ALTIN LEK (Phsalisperuviana) YETTRCL BTK ZELLKLER Altn ilek, patlcangiller familyasnn Physalis cinsinden bir bitkidir.

Yetmiten fazla eidi olan bitkinin en ok yetitirilen eidi Physalisperuvianadr. Orta Amerika, Gney Afrika lkeleri ve srail gibi subtropik ve lman iklim blgelerinde yetitirilebilir. lkemizde de retimi yaplmaktadr. rnn en yaygn ismi altn ilek olmakla birlikte, yer kiraz, inka erii ve gney feneri olarak da isimlendirilir. ok sayda kkkleri olan, yaklak 1-1.5 m boyunda daha ok yer rtc ekilde, kn kuruyan, ilkbaharda tekrar yerden kan dik gvdeli otsu bir bitkidir. Yapraklar sapl, 4-5 cm oval veya baklava dilimi eklinde dzensiz ve sivri uludur. Yaprak ayas plaktr. iekler uzun sapldr ve yaprak koltuklarnda oluur. Meyve turuncu renkte ve zms yapda olup, portakal sars, kats kapal bir torba iinde bulunur. Orman ileri, akarsu kylar ve kltr alanlarnda bitki doal olarak oalma olana bulur. Yazn geliimi iin sulamak gerekir. zellikle meyvelerin olgunlamas safhasnda bol suya ihtiya duyar. Haziran-Temmuz aylarnda aan sar renkli iekler yaz sonuna doru portakal rengine dnr. 2-3 cmlik kozalak gibi dilim dilim grn aslnda iinde bir srpriz saklamaktadr. iein d kabuu sonbaharda kurumaya balar. Damar gibi a doku, yusyuvarlak portakal renkli bir meyveyi adeta kafes iine alr. FAYDALARI Gney Amerikada halk tarafndan deri, eker, kalp, verem ve idrar yolu hastalklarnn tedavisinde uzun yllardr kullanlan bir bitkidir. Kandaki fazla rik asitin atlmasna yardmcdr. Bu nedenle Gut hastalnn tedavisinde 200 yldan beri, bilinen en doal tedavi yntemi olarak kullanlan bir meyvedir. Sadece meyveleri deil ayn zamanda kkleri ve yeil ksmlar da baz ilalarn yapmnda kullanlmaktadr. Yer kiraz, C, B1, B2, B3, karoten gibi bir takm vitamin ve mineraller asndan zengin bir meyvedir. Potasyum ierii bakmndan zengin meyvelerden biridir. Daha olgun meyvelerin daha yksek miktarda beta karoten ihtiva ettii bilinmektedir. Besin deerlerinin ok yksek olmas ve ieriindeki kalsiyum nedeni ile zellikle okul ncesi ocuklarn beslenmesinde tavsiye edilir. Yer Kiraz, ierdii karoten sayesinde serbest radikalleri etkisiz hale getirerek yalanmay geciktirici etki gsterir. Cildi gnein zararl etkilerinden ve cilt kanserinden korumaya yardmc olur. Ayrca metabolizmay hzlandrr, kan dolamn dzenler. drar sktrc zellii vardr.

YETTRCL Altn ilek tohumundan ya da fide ile tarlada ve serada yetitirilebilmektedir. Tarlada altn ilek yetitiriciliinde dikim aral 50x100 cm tavsiye edilebilir. Ekim ncesi son srm esnasnda topraa dekara 200 kg yanm ahr gbresi verilmesi yararl olacaktr. Fazla miktarda kimyasal gbreyi seven bir bitki deildir. zellikle azotlu gbrelerin fazla verilmesi halinde srekli boy verir ve ieklenmeyi azaltr. Bir kk altn ilek yl boyunca 2-3 kg aras meyve vermektedir. Bu dorultuda iyi bir bakmla dekara yaklak 5 ton rnn alnabilmesi mmkndr.

ASKIYA ALMA VE BUDAMA

Yer kiraz 20-30 cm boylarnda dip ksmndan genie olmak artyla bir dm atlr ve dier tepedeki tele balanarak ipe alnr; ancak bitkinin gvde ve byme noktalar gevrek olduundan ipe alma ve sarmada bitkinin yaralanmamasna dikkat edilmelidir. Budama; Yer kiraz bitkisinin ana gvdesi zerinden ok sayda yan dallar kar (8-10 yan dal). Bu dallar keskin bir bakla dipten kesme ile budama yapmak suretiyle 4e indirilir. Kesilecek dallar genelde ie bakan dallar olmaldr, da doru byyen karlkl iki dal braklmaldr. Ask teline iple balanr veya yanna srk dikilerek buna balanr. Budama yaparak bitkinin daha iyi havalanmas ve k olmas salanr ki bylece bitkimizi meyve kalitesi artm olur.

KOLTUK ALMA Altn ilek bitkisi domateste olduu gibi bolca srgn verir. Bu srgnler hemen her yaprak arasnda belirir. Bu srgnler koparlmazsa bitki al grnmnde olacaktr. Bu hi istenmeyen bir geliimdir. Bu ekilde byyen bitkilerden verim alnamaz. Bu bakmdan srgnler dipten koparlarak alnr. Byle srgnlerin kesilerek alnmas yanl olur. Srgnlerin ok ufakken koparlmas durumunda bir mddet sonra tekrar ayn yerden srgn olumasna sebep olur. Srgnlerin ok ge koparlmas durumunda koparlan yerde byk yaralar meydana getireceinden bu yaralardan eitli hastalklardan buluma riski oluur. YAPRAK BUDAMASI lk sararmaya balayan meyveye kadar olan tm yapraklar koparlr. Genelde yal olan alt yapraklar koparlmasyla bitkinin zerinden bir yk kaldrm olmaktayz. Bu yapraklar gereksiz yere bitki besinlerinden ve soyundan faydalanmaktadr. Ayrca ierilerde kalm gne grmeyen, st ste binmi yapraklarda koparlarak alnmaldr. Yapraklar kesinlikle budak brakarak kesilmeli, gvdeyle birletii yerden kopararak alnmaldr. HASAT Altn ilek yetitiriciliinde hasat ya kabuu sararan meyvelerin toplanmas ya da kabuu kuruyan meyvelerin toplanmas eklinde yaplmaktadr. Kabuun kuruyuncaya kadar bekletilmesi bu arada verilecek su veya yamur sonucu meyvelerde atlama ve rmeye sebep olaca iin nerilmez. Meyvelerin hasad keskin bir bak veya makasla dipten koparlarak yaplabilir. Patlcangiller familyasnn dier trlerinde olduu gibi birden fazla hasat yapmak mmkndr. Elle koparlmak istendiinde zor olmakta ve bu zorlama esnasnda sapla gvdenin birletii yerde yaralanmalar olmakta veya sapn bir ksm gvdede kalmaktadr. Hasat yaplrken ve hasat yapldktan sonra da meyveleri st ste yl olarak gnete brakmaktan kanlmaldr. En dorusu toplanan meyveleri bir aa glgesinde rt zerine sermek serin zamanlarda da kasalamak olacaktr. Dnem hasad bir gn iinde bitirilemeyecekse tercihen havadar bir bodrum katta tek kat serilerek bekletilmelidir. 7 derecede %70-80 nem orannda muhafaza edilmelidir.

Hazrlayan Levent KIRCA Zir. Yk. Mh. www.etarim.net

Kaynak
http://forum.etarim.net http://www.yerkirazi.info/tarimi-ve-getirisi http://hobibahcemiz.net/viewtopic.php http://www.bizimbahce.net http://en.wikipedia.org/wiki/Physalis_peruviana http://capegooseberry.com