnler

Yandaki izgi grafii bir gazete bayisinin bir haftada satt A dergisinin saylarn gnlere gre gstermektedir. Bu grafii yorumlayalm. Grafie gre bu gazete bayisi en az sat 2 adet olmak zere Pazartesi ve Perembe gnleri yapmtr. En fazla sat ise 20 adet olmak zere Pazar gn yapmtr. Perembe gn 2 adet dergi satlrken, Cuma gn satlarn 8 adet artarak 10 adete ulat grlmektedir.

Bu gazete bayisi bir haftada; toplam 57 adet A dergisi satmtr. Pazartesi 2 adet Sal aramba Perembe Cuma Cumartesi Pazar Toplam 5 4 2 10 14 20 57 adet adet adet adet adet adet adet

rnek 369
m3 (br) 23

Yandaki stun grafiinde dnyada ve baz ktalarda kii bana den yllk kullanlabilir su miktarlar m3 birimiyle verilmitir. Buna gre aadaki sorular yantlaynz.

7,6 7 5 3 Dnya Gney Amerika Bat Avrupa Afrika Asya Kta ortalamas

a.

Kii bana den kullanlabilir su miktar hangi ktada en fazladr?

............................................................

b.

Kii bana den kullanlabilir su miktar hangi ktada en azdr?

............................................................

c.

Asya ktasnda kii bana den yllk kullanlabilir su miktar, dnya ortalamasndan ka m3 azdr? ............................................................

532

rnek - zm

Trkiye statistik Kurumunun verilerine gre lkemizde 2005 - 2006 yllarndaki baz salk personeli saylar aadaki grafikte verilmitir. Grafie gre, aadaki ifadelerden hangisi yanltr? A) En az deiim eczac saysnda olmutur. B) Hemire says, salk memuru saysna gre daha az artmtr. C) En fazla deiim salk memuru saysnda olmutur. D) Sadece di hekimlerinin says azalmtr.

zm
Her bir meslein 2005 ve 2006 yllarna ait stunlar arasndaki uzaklk farkn iaretleyelim.

Buna gre deiimin bykten ke doru sralamas salk memuru, uzman hekim, hemire, eczac ve di hekimi eklindedir. Seeneklerdeki ifadelerin doru olup olmadna bakalm. (A) En az deiim eczac saysnda deil, di hekimi saysnda olmutur. (X) (B) Hemire says, salk memuru saysna gre daha az artmtr. ( ) (C) En fazla deiim salk memuru saysnda olmutur. ( ) (D) Di hekimlerinin saysnda azalma olmutur. nk 2006 ylna ait stun, 2005 ylna ait olandan daha ksadr. ( ) Buna gre (A) seeneindeki ifade yanltr. Yant: A

533

Neler rendim?

48

Tablo ve Grafikler (K.1)

a. ayda bu kursa katlan kadn says katr?

1.

Aadaki tabloda bir oylama sonucunda sandklardan kan oylarn says verilmitir.
Sandk Oy A 750 B 505 C 642 D 1003 E 407 F 875

Bu tabloya ait stun grafiini iziniz. b. ayda bu kursa katlanlar toplam ka kiidir?

c.

Hangi ayda kursa katlan kadnlarn says en fazladr?

d. 2.
100 85 74 30 12 Ocak ubat Mart Aylar Kii says Kadn Erkek

Hangi ayda kursa katlan erkeklerin says en azdr?

e.

Yukardaki stun grafiinde yln ilk aynda bir src kursuna kayt yaptran kadn ve erkek saylar verilmitir. Bu stun grafiine gre aadaki sorular yantlaynz.

ubat aynda bu kursa toplam ka kii katlmtr?

534

3.

Aadaki tabloda Adana ilinin 5 gnlk hava scaklklar verilmitir.

Gnler Scaklk (C) aramba Perembe Cuma Cumartesi Pazar 19 18 21 20 17

a.

Bu maazann 6 gnde kasasna giren toplam para ka YTLdir?

Tabloda verilen bilgilere uygun bir izgi grafii iziniz.

b.

Bu maaza en az sat hangi gn yapmtr?

c. 4.
500 275 150 125 100 75 aramba Cuma Sal Cumartesi Perembe Pazartesi Gnler Gelir (YTL)

Bu maazann en fazla sat yapt gn kasasna ka YTL girmitir?

d.

Yukardaki izgi grafiinde bir maazann 6 gnde kasasna giren parann gnlere gre dalm gsterilmitir. Bu grafie gre aadaki sorular yantlaynz.

Bu maazann Cuma gn kasasna giren para miktar, aramba gn kasasna giren para miktarndan ka YTL fazladr?

535

Konu Testi

48

Tablo ve Grafikler (K.1)

Kii says 48 20 15 12 5 Sar Mavi Krmz Yeil Siyah Beyaz

Aylar Ocak ubat Mart Nisan Mays

Cep Telefonu Says 98 52 125 280 170

Yukardaki stun grafiinde bir anket kapsamnda En sevdiiniz renk hangisidir? sorusuna katlmclar tarafndan verilen yantlarn dalm verilmitir. 1, 2, 3 ve 4. sorular bu grafie gre yantlaynz.

Yukardaki tabloda bir cep telefonu bayisinin 5 ayda satt cep telefonu saylar verilmektedir. 5, 6, 7 ve 8. sorular bu tabloya gre yantlaynz.

1.

Bu ankete toplam ka kii katlmtr? A) 96 B) 102 C) 115 D) 128

5.

Bu bayinin aylk ortalama cep telefonu sat says katr? A) 100 B) 145 C) 170 D) 280

2.

Grafie gre en az sevilen renk hangisidir? A) Mavi B) Sar C) Yeil D) Siyah 6. Nisan ayndan Mays ayna cep telefonu sat ka adet dmtr? A) 85 B) 90 C) 110 D) 120

3.

En ok sevilen rengi ka kii semitir? A) 12 B) 15 C) 20 D) 48 7. En ok sat hangi ayda yaplmtr? A) Nisan B) Mart C) ubat D) Ocak

8. 4. Krmz rengi seenler mavi rengi seenlerden ka kii fazladr? A) 8 B) 12 C) 20 D) 22

Bu bayi be ayda toplam ka adet cep telefonu satmtr? A) 450 B) 547 C) 682 D) 725

536

55 45 38 30 22 20 15

Para miktar (YTL) 14 12 8 5 3

Kii says

Notlar

Haftalar

Yukardaki grafikte bir snftaki rencilerin Fen ve Teknoloji dersinden aldklar notlarn dalm verilmitir. Aadaki sorular bu grafie gre yantlaynz.

Yukardaki izgi grafii Bensunun kumbarasnda biriken parann haftalara gre deiimini gstermektedir. 9, 10 ve 11. sorular yukardaki grafie gre yantlaynz.

12. En az sayda alnan not hangisidir? 9. Kumbarada en fazla para hangi hafta birikmitir? A) 1 B) 3 C) 5 D) 7 A) 5 B) 4 C) 3 D) 2

13. Ka kii 4 almtr? 10. Bensu, en fazla harcamay hangi haftalar arasnda yapmtr? A) 1-2 B) 3-4 C) 5-6 D) 6-7 A) 3 B) 5 C) 8 D) 12

11. Grafie gre aadakilerden hangisi sylenemez? A) Kumbaraya en ok para 4 ve 5. haftalar aras girmitir. B) 3. hafta kumbarada 30 YTL vardr. C) Kumbarada en ok para bulunan hafta 5. haftadr. D) 6. haftada kumbarada bulunan para, 3. haftakinden 8 YTL fazladr.

14. 3 alanlar 2 alanlardan ka kii fazladr? A) 2 B) 4 C) 6 D) 8

15. Bu snfn mevcudu katr? A) 25 B) 33 C) 38 D) 42

537

rnek - zm
Verilen Bir Tabloya Gre Daire Grafii Oluturma

rnek 370
Aadaki tabloda Trkiyedeki orman alanlarnn blgelere gre coraf dalm yzde olarak verilmitir. Tablo : Trkiyedeki Orman Alanlarnn Coraf Dalm
Blgeler Karadeniz Akdeniz Ege Marmara Dou Anadolu Anadolu Gneydou Anadolu Toplam Yzde (%) 25 24 17 13 11 7 3 100 A 90 86,4 61,2 46,8 39,6 25,2 10,8 360

Tabloda verilen bilgilere gre bir daire grafii izelim. Daire grafii izilirken blgelere ait daire dilimlerinin alarnn lleri mutlaka bulunmaldr. Bu tabloda Karadeniz Blgesine ait daire diliminin a lsn bulalm. Daire diliminin a lsn bulurken doru orantdan yararlanabiliriz. Blgelerin tamam (%100) 360 ye karlk geliyorsa Karadeniz Blgesine (%25e) ka derecelik daire dilimi karlk gelir? 100 25 360 x 360 . 25 D.O. x = = 90 dir. 100

Dier blgelere ait daire dilimlerinin a llerini de bu ekilde bulabiliriz. Bylece aadaki daire grafiini elde ederiz. Grafik : Trkiyede Orman Alanlarnn Coraf Dalm
G.Dou Anadolu %3 Anadolu %7 Marmara %13 Karadeniz %25

Dou Anadolu %11 Ege %17

Akdeniz %24

538

rnek - zm

rnek 371
Aadaki tabloda bir lokantann le yemeinde satt yiyecek ve ieceklerin yzdeleri verilmitir. Tablo : Bir Lokantann le Yemei Satlar
Yiyecek - ecek Sandvi orba Salata Tatl ecek Toplam Yzde (%) 45 10 18 12 15 100 A

Tabloda verilen bilgilere gre daire grafiini iziniz. Tabloda bo braklan a stununa, yiyecek ve ieceklere ait daire dilimlerinin a llerini yaznz.

rnek 372
Bir bakkaln A, B, C, D rnlerinden yapt haftalk sat aadaki daire grafiinde verilmitir. a. Bu rnlerden toplam 2700 adet sat yaplmsa D rnnden ka adet satlmtr?
A %45

C %18 D %12 B %25

D rn, tm satlarn %12sini oluturmaktadr. Tm satlarn says 2700 ise 2700n %12sini bulmalyz.
2700 . 12 = 324 adet D rn satlmtr. 100

b. Daire grafiine gre A rn, B rnnden ka adet fazla satlmtr? A rn tm satn %45i : 2700 . B rn tm satn %25i : 2700 .
45 = 1215 adet 100 25 = 675 adet 100

A rn B rnnden 1215 675 = 540 adet fazla satlmtr.

539

Neler rendim?

49

Tablo ve Grafikler (K.2)

2. Bir ormandaki aa eitlerinin saysn gsteren daire grafii aada verilmitir.
Dier

1.

Aadaki daire grafiinde bir gruptaki kiilerin bildii dillerin tm gruba dalm verilmitir.
Franszca %8 Dier % 12 Almanca %4

Ladin
18

32

Trke % 44

St

75

145

am

ngilizce % 32

nar

Aadaki sorular bu grafie gre yantlaynz. a. Bu ormanda 3240 tane aa varsa bunlardan ka tanesi ladin aacdr?

Aadaki sorular bu grafie gre yantlaynz.

a.

Bu grupta 80 kii ngilizce biliyorsa bu grup ka kiiliktir?

b. b. Bu grupta Trke bilen ka kii vardr?

Bu ormandaki am aalarnn says, nar aalarnn saysndan ka fazladr?

c.

Bu grupta Franszca bilenlerin says Almanca bilenlerden ka fazladr?

c.

Bu ormandaki nar aalarnn says, tm aalarn yzde ka kadardr?

540

Neler rendim?

3.

Bir ilde yaplan ankette rencilerin gitmek istedikleri okullarn yzdeleri aada tabloda verilmitir.
Okul Yzde A 40 B 24 C 20 D 10 Dier 6

b.

Kalemlere ait daire diliminin a ls ka derecedir?

Tabloda verilen bilgilere gre bir daire grafii oluturunuz. Her okula ait daire diliminin a lsn bulup yaznz. c. Bu krtasiyede 420 tane kitap varsa toplam ka tane malzeme vardr?

d.

Bu krtasiyede 225 tane defter varsa kalemlerin says, kitaplarn saysndan ka fazladr?

4.

nOyu k ca 0 1 Defter % Kalem % 15 % 40

Kitap % 35

Yandaki daire grafiinde bir krtasiyede bulunan malzemelerin sayca yzdeleri verilmitir.

Aadaki sorular grafie gre yantlaynz. a. Bu krtasiyede toplam 2400 adet malzeme varsa bunlarn ka defterdir? e. Kitaplara ait daire diliminin a ls, defterlere ait daire diliminin a lsnden ka derece fazladr?

541

5.
C 120 100 D B 10 40 A

6.

X, Y ve Z maddelerinden oluan bir karmda, bu maddelerin karmdaki miktarlar arasnda 6X = 2Y = 3Z bants vardr. Buna gre bu maddelerin karm iindeki dalmn gsteren daire grafiini iziniz.

Dier

Bir ilde yaplan seimlerde partilerin ald oylarn dalmn gsteren daire grafii yukarda verilmitir. Aadaki sorular grafie gre yantlaynz.

a.

C partisinin ald oy miktar, tm oylarn yzde kadr?

b.

Tm oylar 72 900 adet ise A partisi ka oy almtr?

7.

Fransz 60 80 110 50 60

talyan

Alman

Japon Trk

c.

D partisinin oylar 2100 adet ise B partisi ka oy almtr? a. b. c.

Bir gruptaki kiilerin milliyetlerine gre dalmn gsteren yukardaki daire grafiine gre; Bu grupta en fazla .................... bulunmaktadr. Bu grupta en az ....................... bulunmaktadr. Bu grupta eit sayda ..................... bulunmaktadr.

542

Tablo ve Grafikler (K.2)

Konu Testi

49

Sosyal % 30 Matematik % 20 80 70

Kira 140

T. ve en 15 F %

Trke % 35

Gda

15 25 40

Giyim Salk

Dier Faturalar

ekildeki daire grafiinde bir grup rencinin sevdii derslerin oranlar yzde olarak grlmektedir. 1, 2, 3 ve 4. sorular yukardaki daire grafiine gre yantlaynz.

Maa 1440 YTL olan bir kiinin aylk giderlerini gsteren daire grafii ekildeki gibidir. 5, 6, 7 ve 8. sorular bu grafie gre yantlaynz.

1.

Fen ve Teknoloji dersini seven renciler tm rencilerin yzde kana karlk gelir? A) 8 B) 15 C) 20 D) 24

5.

Bu kii faturalara ka YTL demektedir? A) 300 B) 280 C) 260 D) 240

6. 2. rencilerin tamam 105 kii ise Matematik dersini seven ka renci vardr? A) 9 B) 18 C) 21 D) 28

Bu kiinin salk ve giyim giderleri toplam ka YTLdir? A) 120 B) 140 C) 160 D) 180

3.

Trke dersini seven renci says 168 ise bu grup ka kiiliktir? A) 190 B) 256 C) 375 D) 480

7.

Bu kiinin kira gideri, gda giderinden ka YTL fazladr? A) 240 B) 260 C) 280 D) 300

4.

Fen ve Teknoloji dersini seven 21 renci varsa Trke dersini seven rencilerin says, Sosyal Bilgiler dersini seven rencilerden ka fazladr? A) 7 B) 8 C) 9 D) 10

8.

Bu kiinin kira gideri ve dier giderleri toplam maann yzde kadr? A) 30 B) 50 C) 75 D) 80

543

Doktor % 25

retmen % 35 isiz % 20

Baba 75 125 retmen

Anne 80 70 10 Siyasi lider

Dier

Dier % 10

Mhendis % 10

Anket yaplan bir grup insann meslek dalm ekildeki daire grafiinde gsterilmitir. 9, 10, 11 ve 12. sorular grafie gre yantlaynz.

Bir ilkretim okulundaki rencilere sorulan Kendinize rnek aldnz bynz kimdir? sorusuna verilen yantlarn dalm yukardaki daire grafiinde verilmitir. 13, 14 ve 15. sorular grafie gre yantlaynz.

9.

sizlere ait daire diliminin a ls ka derecedir? A) 36 B) 54 C) 72 D) 85 13. renciler en ok kimi rnek almaktadr? A) Anne C) Siyasi lider B) Baba D) retmen

10. Ankete katlan retmenlerin says 63 ise bu ankete katlanlar toplam ka kiidir? A) 175 B) 180 C) 185 D) 190

11. Bu grupta 40 tane doktor varsa bu ankete katlanlardan ka isizdir? A) 32 B) 34 C) 36 D) 38

14. rencilerden 75i babasn rnek alyorsa bu okulda ka renci vardr? A) 270 B) 360 C) 420 D) 500

12. Grafie gre aadakilerden hangisi yanltr? A) Dier meslek gruplarndan olanlarla mhendis olanlar eit saydadr. B) Bu grupta isizler en az saydadr. C) Bu grupta retmenler en fazla saydadr. D) Bu grupta retmenler ve doktorlarn saylar toplam yardan fazladr. 15. Okuldaki renci says 720 ise ka renci bir siyasi lideri rnek almaktadr? A) 20 B) 25 C) 30 D) 35

544

rnek - zm
Gerek Yaam Durumlar ve Grafikler

rnek 373
Aadaki grafik, bir insann bir gnlk besin ihtiyalarn salkl bir ekilde karlamas iin gerekli olan besinlerin dalmn gstermektedir.
F %5

D % 10

E % 10 A % 45

C % 20

B % 20

A: Makarna, pirin, ekmek, tahl B: Meyve C: Sebze D: Et, balk, tavuk, yumurta, kuru fasulye, kuru yemi E: St, peynir, yourt F: Yalar ve tatllar Yukarda verilen grafie gre doru beslendiinizi dnyor musunuz? Bir gnlk yeme alkanlnz not alarak siz de kendi verilerinizle beslenme grafii oluturup yukarda verilen grafikle karlatrnz.

rnek 374
Bir blgedeki kelaynaklar incelenerek toplanan verilerden aadaki tabloda oluturulmutur.
Dier Kk ylan

%5

% 10 Kertenkele % 10 % 15 ekirge

% 35

Bcek

% 25

Karnca

Yukardaki grafikte dnyada nesli tkenmekte olan kular arasnda bulunan kelaynaklarn nelerle beslendikleri gsterilmektedir.

545

rnek - zm

Kelaynaklar dnyada sadece Fas (200 civarnda) ve Trkiyede anlurfann Birecik ilesinde (50 civarnda) bulunmaktadr. Kelaynaklar, tysz krmz bir yz ve kafaya ve uzun kvrk krmz bir gagaya sahiptir. Balarnda ty olmamas nedeniyle bu ad almlardr. Uular insan hayrete drecek kadar gzel ve zariftir. Kelaynaklar, Birecikliler tarafndan kutsal saylmaktadr. Kularn ubat ortalarnda gelileri Bireciklliler iin ilkbahar mjdesi olarak kabul edilmekte ve bu nedenle bereketin sembol olarak grlmektedir. Eskiden kurban kesilerek karlanan kelaynaklar iin son yllarda Kelaynak Festivali dzenlenmektedir. Kelaynaklar; bcek, ekirge, karnca, salyangoz, kertenkele, kk ylan ve dier haaratlarla beslenmektedir. Aadaki sorular verilen grafie gre yantlaynz. 1. Kelaynaklar en ok hangi besini tercih ederler?
.......................................................................................................................

2.

Kelaynaklar en az hangi besini tercih ederler?

.......................................................................................................................

3.

Kelaynaklarn hangi besini bulma ans daha yksektir?

.......................................................................................................................

Bu canllarn yok olmamas iin alnan nlemler ve yaplan almalar nelerdir? Aratrnz. Bu canllarn yok olmamas iin bizler neler yapabiliriz? Aratrnz. Sizce; evreyi ve doal hayat korumak iin zerimize denleri yapyor muyuz? Hayvanlarn ve bitkilerin olmad bir dnyada yaayabilir miyiz? nsanlarn olmad bir dnyada hayvanlar ve bitkiler var olabilirler mi?

546

Neler rendim?
Tablo ve Grafikler (K.3)
160 kiinin katld bir ankette sorulan soru ve verilen cevaplara ait grafik aada verilmitir.

50

lkemizde nesli tkenme tehlikesinde olan izgili srtlan Gneydou Anadolu blgemizde bulunur. Zarif bir vcut yapsna sahiptir. Rengi gridir ve tm vcudunda belirgin siyah izgileri vardr. Byk hayvanlar avlayamaz genelde le ile beslenir. Nesli tkenmekte olan bu canlnn korunmasna gerek var mdr?
Kii says 102

40 12 6 A B C D Cevaplar

A: lkemizin ekolojik zenginlii ve dengesi iin mutlaka korunmaldr. B: Adn ilk defa duyuyorum, elbette korunmaldr. C: lgilenmiyorum. D: Vahi ve yrtc bir hayvann korunmasna gerek yoktur.

Aadaki sorular yukarda verilen anket sorusuna gre yantlaynz. 1. Siz daha nce izgili srtlan duymu muydunuz?
.......................................................................................................................

2.

Sizce bu ankete katlanlar bu sorunla ilgilenmekte midir?

.......................................................................................................................

3.

Siz bu soruya nasl cevap verirdiniz?

.......................................................................................................................

4.

evrenizdeki insanlarn katld bir anket almas da siz yapsaydnz, nasl bir soru sorardnz?
................................................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................................................

547

Konu Testi

50

Tablo ve Grafikler (K.3)

3.
50 Kii says

% 10 lgilenmiyorum

% 35 Evet

% 55 Hayr

30 20 Hayr Evet Sadece burlara Kendisi

1 ve 2. sorular bu grafie gre yantlaynz.

Bir anket almasnda Fala inanr msnz? sorusuna verilen yantlarn dalmn gsteren grafik yukarda verilmitir. Buna gre aadakilerden hangisi dorudur? A) Cevaplayanlarn yars Evet demitir. B) Cevaplayanlarn yars Hayr demitir. C) Cevaplayanlarn yars Sadece burlara inanrm demitir. D) Cevaplayanlarn yars gilenmiyorum demitir.

1.

Bir anket almasnda Zamanda yolculuk mmkn mdr? sorusuna verilen yantlar gsteren daire grafii yukarda verilmitir. Grafie gre aadakilerden hangisi dorudur? A) Cevaplayanlarn yardan fazlas Evet demitir. B) Evet ve Hayr diyenler eit saydadr. C) Cevaplayanlardan yardan fazlas Hayr demitir. D) Cevaplayanlarn yars lgilenmiyorum demitir. 4.

Kii says 132 64 60 23 2 Anne Karde Dier Baba AbiAbla

Bir anket almasnda Evde en ok kimin sz geer? sorusuna verilen yantlarn dalm yukardaki grafikte verilmitir. 2. Grafie gre zamanda yolculuk mmkn olsa soruya yant verenlerin yzde ka hakl km olur? A) 55 B) 35 C) 10 D) 0 kan sonuca gre evde en ok kimin sz gemektedir? A) Anne C) Kendisi B) Baba D) Abi - Abla

548

Konu Testi

lke Su miktar (m3)

Suriye Lbnan Trkiye 1200 1300 1450

Irak 2050

Trler Adet

Kutup ays 20 000

Mavi balina 17 000

Bengal Akdeniz kaplan foku 2500 200 - 300

Yukardaki tabloda baz lkelerde kii bana den yllk kullanlabilir su miktar m3 olarak verilmitir. Kii bana den yllk kullanlabilir su miktarnn 1100 m3 olmas, o lkede su sknts olduunu gstermektedir. 5, 6, 7 ve 8. sorular yukardaki tabloya ve aklamalara gre yantlaynz.

Yukardaki tabloda nesli tkenmekte olan baz canllarn dnya zerindeki saylar verilmitir. 9, 10 ve 11. sorular bu tabloya gre yantlaynz.

5.

Yakn zamanda su sknts ekme tehlikesi en yksek olan lke hangisidir? A) Irak C) Lbnan B) Trkiye D) Suriye

9.

Yakn gelecekte nesli tkenme tehlikesi en yksek olan canl hangisidir? A) Kutup ays C) Bengal kaplan B) Mavi balina D) Akdeniz foku

6.

Yakn zamanda su sknts ekme tehlikesi en dk olan lke hangisidir? A) Irak C) Lbnan B) Trkiye D) Suriye 10. Yakn gelecekte nesli tkenme tehlikesi en dk olan canl hangisidir? A) Kutup ays C) Bengal kaplan B) Mavi balina D) Akdeniz foku

7.

Bu lkelerde kii bana den yllk ortalama su miktar ka m3 tr? A) 1100 C) 1500 B) 1450 D) 1550

8.

Hangi lke ortalamann stndedir? A) Suriye C) Trkiye B) Lbnan D) Irak

11. Yakn gelecekte nesli tkenme tehlikesi en yksek olan ikinci canl hangisidir? A) Kutup ays C) Bengal kaplan B) Mavi balina D) Akdeniz foku

549

% 12
l

15. Aadakilerden hangisi ihmal ve dikkatsizlik snfna dahil olamaz?

hmal - dikkatsizlik % 55 Bilinmeyen % 18 Kast % 15 Yldrm % 12 % 55
l l l

% 15 % 18

A) Snmemi mangal B) Snmemi sigara C) Cam krklar D) Kastl yangnlar

Yukardaki daire grafiinde 2002 ylnda orman yangnlarnn k nedenlerinin yzde olarak dalm verilmitir. Aadaki sorular bu grafie gre yantlaynz.

12. Bir orman yangnnn k nedenlerinden hangisi dierlerinden daha sk meydana gelmektedir? A) hmal-dikkatsizlik C) Yldrm B) Kast D) Bilinmeyen

13. Bir orman yangnnn k nedenlerinden hangisi dierlerinden daha az meydana gelmektedir? A) hmal-dikkatsizlik C) Yldrm B) Kast D) Bilinmeyen

14. Aadakilerden hangisi nlenirse orman yangnlar says yardan fazla azalr? A) hmal-dikkatsizlik C) Yldrm B) Kast D) Dier

550

rnek - zm
Verilere Dayal Tahmin Yrtme

rnek - zm

rnek 375
Kii says 120 80 65 50 2004 2005 2006 2007 Yllar

Yukardaki stun grafii, bir okuldaki lise son snf rencilerinden niversiteyi kazananlarn saysn gstermektedir. Grafie gre okulun, niversiteye giren renci says her yl artmaktadr. niversiteyi kazananlarn says en az 2004 ylnda, en ok da 2007 ylndadr. En fazla art 2006 - 2007 yllar arasnda olmutur. Art % 50dir. 2004 - 2005 ve 2005 - 2006 yllarndaki art birbirine eittir. Bu grafie gre 2008 ylnda bu okul rencilerinden niversiteyi kazananlarn saysnn 120 veya daha fazla olabilecei ngrlebilir.

rnek 376
Kaza says (bin) 675 485 360 225 1989 1991 1993 1995 Yllar

Kaynak: Devlet statistik Enstits, 1996.

Yukardaki izgi grafii, yllara gre Trkiyede olan trafik kazalarnn saysn gstermektedir. Grafie gre, trafik kazalarnn says her geen yl artmaktadr. 1991 - 1993 yllar arasnda trafik kaza saysndaki art, 1989 - 1991 yllar arasndaki arta gre azalma gstermitir. 1989 - 1991 yllar arasndaki art 135 000 iken 1991 - 1993 yllar arasndaki art 125 000 olmutur. Trafik kazalarndaki en byk art 190 000 kaza ile 1993 -1995 yllar arasnda olmutur. Bu grafie gre 1997 ylndaki trafik kazalarnn says 675 000 ve zeri olaca ngrlebilir.

551

rnek - zm
rnek 377
Dier Araba

% 9,6 %7 % 16 % 63 Dme

Yank

Yukardaki daire grafii, UNICEFin 2003 ylndaki aratrmasnda kazaya urayan 0 - 6 ya aras ocuklarn kaza tiplerini gstermektedir. Grafie gre 0 - 6 ya ocuklarn bekleyen en byk tehlike dmedir. ocuklar bu kazalardan korumak iin evdeki eyalar ocuklara gre dzenlenmelidir. Sivri ulu sehpalardan kanlmal, balkon kaps kilitli olmal, pencerelere emniyet kilidi taklmal, ocuklar uzun sreli olarak yalnz brakmamaldr. ocuklarn ulaabilecei yerlere scak yiyecek iecek konulmamaldr. lalar ve deterjanlar ocuklarn ulaamayaca ya da kilitli yerlerde olmaldr. ocuklarn bana gelebilecek kazalar ve bunlar engellemek iin alnacak nlemleri dnnz.

rnek 378
Grafik : Bir Marketteki Paket St Satlar Paket (1 Lt) 50 35 30 15 1 2 3 4 5 Hafta

Yukardaki grafikte bir marketin paket st sat grafii grlmektedir. a. Bu grafie gre 5. haftada satlarn nasl olmas beklenir?
...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

b. Grafie gre market sahibinin neler yapmas gerekir?

...........................................................................................................................................................................................................................................................................................................

552

Neler rendim?
Tablo ve Grafikler (K.4)
Meteoroloji leri Genel Mdrlnn 2006 yl Ekim ayndan 2007 yl Temmuz ayna kadar olan 10 aya ilikin verilerine gre Trkiyede baz blgelerdeki ya miktarndaki azal yzdeleri aadaki stun grafiinde verilmitir.
Ya azal yzdesi 44

51

Yalarn azalmasnn sebepleri sizce nelerdir?

................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. .................................................................................................

33 22 Blgeler

.................................................................................................

Grafikte verilen bilgilere gre yalar en ok hangi blgede azalmtr?

.................................................................................................

Grafie gre yalar hangi blgede daha az azalmtr?

.................................................................................................

2008 ylnda bu blgedeki ya azal iin tahmininiz nedir?

................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. .................................................................................................

Ege

Marmara

Anadolu

Yalarn azalmas sizce ne gibi sonular dourur?

................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. .................................................................................................

Yalarn azalmasnn engellenmesi iin sizce neler yaplmaldr?

................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. ................................................................................................. .................................................................................................

553

Konu Testi

51

Tablo ve Grafikler (K.4)

3.
%

1.
80 65 60

Yzde

%7

%8 % 35

% 10 % 15 % 20

Kira % 35 Gda % 20 Eitim % 15 Salk % 10

Fatura % 8 Dier % 7 Birikim % 5

Aylar

Yukardaki izgi grafiinde bir okulun 7. snf rencilerinin aylara gre derslere olan ilgilerinin yzdesi verilmitir. Grafie gre aadakilerden hangisi sylenemez? A) Derse ilgileri her geen ay azalmaktadr. B) Mays aynda derse ilgileri % 65in stnde olacaktr. C) Derse ilgilerinin en yksek olduu ay ubattr. D) Derse ilgilerinin en dk olduu ay Nisandr.

ubat

Mart

Nisan

Mays

Yukardaki daire grafii bir ailenin bir aylk giderinin dalmn gstermektedir. Buna gre aadakilerden hangisi yanltr? A) En fazla harcama kiraya yaplmtr. B) En az, birikime para ayrlmtr. C) Eitim gideri, salk giderinden fazladr. D) Fatura gideri, gda giderinden fazladr.

2.
100 75 50

Kii says

4.
85 2005 2006 2007 2008 Yllar 65 40

Net

Yandaki grafik bir teste katlan rencilerden nn netlerini gstermektedir.

Yukardaki grafik bir okulun lise son snf rencilerinden, mimarlk mesleini tercih eden rencilerin saysn gstermektedir. Grafie gre aadakilerden hangisi sylenebilir? A) 2008 ylnda kii says kesinlikle decektir. B) 2010 ylnda 30 kii mimarlk mesleini tercih edecektir. C) Kii says her geen yl artmaktadr. D) En ok tercih 2006 ylnda yaplmtr.

Buna gre aadakilerden hangisi yanltr? A) En ok net Sevdaya aittir. B) Zeynep, Ayeden daha fazla net yapmtr. C) En ok net Zeynepe aittir. D) Aye 65 net yapmtr.

Aye

Zeynep

Sevda

554

5.

% 10 E % 15 D % 20 C

7.
% 30 A % 25 B A: Mhendis B: retmen C: Doktor D: Veteriner E: Dier

6. sorudaki grafie gre bakkal sahibi aadakilerden hangisini yapmaldr? A) Daha ok st almaldr. B) Satlmad iin ayran almamaldr. C) Satlmad iin gazl iecek almamaldr. D) Daha ok su almaldr.

Yukardaki daire grafii bir niversite yurdunda kalan rencilerin mezun olduktan sonra yapacaklar mesleklerin dalmlarn gstermektedir. Grafie gre aadakilerden hangisi sylenemez? A) Bu yurtta doktor olacak renci says, veteriner olacak renci saysndan fazladr. B) Bu yurtta en ok retmenlik yapacak olan renciler vardr. C) retmenlik yapacak olanlar, tm yurttaki 1 rencilerin ini oluturmaktadr. 4 D) Veteriner olacak renci yzdesi %15tir.
Yzde

45 20 10 5

Grup

Yukardaki stun grafii dengeli beslenen bir insann gnlk besin ihtiyalarnn dalmn gstermektedir. A: Makarna, pirin, ekmek, tahl B: Meyve C: Sebze D: Et, balk, tavuk, yumurta, kuru fasulye, kuru yemi

6.
55 40 35 30 10

ie says

ecek St Ayran Meyve suyu Gazl iecekler Su

E: St, peynir, yourt F: Yalar ve tatllar 8, 9, 10 ve 11. sorular yukardaki grafie gre yantlaynz.

Yukardaki grafik bir bakkaln gnlk iecek sat dalmn gstermektedir. Grafie gre aadakilerden hangisi dorudur? A) En ok ayran satlmtr. B) Gazl iecekler, meyve suyundan 10 adet fazla satmtr. C) En az meyve suyu satlmtr. D) 55 ie su satlmtr. 8. Bir insann gnlk ihtiyacn karlamas iin en ok hangi besin grubunu tketmesi gerekir? A) A B) B C) D D) F

555

9.

Bir insan gnlk ihtiyacn karlamak iin en az hangi besin grubuna ihtiya duyar? A) A B) B C) E D) F

12. Hangi gn filmi izleyen kadnlarn says en fazladr? A) Perembe C) Cumartesi B) Cuma D) Pazar

10. Hangi gruptaki besinlere, B grubundaki besinlere olduu kadar ihtiya duyulur? A) A B) C C) D D) F 13. Hangi gn filmi izleyen erkeklerin says en azdr? A) Perembe C) Cumartesi 11. Aadakilerden hangisi A grubu besinlerden deildir? A) Makarna C) Tavuk B) Pirin D) Ekmek B) Cuma D) Pazar

Kii says 170 150 125 100 50 Gn Perembe Cuma Cumartesi Pazar Kadn Erkek

14. Filmi izlemeye giden kii saysnn en fazla olduu gn hangisidir? A) Perembe C) Cumartesi B) Cuma D) Pazar

Yukardaki stun grafii bir sinema filminin gsterime girdii ilk 4 gnde onu izlemeye gelen kii saysnn dalmn gstermektedir. 12, 13, 14 ve 15. sorular bu grafie gre yantlaynz.

15. Hangi gn filmi izleyen erkeklerin says, kadnlarn saysnn 3 katdr? A) Perembe C) Cumartesi B) Cuma D) Pazar

556

rnek - zm
Yanl Yorumlara Yol Aabilen Grafikler

rnek - zm

rnek 379
Aada bir tiyatro gsterisinin ilk gnne gelen erkek ve kadnlarn saysn gsteren stun grafikleri verilmitir.
Kii says 300 250 200 150 100 150 300 Kii says

Kadn

Erkek

Kadn

Erkek

ki grafie de bakldnda; kadn says 300, erkek says 150 olarak grlmektedir. Fakat ekil olarak baktmzda 1. grafikte stunlar yar yarya grlrken, 2. grafikte erkekleri gsteren stun kadnlar 1 gsteren stunun i kadardr. Bu durumda 2. grafik yanl yorumlamalara neden olabilir. 1. grafik, 4 verilen bilgilerle yanl yorumlanmayacak ekilde izilmitir.

rnek 380
Serapn girdii 5 farkl testteki netlerini gsteren izgi grafikleri aada verilmitir.
Netler 100 100 95 90 85 85 80 75 80 1 2 3 4 5 Snav 70 1 2 3 4 5 Snav Netler

95 90

ki grafie de baktmzda; Serapn snavlarda yapt netler ayndr. 2. grafie baktmzda netler arasndaki aralklar eit iken 1. grafikte aralklar farkl grnmektedir. 1. grafikte saylar ayn olmasna ramen eksen zerindeki yerleimlerinin farkl olmas yanl yorumlara neden olabilir.

Grafik izilirken, eksenler zerine yazlan saylarn aralklarnn eit olmas gerekir.

557

rnek - zm
rnek 381
Aada bir bakkaln gnlk ekmek satlarn gsteren iki grafik verilmitir.
Adet 30 28 20 15 12 1 2 3 4 5 Gn 30 28 Adet

20 15 12 1 2 3 4 5 Gn

Bu grafiklerden hangisi yanl yorumlanabilir? Aklaynz.

rnek 382
Yandaki daire grafikleri bir iecek irketinin Mart ve Nisan aylarnda yapt satlar gstermektedir. Bu irket, Mart aynda 100 koli, Nisan aynda ise 300 koli iecek satmtr.
Mart Nisan

Bu grafikler satlarla ilgili yanl yorumlara yol aabilir. Bunun nedenlerini aklaynz.

Verilerin doru gsterimi, tek bir daire iinde olmaldr. Satlar alarla ifade edilmelidir.

ki ayda toplam 400 koli iecek satlmsa nce Mart aynda satlan 100 koliye ait daire diliminin a ls bulunmaldr. 400 koli 100 koli 360 x

360 . 25 D.O. x = = 90 dir. 400

Mart

Nisan

Satlar gsteren daire grafii yukardaki gibi olmaldr.

558

Tablo ve Grafikler (K.5)

1.
100

Neler rendim?

52

Adet

2.

Scaklk (C)

20 12 5 Aylar

50 Bisiklet Motorsiklet

Ocak

ubat

Mart

Yukardaki grafikte bir maazann bir ayda satt bisiklet ve motosiklet saylar verilmitir. Bu maazada bir ayda 100 adet bisiklet, 50 adet motosiklet satlmtr. Yukardaki grafik yanl yorumlara neden olabilir mi? Bu grafikteki hatalar nelerdir?

Yukardaki izgi grafii bir ilin aylk scaklk ortalamalarn gstermektedir. Ocak ay 5 C, ubat ay 12 C, Mart ay ise 20 C dir. Yukardaki grafik yanl yorumlamalara neden olabilir mi? Bu grafikteki hatalar nelerdir?

Grafiin hatasz izimini aadaki kareli zemin zerinde gsteriniz.

Grafiin hatasz izimini aadaki kareli zemin zerinde gsteriniz.

559

Neler rendim?

3.

Aadaki daireler bir fabrikada retilen aylk eker miktarlarn gstermektedir.

4.

Aada bir bahede bulunan sar ve beyaz papatyalarn says grafikle gsterilmitir.

O r1

O r2 r3

r1 = 1 cm 50 ton

r2 = 2 cm 100 ton

r3 = 3 cm 100 ton

Bu grafikler retim miktarlar ile ilgili yanl yorumlara neden olabilir mi? Aklaynz. Yanl yorumlamalara neden olmayacak daire grafiini iziniz.

250 tane beyaz papatya

30 tane sar papatya

Bu gsterim yanl yorumlamalara neden olabilir mi? Hatann neden kaynaklandn aklaynz. Yanl yorumlara neden olmayacak bir grafik iziniz.

560

Konu Testi
Tablo ve Grafikler (K.5)
1.
250 200 150 100 50 A B 200 100 50 A B Adet 250 Adet

52

3.
150 100 50

Soru says

Soru says

150 100 1 2 3 Gn 50 1 2 3 Gn

Yukarda bir eczanenin bir haftalk A ilac ve B ilac satlarn gsteren stun grafikleri verilmitir. Buna gre aadakilerden hangisi dorudur? A) A ilac, B ilacnn
1 i kadar satlmtr. 3

Yukarda, Cann 3 gnde zd soru saylarn gsteren iki grafik verilmitir. Buna gre aadakilerden hangisi dorudur? A) Her iki grafikde yanl yorumlanabilir. B) II. grafik yanl yorumlanabilir. C) I. grafik yanl yorumlanabilir. D) Her iki grafikte ayn yorumlanr. 4. 3. soruda Cann 3 gnde zd sorular yanl yorumlanmayacak ekilde gsteren grafie gre aadakilerden hangisi dorudur? A) 1. gn 100 soru zmtr. B) 2. gn hi soru zmemitir. C) 3. gn 100 soru zmtr. D) gnde toplam 250 soru zmtr. 5. Bir ankete katlanlarn %65i A marka, %30u B marka, %5i de C marka cep telefonu kullandklarn sylemilerdir. Bu durumu en iyi gsteren daire grafii aadakilerden hangisidir? A) B)
B % 30 A % 65 A % 65 B % 30 C %5

B) Her iki grafik de ayn ekilde yorumlanabilir. C) lk grafik yanl yorumlanabilir. D) kinci grafik yanl yorumlanabilir.

2.

Bir ilkretim okulundaki 6, 7 ve 8. snf renci saylarn gsteren stun grafii aada verilmitir.
renci says 200

100 50 6 7 8 Snflar

Grafie gre aadakilerden hangisi sylenemez? A) 8. snflar 50 kiidir. B) 7. snf stunu biraz byk izilmitir. C) 7. snflardaki renci says, 6. snflardaki renci saysnn 3 katdr. D) 6. snflar 100 kiidir. C)

C %5

D)
B C % 30 % 5 A % 65 A % 65
C%5 B % 30

561

6.

Bir mahallede yaplan aratrmada okuma yazma durumunu gsteren daire grafikleri aada verilmitir.
O O

8.

Aadaki ekiller A, B, C aralarnn bir gnde aldklar yolu gstermektedir.

A B C

60 km

120 km

180 km

r1 = 1 cm 50 kii bilmiyor.

r2 = 1 cm 150 kii biliyor.

Aadakilerden hangisi ekillerdeki yanl yorumlar giderebilir? A) B) C) D) Daire grafii izmek ekilleri alnan yola gre bytmek izgi grafii izmek Stun grafii izmek

Okuma - yazma durumunu aadakilerden hangisi en iyi gsterir? A)

Bilmeyen 50 kii Bilen 150 kii

B)
Bilen 150 kii Bilmeyen 50 kii

C)
Bilen kii 150 kii Bilmeyen 50 kii

D)
Bilmeyen 50 kii Bilen 150 kii 50 45 40 35 30 0

Boy (cm) 50 45 40 35 30 1 2 3 4 5 Hafta 0

Boy (cm)

5 Hafta

7.

6. sorudaki bilgileri en iyi gsteren stun grafii aadakilerden hangisidir? A)

150 Kii

Yukarda, dikildii anda 30 cm olan bir fidann boyunun haftalara gre deiimini gsteren izgi grafikleri verilmitir. 9, 10, 11 ve 12. sorular bu grafiklere gre yantlaynz.

B)
150

Kii

50 Bilmeyen Bilen

50 Bilen Bilmeyen

C)
150 100 50

Kii

B)
150 50

Kii

9.

Aadakilerden hangisi dorudur? A) B) C) D) Her iki grafik de doru yorumlanr. 1. grafik yanl yorumlanabilir. 2. grafik yanl yorumlanabilir. Her iki grafik de yanl yorumlanabilir.

Bilen

Bilmeyen

Bilen

Bilmeyen

562

10. Aadakilerden hangisi yanltr? A) Fidan dikildikten sonra 1 hafta hi uzamamtr. B) Fidann boyu 1. haftadan sonra devaml uzamtr. C) 4 ile 5. haftalar aras fidann boyu 5 cm uzamtr. D) Fidann boyu 2 ile 3. haftalarda sabit kalmtr.

Bir ankete katlanlarn Gelen gideni aratr m? sorusuna verdikleri yantlarn tablosu aada verilmitir. Evet 125 Hayr Fikrim yok 25 10

14 ve 15. sorular bu tabloya gre yantlaynz.

11. Fidann boyu hangi haftalar arasnda sabit kalmtr? A) 0-1 B) 1-2 C) 2-3 D) 3-4

14. Tabloyu en iyi ifade eden stun grafii aadakilerden hangisidir?

A)
125 Kii says

B)
125

Kii says

12. 6. haftada fidann boyu iin aadakilerden hangisi doru olabilir? A) Fidann boyu 50 cm olur. B) Fidann boyu 55 cm veya zeri olur. C) Fidann boyu ksalr. D) Fidann boyu 2 katna kar.
C)

25 10

25 10 Evet Hayr Fikrim Yantlar yok Evet Hayr Fikrim Yantlar yok

125

Kii says

D)
125

Kii says

25 10

25 Evet Hayr Fikrim Yantlar yok Evet Hayr Fikrim Yantlar yok

13. Araba kullanabiliyor musunuz? sorusuna bir grup insann verdii yantlarn %75i Evet, %25i Hayrdr. Bu yantlar en iyi gsteren daire grafii aadakilerden hangisidir? A)
Evet Hayr

15. Tabloyu en iyi ifade eden daire grafii aadakilerden hangisidir? A) B)

Hayr Fikrim yok Hayr Fikrim yok

B)
Hayr Evet

Evet

Evet

C)
Hayr Evet

D)
Evet Hayr

C)
Fikrim yok Evet Hayr

D)
Hayr Fikrim yok

Evet

563

Blm Sonu Testi 16

Tablo ve Grafikler
Yzde 45 40 30 15

renci says 40 38 25 12 A B C D Seenek

Eyll Ekim Kasm Aralk

Aylar

oktan semeli bir testteki 10. soruya verilen yantlarn dalm yukardaki stun grafiinde verilmitir. 1, 2, 3, 4 ve 5. sorular bu grafie gre yantlaynz.

Yukardaki grafikte bir lkedeki enflasyonun aylara gre deiimi verilmitir. 6, 7, 8 ve 9. sorular bu grafie gre yantlaynz.

6. 1. Bu soruyu yantlayan toplam ka kii vardr? A) 88 B) 94 C) 106 D) 115

Grafie gre aadakilerden hangisi sylenemez? A) Enflasyon srekli dmtr. B) En yksek enflasyon Eyll ayndadr. C) Kasm ayndan Aralk ayna kadar yar yarya d yaanmtr.

2.

Ka kii C seeneini iaretlemitir? A) 12 B) 25 C) 38 D) 40

D) Ocak ay enflasyonu %50 olacaktr.

7. 3. En ok hangi seenek iaretlenmitir? A) A B) B C) C D) D

Kasm ay enflasyonu yzde katr? A) 15 B) 30 C) 40 D) 45

8. 4. En az iaretlenen seenei ka kii iaretlemitir? A) 8 B) 10 C) 12 D) 14

Ekim ayndan Aralk ayna kadar enflasyonda yzde kalk bir d yaanmtr? A) 30 B) 25 C) 20 D) 15

9. 5. D seeneini iaretleyenler, A seeneini iaretleyenlerden ka fazladr? A) 2 B) 3 C) 4 D) 5

En dk enflasyon hangi ayda yaanmtr? A) Eyll C) Kasm B) Ekim D) Aralk

564

Yaz % 15 K % 20

Yzde Sonbahar % 25 28 20 lkbahar 14 8 Aylar Ocak ubat Mart Nisan

ekildeki daire grafii En sevdiiniz mevsim hangisidir? sorusuna verilen yantlarn dalmn gstermektedir. 10, 11, 12 ve 13. sorular bu grafie gre yantlaynz.

Yukardaki izgi grafii bir televizyon kanalnn aylara gre izlenme yzdelerini gstermektedir. 14, 15, 16 ve 17. sorular bu grafie gre yantlaynz.

10. lkbahar mevsimini sevenler yzde katr? A) 40 B) 45 C) 50 D) 55

14. Grafie gre aadakilerden hangisi sylenemez? A) zlenme oran srekli artmaktadr. B) Mays aynda izlenme yzdesi %18 olacaktr. C) zlenme orannn en dk olduu ay Ocak aydr.

11. K mevsimine ait daire diliminin a ls ka derecedir? A) 54 B) 72 C) 102 D) 144

D) Mart aynda izlenme yzdesi %20dir.

15. Ocak ayndan Nisan ayna izlenme yzdesi ne kadar artmtr? A) 6 12. Soruyu yantlayanlar toplam 80 kii ise, bunlardan ka yaz mevsimini sevmektedir? A) 16 B) 14 C) 12 D) 10 16. ubat aynda izlenme yzdesi katr? A) 8 B) 14 C) 20 D) 28 B) 18 C) 20 D) 28

13. Sonbahar mevsimini sevenler 40 kii ise, soruya cevap verenler toplam ka kiidir? A) 130 B) 140 C) 150 D) 160

17. 4 aylk izlenme yzdesi ortalamas katr? A) 17,5 B) 18 C) 18,5 D) 19

565

Evet 30

Hayr 80

Fikrim yok 20

lgilenmiyorum 10 3x+4 x+7

Yukardaki tabloda bir soruya verilen yantlarn dalm verilmitir. 18 ve 19. sorular bu tabloya gre yantlaynz. 18. Aadaki stun grafiklerden hangisi bu tablodaki veriyi en iyi ekilde gsterir? A)
80 30 20 10 Evet lgilenmiyorum Fikrim yok Hayr Kii says

2x5 x4 Elma Portakal ilek Muz

B)
80 30 20 10

Kii says

Yukardaki stun grafii bir anaokulu rencilerinin en sevdii meyvelerin dalmn gstermektedir. 20, 21 ve 22. sorular bu grafie gre yantlaynz.

Evet

lgilenmiyorum Fikrim yok Hayr

C)
80 30

D)
80 30 20 10 Evet lgilenmiyorum Fikrim yok Hayr 20 10 Evet lgilenmiyorum Fikrim yok Hayr

20. Bu anaokulunda toplam 72 renci olduuna gre ka rencinin en sevdii meyve elmadr? A) 10 B) 8 C) 6 D) 4

19. Aadaki daire grafiklerinden hangisi bu tabloyu en iyi ekilde gsterir? A)

lgilen- Fikrim miyorum yok Evet Hayr

21. En sevdii meyve portakal olan 27 renci varsa bu anaokulunda ka renci vardr? A) 136 B) 138 C) 140 D) 142

B)
Hayr Evet

Fikrim lgilenmiyoyok rum

C)
Hayr Evet

D)
Hayr lgilenmiyorum Fikrim Evet yok

22. En sevdii meyve muz olan rencilerin says ile en sevdii meyve portakal olan rencilerin says arasndaki fark 25tir. Buna gre en sevdii meyve ilek olan ka renci vardr? A) 21 B) 22 C) 23 D) 24

lgilenFikrim miyoyok rum

566

A % 2x B % (x+10) C % (x6)

Yukarda verilen daire grafii bir renci yurdundaki rencilerin okuduu dergilerin yzde olarak dalmn gstermektedir. Aadaki sorular bu grafie gre yantlaynz.

23. Bu yurtta B dergisini okuyanlarn oran yzde katr? A) 18 B) 34 C) 48 D) 52

24. Bu renci yurdunda A dergisini okuyan 96 kii varsa bu yurt ka kiiliktir? A) 100 B) 150 C) 200 D) 250

25. Bu yurt 350 kiilik ise C dergisini okuyan ka kii vardr? A) 35 B) 47 C) 59 D) 63

567

Birikimli Test

16
5. Aadaki rasyonel saylardan hangisi tam saydr? A)
4 6

1.

Aadakilerden hangisi basit kesir deildir? A)

3 4

B)

4 5

C)

6 11

D)

21 19

B)

1 10

C)

0 7

D)

15 6

2.
C F A B G D E

ekilde verilen ember ve noktalar iin aadakilerden hangisi yanltr?

6.

Aadaki bantlarn hangisinde a ile b arasnda doru orant vardr? A) a . b = 14 C) a + b = 20 B) a = 8 . b D) a =

1 b

A) C, E ve G noktalar emberin d blgesindedir. B) A ve B noktalar emberin i blgesindedir. C) D ve E noktalar ayn blgededir. D) F ve D noktalar emberin zerindedir.

7.

Berk Ben domadan 3 yl nce ablam Bensu 5 yandaym. diyor. Bensu ile Berk arasnda ka ya fark vardr? A) 5 B) 6 C) 7 D) 8

3.

9, 8, 7 ve 6 rakamlar ile rakamlar farkl drt basamakl ka say oluturulabilir? A) 12 B) 24 C) 36 D) 50 8. Her biri 8 L su olan 18 bidon, suyla doludur. Bu su, her biri 6 L sv alabilen bidonlara boaltlrsa ka bidona ihtiya olur? A) 24 B) 26 C) 28 D) 30

4.

1 saysnn toplama ilemine gre ter5 si x, arpma ilemine gre tersi y ise x . y 2

katr? A) 1 B) 0 C) 1 D)
5 11

9.

Bir emberin iine ka tane kiri izilebilir? A) 0 B) 1 C) 90 D) Sonsuz

568

10.

A 120 O r B

ekildeki O merkezli emberde m(AOB) = 120 ve r = 4 cm ise boyal alan ka cm2 dir?

15. Hilesiz iki zar birlikte atlyor. st yze gelen rakamlarn toplamnn 5 ve 5ten kk olma olasl katr? A)
5 18

B)

13 36

C)

1 2

D)

3 4

A) 16

B) 8

C)

16 3

D) 4 16. {0, 1, 2, 3, 5} rakamlar kullanlarak basamakl ka ift say yazlabilir? A) 15 B) 21 C) 40 D) 52

11. Yanal alan 30 cm2, hacmi 75 cm3 olan bir dik silindirin ykseklii ka cmdir? A) 1 B) 3 C) 5 D) 6 17. mknsz olayn olma olasl katr? A) 0 B)
1 5
3 4

C)

D) 1

12. Uzunluu 48 cm olan emberin ap ka cmdir? A) 6 B) 12 C) 24 D) 48

Gnler Sayfa says

Cuma 180

Cumartesi 250

Pazar Pazartesi 300 50

Yukardaki tabloda Denizin drt gnde kitabndan okuduu sayfa saylar verilmitir. 18, 19, 20 ve 21. sorular bu tabloya gre yantlaynz.

13. Birbirinden farkl 4 krmz, 5 mavi, 6 siyah kitap ierisinden farkl renklerde kitap ka farkl biimde seilebilir? A) 30 B) 60 C) 90 D) 120

18. Deniz bir gnde en ok ka sayfa kitap okumutur? A) 50 B) 180 C) 250 D) 300

14. 9 kilik bir gruptan bir bakan ve bir bakan yardmcs ka farkl biimde seilebilir? A) 64 B) 72 C) 88 D) 90

19. Deniz drt gnde toplam ka sayfa kitap okumutur? A) 540 B) 650 C) 780 D) 900

569

20. Deniz bir gnde ortalama ka sayfa kitap okumutur? A) 125 B) 180 C) 195 D) 250

22. En ok sevilen retmen kimdir? A) Kemal C) Emre B) Funda D) zlem

21. Bu tabloya ait izgi grafii aadakilerden hangisi olabilir? A)

300 250 180 50 Gnler Cuma Cumartesi Pazar Pazartesi Sayfa says

B)
300 250 180 50

Sayfa says

Gnler

23. Emre retmene ait daire diliminin a ls ka derecedir? A) 126 B) 118 C) 106 D) 98

Cuma

Cumartesi

Pazar

Pazartesi

C)
300 250 180 50

Sayfa says

D)
300 250 180 50 Gnler

Sayfa says

Gnler

Funda retmen % 20

Yukardaki daire grafii bir snftaki rencilerin en ok sevdii retmenlerin dalmn gstermektedir. 22, 23. 24 ve 25 sorular bu grafie gre yantlaynz.

Ke re ma % tm l 5 en

Cuma

Cumartesi

Pazar

Pazartesi

Cuma

Cumartesi

Pazar

Pazartesi

24. Kemal retmen rencilerin yzde ka tarafndan tercih edilmitir?

zlem retmen % 40 Emre retmen % 35

A) 18

B) 12

C) 8

D) 5

25. Oy veren 125 renci varsa Funda retmene ka renci oy vermitir? A) 9 B) 14 C) 25 D) 32

570

Merkez Eilim lleri

1

Merkez Eilim ve ve Yaylma Yaylma lleri

Elinizde bilinmeyen drt say olsun. lk iki saynn aritmetik ortalamas 4, ilk saynn aritmetik ortalamas 9dur. Drt saynn aritmetik ortalamas 15tir. Saylardan biri 2 ise dier saylar bulabilir misiniz?

571

rnek - zm

Merkez Eilim lleri Ortanca (Medyan) Bir veri grubunun bir yarsndan byk, dier yarsndan kk olan deerdir. Buna gre gruptaki verilerin %50'si ortancadan kk, dier %50'si ise ortancadan byktr. Ortanca, bir merkez eilim lsdr.

rnek 383
9, 7, 1, 4, 3 veri grubunun ortancasn bulunuz. Ortanca bulunurken yaplacak ilk i, verileri kkten bye doru sralamaktr. Verilen say dizisi iin bu sralama 1<3<4<7<9 eklindedir. Veri says 5 (tek say) olduuna gre tam ortada yer alan veri nc srada demektir. O hlde bu veri grubunun ortancas kkten bye doru sralamada batan ve sondan nc srada olan 4 deeridir.

Ortancay, verileri kkten bye doru sralamadan bulmaya almak hatal sonular elde edilmesine yol aabilir.

rnek 384
4, 5, 1, 6 say dizisinin ortancasn bulunuz. nce verilen say dizisini kkten bye doru sralayalm. Bu sralama 1<4<5<6 eklindedir. Say dizisindeki veri says 4 (ift say) olduuna gre tam ortada yer alan bir veri yoktur. Ortancann tanmnda veri grubunun bir yarsndan byk, dier yarsndan kk olan deer olduunu sylemitik. Buna gre bu say dizisi iin bulacamz ortanca deeri, say dizisinin eleman olmayacaktr. 4 ile 5 saylarnn aritmetik ortalamas bize ortanca deerini verecektir. O hlde bu say dizisinin ortanca deeri (4+5) 2=4,5'tir. Dikkat edilirse say dizisindeki verilerin yzde ellisi 4,5'ten kk, dier yzde ellisi ise 4,5'ten byktr.

Sral bir veri grubunda n veri saysn gstermek zere; ortancann batan kanc srada olduu (n+1) 2 formlyle bulunabilir. Bu deer tek sayda veri ieren veri gruplarnda bir tam saydr ve ortanca, veri grubunun bir elemandr. ift sayda veri ieren veri gruplarnda ise sz konusu deer bir ondalk kesirdir ve ortanca, veri grubunun eleman deildir. rnein elde edilen deer 7,5 ise ortanca 7 ile 8. veriler arasnda olup bu verilerin aritmetik ortalamas alnarak bulunur.

572

rnek - zm

Tepe Deeri (Mod) Bir veri grubunda en ok tekrar eden deerdir. Bir veri grubunda en tipik zellii veya deeri belirlemek istediimizde; tepe deerin kullanlmasnda yarar vardr.

rnek 385
1, 1, 2, 2, 2, 5, 6 veri grubunun tepe deerini bulunuz. Tepe deeri bulmak iin bu veri grubunda en ok tekrar eden deeri bulmamz gerekiyor. Veri grubunda 2 tane bir, 3 tane iki, birer tane 5 ve 6 vardr. Buna gre bu veri grubunun tepe deeri 2'dir. Tepe deeri bulmak iin verileri kkten bye doru sralamak yararl olacaktr. Bylece art arda tekrar eden verileri daha kolay grebiliriz. Bu rnekte veri grubu kkten bye doru sralanarak verildiinden tekrardan sralamak zorunda kalmadk.

rnek 386
2, 5, 8, 4, 6, 7, 9, 5, 4, 1 veri grubunun tepe deerini bulunuz. Tekrar eden saylar daha rahat grebilmek iin veri grubunu kkten bye doru sralayalm. Sralama 1<2<4=4<5=5<6<7<8<9 eklindedir. Veri grubunda 2 tane 4, 2 tane de 5 vardr. Dier saylardan ise birer tane bulunmaktadr. Buna gre bu veri grubunun iki tepe deeri vardr. Bunlar 4 ve 5'tir.

rnek 387
5, 9, 15, 16, 18, 21, 4, 26, 35 veri grubunun tepe deerini bulunuz. Veri grubunun kkten bye doru sralamas 4<5<9<15<16<18<21<26<35 eklindedir. Sralamadan grlecei zere veri grubunda birden fazla tekrar eden say yoktur. Bu nedenle bu veri grubunun tepe deeri yoktur.

Bir veri grubunun tepe deeri birden fazla olabilecei gibi hi tepe deeri de bulunmayabilir.

573

rnek - zm

Malar

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Atlan basket saylar 15 16 14 15 16 18 15 18 17 Yukardaki tabloda, bir basetbolcunun 9 mata att basket saylar verilmitir. Bu saylarn tepe deeri (modu) katr? A) 14 B) 15 C) 16 D) 18

zm
Tepe deeri, bir veri grubunda en ok tekrar eden saydr. Verilen tabloda 1 adet 14, 3 adet 15, 2 adet 16, 1 adet 17 ve 2 adet 18 vardr. Buna gre en ok tekrar eden say ve tepe deeri 15tir. Yant: B Aritmetik Ortalama Bir veri grubundaki saylarn toplamnn, veri saysna blmdr. Aritmetik ortalama veri grubunda bulunan ok kk ve ok byk deerlerden etkilenen bir merkez eilim lsdr. Bu tr deerler olmadnda veri grubunu temsil edecek bir say belirlenecekse; aritmetik ortalamann kullanlmas yararl olacaktr.

rnek 388
2, 5, 8, 1, 2, 4, 7, 3 veri grubunun aritmetik ortalamasn bulunuz. Aritmetik ortalamay bulmak iin veri grubundaki saylar toplayp veri says olan 8'e blmeliyiz.
2+5 +8 +1+2+4 +7 + 3 32 = =4 8 8

Bu veri grubunun aritmetik ortalamas 4'tr. Merkezi Eilim llerini Kullanrken Dikkat Edilecek Noktalar Bir veri grubundan, o grubu temsil edecek bir say semeniz gerekseydi, hangi sayy seerdiniz? Bu durumda ya veri grubundaki saylar kkten bye doru sralayp tam ortada bulunan sayy (ortanca), ya veri grubunda en ok tekrar eden sayy (tepe deer) ya da veri grubundaki saylarn etrafnda topland deeri (aritmetik ortalama) seeriz. Bu deer merkez eilim lleridir. Bu deerlerin veri grubunu en iyi ekilde temsil edebilmeleri aada belirtilen koullara baldr. 1. ok yksek ve ok dk deerlerin olmad veri gruplarnda aritmetik ortalama, 2. Birka deerin ok kk ve ok byk olduu veri gruplarnda ortanca, 3. Birbirini tekrar eden pek ok deerin bulunduu veri gruplarnda tepe deer kullanlmas daha gvenilir sonular elde edilmesini salar.

574

rnek - zm

Merkez Yaylma lleri Aklk Bir veri grubundaki en byk deer ile en kk deer arasndaki farka aklk denir.

rnek 389
10, 12, 16, 16, 18, 20, 22, 23 veri grubunun akln bulunuz. Bu veriler sral olarak verildiinden en byk deerin 23, en kk deerin 10 olduunu hemen syleyebiliriz. Buna gre verilerin akl 23 10 = 13'tr. eyrekler eyrekler, bir veri grubunu drt paraya ayrr. Bylece veri grubu alt eyrek, ikinci eyrek, nc eyrek ve st eyrek olmak zere drt paraya ayrlm olur. Medyan bir veri grubunu iki paraya ayrrken eyrekler drt paraya ayrr. kinci eyrek medyana karlk gelir.

eyrekler Akl Sralanm bir veri grubunun orta yarsn (%50'sini) kapsayan ve nc drtte birlik ile birinci drtte birlik ksm arasndaki fark gsteren bir istatistiksel yaylma lsdr. eyrekler akl ularda yer alan verilerden daha az etkilendii iin verilerin yaylmas hakknda aklktan daha iyi bilgi verebilir.

rnek 390
10, 12, 16, 16, 18, 20, 22, 23, 25, 27, 30 veri grubunun eyrekler akln bulunuz. Bu rnekte veri grubu sral olarak verilmitir ve grupta 11 veri vardr. Buna gre alt eyrek (11+1)4 = 3 olduundan nc srada ve st eyrek 3.(11+1)4 = 9 olduundan dokuzuncu sradadr. O hlde alt eyrek nc sradaki veri olan 16, st eyrek dokuzuncu sradaki veri olan 25 ve eyrek akl 3 - 1 = 25 - 16 = 9'dur. 10, 12, 16, 16, 18, 20, 22, 23, 25, 27, 30 Alt eyrek Ortanca st eyrek Veri grubunda her bir eyrekte eit sayda veri olduuna dikkat ediniz.

575

rnek - zm

rnek 391
Eyll, okulunda bir snava katlm ve snavdan 64 puan almtr. Bu snavda Eyll ve snf arkadalarnn aldklar puanlar aadaki gibidir.

69, 58, 45, 39, 71, 55, 57, 43, 60, 68, 73, 49, 59, 58, 45, 51, 56, 64, 44, 50 Eyll'n ald puan, snf arkadalarnn puanlaryla karlatrmak iin eyreklerden yararlannz. Puanlarn eyrekler akln bulunuz.

1.

nce verileri kkten bye doru sralayalm. 39, 43, 44, 45, 45, 49, 50, 51, 55, 56, 57, 58, 58, 59, 60, 64, 68, 69, 71, 73

2.

Veri grubunun ortancasn bulalm. Kanc verinin ortanca olduunu belirlemek iin veri saysna 1 ekleyip ikiye blelim. (20+1) 2 = 21 2 = 10,5 Buna gre 10 ile 11. sradaki verilerin (56 ile 57'nin) aritmetik ortalamas bize ortancay verecektir. Ortanca = (56+57) 2 = 56,5

3.

imdi alt yarnn ortancasn bulalm. Alt yarda 10 veri vardr. Bu verilerin ortancas (10+1) 2 = 5,5 olduundan 5 ile 6. veriler arasndadr. Bu deer (45+49) 2 = 47'dir. Alt eyrein kanc srada olduunu ksa yoldan (20+1) 4 = 5,25 olarak bulabiliriz. Bu deer 5,5'ten farkl olsa da alt eyrein yine 5 ile 6. veriler (45 ile 49) arasnda olduunu gstermektedir.

4.

st yarnn ortancasn bulalm. st yarda 10 veri vardr. Bu verilerin ortancas da 5 ile 6. veriler arasnda olup (60+64) 2 = 62'dir. st eyrein kanc srada olduunu ksa yoldan 3.(20+1) 4 = 15,75 olarak bulabiliriz. Bu da st eyrein 15 ile 16. veriler (60 ile 64) arasnda olduunu gsterir.

576

rnek - zm

Elde ettiimiz sonular aadaki gibi zetleyebiliriz. 1 Alt eyrek 47 2 Ortanca 56,5 3 st eyrek 62

39, 43, 44, 45 49, 50, 51, 55, 56, 57, 58, 58, 59, 60 64, 68, 69, 71, 73

Veri grubunda her bir eyrekte eit sayda veri olduuna, bunun yannda bulduumuz alt eyrek, medyan ve st eyrek deerlerinin veri grubuna dahil deerler olmadna dikkat ediniz. Buna gre Eyll, snav sonucunda snfn en baarl drtte birlik ksmnda yer almtr. Puanlarn eyrekler akl 3 - 1 = 62 47 = 15'tir.

Sral bir veri grubunda n veri saysn gstermek zere; alt eyrein batan kanc srada olduu (n+1) 4, st eyrein batan kanc srada olduu ise 3.(n+1) 4 formlyle bulunabilir. Bu deerler uygun sayda veri ieren veri gruplarnda bir tam saydr ve veri grubunun bir elemandr. ("Uygun say" szyle anlatlmak istenen; (n+1) deerinin 4'e blnebilmesidir.) Uygun sayda veri iermeyen veri gruplarnda ise sz konusu deer bir ondalk kesirdir alt ve st eyrek veri grubunun eleman deildir. rnein elde edilen deer 4,25 ise eyrek deeri 4 ile 5. veriler arasnda olup bu verilerin aritmetik ortalamas alnarak bulunur.

577

rnek - zm

rnek 392
Aada iki rencinin 19 gnde Matematik dersi almak iin ayrdklar zamanlar dakika birimiyle verilmitir. zgr: 42, 44, 46, 52, 55, 56, 56, 65, 70, 72, 73, 74, 76, 80, 82, 84, 86, 86, 86 Filiz: 50, 60, 60, 64, 70, 71, 71, 72, 74, 76, 77, 77, 78, 78, 79, 80, 80, 80, 96 Bu verilere gre iki rencinin alma zamanlar iin; 1. Ortanca 2. Mod 3. eyrekler akl deerlerini hesaplaynz. Verileri kkten bye doru sralayp istenen deerleri bulalm. zgr:
1. 42 2. 3. 4. 5. 55 6. 7. 8. 9. 10. 72 11. 12. 13. 14. 73 74 76 80 15. 82 16. 17. 18. 84 86 86 19. 86 44 46 52 56 56 65 70

Alt u deer

Alt eyrek

ortanca

st eyrek

st u deer

Mod = 80 eyrekler akl = st eyrek Alt eyrek = 82 55 = 27 Filiz:

1. 50 2. 3. 4. 5. 70 6. 7. 8. 9. 74 10. 11. 12. 13. 14. 76 77 77 78 78 15. 79 16. 17. 18. 80 80 80 19. 96 60 60 64 71 71 72

Alt u deer

Alt eyrek

ortanca

st eyrek

st u deer

Mod = 80 eyrekler akl = st eyrek alt eyrek = 79 70 =9

eyrekler akl, ularda yer alan verilerden daha az etkilendii iin verilerin yaylmas hakknda aklktan daha iyi bilgi verir.

578

rnek - zm

rnek 393
15 kiilik bir snftaki rencilerin Matematik ve Trke derslerinden aldklar puanlar retmenleri tarafndan kkten bye doru aadaki gibi sralanmtr. MATEMATK RETMEN 72, 72, 73, 74, 74, 74, 76, 78, 78, 80, 82, 83, 98, 99, 99 TRKE RETMEN 40, 42, 44, 66, 77, 87, 87, 88, 90, 90, 94, 98, 98, 98, 100 Buna gre, bu iki retmenin puanlar iin aritmetik ortalama, ortanca ve tepe deerlerini ieren bir tablo oluturunuz. ki retmen de kendi puanlarnn daha yksek olduunu sylemektedirler. Sizce hangi dersin retmeni hakldr?

Aritmetik Ortalama Matematik retmeni Trke retmeni 80,80 79,93

Ortanca

Mod

78 88

74 98

Aritmetik ortalamalarn doruluunu kontrol ediniz. Matematik retmeninin puanlarnn aritmetik ortalamas, Trke retmeninin puanlarnn aritmetik ortalamasndan daha yksek olduundan Matematik retmeni hakldr. Trke retmeninin puanlarnn ortanca deeri, Matematik retmeninin puanlarnn ortanca deerinden daha yksek olduundan Trke retmeni hakldr. Trke retmeninin 3 puannn iyi olmamasna karn dier puanlar Matematik retmenininkinden genelde daha yksektir. Aritmetik ortalama ok dk deerlere duyarl olduundan puan ortalamas dmektedir. Eer u deerler olmadan Trke retmeninin notlarnn aritmetik ortalamasn hesaplarsak 81,46 buluruz. ki retmenin puanlarnn ortanca deerlerine bakmamz daha doru olur. nk aritmetik ortalama u deerlerde etkilenmektedir. O hlde, Trke retmeni hakldr.

579

rnek - zm

rnek 394
Bir futbol takmnn ilk on birindeki futbolcularn yalar aada verilmitir.
No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Ya 23 26 28 26 30 30 29 31 23 27 33

Futbolcularn yalarnn; a. Ortanca deerini, b. Modunu, c. eyrekler akln hesaplaynz.

Yalar kkten bye doru sralayp istenen deerleri bulalm. 23 = 23 < 26 = 26 < 27 < 28 < 29 < 30 = 30 < 31 < 33 Alt u Alt eyrek Ortanca st eyrek st u deer deer A) Ortanca deeri : 28 B) Mod : 23, 26, 30 C) eyrekler akl : st eyrek alt eyrek = 30 26 = 4 olur.

rnek 395
12, 14, 18, 9, 17, 16, 22, 14 say dizisinin eyrekler akln ve ortancsn bulunuz.

Saylar kkten bye doru sralayp istenen deerleri bulalm. 9, 12, 14, 14, 16, 17, 18, 22 eyrekler akl = st eyrek alt eyrek Alt eyrek st eyrek = 17,5 13 17 +18 12 +14 = 4,5 = 17,5 = 13
14 + 16 Or tanca = 15 olur. 2
2 2

580

Merkez Eilim ve Yaylma lleri (K.1)

Neler rendim?

53

1. Aadaki verilen say dizilerine gre tablolarda istenen deerleri yazarak tamamlaynz. a.
15, 16, 9, 12, 10, 11, 14, 17 Mod = Alt U Deer = Medyan = Aritmetik Ortalama = Alt eyrek = st eyrek = eyrekler Akl =

st U Deer =

b.
8, 11, 14, 7, 12, 15, 10, 13, 27 Mod = Alt U Deer = Medyan = Aritmetik Ortalama = Alt eyrek = st eyrek = eyrekler Akl =

st U Deer =

c.
15, 19, 21, 24, 12, 11, 10, 9, 7, 25 Mod = Alt U Deer = Medyan = Aritmetik Ortalama = Alt eyrek = st eyrek = eyrekler Akl =

st U Deer =

d.
2, 12, 5, 7, 10, 9, 13, 12, 17, 21, 18, 15, 19, 8 Mod = Alt U Deer = Medyan = Aritmetik Ortalama = Alt eyrek = st eyrek = eyrekler Akl =

st U Deer =

e.

8, 9, 10, 7, 12, 21, 13, 16 Mod = Alt U Deer = Medyan =

Aritmetik Ortalama = Alt eyrek = st eyrek = eyrekler Akl =

st U Deer =

581

Konu Testi

53

Merkez Eilim ve Yaylma lleri (K.1)

5. 51, 47, 53, 30, 49, 133 say dizisinin medyan katr? A) 50 B) 51 C) 53 D) 58

1.

5, 7, 8, 8, 11, 8, 15, 7, 26 say dizisinin modu katr? A) 5 B) 8 C) 15 D) 26

6. 2. 5, 12, 4, 8, 20, 14 say dizisinin medyan katr? A) 6 B) 8 C) 10 D) 12

5, 2, 8, 6, 6, 10, 6, 5 say dizisi iin aadakilerden hangisi yanltr? A) Medyan 6dr. B) Tepe deeri 10dur C) eyrekler akl 2dir. D) Alt eyrei 5tir.

3.

Ardk 9 doal saynn medyan 10 ise bu saylardan en by katr? A) 11 B) 12 C) 13 D) 14

7.

Ardk 5 tek doal saynn medyan 27 ise bu saylarn en k katr? A) 29 B) 27 C) 25 D) 23

8. 4. 90, 100, 210, 182, 80 say dizisinin medyan katr? A) 80 B) 90 C) 100 D) 210

saynn aritmetik ortalamas 14tr. Bu saylardan ikisinin aritmetik ortalamas 15 ise nc say katr? A) 15 B) 14 C) 13 D) 12

582

Bir okulda grevli retmenlere 1den 12ye kadar numara veriliyor. Aadaki tablo retmenlerin numaralarn ve yalarn gstermektedir. No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ya 27 26 29 29 30 25 26 40 35 33 34 34

12. retmenlerin yalarnn aritmetik ortalamasnn bulunduu aralk aadakilerden hangisidir? A) (25,26) C) (28,29) B) (26,27) D) (30,31)

13. Aadakilerden hangisi retmenlerin yalarnn ortancasnn bulunduu aralktr? A) (29,30) C) (30,33) B) (27,29) D) (30,34)

9, 10, 11, 12 ve 13. sorular yukardaki tabloya ve aklamalara gre yantlaynz.

14. Bir tiyatroda bulunan 7 kz rencinin ya ortalamas 11, 6 erkek rencinin ya ortalamas 9dur. Buna gre rencilerin tamamnn ya ortalamas aadaki ilemlerden hangisi ile bulunabilir? A)
7 . 11 + 9 . 6 9 + 11 7 . 11 + 9 . 6 7+6

9.

retmenlerin yalarnn alt u deeri katr? A) 25 B) 26 C) 35 D) 40

B)

7 . 11 9 . 6 11 9 7 . 11 9 . 6 76

C)

D)

10. retmenlerin akl katr? A) 6,5 B) 7

yalarnn C) 7,5

eyrekler D) 8 15. saynn aritmetik ortalamas 6dr. Bu saylardan ikisinin toplam 8 ise nc say katr? A) 10 B) 9 C) 8 D) 7

11. Aadakilerden hangisi retmenlerin yalarnn tepe deerlerinden biri deildir? A) 26 B) 27 C) 29 D) 34

583

rnek - zm

Hatrlatma Aklk: Bir dizinin en byk terimi ile en kk terimi arasndaki farktr. Aklk, u deerlerden etkilenen bir yaylma lsdr.

Aritmetik Ortalama:

Terimlerin Toplam Terim Says

Ortanca (Medyan): Bykten ke ya da kkten bye doru sralanan say dizisinin batan ve sondan eit uzaklktaki (ortadaki) terimidir. Medyan dizinin eleman olmak zorunda deildir.
0

Ortanca (Medyan)

Tepe Deeri (Mod): Bir dizide en ok tekrarlanan deere denir. Birden fazla mod olabilir.

rnek 396
Msr tanesi (adet) 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Sre (sn)

Yukardaki grafik bir biyoloji labaratuvarndaki canl denein bulunduu blmede her saate yedii msr tanelerinin saysn gstermektedir.

584

rnek - zm

Bu denein 17 saat boyunca yedii msr tanesi says aadaki say dizisini oluturmaktadr. Eksik kalan terimleri tablodan yararlanarak tamamlaynz. 30, 25, , 30, 5, , 25, , , 45, , , , , , 10,

Verilen dizinin modu katr? ..................................................................................................................................................... Verilen dizinin medyan katr? ..................................................................................................................................................... Verilen dizinin aritmetik ortalamas katr? ..................................................................................................................................................... Dizinin alt u deeri katr? ..................................................................................................................................................... Dizinin st u deeri katr? ..................................................................................................................................................... Dizinin alt eyrei katr? ..................................................................................................................................................... Dizinin st eyrei katr? ..................................................................................................................................................... Dizinin eyrekler akl katr? .....................................................................................................................................................

Aritmetik ortalama, ortanca (medyan) ve tepe deeri (mod) birer merkez eilim lsdr.

Verilen dizinin aritmetik ortalamas, medyan ve modunu birbirleri ile karlatrnz. Bu bilgilerle dizinin terimleri ile ilgili nasl bir yorum yaplabilir?

Aklk ve eyrekler akl birer yaylma lsdr. Aklk, ularda bulunan deerlerden dorudan etkilenir. Oysa ki eyrekler akl u deerlerden daha az etkilenir. eyrekler akl bir dizinin verilerinin yaylmas hakknda aklktan daha iyi bilgi verir.

585

rnek - zm

rnek 397
Mete, zgemiini yollad firma ile grmeye gitmitir. Grmede firma alanlarnn ortalama kazancn sormutur. Ald yant zerine firmada almaya balayan Mete, ilk maann, rendii ortalama kazancn ok altnda olduunu grmtr. Bu durumu nasl yorumlarsnz? Metenin kararn verirken hangi merkez eilim ve yaylma llerini kullanmas gerekirdi? Aklaynz.

rnek 398
YTL 1600 1450 1300 1150 1000 750 600 450 300 150 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Eser numaras

Bir ressam, resim sergisindeki 16 tabloya 1den 16ya kadar numara vermitir. Yukardaki tablo her bir resmin fiyatn YTL olarak gstermektedir. Ressamn sergisini gezen Ula, tablo fiyatlarnn oluturduu say dizisinin eyrekler akln, modunu, medyann ve aritmetik ortalamasn bularak arkadalarna tablo fiyatlarnn analizini sunuyor. Aadaki tabloyu verilen grafie gre tamamlaynz. TABLO FYATLARI ANALZ eyrekler Akl Aritmetik Ortalama

Mod

Medyan

586

Merkez Eilim ve Yaylma lleri (K.2)

1. 15, 21, 44, 35 saylarnn aritmetik ortalamas katr?

Neler rendim?

54

2.

11, 19, 13, 45, 32 say dizisinin medyan katr?

3.

4, 47, 8, 10, 3, 47, 8, 11, 3, 3, 8 say dizisinin modu katr?

4.

55, 60, 65, 70, 16, 17, 50, 20, 24, 18, 12 say dizisinin merkez eilim ve yaylma llerini bulunuz.

5.

Denizin ie yeni balad irkette alaca 15 kiilik ekibin aylk maalarn gsteren grafik aadaki gibidir. irket alanlarnn aylk cretlerini gsteren grafii inceleyen Deniz, grafikten cretlerin tepe deerine, aritmetik ortalamasna ve yaylma llerine bakarak analiz yapyor. Grafikten yararlanarak bulunabilen merkez eilim ve yaylma llerini bulunuz.
Aylk cretler (YTL) 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 alanlar

587

Konu Testi

54

Merkez Eilim ve Yaylma lleri (K.2)

4. Aadaki say dizilerden hangisinin aritmetik ortalamas dierlerinden daha byktr? A) 1, 2, 5, 7, 9 C) 3, 4, 5, 6 B) 9, 3, 2, 1, 10 D) 11, 12, 13, 14

1.

Veriler ierisinde en ok tekrarlanan sayya ............ denir. Yukardaki cmlede noktal yere gelmesi gereken terim aadakilerden hangisidir? A) mod C) medyan B) eyrekler akl D) aklk

5.

19, 11, 15, 17, 19, 21, 22, 25 say dizisinin modu aadakilerden hangisidir? A) 18 B) 19 C) 20 D) 21

2.

I. Merkez yaylma lsdr. II. Merkez eilim lsdr. III. En byk deerdir. IV. En byk deer ile en kk deerin farkdr. Aklk kavram iin yukardakilerden hangisi ya da hangileri dorudur? A) Yalnz I C) I III B) Yalnz II D) I IV 6.

A = {x | x N ve 2 < x < 8} B = {x | x Z ve 5 x < 12} kmeleri veriliyor. A B kmesinin elemanlarndan oluan say dizisinin medyan katr? A) 5 B) 6 C) 7 D) 8

3.

I. 10, 14, 14, 13, 17, 18, 18, 19 II. 6, 3, 5, 5, 1, 2, 3, 8 III. 1, 3, 5, 7, 9, 11, 13, 15 IV. 11, 14, 17, 17, 19, 21, 48 Yukarda verilen say dizilerinden hangilerinin tepe deeri vardr? A) I II C) I II IV B) III IV D) I III IV 7. Ardk 6 ift doal saynn aritmetik ortalamas 7dir. Buna gre bu saylardan en by katr? A) 6 B) 8 C) 10 D) 12

588

8.
20 15 x 7

Scaklk (C)

12. ................. ularda yer alan verilerden daha az etkilendii iin verilerin yaylmas hakknda aklktan daha iyi bilgi verir. Yukardaki cmlede bulunan noktal yere aadakilerden hangisi gelebilir? A) Aritmetik ortalama B) Medyan C) eyrekler akl D) Mod

Pzt

Sal

Pr

Cm Cmt

Pz

Gnler

Yukarda bir yerleim birimindeki bir haftalk scaklk deerleri verilmitir. Bu haftann ortalama scakl 15 C ise Sal gn hava scakl ka derecedir? A) 8 B) 10 C) 12 D) 14

13. Bir alveri merkezinde bulunan maazalarn %62si vitrinlerini sar renkli giysilerle, %10u mavi renkli giysilerle, geriye kalanlar ise krmz renkli giysilerle hazrlyor. 9. 17 yanda olan 8 kiinin, 21 yanda olan 10 kiinin, 24 yanda olan 4 kiinin bulunduu bir sinema salonunda izleyicilerin yalarnn modu katr? A) 19 B) 20 C) 21 D) 24 Buna gre bu alveri merkezinde bulunan mazalarn moda rengi aadakilerden hangisidir? A) Mavi B) Krmz C) Sar D) Beyaz

10. Aadakilerden hangisi verdii bilgi asndan dierlerinden farkldr? A) Mod C) Medyan B) Aklk D) Aritmetik Ortalama

14. Bir gruptaki 8 kiinin ya ortalamas 18dir. Bunlardan 6snn ya ortalamas 16 ise dier iki kiinin ya ortalamas katr? A) 24 B) 22 C) 20 D) 18

11. 10, a, 14, b, 13, c saylarnn aritmetik ortalamas 10 ise a, b ve c saylarnn toplam katr? A) 20 B) 21 C) 22 D) 23

15. a, b, c, d saylarnn aritmetik ortalamas 10 ve a, b, c, d, e saylarnn aritmetik ortalamas 11 ise e says katr? A) 17 B) 15 C) 13 D) 11

589

Blm Sonu Testi 17

Nfus (Milyon) 68 65 55 50 45 40 30

Merkez Eilim ve Yaylma lleri

4. 12den 20ye kadar olan ift saylar kmesinin elemanlarnn ortancas katr? A) 14 B) 15 C) 16 D) 17

1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000

Yllar

Yukardaki stun grafiinde, be ylda bir yaplan saymlara gre Trkiyenin yaklak nfusu verilmitir. 1, 2 ve 3. sorular yukardaki stun grafiine gre yantlaynz.

5.

27, 12, 35, 28, 16, 12, 44 say dizisinin tepe deeri katr? A) 12 B) 16 C) 27 D) 35

1.

Yaplan yedi saymda bulunan saylarn aritmetik ortalamas yaklak ka milyondur? A) 50 B) 52 C) 53 D) 54 6. 1, 3, 5, 8, 8, 12, 18, 20, 20, 30, 32 say dizisinin eyrekler akl katr? A) 12 B) 14 C) 15 D) 16

2.

1970 ylndan 2000 ylna kadar olan nfus saylar dizisinin ortancas katr? A) 48 B) 50 C) 52,5 D) 55

3.

En dk nfus ile en yksek nfusun aritmetik ortalamas ka milyondur? A) 47 B) 48 C) 49 D) 50

7.

6, 5, 10, 24, 16, 12, 11 say dizisinin medyan katr? A) 10 B) 11 C) 11,5 D) 12

590

8.

4, 8, 6, 12, 20, 10 say dizisinin ortancas ile aritmetik ortalamasnn toplam katr? A) 17 B) 18 C) 19 D) 20

12. a, b, c, d N ve a<b<c<d olmak zere a, a, b, b, b, c, d, d say dizisinin ortancas aadakilerden hangisidir? A)

b 2

B) b

C) 2b

D) b+c

9.

x ile y saylarnn aritmetik ortalamas 15tir. x, y ve z saylarnn aritmetik ortalamas 20 ise z says katr? A) 20 B) 24 C) 25 D) 30

13. 4, 8, x, 12, 6, 20, y say dizisinin aritmetik ortalamas 9 ise x + y toplam katr? A) 11 B) 13 C) 15 D) 18

10. Semann Matematik dersinin 1 ve 2. yazl puanlar 86 ve 85tir. Ortalamasn 90 yapmas iin Semann 3. yazldan ka almas gerekir? A) 97 B) 98 C) 99 D) 100

14. 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 99, 100 say dizisinin ortancas katr? A) 95 B) 95,5 C) 96 D) 96,5

11. 1, 2, 2, 3, 3, 3, 4, 4, 4, 4 say dizisinin tepe deeri ile ortalamasnn toplam katr? A) 7 B) 7,5 C) 8 D) 8,8

15. 3, 3, 5, 5, 7, 8, 16, 5, 7, 8 say dizisine aadaki saylardan hangisi katlrsa say dizisinin tepe deeri deimez? A) 3 B) 5 C) 7 D) 8

591

16. 4, 8, 12, 6, 7 saylarnn arasna aadaki saylardan hangisini katarsak medyan deimez? A) 6 B) 7 C) 8 D) 10

21. Ya ortalamas 14 olan 18 kiilik bir snfa, yalar 15 olan iki renci daha gelirse snfn ya ortalamas ka olur? A) 14,1 B) 14,15 C) 14,2 D) 14,3

17.

renci Says Not

2 1

3 2

5 3

6 4

4 5 22. 17 rencinin katld bir snavda alnan notlar 1, 1, 2, 2, 2, 2, 3, 3, 3, 3, 4, 4, 4, 4, 4, 5, 5tir. Bu snavda alnan notlarn tepe deeri katr? A) 2 B) 3 C) 4 D) 4,5

Yukardaki tabloda 7E snfndaki rencilerin Fen ve Teknoloji yazlsndan ald notlarn dalm verilmitir. Bu tabloya gre Fen ve Teknoloji yazlsndan alnan notlarn ortalamas katr? A) 3,30 B) 3,32 C) 3,35 D) 3,40

23. 4, 5, 5, 7, 7, 7, 8, 8, 9, 9, 10 say dizisinin tepe deeri ile ortancas arasndaki fark katr? A) 1 18. 6, 5, 7, 6, 4, 3, 3, a, 5 say dizisinin tepe deeri 5 ise ortancas katr? A) 4 B) 5 C) 5,5 D) 6 24. 10 tane saynn aritmetik ortalamas 18dir. Bu saylardan 8 ve 20 olan iki say karlrsa geriye kalanlarn aritmetik ortalamas ka olur? A) 16 19. 8, 8, 8, 8, 8, 8 dizisinin ortancas katr? A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 B) 18 C) 18,5 D) 19 B) 0 C) 2 D) 3

20. 18, 20, 30, 24, 22 say dizisinin eyrekler akl katr? A) 2 B) 4 C) 6 D) 8

25. 5 tane saynn aritmetik ortalamas 20dir. Bu saylarn arasna aadaki saylardan hangisi katlrsa aritmetik ortalama deimez? A) 0 B) 20 C) 40 D) 60

592

Birikimli Test

17

1.

(1)103 + (1)104 + (1)105 = A ise A aadakilerden hangisidir? A) 3 B) 1 C) 0 D) 1

6.

3 gmlei ve 2 pantolonu olan Sinan, bir pantolon ve bir gmlei ka farkl ekilde giyinebilir? A) 4 B) 5 C) 6 D) 9

2.

x Z olmak zere 3 x < 5 koulunu salayan x tam saylarnn toplam katr? A) 4 B) 5 C) 6 D) 7

7.

P(6,2) P(3,1) ileminin sonucu katr? P(7,2) P(5,2)

A)

27 22

B)

29 22

C)

30 19

D)

33 29

8. 3. (2x 3y 4c) (x + y c) ileminin sonucu aadakilerden hangisidir? A) x 3y + c C) x + 3y c B) x 4y 3c D) x 4y + 3c

A(2,4) noktasnn y eksisine gre simetrii olan K noktas aadakilerden hangisinde doru olarak gsterilmitir? A)
4 y K

B)
K

y 4

1 2 x
2 x

C) 4. Aadakilerden hangisi yanltr? A) () . () = (+) C) (+) . (+) = (+) B) () () = () D) (+) () = ()

2

D)

K y

4 y

9. 5.
4 ileminin sonucunun bir tam say a +1 olmas iin a aadakilerden hangisi olamaz?

Aadaki eitliklerden hangisi yanltr? A) 0, 3 0 =

__

3 10

B)

__ 6 = 0, 6 9

A) 3

B) 0

C) 1

D) 3

C) 1

__ 1 , =1 9 3

D) 1

__ 1 , = 1 25 0 4

593

10.

14. %20 indirimli sat fiyat 40 YTL olan bir rnn %20 zaml sat fiyat ka YTLdir?
.......... (1) 1. say (4) 2. say (9) 3. say

A) 50

B) 60

C) 70

D) 80

Yukardaki say rntsnde yer alan saylardan ilk tanesi e kareler kullanlarak ekildeki gibi modellenmitir. Buna gre bu rntde 15. sayya karlk gelen modelde ka tane e kare vardr? A) 225 B) 250 C) 275 D) 300 15.
d1 N 30 B 70 A

Yandaki ekilde d1 // d2, m(NAB) = 30 ve

m(ABC) = 70 ise x y katr?

d2

11. 3a 2 = 7 eitlii veriliyor. Buna gre 3a b 12 = 0 eitliinde b katr? A) 3 B) 0 C) 3 D) 6

D

A) 100

B) 70

C) 50

D) 40

12. Hangi saynn 3 katnn 2 fazlas 17dir? A) 8 B) 7 C) 6 D) 5 16.

A

ekildeki ABCDE dzgn begen ise

B

m(BC F) = x ka derecedir? 13. Bir marangoz, bir tahta parasn 5 paraya 10 saniyede ayryor. Ayn marangoz bir tahta parasn 9 paraya ka saniyede ayrr? A) 20 B) 21 C) 22 D) 24
x D C F

A) 60

B) 68

C) 72

D) 80

594

17.

B 120

Yandaki ekilde ABCD ikizkenar yamuk, |AD| = |BC| ve

Aadaki grafikte Kars ve Ardahan illerinin bir yl iinde aylara gre ya ve scaklk ortalamalar verilmitir.
Ya 300 250 200 150 Scaklk 30 25 20 15 10 5 A O MNMH T A E E K 0 300 250 200 150 100 50 0 A O MNMH T A E E K Ya Scaklk 30 25 20 15 10 5 0

m(ABC) =120 ise m(D) ka derecedir?

A) 50

B) 60

C) 100

D) 120

100 50 0

Kars

Ardahan

20, 21, 22 ve 23. sorular yukardaki grafiklere gre yantlaynz.

20. Ardahan ilinin hangi aydaki scaklk ortalamas ilk kez 15 C nin zerine kmtr? 18.
A 60 B 50 C ? P

A) Nisan C) Haziran

B) Mays D) Temmuz

Yukardaki ekilde PA ve PC nlar embere teettir. m(BAC) = 60 ve m(ACB) = 50 ise m(APC) ka derecedir? A) 20 B) 30 C) 40 D) 50 21. Kars ilinin hangi aydaki ya ortalamas en fazladr? A) Mart C) Mays B) Nisan D) Haziran

19. Aadakilerden hangisi yanltr? A) B) C) D) Her kare bir ekenar drtgendir. Her dikdrtgen bir paralelkenardr. Her kare bir dikdrtgendir. Dikdrtgenin kegenleri dik kesiir. 22. Ardahan ilinin scakl aadaki aylardan hangisinde dierlerinden daha fazladr? A) Ekim C) Nisan B) Haziran D) Temmuz

595

23. Kars ilinin scakl aadaki aylardan hangisinde dierlerinden daha azdr? A) Ekim C) Nisan B) Ocak D) Kasm

24. 4, 3, 10, 15, 1, 18, 19, 13, 21, 20, 19 Yukarda verilen say dizisinin medyan ile modunun toplam katr? A) 34 B) 30 C) 28 D) 24

25. Aada drt farkl blgenin yllk ya ve scaklk grafikleri verilmitir. Hangi seenekte verilen blgenin k aylarnda ald ya miktar dierlerinden daha fazladr? A)
300 250 200 150 100 50 0 O M NM H T A E E K A Ya Scaklk 30 25 20 15 10 5 0

B)
300 250 200 150 100 50 0

Ya

Scaklk 30 25 20 15 10 5

O M NM H T A E E K A

C)
300 250 200 150 100 50 0

Ya

Scaklk 15 10 5 0 5 10

D)
300 250 200 150 100 50 0

Ya

Scaklk 30 25 20 15 10 5

O M NM H T A E E K A

15

O M NM H T A E E K A

596

Cebir

SBS Snav Sorular Dalm % 27,5 Saylar

% 16,5
rntler ve likiler Cebirsel fadeler Denklemler

% 27,5

% 16,5 Geometri %23 lme

% 16,5 % 16,5 % 23

%16,5 Olaslk ve statistik % 16,5 Cebir

597

598

rntler verntler ve lilikiler r kile

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 18 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100

ekildeki gibi yz tane birim kareden oluan bir tablo bir kdn hem n hem de arka yzne birbirine akk olacak ekilde baslyor. Bu tablonun her iki yzne de 1den 10a kadar olan saylar yazlyor. Buna gre yukardaki ekilde 100, 58, 23 ve 19 saylarnn arkasnda hangi saylar yer alr? Bir rnt bulabilir misiniz?

599

rnek - zm

sl Saylar Bir saynn kendi ile tekrarl arpmna o saynn kuvveti denir. Bu tekrarl arpmnn sonucunu bulma ilemine kuvvet alma denir. a Z ve n Z+ olmak zere; an ifadesine, n tane ann arpm denir.
an = a . a . a . .. . a
n tan e

an

ifadesinde aya taban nye ise s (kuvvet) denir.

s (kuvvet), tabann ka kez yazlp arplacan gsterir.

51 = 5 52 = 5 . 5 53 = 5 . 5 . 5 54 = 5 . 5 . 5 . 5 . . . 5n = 5 . 5 . 5 . 5 ... . 5
n tan e

rnek 399
(+3)4 ifadesinin sonucunu bulalm. (+3)4 = (+3) . (+3) . (+3) . (+3) = (+9) . (+9) = +81.

Pozitif bir tam saynn btn kuvvetleri daima pozitiftir.

rnek 400
(3)2 ileminin sonucunu bulalm. (3)2 = (3) . (3) = +9

rnek 401
(2)3 = (2) . (2) . (2) = 8

600

rnek - zm

Hatrlatma (+) . (+) = (+) (+) . () = () () . (+) = () () . () = (+)

Negatif bir tam saynn tek say kuvvetleri negatif, ift say kuvvetleri ise pozitif bir tam saydr.

rnek 402
72 ileminin sonucunu bulalm. 72 = (7 . 7) = 49dur. Eksi iaretli saylarn kuvveti alnrken parantezin yeri dikkate alnr. Eer iaret, parantezin dnda ise kuvvet alrken iaret dikkate alnmaz. (5)
2

52

(5) . (5) 5.5 +25 25 olduuna dikkat edilmelidir. sl Saylarn zellikleri 1. Sfrdan farkl tm saylarn sfrnc kuvveti 1dir. a0 = 1 (a0) 00 tanmszdr. (15)0 = 1, (2570)0 = 1, (47)0 = 1 (7)0 ile 70 saylarnn birbirine eit olmadna dikkat ediniz. (7)0 = 1, 70 = 1dir. (7)0 70 2. Btn saylarn birinci kuvveti kendisine eittir. a1 = a 51 = 5 , 1051 = 105, (1000)1 = 1000

601

rnek - zm

rnek 403
[34 + (2)5]0 ileminin sonucunu bulunuz. Hi ilem yapmadan parentezin dna bakacak olursak, kuvvetin 0 olduunu grrz. Sfr hari tm saylarn sfrnc kuvveti 1dir. Buna gre [34 + (2)5]0 = 1dir.

10 Saysnn Pozitif Kuvvetleri 101 = 10 102 = 10 . 10 = 100 103 = 10 . 10 . 10 = 1000 104 = 10 . 10 . 10 . 10 = 10 000 . . . 10n = 10.10. ... .10 = 10000.............0
n tan e
n tan e

10 saysnn pozitif tam say kuvvetleri hesaplanrken 1in sana kuvvet says kadar 0 yazlr.

rnek 404
109 saysnn sonunda ka tane 0 vardr? 109 = 1 000 000 000 saysnn sonunda kuvvet says olan 9 tane sfr vardr.

rnek 405
53 . 1010 ileminin sonucu olan say ka basamakldr? 53 = 125 3 basamakl 1010 = 10 000 000 000 11 basamakl (sonunda 10 tane sfr var) 53 . 1010 = 1 250 000 000 000 3 + 10 = 13 basamakldr.

602

rntler ve likiler (K.1)

1. Aada sl olarak verilen saylar arpm biiminde yaznz. a. 53 =
.............................................................................. ........................................................................... ........................................................................ ..................................................... .................

Neler rendim?

55

3. Aadaki ifadelerin arasna <, >, = iaretlerinden uygun olan yaznz. a. 42 b. 52

..................

(4)3 (5)2 30 33 42

b. 112 = c. d. (3)5 (7)4

..................... ................

= =

c. (3)0 d. 23

e. 22 = f. 54 = g. a7 = h. m3 =

........................ ........................ ................

........................................................................... ...........................................................................

e. 24

.............................................................................. .............................................................................

f. (3)3 g. 104 h. 43 i. 34

(2)3 106 650 92 (1)1

...................

...................... ...................... ................

j. (1)0

2.

Aada sl olarak verilen saylarn deerlerini bulunuz. a. b. c. 34 =

..............................................................................

4.

Aada sl olarak verilen saylarn iaretlerini yaznz. a. (7)5 b. 55 c. (3)8

............................

(5)3 25

........................................................................

............................... .............................. ........................... ......................... .........................

............................................................................ ........................................................................... ........................................................................... .....................................................................

d. 70 = e. 105 =

d. (15)1

f. (15)0 = g. (9)2 =

e. (17)2 f. (108)0 g. 450

....................................................................... .....................................................................

h. (13)1 =

............................

603

5. Aada sl olarak verilen ifadeleri kkten bye doru sralaynz. a. (2)6, (2)3, 24, 32

6. Aada verilen saylar ka basamakldr? a. 1025 says

...................................

basamakldr.

..............................................................................

b.7.109 says .................................... basamakldr. c. 63.1011 says

.............................

basamakldr.

b.

50,

(5)1,

(5)2,

54 d. 27.1037 says
.............................

..............................................................................

basamakldr.

e. 108 + 127 says c. 70, 71, (7)3, (7)2

.....................

basamakldr.

f. 1014 + 1021 says

..............................................................................

..................

basamakldr.

g. 1010 1 says d. 33, (4)2, (6)0, 102

..............................................................................

.....................

basamakldr.

e. 102, 100, 102, 103

..............................................................................

f. 102, 72, (8)2, 92

..............................................................................

7. Aadaki ilemlerin sonucunda elde edilen saylarn sonunda ka tane sfr vardr? a. 84 . 105 b. 52 . 108

g. (2)5, (3)4, 42, 53

..............................................................................

..............................

..............................

h. (2)3, (3)3, (5)3, (4)3

..............................................................................

c. 600 . 1010

.........................

d. 1010 + 103 ..

.......................

604

rntler ve likiler (K.1)

1. 44 ifadesinin deeri aadakilerden hangisidir? A) 256 B) 16 C) 16 D) 256 5.

Konu Testi

54

32 + (3)2 ileminin sonucu katr? A) 18 B) 0 C) 9 D) 12

2.

x4 = 625 ise 2x katr? A) 32 B) 0 C) 5 D) 32 6. [(5)3 (7)2]0 ileminin sonucu katr? A) 1 B) 0 C) 1 D) 174

3.

a = 3 iin a3 a2 ileminin sonucu katr? A) 81 B) 36 C) 0 D) 27 7. Aadakilerden hangisi dierlerinden daha kktr? A) 22 C) (1)0 B) (3)2 D) 10

4.

a = 2 3 b = (3 ) c = (+3 )
3 2

ise aadaki sralamalardan hangisi dorudur? A) c<a<b C) b<a<c B) a<c<b D) a<b<c

8.

3a = 243 ve b3 = 125 ise a . b ileminin sonucu katr? A) 25 B) 0 C) 1 D) 5

605

9.

82 (5)3 ileminin sonucu aadakilerden hangisidir? A) 1 B) 0 C) 61 D) 189

13. 1015 1 ileminin sonunda elde edilen saynn sondan ka basama 9dur? A) 17 B) 15 C) 13 D) 9

10. 107 says ka basamakldr? A) 6 B) 7 C) 8 D) 10

14. 1020 + 105 ileminin sonunda elde edilen saynn sondan ka basama sfrdr? A) 20 B) 18 C) 5 D) 2

11. 35 . 1010 ileminin sonucunda elde edilen say ka basamakldr? A) 9 B) 10 C) 11 D) 13

12.

88

. ileminin sonucunda elde edilen saynn sonunda ka tane sfr vardr? A) 15 B) 13 C) 12 D) 8

1015

15. 82 + 92 + (+10)2 ileminin sonucu katr? A) 117 B) 1 C) 1 D) 117

606

rnek - zm

rntler rnt, aralarnda belirli bir kural bulunan saylar dizisidir. rntlerin kuraln 2n, 3n+1, 4n4...... gibi ifadelerle gsteririz. Buradaki n harfi, verilen rntdeki saylarn srasn ifade eden bir deikendir. nye rntnn n. says, temsilci says veya genel says denir. n yerine srayla sayma saylar konularak rntnn elemanlar elde edilir.

rnek 406
Kural 5n olan rntnn ilk 5 terimini bulalm. Saynn rntdeki Sra Numaras 1 2 3 4 5 Say 5.1=5 5 . 2 = 10 5 . 3 = 15 5 . 4 = 20 5 . 5 = 25

rnek 407
................................................ 1. sra ................................................ 2. sra ................................................ 3. sra ................................................ 4. sra .......................................................................................... 5. sra .......................................................................................... 6. sra .......................................................................................... 7. sra Yukardaki iekler belirli bir kurala gre dizilmitir. Buna gre 7. sradaki iek says ka olur?

607

rnek - zm

Satr numaras 1 2 3 4 n

Satr numaras ile iek says arasndaki iliki 2 . 1 1= 1 2.21=3 2.31=5 2.41=7 2n 1

iek says 1 3 5 7 ...

Yukardaki tabloya gre rntnn kural 2n 1dir. 7. sradaki iek saysn bulmak iin n yerine 7 yazmalyz. n = 7 iin 2 . 7 1 = 13 olduundan 7. srada 13 tane iek vardr.

rnek 408

1. say

2. say

3. say

4. say

Ayn uzunluktaki kibrit pleri kullanlarak yukardaki rnt elde edilmitir. Bu rntnn bir sonraki admnda ka kibrit p kullanlacan bulunuz. rntde kullanlan kibrit p saylar arasndaki ilikiyi bulalm. n=1 n=2 n=3 n=4 iin iin iin iin 3 . 1 2 = 1 tane 3 . 2 2 = 4 tane 3 . 3 2 = 7 tane 3 . 4 2 = 10 tane kibrit p kullanlmtr.

rntnn kural ise 3n 2dir. Buna gre 5. admda n = 5 iin 3.5 2 = 13 tane kibrit p kullanlr.

608

rnek - zm

rnek 409
3 8 13 18 23 ...... rntsnn genel says aadakilerden hangisidir? B) 3n1 C) 4n1 D) 5n2 A) 2n+1

Verilen saylarda n yerine sras ile 1, 2, 3, 4, ... saylarn verdiimizde rntdeki saylar bulmamz gerekir. Seenekleri tek tek inceleyelim. A) n = 1 iin 2n + 1 = 2 . 1 + 1 = 3 n=2 iin 2n + 1 = 2 . 2 + 1 = 5 2. say rntde 8dir. B) n = 1 iin 3n 1 = 3 . 1 1 = 2 1. say rntde 3tr. C) n = 1 iin 4n 1 = 4 . 1 1 = 3 n=2 iin 4n 1 = 4 . 2 1 = 7 2. say rntde 8dir. D) n = 1 n=2 n=3 n=4 n=5 iin iin iin iin iin 5n 2 = 5 . 1 2 = 3 5.n2=5.22=8 5n 2 = 5 . 3 2 = 13 5n 2 = 5. 4 2 = 18 5n 2 = 5 . 5 2 = 23

D kkndaki genel say, rntdeki tm saylarn doru bulunmasn salyor. O hlde rntnn genel says 5n 2dir.

rnek 410
1 5 9 13 17 22 .... rntsnde kural bozan say hangisidir? n=1 n=2 n=3 n=4 n=5 iin iin iin iin iin 4.13=1 4.23=5 4.33=9 4 . 4 3 = 13 4 . 5 3 = 17

n = 6 iin 4 . 6 3 = 21 olmal iken 6. say 22 olarak verilmitir. O hlde rntde kural bozan say 22dir.

609

rnek - zm

rnek 411
5 9 13 17 ..... rntsnde 5. saynn ka olduunu bulalm. n=1 n=2 n=3 n=4 n=5 iin iin iin iin iin 4.1+1=5 4.2+1=9 4 . 3 + 1 = 13 4 . 4 + 1 = 17 4 . 5 + 1 = 21dir.

rntnn kural 4n + 1 ve 5. say 21dir.

rnek 412
Genel says 7n 5 olan rntde 6. say katr? 6. sayy bulmak iin verilen kuralda n yerine 6 yazmamz gerekir. n = 6 iin 7 . n 5 = 7 . 6 5 = 42 5 = 37 Bu rntdeki 6. say 37dir.

Kibrit pleri ile oluturulan bir rntnn ilk ekli yukarda verilmitir. Bu rntde 7. admdaki ekil ka kibrit pnden oluur?

A) 31

B) 36

C) 41

D) 42

zm
rntnn her bir admndaki kibrit plerinin saysn aadaki gibi bir tabloyla gsterebiliriz. Adm Kibrit p says 1 6 2 11 3 16 ... ...

Buna gre rntnn genel saysn 5n+1 eklinde yazabiliriz. Buna gre 7. admdaki ekilde bulunan kibrit p saysn n = 7 alarak 5n + 1 = 5 . 7 + 1 = 36 olarak buluruz. Yant: B

610

rnek - zm

rnek 413
Kural 6n + 1 olan rntnn 5. says ile 7. saysnn toplam katr? 5. sayy bulmak iin n yerine 5 yazmamz gerekir. n = 5 iin 6n + 1 = 6 . 5 + 1 = 31dir. 7. sayy bulmak iin yine n yerine 7 yazmamz gerekir. n = 7 iin 6 . n + 1 = 6 . 7 + 1 = 43tr. 5. say ile 7 saynn toplam 31 + 43 = 74tr.

rnek 414
Kural 3n + 5 olan rntnn ilk 6 teriminin toplam katr? rntnn ilk terimini olutururken n yerine sras ile 1, 2, 3, 4, 5, 6 koymamz gerekir. n=1 n=2 n=3 n=4 n=5 n=6 iin iin iin iin iin iin 3n + 5 = 3 . 1 + 5 = 8 3 n + 5 = 3 . 2 + 5 = 11 3n + 5 = 3 . 3 + 5 = 14 3n + 5 = 3 . 4 + 5 = 17 3n + 5 = 3 . 5 + 5 = 20 3n + 5 = 3 . 6 + 5 = 23

Buna gre rntnn ilk 6 teriminin toplam 8 + 11 + 14 + 17 + 20 + 23 = 93tr.

rnek 415
Kural 3n 2 ve 3n + 1 olan rntlerin 6. saylarnn toplam katr? Her iki rntnn kuralnda da n yerine 6 yazalm. lk rntde n = 6 kinci rntde n = 6 iin iin 3 . n 2 = 3 . 6 2 = 16dr. 3 . n + 1 = 3 . 6 + 1 = 19dur.

Birinci rntde 6. say 16, ikinci rntde ise 19dur. Bu saylarn toplam 16 + 19 = 35tir.

611

Neler rendim?

56

rntler ve likiler (K.2)

3. Aadaki rntlerde kural bozan

1. Aada kural verilen rntlerin ilk 5 terimini yaznz. a. 3n + 2 ..................................................................... b. 4n 1 ........................................................................ c. 5n 3 ........................................................................ d. 2n + 5 .................................................................... e. 7n 6 ...................................................................... f. n 4 ........................................................................ g. n + 4.....................................................................

saylar yuvarlak iine alnz. a. 2 b. 4 c. 1 d. 9 0 6 2 1 8 4 4 9 8 15 6 12 8 14

11 14 17 21

11 13

2. Aada verilen saylarn oluturduu rntlerin kuraln bulunuz. a. 3 1 1 3 5 4. Aadaki rntlerde soru iaretli yerlere gelmesi gereken saylar bulunuz. b. 9 12 15 18 21 a. 1 b. 3 c. 0 5 10 15 20 c. 2 d. 7 e. 10 f. 8 7 10 8 8 20 17 13 17 14 9 ? 26 19 ? 20 ? 40 ? ? 31 ? ? ? ? ? ? 12 60 53

Kural: ............................................................................

Kural: ............................................................................

Kural: ............................................................................

d. 5

13

17

21

Kural: ............................................................................

612

5. Genel says 5n + 3 olan rntnn 10. saysn bulunuz.

7.
____ 1. say 2. say 3. say 4. say

Yukarda ayn uzunluktaki kibrit pleri ile oluturulan bir rnt grlmektedir. a. Kullanlan kibrit plerinin saylar arasndaki ilikiyi gsteren bir tablo oluturunuz.

b. Bu rntnn genel saysn bulunuz.

6. 4n 7 kural ile verilen rntnn 1. says ile 2. saysnn toplamn bulunuz.

c. 10. admda ka tane kibrit p kullanlacan bulunuz.

613

Konu Testi

56

rntler ve likiler (K.2)

5. 5, 12, 20, 26, 33, ... rntsnde kural bozan say aadakilerden hangisidir? A) 5 B) 12 C) 20 D) 26

1.

6, 10, 14, 18, 22, ... rntsnn kural aadakilerden hangisidir? A) 6n C) 5n + 1 B) 4n + 2 D) 3n + 3

6.

Aadaki say dizilerinden hangisi bir rnt oluturur? A) 3 4 14 3 2 6 21 7 5 7 28 8 9 8 35 14 11

2.

5, 11, 17, 23, 29, ... rntsnde 6. say aadakilerden hangisidir? A) 30 B) 33 C) 35 D) 37

B) 7 C) 1 D) 0

7. 3. Kural 2n + 5 olan rnt aadakilerden hangisi olabilir? A) 7 B) 5 C) 1 D) 2 9 8 4 7 11 11 7 12 13 14 10 17 15 17 13 22

Aadaki say rntlerinden biri dierlerinden farkl bir kurala gre dizilmitir. Farkl olan rnt hangisidir? A) 1 B) 3 C) 1 D) 2 6 7 5 6 11 11 9 10 16 15 13 14 21 19 17 18

8. 4. Kural 3n + 4 olan rntnn 7. says katr? A) 16 B) 19 C) 22 D) 25

4, 8, 12, 16, 20, ... rntsnn kural aadakilerden hangisidir? A) 3n + 1 C) 2n + 2 B) 4n D) 5n 1

614

Konu Testi

9.

1, 8, 15, 22, 29, ... rntsndeki 8. say aadakilerden hangisidir? A) 36 B) 43 C) 50 D) 57

13. Aadaki ekillerden hangisi eit uzunluktaki 6 kibrit p ile oluturulabilir? A) B)

C)

D)

10. Aadaki say dizilerinden hangisi bir rnt oluturmaz? A) 0 B) 1 C) 8 D) 4 2 6 16 10 4 10 24 16 6 15 32 22 8 17 40 28

14.

10

...

Yukarda verilen rntsnn kural aadakilerden hangisidir? A) n 3 11. 6, 13, 20, 28, 34, .... rntsnde kural bozan say aadakilerden hangisidir? A) 13 B) 20 C) 28 D) 34 C) 2n 4 B) 2n + 3 D) 3n 5

12. Kural 4n + 5 olan rntnn 7. say ile 5. saynn toplam katr? A) 8 B) 30 C) 46 D) 58

15. Kural 5n + 4 olan rntnn 6. says ile 5. says arasndaki fark katr? A) 5 B) 8 C) 12 D) 15

615

Blm Sonu Testi 18

rntler ve likiler
6. D) 27 A)a a negatif bir say olduuna gre aadakilerden hangisi daima negatiftir? B) a 2 C) a 4 D) a 3

1.

(33) ileminin sonucu katr? A) 27 B) 9 C) 9

2.

x = 5 ve x = 2 ise xy katr? A) 25 B) 10 C) 10 D) 25 7. Aadakilerden hangisi yanltr? A) 24 = 2 . 2 . 2 . 2 = 16 B) 70 = 1 C) (5)2 = (5) . (5) = +25 D) (1)5 = [(1) . (1) . (1) . (1) . (1)] = 1

3.

m = 7 iin m + m2 ileminin sonucu katr? A) 21 B) 0 C) 56 D) 70

8.

a = 72, b = (7)2, c = (5)2 ise aadaki sralamalardan hangisi dorudur?

4.

3a = 729 ise a katr? A) 5 B) 6 C) 7 D) 8

A) a < c < b C) c < a = b

B) a = b < c D) b < c < a

5.

(1)4n+2 (1)2n1 ileminin sonucu katr? A) 2 B) 1 C) 0 D) 1

9.

12 22 + 32 42 + 52 ileminin sonucu katr? A) 0 B) 9 C) 15 D) 20

616

10. a5 = 32 ve b2 = 144 ise a b ileminin sonucu katr? A) 10 B) 0 C) 14 D) 24

14. 5, 2, 1, 4, 7, ... rntsnn genel says aadakilerden hangisidir? A) 3n 8 C) 5n 7 B) 2n 9 D) 2n + 3

11. 1012 + 107 ileminin sonucunda elde edilen say ka basamakldr? A) 7 B) 12 C) 13 D) 20

15. 7, 5, 3, 1, ... rntsnde 5. say aadakilerden hangisidir? A) 0 B) 1 C) 2 D) 3

12. 92 . 105 ileminin sonucunda elde edilen say ka basamakldr? A) 5 B) 7 C) 9 D) 10

16. Genel says 2n 10 olan rnt aadakilerden hangisi olabilir? A) 10 B) 0 C) 8 D) 4 5 4 6 3 0 8 4 2 5 12 2 1 10 16 0 0

13. 1000 . 107 ileminin sonucunda elde edilen saynn sondan ka basama sfrdr? A) 7 B) 8 C) 9 D) 10

17. 13, 16, 19, 21, 25, ... rntsnde kural bozan say aadakilerden hangisidr? A) 25 B) 21 C) 19 D) 16

617

18. Kural 12n 7 olan rntde 9. say katr? A) 5 B) 29 C) 53 D) 101

22. Kural 7n + 4 olan rntde 3. say ile 6. saynn toplam katr? A) 80 B) 71 C) 66 D) 58

19. Aadaki say dizilerinden hangisi bir rnt oluturmaz? A) 7 B) 9 C) 4 D) 0 3 6 1 2 1 3 6 4 2 0 11 6 4 3 16 8

23. 13, 20, 27, 30, 41, .... rntsnde kural bozan say aadakilerden hangisidir? A) 30 B) 27 C) 20 D) 13

20. 3, 4, 11, 18, ... rntsndeki 10. say katr? A) 25 B) 32 C) 46 D) 60

24. 8, 1, 6, 13, ... rntsnn kural aadakilerden hangisidir? A) n 9 C) 7n 15 B) 2n 6 D) 10n 2

21. Genel says 13n 5 olan rntde 5. say katr? A) 50 B) 55 C) 60 D) 65

25. 9, 1, 7, 15, ... rntsnn 7. says katr? A) 31 B) 39 C) 46 D) 53

618

Birikimli Test

18

1.

(+2) . (3) . (4) . (5) ileminin sonucu katr? A) 120 B) 60 C) 40 D) 100

5.

n! = 120 ise n katr? A) 2 B) 3 C) 4 D) 5

6.

5! 3! ileminin sonucu katr? 3!

A) 8 2.
a = 0, 25 b = 0, 25 c = 0, 2 5
__ __

B) 15

C) 19

D) 23

7. sramalardan hangisi

ise aadaki dorudur? A) a = b < c C) c < b < a

450 YTL, yllk yzde ka faiz oran ile 16 ayda 270 YTL faiz geliri getirir? A) 10 B) 25 C) 30 D) 45

B) b < a < c D) c < a < b

8.

E ve B iki olay olmak zere,

1 O (A ) = , 4 3 O (B )= ve 5

3.

a : b : c = 2 : 3 : 5 ve 2a b + 3c = 32 ise b katr? A) 4 B) 5 C) 6 D) 10

O (A B )=

1 ise 10

O(AB) katr?
1 5 1 2 3 4

A)

B)

C)

D) 1

4.

1 3 leminin sonucu katr? 1 3+ 3 3

9. D) 1

A) 1

B)

4 5

C)

3 4

1, 3, 18, 22, 3, 5, 3 say dizisinin tepe deeri katr? A) 1 B) 3 C) 5 D) 22

619

10. 1, 7, 7, 13, 19, 24, 24, 30, 32 say dizisinin ortanca deeri katr? A) 19 B) 24 C) 30 D) 32

13.

A C

E D

d1 d2

ekilde d1//d2 , m(BCD) = 40 ve m(CBA) = 10 ise m(BAE) ka derecedir? A) 40 B) 50 C) 60 D) 70

11. evre uzunluu 22 cm olan emberin alan ka cm2 dir? A) 75 B) 86 C) 100 D) 121

14.

ekildeki ABCD ve ECFG birer karedir. 6|FC| = |DC| = 12 cm

G D F

E C

ise boyal alan ka cm2 dir? C) 144 D) 150

A) 96

B) 140

12.

ekildeki ABCD paralelkenarnda 3|DC| = 2 |BH| ve

15.

A D

Yandaki emberde m(BDC) = 62 ve m(BCA) = 54 ise

A(ABCD) = 96 cm2 ise |BH| ka cmdir? C) 12 D) 18

B C

A) 4

B) 6

m(ABC) ka derecedir? C) 56 D) 52

A) 64

B) 60

620

16.

a c b

19. 3x = 81 ve 5y = 125 ise xy ileminin sonucu katr? A) 12 B) 16 C) 64 D) 72

Yukardaki ekilde k// dir. Verilen a llerine gre aadakilerden hangisi dorudur? A) a+b = c C) a+b+c = 360 B) a+b+c = 180 D) ba = c

17. Bir dzgn ongenin ka kegeni vardr? A) 7 B) 10 C) 35 D) 70

20. a = 5 iin a3 a2 ileminin sonucu katr? A) 150 B) 125 C) 0 D) 100

18. Bir begenin d alarnn lleri toplam ka derecedir? A) 90 B) 180 C) 270 D) 360

21. 24 (3)3 + 150 ileminin sonucu katr? A) 1 B) 12 C) 20 D) 54

621

22. 54 . 108 ileminin sonucunda elde edilen say ka basamakldr? A) 11 B) 10 C) 9 D) 8

23. 3, 1, 5, 9, 13 ... rntsnn kural aadakilerden hangisidir? A) 3n 6 C) 5n 8 B) 2n + 4 D) 4n 7

24. 1, 1, 2, 5, 7, 13, ... rntsnde kural bozan say aadakilerden hangisidir? A) 1 B) 1 C) 2 D) 5

25. Genel says 5n 4 olan rntnn 15. says katr? A) 75 B) 71 C) 67 D) 63

622

CEBRSEL CEBRSEL FADELER

FADELER
Aklnzdan bir say tutun. 3 ekleyin 2 ile arpn 4 ekleyin 2ye bln Sonutan tuttuunuz sayy karn. Ka buldunuz? Neden sonu hep ayn kyor? Aklayabilir misiniz?

623

rnek - zm

Matematiksel fadeler Matematikte durumlar arasndaki ilikileri saylar, semboller ve ilemlerle ifade ederiz.

Szl fade
On n iki eksii kinin be kat On sekizin drtte biri

Matematiksel fade Sembol (Say ve lem) le fade

13 2 2.5
18. 1 18 = 4 4 1 28 = 7 7

Yirmi sekizin yedide biri

28.

On sekizin iki fazlasnn yars

18 +2 2 1 (4 . 5)+2 (4 . 5 )+2 . = 4 4

Drdn 5 katnn 2 fazlasnn eyrei

Yedinin yedi katnn 1 fazlasnn te biri

1 (7 . 7)+1 (7 . 7 )+1 . = 3 3

Saylarn yerine harfler kullanarak da matematiksel ifadeler yazabiliriz.

Szl fade
Bir say Bir saynn bir eksii Bir saynn bir fazlas Bir saynn iki katnn fazlas Bir saynn fazlasnn iki kat x x1

Cebirsel fade Sembol le fade

x+1 2x +3 (x + 3) . 2
x +5 x . 1 = 2 +5 3 2 3

Bir saynn yarsnn be fazlasnn te biri

624

rnek - zm

Aadaki tabloda toplama ve karma ilemlerinin zelliklerini cebirsel olarak gsterelim. Toplama leminin zellikleri 2+3=3+2 4+ (2 + 3) = (4 + 2) +3 2+0=0+2=2 Cebirsel Gsterim (Harfli fade) a+b=b+a c+ (a + b) = (c + a) +b a+0=0+a=a zellik Ad Deime Birleme Etkisiz Eleman

Cebirsel ifadelerde (+) ya da () iaretleriyle birbirinden ayrlan paralarn her birine terim denir. Terimlerin saysal arpanlarna kat say denir.

rnek 416
2c2 + 5a b cebirsel ifadesinde tane terim vardr. Bunlar 2c2, 5a ve (b) dir. c2 nin kat says : 2 ann kat says : 5 bnin kat says : 1 (2) kuvvet (s) 2 c 2 + 5a b
14444244443

(5) (1)

kat saylar

Harfli ya da cebirsel ifadelerde harfleri ve kuvvetleri ayn olan terimlere benzer terimler denir. Benzer terimli cebirsel ifadelerle toplama veya karma ilemi yaplabilir.

rnek 417
a2b ile 3a2b benzer terimlerdir. Buna gre a2 b + 3a2b = 4a2b olur. 7xy ile 21xy benzer terimlerdir. Buna gre 7xy 21xy = 14xy olur. 3x2y ile xy2 benzer terimler deildir. Bu terimler ile toplama ya da karma ilemi yaplamaz.

rnek 418
13ab2 10a2b + 5ab2 + 7 a2b ab ilemini yapalm.

13 ab2 10a2 b +5 ab2 +7 a2 b ab ifadesinde benzer terimler kendi aralarnda toplanr.

18 ab2 3a2b ab olarak bulunur.

625

Neler rendim?

57

Cebirsel fadeler (K.1)

1.

Aada verilen szl ifadelere karlk gelen cebirsel ifadeleri a, b ve c harflerini kullanarak yaznz. Bir saynn iki fazlas Bir saynn yarsnn iki fazlas Bir saynn katnn bir eksii Bir saynn be katnn eksii Bir saynn iki eksiinin te biri Bir saynn drtte birinin bir fazlas Bir saynn be eksiinin eyrei Bir saynn fazlasnn drt kat Bir saynn iki fazlasnn yedi kat ...................................................................................... ...................................................................................... ...................................................................................... ...................................................................................... ...................................................................................... ...................................................................................... ...................................................................................... ...................................................................................... ......................................................................................

Bir saynn drt fazlasnn yarsnn eksii ......................................................................................

2.

Aadaki cebirsel ifadelerin slerini ve kat saylarn verilen tabloda yerlerine yaznz. Cebirsel fade 5a2 7b a2 3x
1 2 y 2

Katsay

Cebirsel fade
1 2 x 3
1 x 2

Katsay

5x1 30x2 12x

1 2 x 5

2x

626

3.

Aadaki tabloda verilen ifadelerin benzer olanlarn birbiri ile eleyiniz. 2a2b
1 3 xy 2
3 mn2 4

ba 5xy3 3acb2 8t3z2

1 2 a b 2

10b2ac t3z2 5xyz

mn2 xyz

ab ab2c z 2t 3

2ba 5ba2 3xy3

5mn2
1 xyz 2

4.

Aadaki cebirsel ifadelerdeki toplama ve karma ilemlerini yapnz. 5x2y 2x2y + 8x2y + xy 3ab2 ab2 + 4ab2 + a b
1 2 c + 4a 2

= =

......................................................................................

......................................................................................

13c2 5a

= = = = =

......................................................................................

7xy 8xy2 + 3xy xy2 10a + b 7a + 3b ab + ab2 8xz xz2 + 4xz + 5xz2 5xy2 3xy + 8y2 + 7xy

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

......................................................................................

627

Konu Testi

57

Cebirsel fadeler (K.1)

5. 3a2 4b2 5c cebirsel ifadesindeki terimlerin kat saylarnn toplam katr? A) 3 B) 4 C) 5 D) 6

1.

Bir saynn fazlasnn sekizde biri ifadesinin cebirsel gsterimi aadakilerden hangisidir? A) (x + 3) . 8 C)
(x + 3) 8 x B) + 3 8

D)

x 3 8

6.

3(a b) b ileminin sonucu aadakilerden hangisidir? A) 3a B) 3b C) 3a 4b D) a 4b

2.

m4 cebirsel gsterimi aadaki szl 2 ifadelerden hangisine karlk gelir?

A) Bir saynn iki katnn 4 fazlas B) Bir saynn 4 eksiinin yars C) Bir saynn 4 fazlasnn yars D) Bir saynn yarsnn 4 eksii 7. (y x) cebirsel ifadesi aadakilerden hangisine eittir? A) x y C) x + y B) (x y) D) x + y

3.

3a2b 4ab 5a + 7a2 3c ok terimlisinin terim says katr? A) 7 B) 6 C) 5 D) 4 8. Aadaki harfli ifadelerden hangisinin ss dierlerinden daha byktr? A) 3x B)
1 2 x 2

C)

1 2

D)

1 2x

4.

Aadaki cebirsel ifadelerden hangisinde ikiden ok benzer terim vardr? A) 4x2 5x 12 + 2x2 3a 14x2 B) 3ab 4a2 4b + ab C) 4a2b 5ab2 3ab + 4a + 5b D) 5x2 4y2 5x2 + 4t2 5z2
1 ab 2

9.

Aadaki cebirsel ifadelerden hangisinin kat saylar toplam dierlerinden daha byktr? A) 12x2 8x + 5y C) 5x3 4xy + x B) 3x3 7x + 12y D) 9x + 5xy x

628

10. 9xy y + yx +

y2 cebirsel ifadesi aay dakilerden hangisine eittir?

x2 + 2x cebirsel ifadesinin szel ifadesi aadakilerden hangisi olabilir? A) Bir saynn iki katnn karesi B) Bir saynn karesi ile iki katnn toplam C) Bir saynn karesinin iki kat D) Bir saysnn yars ile karesinin toplam

A) 10xy C) 2y + 10xy

y2 B) 10xy y

D) 2y

11. a2b + 3ab 4ab2 + 4b2a cebirsel ifadesi aadakilerden hangisine eittir? A) a2b 4b2a C) 5ab2 + 3ab B) 4a2b + 3ab D) a2b + 3ab

14. Hangi saynn iki katnn karesi 16dr? sorusuna karlk gelen cebirsel gsterim aadakilerden hangisidir? A) (2a)2 = 16 C) a = 16 2
2

B) (2 + a) = 162 D) (a 2) = 162

12. Aadaki cebirsel ifadelerden hangisine xy terimi eklenirse sonu x2 + xy olur?

2 A) 2z 2 x +2x 2 z 2 2 2 B) z 2 x +(z)2 2

15. Hangi saynn yarsnn 2 fazlasnn drtte biri 2dir? sorusuna karlk gelen cebirsel gsterim aadakilerden hangisidir?
x A) +2 . 4 = 2 2 x 1 C) +2 . = 2 2 4 x +2 . 1 B) =2 2 4 x D) +2 = 2 . 4 2

C)

5x 2 x2 +z 2 4 4

2 y2 x 2 y2 D) 3x + + 4 2 4 2 13.

629

rnek - zm

Cebirsel fadelerin arpm

x 1 x x x.x= x2 1 1 x 1 1 1.1=1 x x x.1=x 1

Hseyin Usta, bir odann zemininde bulunan farkl dikdrtgensel blgeyi; yukarda ekilleri verilen karo talarn kullanarak deyecektir. Her bir blge iin kullanlan karo talarnn says ve yerleimi aadaki gibidir. Buna gre karo ta denecek olan dikdrtgensel blgelerin alanlarna karlk gelen cebirsel ifadeleri yazalm. I. oda
x+2

II. oda
x+3

III. oda
x+2

x . (x + 2)

x +

x (x + 3)

x + 1

x . (x + 2)

1 . (x + 2)

ilem x . (x + 2) dir. arpma ileminin dalma zelliinden yararlanarak bu iki cebirsel ifadeyi arpalm: x . (x + 2) = x . x + 2x = x2 + 2x bulunur.

x (x + 3)

ilem (x + 1) (x + 2) dir.

ilem (x + x) . (x + 3) tr. (x + x) (x + 3) = (2x) (x + 3) (2x) (x + 3) = 2x . x + 2x . 3 = 2x2 + 6x bulunur.

(x + 1) (x + 2) = x.x + x.2 + 1.x + 1.2 = x2 + 2x + x + 2 (Benzer terimler toplanr) = x2 + 3x + 2 bulunur.

ki cebirsel ifadeyi arparken arpma ileminin toplama ilemi zerine dalma zelliini kullanrz.

ki cebirsel ifade arpldktan sonra benzer olan terimler toplanr.

630

rnek - zm

rnek 419
x+4

x . (x + 4)

4 . (x + 4)

Yukarda modeli verilen cebirsel ifadeyi iki farkl ekilde bulalm.

I. zm: (4 + x) . (x + 4) = (x + 4) . (x + 4)

= (x + 4) . (x + 4)

=x.x+x.4+4.x+4.4 = x2 + 4x + 4x + 16 = x2 + 8x + 16

II. zm:
x+4

x . (x + 4)

x . (x + 4) + 4 . (x + 4) = x (x + 4) + 4 (x + 4) =x.x+x.4+4.x+4.4

= x2 + 4x + 4x + 16 = x2 + 8x + 16

4 . (x + 4)

x+4

631

rnek - zm

sl Cebirsel fadelerle arpma lemi

Taban ve s nedir?
y3 )

s (kuvvet) x
2

s (kuvvet) a
5

(4x (x y) .
2

taban
1

taban s (kuvvet) a1 = a ss 1 olan saylarn slerini yazmamz gerekmez.

taban
x2 y
4 xy 3

ki cebirsel ifade arplrken; ayn tabanl cebirsel ifadelerin sleri toplanr, ortak tabana s olarak yazlr. Cebirsel ifadelerin kat saylarnn arpm, ortak tabann kat says olarak yazlr.

rnek 420
x2y ile 4xy3 ifadelerini arpalm.

x2y . 4xy3

= 1 . 4 . x2y . xy3 =4 = x2y . . xy3 y1+3 4x2+1

(Kat saylar 1 ve 4tr.) (Kat saylarn arpm, kat say olarak yazlr.) (x2 ile x ve y ile y3 ayn tabanl terimlerdir; sleri toplanr.)

= 4x3y4 bulunur.

rnek 421
6x4(2x 3x2 + z) ilemini yapalm.

6x4(2x 3 x2 + z)

= 6x4.2x 6x4.3x2 + 6x4. z = 12x4+1 18x4+2 + 6x4. z = 12x5 18x6 + 6x4z

632

rnek - zm

Kenar uzunluklar a cm olan karesel blge eklindeki bir kt paras kenarlarndan ekildeki gibi kesiliyor. Oluan karesel blgenin alan aadakilerden hangisiyle ifade edilir? A) a2 6a + 36 C) a2 12a + 12 B) a2 6a + 12 D) a2 12a + 36

zm
Kalan kt parasnn kenar uzunluklarn yazalm. Kalan kt paras, bir kenarnn uzunluu (a 6) birim olan bir karesel blgedir. Bu blgenin alann aadaki gibi bulabiliriz. (a 6) . (a 6) = a2 6a 6a + 36 = a2 12a + 36 Yant: D Cebirsel fadelerle Blme lemi ki cebirsel ifade birbirine blnrken, ayn tabanl terimlerde blnenin ssnden blenin ss karlr. Elde edilen s ortak tabana yazlr. Cebirsel ifadelerin kat saylarnn blm, blmn kat says olarak ortak tabana yazlr.
a6

a6

rnek 422
x7 a5 z4 = A, = B , 3 = C ise A, B ve Cnin eitlerini bulalm. a x5 z

A = x75 = x2

B = a51 = a4

C = z43 = z1 = z olarak bulunur.

rnek 423
15x 5 y 3 3x 2 y

ifadesini en sade ekilde yazalm.

15x 5 y 3 15 52 31 = x . y = 5x 3 y 2 bulunur. 3 3x 2 y

633

Neler rendim?

58

Cebirsel fadeler (K.2)

1.

Aada verilen cebirsel ilemlere karlk gelen modelleri iziniz. Modellerinizde aadaki cebir karolarn kullannz.
x 1 1 x x x x 1 1 x 1 1

a. (x + 2) x Model:

b. (x + 2) (x + 3) Model:

c. (x + 1) (x + 2) Model:

d. (x + 3) (x + 1) Model:

e. (x + 4) (2x) Model:

f. (x + 1) (2x + 1) Model:

634

2.

Aadaki cebirsel ilemleri yapnz. (2x xy) . x =

......................................................................................

(x + xy) . 5x

......................................................................................

(3x xy) . 5y

......................................................................................

(2x y) (x + 3y)

......................................................................................

(3a b) (b + a)

......................................................................................

(a 2) (b + 4)

......................................................................................

(2x2y) . (4xy)

......................................................................................

(6xy) . (3x2y)

......................................................................................

(4x2y + x) . (x + y)

......................................................................................

(5xy + xy) . (x2y + xy)

......................................................................................

(4xy 5x2) . (4x3)

......................................................................................

(6x2y 4xy2) (x + y)

......................................................................................

100x 2 50x 2 y x xy

......................................................................................

8x 3 y 2 xy 2 2 4x

......................................................................................

635

Konu Testi

58
x+2

Cebirsel fadeler (K.2)

5. k = 1 ve A) 2 = 1 ise B) 1 C) 0 D) 2

1.

(k + 1) (2 + 2) ileminin sonucu katr?

x + 1 x 1 1

Yukarda modellenen arpma ileminin sonucunda aadaki cebirsel ifadelerden hangisi elde edilir? A) x2 +3x + 2 C) x2 + 4x + 1 B) x2 + x + 1 D) x2 + 3x + 5

6.

8a 2 4a ifadesinin en sade hli aada2a

kilerden hangisidir? A) 4a 2 C) 2a 1 B) 2 4a D) 1 2a

2.

Aadakilerden hangisi yanltr? A) 5a + 7 bir bilinmeyenli bir harfli ifadedir. B) 8x 3 bir cebirsel ifadedir. C)
1 m 4n + k terimli bir ifadedir. 3
1 y +z ifadesinin kat saylar topla2 m 6dr.

7.

2a (4 3a) + 4a2 + 3a ifadesinin en sade hli aadakilerden hangisidir? A) 9a a2 C) 11a a2 B) 10a 2a2 D) 11a 2a2

D) 5x

3.

8x 3y2 5xy ifadesinin kat saylar toplam katr? A) 8 B) 5 C) 3 D) 0

8.

5k (k k2) + 5k3 4k2 ifadesinin en sade hli aadakilerden hangisidir? A) 2k2 B) k2 C) k2 D) 2k2

4.

8x 2 y 3 2xy 2

ileminin sonucu aadakilerden 9. B) 4xy D) 4xy (2x 1) (x + 2) ileminin sonucu aadakilerden hangisidir? A) x2 3x 2 C) 2x2 + 3x +2 B) x2 3x +2 D) 2x2 + 3x 2

hangisidir? A) 4x2y C) 4x2y

636

10.

2 3 1 a a a +a ileminin sonucu aa5 5 4 dakilerden hangisidir?

14. (a + 2) (a + 1) cebirsel ifadesi aadaki modellerden hangisindeki boyal blgenin alanna karlk gelir?
A)
a a 1 a

A)

11a 20

B)

10a 21

C)

7a 22

D)

5a 11

B)
a 1

1 1

C)

11.

x y 1 2x 2 + x 2 ileminin sonucu aaxy 2

D)
1 a a 1

dakilerden hangisidir? A) 2x2 C)

1 2 x 2

B) x2 D) x2

1 1

12. 4xy 4x + 6y + ( 2y) ileminin sonucu aadakilerden hangisidir? A) 4(xy x + y) C) 4xy 5x + 6y B) 4(x2y x) D) 4xy 3x + 8y

15. (x + 1) (x + 2) cebirsel ifadesi aadakilerden hangisindeki boyal blgenin alanna karlk gelir?
A)
x 1 1 1 x 1

B)
x 1 1

C)

7x . 13. 13x 2 5x . x x ileminin sonucu x aadakilerden hangisidir?

2

x x 1 1 1

1 1

D)
x 1 1

1 1 1

A) C)

6x2 8x2

5 7x

B) 8x 7 D) 8x3 7x2

637

Blm Sonu Testi 19

Cebirsel fadeler
7. 4ab2 + 12a2b 9ab2 + a2b ifadesinin en sade hli aadakilerden hangisidir? A) 5ab2 + 13a2b C) 13ab2 + 5a2b B) 5a2b 13ab2 D) 13a2b2 5a2b2

1.

(x y) (x y)2 cebirsel ifadesinin sadelemi hli, birbirinden farkl ka terimden olumutur? A) 2 B) 3 C) 4 D) 5

2.

x2y2 ifadesinin kat saylar 3xy2 6x2y + ka olmatoplamnn sfr olmas iin ldr? A) 3 B) 1 C) 3 D) 4

8.

3x2y, 6xy2, xy, 7x, x, xy2, 4xy Yukardaki cebirsel ifadelerden hangisi benzer terimi ile birlikte verilmemitir? A) x C) 3x2y B) xy2 D) 4xy

3.

6x2

+ + 5 cebirsel ifadesinin sadelemi hli aadakilerden hangisidir? A) 7x2 + 5y2 C) 6x2 + 5y B) 7x2 + 5y2 5 D) 6x2 + 5y2 5 9.
3 2 5 x x x+ + 5 3 6 2

5y2

x2

cebirsel ifadesinin en

sade hli aadakilerden hangisidir? 4. 3p + 3r + 3s ifadesinin sadelemi hli aadakilerden hangisidir? A) 9prs C) 3p+r+s B) 3prs D) 3p+3r+3s A)
13x 5 + 30 6 13x 30

B)

17x 1 + 30 2 26x 30

C)

D)

5.

6xy3 xy3 ileminin sonucu aadakilerden hangisine eittir? A) 6xy3 C) 5x3y B) 5xy3 D) 4xy

10.

3 . ab (+8c) ifadesi aadakilerden 4

hangisine eittir? A)
3 abc 4

B) abc D) 6abc

C) 24abc 6.
a+1 a+5

Yandaki dikdrtgenin evre uzunluunun harflere bal olarak ifade edilmi hli aadakilerden hangisidir? B) 4a+4 D) 6a+2

11. 2a . (4x 3y) ifadesi aadakilerden hangisine eittir? A) 8ax C) 12xy + 6ay B) 8ax 6ay D) 6ax + 12xy

A) 2a+6 C) 4a+12

638

12.

1 . x (3x 2) ifadesinin en sade hli aa2

16. (13x) . (y+1) ifadesi aadakilerden hangisine eittir? A) x3y+xy1 C) x+3xy+y1 B) y+x+2 D) y3x3xy+1

dakilerden hangisidir?
3x 2 2 A) 3
2 C) 3x x 2

1 B) 3x 2
2

2 D) x 2 2x 2

17. (23c)2 ifadesi aadakilerden hangisine eittir? 13. 3x2 (x+1)2 ifadesinin en sade hli aadakilerden hangisidir? A) 2x22x1 C) 2x2+x B) x22x+1 D) x21 18. a, b ve c bir karesel blge ile bir dikdrtgensel blgenin birbirinden farkl kenar uzunluunu gstermektedir. Buna gre bu dikdrtgensel blge ile karesel blgenin alanlarnn arpm aadakilerden hangisi olabilir? A) abc 15.
x 2, x, x,

A) 6c2 C) 9c212c+4

B) 6c2+12 D) 12c+91

14. (a1) . (b+2) ifadesi aadakilerden hangisine eittir? A) a22b+a C) b2a+3ab B) aba+b+2 D) ab+2ab2

B) (a+b)2 . c D) a2 . (b+c)

C) abc2

1,

+1

x2, x, x, +1 ve 1 ifadeleri yukardaki gibi modellenmitir.

x+a

19. (xy2) . (y+2) ifadesi aadakilerden hangisine eittir? A) x2y+2xy3x4 C) x2y+4xy3y B) xy2+2xy2y4 D) xy2xy+3x+2

1. satr x+b 2. satr

Buna gre yukarda verilen modelde a . b arpm katr? A) 6 B) 4 C) +4 D) +6

20. (3+x) . (x5) ifadesi aadakilerden hangisine eittir? A) x22x15 C) x23x5 B) x2+x+15 D) x2+2x+5

639

21. x = 2 iin x .
7 A) 2

5 ifadesinin deeri katr? x2

23. 7x6y+9+4x cebirsel ifadesinin benzer terimlerinin kat saylar toplam katr? A) 3 B) 2 D) +3

B) 3

C) 0

C)

5 2

D) 2

22. x2, x, x, +1 ve 1 ifadeleri aadaki gibi modellenmitir.

x 2, x, x,

+1,

24. x(x4)(x24x5) cebirsel ifadesinin en sade hli aadakilerden hangisidir? A) x24x C) 8x5 B) x2+5 D) 5

Buna gre x . (x3) ifadesinin modellenmi hli aadakilerden hangisinde verilmitir? A)

x x3

B)
x

x3

C)
x

x3

25.

3 5 cebirsel ifadesinin en sa(a 2)+a . 4 2

de hli aadakilerden hangisidir? D)

x x3

A)

4a 8 2
7a 6 4

B)

3a 5 4
7a 5 8

C)

D)

640

Birikimli Test

19

1.

Aadakilerden hangisi yanltr? A) Z+ S = S C) Z+ N = N B) Z+ S = Z+ D) Z N = N

5.

|a| = 3 ve |b| = 2 ise a + b toplamnn en kk deeri ile en byk deerinin arpm katr? A) 25 B) 15 C) 0 D) 25

2.

a, b, c, Z iin (a+b) +c = a+ (b+c) eitlii veriliyor. Bu eitlie gre; I. Tam saylar kmesinde toplama ileminin birleme zelliini gsterir. II. c, toplama ileminin etkisiz eleman olursa eitlik salanmaz. III. b, tam saylar kmesinde toplama ilemine gre ann tersi olursa eitlik salanmaz. ifadelerinden hangisi ya da hangileri dorudur? A) I - II - III C) III B) II - III D) I 6. , . . ve birer tam saydr. = 12 = 14 ise

+ + toplamnn en byk tam say deeri katr? A) 43 B) 35 C) 27 D) 18

7.

3.

2 . [(14) + 12] ileminin sonucu katr? A) 6 B) 4 C) 4 D) 8

6 6 1

Yukardaki ekilde grlen saylar belirli bir kurala gre yerletirilmitir. 4. [9 (4)] = 10 eitliinin salanmas iin yerine hangi tam say gelmelidir? A) 3 B) 2 C) 1 D) 0 Buna gre a yerine hangi say gelmelidir? A) 14 B) 29 C) 49 D) 57

641

8.

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + + II

+ + + + +

+ + + + +

+ + + + +

10. (5a + 2) (a 3) cebirsel ifadesinin en sade eklini bulma ileminin admlar aada verilmitir. I. adm: (5a + 2) (a 3) = 5a (a 3) + 2(a 3) II. adm: 5a . a 5a(3) +2 . a + 2 . (3) III. adm: 5a2 + 15a + 2a 6 IV. adm: 5a2 + 17a 6 Buna gre aadakilerden hangisi dorudur? A) I. admda hata yaplmtr. B) II. admda hata yaplmtr. C) III. admda hata yaplmtr. D) Hata yaplmamtr.

Yukardaki modellere karlk gelen ilemler aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir? I A) B) C) D) 4 . (4) 4 . (4) (4) . (4) (4) . 4 5 5 3 5 II . . . . 7 4 (4) (7)

11. x2, x, x, 1 ve 1 ifadeleri aadaki gibi modellenmitir.

x 2, x, x,

1,

9.
N

Buna gre

D E F G

Yukardaki ekle gre aadakilerden hangisi yanltr? A) B) C) D) |GA| > |NF| > |ND| |NB| = |NE| > |ND| |NC| < |ND| < |NB| |NB| = |NF| > |ND| eklinde modellenen cebirsel ifade aadakilerden hangisidir? A) (4x + 1) (2x 1) C) (3x 1) (2x + 1) B) (3x + 2) (2x +4) D) (4x + 3) (6x 2)

642

12. 4 saatte 280 km yol alan bir ara 350 kmlik yolu ka saatte alr? A) 5 B) 6 C) 7 D) 8

16. Aadaki ekil - a ls eletirmelerinden hangisi dorudur? A)

y x a b c d2 d1 // d2 d1 B

B)
K

[AT] ap L

13. alarnn lleri toplam 1440 olan okgenin ka kesi vardr? A) 12 B) 11 C) 10 D) 9 C)

x+y=a+b+c

m(KLT) = 90

D)
A B
A 120 D

14.

30 E

C ?

ekil deki ABCD paralelkenarnda [DE] // [ZB], m(CDE) = 30 ve m(CBZ) = 80 ise

D ABCD kare

Z A

|AD| // |BC| |AB|=|DC| m(D) = 120 ise m(B) = 40

80 B

m(BAC) = 90

m(DCB) ka derecedir? A) 40 B) 50 C) 60 D) 70

17.
a

ekildeki O merkezli emberde

15.
B

O 70 b C

m(ABC) = 70 ise a + b toplam ka derecedir?

A) 65
1 cm

B) 70

C) 75

D) 80

Yukardaki ekilde yer alan karelerin bir kenar uzunluu 1 cmdir. Karelerin zerindeki yaz ise tel kullanlarak oluturulmutur. Buna gre DoP ifadesinin yazmnda ka cmlik tel kullanlmtr? A) 9+10 C) 5+11 B) 7+12 D) 4+10 18. Yarapnn uzunluu 3 cm olan bir dairenin alan ka cm2 dir? A) 3 B) 6 C) 9 D) 27

643

19. Aralarnda asal iki saynn EKOKu A, EBOBu ise Bdir. Buna gre gisidir? A) 3 2B B) 2A C) A D) A . B
A oran aadakilerden hanB

23. Bir manav, elindeki limonlarn tanesini a liradan satarsa kr, b liradan satarsa ne kr - ne zarar, c liradan satarsa zarar ediyor. Buna gre aadakilerden hangisi daima pozitiftir? A) ca C) ab B) cb D) abc

20. Aadakilerden hangisi bir merkez eilim ya da yaylma ls deildir? A) eyrekler Akl C) Aklk B) Ortanca D) Anket

24. Bir kenarnn uzunluu 2x 1 birim olan karenin evre uzunluuna aadaki saylardan hangisini eklersek evre uzunluu xin 8 kat olur? A) 4 B) 2 C) 2 D) 4

25. 21.
x x + x +1 ifadesinin eiti aadakix
2

x 2, x,

1,

1 x,

lerden hangisidir? A) x C) 2x+1 B) 2x D) 2x+2

x2, x, x, 1 ve 1 ifadeleri yukardaki gibi modellenmitir.

22. (x2+3x) . 2x + x (x 1) ifadesinin ss en byk olan teriminin kat says aadakilerden hangisidir? A) 6 B) 1 C) 2 D) 6

Buna gre yukardaki ekilde modellenen cebirsel ifade aadakilerden hangisidir? A) (2x 1) (x + 2) C) (3x 1) (x + 1) B) (x 1) (2x +3) D) (4x 3) (x + 2)

644

DeDenklemlerer nkleml
Abla, snfnzn mevcudu ka? Bizim snfmzn mevcudu; mevcudu kendisi kadar, yars kadar ve sekizde biri kadar eklendiinde 84 oluyor. Sence mevcudumuz ka?

645

rnek - zm

Birinci Dereceden Bir Bilinmeyenli Denklemlerin zm

rnek 424
Keremin 9 adet bilyesi vardr. Keremin bilyelerinin says, Aynurun bilyelerinin saysnn 2 katndan 1 fazladr. Buna gre Aynurun ka bilyesi vardr?

Aynurun bilye says : x ise Keremin bilye says : 2x + 1 = 9 olur. Problemin durumunu sayma pullar ve bardaklarla modelleyelim. I. Adm:
+ + + + + + + + + + + + + + + + + +

2x + 1 = 9 denklemini modellemek iin 18 sayma pulu alnr. 9 tanesi darda braklr. 9 tanesi ise iki bardaa eit ekilde paylatrlr. Artan 1 sayma pulu bardaklarn yanna konulur.

2x + 1 = 9

II. Adm:
+ + + + + + + + + + ekle + + + + + + + + ekle

Bu modelleme yaplrken neden iki bardak alnmtr? Neden her bardaa eit sayda pul konulmutur?

2x + 1 1 = 9 1 2x = 8

III. Adm:
+ + + + + + + +

+ +

+ +

+ +

+ +

2x = 8
1 1 2x = 8 2 2

Son olarak her bir bardaa karlk gelen sayma pullar Aynurun ka bilyesi olduunu verir mi?

x=4

2x + 1 = 9 denkleminin zm kmesini say dorusu zerinde gsteriniz.

646

rnek - zm

rnek 425
3x 2 = 7 denklemini sayma pullar ve bardaklarla modelleyerek zelim. Sayma pullar ve bardaklar aadaki gibi modellenir.

=7

+ +

+ + + +

3x 2

Her iki tarafa

sayma pullarn ekleyelim.

+ +

+ + + +

+ + +

3x 2 + 2 = 7 + 2 3x = 9

NOT : Denklem zmnde eitliin bozulmamas iin eitliin her iki tarafna da ayn ilem uygulanr. Eitliin her iki yanna ayn say eklenebilir veya her iki yanndan ayn say karlabilir. Eitliin her iki taraf ayn say ile arplabilir ya da sfrdan farkl olmak artyla ayn sayya blnebilir.

Sol tarafta bardak sa tarafta 9 sayma pulu kald. Her bir bardaa karlk gelen sayma pullarnn saysn bulalm.
3x = 9 1 1 3x = 9 3 3
+ + +

x=3

Sonucun salamasn yapalm. 3x 2 = 7 332=7 92=7 7=7 Eitlik salandndan bulduumuz sonu dorudur. x = 3 iin

647

rnek - zm

a, b R ve a 0 olmak zere ax + b = 0 eklindeki denklemlere 1. dereceden bir bilinmeyenli denklem denir.

ax + b = 0 ax + b b = 0 b

Burada xe denklemin bilinmeyeni (deikeni),

1 1 ax = b a a x= b a

a ve bye de denklemin kat saylar denir.

b O hlde; zm kmesi : = olur. a zm kmesinin eleman, denklemin kkdr.

rnek 426
Aadaki denklemleri zp denklemlere ait zm kmelerini yazalm. Denklem x+2=7 x3=6 x2=3 x+7=2

x + 2 =7 x+22=72 x= 5 = {5}

x3=6 x3+3=6+3 x=9 = {9}

x2=3 x2+2=3+2 x=1 = { 1}

x+7=2 x+77=27 x=5 = { 5}

Denklem

zm

x+3=7

x 3 = 11

x2=2

8x=7

x + 3 =7

x 3 = 11

x3=2

8x=7 8x8=78 x=1

x + 3 3 = 7 3 x 3 + 3 = 11 + 3 x 2 + 3 = 2 + 3 x=4 zm x = 14 x=1

Denklemde her iki taraf (1) ile arpar veya (1)e blersek, x in iaretini +x yapm oluruz. Bu durumda kar tarafn iareti de deiir.

x=4 = { 4}

x = 14 = { 14}

x=1 = { 1}

x=1 = {1}

648

rnek - zm

rnek 427
Aadaki denklemleri zp denklemlere ait zm kmelerini yazalm.

1.

3x - 2 = 10 3x - 2 +2 = 10 +2 1 1 3x = 12 3 3 x=4 = {4}

2.

2x +5 = 9 2x +5 - 5 = 9 - 5 1 1 2x = 4 2 2 x=2 = {2}

3.

x-3 =6 2 2 x-3 = 2 6 2 x - 3 = 12 x - 3 + 3 = 12 + 3 x = 15 = {15 }

4.

x +4 =5 3 3 x +4 = 3 5 3 x +4 = 15 x +4 - 4 = 15 - 4 x = 11 = {11}

5.

5x - 1 =7 2 2 5x - 1 = 2 7 2 5x - 1= 14 5x - 1+1= 14 +1 5x = 15 1 1 5x = 15 5 5 = {3 }

6.

3x +2 =4 4 4 3x +2 = 4 4 4 3x +2 = 16 3x +2 - 2 = 16 - 2 3x = 14 1 1 3x = 14 3 3 x= 14 3

14 = 3

649

rnek - zm

7.

4 x -2=6 5 4 x - 2 +2 = 6 +2 5 5 4 5 x = 8 4 5 4 x= 40 4

8.
-

2 x +1= -7 3

2 x +1 - 1= -7 - 1 3

3 2 3 - - x = - (-8) 2 3 2 x= 24 2

x = 10 = {10}

x = 12 = {12}

9.

3(x - 4) = 15 1 1 3(x - 4) = 15 3 3 x -4=5 x - 4 +4 = 5 +4 x=9 = {9 }

10.

4.(7 - x) = 56 1 1 4(7 - x) = 56 4 4 7 - x = 14 -7 +7 - x = -7 +14 -x = 7 x = -7 = {-7}

11.

2 3 1 x- = 3 4 2 2 3 3 1 3 x- + = + 5 4 4 2 4
(2)

12.

3 1 1 x+ = 5 7 5 3 1 1 1 1 x+ - = 5 7 7 5 7
(7)

(5)

2 2+ 3 x= 5 4 5 2 5 5 x= 2 5 2 4 25 x= 8 25 = 8

3 7-5 x= 5 35 2 5 3 15 x= 3 3 5 35
7

x=

2 21

{}
2 21

650

rnek - zm

rnek 428
Yandaki terazi dengede olduuna gre x ile belirtilen cismin ktlesi ka kgdr?

SOL

SA

x 1 kg

x+x+1+1+1=x+x+x+1 2x + 3 = 3x + 1 2x 2x + 3 = 3x 2x + 3=x+1 31=x+11 2=x O hlde x = 2 kgdr.

I. adm : II. adm :

Cebirsel ifade yazlr. Cebirsel ilemler yaplr.

III. adm : Her iki kefeden 2x kadarlk ktle alnr.

IV. adm : Her iki kefeden 1 kglk ktle alnr. V. adm : xin ka kg olduu bulunur.

rnek 429
2x + 5 = 3x 7 denklemini salayan x deerini bulunuz.

2x + 5 = 3x 7 2x + 2x + 5 = 3x + 2x 7 5 = 5x 7 5 + 7 = 5x 7 + 7
1 1 12 = 5x 5 5 x= 12 5

651

rnek - zm

rnek 430
x 3x 7= + 1 denklemini salayan x deerini bulunuz. 2 4 x 3x 7= +1 2 4 x x 3x x 7 = +1 2 2 4 2 7 = 7 1 = 8 = 8 4 = 3x 2x +1 4 4 x + 1 1 4 x 4 x 4 4

x = 32 olur.

rnek 431
x 1 x 4 = 3 + 1 + 2 denklemini salayan x deerini bulunuz. 3 2 5 x 1 x 4 = 3 +1 +2 3 2 5

4 1 3 x 4 = x +3 +2 3 2 5 4 3 x 2 = x +5 3 5 4 3 3 3 x x 2 = x x +5 3 5 5 5
(5) (3)

20 9 x x 2 = 5 15 15 11 x2+2 = 5+2 15 15 11 15 105 7 x = x = olur. 11 15 11 11

652

rnek - zm

Hatrlatma: Bir denklemin zm sonucunda elde edilen bilinmeyene o denklemin kk denir. 1. dereceden bir denklemin zm kmesinde sonsuz oklukta veya bir tane kk bulunabilecei gibi hi kk bulunmayabilir. Denklemin hangi kmede zlmesi isteniyorsa, kkn o kmenin eleman olup olmadna baklr.

rnek 432
2x 10 = 2(x 4) 2 denkleminin R de zm kmesini bulunuz.

2x 10 = 2(x 4) 2 2x 10 = 2x 8 2 2x 10 = 2x 10 2x 2x 10 = 2x 2x 10 10 = 10 10 10 = 10 10 0=0 0 = 0 eitlii her durumda dorudur. Bu durumda x yerine hangi reel say yazlrsa yazlsn eitlik salanr. Buna gre denklemin zm kmesi = R dir.

rnek 433
7(x 4) + 2 = 5x + 2(x 1) denkleminin R de zm kmesini bulunuz.

7(x 4) + 2 = 5x + 2(x 1) 7x 28 + 2 = 5x + 2x 2 7x 7x 26 = 7x 7x 2 26 = 2

Eitlii hi bir durumda doru deildir. Bu denklem, x yerine hangi reel say yazlrsa yazlsn salanmaz. Buna gre denklemin zm kmesi = dir.

653

rnek - zm

rnek 434
x 2 x1 + = 1 denkleminin R de zm kmesini bulunuz. 3 2

x 2 x 1 1 + = ise 3 2 1
(2) (3) (6)

2x 4 + 3x 3 6 = 6 6 6 2x 4 + 3x 3 6 = 6 6 6 5x 7 + 7 = 6 + 7 1 1 5x = 13 5 5 x= 13 13 ve = olur. 5 5

rnek 435
5 3 = denkleminin R de zm kmesini bulunuz. x2 x+1

5 = x 2

3 x +1

ise

5(x +1) = 3(x 2) 5x + 5 = 3x 6

5x 3x + 5 = 3x 3x 6 2x + 5 5 = 6 5
1 1 2x = ( 11) 2 2 x= 11 11 ve = olur. 2 2

654

rnek - zm

rnek 436
x 4 x1 = 1 denkleminin Nde zm kmesini bulunuz. 3 6

x 4 x 1 1 = ise 3 6 1
(2) (1) (6)

2x 8 x 1 6 = 6 6 6 6 2x 8 x + 1 6 = 6 6 6 x 7+7 =6+7 x = 13 13 N olduundan = {13 } olur.

rnek 437
3 2 = denkleminin R de zm kmesini bulunuz. x 4 x+1

3 = x4

2 x +1

ise

( 3) (x +1) = 2(x 4) 3x 3 = 2x 8 3x + 3x 3 = 2x + 3x 8 3 + 8 = 5x 8 + 8
5 1 1 = 5x 5 5 1= x 1 R olduundan = {1} olur.

655

rnek - zm

rnek 438
x x + = 4 denkleminin Nde zm kmesini bulunuz. 2 3 x x 4 3x +2x 24 = + = ise 2 3 1 61 61 5 x = 24 x= 24 5

(3 ) (2 ) (6 )

x N olduundan bu denklemin doal saylar kmesindeki zm kmesi = dir.

rnek 439
5 4 + = 3 denkleminin kk 3 olduuna gre n katr? x2 xn

Denkleminin kk 3 olduundan x = 3 deeri denklemde yerine yazldnda denklem salanr.

5 4 + = 3 olmaldr. 3 2 3 n 5+ 55+ 4 =3 3n 4 = 35 3n = 2 1

4 3 n

( 2) . (3 n) = 4 6 + 2n = 4 6+6+2n=4+6
1 1 2n = 10 2 2 n = 5 olur.

656

rnek - zm

rnek 440
Aadaki denklemlerin, verilen say kmelerindeki zm kmelerini bulunuz. Doal saylar : N Tam saylar : Z

2x 4 = 6
2x 4 + 4 = 6 + 4 2x = 10 1 1 2x = 10 2 2 x = 5 N = { 5}

3x 1 = 7
3x 1 + 1 = 7 + 1 3x = 8 1 1 3x = 8 3 3 x= 8 N 3

3x = 11

2x 1 = 3

1 1 3x = 11 3 3 x= 11 Z 3

2x 1 + 1 = 3 + 1 2x = 2 1 1 2x = ( 2) 2 2 x = 1 Z = {1}

Rasyonel saylar : Q

Reel saylar : R

2x 5 =

8 3 8 +5 3

3 2 x+2= 5 5 3 2 x+22 = 2 5 5 3 2 2 x= 5 5 1
(1)

5 x 1= 5 4 5 x 1+ 1 = 5 + 1 4 5 x=6 4 4 5 4 x = 6 5 4 5 x= 24 R 5

3x 1 = 7

2x 5 + 5 =

3x 1 + 1 = 7 + 1 3x = 8 1 1 3x = 8 3 3 x= 8 R 3

8 5 + 2x = 3 1
(1)

(3)

(5)

8 + 15 2x = 3 1 23 1 2x = 2 3 2 23 x= 6

3 2 10 x= 5 5 5 3 5 8 x = 3 5 3 5 8 x = Q 3 8 = 3

24 = 5

8 = 3

23 = 6

657

Neler rendim?

59

Denklemler (K.1)

1.

Aadaki denklemlerde bilinmeyenleri bulunuz.

x3=7

3x 1 = 9

2x + 7 = 5

3 x + 7 = 2 5

5 x + 2 = 7 9

3 x 1= 0 7

x+4 =2 5

x3 = 4 5

3x 1 =5 2

658

2.

Aadaki denklemlerin verilen say kmelerindeki zm kmelerini bulunuz.

N 3x 7 = 15

Z 2x 21 = 23

Q 5x +7 = 23

R 30x 1 = 0

3.

3x + 2 = x + 7 denkleminin kkn bulunuz.

4.

3(x 2) + 7 =4(x + 1) 2

denkleminin kkn bulunuz.

5.

x 2x +2= 3 denkleminin kkn bulunuz. 3 5

659

Konu Testi

59

Denklemler (K.1)
4.

1.

a, b R ve a 0 olmak zere ax + b = 0 denklemine aadakilerden hangisi uygulanrsa eitlik bozulabilir? A) Denklemin her iki yanna 2 eklemek B) Denklemin her iki yanndan 3 karmak C) Denklemin bir yann 1 ile arpmak D) Denklemin bir yann 3e blmek

X
II
I II II III IIIIIIIIIII

= 3 kg = 2 kg = 5 kg

Yukardaki terazi dengede ise x aadakilerden hangisi olabilir? A) C) B) D)

2.

I. 4x 5 = 13 II. 4x 5 + 5 = 13 5 III. 4x = 8 IV.

4x 8 = 4 4

5.

4x + 7 = 13 6x denkleminin zm kmesi aadakilerden hangisidir? A) {1} C) {3} B) {2} D) {4}

V. x = 2 Yukarda 4x 5 = 13 denkleminin zm basamaklar verilmitir. Bu zmde ilk hata kanc basamakta yaplmtr? A) I C) III B) II D) IV 6. 3(x 1) 2x = 4(x 3) + 10 denklemini salayan x deeri katr? A) 3 C) 5 B) 2 D) 8

3.

5x + 2 = 17 denklemini salayan x deeri aadakilerden hangisidir? A) 3 C) + 2 B) 2 D) + 3

7.

x2 2 = x+3 3

denkleminin zm kmesi

aadakilerden hangisidir? A) {6} C) {6} B) {O} D) {12}

660

8.

2x x+1 3 = denklemini salayan x 2 5 2

12. 6x 3 = 3 . (2x 1) denkleminin zm kmesi aadakilerden hangisidir? A) B) {0} D) R

deeri katr? A) 1 C) 1 B) 0 D) 2

C) {1}

9.

6y 12 = 6 2y + 6 = a 6y 12 + a = 6 + b 6y = c y=d

13. a R olmak zere

7 = a denkleminin x 1

zm kmesi aadakilerden hangisi olamaz? A) {1} B) {0} D) {+2}

Yukardaki eitliklere gre a + b + c + d toplam katr? A) 38 C) 42 B) 40 D) 45

C) {1}

14.

x 7 2 denkleminin zm kmesi = 6 3 aadakilerden hangisidir?

10.

7x 1 + =2 k k

denkleminin zm kmesi

A) {11} C) {10}

B) {10} D) {11}

{ 1} ise k katr? A) 3 C) 1 B) 2 D) 2

15. 11. 3(x 2) = x + 2(x 1) denkleminin zm kmesi aadakilerden hangisidir? A) {1} C) {1} B) {0} D)

x +2 x 2 = 2 denklemini salayan x 3 5 deeri aadakilerden hangisidir?

A) 7 C) 5

B) 6 D) 4

661

rnek - zm

Denklem Yardmyla Problem zme Denklem Kurma Aada verilen ifadelerin cebirsel karlklar bilinmeyeni x olacak ekilde yazlmtr. Bir saynn 3 fazlas Bir saynn 5 eksii Bir saynn 2 kat Bir saynn Bir saynn
1 i 3 2 si 5

: : : :

x+3 x5 2x
x 3 2 x 5

Bir saynn 2 katnn 1 eksii Bir saynn 3 katnn 2 fazlas Bir saynn 5 fazlasnn 3 kat Bir saynn 4 eksiinin 2 kat Bir saynn
1 1 i ile inin toplam 10 5

: 2x 1 : 3x + 2 : 3(x + 5) : 2(x 4) :
x x + 5 10

Bir saynn 7 kat ile 3 katnn fark

: 7x 3x

rnek 441
Bir saynn 3 fazlasnn 4 kat ayn saynn yarsnn 26 fazlasna eittir. Buna gre bu say katr?
x + 26 olur. 2

Aradmz say x olsun. Buna gre birinci ifade (x + 3) . 4, ikinci ifade

4 (x + 3) = 4x + 12 = x + 26 2 x + 26 2

zmn salamas yapalm. x = 4 ise Birinci ifade (4 + 3) . 4 = 28, ikinci ifade

x + 26 = 28 olur. 2

4x x x x + 12 = + 26 1 2 2 2
(2) (1)

7x + 12 12 = 26 12 2 7x 2 2 = 14 2 7 7 x = 4 bulun ur.

662

rnek - zm

rnek 442
Ardk 4 tek doal saynn toplam 56dr. Buna gre bu saylardan en by katr?

1. say n

2. say n+2

3. say n+4

4. say n+6

n + n + 2 + n + 4 + n + 6 = 56 4n + 12 12 = 56 12 1 1 4n = 44 4 4 n = 11

Byk say = n + 6 = 11 + 6 = 17 olur.

rnek 443
Bir saynn kendisi,
1 1 i ve inin toplam 66dr. Buna gre bu say katr? 2 3

Aradmz say x olsun.

x+ x x + = 66 ise 2 3

6x 3x 2x + + = 66 6 6 6 6 11x 6 = 66 11 6 11 x = 36 olur.

663

rnek - zm

rnek 444
Bir renci 1200 soruluk test kitabn, her gn bir nceki gn zd soru saysndan 50 soru fazla zerek 5 gnde bitiriyor. Buna gre ilk gn ka soru zmtr?

lk gn zlen soru says x olsun. 1. gn x 2. gn x + 50 3. gn x + 50 + 50 4. gn x + 50 + 50 + 50 5. gn x + 50 + 50 + 50 + 50

x + x + 50 + x + 100 + x + 150 + x + 200 = 1200 5x + 500 500 = 1200 500

1 1 5x = 700 5 5

x = 140 Buna gre bu renci ilk gn 140 tane soru zmtr.

rnek 445
Pay paydasndan 3 eksik olan bir kesrin, paydasna 5 eklenir payndan da 2 karlrsa 1 deeri oluyor. Buna gre ilk kesrin pay ve paydasnn toplam katr? 2

Pay x 3 = Payda x

x 32 1 = ise x+5 2 x5 x+5 = 1 2

2x 10 = x + 5 2x x 10 = x x + 5 x 10 + 10 = 5 + 10 x = 15 O hlde bu kesir
12 dir. Pay ile paydann toplam ise 12 + 15 = 27dir. 15

664

rnek - zm

rnek 446
ki tam saydan by kne blndnde blm 4, kalan 21 oluyor. Bu iki tam saynn toplam 106 ise byk olan say katr?

Blnen Kalan

Blen Blm

x 11

y 4

ise x = 4y + 11 (Blme ileminin zelliinden)

x + y = 106

ise

4y + 11 + y = 106 5y + 11 11 = 106 11
1 1 5y = 95 5 5

y = 19

x + y = 106 x + 19 = 106 x + 19 19 = 106 19 x = 87 Buna gre byk olan say 87dir.

rnek 447
Bir renci, ktphanesindeki kitaplarn saymn yaptnda hikye kitaplarnn saysnn, romanlarnn saysnn 4 katndan 15 fazla olduunu gryor. Ktphanede 24 roman olduuna gre bu rencinin ka hikye kitab vardr? Romanlarn says x olsun. Roman x Hikye kitaplar 4x + 15

Soruda verilen 24 roman x yerine yazarsak; hikye kitaplarnn says 4 . 24 + 15 = 96 + 15 = 111 olur.

665

rnek - zm

rnek 448
Bir doal saynn ardnn 1 fazlasnn 2 kat, ayn doal saynn 3 katnn 11 eksiine eittir. Buna gre bu say katr? Aradmz doal say x olsun. Bu durumda bu doal saynn ard x + 1 olur. 1. ifade : 2(x + 1 + 1) 2. ifade : 3x 11 2 . (x + 1 + 1) = 3x 11 2 . (x + 2) = 3x 11 2x + 4 = 3x 11 2x 2x + 4 = 3x 2x 11 4 = x 11 4 + 11 = x 11 + 11 15 = x bulunur. zmn salamasn yapalm. 1. ifade: 2(x + 2) = 2 . (15 + 2) = 34 2. ifade: 3x 11 = 3 . 15 11 = 34

rnek 449
Bir aa fidan dikildiinde boyu 30 cmdir. Bu fidan her yl 45 cm uzamaktadr. Buna gre; a. b. c. a. x yl sonra fidann boyunun uzunluunu belirten cebirsel ifadeyi yaznz. Fidann boyu 21 yl sonra ka cm olur? Fidann boy uzunluu 480 cmye ulatnda ka yl gemi olur? Fidann boyu bir ylda 45 cm uzarsa x yl sonra ne kadar uzar? 1 yl x yl D.O. O hlde; fidann boy uzunluuna B dersek; x yl getiinde boy uzunluu B = 30 + 45x bulunur. b. Fidann 21 yl sonraki boyunu bulmak iin x = 21 alrsak y = ? B = 30 + 45x ise B = 30 + 45 . 21 = 30 + 945 = 975 cm olur. c. Fidann boyu 480 cm olduunda B = 480 olarak alrz. B = 30 + 45 . x ise 480 = 30 + 45x 480 30 = 30 30 + 45x 1 1 450 = 45x 45 45 10 = x Fidann boyu 10 yl sonra 480 cm olur. 45 cm ? cm Fidann boyu; x ylda 45x cm uzar. Fidann ilk boyu 30 cmdir.

666

rnek - zm

rnek 450
3 1 i suyla doludur. Depoya 28 L daha su eklenince deponun doluyor. 5 4 Bu su deposunun tamam ka L su alr?

Bir su deposunun

Su deposunun tamam x L su alsn. lk durumda su deposunun

1 x i dolu ise lik ksm doludur. 4 4 3 3x baka bir deyile i doluyor. 5 5

Son durumda (28 L su eklenince) ise deponun

x 3x + 28 = 4 5

olur.

x x 3x x + 28 = 4 4 5 4
(4)

(5)

28 =

12x 5x 20 20 7x 20 20 7

28

20 7

80 = x

Su deposunun tamam 80 L su alr. zmn salamasn yapalm. Su deposunun tamam 80 L su alyorsa; balangta 80
20 + 28 = 80 1 = 20 Llik ksm doludur. 4

3 ise 48 = 48 olur. 5

667

rnek - zm

rnek 451
Bir babann ya, olunun yandan 26 fazladr. 3 yl sonra babann ya, olunun yann 3 katnn 2 fazlas olacana gre baba ve olunun bugnk yalarn bulunuz.

Baba ve oulun bugnk yalarn aadaki gibi gsterebiliriz.

Olu x 3 yl sonra x+3 x + 26 + 3 Baba x + 26 3 yl sonra

x + 26 + 3 = 3 . (x + 3) + 2 x + 29 = 3x + 11 x + 29 = 3x + 11 x x + 29 = 3x x + 11 29 11 = 2x + 11 11 18 = 2x 9=x

denklemi elde edilir.

Buna gre olu 9 yanda, baba ise 9 + 26 = 35 yandadr. zmn salamasn yapalm.

Olu 9, baba 35 yanda ise 3 yl sonraki yalarna gre salama yapalm.

Olu 9 3 yl sonra 12 38 Baba 35 3 yl sonra

3 . 12 + 2 = 38 36 + 2 = 38 38 = 38 olur.

668

rnek - zm

rnek 452
Saatteki hzlar 50 km ve 80 km olan iki ara arasnda 650 km mesafe vardr. Bu aralar ayn anda birbirlerine doru hareket ederlerse ka saat sonra karlarlar?

Problemde verilenleri aadaki ekille gsterelim.

650 km A 50 km/sa C 80 km/sa B

ki ara t saat sonra ve C noktasnda karlasnlar. A noktasndan kan aracn Cye kadar alaca yol; IAC| = 50 . t olur. B noktasndan kan aracn Cye kadar alaca yol; |BC| = 80 . t olur. |AB| = |AC| + |BC| ise 650 = 50t + 80t 650 = 130t
650 1 1 = 130t 130 130

5=t Bu aralar 5 saat sonra karlarlar.

rnek 453
650 km A 80 km/sa B 50 km/sa C

Aralarnda 650 km uzaklk bulunan iki ara, ekildeki gibi A ve B noktalarndan ayn anda ve ayn yne doru hareket ediyor.

Aralar C noktasnda yan yana geliyorlarsa; t karlama sresi olmak zere: Bu aralar ka saat sonra yan yana gelirler? |BC| = x = 50 . t |AC| = 650+x = 80 . t iin 650 + 50t = 80t

669

rnek - zm

650 + 50t 50t = 80t 50t 650 = 30t 1 1 650 = 30t 30 30

65 =t 3 Buna gre aralar 65 saat sonra yan yana gelirler. 3

rnek 454
65 km/sa A 55 km/sa B

Bir ara, A ehrinden B ehrine saatte 55 km hzla gidiyor ve hi beklemeden saatte 65 km hzla B ehrinden A ehrine dnyor. Aracn gidi - dn sresi toplam 24 saat olduuna gre A ehri ile B ehri arasndaki uzaklk ka kmdir?

Problemde verilenleri aadaki ekille gsterelim.

65 km/sa A 55 km/sa B

A ehrinden B ehrine gidi sresi t olsun. Buna gre |AB| = 55 . t ve B ehrinden A ehrine dn sresi (24 t) ve |AB| = 65 . (24 t )olur. |AB| = |BA| olduuna gre
55t = 65 (24 t) 1 1 55t = 65(24 t ) 5 5

11t = 13(24 t) 11t = 13 . 24 13t 11t + 13t = 312 13t + 13t 24t = 312
1 1 24t = 312 24 24

t = 13 saat olur. |AB| = 55 . t olduuna gre, |AB| = 55 . 13 = 715 kmdir.

670

rnek - zm

rnek 455
Ali bir iin
2 3 sini 12 gnde, Hseyin ise ayn iin n 45 gnde bitirebiliyor. 5 4

Buna gre ikisi birlikte bu ii ka gnde bitirebilirler? Ali

2 sini 5

12 gnde
5 ini x gnde 5 12 5 5

Hseyin

3 n 45 gnde 4 4 n 4 45

x gnde
4 4 = 60 gn

x=

2 5

= 30 gn

x=

3 4

kisi birlikte bu ii x gnde bitirsinler. Buna gre,

1 1 1 + = 30 60 x
(2) (1)

olur.

2 1 1 = 60 60 x 1 1 = 60 x 60 = x

kisi birlikte bu ii 60 gnde bitirirler.

Yukardaki problemin zmnden yararlanarak aadaki problemi zelim.

rnek 456
Bo bir havuzu iki musluktan birincisi 10 saatte, ikincisi 24 saatte doldurabiliyor. Musluklarn ikisi ayn anda alrlarsa bo havuzun yars ka saatte dolar? ki musluk birlikte bo havuzu x saatte doldursunlar.
1 1 1 = + x 12 24 ise 1 2 1 = + x 24 24 1 3 = x 24 x = 8 satte tamamn doldururlar.

Problemde musluklarn havuzun yarsn ka saatte dolduracaklar soruluyordu. Buna gre iki musluk bu havuzun yarsn 8
1 = 4 saatte doldururlar. 2

671

Neler rendim?

60

Denklemler (K.2)

1.

Aada verilen ifadelere karlk gelen cebirsel ifadeleri, bilinmeyeni x olacak ekilde yaznz.
Szl ifade Bir saynn 3 katnn 4 eksii Cebirsel ifade

Bir saynn 4 fazlasnn 3 kat

Bir saynn yars ile eyreinin toplam

2.

By knn 3 katndan 8 eksik olan iki doal saynn fark 20 ise byk say katr?

3.

Bir saynn 3 eksiinin yars, ayn saynn 2 katnn 3 fazlasna eittir. Buna gre bu say katr?

4.

Sinan ile Hasann yalar toplam 41dir. Hasan, Sinandan 5 ya byk olduuna gre Sinan ka yandadr?

5.

Bir anne 38, kz 14 yandadr. Ka yl sonra anne ve kznn yalar toplam, yalar farknn 4 kat olur?

672

6.

Bir apartmandaki 25 aileden bazlar gnde 1 L, bazlar ise gnde 2 L st iiyor. Bu ailelerin gnlk st tketimi 40 L ise ka aile gnde 2 L st imektedir?

7.

5 1 i dolu olan bir su deposuna 42 L su eklenince, deponun i bo kalyor. 8 5 Buna gre deponun tamam ka L su alr?

8.

Bir toplant salonunda 24 erkek ve 18 bayan vardr. Bu salona ka evli ift gelirse erkeklerin says bayanlarn saysnn 2 kat olur?

9.

X musluu bir havuzun

7 3 sini 14 saatte, Y musluu ise ayn havuzun n 12 saatte doldura8 4

biliyor. ki musluk birlikte alrsa bo havuzu ka saatte doldururlar?

10. Deeri

3 11 olan bir kesrin payndan 1 karlr, paydasna 2 eklenirse deeri oluyor. Buna 4 18 gre balangtaki kesrin pay ile paydasnn toplam katr?

673

Konu Testi

60

Denklemler (K.2)
2 3 si ile nn toplam 26 3 2

1.

1 Hangi saynn yarsnn 'inin 2 fazlas 3 24 eder?

4.

Hangi saynn eder? A) 9 C) 15

A) 120 C) 140

B) 132 D) 152

B) 12 D) 18

5. 2. Bir pantolon, bir gmlek ve bir kravat 130 YTL'ye alnmtr. Pantalonun fiyat, kravatn fiyatnn 4 kat kadar, gmlein fiyat ise kravatn fiyatndan 10 YTL fazladr. Buna gre gmlee denen para miktar ka YTL'dir? A) 20 C) 30 B) 25 D) 40

(x + 7)

3 = 12 denklemi aadaki prob5

lemlerden hangisinin zm olabilir? A) 12 saysnn 7 fazlasnn B)

3 katr? 5

3 nn 7 fazlas 12 olan say katr? 5 3 nn 7 fazlas katr? 5 3 12 olan say katr? 5

C) 12 saysnn D) 7 fazlasnn

3.

Bir saynn 3 katnn 4 eksiinin saynn

2 si, ayn 7

6.

100 soruluk bir testte 4 yanl yant, 1 doru yant silmektedir. Buket, tm sorular iaretleyip 75 net yaptna gre yanl yantlarnn says katr? A) 20 C) 24 B) 22 D) 25

1 inin 2 fazlasna eittir. Buna gre 5 bu say katr?

Yukardaki problemin zm iin kurulacak olan denklem aadakilerden hangisidir?

3x 4 A) 7 1 = x + 2 5

B)

2 x+2 3x 4 = 7 5 2 x +2 = 7 5

7.

6 kii, bir lokantadaki hesab eit olarak dyor. Ayn hesab 4 kii deseydi; her biri 5 YTL daha fazla deyecekti. Buna gre bir kii ka YTL hesap demitir? A) 8 C) 10 B) 9 D) 12

C) (3x 4)

D)

2 x (3x 4) = + 2 7 5

674

Konu Testi

8.

Umut ile Mutlu'nun yalarnn toplam 44tr. 7 yl sonra yalarnn fark 4 olacana gre imdiki yalarnn fark katr? A) 3 C) 5 B) 4 D) 6

12. Her ay bir nceki aydan 5 YTL daha fazla para biriktiren Can'n, 4 ay sonunda 190 YTL'si oluyor. Buna gre Can, son ayda ka YTL biriktirmitir? A) 40 C) 50 B) 44 D) 55

13. Ardk ift doal saynn toplam 90 ise bu saylardan en k katr? 9. pek x yanda iken Ece y yanda idi. pek 2x + 3 yanda olduu zaman Ece ka yanda olur? A) 2y + 3 C) x + y + 3 B) x + y D) 2x y
2 si doludur. Depoya 7

A) 26 C) 30

B) 28 D) 32

14. Bir su deposunun

5 i 7 dolduuna gre bu su deposu ka L su

1200 L daha su eklenirse deponun

alr? 10. 600 yumurta 10'luk ve 15'lik kolilere konuluyor. Toplam 50 koli kullanldna gre kullanlan 10luk koli says katr? A) 20 C) 35 B) 30 D) 40 15.
2k = 70 denklemi veriliyor. 3

A) 2700 C) 2800

B) 2750 D) 2850

Bu denkleme uyan problem aadakilerden hangisidir? A) 2 katnn 3 kat 70 olan say katr? 11. Ozan, Mustafa'ya 10 YTL verirse paralar eit oluyor. Ozan'n paras Mustafa'nn parasndan ka YTL fazladr? A) 5 C) 15 B) 10 D) 20 B) C) D)
1 1 'inin i 70 olan say katr? 2 3 1 inin 3 kat 70 olan say katr? 2 1 'inin 2 kat 70 olan say katr? 3

675

rnek - zm

Dorusal Denklemler

rnek 457
Bir aa, 25 otomobilden yaylan karbondioksiti temizleme kapasitesine sahiptir. Buna gre aa says ile otomobil says arasndaki ilikiyi tablo ve grafik kullanarak gsterelim. 350 000 otomobil olan bir ehirde, en az ka aaca ihtiya olduunu bulalm.

lk olarak aa says (A) ile otomobil says (S) arasndaki ilikiyi tablo zerinde gsterelim.
Tablo: Aa Says ile Otomobil Says Arasndaki liki

Aa Says (A)

Otomobil Says (S)

liki

Tabloyu inceleyiniz. Tabloda verilenlere gre bo ksmlar tamamlaynz.

25

25 . 1

Aa says deitike otomobil says nasl deimektedir?

50

25 . 2 Aa says ve otomobil says deikenleri arasnda bir iliki var mdr? Varsa bu ilikiyi aklamaya alnz.

4 Otomobil saysnn, aa saysnn belirli bir kat olduunu fark ettiniz mi? Ka katdr belirtiniz.

.........

.........

.........

S=

Aa says A ve otomobil says S olmak zere A ile S arasndaki ilikiyi gsteren denklemi yaznz.

676

rnek - zm

imdi de tablodaki deerlere gre bir grafik izelim ve bu grafik zerinde aa says ve otomobil says deikenlerini inceleyelim.
Otomobil says (S) 175 150 125 100 75

A deikenini yatay eksende, S deikenini gsterelim. dey eksende

Tablodaki verilerden elde edilen (A,S) ikililerini dik koordinat sistemi zerinde belirleyip, bu noktalar birletirelim.

Yaplan bu ilemler sonucu elde

50 25 0 Aa says (A) 1 2 3 4 5 6 7

edilen yandaki grafii inceleyiniz. Grafiin bir doru biiminde olduuna dikkat ediniz.

Grafik : Aa Says ile Otomobil Says Arasndaki liki

4 aacn ka tane otomobilden yaylan karbondioksiti temizleyebileceini grafikten yararlanarak bulunuz. Ayn soruyu S = 25 . A denkleminde A = 4 deerini kullanarak cevaplaynz. Sonular ayn mdr?

150 otomobilden yaylan karbondioksitin temizlenebilmesi iin en az ka aa gerektiini grafikten yararlanarak bulunuz. Ayn sonuca S = 25 . A denklemini kullanarak uluabiliyor musunuz?

350 000 otomobil iin en az ka aaca gereksinim vardr? Bu sorunun cevabn bulmak iin S = 25 . A denkleminde S = 350 000 almalyz. 350 000 = 25 . A A = 350 000 25 A = 14 000 aa bulunur.

677

rnek - zm

rnek 458
Bir lunaparkta giri creti 3 YTL olup binilen her oyuncak iin ayrca 1,50 YTL cret denmektedir. Buna gre binilen oyuncak says ile toplam denen cret arasndaki ilikiyi bir tablo kullanarak gsterelim. Oyuncak saysn x, creti y ile gsterelim. Binilen farkl saydaki oyuncaklar iin y deerini bulalm. x = 1 oyuncak iin x = 2 oyuncak iin x = 3 oyuncak iin x = 4 oyuncak iin y = 3 + 1 . 1,50 = 3 + 1,50 = 4,50 YTL y = 3 + 2 . 1,50 = 3 + 3 = 6 YTL y = 3 + 3 . 1,50 = 3 + 4,50 = 7,50 YTL y = 3 + 4 . 1,50 = 3 + 6 = 9 YTL

imdi bu deerleri tabloya yerletirelim. Oyuncak Says (x) 1 2 3 4 5 6 7 8 ......... x y Tablodaki boluklar elde edilen bilgiler dorultusunda tamamlaynz. Bu lunaparkta 15 tane oyuncaa binen bir ocuun dedii creti bulalm. x = 15 oyuncak iin 6 7,50 9 3 + 2 . 1,50 y = 3 + 15 . 1,50 3 + 3 . 1,50 3 + 4 . 1,50 Yine bu lunaparkta 48 YTL harcayan bir ocuun ka oyuncaa bindiini bulalm. y = 48 YTL iin 48 = 3 + x . 1,50 45 = x . 1,50 x = 30 oyuncak = 3 + 22,50 = 25,50 YTL

cret (y) 4,50

liki 3 + 1 . 1,50

imdi de tabloda bulduumuz deerleri kullanarak oyuncak says ile cret arasndaki ilikiyi gsteren grafii izelim.

678

rnek - zm

cret (y) 13,50 12 10,50 9 7,50 6 4,50 3 Oyuncak says (x) 1 2 3 4 5 6 7

Tablo ve grafikten elde ettiimiz veriler dorultusunda y = 3 + x . 1,50 ilikisi olduu sonucuna varabiliriz.

Tabloda bulduumuz deerlerle iki grafikten elde ettiimiz deerleri karlatrnz.

Grafiin niin y = 3 noktasndan baladn syleyiniz.

Bir sabit say ile iki deikenden oluan terimlilerin genel gsterimi ax+by+c=0 eklindedir. Bu eitlik, iki deiken arasnda dorusal bir ilikinin var olduunu gsterir. ax+by+c=0 eitliinde deikenlerin kat saylar olan a ile b ayn anda sfr olamaz.

rnek 459
A B 1 7 2 9 3 11 4 13 5 15 ... ... n 2n+5

Yukardaki tabloda verilen rntnn 8. says katr? rntnn 8. saysn bulmak iin n = 8 alalm. n = 8 iin, 2n + 5 = 2 . 8 + 5 = 16 + 5 = 21dir.

679

rnek - zm

rnek 460
r s 1 3 2 6 3 9 4 12 5 15 6 18 ... ... n

Yukardaki tabloda r ve s deikenleri arasndaki iliki verilmitir. Buna gre r ve s arasndaki ilikiyi gsteren denklemi yaznz. r = 1iin r = 2 iin r = 3 iin ... r = n iin s=3.1=3 s=3.2=6 s=3.3=9 ... s = 3 . n olmaldr.

rnek 461
Turu (kg) 7,5 5 2,5 1 2 3 Lahana (kg)

Yandaki grafie gre 8 kg lahanadan ka kg turu elde edilebileceini bulunuz. 1 kg lahana 2 kg lahana 3 kg lahana .... x kg lahana 2,5 . 1 = 2,5 kg turu 2,5 . 2 = 5 kg turu 2,5 . 3 = 7,5 kg turu ... 2,5 . x kg turu

O hlde 8 kg lahanadan 2,5 . 8 = 20 kg turu elde edilir.

rnek 462
K 11 8 5 2 1 2 3 L

Yandaki grafikte K ve L deikenleri arasnda nasl bir bant vardr? L = 1 iin L = 2 iin L = 3 iin .......... L iin K=2+3.1=5 K=2+3.2=8 K = 2 + 3 . 3 = 11 .......... K = 2 + 3L elde edilir.

680

Neler rendim?
Denklemler (K.3) 1.

61

x y

1 8

2 13

3 18

4 23

... ...

n 5n+3

Yandaki tabloda verilen rntde x = 11 deeri iin y hangi deer alr?

2.
Sre (sn) 3 6 9 12 15 18 21 ......... t ......... ......... Araba says 6 12 liki

E-5 karayolundan her 3 saniyede 6 araba gemektedir. Buna gre sre ile araba says arasndaki ilikiyi gsteren tabloyu tamamlaynz. Sre ile araba says arasndaki ilikiyi gsteren grafii iziniz.

681

3.
2,50 2 1,50 1 0,50

Yandaki grafikte bir krtasiyenin satt kalemlerden elde ettii kr verilmitir. Buna gre kalem says ve kr arasndaki ilikiyi veren bir bant yaznz. a: Kalem says b: Kr (YTL)

4.
15 12 9 6 3

Yol (km)

Yandaki grafikte bir sporcunun gnlk antrenmannda yrd yol miktar verilmitir. Buna gre bu sporcunun 8 gnde yrd yol ka kmdir?

Gn says

5.
Sre (yl) 1 2 3 ....

Uzama miktar (m) 0,50 1 1,50 ....

Yandaki tabloda fidan olarak dikildiinde boyu 0,50 m olan bir aacn yllara gre boyunun uzama miktar verilmitir. Geliimini 15 ylda tamamlayan bu aa, geliimini tamamladnda boyu ka m olur?

682

Denklemler (K.3)
1. 5.

Konu Testi

61

x y

1 2

2 6

3 10

4 14

... ...

n 4n2

4 yanl yantn 1 doru yant sildii bir snavda, doru yantlarn yanl yantlar karlama durumunu gsteren grafik aadakilerden hangisindeki gibi olur? (D: Doru says, Y: Yanl says)
A)
Y
3 2

Yukardaki tabloda verilen rntnn 9. says katr? A) 34 C) 36 B) 35 D) 37

B)
D 24 15 D 4 8 12 6 1 2 3 Y

2.

x = 3y 5 denklemine gre x = 1 iin y deeri katr? A) -1 C) 1 B) 0 D) 2

C)
D 6

D)
Y 12 8 Y 1 2 3 4 1 2 3 D

3.
33 24 15 6

Yandaki grafie gre m ile n arasndaki ilikiyi gsteren cebirsel ifade aadakilerden hangisidir?
1 2 3 4 n

4 2

A) m = 7n + 2 C) m = 11n 3

B) m = 9n 3 D) m = 12n 5

6.

Satlan kitap says 1

Tutar (YTL) 4 7 10 13 .... b

4.

Elde edilen eker (kg) 1 2 3 .... a

eker pancar miktar (kg) 6,5 13 19,5 .... 6,5a

2 3 4 .... a

Yukardaki tabloya gre 100 kg eker elde etmek iin ka kg eker pancar gereklidir? A) 550 C) 650 B) 600 D) 670

Yukardaki tabloda bir kitapda satlan kitaplarn says ile bu satlarn tutarlar verilmitir. Buna gre bu iki deiken arasndaki iliki a ve b trnden aadakilerden hangisi ile gsterilir? A) a = b + 3 C) a = 3b B) b = 3a + 1 D) b = 2a + 2

683

7.
3000 2250 1500 750

Tketilen ekmek says

10.

a b

1 7

2 13

3 19

4 25

5 31

... ...

Yukardaki tabloda verilen rntnn kural aadakilerden hangisi olabilir?

1 2 3 4 Gn says

A) b = 2a + 5 C) b = 6a +1

B) b = 4a + 3 D) b = 7a

Bir askeri birlikte tketilen ekmek says ile gn says arasndaki iliki yukardaki grafikte verilmitir. Buna gre 5 gnde tketilen ekmek says katr? A) 3000 C) 3750 B) 3500 D) 4250

11. Bir satc, satt her yumurtadan 0,10 YTL kr elde ediyor. Satcnn satt yumurta saysna gre kr durumunu aadaki grafiklerden hangisi gsterir? A)
Kr (YTL) 3 2 1 1 2 3 Yumurta says

8.
y 15 10 5 0

Elde edilen kr (YTL)

B)
1 2 3 x Gmlek says
0,6 0,4 0,2

Kr (YTL)

Yukardaki grafikte bir satcnn satt gmleklerden elde ettii kr verilmitir. Buna gre x ile y arasndaki iliki aadakilerden hangisiyle gsterilir? A) x = 2y C) y = 2x B) x = 5y D) y = 5x C)

1 Kr (YTL)
0,4 0,3 0,2 0,1

Yumurta says

9.
4,5 3 1,5 0

Reel (kg)

Yandaki grafie gre a kg ilekten ka kg reel yaplr?

ilek (kg)

Yumurta says

D)
Kr (YTL)
0,30 0,20 0,10

A) a C) 1,5 a

B) a + 2 D) 2a + 2

Yumurta says

684

12.
105 80 55 30 0

14. Peynir (kg) 1 2 ....

1 2 3 4 x

St (kg) 0,65 1,3 .... 0,65a

Yukardaki grafie gre x ile y arasndaki iliki aadakilerden hangisindeki gibidir? A) y = 25x + 5 B) x = 25y + 5 C) y = 30x D) x = 20y 5

Yukardaki tabloya gre 3 kg peynir elde etmek iin ka kg ste ihtiya vardr? A) 2 C) 2,1 B) 1,95 D) 2,2

15.
205 155 105 55

Fidann boyu (cm)

13. Bir rnn al fiyat A YTL, sat fiyat S YTL'dir. A ile S arasnda S = A + 11 bants varsa 120 YTL'ye satlan rn ka YTL'ye alnmtr? A) 105 C) 125 B) 109 D) 131

Zaman (yl)

Yukardaki tabloda bir fidann boyunun zamana gre deiimi verilmitir. Buna gre 12 yl sonra fidann boyu ka cm olur? A) 575 C) 605 B) 590 D) 610

685

rnek - zm

Kartezyen Koordinat Sistemi

rnek 463
Bir basketbol man izlemek iin kapal spor salonuna gittiinizde; elinizdeki bilette yazl olan A 10, B 3, C 8 gibi harf ve saylarla yerinizi kolayca bulabilir misiniz? Yandaki ekle bakarak Ali'nin koltuk numarasn belirleyiniz. Harflerle saylarn yazl sralar nemli midir?
5 4 3 2 1 Ali D C B A

ki Boyutlu Kartezyen Koordinat Sistemi Kartezyen koordinat sisteminde, her noktaya karlk gelen bir sral ikili vardr. Bu ikilinin birinci bileenine apsis, ikinci bileenine ordinat ve bu ikiliye de o noktann koordinatlar denir.
A(5, 3) A noktasnn koordinatlar

apsis
(,+)

ordinat
y 2 1

Kartezyen koordinat sistemi iki say dorusunun dik kesimesiyle oluur.

(+,+)

II. blge

I. blge x

Yatay eksen x ekseni (apsisler ekseni), dey eksen y ekseni (ordinatlar ekseni) adn alr. Koordinat eksenlerinin kesim noktasna orijin (balang noktas) denir. Koordinat sisteminin ayrd blgeler yandaki ekildeki gibidir.

III. blge
(,)

0 2 1 1 IV. blge 2 (+,)

686

rnek - zm
rnek 464
Aadaki kartezyen koordinat sisteminde A(3,2), B(5,1), C(7,2), D(7,5), E(5,5), F(5,1) ve G(4,2) noktalarn gsteriniz.
y 4 G(4, 2) 3 2 1 5 F(5, 1) 4 3 2 1 1 2 3 4 E(5, 5) 5 D(7, 5) 1 2 3 4 5 6 B(5, 1) 7 C(7, 2) x A(3, 2)

rnek 465
Aada koordinatlar verilen noktalar kartezyen koordinat sisteminde gsteriniz. Bu noktalarn kartezyen koordinat sisteminin kanc blgesinde olduunu belirtiniz.

A(4, 3)
y 3 2 1 1 2 3 4 x A(4, 3)

B(1, 2)
y C(2, 3)

C(2, 3)
y 3 2 1

D(1, 2)
y

1 1 2

x 1 2 III. Blgede

B(1, 2) II. Blgede

A(1, 2)

I. Blgede

IV. Blgede

687

rnek - zm

rnek 466
y 4 3 B 2 1 5 4 3 2 1 1 E 2 F 3 4 A D O C K 1 2 3 4 5 x

Yandaki kartezyen koordinat sisteminde gsterilen noktalarn koordinatlarn yaznz. K ve F noktalarnn kartezyen koordinat sisteminde hangi blgelerde yer aldn belirtiniz.

A B C D E F K

noktasnn apsisi noktasnn apsisi noktasnn apsisi noktasnn apsisi noktasnn apsisi noktasnn apsisi noktasnn apsisi

2, 3, 1, 0, 3, O, 5,

ordinat ordinat ordinat ordinat ordinat ordinat ordinat

4 2 1 0 2 2 0

ise ise ise ise ise ise ise

A(2, 4) olur. B(3, 2) olur. C(1, 1) olur. D(0, 0) olur. E(3, 2) olur. F(0, 2) olur. K(5, 0) olur.

K(5, 0) noktas x ekseni zerindedir.

F(0, 2) noktas y ekseni zerindedir.

K ve F noktalar eksenler zerinde yer aldndan, herhangi bir blgeye dahil deildir.

rnek 467
Yandaki koordinat sisteminde A noktasnn apsisi ile B noktasnn ordinatnn toplam katr?
y 3 2 1 3 2 1 O 1 2 3 B 4 1 2 3 x A

A noktasnn koordinatlar A(2, 3), apsisi 2dir. B noktasnn koordinatlar B(3, 4),ordinat 4tr. O hlde, toplam 2 + (4 ) = 2dir.

688

rnek - zm

rnek 468
A(2x 1, 5) ve B(7, y + 1) noktalarnn apsisleri ve ordinatlar eit olduuna gre xy fark katr?

A(2x 1,

5)

B( 7,

y + 1)

2x 1 = 7 2x 1 + 1 = 7 + 1 1 1 2x = 8 2 2 x=4

5=y+1 51=y+11 6=y

x y = 4 ( 6) = 10

Aadaki admlar izlendiinde koordinat dzleminde hangi harf oluur? 1. adm: U noktalar A(3, 1) ve B(3, 1) olan doru parasn iziniz. 2. adm: C(4, 3) noktasn A noktas ile birletiriniz. 3. adm: D(2, 3) noktasn A noktas ile birletiriniz. A) B) C) D)

zm
Her bir admda belirtilen ilemleri koordinat dzlemi zerinde yapalm.
y A(3, 1) C(4, 3)

Verilen admlar izlendiinde koordinat dzleminde Y harfi oluur. Yant: C

B(3, -1)

: 1. adm : 2. adm : 3. adm

689

rnek - zm

rnek 469
A(5 , 2k 8) noktas x ekseni zerinde ise k katr? A, x ekseni zerinde bir nokta ise ordinat sfrdr.
2k 8 = 0 2k 8 + 8 = 0 + 8 1 1 2k = 8 2 2 k=4

rnek 470
B(4 2m, 5) noktas y ekseni zerinde ise m katr?

B, y ekseni zerinde bir nokta ise apsisi sfrdr.

4 2m = 0 4 2m + 2m = 0 + 2m 4 = 2m 1 1 4 = 2m 2 2 m=2

rnek 471
C(2k 6, 3m + 9) noktas orijin ise k + m toplam katr?

C(2k 6, 3m + 9) orijin ise C(0, 0) olmaldr.

2k 6 = 0 2k 6 + 6 = 0 + 6 1 1 2k = 6 2 2 k=3 3m + 9 = 0 3m + 9 9 = 0 9 1 1 3m = 9 3 3 m = 3 k + m = 3 + ( 3) = 0

690

rnek - zm

rnek 472
A(5, a 3) noktas koordinat sisteminde IV. blgede ise B(3 a, a + 2) noktas koordinat sisteminde kanc blgededir? (a Z+)

y B(3 a, a + 2) II. blge a+2 5 3a a3

a 3 < 0 olmaldr. a<3 olur.

a Z+ olduundan a > 0 olur.

x

0 < a < 3 bulunur.

A(5, a 3)

B(3 a, a + 2) noktas iin 3 a > 0 bulunur. a + 2 > 0 olduundan B(3 a, a + 2) noktas; I blgededir.

rnek 473
A(2k 4, 3k + 3) noktas koordinat sisteminin II. blgesinde ise k'nn alabilecei tam say deerleri toplam katr?

A noktas ikinci blgede ise 2k 4 < 0 ve 3k + 3 > 0 olur.

y A II. blge x

2k 4 + 4 < 0 + 4 2k < 4 1 1 2k < 4 2 2 k<2

3k + 3 > 0

olur.

3k + 3 3 > 0 3 3k > 3 1 1 3k > ( 3) 3 3 k > 1

k < 2 ve k > 1 eitsizliklerini salayan k tam saylar, 0 ve 1 deerlerini alr. Buna gre knin alabilecei tam say deerleri toplam 0 + 1 = 1 olur.

691

rnek - zm

rnek 474
A(2, 3) noktas kartezyen koordinat sisteminde I. blgededir. a. A noktasnn y eksenine gre simetrii olan B noktasnn koordinatlarn bulunuz.
y 3 A(2, 3) B(2, 3) y 3 A(2, 3)

A (2,3) noktasnn y eksenine gre simetrii alndnda apsisin iareti deiir, ordinatn iareti ise deimez.

b.

B(2, 3) noktasnn x eksenine gre simetrii olan C noktasnn koordinatlarn bulunuz.

A(2, 3) y 3 A(2, 3) y 3

C(2, 3)

C(2, 3) bulunur.

(+,+)

B(2, 3) noktasnn x eksenine gre simetrii alndnda ordinatn iareti deiir, apsisin iareti ise deimez. c. C(2, 3) noktasnn orijine gre simetrii olan D noktasnn koordinatlarn bulunuz.
y 3 3 y D(2, 3)

2 O 2

2 O 2

C(2, 3)

C(2, 3)

C(2, 3) noktasnn orijine gre simetrii alndnda hem apsisin hem de ordinatn iareti deiir.

692

rnek - zm

rnek 475
Yandaki ekil, birim karelerden oluturulmutur.
A B

A(1, 1) olduuna gre B noktasnn koordinatlarn bulunuz.

A(1, 1) noktas iin; O noktas orijindir.

y A

Buna gre B(2, 0) olur.

1 O B 2 x

rnek 476
C B A

Yandaki ekil, birim karelerden oluturulmutur. O noktas orijin ise A, B ve C noktalarnn koordinatlarn bulunuz.

y 3 B 2 1 2 1 O

O noktas orijin ise; A(2, 1) B(1, 2)

A x

C(1, 3)

olarak bulunur.

693

Neler rendim?

62
3 4 5

Denklemler (K.4)
6 7 8
Mehmet

1. A B C D E

1
Bar

10
Aye

11

12

13

Umut Selen nal Hakk Sabri Ali

Zehra Hakan Veli Orkun Ahmet

Arda

Yukarda bir tiyatro salonundaki oturma plan gsterilmitir. Selenin koltuk numaras (C, 1) ve Umut'un koltuk numaras (B, 3) ise aadaki noktal yerleri tamamlaynz. Barn Arda'nn Ali'nin Orkun'un Sabri'nin koltuk koltuk koltuk koltuk koltuk numaras: ....................... numaras: ....................... numaras: ....................... numaras: ....................... numaras: .......................

2.

Aada koordinatlar verilen noktalar kartezyen koordinat sisteminde gsteriniz.

A(5, 1) y B(2, 3) y C(4, 2) y

D(0, 0) y

E(2, 0) y

F(4, 0) y

694

3.

Aadaki koordinat sisteminde iaretlenen noktalarn koordinatlarn bulunuz.

y 3 2 1 B 3 2 1 1 2 F 3 E 1 2 3 A x D

A( B( C( D( E( F(

, , , , , ,

) ) ) ) ) )

4.

A(2, 4 m) noktas x ekseni zerinde ise m katr?

5.

B(3 + m, 5) noktas y ekseni zerinde ise m katr?

6.

C(4 k, 3 + m) noktas orijin olduuna gre k + m toplam katr?

7.

D(4 m, 5) noktas ile E(7, 2k 1) noktalarnn apsisleri ile ordinatlar birbirine eit ise k m fark katr?

695

8.
B A O D C

Yandaki ekil birim karelerden olumutur. O noktas orijin ise A, B, C ve D noktalarnn koordinatlarn bulunuz.

A( B( C( D(

, , , ,

) ) ) )

9.

A(3, 2) noktasnn x eksenine gre simetrii B noktasdr. B noktasnn y eksenine gre simetrii C noktasdr. C noktasnn orijine gre simetrii D noktasdr. B, C ve D noktalarnn koordinatlarn bulup kartezyen koordinat sisteminde gsteriniz.

696

Denklemler (K.4)
1. A(4, 3) noktas ile ilgili aadaki ifadelerden hangisi yanltr? A) 1 blgededir. B) y eksenine olan uzakl 4 birimdir. C) x eksenine olan uzakl 3 birimdir. D) Apsisi 3'tr. 5.

Konu Testi

62

A(2x 1, 3) ve B (5, y 1) noktalarnn apsisleri ve ordinatlar eit ise x + y toplam katr? A) 1 C) 2 B) 1 D) 3

6.

x Z ve A(x 1, x + 1) noktas koordinat dzleminin II. blgesinde ise x ka farkl deer alabilir?

2.

Aadaki noktalardan hangisi ordinatlar ekseni zerindedir? A) P(2, 4) C) K(4, 4) B) N(5, 0) D) R(0, 9) 7.

A) 0 C) 2

B) 1 D) 3

3.

C(2x, x 1) noktas x ekseni zerinde ise bu noktann koordinatlar aadakilerden hangisidir? A) (2, 0) B) (2, 0) C) (0, 2) D) (0, 2)

Yukardaki ekil, birim karelerden oluturulmutur. K noktasnn koordinatlar (3, 0) ise orijin noktas hangisidir? A) A C) C B) B D) D

4.

x < 0 ve y < 0 olduuna gre (x, y) noktas kartezyen koordinat sisteminde kanc blgededir? A) IV C) II B) III D) I

8.

A(1, 0), B(2, 0) ve C(x, 0) noktalar dorusal ve |AB| = |BC| olduuna gre x katr? A) 3 C) 5 B) 4 D) 6

697

9.

B(a, b)

y 4 3 2 1 1 2 3 4 5 x

12. A(5 2m, 3k + 7) noktas orijin ise m + k toplam katr? A) C)

1 12 1 6

B) D)

1 9 1 3

2 1 O 1 2 3 4 A(x, y)

Yukardaki ekilde verilenlere gre, ax + by ifadesinin sonucu katr? A) 16 C) 4 B) 12 D) 6

13. A(2, 3) noktasnn y eksenine gre simetrii olan noktann koordinatlar aadakilerden hangisidir? A) (2, 3) B) (2, 3) C) (2, 3) D) (2, 3)

10. Ke noktalar A(1, 0), B(3, 0), C(1, 2) ve D(3, 2) olan drtgensel blgenin alan ka br2 dir? A) 6 C) 10 B) 8 D) 12 14. A(2m + 1, 5) noktasnn koordinatlar toplam 12 ise m katr? A) 2 C) 4 B) 3 D) 5

11. A(x, y) noktas IV. blgede ise A noktas aadakilerden hangisi olabilir? A) (2, 3) B) (1, 2) C) (3, 3) D) (3, 1)

15. A(4, 3a 1) noktas x ekseni zerinde ise a katr? A) 6 C) 1 B) 3 D)

1 3

698

rnek - zm
Dorusal Denklemlerin Grafiini izme

rnek 477
Bir elence merkezindeki cret tarifesi aada akland gibidir. Elence merkezinde geirilen sre ile denecek cret arasnda y = 2x + 1 denklemi ile belirlenen dorusal bir iliki vardr. Bora, Hakan ve Pelinin elence merkezinde geirdikleri zaman aadaki tabloda verilmitir. Her birinin kaar YTL demeleri gerektiini bulunuz. x Zaman (saat) BORA HAKAN PELN 1 2 3
2x + 1

y cret (YTL) 3 ............... ...............

(x, y) (1,3) ............... ...............

2.1+1 ............... ...............

Bulduunuz (x, y) ikililerine karlk gelen noktalar kartezyen koordinat sisteminde gsteriniz. Bu noktalar cetvel yardmyla izerek birletiriniz.
9 8 7 6 5 4 3 2 1 1 2 3 4 5 6 ... x y

Sizce bu tip denklemlerin grafiklerini izmek iin en az ka nokta bulunmas gerekir?

Bir dorusal denklemde, denklemi salayan x ve y deerlerinin oluturduu (x, y) sral ikilileri kartezyen koordinat sisteminde bir nokta belirtir. Bu noktalar ayn doru zerindedir. Baka bir deyile dorudatr.

699

rnek - zm

rnek 478
y = x 1 denklemi iin verilen yandaki tabloya tamamlaynz. Tablodaki verilere uygun bir grafik iziniz. x 3 1 0 1 x 3 1 0 1 y y=31=4 y=11=2 y=01=1 y=21=1 (x, y) ( 3, 4) ( 1, 2) (0, 1) (2, 1)
4 3 2 1 4 3 2 1 1 2 3 4 1 2 3 4 y=x1 x y

(x, y)

rnek 479
y = 2 x + 4 dorusunun grafiini iziniz. Dorularn grafikleri izilirken, ilem kolayl olmas iin genellikle x = 0 alnp y bulunur, sonra y = 0 alnp x bulunur. Sral ikililer belirlenir. Bu ikililere karlk gelen noktalar iaretlenir ve grafik izilir. x = 0 iin y = (2).0 + 4 = 4 y = 0 iin 0 = 2x + 4
0 4 = 2x + 4 4 1 1 4 = 2x 2 2 x=2

(0, 4)
4 3 2 1

(2, 0)

1 O

4 x

y = 2x + 4

x = 0 yazldnda bulunan (0, 4) noktas grafiin y eksenini kestii noktadr. y = 0 yazldnda bulunan (2, 0) noktas grafiin x eksenini kestii noktadr.

700

rnek - zm

rnek 480
y = 2x dorusunun grafiini iziniz.

y = mx eklindeki dorularn grafikleri orijinden geer. x = 0 iin y = 0 olur. (0, 0) orijindir. O halde x = 1, x = 0, x = 1 gibi nokta olarak bunlara karlk gelen y deerlerini bulup grafii izelim.
y 3 2

x = 1 iin x=0 x=1 iin iin

y = (2) . (1) = 2 (1, 2) y = (2) . 0 = 0 y = (2) . 1 = 2 (0, 0) (1, 2)

3 3

1 2 1 1 2 3

y = 2x

rnek 481
x 3y = 3 dorusunun grafiini iziniz.

x = 0 iin

0 3y = 3 3y = 3 1 1 3 . 3y = 3. 3 y = 1

y 4 3 2 1

(0,1)

1 1

y = 0 iin

x3.0=3 x=3 (3, 0)

x 3y = 3

Bir dorunun grafiinin izilebilmesi iin en az iki noktann koordinatlar bilinmelidir. nk iki noktadan bir ve yalnz bir doru geer.

701

rnek - zm

rnek 482
x y =1 4 2

dorusunun grafiini iziniz.

x=0

iin

0 y =1 4 2 y 2 = 2 1 2 y = 2 y = 2 (0,2)
3 2 1

y 4 3 2 1 1 1 2 2 3 4 x

y = 0 iin

x 0 =1 4 2 4 x = 4 1 4 x=4
x y =1 4 2

(4, 0)

rnek 483
3x y =6 dorusunun eksenleri kestii noktalarn koordinatlarn bulunuz.

x eksenini kestii nokta; y=0 iin

3x 0 = 6 1 1 3y = 6 3 3 x=2

(2, 0) olur.

y eksenini kestii nokta; x=0 iin

30 y = 6 y = 6 y = 6

(0, 6)

olur.

702

rnek - zm

Verilen bir noktann bir dorunun zerinde olmas iin; o noktann koordinatlarnn dorunun denklemini salamas gerekir. Verilen noktann apsisi doru denklemindeki x yerine, ordinat ise y yerine yazlr.

rnek 484
x = 5 ve y = 3 dorularnn grafiini iziniz.

x=5

x = 5 dorusu iin; x ekseninde 5 noktas iaretlenir. Bu noktadan geen ve y eksenine paralel olan doru izilir.
x

1 O 1 2 y=3 3

y = 3 dorusu iin; y ekseninde 3 noktas iaretlenir. Bu noktadan geen ve x eksenine paralel olan doru izilir.

rnek 485
x = 1, x = 3, y = 2 ve y = 3 dorularnn oluturduu dikdrtgensel blgenin alan ka br2 dir?

x = 1 A

y 2 1

x = 1, x = 3, y = 2 ve y = 3 dorular izilir.
x=3 B y=2

kier ikier kesitikleri A, B, C ve D noktalarnn oluturduu ABCD dikdrtgensel blgenin alan Alan(ABCD) = 4 . 5 = 20 br2 dir.

1 1 2 D

3 5 birim

C 3 4 birim

y=3

703

rnek - zm

rnek 486
y 3 = 0 dorusunun eksenleri kestii noktalarn koordinatlarn bulunuz.

y 3 A 2 1 O x y=3

y 3 = 0 ise y = 3 olur. y = 3 dorusu y eksenini keser, x eksenini kesmez. A noktasnn koordinatlar A (0, 3) olur.

rnek 487
5y 3x + n 2 = 0 dorusu orijinden getiine gre n katr?

Orijinin, koordinatlar (0, 0) olduuna gre x = 0 ve y = 0 deerleri iin denklem salanr. 5.03.0+n2=0 n2+2=0+2 n=2 bulunur.

rnek 488
(1, 2m) noktas 2y = x 3 dorusu zerinde ise m katr?

(1, 2m) noktas 2y = x 3 denklemini salar.

2 3m = 1 3 6m 1 1 = ( 2) 6 6 1 m= bulunur. 3

704

rnek - zm

rnek 489
2x + y 3 = 0 dorusu (5, k ) noktasndan getiine gre k katr?

(5, k) noktas 2x + y 3 = 0 denklemini salar. 2.5+k3=0 k+77=07 k = 7 bulunur.

rnek 490
y 3 = 0 dorusu ile 2x + y +3 = 0 dorusunun kesitii noktann koordinatlarn bulunuz.

y3=0 2x+y+3=0
2x 3 = 3 2x 3 + 3 = 3 + 3 1 1 2x = 6 2 2 x = 3

ise ise

y = 3 olur. y = 2x 3 olur.
y 2x + y + 3 = 0 (3,3)

3 2 0 1 1 2 3 x y=3

bulun ur.

3 2 1

y = 2x 3 y = (2) . (3) 3 y=63 y = 3 olur. Bu iki dorunun kesim noktas, (3, 3) olur.

705

Neler rendim?

63

1.

y = 2x 1 denklemi iin aada verilen tabloyu tamamlaynz ve denkleme karlk gelen grafii iziniz.

x 1 0 1

(x, y)
x

2.

y = 2x 4 dorusunun grafiini iziniz.

x=0

iin yyi bulunuz.

x

y=0

iin xi bulunuz.

3.

2x = y + 2 dorusunun grafiini iziniz.

x=0

iin yyi bulunuz.

x

y=0

iin xi bulunuz.

706

Konu Testi

63

Denklemler (K.5)
4. y = x 3 dorusunun grafii aadakilerden hangisidir?
A)
y

1.

y = 3x 2 dorusunun zerinde bulunan ve ordinat 5 olan noktann apsisi katr? A) 3 C) 1 B) 2 D) +2

B)
3 2 1 1 2 3 x y 3 2 1 3 2 1 O 1 2 3 1 2 3

3 2 1 O 1 2 3

2.

Aada denklemleri verilen dorulardan hangisi (1, 3) noktasndan geer? A) y = x + 2 B) y = 2x 1 C) y = 3x D) y = x 2

C)
y 3 2 3 2 1 1 O 1 2 3 1 2 3 x

D)
y 3 2 1 3 2 1 O 1 2 3 1 2 3x

5. 3. Burcu, denklemi y = 2x 2 olan dorunun grafiini izmek iin aadaki tabloyu oluturmutur.
x 3 1 0 2 2x 2 2 . (3) 2 2 . (1) 2 2 . 0 2 2 . 2 2 y 4 0 2 6 (x, y) (4, 3) (0, 1) (2, 0) (6, 2)

y = ax 4 dorusu B(2, 0) noktasndan getiine gre a katr? A) 3 C) 1 B) 2 D) 2

6.

y 3 2 1 3 2 1 O 1 2 3 4 x

Buna gre aadakilerden hangisi dorudur? A) Tablo dorudur, grafik izilebilir. B) xe 2 ve 1 deerlerini vermesi gerekir. C) (x, y) ikilileri (y, x) eklinde oluturulmutur. D) x = 2 iin y deeri yanl bulunmutur.

y= 1 x dorusunun grafii yukarda verilmitir. Buna gre a katr? A) 1 C) 3 B) 2 D) 4

708

7.

y = 2x dorusunun grafii aadakilerden hangisidir?

A)
y

9.

B)
3 2 1 1 2 3 x y 3 2 1 3 2 1 O 1 2 3 1 2 3 x

y= x + 2 dorusunun grafii aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir?

A)
y

B)
3 2 1 1 2 3 x y 3 2 1 3 2 1 O 1 2 3 1 2 3 x

3 2 1 O 1 2 3

3 2 1 O 1 2 3

C)
y 3 2 3 2 1 1 O 1 2 3 1 2 3 x

D)
y 3 2 1 O 3 2 1 1 2 3 1 2 3 x 3 2 1

C)
y 3 2 1 O 1 2 3 1 2 3 x

D)
y 3 2 1 3 2 1 1 2 3 O 1 2 3 x

8.

y 4 3 2 1 3 2 1 1 2 3 3 2 1 1 2 O 1 2 3 x

10.

y 3 2 1 O 1 2 3 x

Yukarda grafii verilen dorunun denklemi aadakilerden hangisidir? A) y= x + 4 B) y = 2x + 4 C) y= 3x D) y = 3x + 2

Yukardaki grafikte verilen doru aadaki noktalarn hangisinden gemektedir? A) (3, 0) C) (2, 2) B) (0, 2) D) (2, 2)

709

11. y= x dorusunun grafii aadakilerden hangisidir?

A)
y

13.

y=

x 1 dorusunun grafii aadaki2

B)
y 3 2 1 O 1 2 3 2 3 x 3 2 1 1 O 1 2 3 x 3 2 1

lerden hangisidir?
A)
y

B)
y 3 2 1 2 3 x 1 3 2 1 O 1 2 3 1 2 3 x 3 2 1

3 2 1

1 2 3

3 2 1 O 1 2 3

C)
y 3 2 1 3 2 1 O 1 1 2 3 2 3 x

D)
y 3 2 1 O 3 2 1 1 2 3 1 2 3 x 3 2 1

C)
y 3 2 1 O 1 2 3 1 2 3x

D)
y 3 2 1 3 2 1 O 1 2 3 1 2 3 x

12.
A

y 2 1 D

14. Denklemi y = 3x 6 olan dorunun y eksenini kestii noktann ordinat katr? A) 0

x

B) 2 D) 6

C) 4

2 B

1 1 2

2 C

Yukardaki koordinat dzlemi zerindeki ABCD dikdrtgeninin kelerinden olan A ile C noktalarnn ordinatlar toplam katr? A) 2 C) 0 B) 1 D) 1

15. Aadaki noktalardan hangisi apsisler ekseni zerindedir? A) (2, 0) B) (0, 3) C) (1, 1) D) (1,3)

710

Denklemler
1. 3(2 4x) = 6 denkleminin zm kmesi aadakilerden hangisidir? A) {1} C) {1} B) {0} D) 5.
x

Blm Sonu Testi

20

x+3 ekil I

ekil II

2.

5(x + 3) = 20 I. 5x 15 = 20 II. 5x 15 + 15 = 20 +15 III. 5 x = 35

5x 35 IV. = 5 5

ekil Ideki dikdrtgenin kenarlar x ve x + 3 birimdir. Bu dikdrtgenlerden oluan ekil IInin evre uzunluu aadakilerden hangisidir? A) 8x + 12 C) 12x + 18 B) 10x + 12 D) 15x + 20

V. x = 7 5(x + 3) = 20 denkleminin zm admlar hlinde yukarda verilmitir. Buna gre zmdeki ilk hata kanc admda yaplmtr? A) II C) IV B) III D) V 6. Aadaki ekilde : bilinmeyeni, : pozitif sayma pulunu,

: negatif sayma pulunu temsil etmektedir.

3.

(n 4) + 3 (n + 4) = 0 denklemini salayan n deeri katr? A) 2 C) 2 B) 0 D) 4 Yukardaki modele karlk gelen denklemin zm kmesi aadakilerden hangisidir? A) {5} C) {7}
1 Bir sayya i eklenip, elde edilen saynn 3 3 toplamdan karldnda 18 says elde 4 ediliyor.

B) {6} D) {8}

4.

7. Buna gre bu say katr? A) 48 C) 54 B) 50 D) 60

x x = 4 denklemini salayan x deeri 5 7 katr?

A) 70 C) 50

B) 60 D) 40

711

8.

I (Fatih)
5x 10 = 5 5x 10 + 10 = 5 + 10 5x 15 = 5 5 x=3

II (Mehmet)
5x 10 = 5 5x 15 10 = 5 5 x 10 = 3 x=3

10. Bir saynn 5 kat ile 4 katnn toplam 99dur. 1 Buna gre bu saynn i katr? 11 A) 11 C) 9 B) 10 D) 1

5x 10 = 5 denklemini Fatih Ideki, Mehmet ise IIdeki gibi zmtr. Buna gre aadakilerden hangisi dorudur? A) Fatihin zm dorudur. B) Mehmetin zm dorudur. C) Her ikisinin de zm dorudur. D) Her ikisinin de zm yanltr.

11.

2(x 3) 4(x 1) 18 = olduuna gre 5 3 5

x katr? A) 3 C) 5 B) 4 D) 6

12.

3(x 2) x olduuna gre x katr? = 7+ 5 2

A) 82 C) 78

B) 80 D) 76

9. 13. Bir saynn 5 fazlasnn yars, ayn saynn 3

=

eksiinin katr?

1 ine eittir. Buna gre bu say 4

Yukardaki ekilde, : bilinmeyeni, : pozitif sayma pulunu,

Yukardaki problemin zmn veren denklem aadakilerden hangisidir? A)

x x 5= +3 2 4 x+5 x3 = 2 4 x5 x+3 = 2 4 x x +5= 3 2 4

: negatif sayma pulunu temsil etmektedir. Buna gre yukardaki model hangi denklemi temsil etmektedir? A) 2x 5 = 3x + 6 B) 3x + 5 = 2x +6 C) 5x 2 = 6x + 3 D) 6x + 2 = 5x 3 D) B) C)

712

14. Bir baba 45 yandayken iki olunun yalar 11 ve 13tr. Ka yl sonra babann ya, iki ocuunun yalar toplamna eit olur? Yukardaki problemin zmn veren denklem aadakilerden hangisidir? A) 45 x = 11 + 13 + 2x B) 45 + x = 11 + 13 + x C) 45 x = 11 + 13 x D) 45 + x = 11 + 13 + 2x

17. 5x + y = 10 dorusu zerinde bulunan ve ordinat 5 olan noktann apsisi katr? A) 3 C) 1 B) 2 D) 0

18. A(2, 2n 4) noktas x ekseni zerinde olduuna gre B(3n 1, n + 2) noktasnn koordinatlar toplam katr? A) 7 C) 9 B) 8 D) 10

15. y = 2x 3 dorusu ile y = 5x + 6 dorusunun kesim noktalarnn koordinatlar toplam katr? A) 6 C) 12 B) 9 D) 15 19.
y 3 2 O 3 2 1 1 1 2 3 1 2 3 x

16. y = x 2 dorusunun grafii aadakilerden hangisidir?

A)
y

B)
3 2 1 1 2 3 x y 3 2 1 3 2 1 O 1 2 3 1 2 3 x

Yukarda kartezyen koordinat sisteminde grafii verilen dorunun denklemi aadakilerden hangisidir? A) 2y = 6 + 3x B) 2y = 6 + x C) 3y = 6 + 2y D) 3x + 2y + 6 = O

3 2 1 O 1 2 3

C)
y 3 2 3 2 1 1 O 1 2 3 1 2 3 x

D)
y 3 2 1 O 3 2 1 1 2 3 1 2 3 x

20. 5x y + k = O dorusu A(1, 2) noktasndan getiine gre k katr? A) 1 C) 5 B) 3 D) 7

713

21. Okan, bir iin n iin

1 ini 14 gnde, Uur ise ay3

24. Aadaki denklemler, kkleriyle eletirilerek verilmitir. x+3=7 3x 2 = 22 4 3x = 33 5 2x = x 4 x=4 x = 8 x=

29 3

3 n 9 gnde yapabiliyor. kisi bir7 likte bu ii ka gnde yaparlar?

A) 7 C) 14

B) 8 D) 16

x=3

Buna gre bu elendirmelerden ka tanesi dorudur? A) 1 C) 3 B) 2 D) 4

25. 22. ki saynn toplam 41dir. Byk say kne blndnde blm 4, kalan 6 oluyor. Buna gre byk say katr? A) 35 C) 33 B) 34 D) 32

x 3 x 2 + =2 4 3

denkleminin

zm

aadaki gibi verilmitir. 1. adm :

x 3 x 2 2 + = 4 3 1
(3) (4)

(12)

2. adm 3. adm 4. adm 5. adm

: : : :

3x 9 4x 8 24 + = 12 12 12

3x 9 4x + 8 = 24 x 1 = 24 x = 25

Buna gre ilk olarak hangi admda hata yaplmtr? A) 1 C) 3 23. 3x 6 = 9 denklemini salayan x deeri, ayn zamanda 3 + 4x + m = 21 denklemini de salamaktadr. Buna gre m katr? A) 2 C) 0 B) 1 D) 1 B) 2 D) 4

714

Birikimli Test
12 + 25 5 + 3 30 6 ileminin sonucu katr? A) 15 C) 10 B) 10 D) 15

20

1.

6.

A 5x B 120 C

K F 2x 6 D E

Yukardaki ekilde [BK // [DF, 2.

a= 3 , 5 b= 4 , 15 c= 6 25

s(ACE) = 120, s(ABK) = 5x ve s(FDE) = 2x 6 ise x ka derecedir? A) 22 C) 18 B) 20 D) 16

saylarnn kkten bye doru sralan aadakilerden hangisinde doru olarak verilmitir? A) c < b < a B) b < a < c C) c < a < b D) b < c < a

3.

1 1 1 1 1 1 1 1 2 3 4 100

7.

ileminin sonucu katr?

1 A) 100 1 B) 99

Kegen says 20 olan bir dzgn okgenin bir d asnn ls ka derecedir? A) 40 C) 50 B) 45 D) 60

C) 1

D) 99

4.

K L 3K + 2L = olduuna gre orannn 3 4 5K 3L deeri katr?

A)

9 4 17 3

B)

5 2 31 5

8.

ABCD yamuk; [AB] // [CD], [CH] [AB], |BC| = 5 cm, |CH| = 4 cm,
A

C 5 cm 4 cm H B

C)

D)

3 cm

5.

Bir satc 350 YTLye ald bir rn 420 YTLye sattna gre bu sattan yzde ka kr etmitir? A) 20 C) 40 B) 30 D) 50

|AD| = 3 cm ve Alan(ABCD) = 20 cm2 ise evre (ABCD) ka cmdir? A) 16 C) 20 B) 18 D) 22

715

9.

O merkezli emberde s(BAC) = 60 ve yarap 3 cm ise |BC| ka cmdir?

B

A 60 O C

12.

9! + 10! ileminin sonucu katr? 10! 9!

A)

14 9 11 9

B)

13 9 10 9

C) A) C) 3 B) 2 D) 4

D)

13. Bir zar ve bir para birlikte atlyor. Parann yaz ve zarn 2 gelme olasl katr? 10. Taban yarapnn uzunluu 4 cm ve ykseklii 6 cm olan dik dairesel silindirin yanal alan ka cm2 dir? ( = 3 alnz) A) 112 C) 136 B) 124 D) 144 A)
1 6 1 10

B)

1 8 1 12

C)

D)

14. A ve B iki olay olmak zere;

O(A B) = 7 1 1 , O(A) = ve O(B) = ise 20 4 5

O(A B) katr? 11. Bir kenar uzunluu 5 cm olan ABCD karesinin iine ekildeki gibi O merkezli daire yerletirilmitir Buna gre boyal alan ka cm2 dir? A) 25
25 4 15 4 5 4
A D C

A)
O

1 8 1 10

B)

1 9 1 11

C)

D)

B) 25 5 C) 25 D) 25 15.
mn m+n = 5 olduuna gre oran kan n tr?

A) 6 C) 8

B) 7 D) 9

716

16. 5, a, 8, b ve 12 saylarnn aritmetik ortalamas 11 ise a ve b saylarnn aritmetik ortalamas katr? A) 15 C) 17 B) 16 D) 18

20. Yanal alan 48 cm2 ve hacmi 144 cm3 olan bir silindirin taban alan ka cm2 dir? A) 16 C) 36 B) 25 D) 49

17. Hangi saynn

1 ine 20 eklenince yine 3 kendisi elde edilir?

A) 27 C) 33

B) 30 D) 36 21. ki ii bir ii 6 gnde bitiriyorlar. Birinci ii bu ii tek bana 18 gnde bitirirse ikinci ii ayn ii tek bana ka gnde bitirir? A) 9 C) 15 B) 12 D) 18

18. 12, 7, 5, 11, 9, 7 say dizisinin modu ile meydannn toplam katr? A) 16 C) 14 B) 15 D) 13

19. Bir fidann dikildikten sonraki boyunun yllara gre deiimi yandaki grafikte verilmitir. Buna gre dikildikten ka yl sonra fidann boyu 10 m olur? A) 5 C) 7

Boy (m) 4 3 2

22.
Zaman (yl) 1 2

a ve b doal saylardr. a + b + 3 < 71 ise ann alabilecei en byk deer katr? A) 65 C) 67 B) 66 D) 68

B) 6 D) 8

717

23. Yandaki ekle gre x > 0 ve y < 0 koullarn birlikte salayan (x, y) noktalarnn kmesi hangi blgededir? A) I C) III

y II. blge I. blge x III. blge IV. blge

B) II D) IV

24. ekilde grafii verilen d dorusunun denklemi aadakilerden hangisidir?

3x A) y = 2

y
3

B) y =

3x 2 2x 3

C) y = D) y =

2x 3

25.

2x 1 x 2 =1 3 4

denklemini salayan x deeri katr? A) 1 C) 3 B) 2 D) 4

718

Cevap Anahtar

719

720

KONU TESTLER
Test 1 1. B 11. C Test 2 1. B 11. D Test 3 1. A 11. D Test 4 1. D 11. A Test 5 1. C 11. B Test 6 1. D 11. C Test 7 1. B 11. C Test 8 1. C 11. A Test 9 1. A 11. A Test 10 1. C 11. A Test 11 1. D 11. D 2. A 12. C 3. C 13. B 4. B 14. C 5. A 15. D 6. D 7. B 8. A 9. B 10. D

2. C 12. B

3. D 13. B

4. A 14. C

5. D 15. D

6. A

7. C

8. B

9. A

10. B

2. C 12. D

3. D 13. A

4. C 14. D

5. B 15. D

6. A

7. B

8. A

9. B

10. C

2. C 12. C

3. B 13. B

4. C 14. A

5. C 15. B

6. C

7. C

8. C

9. A

10. B

2. B 12. B

3. A 13. C

4. D 14. A

5. D 15. D

6. C

7. A

8. B

9. A

10. D

2. C 12. C

3. A 13. A

4. B 14. B

5. A 15. C

6. D

7. D

8. B

9. B

10. B

2. C 12. B

3. A 13. B

4. C 14. D

5. D 15. A

6. C

7. B

8. B

9. A

10. D

2. A 12. C

3. B 13. C

4. B 14. C

5. D 15. B

6. B

7. D

8. A

9. D

10. D

2. D 12. B

3. C 13. D

4. D 14. A

5. C 15. B

6. D

7. B

8. A

9. B

10. C

2. B 12. C

3. D 13. A

4. C 14. C

5. A 15. D

6. D

7. A

8. B

9. C

10. B

2. B 12. B

3. B 13. D

4. B 14. C

5. D 15. C

6. A

7. A

8. C

9. B

10. A

721

Test 12 1. D 11. B Test 13 1. D 11. B Test 14 1. A 11. A Test 15 1. A 11. A Test 16 1. A 11. B Test 17 1. B

2. A 12. A

3. B 13. C

4. C 14. C

5. B 15. B

6. A

7. C

8. D

9. C

10. B

2. C 12. A

3. A 13. B

4. D 14. D

5. B 15. C

6. D

7. D

8. C

9. C

10. C

2. C 12. D

3. D 13. B

4. A 14. B

5. C 15. C

6. C

7. B

8. D

9. A

10. C

2. A 12. D

3. B 13. C

4. C 14. B

5. B 15. B

6. D

7. C

8. A

9. B

10. C

2. D 12. D

3. B 13. C

4. B 14. C

5. D 15. A

6. B

7. A

8. D

9. C

10. A

2. C

3. B

4. D

5. A

6. D

7. A

8. B

9. A 10. C 11. B 12. C 13. D

14. C 15. C 16. A 17. C 18. A 19. B 20. D 21. B 22. A 23. C 24. C 25. B Test 18 1. B 2. C 3. D 4. B 5. A 6. D 7. B 8. A 9. D 10. D 11. C 12. D 13. A

14. A 15. A 16. A 17. B 18. C 19. A 20. B 21. D 22. B 23. A 24. C 25. B Test 19 1. B 11. B Test 20 1. A 11. A Test 21 1. B 11. B Test 22 1. B 11. A 722

2. A 12. C

3. C 13. D

4. D 14. A

5. B 15. C

6. A

7. B

8. A

9. D

10. A

2. C 12. D

3. D 13. B

4. D 14. A

5. B 15. D

6. A

7. D

8. C

9. D

10. C

2. A 12. D

3. C 13. A

4. B 14. D

5. C 15. A

6. C

7. D

8. D

9. A

10. C

2. D 12. B

3. D 13. D

4. A 14. B

5. C 15. C

6. C

7. C

8. A

9. D

10. B

Test 23 1. D 11. C Test 24 1. B 11. A Test 25 1. B 11. D Test 26 1. C 11. D Test 27 1. B 11. C Test 28 1. C 11. B Test 29 1. A 11. B Test 30 1. B 11. C Test 31 1. C 11. A Test 32 1. A 11. A Test 33 1. D 11. B

2. D 12. A

3. C 13. B

4. D 14. C

5. A 15. A

6. B

7. C

8. C

9. B

10. D

2. A 12. D

3. C 13. D

4. D 14. B

5. B 15. B

6. A

7. C

8. B

9. D

10. B

2. C 12. B

3. A 13. C

4. D 14. C

5. D 15. B

6. B

7. C

8. B

9. D

10. D

2. D 12. D

3. D 13. B

4. A 14. B

5. C 15. C

6. D

7. B

8. B

9. A

10. C

2. C 12. D

3. A 13. C

4. D 14. D

5. A 15. A

6. C

7. B

8. C

9. B

10. A

2. B 12. B

3. A 13. D

4. C 14. C

5. D 15. B

6. B

7. D

8. B

9. B

10. A

2. C 12. A

3. A 13. C

4. C 14. D

5. C 15. A

6. B

7. A

8. D

9. C

10. D

2. D 12. D

3. B 13. B

4. C 14. A

5. D 15. A

6. D

7. C

8. A

9. B

10. A

2. B 12. B

3. A 13. C

4. D 14. D

5. D 15. A

6. B

7. A

8. C

9. C

10. A

2. C 12. C

3. B 13. D

4. B 14. B

5. D 15. B

6. D

7. A

8. B

9. C

10. D

2. B 12. A

3. C 13. A

4. B 14. B

5. B 15. D

6. A

7. B

8. D

9. C

10. C

723

Test 34 1. C 11. A Test 35 1. A 11. D Test 36 1. C 11. A Test 37 1. B 11. A Test 38 1. A 11. C Test 39 1. D 11. D Test 40 1. B 11. C Test 41 1. D 11. A Test 42 1. D 11. C Test 43 1. B 11. C Test 44 1. C 11. B 724

2. A 12. D

3. B 13. D

4. C 14. A

5. D 15. B

6. C

7. B

8. A

9. D

10. C

2. B 12. A

3. D 13. B

4. C 14. A

5. C 15. D

6. B

7. A

8. D

9. C

10. B

2. D 12. A

3. A 13. B

4. B 14. D

5. A 15. D

6. B

7. C

8. C

9. D

10. A

2. C 12. C

3. C 13. D

4. D 14. C

5. A 15. D

6. A

7. D

8. B

9. B

10. A

2. B 12. D

3. C 13. B

4. D 14. C

5. D 15. A

6. C

7. A

8. B

9. B

10. A

2. A 12. D

3. B 13. C

4. A 14. C

5. C 15. B

6. B

7. D

8. C

9. C

10. A

2. A 12. D

3. C 13. C

4. D 14. D

5. A 15. C

6. D

7. C

8. C

9. D

10. B

2. A 12. B

3. C 13. D

4. A 14. C

5. A 15. A

6. D

7. C

8. A

9. D

10. B

2. B 12. B

3. D 13. A

4. B 14. C

5. A 15. D

6. D

7. C

8. A

9. B

10. D

2. A 12. C

3. C 13. A

4. D 14. B

5. B 15. D

6. A

7. D

8. A

9. A

10. D

2. A 12. B

3. A 13. B

4. D 14. B

5. D 15. C

6. C

7. B

8. A

9. C

10. C

Test 45 1. C 11. D Test 46 1. C 11. C Test 47 1. B 11. D Test 48 1. C 11. C Test 49 1. B 11. A Test 50 1. C 11. C Test 51 1. B 11. C Test 52 1. D 11. A Test 53 1. B 11. B Test 54 1. A 11. D Test 55 1. A 11. D

2. D 12. A

3. C 13. C

4. D 14. D

5. C 15. D

6. B

7. D

8. D

9. A

10. B

2. D 12. C

3. A 13. C

4. B 14. A

5. D 15. A

6. B

7. C

8. B

9. A

10. B

2. C 12. C

3. C 13. D

4. B 14. B

5. A 15. B

6. D

7. C

8. B

9. C

10. C

2. B 12. A

3. D 13. D

4. A 14. C

5. B 15. D

6. C

7. A

8. D

9. D

10. B

2. C 12. B

3. D 13. D

4. A 14. B

5. B 15. A

6. C

7. A

8. B

9. C

10. B

2. B 12. A

3. B 13. C

4. B 14. A

5. D 15. D

6. A

7. C

8. D

9. D

10. A

2. C 12. D

3. D 13. C

4. A 14. D

5. B 15. B

6. D

7. D

8. A

9. D

10. B

2. C 12. B

3. B 13. C

4. A 14. C

5. D 15. D

6. A

7. C

8. B

9. B

10. D

2. C 12. D

3. D 13. A

4. C 14. C

5. A 15. A

6. B

7. D

8. D

9. A

10. C

2. D 12. C

3. C 13. C

4. D 14. A

5. B 15. B

6. B

7. D

8. D

9. C

10. B

2. D 12. A

3. B 13. B

4. C 14. C

5. B 15. D

6. A

7. D

8. A

9. C

10. C

725

Test 56 1. B 11. C Test 57 1. C 11. D Test 58 1. A 11. C Test 59 1. D 11. D Test 60 1. B 11. D Test 61 1. A 11. D Test 62 1. D 11. D Test 63 1. C 11. D

2. C 12. D

3. A 13. A

4. D 14. D

5. C 15. A

6. B

7. A

8. B

9. C

10. B

2. B 12. D

3. C 13. B

4. A 14. A

5. D 15. C

6. C

7. A

8. B

9. D

10. A

2. D 12. A

3. D 13. D

4. B 14. A

5. C 15. B

6. A

7. D

8. B

9. D

10. A

2. B 12. D

3. D 13. C

4. B 14. D

5. C 15. A

6. C

7. D

8. A

9. D

10. A

2. C 12. D

3. D 13. B

4. B 14. C

5. D 15. D

6. A

7. C

8. B

9. C

10. B

2. D 12. A

3. B 13. B

4. C 14. B

5. D 15. C

6. B

7. C

8. D

9. C

10. C

2. D 12. C

3. A 13. A

4. A 14. B

5. B 15. D

6. B

7. C

8. C

9. A

10. B

2. A 12. C

3. C 13. C

4. D 14. D

5. B 15. A

6. C

7. D

8. B

9. A

10. B

726

BLM SONU TESTLER

Test 1 1. C 2. B 3. C 4. D 5. A 6. D 7. A 8. B 9. D 10. D 11. B 12. C 13. D

14. A 15. C 16. D 17. B 18. B 19. A 20. C 21. D 22. A 23. B 24. C 25. A Test 2 1. C 2. D 3. C 4. D 5. A 6. B 7. A 8. C 9. B 10. D 11. B 12. D 13. A

14. B 15. A 16. D 17. D 18. C 19. C 20. C 21. B 22. C 23. B 24. B 25. D Test 3 1. B 2. D 3. A 4. B 5. D 6. B 7. A 8. C 9. B 10. D 11. A 12. C 13. A

14. D 15. B 16. D 17. B 18. C 19. A 20. B 21. D 22. B 23. B 24. A 25. D Test 4 1. C 2. D 3. A 4. B 5. C 6. D 7. B 8. C 9. C 10. A 11. D 12. B 13. C

14. B 15. C 16. C 17. D 18. D 19. A 20. C 21. B 22. C 23. C 24. B 25. B Test 5 1. C 2. A 3. B 4. B 5. C 6. B 7. A 8. C 9. A 10. D 11. B 12. C 13. A

14. C 15. B 16. D 17. D 18. B 19. B 20. B 21. C 22. C 23. D 24. B 25. A Test 6 1. B 2. A 3. D 4. B 5. D 6. C 7. D 8. B 9. A 10. D 11. A 12. D 13. C

14. A 15. C 16. B 17. B 18. A 19. B 20. A 21. C 22. D 23. A 24. B 25. D Test 7 1. B 2. C 3. B 4. D 5. C 6. A 7. D 8. C 9. A 10. C 11. D 12. C 13. A

14. D 15. B 16. A 17. B 18. C 19. C 20. A 21. B 22. C 23. A 24. C 25. B Test 8 1. C 2. C 3. C 4. D 5. A 6. B 7. B 8. C 9. A 10. D 11. C 12. B 13. D

14. A 15. B 16. D 17. C 18. C 19. B 20. C 21. D 22. B 23. D 24. A 25. C

727

Test 9 1. C 2. B 3. C 4. C 5. D 6. C 7. D 8. D 9. C 10. D 11. A 12. B 13. B

14. A 15. B 16. D 17. A 18. B 19. D 20. A 21. B 22. C 23. B 24. C 25. D Test 10 1. D 2. A 3. D 4. A 5. B 6. C 7. D 8. A 9. C 10. B 11. C 12. A 13. B

14. A 15. D 16. A 17. C 18. C 19. D 20. D 21. B 22. A 23. C 24. C 25. A Test 11 1. C 2. C 3. D 4. A 5. C 6. C 7. B 8. A 9. B 10. A 11. D 12. B 13. D

14. D 15. C 16. B 17. A 18. D 19. B 20. B 21. D 22. A 23. C 24. D 25. A Test 12 1. D 2. B 3. A 4. B 5. D 6. A 7. C 8. C 9. D 10. D 11. C 12. B 13. B

14. C 15. A 16. A 17. C 18. D 19. A 20. A 21. C 22. D 23. D 24. C 25. B Test 13 1. B 2. C 3. A 4. D 5. B 6. C 7. C 8. A 9. B 10. C 11. C 12. B 13. C

14. A 15. C 16. B 17. C 18. C 19. A 20. A 21. B 22. D 23. B 24. A 25. B Test 14 1. C 2. C 3. A 4. D 5. B 6. B 7. A 8. D 9. A 10. D 11. C 12. D 13. C

14. D 15. B 16. C 17. A 18. B 19. A 20. A 21. B 22. B 23. C 24. A 25. B Test 15 1. B 2. A 3. D 4. B 5. C 6. D 7. D 8. D 9. B 10. D 11. C 12. A 13. A

14. A 15. C 16. D 17. B 18. B 19. A 20. C 21. C 22. D 23. C 24. A 25. B Test 16 1. D 2. B 3. D 4. C 5. A 6. D 7. B 8. B 9. D 10. A 11. B 12. C 13. D

14. B 15. C 16. B 17. A 18. B 19. D 20. C 21. D 22. C 23. B 24. C 25. D

728

Test 17 1. A 2. B 3. C 4. C 5. A 6. C 7. B 8. C 9. D 10. C 11. A 12. B 13. B

14. A 15. B 16. B 17. C 18. B 19. D 20. D 21. A 22. C 23. B 24. D 25. B Test 18 1. D 2. D 3. C 4. B 5. A 6. C 7. B 8. A 9. C 10. A 11. C 12. B 13. D

14. A 15. B 16. C 17. B 18. D 19. A 20. D 21. C 22. B 23. A 24. C 25. B Test 19 1. D 2. C 3. B 4. D 5. B 6. C 7. A 8. C 9. A 10. D 11. B 12. C 13. A

14. D 15. A 16. D 17. C 18. C 19. B 20. A 21. C 22. C 23. A 24. D 25. C Test 20 1. B 2. D 3. A 4. C 5. B 6. B 7. A 8. A 9. A 10. D 11. B 12. A 13. B

14. D 15. C 16. B 17. A 18. C 19. D 20. D 21. C 22. B 23. A 24. B 25. C

729

BRKML TESTLER
Test 1 1. B 2. B 3. A 4. C 5. C 6. A 7. D 8. A 9. D 10. B 11. C 12. C 13. A

14. B 15. C 16. C 17. C 18. D 19. B 20. A 21. C 22. C 23. A 24. C 25. C Test 2 1. B 2. D 3. C 4. A 5. C 6. D 7. A 8. A 9. B 10. D 11. C 12. A 13. C

14. A 15. B 16. B 17. D 18. A 19. C 20. A 21. B 22. B 23. D 24. C 25. C Test 3 1. A 2. B 3. A 4. C 5. D 6. B 7. A 8. C 9. D 10. C 11. D 12. B 13. A

14. C 15. B 16. C 17. D 18. B 19. C 20. D 21. B 22. A 23. D 24. C 25. A Test 4 1. D 2. B 3. A 4. C 5. A 6. A 7. B 8. C 9. C 10. A 11. D 12. D 13. C

14. B 15. C 16. C 17. A 18. B 19. C 20. A 21. C 22. C 23. D 24. A 25. C Test 5 1. A 2. C 3. D 4. B 5. B 6. C 7. C 8. D 9. A 10. B 11. B 12. D 13. D

14. A 15. D 16. D 17. B 18. C 19. A 20. C 21. A 22. B 23. A 24. D 25. D Test 6 1. D 2. D 3. C 4. A 5. C 6. B 7. D 8. C 9. A 10. B 11. A 12. D 13. A

14. C 15. B 16. B 17. D 18. A 19. B 20. C 21. C 22. D 23. A 24. D 25. B Test 7 1. C 2. B 3. D 4. A 5. D 6. B 7. C 8. B 9. A 10. D 11. C 12. B 13. A

14. B 15. A 16. C 17. A 18. B 19. C 20. D 21. A 22. B 23. B 24. C 25. A Test 8 1. C 2. B 3. D 4. B 5. D 6. C 7. D 8. D 9. D 10. C 11. D 12. A 13. C

14. D 15. C 16. A 17. D 18. C 19. D 20. B 21. B 22. A 23. C 24. C 25. C

730

Test 9 1. B 2. B 3. D 4. C 5. B 6. D 7. B 8. B 9. C 10. D 11. C 12. B 13. A

14. D 15. A 16. C 17. B 18. D 19. D 20. B 21. A 22. B 23. B 24. D 25. B

Test 10 1. C 2. A 3. D 4. C 5. A 6. C 7. D 8. C 9. B 10. A 11. C 12. B 13. A

14. D 15. B 16. A 17. D 18. B 19. C 20. B 21. A 22. B 23. B 24. C 25. D

Test 11 1. D 2. A 3. C 4. A 5. C 6. A 7. C 8. D 9. B 10. A 11. C 12. B 13. C

14. D 15. B 16. B 17. A 18. B 19. C 20. B 21. C 22. D 23. C 24. C 25. B

Test 12 1. A 2. C 3. D 4. A 5. D 6. A 7. B 8. B 9. A 10. B 11. D 12. C 13. A

14. B 15. D 16. A 17. B 18. D 19. B 20. A 21. B 22. C 23. A 24. B 25. C

Test 13 1. C 2. B 3. A 4. A 5. B 6. C 7. D 8. D 9. C 10. B 11. A 12. A 13. C

14. B 15. A 16. D 17. D 18. C 19. A 20. D 21. B 22. D 23. B 24. A 25. C

Test 14 1. D 2. B 3. A 4. A 5. C 6. C 7. D 8. A 9. C 10. A 11. C 12. D 13. A

14. B 15. C 16. A 17. D 18. C 19. B 20. D 21. D 22. B 23. C 24. D 25. C

Test 15 1. D 2. A 3. C 4. B 5. D 6. C 7. B 8. D 9. C 10. D 11. C 12. C 13. A

14. B 15. D 16. B 17. D 18. A 19. C 20. D 21. D 22. C 23. B 24. D 25. B

Test 16 1. D 2. C 3. B 4. A 5. C 6. B 7. D 8. A 9. D 10. C 11. B 12. D 13. D

14. B 15. A 16. C 17. A 18. D 19. C 20. C 21. B 22. D 23. A 24. D 25. C

731

Test 17 1. D 2. A 3. B 4. B 5. C 6. C 7. A 8. B 9. C 10. A 11. C 12. D 13. A

14. B 15. D 16. C 17. B 18. C 19. D 20. A 21. D 22. D 23. B 24. A 25. B

Test 18 1. A 2. B 3. C 4. B 5. D 6. C 7. D 8. C 9. B 10. A 11. D 12. C 13. B

14. B 15. A 16. A 17. C 18. D 19. C 20. D 21. B 22. A 23. D 24. C 25. B

Test 19 1. D 2. D 3. B 4. A 5. A 6. C 7. C 8. A 9. D 10. D 11. C 12. A 13. C

14. D 15. B 16. A 17. B 18. C 19. C 20. D 21. B 22. C 23. C 24. D 25. A

Test 20 1. D 2. D 3. A 4. C 5. A 6. C 7. B 8. B 9. B 10. D 11. A 12. C 13. D

14. C 15. B 16. A 17. B 18. B 19. D 20. C 21. A 22. C 23. D 24. B 25. B

732