T.C.

ANKARA NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS HALKLA LKLER VE TANITIM ANABLM DALI

KAZAKSTANDA TRKYE VE TRK MAJI

Yksek Lisans Tezi

Guldariga NOGAYEVA

Ankara-2007

T.C. ANKARA NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS HALKLA LKLER VE TANITIM ANABLM DALI

KAZAKSTANDA TRKYE VE TRK MAJI

Yksek Lisans Tezi

Guldariga NOGAYEVA

Tez Danman Prof. Dr. Metin KAZANCI

Ankara-2007

T.C. ANKARA NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS HALKLA LKLER VE TANITIM ANABLM DALI

KAZAKSTANDA TRKYE VE TRK MAJI

Yksek Lisans Tezi

Tez Danman :

Tez Jrisi yeleri Ad ve Soyad

.................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... .................................................................... ....................................................................

mzas
........................................ ........................................ ........................................ ......................................... ......................................... .........................................

Tez Snav Tarihi ..................................

TRKYE CUMHURYET ANKARA NVERSTES SOSYAL BLMLER ENSTTS MDRLNE

Bu belge ile, bu tezdeki btn bilgilerin akademik kurallara ve etik davran ilkelerine uygun olarak toplanp sunulduunu beyan ederim. Bu kural ve ilkelerin gerei olarak, almada bana ait olmayan tm veri, dnce ve sonular andm ve kaynan gsterdiimi ayrca beyan ederim.(//200)

Guldariga NOGAYEVA

NSZ Kazakistanda Trkiye ve Trk maj adl bu almann gereklemesinde bana gvenen ve beni doru ynlendiren, ok youn almasna ramen bana daima zaman ayran, her soruma cevap veren, beni her zaman cesaretlendiren ve beni engin bilgileriyle ynlendiren ok deerli hocam Prof. Dr. Bayram KAYAya teekkrlerimi bir bor bilirim. Ayrca almamn son aamasnda bana destek olan, en zor zamanmda benden yardmn esirgemeyen, kendisiyle almay benim iin byk bir ans olarak grdm, deerli hocama danmanma Metin KAZANCI ya sonsuz teekkrlerimi sunarm. Tezimdeki baz hatalar dzeltmemde yardmn esirgemeyen, zor anlarmda yanmda olup beni destekleyen sevgili ablam Aynur Nogayevaya; SPSS for Windows program konusunda bana yardm eden Nihan Odaba arkadama; Kazakistanda yaptm anket uygulamasnda beni yalnz brakmayan, anketleri Kazakistann farkl yerleim birimlerindeki kiilere datmama yardm eden babam Muhanbediyar Nogayev, kardeim Dinara Nogayeva, arkadam Kuralay Sultanova ve anketleri doldurmay kabul ederek ibirlii yapan tm kiilere; Bu aamaya kadar gelmemde byk pay olan, benimle gurur duyan, dualarn eksik etmeyen annem bata olmak zere tm aileme ve srekli olarak fikir alveriinde bulunduum deerli Hseyin Kayhan Efeye en iten teekkrlerimi sunuyorum.

Guldariga Nogayeva

indekiler
nsz Giri G.1. Sorun.1 G.2. Ama ve nem..7 G.3. lgili ncelemeler...9 G.4. Kuramsal ereve...25 G.5. Yntem34 G.5.1.Soru Katlarnn Hazrlanmas35 G.5.1.1. Katlmclarn Demografik zelliklerini Belirlemeye Ynelik Sorular...35 G.5.1.2. Tarihsel, Sosyal ve Kltrel likilere Ynelik Sorular....36 G.5.1.3. Ekonomik likilere Ynelik Sorular....36 G.5.2. Nfus ve rneklem..37 I Blm.Aratrma Bulgular..38 1.1. Trkiye ile bulgular..38 1.1.1. rnekleme likin Demografik Bulgular....38 1.1.2. rnekleme likin Kltrel Bulgular....43 1.1.3. rnekleme ilikin Ekonomik Bulgular.49 II. Blm. Ki-Kare Analizleri...100 III. Blm. Yorum108 3.1.1. rnekleme likin Demografik Bulgularn Yorumu...108 3.1.2. Kltrel Bulgulara Ynelik Yorumlar108 3.1.3. Ekonomik Bulgulara Ynelik Yorumlar ........111 3.1.4. neriler...112 Sonu K aynaka Ekler zet Summary

Giri 1990larn banda dil, kken, din ve tarih asndan Trkiyeye ok yakn olan be bamsz Trk Cumhuriyetinin meydan kmas ve Trk Dnyasnn kefedilmesi sonucunda uzun yllar boyunca Sovyetler Birliindeki Trkler ve Trkiye arasndaki kopukluk dnemi sona ermitir. Dorudan temaslar mmkn hale gelmi, Trkiye ve Trk Cumhuriyetleri arasnda diplomatik ilikiler kurulmutur. Bunlarn arasnda da Kazakistan vardr. Kazakistann bamszlk hareketini ilk tanyan lke olarak, Trkiye'nin zel bir yeri bulunmaktadr. Kazakistan Bat Trkistanda en geni topraklara sahip olan Trk cumhuriyetidir. Kazakistan ve Trkiye ayn ktada yer alp ayn din, dil ve rf adetlerine sahip olan iki lkedir. Ancak zaman ierisinde dilleri deiime uram ve farkl ynetim biimi benimsemi olup kltr farkllklar yaamaya balamtr. Bu aratrmada Kazakistann Trkiyeye yaklam, d tantm kavram olarak "imaj" ynyle" aklanmaya allacak. Ekonomik, siyasal ve sosyokltrel sorunlarn neler olduu ve Kazakistanda bu boyutlarn nasl yansd ortaya konmu olacak ve Trkiyenin imaj sorunlarnn neler olduu belirtilerek bu tr almalara kaynaklk etmesi amalanmaktadr. Tezimizde Osmanl devleti ile iinde Kazaklarn da var olduu Trkistan adyla bilinen blgesi arasndaki ilikileri gzden geirme, iki kutuplu sistemin kmesiyle alan demir perde dndaki Trkiyenin gemite yaratt imaj inceleme imkan bulunmaktadr. Kazakistan tarafl bak asyla Trkiyenin portresini izebilmemiz iin Kazakistandaki tarih ve okul kitaplarnda belirtilen Trk imajn ortaya koyarak, konumuzla ilgili gerek yazl eserler, gerekse iir, makale gibi eitli kaynaklarda/ belgelerde geen imaj alglamas tespit edilecektir. Bu noktadan hareketle, aratrmamzn ana amacn, Kazakistan gzyle Trkiye imajnn grntsn ortaya kartmak, elde edilen sonularn olumlu ya da olumsuz olduunu tespit etmek ve negatif imaj varsa olumlu yne evirmenin yollarn aratrarak sorun zmne neriler gelitirmek oluturmaktadr. Trkiyede imaj almalarn yaplmasna ramen, ayr corafyalarda yaayan, fakat ortak kltrel elere sahip olan Trkiye ve Kazakistan

Cumhuriyetleri, her alanda ibirlii yapmay, yaknlamay bir politika olarak benimsemi olsalar da, daha da gl ortaklar haline gelmeleri iin yaplan almalarn yeterli olduunu sylemek gtr. Bu nedenle bu aratrmamz Kazakistanda Trkiye ve Trklerin imajn saptayabilmek amacyla derlenmitir. Aratrmamzn sonucunda Kazak genlerinin Trkleri nasl tandklar, Trk halkn ve Trk markalarn ve rnlerini tanyp tanmadklar, kltrel olarak rf adet ve kltrlerinin benzerliklerini bilip bilmedikleri gibi aratrma sorularna cevap verilmi olacak. almamzn temelini oluturan Kazak genlerine ynelik 688 tane denek zerine yaplan anket soruturmas, Kazakistan halknn Trkiye halkn siyasal, ekonomik ve sosyokltrel alanda ne kadar ve nasl tandn renmek ve oluturduu imaj bakmndan farkllklar grmek iin uygulanmtr. Yaplan almamzn bu alanda alacak olan akademisyenler, renciler ve Kazakistana gitmek isteyen iadamlarna faydal olacana inanyoruz.

G.1 Sorun Bir lkenin gvenilir bir imaj salamas o lkenin bir takm unsurlarna dayanr, bunlar; siyasi istikrar, toplumsal bar, insan haklarna sayg, sosyal sorumluluk, yabanc sermayeye kar tutum, istihdam, sendikal hareketler ve evreye kar duyarllk gibi toplumsal konulardr. Bir yandan da lkeler d imajlarn yaratmada d lkelerde yrttkleri bilinli reklm faaliyetlerini de kullanrlar. maj lkenin kendi abalar ile ykselebilecei gibi o lkenin barndrd markalarla da lke adnn zdeleip markalamas (Coca Cola Amerika) gibi ortaya kabilir. Ayrca, yurt d tantm faaliyetleri her ne kadar siyasi, kltrel, ekonomik ve turistik olarak blmlere ayrlabilse de bu tantm trlerinin birbirini tamamlayan unsurlar olduu ve bir lkenin imajn dorudan etkiledii de bir gerektir. Gnmz iletiim teknolojileri kullanlarak planl ve bilinli bir ekilde lke imaj iyiletirilerek pozitif bir imaj biimlendirilebilir. Yaplandrlan pozitif imaj siyasal, ekonomik, sosyal-kltrel ilikilere temsil edilerek yararlar salanabilmektedir. ekim merkezi haline gelinebilmektedir. Hatta imaj, lke kalknmasnn aralarndan biri ya da tamamlaycs olabilir. Mamullerin, firmalarn markalamas ve pazarlanmas ile birlikte lkelerin markalamas ve pazarlanmas da son yllarda sk tartlan konular arasndadr. (Balka, Ataman 2005: 187). Markalamak, kimi zaman ulusal ekonomilerin gcne bal grnmemekte; bilgi ve teknolojinin verimli karm sayesinde, en geri ekonomiler bile dnya apnda markalar yaratabildii vurgulanmaktadr. (Balka-Ataman, 2005: 87). maj bir sebep sonu ilikisi iinde grlebilir. Sebep yada sebepler bilinli ve planl tantma ve etkileme faaliyetleri ile zaman iinde akan (spontane) yaam pratiklerinin brakt imgelem sonulardr. Pozitif ya da negatif olabilir ve zaman iinde deiim gsterebilir. Bu nedenle imaj: nsanlarn herhangi bir ey hakknda dardan verilen uyarmlar sonucu zihinlerinde oluturduu bir grnm ya da grnmlerle btnlemi bir fikir ya da fikirler btndr. te bu anlatm imajn, tantm ile olan ilikisini vurgulamaktadr. Berger; "Dndklerimiz ya da inandklarmz grmz etkiler" dedikten sonra imgenin (imaj) yeniden yaratlm ya da yeniden retilmi bir grnm olduunu sylemekte ve "Her imgede bir grme biimi yatar" demektedir (Berger, 1996: 8-10). yleyse bir imajn bir de yaratlma/varolma sreci bulunmaktadr. Tantm, ancak tanmayanlar varsa ve tanmayanlarn tanmas isteniyorsa bir anlam ifade eder. maj ise her hangi bir tantm faaliyeti yrtlmeksizin kendiliinden meydana gelebilir. Her lke kendini tantmak ve olumsuz imajlarn olumluya evirmek ve olumlu olanlarn korumak ve gelitirmek istemektedir. lkeler, olumlu imaj yaratp srdrerek iyi bir

grnm kazanarak uluslararas alanda bir yer edinmek istemektedirler. Olumlu bir imaj ile lkeler; ulusal menfaatlerini ve prestijlerini korumakta ve gelitirmekte, karlkl bilgi ve kltr alverii salayarak dier lkelerle olumlu bir iletiim tesis etmekte, karlkl anlay ve hogr gelitirmekte, olumlu alglanmakta, lkenin kltrn ve dilini yabanclara retmekte, benimsetmekte, medyada gelecekte iyi bir yer edinmekte, dier lkelerin kamuoyunu siyasi, ekonomik, sosyal, kltrel ve turistik olarak etkilemekte ve d politika amalarna daha kolay ulamak iin iyi bir ortam yaratm olmaktadr. Btn bu bilgilerin nda bir lkenin imajnn daha iyi anlalmas iin imajn siyasal, ekonomik, sosyal, kltrel ve turistik uygulamalarn bir sonucu olabileceini ve bir btnlk tayabileceini ifade edebiliriz (Zeydullayev, 2006: 2) Kazakistanda Trkiye imajn saptayabilmek iin ekonomik, siyasal, sosyal, kltrel ve turistik uygulamalarn veya kendiliinden hayat pratiklerinin zaman iinde brakt izleri takip etmekten kamamalyz. yleyse iki lkenin siyasal ilikileri nasl gelimitir, siyasal olay ve ilikilerin ortalama vatandalarda brakt etkiler nelerdir? Kazakistan ve Trkiyelilerin birbirlerini farkl anlamalarnda tarih gemi ve olaylarn etkisi olabilir mi acaba? arlk Rusya ve Sovyet Rusya's etkisinde olan Kazakistan'n Trkiye'ye yaklam neydi ve bu yaklam bamszlktan sonra nasl geliti? Bu ilikilerin sonular genlerde nasl bir imaj yaratm olabilir? Siyasal boyutu ile 1990larn banda dil, kken, din ve tarih asndan Trkiyeye ok yakn olan be bamsz Trk Cumhuriyetinin kurulmas ve Trk Dnyasnn kefedilmesi sonucunda uzun yllar boyunca Sovyetler Birliindeki Trkler ve Trkiye arasnda devam eden ilikilerin kopukluu dnemi sona ermitir. Dorudan temaslar mmkn hale gelmi, Trkiye ve Trk Cumhuriyetleri arasnda diplomatik ilikiler kurulmutur. Bunlarn arasnda da Kazakistan vardr. Kazakistann bamszlk hareketini ilk tanyan lke olarak, Trkiye'nin zel bir yeri bulunmaktadr. Acaba, siyasi alandaki ilikilerimiz nasl bir boyut almakta? Siyasi grmelerde lke imaj nemlimidir? Daha derinlemesine baklrsa tarihsel ynyle bu ilikilerin yaratt sonular ve brakt izler bugnn genlerinde bir iz brakm olsa gerekir ve imaj bu izlerin ve alglanlarn kategorik ifadesi olarak aklanabilir. Bir yandan lkenin imajn belirtmek iin ekonomik boyutuna da deinmeliyiz. Ekonomik boyutu ile iki lke arasnda ilikiler 1991 ylndan itibaren gelimeye balamt. Kazakistan bamszlnn ilk gnnden itibaren Trkiye'nin devlet ve iadamlar yatrm amal lkemize gelmeye balamlard. Ekonomik imaj dediimizde ilk aklmza gelen,
2

devletin karlkl ticaret ve yatrmlar, ihracat ve ithalattaki gelimeler, turistik ve gezilecek yerlerin eitlilii vs. Kazakistan halk Trkiye hakknda neler bilmekte, hangi mal ve hizmetlerini tercih ediyorlar? Farkl lkelerin mal ve hizmetleri arasnda Trk mal ve hizmetlerini nasl ayrt ediyorlar ve bu mal ve hizmetlere kar tutumlar nelerdir? Bu hususta ehirlerin, tatil yerlerinin dorudan lke imajna katks olabilir mi? Dier bir yandan Kazakistan piyasas gnmzde Trk mallaryla doludur. Son on ylda Trkiye'den Kazakistan'a her trl mal ihra edilmektedir. Pratik hayatta Kazaklar Trkiye kaynakl mal ve hizmetlere nasl yaklayorlar. Mal ve hizmetlerin kalitesiyle yaratlan imaj arasnda bir iliki var m? Bir lkeye ait rnlerin yabanc lkelerde tercih edilmesi iin birincil olarak o lkenin dier lkeler nezdinde kaliteli bir imaja sahip olmas gerekmektedir. Dier yandan bir lkenin darda ihra mallarn sergilenmesi bir tantmdr. Kentlerimiz, turistik yerlerimiz, mallarn dolam ekonomik tantmada katk salayabilir mi? Dier bir ifadeyle bunlar lkenin imajn dorudan etkileyebilir mi? Meselen turistler pek ok seenek arasnda nereye gideceine karar verirken; tketici alaca rn seerken; ithalat, yatrmc, datmc ya da perakendeci de o lkedeki i ilikilerine karar verirken zihnindeki lke imajndan etkilenmekte. (Tolung, 1999: 151) Yeni dnemin getirdii alglamalardan bir tanesi de, Trkiyenin bir tatil cenneti olarak grlmesi ve bu anlayn geni kesimlere yaylmasdr. Trkiye'nin zengin doas ve tarihi yerleri srf Kazakistan'da deil btn dnyada bilinmekte. Her yl zmir, Antalya, Bodrum ve stanbul'un tarihi eserlerini grmek iin dnyann drt bir tarafndan turistler akn etmekte. Darya kapallktan hzla syrlan Kazakistann da, yurtdna giden turist says hzla artm, Kazakistanllarn gznde Trkiye, yaknl, ucuzluu, ailece dinlenebilme frsat, vizesiz giri imkan gibi avantajlardan dolay dier tatil lkelerden daha fazla tercih edilen bir tatil lkesi imajna sahiptir. Sosyal ve kltrel adan bakacak olursak, ncellikle Kazakistan halk Trkiyenin sosyokltrel yapsn gemite ve gnmzde nasl grmekte ve nasl tanmakta sorusu akla gelmektedir? Sosyokltrel alandaki ilikilerimiz gemite ve gnmzde nasl gelimekte? Bir kltrn tayclar olarak iki lkenin benzer taraflar olduu ortadadr. Ama yine de kltrlerimiz yakn olmakla birlikte baz fikir ve gr farkllklarnn olmas doaldr. Bu farkllklarn yaratt imaj nedir? Bu farkl grler neden kaynaklanmaktadr? Bir ulusun kltrel deerinin artmas ve uluslararas alanda etkili olmas iin kltrel imajn da nemi byktr. Kltrel imajn artmas, kltr elerinin geni apta tantlmasndan dolay deer

kazanmaktadr.

Dinlediimiz

mziklerden,

haberlerden,

seyrettiimiz

filmlerden,

okuduumuz kitaplardan yola karak bir lkenin imajn oluturmak mmkn m? Dil, gelenek grenek, adetlerimiz kltrlerimizin unsurlar olduunu biliyoruz. Sz konusu unsurlar, pozitif, negatif ya da ntr olabilir. Bildiimiz dillerde kullanlan kavramlar seerek kategorik olarak nasl dndklerimizi ortaya koyarak imaj hakknda bilgi elde edebilir miyiz? Bir lkenin imaj, tarih ve edebiyat kitaplarndan rendiimiz hangi bilgileri iermektedir? Kazakistanda halk Trkiye hakknda bilimsel aratrmalarda, akademik alanlarda, okul ve niversite kaynaklarnda, dergi ve gazetelerde kltrel adan baktmzda ne tr bilgilere sahip ve lkenin imajnn gelitirilmesine ya da gerilemesine sebep olmakta mdr? Teorik anlamda tarih ders kitaplarnn, iirlerin, yklerin ve dier yazl belgelerin etkisi ve deerlendirilmesi nasldr? lkeler karmas iinde olumlu ve olumsuz sfatlarla Trkiye nasl tanmlanmaktadr? Sfatlarla Trk kavram nasl ifade edilmektedir? Farkl lkeler iinde Trkiye hangi zellikleri ile bilinmektedirler? Gitmek ve grmek istedikleri lke midir? Olumlu, olumsuz ve ntr sfatlarla lkeyi nasl anlatmakta ve alglamaktadrlar? lkede var olan deerler, gelenekler, i yap biimleri, nemli tarihi ve turistik yerleri, ehirleri hakknda farkl lkeler iinden seebilmekte midirler? Farkl lkeler iinde nasl bir yere koymakta ve deerlendirmektedirler? Kazakistan tarihini dneme ayrarak ele alabiliriz. Bunlar, SSCB ncesi (1917 ylna kadar), SSCB dnemi (1917-1991 yllar aras) ve SSCB dalmasndan sonraki bamszlk dnemidir. Bu dnemler ierisinde Trkiye (nceki dnemlerde Osmanl mparatorluu) ve Kazakistan arasndaki ilikiler farkl biimlerde ve sklkla gelimitir. Btn dnya devletleri iin konumak gerekirse, olumlu bir imaja ulamak sadece planl tantm faaliyetleri ile mmkn olamaz. Turizm, kltrel faaliyetler, tarihsel olaylar, siyasi hareketler ve ekonomik faaliyetler lke imajn etkileyen balca unsurlar arasnda yer almaktadr. Var olmayan bir imajn oluturulmas veya mevcut bulunan imajn olumlu hale getirilmesi lke asndan eitli faydalarn salanmasnda rol oynayabilir. majn oluumunda sbjektif yarglar nemli rol oynadndan "hangi kitledeki, hangi insandaki, hangi lkedeki imaj" gibi sorular karmza kmaktadr. rnein, Trkiye'nin yurtdndaki imajndan sz ederken, bunun lkeler arasnda farkllk gstereceini gz nnde bulundurmak gerekir. Bir Almanla bir Amerikalnn Trkiye iin ayn yarglara, ayn dncelere sahip olmasn bekleyemeyiz. Ayn onun gibi bir Kazakistanlnn da Trkiye ve

Trkler hakknda fikri farkldr. Bu da kiiler arasnda farkl yarglara rastlamak mmkn olduunu gstermektedir. Bazen imajn, zihinlerdeki armlar, hisler ve tutumlar, izlenimler ile bunlarn olumlu olumsuz deerlendirmelerinden olutuu; akla gelen zel resim ya da sembolik anlam olduu sylenmektedir. Sembolik anlam pek ok unsurdan ve bir nesnenin lkenin benzerleriyle ya da rakipleriyle kyaslanmasndan oluan bir btndr. Bu unsurlar bir birleriyle ilikili olarak zihinsel bir a oluturur ve sonra birbirlerini etkilerler. Mesela, kltrel benzerlikleri, rf adetleri bir olan lkeler ya da devletler veya herhangi bir sfatn ve simgenin lke kimliini kartmaya sebep olabileceini syleyebiliriz. Bu anlamda sz konusu simgeler lkenin olumlu ya da olumsuz imaj yaratabilir mi? Sembolik anlam ykl zihinsel a unsurlarn rakiplerle kyaslarsak acaba birbirlerini etkiler mi? majn ierik yn ile bir btnlk iinde siyasal, ekonomik ve sosyal-kltrel ierikli olduunu gz nnde bulundurursak aratrmamzda konuyu snrlamakta yol gsterici olduunu da varsayabiliriz. Dier bir ifade ile bir lke imajn gsterilmesinde neyin aratrlacann bir anlamda yol gstericisi, konumuz ynnden bakldnda ise lkenin imaj gerekleen siyasal, ekonomik, sosyokltrel ilikilerin sonucu olarak grlebilir ve zaman iinde kategorik olarak alglanarak iselletirilir. Bazen imajn planl ya da plansz, bilinli ya da bilinsiz olutuu saptanmtr. Eer durum byleyse toplam imaja etkisi nedir acaba? Bu erevede Kazakistan Trkiyeyi hatta eitli sosyal gruplar nasl alglamaktadrlar? Sosyal, ekonomik, siyasal ve kltrel ilikilerin bir milletin ikincisini alglamasnda yeri neydi? Bu ilikiler gnmzde nasl ve boyutlar nelerdir? Bu ilikiler birbirimiz hakknda kategorik dnme ve nyargmzn olumasnda etken olmakta mdr? Bir baka ifade ile Kazakistan Trkiye ilikileri bir anlamda ok eskiye dayanmakta, ama ok yeni olarak da kabul edilebilir. Avrupallarn Anadolu'ya "Trkiya" demesi, XII. Yzyla, Alman mparatoru Barbarossa'nn Hal Seferi srasna rastlar. Seluklular ve Osmanllar iin ise, Anadolu Rum, yani Roma lkesidir. Osmanl "Trk" ve "Trkiya" deyimleri kullanmaz, "Trk", "Kaba, kyl, aklsz"' gibi hakaret anlam kazanr. Fakat Avrupallar Trk ve Trkiye deyimlerinden vazgemezler. Franszca "Turquie" deyiiyle incelerek "Trkiye", yeni Trk Devletinin lkesi olur. (Avcolu, 1982: 296-297).

"Trk" ve "Trkiye" szc acaba ne anlama gelmektedir. Bu konuda yaplan almalar, ileri atlan fikirler belirli bir sonuca varm deildir. Dil bakmndan da Trk kelimesinin k hakknda eitli grler ileri srlmtr. Hakikaten "Trk" ad, ilk defa .S. 542 ylnda, Gktrk Birliini gstermek iin, in yll "ou-u"da kullanlmtr. Arap literatrnde olduu kadar, Bizans yazlarnda da Trk adnn ilk defa kullanl VI. Yzyln sonlarna doru ve Gktrk mparatorluu dolaysyladr. inde "Trk" adnn getii ilk Trke metin ise, Orhun Abideleri iinde en eskisi olduu kabul edilen ve 720-725 senelerinde dikildii anlalan Tonukok yaztdr. (Grn, 1984: 4) Dilcilerin tetkikleri, kelimenin "Trk-Trk-Trk" eklinde geliim gsterdiini ortaya koymutur. (Kafesolu, 1984: 306). Trk adnn bugnk anlam ile bir milletler topluluunu ifade etmesi Araplarn Trke konuan btn milletleri "Trk" diye isimlendirmesi ve Mslmanl kabul eden bu milletlerin de zamanla kendilerini Trk olarak kabul etmeleriyle ortaya kmtr gr de ileri srlen bir fikirler arasndadr. (Grn, 1984:58) Bu almada Trk kavram nedir? Tarihi olaylara bal olarak Kazakistandaki Trk imaj nasl deimektedir? Sosyal hayatta Trk kelimesi Kazaklara neyi artryor? Trk ve Trkiye imaj tarih, edebiyat kaynaklar ve sosyal hayatta nasldr? Trkiye imajnn ekonomik, siyasi, sosyal ve kltrel kaynaklar nelerdir? Teorik anlamda tarih ders kitaplarnn, iirin, yklerin ve dier yazl belgelerin etkisi ve deerlendirilmesi nasldr? Kazakistandaki yazl ve szl kaynaklarda Trkler eitli yazarlar tarafndan nasl ifade edilmektedir? Olumlu ve olumsuz sfatlarla Trkiye Kazakistanda nasl tanmlanmaktadr? Sfatlarla Trk kavram nasl ifade edilmektedir? Sonu olarak Kazakistan'da Trk ve Trkiye imaj nasldr sorular ilgimizi ekmitir. Rusya ve Trkiye ilikilerinin tarihi gemii; Osmanl ve arlk Rusya dnemi, Cumhuriyet ve SSCB dnemlerinin Trkiye ve Kazakistan ilikilerinde farkl etkileri vard. Kazakistan halk bu tarih gemiin etkisi altnda Trkiyeyi nasl alglyordu? Kazakistan halknn Trkiyelileri farkl anlamasnda tarih gemi ve olaylarn etkisi olabilir mi acaba? Kazakistann Trkiyeyi tanmasnda tarihin nemi ve rol nedir? arlk Rusya ve Sovyet Rusya's etkisinde olan Kazakistan'n Trkiye'ye yaklam neydi ve bu yaklam bamszlktan sonra nasl geliti? Sosyal, ekonomik, siyasal ve kltrel ilikilerin Kazakistann Trkiyeyi alglamasnda yeri neydi? Bu ilikiler gnmzde nasl ve boyutlar nelerdir? Bu ilikiler Kazak halknn Trk halk hakknda kategorik dnme ve

nyargmzn olumasnda etken olmakta mdr sorularyla yola karak almamzn probleminin erevesini izmekteyiz. G. 2. Ama ve nem Kazakistan Bat Trkistanda en geni topraklara sahip olan Trk cumhuriyetidir. Kazakistan ve Trkiye ayn ktada yer alp ayn din, dil ve rf adetlerine sahip olan iki lkedir. Ancak zaman ierisinde dilleri deiime uram ve farkl ynetim biimi benimsemi olup kltr farkllklar yaamaya balamtr. 1990larn banda Sovyet zamannn kapallndan hzla syrlan Kazakistanda Trkiyenin kefedilmesiyle insan ve mal dolamnda patlama yaanm, birok alanda sklaan ilikiler Kazakistan halknn arasnda Trkiyenin u veya bu ekilde en ok zikredilen memleketlerden birisi haline gelmesine yol amtr. kili ilikilerin en ok gelitii alanlar u ekilde zetlemek mmkndr: turizm, ticaret ve genel olarak ekonomik mnasebetler, eitim. Bunun dnda kltrel ve bilimsel almalar alanndaki ilikiler de iki tarafn birbirini daha iyi tanmasna yol amtr. Bu ilikilerin gelimesi, Trkiyenin dzenledii tantma gezileri ve eitim programlarna paralel olarak iki lke insanlarnn birbirlerini gnlk mnasebetlerde de tanma frsat yaratm, ancak beraberinde birok sorun ve yeni nyarglarn olumasn getirmitir. Bylelikle Kazakistanda Trkiyenin imaj, Trklere kar yaklam saptayabilmemiz iin lkenin ekonomik, siyasal ve tarihi kltrel ilikilerine bakmamz gerekir. Kategorik olarak Kazakistanllarn dndkleri ve o fikirlerin yanl ya da doru olduunu saptamak tezimizin amacn oluturmaktadr. Bu tezde Kazakistann Trkiye yaklam, d tantm kavram olarak "imaj" ynyle" aklanmaya allacak. Ekonomik, siyasal ve sosyokltrel sorunlarn neler olduu ve Kazakistanda bu boyutlarn nasl yansd ortaya konmu olacak ve Trkiyenin imaj sorunlarnn neler olduu belirtilerek bu tr almalara kaynaklk etmesi amalanmaktadr. Tezimizde Osmanl devleti ile iinde Kazaklarn da var olduu Trkistan adyla bilinen blgesi arasndaki ilikileri gzden geirmek, iki kutuplu sistemin kmesiyle alan demir perde dndaki Trkiyenin gemite yaratt imaj inceleme imkan bulunmaktadr. Kazakistan tarafl bak asyla Trkiyenin portresini izebilmemiz iin Kazakistandaki tarih ve okul kitaplarnda belirtilen Trk imajn ortaya koyarak, konumuzla ilgili gerek yazl eserler, gerekse iir, makale gibi eitli kaynaklarda/ belgelerde geen imaj alglamas tespit edilecektir. Bu noktadan hareketle, aratrmamzn ana amacn, Kazakistan gzyle Trkiye

imajnn var olan grntsn ortaya kartmak, elde edilen sonularn olumlu ya da olumsuz olduunu tespit etmek ve negatif imaj varsa olumlu yne evirmenin yollarn aratrarak sorun zmne neriler gelitirmek oluturmaktadr. Trkiyede imaj almalarn yaplmasna ramen, ayr corafyalarda yaayan, fakat ortak kltrel elere sahip olan Trkiye ve Kazakistan Cumhuriyetleri, her trl alanda ibirlii yapmay, yaknlamay bir politika olarak benimsemi iki lke olarak ve arasnda daha da gl bir ortak haline gelmesi iin yaplan almalarn yeterli sayda olduunu sylemek gtr. Mustafa Kemal Atatrkn 1933 ylnda yapt konumasnda

(http://www.istanbul.edu.tr/edebiyat/edebiyat/dekanlik/arastirma_merkezleri/avrasya_arkeoloj i_enstitusu.htm), Bugn Sovyetler Birlii, dostumuzdur, komumuzdur, mttefikimizdir. Bu dostlua ihtiyacmz vardr. Fakat yarn ne olacan kimse bugnden kestiremez. Tpk Osmanl gibi, tpk Avusturya-Macaristan gibi paralanabilir, ufalanabilir. Bugn elinde smsk tuttuu milletler avularndan kaabilirler. Dnya yeni bir dengeye ulaabilir. te o zaman Trkiye ne yapacan bilmelidir.Bizim bu dostluumuzun idaresinde dili bir, inanc bir, z bir kardelerimiz vardr. Onlara sahip kmaya hazr olmalyz. Hazr olmak yalnz, o gne kadar susup beklemek deildir. Hazrlanmak lzmdr. Milletler buna nasl hazrlanr? Manevi kprlerini salam tutarak. Dil bir kprdr nan bir kprdrTarih bir kprdr, Kklerimize inmeli ve olaylarn bld tarihimizin iinde btnlemeliyiz. Bizim onlara yaklamamz gerekli diye ifade etmitir. Grld gibi, yetmi yl sonra Kazakistan Cumhuriyeti kendi bamszlna kavumutur. 1990l yllarn bandan itibaren, dini bir, dili bir, iki devlet arasnda siyasal, sosyal, kltrel, iktisad ve ticar alanlarda da ibirlii almalar balatlmtr. Ancak gnmze kadar lkede imaj konusunda kayda deer bir almann yaplmad grlmektedir. Bu almann konusu, Kazakistann Trkiye devletini daha da yakndan tanmasna ve ilikilerin daha da artmasndan dolay byk nem tayacan umuyoruz. Siyasi alanda devlet dairelerinde alan, devletin diplomatik ilikileriyle ilgilenen ve bu alanda gelimelere yardmc olmak isteyen devlet memurlarna, lkenin ithalat ve ihracatyla uraan, scak ekonomik ilikilere nem veren, hem Kazakistan'da yatrm yapmak isteyen iadamlarnn almalarna yardmc olacana, kltrel ve sosyal alanda tarih, edebiyat ve tiyatroyla ilgilenen sanat adamlarna rehber veya n aratrma olacan umuyoruz. Hem bu alanda yaplacak olan akademik aratrmalara ya da almalara yol gsterici veya bu konuyu daha da detayl olarak alacak

aratrmaclarmza yardmc olacan ve karde, dost lkenin Kazakistan iyi tanmas iin bu almann kk bir katks olaca mit edilmektedir. Aratrmamzn sonucunda Kazak genlerinin Trkleri nasl tandklar, Trk halkn bilip bilmedikleri, markalarn ve rnlerini bilip bilmedikleri, kltrel olarak rf adet ve kltrlerinin benzerliklerini bilip bilmedikleri gibi aratrma sorularna cevap verilmi olacak. almamzn temelini oluturan Kazak genlerine ynelik 688 tane denek zerine yaplan anket soruturmas, Kazakistan halknn Trkiye halkn siyasal, ekonomik ve sosyokltrel alanda ne kadar ve nasl tandn renmek ve oluturduu imaj bakmndan farkllklar grmek iin uygulanmtr. G. 3. lgili ncelemeler Bu blmde Kazakistandaki kaynaklardan faydalanarak Trkiyenin imajnn Kazakistandaki ders kitaplaryla tarih ve edebiyat kitaplarnda nasl gsterildii, Kazakistandaki devlet medyalarnda ve aratrma dergilerinde ne tr bilgilerin okutulduunu ve yaygnlatrldn, siyasal, ekonomik ve tarihsel-kltrel alandaki kaynaklarda ne tr bilgilere ulamak mmkn olduu aratrlacaktr. Kazakistan'da Trkiye hakknda olumlu ya da olumsuz imajlarn, nyarglarn oluumu elbette Sovyet dneminden kalma olarak nmze kmaktadr ve bu grler zamanla krlmaya allmaktadr. Osmanl devleti ile Trkistan hanlklar arasndaki ilk siyasi ilikiler 16 yzylda balad grlr. Tarihi kitaplara baklrsa Osmanl Devletinin Orta Asya hanlklaryla tek tek deil btn olarak iliki kurmas bizi sadece Kazak hanl olarak deil Trkistan hanlklaryla bir grerek hareket etmesi bu dnemlerdeki siyasi ilikilerin hala olgunlamadn gstermektedir. Ama o dnemlerde Kazak Hanl Mool asll Kalmaklarn igaline uradktan sonra eitli eliler araclyla yardm isteyerek stanbul'a gnderdii bellidir. Kalmak hannn ikiyzl siyasetin Osmanl Padiahna iletmek iin Kazak hkmdar Gaib Muhammed han, Seyyid Muhammed-kulu isimli elisini 1713 senesinde Osmanl bakentine gndermiti. Daha sonra Gaib Muhammed han iki sene sonra Kurban Bek isimindi yeni bir eli gndererek Rusya cephesindeki gelimeleri padiahn bilgisine arz etmek ihtiyacn duymutu. (Saray, 1990: 12) Bu mektuplamalardan sonra Kazak hanlyla Osmanl padiahlar arasndaki dorudan doruya olan temasn kesildii grlmektedir. (Babakanlk Devlet Arivi: Name-i Hmayun Defterleri, nr, 6. 351 352) Bu

zayf noktan grebilen Rusya, Orta Asya'ya alan kap olarak Kazak hanlnn bozkrlarn yava yava igal etmeye balamt. Osmanl devleti o zamanlarda belirli bir sebeplerden dolay Trkistan hanlklarna ve onun iinde Kazak bozkrlarna Ruslarn girmesini engelleyememiti. Rusya tarih ierisinde Osmanl ve Trkistan devletleriyle ilikilerinde nemli yer almtr ve bunu gz ard edemeyiz. 1492 ylnda Krm Hannn araclyla Osmanl Padiah II. Beyazt'n Moskova Byk Prensi III. van'la mektuplaarak verdikleri anlama Osmanl-Rusya ilikilerinin Balangc saylmaktadr. (Kumkale, 1997: 19; Zeydullayev, 2006, s.14). 18. yzylda Osmanl devletinin Asya ve Afrika devletleriyle mnasebetleri buhara hanlyla mnasebeti daha nceki yzyllarda olduu gibi 18. yzyln bandan itibaren 19. yzyla kadar Osmanl devletiyle Orta Asyadaki Buhara ve Hive hkmdar arasnda Osmanl Padiahlarn slam halifesi olmasyla ilikiler kurulmutur. ki taraf arasndaki mnasebet, ii rana kar Snni mezhebine mensup olan Osmanl ve Buharann birlikte hareket etmesiyle balam, daha sonra rann zayflamas ve Rusyann bymesi ile Ruslara kar mcadelelerde Osmanl Devletinden yardm istemesi ile genelde dostluk iinde devam etmitir. Orta Asya hkmdarlarndan Semerkand, Buhara ve Belh taraflarndaki hanlara Osmanl vesikalarnda zbek han denilmektedir. 17. yzyln sonu, 18. yzyln banda bunlardan Subhan Kulu Han, Hac Ali ismindeki elisiyle 2. Mustafaya bir name gndermitir; bu eli, Edirne vakasn mteakip Trkiyeye gelmi ve Padiah 3. Ahmet tarafndan kabul olunarak, name ve hediyelerini takdim eylemitir. (1115 Recep - 1703 Kasm) . Hac Ali, elilik vazifesini yaparak hacca gitmi ve tekrar stanbula gelerek Trabzon ve Kafkas yoluyla memleketine dnmtr. (1118 Sefer ve 1706 Mays) Hac Ali, Osmanl Padiahnn mektubunu gtrd zaman Subhan Kulu Han vefat etmi yerine kk olu Ubeydullah Han gemitir. Ubeydullah Han hem kendi clusunu bildirmek hem de 3. Ahmetin clusunu tebrik etmek iin, Ocak 1705 tarihinde eli ile bir mektup gndermitir. Eli Haziran 1706da padiah tarafndan kabul edilmitir, mektup ve hediyelerini takdim etmitir. Hoca Mehmet Eminde, hazr gelmiken hac ziyareti yaptktan sonra memleketine dnmtr. Ubeydullah Han, namesinde dostluktan ve kazaklar tedip ettiinden bahseyledikten sonra, Harezm Taraflarn ilhak eylediini ve Kazak, Karakalpak ve Deti Kpak Taraflarn nfuzu altna aldklarn yazmaktadr. Ubeydullah Hann namesine 1118 Safer ortalar tarihli ( 1706 Haziran) name ile dosta cevap verilmitir. Kazakistann bamszln ilk tanyan lke Trkiye olduu gibi Kazakistann yurt dndaki lkelerin ilk siyasi, ekonomik ve sosyal ilikiler kurduu lke Trkiye olmutur. lk

10

olarak Kazakistan ve Trkiye arasnda eitim alannda anlamalar yapld, lkeler arasnda renci deiim programlar hzla gelimeye balamt. Ekonomik alannda ise Trkiyeden ncelik olarak tekstil, gda ve temizlik malzemeleri gibi rnler Kazakistan pazarna girmeye balamtr. Bylelikle Kazakistan halknn Trkiyeyi daha iyi tanmasna yol amtr. Bununla birlikte Trk iadamlarnn Kazakistana firmalar ap, Kazakistanda yerlemeleriyle Kazaklarn Trkleri daha iyi tanma frsat domu ve beraberinde birok sorun ve yeni nyarglarn olumasn getirmitir. Aralk 1991 ylnda Sovyet sisteminin varlna resmen son verilmiti. Bamszlklarn ilan ettikten sonra ayrlan cumhuriyetler ekonomik ve ideolojik skntya girmilerdir. Merkeze bal olan bu gen cumhuriyetler artk d dnyaya serbeste alp komnizm sisteminden vazgeip demokratik yol izlemeye baladlar. Bamszln kazanan BDT cumhuriyetleri yeniden milli kltr zgrlne kavutu ve hzla canlanmaya balad. Sk kontrol altnda olan medya ve sanat eserleri zerindeki basklar rahatlad, tarihin gerei aa kmaya balad. Bu arada Sovyet dnemindeki kaynaklar tekrar gzden geirilmeye baland. Komnist ideoloji taraftarlaryla farkl yaklamlar iindeki tarihiler arasnda tartmalar kmaya balad. Asl konumuz olan Trkiye imajna dnersek, bu durumun Sovyetler Birlii daldktan sonra BDT cumhuriyetlerinde deimeye baladn syleyebiliriz. Trkiye'nin Sovyetler Birlii daldktan sonra bamszlklarn tanyan lkelerin banda gelmesi ve ekonomik ve siyasi ilikilerin olumlu gelimeleri, Trkiye'nin imajn olumlu etkilemitir. Bu yaklam Kazakistan'da ve dier Trk Cumhuriyetlerinde Trkiye ile tarihi, dini, kltrel ortaklklar bu cumhuriyetlerin eitim ders kitaplarnda Osmanl mparatorluuna ve Trkiye Cumhuriyetine olan gr ve dncelerin deimeye balamasna neden olmutur. (Zeydullayev, 2006: 16) Trkiye, Sovyetler Birliinin dalmasnn ardndan Kazakistann bamszln resmen tanyarak lkeye bykeli tayin etmitir. lkeye ilk giren i adamlar da Trklerdir. Bu, hem iki lke yetkililerinin destei, hem de iki lke arasndaki tarihi ve kltrel balar sayesinde olmutur. Bamszlktan sonra, ikili ticari ilikilerimiz dzenli ekilde artmtr. Kazakistanda, Trk giriimcileri mal ve hizmet retim faaliyetleri yrtmektedir. lkede halen tekstil, madencilik, enerji, iletiim, elektronik, gda, turizm ve bankaclk alanlarnda yatrm yapan giriimcileri mevcuttur. Ancak mevcut potansiyel gz nne alndnda, bu giriimler yeterli deildir. lkede halen gda, polipropilen retiminin arttrlmasna, sabun,

11

gbre ve deterjan tesislerinin kurulmasna ve ulam, iletiim ile enerji sektrlerinde yatrm yaplmasna ihtiya vardr. Rus ve Sovyet bak alaryla yazlm tarih bilgileri hari tutulursa, Sovyetler Birliinde Trkiye hakknda bahsetmek neredeyse yasakt. Zamannda Sovyet enformasyon ajansnda alan bir Kazak gazeteciye gre, propaganda amacyla srekli olarak ABDdeki olaylar kullanan Sovyet TASS ajans, Trkiye hakknda hibir habere yer vermiyor, ylda bir iki kez 3-4 satrlk haberle yetiniyordu. (Bekbolatov, 1991) Trkiye hem Mslman hem de Trk bir lke olmas dolaysyla Orta Asya ve Azerbaycanla benzerlii vard, ancak ayn zamanda Sovyetlerin etkilemeye alt nc dnyaya da ait deildi. Bat bloundayd ve Sovyetler Birliindeki Mslmanlar ve Trkleri olumsuz etkileyebilecek bir lkeydi. Bunun yan sra Rusyann tarihten gelen Trk dmanl ve Pantrkizm korkusu da eklenirse tablo tamamlanmaktayd (Somuncuolu, 2001, s.4) Bir lke ve o lke halk hakknda ntr saylabilecek bilgilerin verilmesi, mesela kltrnn tantlmas, edebi eserlerin, filmlerin ve dier sanat eserlerinin tantlmas, tarihin genie tannmas, ister istemez bu lkeye ve halkna yaknln tesis edilmesine, insanlarn olumlu duygularn beslemesine yol aar. Sovyetler Birliindeki kltr, dil ve din asndan Trkiyeye yakn olan insanlarn says dnlrse, Sovyetler asndan Trkiyenin neden yasak lke olduu anlalacaktr. Bu yzden Trkiye hakkndaki olumsuz propagandann varlndan bahsedilse de, esas olarak Trkiye hakknda tantc bilgilerin verilmemesi yoluna da gidilmitir. Trkiyenin durumu Bat blounda yer alan dier memleketlerin durumuyla karlatrlnca daha iyi anlalacaktr. Mesela Trkiye gibi Bat Blounda yer alan Fransa halknn ve kltrnn genel olarak Sovyetler Birliinin halknn bilincinde olumlu bir imaja sahip olduundan bahsedilebilir. Bunun sebebi ise byk bir ihtimalle eskiden beri Rusyada Fransz kltrne duyulan hayranlk, ayrca Fransz kltrn insanlara yaklatran birok Fransz edebi eserinin geni olarak yaylmas, Fransz dnrlerinin tannmas, Fransz tarihinin olumsuz anlam yklenmeden anlatlmas, Fransz sinemasnn Sovyetler Birliinde genie (Amerikan sinemasndan daha fazla) tannmas gibi faktrlerdir. Ayn durum aa yukar herhangi bir NATO yesiyle karlatrlnca da ortaya kmaktadr. Amerikan, ngiliz edebiyat, Yunan mitleri ve dier yabanc lke ve halklarn bir ekilde yaklatran bilgiler Sovyet okuru tarafndan geni bir ekilde tannd halde Trkiyenin kltrne gelince, Sovyet ideolojisine uygun Aziz Nesin ve Nazm Hikmetin eserlerinin dnda, ideolojik olmayan edebi eserlerden herhalde sadece birka Sovyetler Birliinde yaynlanabilmi,

12

yaynlananlarn ou dar akademik evreye ynelik olarak yaynlanm. Halka inebilen eserlerin en tannm ise Reat Nuri Gntekinin alkuu roman olmutur. Osmanlnn son dneminin anlatld bu roman ve Sovyetler Birliinin son yllarnda gsterilen ve byk bir beeni toplayan alkuu televizyon filmi, sradan halkn gznde Trkiyenin toplumsal ve ekonomik gelime asndan geri kalan, kadnlarn hala arafta dolat bir lke olarak, ksaca modern olmayan bir Orta Dou memleketi olarak bilinmesine yardmc olmutur. Ruslardaki Trkiye ile ilgili olarak dinin hakim olduu geri kalm Orta Dou devleti alglamas o kadar gldr ki, modern Trkiye ile ilgili yayn materyali olarak Rus televizyonlarnda bu alglamaya uygun grntlerin kullanlmas halen de tercih edilmektedir. 2004 ylnda Rusya Devlet Bakan Vladimir Putinin Trkiye ziyareti konusunda kamuoyunu bilgilendiren Rus devlet televizyonu ekibi, Ankarada ekim yapmak ve Trkiyeyi anlatmak iin krklar semtini semitir. zetlemek gerekirse, Sovyetler Birliinin son yllarnda, zellikle perestroyka ve glasnostun balamasndan nce Sovyet propagandasnn etkisiyle btn Sovyetler Birliinde olduu gibi Kazakistan bamszln kazandktan hemen sonra lkedeki Trkiye imajnn olumsuz olduu sylenebilir. Toplum katmanlar arasnda imajn nemli deiiklikler gsterdii de eklenebilir. phesiz imajn gsterdii deiiklik kiilerin aldklar bilgilerle dorudan balantlyd. Klasik Sovyet dneminin sonuna gelindiinde, yani 1980lerin ilk yarsnda, Kazakistanda Trkiye hakknda herhangi bir fikre sahip olan insanlar yneticiler, aydnlar, okuyan kesim ve dierleri olarak kabaca gruplandrlabilir. Ynetici konumundakiler, Sovyet brokrasisini, st dzey ve orta dzey parti yetkililerini kapsar. Bu kesim eitli bilgilerle donatlm, ancak formasyonlar geerli olan ideolojinin etkisi altndadr. Aydnlarn bir ksmnn ve genel olarak yksek eitim alm ve okuyan insanlarn, zellikle Rus kkenli olanlarnn, Sovyetler Birliinde Trkiye hakknda yaynlanan bilgilere vakf olduklar sylenebilir. Bu bilgilerin ne olduu ve genellikle olumsuz deer tad hususu yukarda ayrntl olarak anlatlmtr. Aydnlar ierisinde dier bir grup ise, milliyeti Kazak aydnlar idi. ou tarihi, edebiyat, dilbilimci ve sanat olan bu sayca kk grubun, Kazakistan ve Trkiye arasndaki tarihi ve kltrel ortakln farknda olduunu ve bundan dolay greceli olarak Trkiyeye kar bir sempati besledii de sylenebilir. Dierlerinden kast ise, Trkiye hakkndaki bilgilerin renim grdkleri srada aldklar bilgiler ve daha ok televizyondan izledikleri ile snrl olan bir kitledir. Yararlandklar bilgiler zetlenirse, bunlar tarihteki Trk zulmn anlatan dersler art alkuu filmi eklinde olduu ortaya kacaktr.

13

1985 ylnda Mihail Gorbaovun iktidara gelmesinin ardndan balayan perestroyka ve zellikle glasnost politikas srasnda, Sovyet ideolojisinin iyice inandrcln kaybettii bir ortamda tam bir bilgi bombardman altnda bulunan kamuoyu buhran geiriyordu. Her gn eski bilgileri yalanlayan yeni bilgiler kamuoyuna mal oluyor, kalplam kabuller kitle iletiim aralar tarafndan yklyordu. Sonu olarak insanlarn ounun bilincinde, eskiden verilen btn bilgilerin yanl olduu alglamas olumutur. Eski kabullerin yerini hzla yenilerinin doldurduu o dnem, Trkiyenin geri kalm lke imajnn ykld dnemdi. Sovyet basnnda Trkiyeyi tantc bilgiler daha sk verilmeye balanm, bu yazlarn ounda Trkiyenin dar almasyla ilgili olarak yer yer fazla abartlm baar yks sunuluyordu. Enformasyon aklna ek olarak iki lke arasnda artan insan ve mal dolam sayesinde Trkiyenin hi de eskiden zannedildii gibi olmad konusunda yeni kabuller hzla yerlemeye balamtr. Bu yeni imaj en iyi nitelendirebilecek szler, 1991 ylnda zvestiya gazetesinde Trkiye hakknda yaynlanan makalenin alt bal olmutur: Trkiyede her ey var (zvestiya, 9 Mart 1991). 1990larn banda Rus basnnda Trkiye ekonomisi konusunda yer alan materyallerde sk sk Trkiye mucizesinden bahsediliyordu. Gerekletirdii reformlar sonucunda yksek byme oranlarna ulaan ve piyasalar mallarla dolup taan Trkiyenin bu yeni imaj aslnda Moskovada i bana gelen reformcularn iine yaryordu. Hzl reformlar gerekletirmeye alan ve reformlarn baarl olacana halk inandrmaya alan ynetim, bir anlamda bu tip materyalleri kendi kar iin kullanmtr. Bylece Trkiyedeki reformlarn olumsuz yanlarndan bahsedilmemeye allmtr. Trkiye ekonomisinden bahsederken, dinamik olarak gelien ekonomi, istikrarl byme gibi szlerin kullanlmas doal olmutu. Daha sonraki yllarda Trkiyedeki krizler ve ktleen ekonomik durum Trkiyenin ekonomisi gelimi imajn sarssa da, u anda Trkiyenin ekonomisi hakkndaki imajn klasik Sovyet dnemindekinden tamamen farkl olduu sylenebilir. Kendisi ekonomik kriz geiren ve krizden kma yolarn arayan Sovyetler Birlii asndan 1980li yllarda piyasa ekonomisine alan Trkiyenin rnek oluturabilecei meselesi Sovyet akademik evrelerinde ve basnnda tartmaya almasyla Kazakistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinde buna benzer gelimeler yaanyordu. Daha nce ktta kalan otonomi haklarn elde eden ve ekonomik otonomi haklarn geniletmeye alan Kazakistann aydnlar ve yneticileri arasnda gelime rneini bulmak zere araylar balamtr. Trkiyenin serbest piyasaya gei tecrbesinin Kazakistan iin yol gsterici olabilecei Kazakistanda sk sk tekrarlanmtr. Kazakistann banda bulunan Nursultan

14

Nazarbayevin kendisi de bunu dile getirmitir. (Sotsialistik Kazakstan, 7 Aralk 1990). Kazakistan, bir yandan merkezden ekonomik bamszlk almaya uraan, dier yandan lke ekonomisini reforme etme sorunuyla kar karya kalmtr. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinin Bakan Nursultan Nazarbayev 21. yzyln Eiinde adl kitabnda 1990 ylnda gerekletirdii Trkiye ziyaretini anlatrken, Sovyetler Birliindeki pompalanan bilgilere aykr olarak Trkiye ekonomisi ve toplumunun gelimi olduundan, bu gelimeye hayret ettiinden bahsetmektedir (Nazarbayev, 1996: 213). Sovyetler Birliinin daldktan sonraki ilk yllarda Trkiyenin rnek oluturabilmesi fikri Kazakistanda daha da fazla zikredilmeye balanmtr. Bu sefer Kazakistann uluslararas arenaya bamsz bir devlet olarak ortaya kmas, Trkiye Cumhuriyeti ile daha fazla benzerliklerin bulunmasna yol amtr. Bu ilikilendirme bir yandan kendiliinden Kazakistan sekinleri arasnda domu, bir yandan da Bat, yani ABDnin ve baz Avrupa lkelerinin ve bunlarn nerileri ve desteiyle Trkiyenin yneticileri tarafndan dile getirilmeye balanmtr. Trk modeli tabiri, Trkiyenin Batllama tecrbesi erevesinde ulat grece demokratik yaps, laik devlet anlay, serbest piyasa ekonomisine ynelii anlamnda kullanlmtr. Be Orta Asya cumhuriyetinin ve Azerbaycann halklarnn Mslman olmas, ounlukla Trk halklar veya Trk dilli halklar olarak bilinen halklardan olumas Trkiyenin kullanabilecei doal bir avantaj olarak alglanmtr. Ayrca demokrasi geleneine sahip olmaylar bakmndan bu cumhuriyetlerin Trkiyeye benzedikleri dnlmtr. Btn bunlardan dolay, Bat lkelerinin karar vericileri Trkiyenin geirdii deiimin Orta Asya cumhuriyetlerine ve Azerbaycana iyi bir rnek olacan dnmlerdir. ubat 1992de dnemin ABD Bakan George Bush, Trkiyenin Orta Asyann takip edebilecei demokratik, laik bir model olduunu belirtmitir. Dnemin ABD Dileri Bakan James Baker, Orta Asya Cumhuriyetlerinin siyasi ve ekonomik gelimeleri iin Trk modelini benimsemeleri gerektiini belirtmitir. Dahas, Trk modeli Bat medya tarafndan sklkla dile getirilen bir konu olmutur. (Kramer, 2000: 98). Dnemin Trkiye Cumhuriyeti Cumhurbakan Turgut zal, Nursultan Nazarbayeve Kazakistann ancak serbest piyasa ekonomisine getii takdirde zenginleebileceini ifade etmitir (Nazarbayev, 1992: 234). Piyasa ekonomisine gei srasnda Trkiye hem rnek oluturacak hem de teknik yardm salayacakt. (Kazahstanskaya Pravda, 2 Ekim 1991) Kazakistann elitleri arasnda Trkiyenin bir rnek oluturabilecei fikri

benimsenmitir. Salt ekonomik gelime stratejisi asndan ise Trkiye tek rnek olarak

15

alglanmam, esas olarak Gney Dou Asya lkelerinin rnei de cazip gelmi ve tartlmtr. Trk modelinin fark, sadece ekonomik adan deil, siyasi ve toplumsal ynlerden de bir lkenin tecrbesinin ele alnmasyd. Bu adan Atatrk devrimlerinin Kazakistanda rnek oluturabilecei dncesiyle tartlmas kayda deer bir gelimeydi. Mesela dil meselesi konusunda Kazak aydnlar tarafndan Trkiye ve Atatrk politikalar rnek olarak gsterilmi, Kazak dilinin stats ve kullanlmas konusunda Atatrkn dil sahasndaki icraatlar yol gsterici olabilecei hususu dile getirilmitir. (Egemen Kazakstan, 14 Ekim 1998; Agayn, No.1, 2000: 87-93.) 1997 ylnda yaplan bir aratrma erevesinde Kazakistanda, Krgzistanda ve zbekistanda uluslararas ilikiler alannda faaliyet gsteren eitli kurum ve kurulularn alanlar arasnda yaplan anketin sonularna gre, Kazakistanda ankete katlanlar tarafndan Trk modelinin 1990larn banda tartlan dier modellere gre ok daha cazip kabul edildii ortaya kmtr. Uzmanlarn yaklak olarak % 45i bu gr paylamtr. Bir sonraki srada Yeni Sanayilemi lkeler (Endonezya, Malezya, Tayland gibi lkeler) modeli bulunup uzman oylarnn yaklak olarak % 28ini almtr. Buna mukabil anket sonularna gre, Krgzistan ve zbekistanda Trk modeli Kazakistandaki kadar rabet grmemi, Krgzistanda ikinci, zbekistanda ise beinci srada kalmtr. (Abazov, 1998, http://www.nato.int/acad/fellow/96-98/abasov.pdf, s. 19-21.) Trk modelinin benimsenip benimsenmeme meselesi bir yana, Kazakistan ynetimi, Kazakistan uluslararas arenada kabul ettirmek, dardan ekonomik destek salamak, uluslararas piyasalara ulamak gibi amalarn gereklemesinde Trkiyenin olumlu bir rol oynayabileceine inanmtr. zet olarak, ekonomik ve siyasi destek arayan gen cumhuriyetin Trkiyenin uzatt yardm elini heyecanla kabul etme eiliminde olduu gzlenmitir. Trkiyenin Orta Asya cumhuriyetlerinin balca problemlerini zecek gce ve iradeye sahip olduu konusunda yanl alglama olumu, ancak fazla srmemitir. Birka yl ierisinde Trkiyenin Kazakistann ekonomik alandaki ihtiyalarn karlayabilecek ekonomik gce sahip olmad, dolaysyla Trkiyenin Orta Asya d politikasn destekleyebilecek aralara sahip olmad anlay Kazakistan yneticileri arasnda yerlemitir. Bunun en basit gstergesi Eximbankn kredileri olmutur. Eximbank, Orta Asya ve Azerbaycana ihracat yapacak Trk ihracatlarn desteklemek ve bu blgelerde i yapacak Trk inaat irketlerini desteklemek amacyla kredi amtr. Eximbank balangta Trk Cumhuriyetlerine ynelik olarak bir milyar dolar tutarnda kredi vereceini

16

aklamtr. Ancak mali ve brokratik engellerden dolay Eximbankn bu taahhd yerine getirecek gc olmad anlalmtr. (Aras, 2000: 46) Btn bunlarn tesinde, Trkiye ynetiminin Trk Dnyas syleminden yararlanarak blgede kendi menfaatlerini gtme amac Kazakistan elitleri arasnda bir rahatszlk yaratmtr. Bunun ilk gstergesi, Ekim 1992de stanbulda gerekleen Trk Cumhuriyetleri Bakanlar zirvesinde Trkiyenin bekledii anlamalara Kazakistan bata olmak zere Orta Asya devletlerinin itiraz etmeleri olmutur. Trkiyenin hazrlad zirve bildirisinde Trk Cumhuriyetlerinin Trkiye ile sahip olduklar ortak tarihi kkler, dil ve kltr birliinden dolay, Trkiye ile entegrasyona gitmeye niyetlendikleri belirtilmitir. Ancak Kazakistan Devlet Bakan Nursultan Nazarbayev, metne itiraz ederek, Trkiye ile sadece ekonomik, sosyal ve siyasi ibirliine hazr olduklarn belirtmitir. Bu gr slam Kerimov tarafndan da desteklenmitir. (Nazarbayev, 1996: 216217). lk Trk zirvesinin Rusyann glgesi altnda gemesi olduka dndrcyd. Sonuta Trkiyenin bata Trk Ortak Pazar olarak tasarlad ekonomik entegrasyon nerisi kabul edilmemi, metin deitirilerek, metinde gevek bir ekonomik ibirlii ngrlmtr. Zirvenin en somut sonularndan birisi belki de, Kazakistan ve Trkiye liderleri arasnda imzalanan ortak niversitenin kurulu anlamas olmutur. Bunun dnda Orta Asya Trk cumhuriyetlerinin bakanlar, ciddi bir taahht altna girmek istememitir. Mesela, beklendii gibi Trkmenistan ve Kazakistan enerji kaynaklarnn Trkiye zerinden Bat pazarlarna aktarlmasn ngren anlama imzalanmamtr (Avrasya Etdleri, K 1995: 90). Trkiyenin Orta Asya politikasn kardelik sylemi zerinde kurgulamas Kazakistan ynetici ve brokrat kesiminde pheyle karlanmtr. Trkiyenin blge kaynaklarndan yararlanmak ve blgede liderlik yapmak amalaryla Trk Dnyas sylemini kullandn kans yaygnlamtr. Kazakistan Dileri Bakan Kasmcomart Tokayev Kazakistan d politikasyla ilgili kitabnda bu tip alglama gze arpmaktadr: Orta Asya blgesi Trk d politikasnn nemli istikameti haline gelmitir. Bu politikann temel aralar blge devletleriyle mevcut olan etnik, dil ve din yaknlnn kullanlmasdr (Tokayev, 2000: 381). 1990larn banda Trkiyenin yrtmeye alt Orta Asya politikasnn, Kazakistan siyasetileri, siyaset bilimcileri, aratrmaclar ve konuyla ilgili ve ilgilenen dier kesimleri tarafndan genellikle bu ekilde algland sylenebilir. Bu rahatszln da vurumu olarak Kazakistan basnnda kan ilgili materyalleri rnek gstermek mmkndr. Trkiyenin Trklk ideolojisinin arkasnda saklanarak aslnda kendi devlet menfaatlerinin

17

gzettiini vurgulayan deerlendirmeler sk sk yaplmaktadr. Bu alglamaya gre, Trkiye Trk Dnyas adndan i yapmak istemekte ve balangta, onlarn (Trklerin) en temel stratejik amac bizim ve Azerbaycann ekonomisini ynetmekti (Trkistan, 29 Austos 2002). Sadece devlet faaliyetleri deil, ayn zamanda devletin mali yardmyla baz sivil toplum kurulularnn yrttkleri faaliyetler de olumsuz ekilde alglanmtr. Mesela Kazakistann resmi gazetesi olan Egemen Kazakstanda yaynlanan ve Trk Devlet ve Topluluklar Dostluk, Kardelik ve birlii Kurultaylarndan (TDEV) bir tanesini anlatan bir yaznn alt balndan Kazakistanda bu konuda oluan kanaati anlamak mmkndr: Bamszlmz hibir eyle deimeyiz. Yazda Kazakistan delegasyonunun bakan tannm Kazak yazar Abi Kekilbayevin szlerine yer ayrlmtr. Kekilbayev, Kazakistann devlet menfaatlerine uluslararas normlar temelinde sayg gsterilmesi gerektiine deinip, kardeliin bu temelde olmas gerektiinden bahsetmitir. Bu fikirden yola kan yaznn yazar TDEV kurultaynda Trkln yerine Trkiye Trklnn ar bastn yazmtr. (Egemen Kazakstan, No.81, 25 Nisan 1997). Kazakistan siyaset bilimcilerine gre, TDEV kurultaylar gibi kltrel faaliyetler araclyla Trkiye Trk Dnyasndaki etkisini arttrmaya, Batnn gznde blgesel lider olarak grnmeye almtr (Kukumbayev, 2002: 95). Ksa sre ierisinde Kazakistan ve dier Orta Asya Cumhuriyetlerinin Trkiyenin himayesini kabul etmek niyetinde olmadklar, ilikileri eit statl ilikiler eklinde yrtmek niyetinde olduklar anlalmtr. Orta Asya Cumhuriyetlerinin Trkiyeye balangta verdikleri nemin azalmasnn sebepleri arasnda genellikle unlar gsterilmektedir: Rusyadan bamsz olan cumhuriyetlerin yeni bir hakim istememeleri, bu erevede Trkiyenin Trklk sylemini kullanmasnn Panturanizm korkularna yol amas, Rusyann devam eden etkisi, Rusya ile derin siyasi ve ekonomik balar, Trkiyenin siyasi ve ekonomik gcnn snrl olduunun anlalmas, bu devletlerin Bat ile ilikilerini dorudan kurabileceklerini anlamalar, kendi milli kimliklerini Trklk ynnde deil de, Sovyet zamannda oluan kimlikler erevesinde ina etmeye almalar. (ni, Haziran 2000: 2). Dier taraftan, ABDde de rann tehdidinin abartldnn anlalmas, bunun yan sra 1993 ylndan sonra Rusyada yakn evre doktrininin ilan edilmesiyle Rusyann tekrar Orta Asyaya dnmesi, yani kendi nfuzunu kullanmaya ve artrmaya almas, zengin enerji kaynaklarnn varlndan kaynaklanan Orta Asyann stratejik neminin anlalmas gibi

18

hususlar Batnn ve daha ok ABDnin aracsz olarak Orta Asya ile ilgilenmesine amtr (ni, 2000 : 2). Yine de Kazakistan yneticileri Trkiyeyi uluslararas platformlarda Kazakistann menfaatlerini savunabilecek bir partner olarak alglamaya devam etmektedirler. Balangta Bat ile ilikileri kurulmas asndan bir kpr eklinde alglanan Trkiye, Kazakistann Rusya ile ilikilerini dengelemek asndan nemini devam ettirmektedir. Yllardr Kazakistan Dileri Bakan grevini yrten Kasmjomart Tokayev Kazakistan asndan Trkiyenin nemini u ekilde zetlemektedir: Kazakistann dnyaya almas iin ulam yolu olmas, denize k salamas ve uluslararas tekilatlarda, mesela NATOda Kazakistan menfaatlerinin dile getirilmesinin etkin arac olmasdr. (Kazahstanskaya Pravda, 22 Ekim 1994) Tokayev ayrca, Trkiyenin ECO, K, KEB gibi blgesel rgtlerde Kazakistan menfaatlerini savunduunu ve bu potansiyelin daha da kullanlmas gerektiini belirtmitir. Kazakistan siyaset bilimcileri de Trkiyenin ABD ve AB nezdinde Kazakistan menfaatlerinin savunucusu olabileceini ve Kazakistan-Rusya ilikilerini dengeledii grndedirler (Delovaya Nedelya, 19 Temmuz 1996). Trkiye ve Kazakistan ilikilerinin youn olduu ekonomik alanda, Kazakistan'da Trkiye ile ilgili bir takm yeni alglamalarn olumasna yol amtr. Daha Sovyet zamannda mal ktl eken Sovyetler Birlii ve Trkiye arasnda balayan ve daha sonra hacmi gittike artan bavul ticareti sonucunda Kazakistan piyasas Trk tketim mallaryla dolmutur. Bugn iin dayankl ve zellikle dayanksz tketim mallarnn, zellikle Trk konfeksiyon ve deri rnlerinin Kazakistan'da dier lkelerin mallarna nazaran rabet grd ve olduka iyi bir imaja sahip olduu sylenebilir. Bamszlk dnemindeki Trkiye hakknda basn yaynda yer alan ok sayda bilgilere ramen bir ksm halkta Trkiyenin sosyal olarak modern olmayan Orta Dou memleketi imaj devam etmektedir. Trkiyeye her eyden nce Mslman lke olarak bakn olumlu mu olumsuz mu olduu insann slam konusundaki tutumuna baldr. Uzun ateizm dneminden sonra Kazak milli kimliinin bir bileeni olarak tekrar devreye giren Mslmanla zlem, Trkiyenin Mslman lke imaj Kazak halknn byk bir ksm asndan olumsuzluktan ziyade olumluluk tamaktadr. Dier taraftan, kzlarn gen yatan beri sk rtnmesi ve araflanmas Kazaklar asndan her zaman arlk olarak saylm, nk Sovyet iktidarndan nce de Kazaklarda araf ve pee kullanlmam. Ba rtme ise sadece evlendikten sonra uygulanan bir gelenekti.
19

Okuyan kesim arasnda Rus Sovyet baknn devam ettii konulardan birisi Ermeni meselesidir. Genel olarak Kazakistanda bu konuya ilgi duyulmad sylenebilir. Ancak aratrma esnasnda yaplan mlakat ve grmelerde okuyan kesim arasnda eski Sovyet baknn devam ettii gzlenmitir. Rusyada bu konuda yaygn olan versiyon temel olarak alnmakta, daha farkl aratrmalara ihtiya duyulmamaktadr. Rus kaynaklarnn sunduu bilgiler yaygn bir ekilde kullanlmakta ve sorgulanmadan benimsenmektedir. Kazakistan basnnda Ermeni meselesi konusunda Trkiye grn yanstan bir yaznn bile Rus kaynaklarndan alnmas ilgintir. Mesela Nezavisimaya Gazetada yaynlanan mer Ltemin Ermeni meselesi hakkndaki makalesinin ksaltlm tercmesi, Trkistan gazetesinde yer almtr (Trkistan, 29 Eyll 2001). Kazakistan basnnda Trkiyenin grne de sk sk yer verilse de, genel olarak gazetecilerin ve analizcilerin yorumlarnda Rus grnn etkisi ar basmaktadr. Bunu yazar ve aratrmaclarn kullandklar malzemelerden aka grmek mmkndr. Bunun yan sra, Rusya ve Kazakistanda PKK konusunda yaynlanm materyaller karlatrlnca byle bir balantnn varl daha bariz bir ekilde ortaya kmaktadr. PKK ve Krtler hakknda Rus yorumlarnn, kalplam klielerinin Kazakistan gazeteci ve siyasi yorumcularnn kullanmas dikkat ekicidir. PKK konusundaki Rusyada kalplaan ve Kazakistan aratrmaclarnn ithal ettii byle grlerden bir tanesi PKKya kar Trkiye Cumhuriyetinin srdrd operasyonlarda her aracn mubah grl ve bundan dolay ounlukla sivillerin hayatlarn kaybettikleri, buna ramen Trkiyenin ABDnin mttefiki olmasndan dolay Bat tarafndan fazla eletirilmedii grdr. Ayn Rus yorumlarda sk sk rastland gibi PKKya kar srdrlen operasyonlarn Saddam Hseyinin Krtlere kar uygulamalarla karlatrlmasndan sonra ABDnin bu konuda ikiyzl bir tavr taknd sonucuna varlmaktadr (Sayasat, No.12, 1999: 82; Yevraziyskoye Soobestvo, No. 3 (39), 2002: 119). Yukarda rnek verilen yorum Rus enformasyon kaynaklarnn etkisiyle Kazakistan kamuoyuna mal edilen yorumlardan sadece birisidir. Grld gibi Trkiye meseleleri konusunda Rus kaynaklar kullanld zaman sadece ou zaman arptlm olan bilgilerin alnmas deil, tarihten gelen olumsuz Trk alglamasnn etkisiyle ortaya km olan kimi yorumlarn bire bir alnmas da gereklemektedir. Halen Rus kaynaklarnn youn bir ekilde kullanlmasnn dourduu bu olumsuzluunun tekrar tekrar altnn izilmesi gerekmektedir.

20

Sovyet zamanndan farkl olarak Kazakistanda PKK meselesi konusunda kullanlan dier nemli bir kaynak, Sovyet zamannda merkezi iktidarn desteiyle Krt olarak yetitirilen ve bugnlerde PKK etkisi altnda bulunan yerel Krt nderlerinin grleridir. Trkiyenin Orta Asyaya almasyla paralel olarak Trkiyeden Kazakistana giden PKK yanllaryla birlikte Kazakistandaki sradan Krt halk da youn PKK propagandas altnda kalm, yukarda bahsi geen Krt ileri gelenleri bu etkinin yaylmasna yardmc olmulardr. Yaynlar, sivil toplum kurulularnn faaliyetleri, kltrel etkinlik grnts altndaki propaganda faaliyetleri gibi aralarla hareket eden PKK yanllar, Gney-Dou Anadoludaki durumu adeta ABD igali altndaki Vietnam durumu gibi gstermekte, Trkiye Cumhuriyetini en ar itham ve hakaretlerle karalamaktadrlar. Bu ar ithamlarn youn bir ekilde yer ald Biz, Kazakistan Krtleri adl, ofset kada baslan 556 sayfalk kitap rnek olarak gsterilebilir. Kitabn ii Abdullah calan ve PKK propagandasyla doludur. (Nadirov, Almat, 2003.) Bu gibi yaynlar sadece dar bir evreyi etkilese bile, esas mesele bu deildir. Kazakistanl Krt ileri gelenlerinin etkisi Krtler arasndaki propagandann tesine uzanmaktadr. Sk sk basnda rportajlaryla ve yazlaryla boy gsteren Kazakistandaki PKK yanls Kazak vatandalar, dier Kazakistanllarn da akllarn kartrmaktadr. Yine de Kazakistanda uzun sre Dileri Bakan grevinde bulunmu Kasmjomart Tokayevin ifadesiyle PKKnn Kazakistan topraklarndaki faaliyetleri Trkiyenin endielerini dile getirmesinin sebebi olmutur. (Tokayev, 1998: 513) PKK konusunda Rusya haber kaynaklarnn ve PKK yanls gruplarn Kazakistan kamuoyuna mal edilen bilgi ve yorumlar yaygn olsa da, daha farkl bak asyla yazlm yaz ve yorumlarn da az olmad belirtilmelidir. Geleneksellemi anlay aan bu yorumlar PKK hareketinin gerek ynleri zerinde durmakta, PKKy terrist ve ayrlk bir hareket olarak tantmaktadr. Ancak bu grn dierine gre daha az yaygn olduu ve etkisinin de daha az olduu sylenebilir. Bunun nemli sebeplerinden bir tanesi, yukarda aklanan nyargl grn Sovyet zamannda kalplam ve hala varln srdren anlaylara uygun olmasdr. PKKnn grn savunanlar, millet ve aznlk konularnda Sovyetler Birlii zamannda kalplam baz kavramlar kullanmaktadr. Ulus-devlet sisteminden farkl olan bu sistemde her bir etnik grubun ayr halk olduu saylmtr. Dolaysyla ulus-devletlerdeki millet anlay eski Sovyet insanna anlalmaz gelmekte, bu husus ise PKK yanllarnn propagandalarnda sk sk kullanlmaktadr (Yevraziyskoe Soobestvo, No.3 (39), 2002: 65 66).

21

Aratrma kapsamnda 19912003 yllar arasnda Kazakistanda yaynlanan Rusa ve Kazaka sreli yaynlarda Trkiye konusundaki materyallerin taranmasndan elde edilen bilgilere gre, Rusa ve Kazaka sreli basn arasnda birok konuda olduu gibi, Trkiye konusunda da byk farkllklarn olduu gzlenmitir. Kazakistanda Kazaka ve Rusa yayn yapan basn yayn organlar, zellikle toplumsal gelimeler, Kazakistan devletinin kurulu esaslar ve Kazakistan milli fikrinin ne olmas gerektii konusunda tamamen zt grlere sahiptir. Trkiye konusundaki grlerde de basn yayn organlar arasnda kullanlan ifadelerden bile anlalan nemli farkllk bulunmaktadr. Kazaka basn yaynda Trkiye ve Trkiye Trkleri hakkndaki klie tanmlamalar karde, kanda, kkmz bir eklindedir. Rusa sreli basnna kyasla Kazaka sreli basnda Trkiye ile yaknl ifade eden yazlarn says kat kat daha fazladr. Bu artc deildir, nk Kazakistan artlar gerei Kazaka basn sadece Kazak kltrn alm, Kazakay iyi bilen Kazaklara hitap etme durumunda kalrken, Rusa basn hem Ruslar, hem birinci dil olarak Rusay kullanan Kazaklar hatta Kazakay birinci dil olarak kullanan Kazaklar tarafndan da okunmaktadr. Daha da nemlisi, Kazaka basn yayn organlarnda Kazak kltryle yetimi insanlar almaktadr. Kazakistan'n eitim sisteminde bamszlk sonras deiimler ve reformlar gerekletirilmeye allyor. Tarih, edebiyat ve kltrel alanlarda yeni grler ve fikirler ortaya konulmaya balad. Tamamen olmasa bile gerekler yazlmakta ve sylenmekte. Bu elbette eitim kitaplarna da yansmt. Sovyet sisteminde okutulan tarih kitaplarnda Osmanl mparatorluu hakknda olumsuz kaynaklar rastlamsak gnmzdeki kitaplarda olumlu yndeki kaynaklara ulamak mmkndr. Kazakistan'da okutulan bir tarih kitabnda aadaki cmleleri rastlayabiliriz: "16 asrda Osmanl devleti dnyadaki en byk devletlerin biri idi. Osmanl kendine baml olan Balkanlar ok etkiledi. Osmanllar halklarn i siyasetine ve dinine mdahale etmedi. O hakknda hatta kilise yneticileri byle demiti: "Osmanllar Katoliklerden daha iyi idi. nk onlar dinimize dokunmuyordu". 19 asrdaki Osmanlyla 16 asrdaki Osmanly kyaslatramazsnz. Osmanllar Balkanlarn gelimesinde etkin oldular. Osmanllar gelinceye kadar kk kiliseler byk miktarda vergi alyorlard. Osmanllar ise bunu kaldr di." (Amanjolov, 1999: 257) Kazakistan'da baz Trkiye meneli renim kurumlarnn almasyla

Kazakistan'da Trk eitim sisteminin, Trkiye'nin ve Trkiye Trklerinin Kazakistan'da

22

daha geni bir ekilde tannma frsat domutur. Byk umutlarla iki lke arasndaki anlamayla kurulan Hoca Ahmet Yesevi niversitesi Kazakistan ortaokul mezunlar ve annebabalar tarafndan birinci derecede tercih edilen okul olarak alglanmasa da, ok sayda Trk liseleri Kazak halknn gnllerini fethetmi durumdadr. Halkla ilikileri de ihmal etmeyen bu okullarn ynetimi olumlu imajlarn desteklemek iin almaktadrlar. Eitim kalitesini bir marka haline getirmi olan bu okullar halk tarafndan byk rabet grmektedir. Seyrek de olsa bu liseler hakknda Kazakistan basnnda olumsuz grlerin rastlanmasna ramen, kartlarnn dahi bu okullarn donanm ve verilen eitimin kalitesi hakknda diyecekleri yoktur. Bu okullar genellikle Trkiye ve Trkler konusunda halkn olumlu dnmelerine yol amaktadr. Kazakistan'da halk arasnda bu okullar sadece lke olarak Trkiye ile deil, devlet olarak Trkiye ile zdeletirilmekte, bu okullarn almas Trk d politikasnn bir paras olarak alglanmaktadr. Kltr Mavirlii ve dier kanallar ile her sene yzlerce Kazakistanl Trkiye'ye gelmektedir. Bu ziyaretlerin devletler ve halklar arasnda ilikilerin ilerlemesinde byk katklar bulunmaktadr. Uzun yllar boyu rene gelinmi Trkiye aleyhtarl (Sovyet dneminden kalma) ve olumsuz kanaatler ancak bu ekilde yok edilebilir. Genel olarak baklrsa turistik gezilerle Trkiye'yi ziyaret eden Kazaklar ve gerekse Ruslar gezilerden sonra Trk devleti ve milleti hakkndaki kanaatlerinin tamamyla deitii grlmektedir. lkelerimiz arasndaki vize sorununun kalkmas bu adan byk kolaylk salamaktadr. Turizm sektr asndan Trkiye'nin daha ileride olduunu ve buna karn ayn sayda turist Kazakistan' ziyaret etmemektedir. Balca sebep olarak Kazakistan'n henz turizm altyapsna sahip olmadn kolaylkla syleyebiliriz. Ama btn olumsuz unsurlara ramen Kazakistan'n Ahmet Yesevi Trbesinin, Ebu Nasr el Farabi'nin, Ahmet Ygneki'nin, Yusuf Balasaun'un, Dede Korkut'un vatan olduu dikkate alnacak olursa Ouzlarn Anavatan hkmnde olan bu lkenin tarih ve tabiat turizmcilii asndan Trk insann merakn ekebilecek durumda olduunu sylemeliyiz. Kazakistan'da 21 asrn balarnda yaayan aydnlarnn ounluu Trkiye'de olup biten olaylardan haberdard. Onlar iinde zellikle Mustafa okay, Macan Jumabayev ve Aleyhan Bkeyhanov'un ismini syleyebiliriz. Bu aydnlar Trkiye'deki kan kardelerinin grd zorluklan kendi eserlerine yanstmlard. Mustafa okay'n bamszlktan sonra yayn gren btn eserlerinin topland "Mustafa okay: Semeli Eserleri" adl 2 ciltlik kitapta: "Trkiye ve Birlemi Milletler", "Boleviklerin Trkiye 'ye Kar Birlii', "Ruslarn

23

Trk Hastal", "Moskova ve Trk Komnist Partisi", "Trkiye Hakknda Boleviklerin ki Yayn", "Ben Potriotum (Je Suis Partout) Gazetesi Trkiye Siyaseti Hakknda" v.s. gibi konu balklarna bakarsak Mustafa okay'n karde Trkiye'nin derdini stnde tadn grebiliyoruz. Elbette eserler bununla snrl deildir. Kitabn ounluu Trkiye gndemini iermektedir. Dier bir 21. yzyln bandaki Kazak airlerinden biri Macan Jumabayev'in btn Kazak genliine ve halkna mehur "Alstag Baurma (Uzaktaki Kardeime)" adl iirinde Trkiye'nin Dnya Savandaki ektikleri zorluklan ve savalarn alayarak kaleme dkmtr. (Budak, 2003: 63) Prof. Dr. Rahmankul Berdibay'n "Baykaldan Balkanlara kadar" adl kitabnn "Uzak la olsa yakn" balkl makalesinde karde Trkiye'ye gelen yolculuunu ve etkisini, tarihten gelen yaknl, edebiyat ve kltrmzn benzerliini ve birbirimizi daha yakndan tanmamz iin daha ok almamz sylemektedir. "Trk halklarnn iindeki bayra yklmayan, temeli sarslamayan lke Trkiye hakkndaki kitaplar ve monografiyalar, makaleler ve haberlerden doru ve yanl bulmak zordu. Bizim doduumuzdan beri duyduumuz "Trkiye'nin uluslararas emperyalizmin yardmyla Orta Asya ve Kazakistan' igal etmek amac var ama sadece bunu gerekletirmeyen Rus ynetimidir" diye senelerce zihnimizi zehirlediler ki Trkiye'yle i ie ilikilerimiz olmad iin bazen sevinecek hale gelmitik. Meer bunun hepsi siyasetin oyunlarym" diye o dnemdeki yanl siyaseti dile getirmektedir. (Berdibay, 1996: 151) Trk Leheleri ve Edebiyat Dergisi'nin Austos 1997 saysnda yaymlanan Ord. Prof. Dr. Manas Kozbayev'e ait " Abay ve Dnemi" adl makalede Abay'n yaad XIX. yy'in ikinci yars ile XX. yzyln balarndaki Kazak milletinin durumunu anlatlmaktadr. (Kozbayev, 1997: 39) "Trk Cumhuriyetlerinden gelen rencilerin Trkiye Cumhuriyeti vatandalarna kar tadklar kalp yarglar" adl makalede Orta Asya Trk Cumhuriyetlerinden gelip, Trkiye'de eitim gren niversite rencilerinin Trkiye Cumhuriyeti vatandalarna kar tadklar kalp yarglar incelenmitir. Bu makalede ilgin sonulara ulaabilmitir (Karabayev; Tukun, 2001:1). Kazakistan ve Trkiye devletlerinin sosyoekonomik, ticari ve kltrel alanlardaki ilikilerinin gn getike gelimekte olduunu gnlk gazete ve dergileri, televizyon ve radyolar takip ederek renebiliriz. Kazakistanda Trkiye siyasi analizinden balayp edebiyatna kadar uzanan kitaplar artk raflar doldurmaktadr. ki tarafl yrtlen ekonomik ve siyasi gelimeleri gnmzn vazgeilmez kayna olan internetten de kolayca takip edebiliyoruz.

24

G.4 Kuramsal ereve Bir nesnenin imaj o imaja vcut bulduu toplumun kltrel deerleriyle, dier yarglaryla i iedir. majda esas olan o imajn doru olmas deil; iaret ettii sembolik anlamdr. Sembolik aracla bal olarak imaj, zihni ve hissi birok unsurun katld ferdi ya da cemai bir tasvirdir, bir resimdir. Ancak imaj donuk bir resim deildir; tersine onu yklenen insann niyetine gre seyyali yet (akkanlk) gsteren bir yaps vardr; her an deiir ve dnr. Bu hareketli yaps imaj, tarihi srete onu reten toplumun yazl veya szl kltr ierisinde yaayan bir canl klar. maj yalnzca kiisel bir retim deildir, daha ok bir milletin kolektif bilinaltnda canlanan ve o milletin tarihinde varolmaya devam eden ortak davran kalplardr (arketipleridir). Ortak davran kalplarnn (arketiplerinin) tespiti bir milletin baka bir milleti deerlendirmede sahip olduu genel kategorileri verir. Genel kategoriler ise, bir milletin dier millet hakknda sosyo- ideolojik toplu davranlar ile psikolojik toplu davranlarnn sosyal hayal etme gcyle canllk kazanan kanaatlerdir. Bu kanaatlerin varlk bulduu zemin de yine o milletin kolektif bilinaltdr (Fazlolu, 2001: 320). maj bilim erevesinde sz konusu olan bir milletin kolektif bilinalt, hem szl hem de yazl kltrle oalr. Ancak kolektif bilinaltn muhafaza eden yazl kltrdr; szl kltr ise yazl kltrn oluturduu tabloyu belirli bir zaman ve mekan iin hareketli klar. zlce, yazl bir metindeki imajn tespiti metni tarihi balamna geri gtrmeyi zorunlu klar. maj daha nceki alglamadan zihinde oluan ve bir szckle, grlen bir eyler; ya da bir kimseyle artrlan zihinsel betimlemedir (Byk Larousse Ansiklopedisi, 1993). Bilimsel ve sosyal psikolojik aklamas bakmndan imaj, Bir kimsenin, bir topluluun vb. kendisine ilikin olarak bakalarnda yaratmak istedii ya da brakt izlenimdir (Ana Britanica Genel Kltr Ansiklopedisi, 1993). Konumuzu oluturan lke imaj balamnda ise maj, Bir lkenin sosyoekonomik, kltrel ve siyasi koul ve konumlanlarnn eitli g odaklarnn olumlu ya da olumsuz inisiyatifleri dorultusunda ynlendirilmelerinin amac ve sonucudur denilebilir (Makaskesen, Kurtulu, 2003). Genelde insanlar kiilikleri hakknda yarglarda bulunmak, nasl insanlar olduklar konusunda tahminler yapabilmek iin bakalarna ilikin izlenimler oluturulurken o anda var olan bilgi ve ipularndan yararlanrlar. ok snrl bilgi ve ipucuna dayanarak bakalarna

25

ilikin izlenimler oluturmak insanlarda nemli ve evrensel bir eilimdir. nsanlar bakalarnda birbirleri ile tutarl zellikler grme eilimindedirler. Bu bakmdan kiilerin alglanmas baka alglamalardan farkldr. nsanlarn bir baka kiiye ilikin izlenimleri her zaman tutarl olmak zorunda deildir. Belirli bir ortam ya da karlamada edinilen olumlu ya da olumsuz bir izlenim btn dier durumlara ve aka ilikisiz zelliklere genellenir. Bylece n yargl izlenimler dorultusunda birileri hakknda olumlu ya da olumsuz kanaatler gelitirilir (Somuncuolu, 2001). Kiileri alglamay, alglamann dier trlerinden ayrt eden temel zellik bizim insanlarda duygular, heyecanlar ve kiilik gibi isel durumlarn bulunduunu karsamamzdr. nsanlarn iinde grdmz balamlar, onlarn rolleri hatta bazen duygu ve heyecanlar hakknda doru tahminlerde bulunmamz salar. Fakat, ou koullar altnda isel durumlara ilikin yargn ve tahminlerde bulunmak ok gtr. Bir i durum dorudan gzlenemez, ortada ne gibi ipular varsa onlardan tahmin edilmek zorundadr. Dolaysyla, biri ile ilk karlamamz hangi ortamda gerekleti ise hakkndaki dncelerimiz o ortamn koullar erevesinde olacaktr (Somuncuolu, 2001). Alglamadaki seiciliin doal sonucu olarak basmakalp fikirler de denilen stereotipler oluur. Dnyay kendi istek, ama, beklenti ve deerlerimiz dorultusunda grrz. Bu konu ile ilgili duyulup grlebilecek her ey deil aralarndan bazlarn seerek alglarz. Bir eyi hatrlarken akla kendiliinden sembolik anlam, deer yarglarmz ve inanlarmz da ieren yerleik armlar gelir. Bu armlar, geni ve karmak anlamlar kestirme yoldan zetleyerek; kimi zaman alglamada arptmaya yol aarak ifade eden stereotipik bir resimdir. Basmakalp fikirler ya da stereotipler, bir kltr tarafndan yaygn olarak paylalan sosyal gemi ve mirasn bir parasdr. Bakalar hakknda yazlan, anlatlan, resmedilen, sylenen ve ima edilen eyler imajla rtr. Tarih kitaplar, mzeler, folklor, edebi eserler, anlar stereotiplerin oluum ve devamnda rol oynar (Tolung, 1999: 3738). Kazakistan Hazar kys ile douda Sibirya ve Tanr dalar arasnda yer alan lke, kaplad alan ynnden dnyann 9. byk lkesidir. Hazar denizinde 1000 km.lik bir ky eridi vardr. lke, dou ve gneydousundaki dalk alanlar dnda dzlklerle kapldr. Gneydousunda Tanr dalarnn kuzey kesimi yer alr. Burada Kazakistan- Krgzistan

26

snrnda en yksek tepe 6995 metreye ular. Daha kuzeyde 20003000 metre ykseklikteki Tarbagatay tepelik alanlar yer alr. 4000myi aan Altay dalar; Rusya FederasyonuMoolistan ve Kazakistan-in arasndaki snr oluturur. lkenin nemli nehirleri, Kazakistann gneyini geerek kuzeybatya Aral glne dklen Seyhun (Sr derya)dur. Kuzeyinde ise rt nehri ve kollar doar. Orta Asyadaki Balka gl Asyann drdnc byk gl (yzlm 17 400 km) saylr (Atalay, 2001:183-184). Yzlm 2.724.900 kilometre kare olan Kazakistan, Avrasyann kalbinde yer almaktadr. Geni bozkrlara yaylan lke, dnyada kapsad alan bakmndan 9. sradadr. lke snrlarnn toplam uzunluu 12.187 km. olup, Rusya Federasyonu ile 6.467 km. (dnyann en uzun kara snr), zbekistan ile 2.300 km., in Halk Cumhuriyeti ile 1.460 km., Krgzistan ile 980 km.,Trkmenistan ile 380 kilometredir. Kazakistanda lke genelinde sert karasal iklim hkimdir. Kazakistann klar ok souk ve yazlar scaktr. Temmuz ve Austos aylar ortalama yksek scaklklar Almatda +36 derece, Semeyde + 38 derecedir. K aylarnda scaklk Semeyde ortalama 38 derece Almatda 26 dereceye der (Atalay, 2001: 184). Kazakistann ulusal para birimi olan Tenge 15 Kasm 1993 tarihinde Sovyet Rubleyi deitirmitir. 2003 ylnn ilk 8 aynda Kazakistann GSYH hacmi geen sene ayn dnemine gre %8,4 art gstermektedir. Bu gstergeler kii bana hesaplandnda sralamal olarak 1125, 1.228, 1.489 ve 1.644 ABD Dolar olarak kaytlara gemitir. Gmrk istatistiklerine gre, kayt d ticaret hari, 2003 ylnn Ocak-Haziran aralnda lkenin d ticaret hacmi 9,7 milyar ABD Dolar dzeyinde gereklemi ve bu 2002 yl ile kyasla %30 orannda art ifade etmektedir. Sanayi retiminin %75lik ksm zel sektr tarafndan gerekletirilmektedir. 2003 yl Ocak-Austos dneminde sanayi retimi art tm ekonomi sektrlerinde saland: tarm iletmesi -%3,7, maden sektr -%7,6, enerji, gaz ve su retimi de %6,5 orannda byd. Bamszln ilk yllarnda %2500 geen oranlarda grlen enflasyon oran 1999 ylnda %17,8 oranna kadar drld, 2001 ylnda ise yllk %6,4 oranna kadar geriledi. 2002 ylnda bu oran %5,9 ve 2003 ylnn Ocak-Austos dneminde %2,4 olarak kaydedildi. Ulusal para birimi Tengenin devalasyonu durumu daha nceki dnemlere gre yabanc
27

dvizler karsndaki rekabet gcn muhafaza etmesini salamtr. u anda 1 ABD Dolar 127 Tengeye denk gelmektedir. Kazakistan yer alt ve yer st doal zenginlikleri asndan dnyann en zengin lkelerinden biridir. Mendeyleyev kimyasal tablosunda yer alan 105 elementlerden 99u Kazakistan topraklarnda kefedilmitir. Halen 1225 maden bulunan 493 yataklar retim srecine dahil edilmitir. Kazakistan dnyada inko, volfram ve barit retiminde 1nci; gm, kurun ve kromit retiminde 2nci; bakr ve florit retiminde 3nc; molibden retiminde 4nc ve altn retiminde ise 6nc sradadr. 2000 ylnda Kazakistann Hazar Havzasnda yeni petrol kaynaklarnn kefedilmesi Kazakistan petrol tarihinde yepyeni bir sayfa amtr. Hazar havzasnda ispatlanm 30 milyar varil rezervleri bulunan 32 petrol yataklar ve tahmini 80 milyar varil rezervleri ile en ok petrole sahip olduu tahmin edilen Kazakistan dnyann nde gelen petrol reticilerinin banda olmaktadr. lkede her sene karlan demir filizinin %70i ihra edilmektedir. Toplam ihracat iinde demir madenlerin toplam pay ise %15tir (Kazakistan Cumhuriyeti Genel Bilgi, 2003: 5-7). Kazakistan Cumhuriyeti (KC) Anayasasna gre, Kazakistan laik, demokratik, sosyal ve hukuk devletidir. Anayasa, ayrca Hkmetin cumhurbakanlk modeli ile niter bir devlet olma ilkesini de belirtmektedir. KC Bykelilii Genel Bilgisine (2003:3) gre, Kazakistan ynetimi, 1990larn hemen banda tm sosyo politik sistemi kapsayan byk apta deiiklikleri uygulamaya koymutur. 25 Ekim 1990da Kazak Sovyet Sosyalist Cumhuriyetinin (Kazak SSC) Yksek uras, lke topraklarnn blnmez ve ihlal edilemez btnln ilk defa beyan eden Devletin Egemenlii Bildirgesini kabul etmitir. 10 Aralk 1991de lkenin ismi Kazakistan Cumhuriyeti olarak deitirilmitir. 16 Aralk 1991de lke Parlamentosu Kazakistan Cumhuriyeti Devletinin bamszln ilan etmitir. 19911995 yllar arasnda Kazakistan Cumhuriyetinin anayasal yaps oluturulmu, bamsz Kazakistan Anayasas 28 Ocak 1993te benimsenmitir. 30 Austos 1995de yaplan referandum sonucu Kazakistan Cumhuriyetinin Anayasas onaylanmtr. Cumhurbakan devletin ve yrtmenin badr ve devletin i ve d politikasnn temel prensiplerini belirler ve hem yurtiinde hem de uluslararas ilikilerde Kazakistan temsil eder. Cumhurbakan ayrca tm devlet organlarnn fonksiyonlarn dzenler ve Anayasann

28

ve insan haklarnn, sivil hak ve zgrlklerinin yerine getirilmesini ve uygulanmasn temin eder. Kazakistan Cumhuriyetinin cumhurbakan evrensel, eit ve dorudan bir seim yoluyla yedi yllk bir dnem iin seilir. Ancak 2007 yeni anayasa deiiklii yaplarak Cumhurbakanlk sresi 2012den itibaren 5 yla indirilmitir. lkenin st temsil organ Parlamentodur. Kazakistan Cumhuriyetinin Parlamentosu, Senato ve Meclis olmak zere iki kanattan olumaktadr. Senato yelerinin grev sresi alt ylken, Meclis yelerininki be yldr. 2007de ilan edilen reformlar erevesinde Parlamentonun yetkileri geniletilerek lkenin bakanlk tipi cumhuriyet modelinden bakanlk-parlamenter tipi bir ynetim modeline gemesi iin temel atlm oldu. 2012den itibaren yrrle geecek olan reformlaryla yeni sistemle seilecek milletvekillerin says 77den 107 kadar arttrld, bunlarn 9u ise Kazakistan Halklar Asamblesini temsil edecektir. (Cumhuriyet, 2007) Senato, her eyalet ve eski Bakent Almatdan mevcut yerle temsili organlar tarafndan seilen ikier senatrden meydana gelmektedir. 7 senatr ise Cumhurbakan Nursultan Nazarbayev tarafndan atanmaktadr. Kazakistanda Babakan, Cumhurbakan tarafndan atanr. Babakann bakanln yapt Hkmet, lkedeki yrtme grevini yerine getirir. Hkmet yrtmeden sorumludur ve yrtme organlarnn faaliyetlerini dzenler. Cumhurbakan ayrca Kazakistan Merkez Bankas Bakann, Milli Gvenlik Komitesi Savcsn ve bykelileri atar. Anayasann 44. maddesine gre, Cumhurbakan silahl kuvvetlerin bakomutandr. Ynetim fiilen ve tmyle Cumhurbakannn elindedir. Babakanlk ise, genelde ekonomik ve teknik konularda Cumhurbakanna yardmc olan ynetim birimi niteliindedir. Kazakistanda Bakanlar Kurulu, Babakan dnda, 1 Babakan Ba Yardmcs, 5 Babakan Yardmcs,1 Devlet Sekreteri ve 10 cra Bakandan olumaktadr Kazakistann toplam nfusu 1999 ylnda yaplan Genel Saym verilerine gre 14.593.000 olup, nfus younluundan 1 kilometre kare 4,5 insandr. Kazaklar (53,4 %), Ruslar ( 30,0 %), Ukraynallar ( 3,7%), zbekler (2,5%), Almanlar (2,4 %), Tatarlar (1,7%), Uygurlar (1,4%), Ahska Trkleri (0,5%) ve dier etnik kkenli vatandalar oluturmaktadr. Nfusun %57si ehirde, %43 ise kylerde Yaamaktadr (Agenstvo Respubluk Kazakistan po Statistike, 2004:3).

29

Kazakistan Cumhuriyetinin resmi dili Kazak dilidir. Ayrca, devlet ve yerel organlarnda Rusann da kullanlabilecei kabul edilmitir. Kazakistan vatandalar kendi dillerinin renme ve gelimesi iin haklar sakl bulunmaktadr. lkede renim dili olarak Kazakayla birlikte Rusa da kullanlr. Anayasa ve Eitim Yasas gereince aznlklar kendi dillerinde eitim grrler. Anaokulundan ortaretim sonuna kadar aznlklar kendi dillerini bilen retmenler tarafndan eitilirler. Kazakistanda yaplan anket aratrmas bizim fikrimizi dorulad varsaymyla genel olarak 688 tane renci zerinde yapld. Anketimiz amal ve tabakal olarak seildi. Kazakistan'da niversitede ve teknik liselerinde, ounlukla kazak dilinde eitim gren 688 renci lkenin Bat blgesinden ve farkl ya grubundan olumu ve anketimizin varsaymlarn temsil edebilmektedir. Ekonomik imaj dediimizde ilk aklmza geleni devletin karlkl ticaret ve yatrmlar, ihracat ve ithalattaki gelimeler, turistik ve gezilecek yerlerin bolluu herhangi bir lkenin ekonomik imajn ortaya koyabilir. Ekonomik imajn turizm veya tatil yerleri, rn tercihleri ve kullanm, rn kalitesi, lkelerin para birimlerinin bilinmesi, lkelerin gelimilik dzeyi v. s. lkenin ekonomik imajn ortaya koyabilir ve bu unsurlarn bir fonksiyonu saylmaktadr. Ekonomik imajn balca unsurlar unlardr: Marka, retici veya satclarn maln tantan, onu bakalarnn mallarndan ayrtmaya yarayan isim, terim, sembol, ekil veya bunlarn bileimidir. Marka, sicile kaydedildiinde, dier bir deyile, tescil edildiinde yasallar ve yasal koruma salar. letme bakmndan marka kullanmann yasal korunma dnda eitli faydalar vardr (Mucuk, 1990: 151). Marka, bir teebbsn mal ve hizmetini, bir baka teebbsn mal ve hizmetinden ayrt etmeyi salamak kouluyla harf, logo, ekil olabilen her trl iarettir (gr, 2001: 15). Ekonomik gelimilik - lkelerin retimde yksek seviyeye ulamas ve halkn refahnn artmas demektir. Ekonomik gelimi lkelerde refah seviyesi yksek olduundan dolay lke imajna dorudan etkilemektedir. Kalite ise herhangi bir rn ya da maln yksek deere ve gvene sahip olmasdr. "Kalite bir rn ya da hizmetin belirlenen veya olabilecek ihtiyalar karlama kabiliyetine dayanan, zelliklerin toplamdr' eklindedir.

30

Dr. Noriaki Kano; mteri memnuniyeti asndan kalitenin be temel esini yle tanmlamaktadr. Bu be enin zel bir neme sahiptir: Beklenen kalite, tatmin eden kalite ve memnun eden kalite. Dier ikisi nemsenmeyen kalite ve ters kalitedir. Beklenen kalite, mterinin bekledii ve dolaysyla ayrca talep etmeye gerek duymad zellikleri belirtir. Bu zellikler varsa, mteri memnunsuzluk gstermez; ama olmadnda mteri memnun olmaz. Tatmin eden kalite, mterinin zel olarak talep ettii zellikleri belirtir. Bu zellikler bulunmadnda mteri tatmin olmaz. Tatmin eden kalite mteri beklentilerini karlar ancak amaz. Memnun eden kalite, mterinin istemedii -yani varlndan haberdar olmadzellikleri belirtir. Bu zellikler bulunduunda, mteri ok memnun olur; ama bu zellikler bulunmadnda mteri memnuniyetsizlik gstermez. Memnun eden kalite mterinin beklentilerini karlar ve onu memnun eder. Beklenen kalite memnuniyetsizlii nleyebilmelidir. Tatmin eden kalite mteri beklentilerini karlayarak onlar tatmin edecek ekilde olmaldr. (Kalite Tanm, 2003) rn tercihi ise rnn kalitesine ve markasna veya baka da zelliklerine bakarak mterinin kendine beendii rn gvenle semesi imajn gstergesi olabilir. H : Kazak genleri turizmi, tatil yerlerini, rn tercihi ve kalitesini, lkelerin para birimlerini eletirmesi doruysa o zaman ekonomik imaj pozitiftir olduu beklentisi verilebilir. H o: Kazak genleri turizmi, tatil yerlerini, rn tercihi ve kalitesini, lkelerin para birimlerini eletirmesi doru deilse o zaman ekonomik imaj negatif olduu beklentisi verilebilir. Kltr, belli bir topluluun, kiiden kiiye veya toplumsal iletiim, etkileim yoluyla srdrd ve bireylere kazandrd maddi ve/veya zihinsel yaam tarz ve dnya gr bileii, btnlemesi olup, varlk nedeni ve sonucu ise evreye uyarlanma, giderek evreyi kendi kuramsal amalar dorultusunda deitirme olgusu ve srecidir.

31

Kltrel almamzda ise kltrn aklamas geni anlamyla, bir toplumun tm yaam biimi, insan davrannn renilen yndr. O toplumdaki insanlarn toplam olarak paylalm yaam biimleridir. Onlarn duygu, dnce ve hareketlerinden oluan kalplardr. Maddi olabilecei gibi (Konutlar, giyimler, kullandklar ara-gereler) manevi eleri (Din, hukuk, sanat, dil, gelenekler v.s) de kapsar. Kltr insann meydana getirdii bir ey ve insani yaamn artdr. nsan kltr yaratr, fakat kltr de insan yaratr. Bu durum ise kltrleme sayesinde gerekleir. (Kneller, 1978: 42) Ralp Lintonn tanmyla: "Bir kltr, renilmi davranlar ve bu davranlarn sonularnda oluan bir birleimdir. Onu oluturan eler, belli bir toplumun yelerince paylalr ve aktarlr". (Ralp Lintonn, 1945: 32) Erol Mutlu kltrn, insan topluluklarna kimliklerini veren ve onlar birbirlerinden ayrt eden zelliklerinin toplam olarak aklyor. nsanlarn simgeler ve eyalar yaratmas ve kullanm. Kltr btn bir toplumun yaam biimini oluturur ve bu hal ve hareket kodlarn, giyim kuam, dili, kuttrenleri, davran normlarn ve inan sistemlerini ierir. (Erol Mutlu, 1998: 229) Latince "Cultura" szcnden gelen kltr. Batda 18 yzyldan beri tarmsal alanda, etkili arazi ya da ekme anlamna kullanldna deiniyor eski diplomatlardan smail Soysal. Fakat 1510'da ngiltere'de kltr szc, ilk kez soyut biimde, kiinin retim ve uygulama yolu ile gelimesi ve incelemesi anlamnda da kullanlmtr. Szck bugn daha da genileyerek, hem kiinin faaliyetini hem de kiilerin karlkl davranlarm (interaction) ve yaratt kurumlan kapsamaktadr ki, bylece kltr adeta uygarlk szcnn eanlam olmaktadr. (Soysal, 1976: 194-195) Kltr ilikileri zerinde yaplacak bilimsel aratrmalarn zellii ise bu ilikilerin etkilerinin yalnz siyasal deil, sosyolojik ve psikolojik alanlarda da kendisini gstermesi ve bylece karmak bir nitelie sahip olmasdr. Bir millet hakknda yapt eylere bakarak pek ok ey renilebilir. (Tezcan, 1993: 14) Metin nceolu'na gre kltr, insanlarca yaratlan deer sisteminin, rf-adet, tutum, inan, ahlak, sanat ve sembollerin biliimini ifade eder: Trk kltr, Fransz kltr gibi. Kltr, kiinin isteklerinin en etkili birletiricisidir. (Metin nceolu, 2000: 91)

32

Bir milletin ya da ulusun kltrel deerinin artmas ve uluslararas alanda etkili olmas iin kltrel imajn da nemi zordur. Kltrel tantmn bir paras olan kltrel imaj bir taraftan o ulusun kltrel deerinin lsdr. Kltrel imajn artmas, kltr elerinin geni apta tantlmasndan dolay deer kazanr. Tarihi olaylarn kategorik dnmesinin, dil, gelenek grenek, adetlerimiz, eser lke karlatrlmas kltrmzn bir unsurlardr. Aratrmamz genel olarak kalitatif aratrmadr. Dier taraftan sfatlarla deer yarglarn ortaya karttk. Dolaysyla kantatiftir. H : Kazak genleri lkeleri eserleriyle doru eletirmise, lkeler iin sfatlar doru tanmlayabilmise genel olarak kltrel imajlar pozitiftir. H o: Kazak genleri lkeleri eserleriyle doru eletirmemise, lkeler iin sfatlar doru tanmlayabilmemmise genel olarak kltrel imajlar negatiftir. Siyasal imajlar iinde ehir adlarnn bilinmesi o lke hakknda genel bilgisi olduunu gstermektedir. H o: Kazak genlerinin ehirlerle lkeleri eletirmesi doru deilse lke imaj negatif veya negatife yakndr. H : Kazak genleri ehirlerle lkeleri eletirmesi doruysa lke hakkndaki bilgileri varsa lke hakkndaki siyasal imaj pozitif ya da pozitife yakndr. Ahmet Tolungn dediine gre:Trkiyenin imaj konusunda sahip olduu en nemli avantaj noktas, Trkiyenin bilinmiyor, tannmyor olmasdr. (Papesku, 2005: 23) Fakat Kazakistan asndan bakarsak, eskisine gre u anki durum ayn deildir. Kazakistanda ok yaygn olarak Trk filmleri, zellikle Trk dizileri seyredilmektedir (mesela Aile Balar, Haziran Gecesi, Zerda vb. dizileri ve Kurtlar Vadisi Irak gibi filmler). Bu diziler ve filmler araclyla Kazak halk Trk halkn daha iyi tanmakta ve bylece daha olumlu bir gre sahip olmaktadr. Bu da Tolungn tezine gre lke imajn daha olumlu klmaya yardmc olacaktr. En azndan Trkiyenin biraz daha fazla tannmas Trkiye imaj asndan daha da avantajl olacaktr.

33

Genel olarak bakldnda Kazakistandaki Trkiye ve Trk imaj zamanla pozitif olmaya balad sylenebilir. Yerbol Zeydullayevin tezinde Kazakistandaki daha ok Gney taraf incelenmiti; bu almada ise arlkl olarak Bat Kazakistan ele alnmtr. Gney Kazakistan halkna gre, Batda Trklerin brakt izlenim ok daha pozitiftir. Ayrca aratrmamza katlan genlerin ou Kazak dilinde eitim grdn de belirtmek gerekir. Yukarda belirttiimiz gibi tarih dersleri kitaplarnda Kazak dilinde eitim gren rencilere Trkiye ve Osmanl hakknda daha olumlu bilgiler verilmektedir ve genlerin Trkiye hakknda alglamalar daha ok olumlu olduunu grmekteyiz. Trkiye iin Kazakistan ok nemli bir lkedir. Birka yl iinde yaklak 50 milyar dolarlk yabanc sermayeyi eken bu lke, byk devletlerin de itahn kabartmaktadr. Trk firmalarnn gerekletirdii projelerin toplam bedeli 2 milyar dolar civarndadr. Ancak bunlarn ou taahht iidir. Kalc yatrm ok azdr ve kk boyutludur. Trk firmalar u anda lkenin imarna ciddi katklar salyorlar ancak birka yl sonra yerli firmalar bu ii yapacak ve Trk firmalarna fazla da bir i kalmayacaktr. Tpk Azerbaycan`da olduu gibi. Onun iin Trkiyenin Kazakistan`da kalc yatrmlar ve retime ynelik stratejik tesisler kurmas gerekir. Hzla gelien bu lke buna msaittir. Ayrca btn Kazaklar ayn kefeye koymak da doru deildir. Kazakistan`da Trkiye`yi ve Trkleri seven kitlenin daha ok olduunu dnmekteyiz. Son yllarda Trkiye`ye gelen Kazak turist saysndaki art da bu sevginin ve ilginin bir yansmasdr. Trkiye hamaset yerine bu lkeyle uzun soluklu stratejik ilikilerini gelitirmelidir. G. 5. Yntem almamz ilk olarak konunun aratrlmasndan balayp yntem biiminin gelitirilmesiyle incelemenin nasl tasarland zerinde durulmutur. Aratrma yntemi genel olarak iki blmden olumaktadr. Birincisi teorik ksm ise ikincisi ampiriktir. Blmmzn ilk aamasnda iki lkede yaynlanan ve okutulan tarihi ve edebiyat kitaplar, gncel haberler, srekli yaynlanan dergi ve gazetelerden yola karak teorik ksmn literatr taramas yaplm, Trkiye ve Kazakistan'daki kaynaklarda iki lke hakknda yazlan deerlendirmeler saptanarak teorik erevede incelenmitir. Aratrmamzn ikinci ksmn oluturan ampirik ksmnda ise; Trklerin mevcut imajn tespit etmek ve Kazakistanllarn Trklere kar tutum ve izlenimlerinde gemiten gnmze kadar nemli bir deiiklik olup olmadn saptamaya allmtr. Aratrmamz yaparken tarihsel ilikilere deinilerek gnmzn sosyokltrel, ekonomik
34

ve siyasal ilikilerin nemi de vurgulanmaya allmtr. Trklerin bugnki imajn saptamak amacyla anket uygulanmtr. Aratrma bir durum tespiti aratrmas olduu iin burada yntem olarak alan aratrmas, teknik olarak ise anket kullanlmas uygun grlmtr. Anketlerin yanl anlamaya meydan vermemesi iin n ve son testileri yaplmtr ve dzeltilmitir. G. 5. 1. Soru Ktlarnn Hazrlanmas Ankette yer alan sorularn ounluu Trkiyenin imajn ortaya koyabilmek ve rencilerin dncelerini tespit edebilmek iin hazrlanmtr. Sorulan sorularmz hipotezimizin doru olup olmadn deneyebilmek ve hipotezimize uygun ekilde olmasna nem verilmitir. Anket sorular Kazaka ve Rusa hazrlanm ve uygulanmtr. G. 5. 1. 1. Katlmclarn Demografik zelliklerini Belirlemeye Ynelik Sorular Anketimizde yer alan ilk 6. soru deneklerin demografik zelliklerini tespit etmek zere verilmitir. Ankete katlan rencilerin hangi yatan, cinsiyetten, uyruktan, eitim durumundan ve yerleim biriminden olduunu tespit edebilmemiz iin bu sorular sorulmutur. 2, 3, 4. ve 5 sorular ak ulu braklm ve anket sonulan deerlendirilirken nicel verilere dntrlerek saysallatrlmtr. Anketimizin 6. sorusu deneklerin srekli yerleim merkezlerin tespit etmek amal sorulan sorudur. Kazakistan'n idari blge ynetimi genel olarak "Obls" (OBLIS) - l. "Audan" (Aydan) - le ve "Aul" (Aul) - Kyden olumaktadr. Obls ( l ) - ekonomik ve sosyokltrel olarak kyden daha gelimi bir idari birimdir. Kentin nfusu sanayide, kamu alannda, trl entelektel faaliyetlerde, kltrel ve politik hayatn iinde yer almaktadr. Audan ( le ) - lden sonra gelen, blgesel, ekonomik ve sosyokltrel ilikilere birlemi ky ve kentlerden oluan idari ynetim birimidir. Aul ( Ky ) - corafik koullarla, ekonomik ve sosyokltrel ilikilerle, rf adetlerle krsal kesimini birletiren idari birim sistemidir. Sonu olarak Kazakistan'n idari ynetim sistemi l, Ky ve dier (ile) olarak belirlenmitir.

35

Anketimizin 5. sorusunda ise deneklerin hangi niversitede ve blmde eitim grd tespit edilmeye allmtr. Anket iin farkl bilim dallarnda eitim gren veya eitimini tamamlam genlerin seilmesine nem verilmitir. Kazakistandaki eitim sistemine bakarsak Trkiyeden pek fark olmadn grebiliriz. Kazakistanda ilk, orta okulu ve lise bir okul olarak ele alnr, liseden sonra genler Kolej veya Tehnikumda (teknik yksek okulu) eitimini devam ettirebilirler, sonradan da niversite, Akademi ve ardndan da lisans st eitimini alabilmektedirler. G.5. 1. 2. Tarihsel, Sosyal ve Kltrel likilere Ynelik Sorular Aratrmamzda yer alan 7, 8, 9 10, 11, 17, 18, 19, 20, 21, 22. sorularn amac ise anketi cevaplayanlarn Trkiye'yi ka kere ziyaret ettikleri, Trk, Trkiye kavramnn ne anlama geldiini, farkl lkeler arasndan Trkiye'yi tatil iin tercih edip etmediklerini renmek ve ziyaret edenler varsa hangi amala geldiklerini ortaya koymaktr. Dier taraftan tarihsel ilikilere ynelik olarak Kazaklarn Trkleri hangi kaynaklardan tandklarn saptayarak Trklere kar Kazaklarn izlenimlerinin tarihsel ilikilere dayanp dayanmadklarn renmek, tarihsel ilikilerin Kazak halknn zihninde nasl bir imaj braktn ve Trk kelimesinin ne ifade ettiini, farkl lkeler arasnda Trkiyeyi sfatlarla nasl tanmladklarn saptamak gayesiyle sorularmz verilmi.

G. 5. 1. 3. Ekonomik likilere Ynelik Sorular Ankete katlanlarn Kazakistan'da Trk mallarna kar tutumlarn ve memnun kalp kalmadklarna ve ayrca baka lke mallarna Trk mallarn tercih edip etmediklerini saptayabilmek iin 12-16 aras sorular sorulmutur. Anket forumunda sorulan sorularn her biri Kazaklarn Trkleri ne kadar tandn renmek ve dncelerini bilmekti. Ankete dhil edilen genler niversitede ve Tehnikumda okumakta olan rencilerden seilmi. Meslek ve ya grubu da bu lmler ierisine girmektedir. Anket Kazakistan'da arlkl olarak Aktbe ve Atrau ehirlerinde yaplm olup, toplam olarak farkl meslek ve ya grubundan 688 Kazakistan vatanda katlmtr. Aratrmann sonucunda elde edilen veriler SPSS for Windows 13 istatistik program kullanarak deerlendirilmitir. Veriler frekans dalm yntemiyle test edilmitir.

36

G. 5. 2. Nfus ve rneklem Aratrmaya temel olan veriler anket uygulamas ile elde edilmitir. Anket sorulan Rusa ve Kazaka olarak hazrlandktan sonra, yanl anlamaya meydan vermeyecek sorular n test pilot uygulamas yaplmtr. Pilot uygulama sonucunda gerekli dzeltmeler yapldktan sonra anket uygulanabilir hale getirilmitir. rneklerimiz genel olarak amal ve tabakaldr. Bu aamadan sonra Kazakistan'daki eitli kentlerde ikamet eden 688 vatandaa uygulanmtr. Kazakistan, Trkiye'nin drt kat gibi bir yzlmne ve 15 milyon civarnda nfusa sahip bulunduundan yerleim ok dank ve seyrektir. Ulam ve konaklama zorluklar da dikkate alndnda Kazakistan'n tm vilyetlerine ynelik bir anket uygulamas ok zordur. Bu nedenle aratrmann rneklemi, evreni temsil edebilecek zelliklere sahip bulunan 688 Kazakistan vatandalarndan oluturulmutur. Nfus dalm dikkate alnarak, anketlerin %80'i Aktbe, % 20'i ise Atrau ehirlerinde uygulanmtr.

37

BLM I: ARATIRMA BULGULARI 1.1. TRKYE LE BULGULAR Bu aratrmada elde edilen bulgular 3 ana balk altnda sunulmutur. rnekleme likin Demografik Bulgular, Ekonomik likilere Ynelik Bulgular, Kltrel likilere Ynelik Bulgular olmak zere ayr ayr incelenmitir. 1.1.1.rnekleme likin Demografik Bulgular

Tablo 1: rneklemin Kazakistandaki Cinsiyet Dalm

Frequency 372 316 688 Percent 54,1 45,9 100,0 Valid Percent 54,1 45,9 100,0 Cumulative Percent 54,1 100,0

Valid

kadin erkek Total

cinsiyetiniz

400

300

Kisi sayisi

200

100

0 kadin erkek

cinsiyetiniz

*Anket 688 kii zerinde uygulanmtr. rnekleme dahil edilen kiilerin %54,1i(372 kii) kadn, %45,9u (316 kii) erkektir. (Tablo 1)

38

Tablo 2: rneklemin Kazakistandaki Ya Dalm

Frequency 412 60 88 56 40 32 688 Percent 59,9 8,7 12,8 8,1 5,8 4,7 100,0 Valid Percent 59,9 8,7 12,8 8,1 5,8 4,7 100,0 Cumulative Percent 59,9 68,6 81,4 89,5 95,3 100,0

Valid

1,00 2,00 3,00 4,00 5,00 6,00 Total

*Tabloya gre anketin uyguland kiilerin %59.9u(412 kii) 15-20 ya arasnda, %8.7si(60 kii) 21-26 ya arasnda, %12.8i(88 kii) 27-32 ya arasnda, %8.1i(56 kii) 33-38 ya arasnda, %5.8i(40 kii) 39-44 ya arasnda ve %4.7si(32 kii) 45-49 ya arasndadr. (Tablo 2)

39

yasiniz Frequency 64 92 56 144 36 20 12 12 12 24 8 24 20 24 4 8 4 4 16 20 8 4 4 8 8 8 4 8 4 20 4 4 688 Percent 9,3 13,4 8,1 20,9 5,2 2,9 1,7 1,7 1,7 3,5 1,2 3,5 2,9 3,5 ,6 1,2 ,6 ,6 2,3 2,9 1,2 ,6 ,6 1,2 1,2 1,2 ,6 1,2 ,6 2,9 ,6 ,6 100,0 Valid Percent 9,3 13,4 8,1 20,9 5,2 2,9 1,7 1,7 1,7 3,5 1,2 3,5 2,9 3,5 ,6 1,2 ,6 ,6 2,3 2,9 1,2 ,6 ,6 1,2 1,2 1,2 ,6 1,2 ,6 2,9 ,6 ,6 100,0 Cumulative Percent 9,3 22,7 30,8 51,7 57,0 59,9 61,6 63,4 65,1 68,6 69,8 73,3 76,2 79,7 80,2 81,4 82,0 82,6 84,9 87,8 89,0 89,5 90,1 91,3 92,4 93,6 94,2 95,3 95,9 98,8 99,4 100,0

Valid

15 16 17 18 19 20 21 22 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 49 Total

*Anketin uyguland kiilerin %20.9u(144 kii) 18, %13.4(92 kii) 16, %9.3(64 kii) 15, %8.1i(56 kii) 17 yandadr. Yukardaki Frequency stunu kii saylarn ve Percent stunu ise yzdeleri vermektedir.

40

Tablo 3: rneklemin Kazakistandaki uyrua likin Dalm

Valid

kazak rus tatar inli diger Total

Frequency 648 16 4 8 12 688

Percent 94,2 2,3 ,6 1,2 1,7 100,0

Valid Percent 94,2 2,3 ,6 1,2 1,7 100,0

Cumulative Percent 94,2 96,5 97,1 98,3 100,0

*Ankete katlanlarn %94.2si(648 kii) Kazak, %2.3 Rus(16 kii), %0.6s Tatar(4 kii), %1.2si inli(8 kii) , %1.7si (12 kii) dier uyruklardandr.(Tablo 3)

uyrugunuz

700

600

500

Frequency

400

300

200

100

0 kazak rus diger inli tatar

uyrugunuz

Tablo 4: rneklemin Kazakistandaki Doum Yeriyle Dalm

Valid

aktobe atyrau diger Total

Frequency 476 104 108 688

Percent 69,2 15,1 15,7 100,0

Valid Percent 69,2 15,1 15,7 100,0

Cumulative Percent 69,2 84,3 100,0

41

*rneklemi oluturan bireylerin %69.2si (476 kii) Aktobede %15.1i (104 kii) Atyrauda, geriye kalan %15.7si(108 kii) bu ikisi dnda bir yerde domutur. (Tablo 4)

Tablo 5: rneklemin Kazak genlerin Eitim Dzeyi

Frequency 20 380 60 228 688 Percent 2,9 55,2 8,7 33,1 100,0 Valid Percent 2,9 55,2 8,7 33,1 100,0 Cumulative Percent 2,9 58,1 66,9 100,0

Valid

yuksek lisans universite lise diger Total

*Ankete katlan bireylerin %2.9u (20 kii) yksek lisans yapyor.%55.2si (380 kii) niversitede, %8.7si (60 kii) lisede okuyor. (Tablo 5)

Tablo 6: rneklemin Kazak Genlerinin Yerleimiyle lgili Durumu

Frequency 588 76 24 688 Percent 85,5 11,0 3,5 100,0 Valid Percent 85,5 11,0 3,5 100,0 Cumulative Percent 85,5 96,5 100,0

Valid

sehir koy le Total

*%85.5i (588 kii) ehirde %11i (76 kii) kyde ve %3.5i (24 kii) ile yerleim birimlerinde yayor. (Tablo 6)

42

1.1.2 rnekleme likin Kltrel Bulgular

Tablo 7: rneklemin Trkiyeyi Ziyaret Etme Durumu Cumulative Percent 8,1 100,0

Valid

evet hayr Total

Frequency 56 632 688

Percent 8,1 91,9 100,0

Valid Percent 8,1 91,9 100,0

*Ankete katlan bireylerin %8.1i (56 kii) Trkiyeyi ziyaret etmi, %91.9u (632 kii) ziyaret etmemi. (Tablo 7)
Tablo 8: rneklemle lgili Trkiyede En Uzun Kalma Sresi
Frequency 56 632 688 Percent 8,1 91,9 100,0 Valid Percent 100,0 Cumulative Percent 100,0

Valid Missing Total

1 hafta-1 ay hayr

*Trkiyeyi ziyaret edenlerin hepsi ziyaretlerini 1hafta -1 ay arasnda yapmtr. (Tablo 8)

Tablo 9: rneklemle lgili Kazaklarn Trkiyeyi Ziyaret Etme Amac

Frequency 8 40 8 56 632 688 Percent 1,2 5,8 1,2 8,1 91,9 100,0 Valid Percent 14,3 71,4 14,3 100,0 Cumulative Percent 14,3 85,7 100,0

Valid

ticari turistik akraba veya e ziyareti Total

Missing Total

System

Trkiyeye ziyaretlerin byk ksm turistik amal(%71.4-40 kii) yaplmtr; geriye kalan ksm ise ticari amal(%14.3-8 kii) veya akraba ve e ziyareti (%14.3-8 kii) amacyladr. (Tablo 9)

43

Soru 9 Tablo 10: rnekleme likin ehirlerle lkelerin Eletirilmesi ehirler Doru Cevaplayanlar Say 652 % 94.8 Yanl Cevaplayanlar Say 36 % 5.2 Toplam Say 688

Minsk

Bkre

620

90.1

68

9.9

688

Tiflis

612

89.0

76

11.0

688

Astana

688

100

688

Ankara Kahire

656 652

95.3 94.8

32 36

4.7 5.2

688 688

Anketimize katlan Kazak deneklerin %94.8i(652 kii) Minskin Beyaz Rusyaya , kiilerin %90.1i(620 kii) Bkrein Romanyaya, kiilerin %89u (612 kii) Tiftisin Grcistana, kiilerin hepsi(%100) Astanann Kazakistana, kiilerin %95.3 (656 kii) Ankarann Trkiyeye, kiilerin %94.8i (652 kii) Kahirenin Msra ait olduunu bilmitir. (Tablo 10)

44

Soru 10

Tablo 11: rneklemin Turistik Yer ve lke Eletirmesi Doru Cevaplayanlar Say % Yanl Cevaplayanlar Say % Toplam Say

Turistik Yerler

Issk Gl

676

98.3

12

1.7

688

Apollon Tapna

244

35.5

444

64.5

688

Endls

240

34.9

448

65.1

688

Medeu Sfenks Eyfel Klesi

676 608 660

98.3 88.4 95.9

12 80 28

1.7 11.6 4.1

688 688 688

* Aratrmamzn Turistik Yerler ile lkeleri eletirilmesinde %98.3(676 kii) Issk Gln Krgzistanla eletirmitir, %35.5i(244 kii) Apollon Tapnann Trkiyenin

45

turistik yeri olduunu bilmitir, %34.9u(240 kii) Endls spanya ile, %98.3(676 kii) Medeuyu Kazakistanla, %88.4(608 kii) Sfenks ile Msr, %95.9u(660 kii) Eiffel Kulesini Fransa ile eletirmitir. (Tablo 10)

Soru 11

Tablo 12: rnekleme likin lke ve Tatil Tercihi

Frequency 240 Percent 20,9 4,7 12,2 1,7 5,2 34,9 9,9 10,5 100,0 Valid Percent 20,9 4,7 12,2 1,7 5,2 34,9 9,9 10,5 100,0 Cumulative Percent 20,9 25,6 37,8 39,5 44,8 79,7 89,5 100,0

Valid

Paris Burabay Antalya Rio de Janeyro Londra Himalaya adalar Soi Odessa Total

144 84
12 36 240 68 72 688

46

birinci derecede tercih ettiginiz tatil yeri

250

200

Frequency

150

100

50

0 Paris Burabay Antalya Rio de Janeyro Londra Himalaya daglari Soci Odessa

birinci derecede tercih ettiginiz tatil yeri

*Tercih edilen tatil yeri iin birinci ncelie gre bireylerin %34.9u (240 kii) Parisi, %20.9u (144 kii) Burabay, %12.2si (84 kii) Antalyay, %10.5i (72 kii) Rio de Janeyroyu, %9.9u (68 kii) Londray, %5.2si(36 kii) Himalaya Dalarn, %4.7si (32 kii) Sociyi, %1.2si (12 kii) Odessay tercih etmitir.

47

ikinci derecede tercih ettiginiz tatil yeri Frequency 40 116 96 4 40 148 184 60 688 Percent 5,8 16,9 14,0 ,6 5,8 21,5 26,7 8,7 100,0 Valid Percent 5,8 16,9 14,0 ,6 5,8 21,5 26,7 8,7 100,0 Cumulative Percent 5,8 22,7 36,6 37,2 43,0 64,5 91,3 100,0

Valid

Burabay Soci Antalya Odessa Himalaya daglari Paris Londra Rio de Janeyro Total

*Tercih edilen tatil yeri iin ikinci ncelie gre bireylerin %26.7si (184 kii) Londray, %21.5i (148 kii) Parisi, %16.9u (116 kii) Sociyi, %14 (96 kii) Antalyay, %8.7si (60 kii) Rio de Janeyroyu, %5.8i(40 kii) Himalaya Dalarn, %5.8i (40 kii) Burabay, %0.6s (4 kii) Odessay tercih etmitir.

48

nc derecede tercih ettiginiz tatil yeri Frequency 44 68 80 24 44 120 148 160 688 Percent 6,4 9,9 11,6 3,5 6,4 17,4 21,5 23,3 100,0 Valid Percent 6,4 9,9 11,6 3,5 6,4 17,4 21,5 23,3 100,0 Cumulative Percent 6,4 16,3 27,9 31,4 37,8 55,2 76,7 100,0

Valid

Burabay Soci Antalya Odessa Himalaya daglari Paris Londra Rio de Janeyro Total

*Tercih edilen tatil yeri iin nc ncelie gre bireylerin %23.3 (160 kii) Rio de Janeyroyu, %21.5i (148 kii) Londray, %17.4 (120 kii) Parisi, %11.6s (80 kii) Antalyay, %9.9u (68 kii) Sociyi, %6.4(44 kii) Himalaya Dalarn, %6.4 (44 kii) Burabay, %3.5i (24 kii) Odessay tercih etmitir.

drdnc derecede tercih ettiginiz tatil yeri Frequency 40 96 128 76 80 64 76 128 688 Percent 5,8 14,0 18,6 11,0 11,6 9,3 11,0 18,6 100,0 Valid Percent 5,8 14,0 18,6 11,0 11,6 9,3 11,0 18,6 100,0 Cumulative Percent 5,8 19,8 38,4 49,4 61,0 70,3 81,4 100,0

Valid

Burabay Soci Antalya Odessa Himalaya daglari Paris Londra Rio de Janeyro Total

*Tercih edilen tatil yeri iin drdnc ncelie gre bireylerin %18.6s (128 kii) Anatalyay, %18.6s (128 kii) Rio de Janeyroyu, %14 (96 kii) Sociyi, %11.6s (80 kii) Himalaya Dalarn, %11i (76 kii) Londray, %11i(76 kii) Odessay, %9.3 (64 kii) Parisi, %5.8i (40 kii) Burabay tercih etmitir.

49

besinci derecede tercih ettiginiz tatil yeri Frequency 152 144 120 76 76 44 40 36 688 Percent 22,1 20,9 17,4 11,0 11,0 6,4 5,8 5,2 100,0 Valid Percent 22,1 20,9 17,4 11,0 11,0 6,4 5,8 5,2 100,0 Cumulative Percent 22,1 43,0 60,5 71,5 82,6 89,0 94,8 100,0

Valid

Himalaya daglari Antalya Odessa Soci Rio de Janeyro Paris Londra Burabay Total

*Tercih edilen tatil yeri iin beinci ncelie gre bireylerin %22.1 (152 kii) Himalaya Dalar, %20.9 (144 kii) Antalya, %17.4 (120 kii) Odessa, %11 (76 kii) Soci, %11i (76 kii) Rio de Janeyro, %6.4(44 kii) Paris, %5.8 (40 kii) Londra, %5.2 (36 kii) Burabay tercih etmitir.

altinci derecede tercih ettiginiz tatil yeri Frequency 140 112 100 88 84 76 56 32 688 Percent 20,3 16,3 14,5 12,8 12,2 11,0 8,1 4,7 100,0 Valid Percent 20,3 16,3 14,5 12,8 12,2 11,0 8,1 4,7 100,0 Cumulative Percent 20,3 36,6 51,2 64,0 76,2 87,2 95,3 100,0

Valid

Odessa Soci Londra Himalaya daglari Burabay Antalya Rio de Janeyro Paris Total

*Tercih edilen tatil yeri iin altnc ncelie gre bireylerin %20.3 (140 kii) Odessa, %16.3 (112 kii) Soci, %14.5(100 kii) Londra, %12.8 (88 kii) Himalaya Dalar, %12.2 (84 kii) Burabay, %11(76 kii) Antalya, %8.1 (56 kii) Rio de Janeyro, %4.7 (32 kii) Parisi tercih etmitir.

50

yedinci derecede tercih ettiginiz tatil yeri Frequency 144 136 128 100 68 64 28 20 688 Percent 20,9 19,8 18,6 14,5 9,9 9,3 4,1 2,9 100,0 Valid Percent 20,9 19,8 18,6 14,5 9,9 9,3 4,1 2,9 100,0 Cumulative Percent 20,9 40,7 59,3 73,8 83,7 93,0 97,1 100,0

Valid

Himalaya daglari Odessa Burabay Soci Rio de Janeyro Antalya Londra Paris Total

*Tercih edilen tatil yeri iin yedinci ncelie gre bireylerin %20.9 (144 kii) Himalaya Dalar, %19.8 (136 kii) Odessa, %18.6(128 kii) Burabay, %14.5 (100 kii) Soci, %9.9 (68 kii) Rio de JAneyro, %9.3(64 kii) Antalya, %4.1 (28 kii) Londra, %2.9 (20 kii) Parisi tercih etmitir.

sekizinci derecede tercih ettiginiz tatil yeri Frequency 172 168 104 88 68 44 28 16 688 Percent 25,0 24,4 15,1 12,8 9,9 6,4 4,1 2,3 100,0 Valid Percent 25,0 24,4 15,1 12,8 9,9 6,4 4,1 2,3 100,0 Cumulative Percent 25,0 49,4 64,5 77,3 87,2 93,6 97,7 100,0

Valid

Burabay Odessa Himalaya daglari Soci Rio de Janeyro Londra Paris Antalya Total

*Tercih edilen tatil yeri iin sekizinci ncelie gre bireylerin %25 (172 kii) Burabay, %24.4 (168 kii) Odessa, %15.1(104 kii) Himalaya Dalar, %12.8 (88 kii) Soci, %9.9 (68 kii) Rio de Janeyro, %6.4(44 kii) Londra, %4.1 (28 kii) Paris, %2.3 (16 kii) Antalyay tercih etmitir.

51

Soru 12 Tablo 13: rnekleme likin rn ve lke Eletirilmesi rnler Doru Cevaplayanlar Say % Yanl Cevaplayanlar Say % Toplam Say

Samsung

376

54.7

312

45.3

688

Gorizont

576

83.7

112

16.3

688

Panasonic

376

54.7

312

45.3

688

Rahat lker

676 612

98.3 89.0

12 76

1.7 11.0

688 688

Bosh Alfa

456

66.3

232

33.7

688

480

69.8

208

30.2

688

*Kiilerin %54.7si (376 kii) Samsungun Gney Koreye, %83.7si (576 kii) Gorizont rnnn Beyaz Rusyaya, %54.7si (376 kii) Panasonicin Japonyaya, %98.3(676 kii) Rahat markasnn Kazakistana, %89u (612 kii) lker rnn Trkiyeye, %66.3(456 kii) Bosch rnn Almanyaya, %69.8i(480 kii) Alfa rnn talyaya ait olduunu sylemitir.

52

Soru 13 Tablo 14: rnekleme likin lke rnlerinin tercihi

Hangi ulkenin urununu birinci oncelikli secersiniz Frequency 244 176 156 64 24 12 12 688 Percent 35,5 25,6 22,7 9,3 3,5 1,7 1,7 100,0 Valid Percent 35,5 25,6 22,7 9,3 3,5 1,7 1,7 100,0 Cumulative Percent 35,5 61,0 83,7 93,0 96,5 98,3 100,0

Valid

Almanya Turkiye Rusya Kazakistan Kore in Hindistan Total

*Birinci ncelie gre bireylerin %35.5i (244 kii) Almanyann, %25.6s (176 kii) Trkiyenin, %22.7si (156 kii) Rusyann, %9.3 (64 kii) Kazakistann, %3.5i (24 kii) Korenin, %1.7si(12 kii) inin, %1.7si (12 kii) Hindistann rnlerini tercih etmitir.

Hangi ulkenin urununu birinci oncelikli secersiniz

250

200

Kisi Sayisi

150

100

50

0 Almanya Turkiye Rusya Kazakistan Kore in Hindistan

Hangi ulkenin urununu birinci oncelikli secersiniz

53

Hangi ulkenin urununu ikinci oncelikli secersiniz Frequency 176 124 124 100 64 40 36 16 8 688 Percent 25,6 18,0 18,0 14,5 9,3 5,8 5,2 2,3 1,2 100,0 Valid Percent 25,6 18,0 18,0 14,5 9,3 5,8 5,2 2,3 1,2 100,0 Cumulative Percent 25,6 43,6 61,6 76,2 85,5 91,3 96,5 98,8 100,0

Valid

Turkiye Rusya Almanya Kore Kazakistan in Hindistan ran Ozbekistan Total

*kinci ncelie gre bireylerin %25.6 (176 kii) Trkiye, %18 (124 kii) Rusya, %18 (124 kii) Almanya, %14.5 (100 kii) Kore, %9.3 (64 kii) Kazakistan, %5.8(40 kii) in, %5.2 (36 kii) Hindistan,%2.3(16 kii) ran, %1.2(8 kii) zbekistann rnlerini tercih etmitir.

Hangi ulkenin urununu ikinci oncelikli secersiniz

200

150

Frequency

100

50

0
Turkiye Rusya Almanya Kore Kazakistan in Hindistan ran Ozbekistan

Hangi ulkenin urununu ikinci oncelikli secersiniz

54

Hangi ulkenin urununu ucuncu oncelikli secersiniz Frequency 164 120 116 92 76 44 40 28 8 688 Percent 23,8 17,4 16,9 13,4 11,0 6,4 5,8 4,1 1,2 100,0 Valid Percent 23,8 17,4 16,9 13,4 11,0 6,4 5,8 4,1 1,2 100,0 Cumulative Percent 23,8 41,3 58,1 71,5 82,6 89,0 94,8 98,8 100,0

Valid

Rusya Almanya Turkiye Hindistan Kore in ran Kazakistan Ozbekistan Total

*nc ncelie gre bireylerin %23.8 (164 kii) Rusya, %17.4 (120 kii) Almanya, %16.9 (116 kii) Trkiye, %13.4 (92 kii) Hindistan, %11 (76 kii) Kore, %6.4(44 kii) in, %5.8 (40 kii) ran,%4.1(28 kii) Kazakistan, %1.2(8 kii) zbekistann rnlerini tercih etmitir.

Hangi ulkenin urununu ucuncu oncelikli secersiniz

200

150

Frequency

100

50

0
Rusya Almanya Turkiye Hindistan Kore in ran Kazakistan Ozbekistan

Hangi ulkenin urununu ucuncu oncelikli secersiniz

*Genel olarak 3 grafie bakldnda ilk olarak Almanyann daha sonra Trkiyenin ve daha sonra Rusyann rnleri tercih ediliyor. En az tercih edilen ise zbekistann rnleridir.

55

Soru 14 Tablo 15: rnekleme likin lke rnlerinin Tercih nedeni

Urun tercihinizin ilk nedeni Frequency 512 104 20 4 48 688 Percent 74,4 15,1 2,9 ,6 7,0 100,0 Valid Percent 74,4 15,1 2,9 ,6 7,0 100,0 Cumulative Percent 74,4 89,5 92,4 93,0 100,0

Valid

daha kaliteli daha estetik daha ucuz servisi daha iyi daha uzun garantili Total

*rn tercihinin ilk nedeni bakmndan ankete katlanlarn %74.4 (512 kii) daha kaliteli, %15.1i (104 kii) daha estetik, %7si (48 kii) daha uzun garantili, %2.9u (20 kii) daha ucuz, %0.6s (4 kii) servisi daha iyi rnleri tercih ettiini sylemitir.

Urun tercihinizin ilk nedeni

600

500

400

Kisi Sayisi

300

200

100

0 daha kaliteli daha estetik daha uzun garantili daha ucuz servisi daha iyi

Urun tercihinizin ilk nedeni

56

Urun tercihinizin ikinci nedeni Frequency 320 164 124 76 4 688 Percent 46,5 23,8 18,0 11,0 ,6 100,0 Valid Percent 46,5 23,8 18,0 11,0 ,6 100,0 Cumulative Percent 46,5 70,3 88,4 99,4 100,0

Valid

daha estetik daha ucuz daha kaliteli daha uzun garantili servisi daha iyi Total

*rn tercihinin ikinci nedeni bakmndan ankete katlanlarn %46.5i (320 kii) daha estetik, %23.8i (164 kii) daha ucuz, %18i (124 kii) daha kaliteli, %11i (76 kii) daha uzun garantili, %0.6s (4 kii) servisi daha iyi rnleri tercih ettiini sylemitir.

Urun tercihinizin ikinci nedeni

400

300

Frequency

200

100

0 daha estetik daha ucuz daha kaliteli daha uzun garantili servisi daha iyi

Urun tercihinizin ikinci nedeni

57

Urun tercihinizin ucuncu nedeni Frequency 288 180 120 48 40 12 688 Percent 41,9 26,2 17,4 7,0 5,8 1,7 100,0 Valid Percent 41,9 26,2 17,4 7,0 5,8 1,7 100,0 Cumulative Percent 41,9 68,0 85,5 92,4 98,3 100,0

Valid

daha ucuz daha uzun garantili daha estetik servisi daha iyi daha kolay bulunabilir daha kaliteli Total

*rn tercihinin nc nedeni bakmndan ankete katlanlarn %41.9u (288 kii) daha ucuz, %26.2si (180 kii) daha uzun garantili, %17.4 (120 kii) daha estetik, %7si (48 kii)servisi daha iyi, %5.8i (40 kii) daha kolay bulunabilir, %1.7si daha kaliteli rnleri tercih ettiini sylemitir.

Urun tercihinizin ucuncu nedeni

300

250

Frequency

200

150

100

50

0 daha ucuz daha uzun garantili daha estetik servisi daha iyi daha kolay bulunabilir daha kaliteli

Urun tercihinizin ucuncu nedeni

58

Soru 15 Tablo 16: rneklemin Kazak Genlerinin En ok Kulland Trk Mallar

En cok kullandiginiz turk mallari(ilk oncelik) Frequency 504 80 32 16 16 16 16 8 688 Percent 73,3 11,6 4,7 2,3 2,3 2,3 2,3 1,2 100,0 Valid Percent 73,3 11,6 4,7 2,3 2,3 2,3 2,3 1,2 100,0 Cumulative Percent 73,3 84,9 89,5 91,9 94,2 96,5 98,8 100,0

Valid

tekstil urunleri temizlik malzemeleri kirtasiye hediyelik esya gida urunleri elektronik esya mobilya insaat malzemeleri Total

*En ok kullanlan Trk mallar bakmndan ilk ncelik olarak ankete katlanlarn %73.3(504 kii) tekstil rnlerini, %11.6s(80 kii) temizlik malzemelerini, %4.7si (32 kii) krtasiye malzemelerini, %2.3(16 kii) hediyelik eyalar, %2.3(16 kii) gda rnlerini, %2.3 (16 kii) elektronik eyalar, %2.3(16 kii) mobilyalar ve %1.2si(8 kii) inaat malzemelerini kullandn sylyor.

En cok kullandiginiz turk mallari(ikinci oncelik) Frequency 164 120 116 112 72 52 32 12 680 8 688 Percent 23,8 17,4 16,9 16,3 10,5 7,6 4,7 1,7 98,8 1,2 100,0 Valid Percent 24,1 17,6 17,1 16,5 10,6 7,6 4,7 1,8 100,0 Cumulative Percent 24,1 41,8 58,8 75,3 85,9 93,5 98,2 100,0

Valid

Missing Total

mobilya gida urunleri hediyelik esya kirtasiye temizlik malzemeleri tekstil urunleri insaat malzemeleri elektronik esya Total System

59

*En ok kullanlan Trk mallar bakmndan ikinci ncelik olarak ankete katlanlarn %23.8i(164 kii) mobilyalar, %17.4(120 kii) gda rnlerini, %16.9u (116 kii) hediyelik eyalar, %16.3(112 kii) krtasiye malzemelerini, %10.5i(72 kii) temizlik malzemelerini, %7.6s (52 kii) tekstil rnlerini, %4.7si(32 kii) inaat malzemelerini ve %1.7si(12 kii) elektronik eyalar kullandn sylyor.

En cok kullandiginiz turk mallari(ucuncu oncelik) Frequency 140 108 92 76 72 68 56 56 12 680 8 688 Percent 20,3 15,7 13,4 11,0 10,5 9,9 8,1 8,1 1,7 98,8 1,2 100,0 Valid Percent 20,6 15,9 13,5 11,2 10,6 10,0 8,2 8,2 1,8 100,0 Cumulative Percent 20,6 36,5 50,0 61,2 71,8 81,8 90,0 98,2 100,0

Valid

Missing Total

hediyelik esya kirtasiye mobilya gida urunleri elektronik esya insaat malzemeleri temizlik malzemeleri tekstil urunleri oto yedek parca Total System

*En ok kullanlan Trk mallar bakmndan nc ncelik olarak ankete katlanlarn %20.3(140 kii) hediyelik eyalar, %15.7si(108 kii) krtasiye malzemelerini, %13.4 (92 kii) mobilyalar, %11i(76 kii) gda rnlerini, %10.5i(72 kii) elektronik eyalar, %9.9u (68 kii) inaat malzemelerini, %8.1i(56 kii) temizlik malzemelerini, %8.1i(56 kii) tekstil rnlerini ve %1.7si(12 kii) oto yedek paralarn kullandn sylyor.

60

Soru 16 Tablo 17: rnekleme likin lkelerin rnlerinin Kalitelii

Hangi ulkenin urunleri daha kaliteli(ilk sirada) Frequency 232 208 168 32 28 12 4 4 688 Percent 33,7 30,2 24,4 4,7 4,1 1,7 ,6 ,6 100,0 Valid Percent 33,7 30,2 24,4 4,7 4,1 1,7 ,6 ,6 100,0 Cumulative Percent 33,7 64,0 88,4 93,0 97,1 98,8 99,4 100,0

Valid

Rusya Almanya Turkiye Kazakistan Kore Cin ran Hindistan Total

*lk srada ankete katlan kiilerin %33.7si Rusyann, %30.2si Almanyann, %24.4 Trkiyenin, %4.7si Kazakistann, %4.1i Korenin, %1.7si inin, %0.6s rann ve %0.6s Hindistann daha kaliteli rnlere sahip olduunu dnyor. {Burada yzdelerin yanna kii saylarn da yazmak gerekirse; Frequency stunundaki her lkenin karsna denk gelen rakamlar kii saylarn vermektedir.}

Hangi ulkenin urunleri daha kaliteli(ilk sirada)

250

200

Kisi Sayisi

150

100

50

0 Rusya Almanya Turkiye Kazakistan Kore Cin ran Hindistan

Hangi ulkenin urunleri daha kaliteli(ilk sirada)

61

Hangi ulkenin urunleri daha kaliteli(ikinci sirada) Frequency 172 168 144 96 48 32 20 8 688 Percent 25,0 24,4 20,9 14,0 7,0 4,7 2,9 1,2 100,0 Valid Percent 25,0 24,4 20,9 14,0 7,0 4,7 2,9 1,2 100,0 Cumulative Percent 25,0 49,4 70,3 84,3 91,3 95,9 98,8 100,0

Valid

Almanya Rusya Turkiye Kore Kazakistan Cin Hindistan ran Total

*kinci srada ankete katlan kiilerin %25i Almanyann, %24.4 Rusyann, %20.9u Trkiyenin, %14 Korenin, %7si Kazakistann, %4.7si inin, %2.9u Hindistann, %1.2si rann daha kaliteli rnlere sahip olduunu dnyor.

Hangi ulkenin urunleri daha kaliteli(ikinci sirada)

200

150

Frequency

100

50

0 Almanya Rusya Turkiye Kore Kazakistan Cin Hindistan ran

Hangi ulkenin urunleri daha kaliteli(ikinci sirada)

62

Hangi ulkenin urunleri daha kaliteli(ucuncu sirada) Frequency 164 132 112 108 56 44 32 32 8 688 Percent 23,8 19,2 16,3 15,7 8,1 6,4 4,7 4,7 1,2 100,0 Valid Percent 23,8 19,2 16,3 15,7 8,1 6,4 4,7 4,7 1,2 100,0 Cumulative Percent 23,8 43,0 59,3 75,0 83,1 89,5 94,2 98,8 100,0

Valid

Turkiye Rusya Almanya Kore Hindistan Kazakistan ran Cin Ozbekistan Total

*nc srada ankete katlan kiilerin %23.8i Trkiyenin, %19.2si Rusyann, %16.3 Almanyann, %15.7si Korenin, %8.1i Hindistann, %6.4 Kazakistann, %4.7si rann, %4.7si inin ve %1.2si zbekistann daha kaliteli rnlere sahip olduunu dnyor.

Hangi ulkenin urunleri daha kaliteli(ucuncu sirada)

200

150

Frequency

100

50

0
Turkiye Rusya Almanya Kore Hindistan Kazakistan ran Cin Ozbekistan

Hangi ulkenin urunleri daha kaliteli(ucuncu sirada)

63

Soru 17 Tablo 18: rneklemin Kazak Genlerinin Uyruklar Sfatlarla Tanmlamas Tablo 18: rneklemin Kazak Genlerinin Uyruklar Sfatlarla Tanmlamas
lkeler Rusya I II III IV V I II III IV V I II III IV V I II III IV V I II III IV V I II III IV V I II III IV V I II III IV V I II III IV V I II III IV V ncelikler sfatlar kiye ve elenceye dkn Zeki Kaba Dost Milliyeti Dindar Kapal Cesur Geleneklerine ve treye bal Barl Misafirperver Cmert Cesur Barl yi akac nat Kendine hakim kiye ve elenceye dkn Tedbirli Cesur Kendine hakim Terbiyeli Sava Tedbirli alkan Pis Cahil Tedbirli Kapal Modern Kibar Dnceli Tedbirli Zeki Geleneklerine ve treye bal Misafirperver Terbiyeli Dindar Barl alkan Zeki Yaratc Pis Gler yzl Zeki alkan Modern Yaratc Gler yzl say 260 180 148 136 132 348 240 144 116 108 392 192 184 176 128 224 140 136 124 104 132 124 120 116 112 184 180 156 140 132 204 144 140 136 136 244 244 140 116 116 232 216 172 140 136 384 252 204 152 124 %37.8 %26.2 %21.5 %19.8 %19.2 %47.7 %34.9 %20.9 %16.9 %15.7 %57 %27.9 %26.7 %25.6 %18.6 %32.6 %20.3 %19.8 %18 %15.1 %19.2 %18 %17.4 %16.9 %16.3 %26.7 %26.2 %22.7 %20.3 %19.2 %29.7 %20.9 %20.3 %19.8 %19.8 %35.5 %35.5 %20.3 %16.9 %16.9 %33.7 %31.4 %25 %20.3 %19.8 %55.8 %36.6 %29.7 %22.1 %18 %

Suudi Arabistan

Kazakistan

Ukrayna

Yunanistan

zbekistan

talya

Trkiye

in

Japonya

64

Rusya iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %37.8i (260 kii) ikiye ve elenceye dkn sfatn, Arabistan iin %47.7si (348 kii) dindar sfatn, Kazakistan iin %57si(392 kii) misafirperver, Ukrayna iin %32.6s(224 kii) akac, Yunanistan iin %19.2si(132 kii)cesur, zbekistan iin %26.7si(184 kii) alkan, talya iin %29.7si(204 kii) modern, Trkiye iin %35.5i(244 kii) geleneklerine ve treye bal, in iin %33.7si(232 kii) alkan, Japonya iin ise en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %55.8i(384 kii) zeki sfatlarn kullanmtr.

RUSYA

300

250

200

Toplam

150

100

50

R R R Ru R R R R Ru Ru R R R R Ru R R R R R Ru Ru R R u u u u u u us u u u u u u u u u u u u ya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R (R u u u u u u u u u us u u u us u u us u us u u u us u u ) V s) M s) G s) c s) m s) A s) c s) v s) y s) i ) S s) D ) k s) b s) b s) s s) k s) t ) d s) k s) t ) c s) P s) S s) i y er em a o an en at a a a ah ar ar in a gr ah is ay kiy ig ul i bi a n ra t i da ba lak is er es me er lisk ode di il b e ti gi si safi do ye kac e cil ic ne rt se r an rn li r if rp yu i ve l l ke er ve i ha i zl n eg ve u r kim le r nc ey e du sk un

*Rusya iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %37.8i (260 kii) ikiye ve elenceye dkn sfatn, %26.2si (180 kii) zeki sfatn, %21.5i (148 kii) kaba sfatn, %19.8i(136 kii) dost sfatn, %19.2si (132 kii) milliyeti sfatn, %18.6s(128

65

kii) vatansever sfatn, %16.3 (112 kii) inat sfatn ve %15.1i (104 kii) terbiyeli sfatn kullanmtr.

ARABSTAN

400

300

Toplam

200

100

A ra

A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A A r ra r ra ra r ra r r r r r r r r r r r r r r r r r bi abi abi abi abi abi bi abi abi abi abi abi bi abi abi abi abi abi bi abi bi abi abi abi abi s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s s st s an tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A (A r r r r r r r r r ra r r r r r r r r r r r r r r r p) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) ap) b Pi Sa s G M v Sa ka D di m ba iy y ca c te ke i Ag k te V co i nd an od m s hi t nd rb ris arb ala m ata ara ka ige yg kiy ahs isa ule alis re be i iy k ns l do ti er ar er ar r e r fir ka si in ci ili ci el l t ve i n f ev ci pe yu l e ke n i ha zl er n rv eg ki er u le m nc ey e du sk un

*Arabistan iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %47.7si (348 kii) dindar sfatn, %34.9u(240 kii) kapal sfatn, %20.9u(144 kii) cesur sfatn, %16.9u(116 kii) geleneklerine ve treye bal sfatn, %15.7 (108 kii) barl sfatn, %15.1i(104 kii) vatansever sfatn, %15.7si(108 kii) sava sfatn ve %15.7si (108 kii) kendine hakim sfatn kullanmtr.

66

KAZAKSTAN

400

300

Toplam

200

100

az a

K K Ka Ka K K K K K K K K K K K Ka K K K K K Ka K K a a az a a a a a a a a a a a a a a a a a ak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak ki is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is st an tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan tan (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K (K a a a a a a a a a a a a az a a a a a a a a a a a a ak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak )i )A )V )te )te )S )k )P ) )c )c )iy )b )c )M )G )v )y )b )S )m )d )k )s )k at om at ah ar al an al en ar ar in ah ak Dig ay is gr ul ki i is m rb od ak is da ba is er ye e af es il di gi ac s i do be i er ans atic er ka ci irp r y ne yel li r r if i l t ve i n ev i l ke n uz er ha i er n eg lu ve ki le r m nc ey e du sk un

*Kazakistan iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %57si(392 kii) misafirperver, %27.9u(192 kii) cmert, %26.7si(184 kii) cesur, %25.6s(176 kii) barl, %18.6s(128 kii) iyi, %17.4(120 kii) dost, %16.9u (116 kii) zeki ve %16.3(112 kii) saygl sfatlarn kullanmtr.

67

UKRAYNA

250

200

Toplam

150

100

50

kr a

U U Uk Uk U U U U Uk Uk U U U U U Uk U U U U U Uk U U kr kr kr kr kr kr kr kr kr kr kr kr kr kr kr kr kr kr r r r r r r yn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn ayn a( a( a( a( a( a( a( a( a( a( a( a( a( a( a a( a( a( a( a( a( a( a( a( a( U U U Uk Uk Uk Uk U U U U U U U U U U U U U Uk Uk Uk Uk (Uk k k k k k k k kr k k k k k k k k ay ray ray ray ray ray ray ray ray ray ray ray ray ray ray ray ray ray ray ray ray ray ray ray ray na na na na na na na na na na na na na na na na na na na na na na na na na l l l l l l l l li) li) l l l l l l l l l l l l l l l ca i)Pi i)Sa i)i i)Va i)M i)G ca i)m i)Ag i)co i)va i)ya i)iy i)di i)ka i)te i)ka i)ba i)ba i)sa i)ke i)te i)Sa i)Di ul ki i is m o nd s ge n d rb n lis hi r la t t m ris rb yg re ye hs af e iy kac k l do be i er ans atic ar r ka der ar si in i ci ili irp r y el i l t ve n f ev e ke i l n uz er ha i er n eg lu ve ki le r m nc ey e du sk un

*Ukrayna iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %32.6s(224 kii) akac, %20.3 (140 kii) inat, %19.8i(136 kii)kendine hakim, %18i(124 kii)ikiye ve elenceye dkn, %15.1i(104 kii) tedbirli, %15.1i(104 kii)cmert, %13.4(92 kii)iyi ve %12.8i(88 kii)barl sfatlarn kullanmtr.

68

YUNANSTAN

140

120

100

Toplam

80

60

40

20

Yu n

Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu an nan nan nan nan nan nan nan nan nan nan nan nan nan nan nan nan nan nan nan nan nan nan nan nan is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is t t t t t t t t t t t t ta t t t t t t t t t t t t n( an( an( an( an( an( an( an( an( an( an( an( an( an( an( an( an( an( an( an( an( an( an( an( an( Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Yu Y Yu Yu Yu Yu Yu na na na na na una na na na na na na na na na na na na na na na na na na na n) n) n) n) n) n) n) n) n n) n) n) n) n) n n) n) n n) n n) n) n) n) n m di sa )ke )te M va )ya )iy ka G b Pi ca c ba Sa )D Sa i V Ag co k te ig i nd an o m s t t nd rb la hi r m ris arb yg kiy ahs isa ule alis re er iy kac k l do be i er ans atic ar ar fir ry ka der e si in il i ci i el i l t n ve f ev pe l e ke i n uz i ha er n rv eg lu ki er le m nc ey e du sk un

*Yunanistan iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %19.2si(132 kii)cesur, %18i(124 kii) kendine hakim, %17.4(120 kii) terbiyeli, %16.9u(116 kii) sava, %16.3(112 kii) tedbirli, %15.7(108 kii) zeki, %15.1i(104 kii) yaratc ve %14.5i(100 kii) gler yzl sfatlarn kullanmtr.

69

ZBEKSTAN

200

150

Toplam

100

50

z z z z z zb z z z z z z z z z z z z z z z z z z z ek bek bek bek bek bek bek bek bek bek bek bek bek bek bek bek bek bek bek bek bek bek bek bek bek is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is is ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta t ta ta ta ta ta ta ta n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( an( n( n( n( n( n( n( n( n( n( zb zb zb z zb zb zb zb zb zb zb zb zb zb zb zb zb zb zb zb zb zb zb zb zb e e e e e e ek ek ek e e e e e e e e e e e e e e ek bek )y k)iy k)d k)k k)te k)k )c k)P k)S k)i k)V k)M k)G k)c k)m k)A k)c k)v )b k)b k)s k)k k)t ) )S er al om at an en ar ah al at in ar ar ah ay is ak Dig ul ki i is o d gr m bi ak is da is ba er e af ye il es di ac gi si do be i e r an s a t i c er ka ci irp r y ne yel r li r if i l t ve n ev ke i l n uz er ha i er n eg lu ve ki le r m nc ey e du sk un

*zbekistan iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %26.7si(184 kii) alkan, %26.2si(180 kii) pis, %22.7si(156 kii)cahil, %20.3(140 kii) tedbirli, %19.2si(132 kii) kapal, %18.6s(128 kii)dier, %16.3(112 kii) inat ve %16.3 (112 kii) kendine hakim sfatlarn kullanmtr.

70

TALYA

250

200

Toplam

150

100

50

ita ly

a( it

it ita it it ita ita ita ita it it ita ita ita it ita it ita ita ita it ita it ita ly aly ly aly ly a l y a l y ly a l y a l y ly ly ly ly ly aly l y a ly ly ly ly ly a ly ly a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a( a( a a a ta ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita (ita al ly ly l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l l ya an lya an yan yan yan yan yan yan yan yan yan yan yan yan yan yan yan yan yan yan yan yan yan n) n )A )G )D )c ) )m ) ) )k ) )M )d ) )S ) ) ) )V ) ) ) ca )Pis )Sa )i en ter in kan tem kat bar bar sal gr com vat yar iyi od hi yg kiy ahs isa ule alis bi aka ige ak da is ba es di be i do l er ans atic er r e fir ka r ci ci ili ne yel r r if l t ve i n ev l i p e yu ke n ha i zl er n rv eg u ki er le m nc ey e du sk un

ita

*talya iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %29.7si(204 kii) modern, %20.9u(144 kii) kibar, %20.3(140 kii) dnceli, %19.8i(136 kii) tedbirli, %19.8i(136 kii) zeki, %18.6s(128 kii) gler yzl, %18.6s(128 kii) iyi ve %18.6s(128 kii) kendine hakim sfatlarn kullanmtr.

71

TRKYE

250

200

Toplam

150

100

50

Tu T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T rk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk i i i i i i i i i iy i i i i i i i i i i i i i i i e( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( ye( T T T T T T T T T Tu T T T T T T T T T T T T T T T rk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk ) )k )m )d )c ) ) ) )c ) ) ) ) ) ) )A )c ) ) ) ) )S ) ) )V en ter om vat yar iyi ah Pis Say ik al in kan tem kat bar bar sal ak Dig ah Mis Gu gr o bi le is iy ak da ba is er af di il es gi si do be i er ans atic ye ac e ka der ci irp r y ne li r r if i l t n ve ev i l ke l n uz er ha i er n eg lu ve ki le r m nc ey e du sk un

*Trkiye iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %35.5i(244 kii) geleneklerine ve treye bal, %35.5i(244 kii) misafirperver, %20.3(140 kii) terbiyeli, %16.9u(116 kii) dindar, %16.9u(116 kii) barl, %16.9u(116 kii) alkan, %16.9u (116 kii) iyi ve %16.3(112 kii) kendine hakim sfatlarn kullanmtr.

72

250

200

Toplam

150

100

50

in (

i i i i i i i i in i i i i i i i i i i i i i i i n( ( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( n( in in in in in i in in in in in in in in in in in in in in in in in in in l i) l i) li) li) li) li) li) li) li) li) li) li) li) li) li) li) li) li) li) nli) li) li) li) li) li) ca G ya ba D Pi iy b M va Sa c V Sa m s ka te te di ke k i A co gr i nd an m od s hi nd rb ti ris arb ala yg kiy ahs isa ule alis ka ige es me tan rati iy k l do be er ar ar r ka r fir e in ci ci ili se rt ci el if l ve i n l e ke pe yu n i ve zl ha n rv eg r u ki er le m nc ey e du sk un

*in iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %33.7si(232 kii) alkan, %31.4(216 kii) zeki, %25i(172 kii) yaratc, %20.3(140 kii) pis, %19.8i(136 kii) gler yzl, %19.2si(132 kii) tedbirli, %18.6s(128 kii) kapal ve %18i(124 kii) inat sfatlarn kullanmtr.

73

JAPONYA

400

300

Toplam

200

100

Ja J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J J po apo apo apo apo apo apo apo apo apo apo apo apo apo apo apo apo apo apo apo apo apo apo apo apo ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny ny a a a a( a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja (Ja p p p p p p po p p p p p p p p p p p p p p p p p p n) on) on) on) on) on) on) on) on) on) on) on) on) on) on) on) on) on) on) on) on) on) on) on) on) ca te y Ag k ke i b c iy s Sa m di Pi v V M co ka Sa D te G ba i m nd an od s nd rb ti hi m ata ara ris arb ala ka ige yg kiy ahs isa ule alis re iy k l do be ns ti er er ar ar r e ka fir r si in ci ili ci el l t ve i n f ev ci e ke l pe yu n ha i zl er n rv eg u ki er le m nc ey e du sk un

*Japonya iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %55.8i(384 kii) zeki, %36.6s(252 kii) alkan, %29.7si(204 kii) modern, %22.1i(152 kii) yaratc, %18i(124 kii) gler yzl, %18i(124 kii) terbiyeli, %16.3(112 kii) cesur ve %14.5i(100 kii) tedbirli sfatlarn kullanmtr.

74

Soru 18 Tablo 19: rneklemin Kazak Genlerinin Devletleri Sfatlarla Tanmlamas Tablo 29: rneklemin Kazak Genlerinin Devletleri Sfatlarla Tanmlamas DEVLETLER Rus mparatorluu II III Sovyetler Birlii I II III Rusya I Federasyonu II III I II III I II III I II III I II III I II III I II III I II III I II III I II III NCELKLER I SIFATLAR SAYI kiye ve 188 elenceye dkn Zeki 112 Cesur Vatansever Cesur Zeki kiye ve elenceye dkn Zeki yi Cesur Sava Kapal Dindar Sava Kapal Sava Cesur Geleneklerine ve treye bal Geleneklerine ve treye bal Misafirperver Terbiyeli Cesur Sava Misafirperver Sava Cesur Kan dken Cesur Agresif Sava Zeki Cesur Sava Zeki alkan Yaratc 108 160 140 120 200 80 80 180 144 112 244 188 164 244 192 68 188 164 104 256 236 168 300 268 132 128 100 100 136 116 108 192 168 164 % %27.3 %16.3 %15.3 %23.3 %20.3 %17.4 %29.1 %11.6 %11.6 %26.2 %20.9 %16.3 %35.5 %27.3 %23.8 %35.5 %27.9 %9.9 %27.3 %23.8 %15.1 %37.2 %34.3 %24.4 %43.6 %39 %19.2 %18.6 %14.5 %14.5 %19.8 %16.9 %15.7 %27.9 %24.4 %23.8

Pers mparatorluu ran Osmanl mparatorluu Trkiye

Kazak Hanl Cengiz Han mparatorluu Moolistan in mparatorluu in Halk Cumhuriyeti

75

En ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn Rus mparatorluu iin %27.3 (188 kii) ikiye ve elenceye dkn, Sovyetler Birlii iin %23.3 (160 kii) vatansever, Rusya Federasyonu iin %29.1i(200 kii) ikiye ve elenceye dkn, Pers mparatorluu iin %26.2si(180 kii)cesur, ran iin %35.5i(244 kii) dindar, %27.3(188 kii) sava, Osmanl mparatorluu iin %35.5i(244 kii) sava, Trkiye Cumhuriyeti iin %27.3(188 kii) geleneklerine ve treye bal, Kazak Hanl iin %37.2si (256 kii) cesur, Cengiz Han mparatorluu iin %43.6s(300 kii) sava, Moolistan iin %18.6s(128 kii) cesur, in mparatorluu iin %19.8i(136 kii) zeki, in Halk Cumhuriyeti iin %27.9u(192 kii) zeki sfatlarn kullanmtr. RUS MPARATORLUU
200

150

Toplam

100

50

us

im

R R Ru Ru R R R R Ru Ru R R R R Ru Ru R R R R Ru Ru R R us us us us us us us us us us us us us us us us s s s s s s s s im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa pa p ra ra ra ra ra ra a r a ra ra ra ra ra ra ra ra ra ra ra ra ra ra ra ra ra ra to to to to to to to to to to to to to to to to to to to to to to to to t rlu rlu r lu r lu rlu orlu rlu r lu rlu r lu r lu r lu rl u rlu rlu rlu rlu rlu rlu rlu rlu rlu rlu rlu rlu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu gu Ag Va co te te i ka ke sa Pi M ka Sa ca ca iy Sa m di va G ya ba ba D i ig nd m rb ul s n nd m hi t r la ris rb hs isa re yg kiye er er lisk ode be ti iye kac l k do er ans atic ar ar si fir in cil ili an rn ve i yu t l i f e pe ev l ke i ha i zl er n rv eg u ki er le m nc ey e du sk un

*Rus mparatorluu iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %27.3(188 kii) ikiye ve elenceye dkn, %16.3(112 kii) zeki, %15.7si(108 kii)

76

cesur, %15.1i(104 kii) kendine hakim, %13.4(92 kii) kaba, %12.2si(84 kii) cmert, %11i (76 kii) inat ve %9.9u(68 kii) smrc sfatlarn kullanmtr.

SOVYETLER BRL

200

150

Toplam

100

50

So

S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S S vy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy ovy et et et et et et et et et et et et et et et et et et et et et et et et et le le le le le le le le le le le le le le le le le le le le le le le le le r r r r r r r r r rb r r r r r r r r r r r r r r r irl birl birl birl birl birl birl birl birl birl birl birl birl birl birl birl birl birl birl birl birl birl birl birl birl ig ig ig ig ig ig ig ig ig i ig ig ig ig ig ig ig ig ig ig ig ig ig ig ig iP im iA id ii ib iS is ic ii iV ic it it ik ik iG ic iy iM ik ib i S gi D iv y e e a al ah a at om a t a e in ar ar a y k is ah a ig gr ul is od is iy i an rat i da n d mb ba lak nd rbiy ka is af e es il gi s er er k e ci er in ic ci el irp r y se ok li r r el if t n ve i e l uz an ve i en er ha i eg lu ve r ki le r m nc ey e du sk un

*Sovyetler Birlii iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %23.3(160 kii) vatansever, %20.3(140 kii) cesur, %17.4(120 kii) zeki, %12.8i(88 kii) gvenilir, %12.8i(88 kii) alkan, %11.6s(80 kii) barl, %11i(76 kii) terbiyeli ve %11i(76 kii) sava sfatlarn kullanmtr.

77

RUSYA FEDERASYONU

200

150

Toplam

100

50

us y

R a

Fe

R Ru R R R R R Ru Ru R R R R R Ru R R R R R R R R u u u u u u u u u u u u u u u u u u us u ya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya sya Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe Fe d d d d d d d d de d d d d d d d d d d d d d d d d ra era era era era era era era era era era era era era era era era era era era era era era era era s s s s s s s s s s s s s sy s s s s s s s s s s s on yon yon yon yon yon yon yon yon yon yon yon yon yon yon yon yon yon yon yon yon yon yon yon yon u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u u i co te Ag Sa m di Pi iy G ba ca M va Sa D ka ke sa ka ya Va te ca ba ig i m nd od s hi t t r n nd rb la lis m ris rb hs isa ule yg kiy re er iy kac k do b e i l er ans atic ar er ar e ry ka fir si in il i ci el i l t ve i n f ev pe i l ke e n uz i ha er n rv eg lu ki er le m nc ey e du sk un

*Rusya Federasyonu iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %29.1i(200 kii) ikiye ve elenceye dkn, %11.6s(80 kii) zeki, %11.6s(80 kii) iyi, %11i(76 kii) gvenilir, %11i(76 kii) cesur, %10.5i(72 kii) kaba, %10.5i(72 kii) kendine hakim ve %9.9u(68 kii) dost sfatlarn kullanmtr.

78

PERS MPARATORLUU

200

150

Toplam

100

50

Pe P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P P rs ers ers ers ers ers ers ers ers ers ers ers ers ers ers ers ers ers ers ers ers ers ers ers ers im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im p p p p. p p p p p p. p. p. p p p p p p p p. p p p. p p M V ca . Pi . Sa . i G c m . Ag . co . va . ya . iy . di . ka . te . ka . ba . ba . sa . ke . te . Sa . Di i m rb od nd s ge hi ra la ta ti nd n ris m rb yg kiy ahs isa ule alis re iy kac k ns do be l er tic ar er ar r fir e ka ry si in ci i ili el i l t ve n f ev pe l i e ke n uz ha i er n rv eg lu ki er le m nc ey e du sk un

*Pers mparatorluu iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %26.2si(180 kii)cesur, %20.9u(144 kii) sava, %16.3(112 kii) kapal, %14.5i (100 kii) kendine hakim, %12.8i(88 kii) dindar, %11.6s(80 kii) intikamc, %11.6(80 kii) dier ve %9.9u(68 kii) terbiyeli sfatlarn kullanmtr.

79

RAN

250

200

Toplam

150

100

50

ira n

ira ira ira ira ira ira ira ira ira ira ira ira ira ira ira ira ira ira ira ira ira ira ira ira n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n A i G te M ka k c ca ba D Sa te V di b s Pi Sa m ke gr com vat yar iyi m nd an od s ti hi nd r b ris arb ala ka ige yg kiy ahs isa ule alis an at es be iy k do l er ar er r ar e ka ry fir in ci i ci ic ili se el if l t ve n l i pe e ke n uz ve ha i n rv eg l r ki er u le m nc ey e du sk un

*ran iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %35.5i(244 kii) dindar, %27.3(188 kii) sava, %23.8i(164 kii) kapal, %18.6s(128 kii) cesur, %13.4(92 kii) intikamc, %9.9u(68 kii) ask suratl, %9.9u(68 kii) agresif ve %9.3(64 kii) tedbirli sfatlarn kullanmtr.

80

OSMANLI MPARATORLUU

250

200

Toplam

150

100

50

O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O O sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm sm an an an an an an an an an an an an an an an an an an an an an an an an an l l l l l l li l l l l l l l l l l l l l l l l l l im i im i im i im i im i im i im i im i im i im i im i im i im i im i im i im i im i im i im i im i im i im i im i im i im p p. p p p p p p. p. p p p p p p p p p p p. p p p p p G ca . Pi . Sa . i . Va . M ca . m . A co . va . ya . iy . di . ka . te . ka . ba . ba . sa . ke . te . Sa . D ig gr ul i od nd m s la hi li n nd rb t ris rb yg kiy hs isa er es me tan rati iy kac k l do be i er ar ar fir er y ska e in ci ili rt se c el if i l ve i n e l ke pe n uz ve i ha i n rv eg lu r ki er le m nc ey e du sk un

*Osmanl mparatorluu iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %35.5i(244 kii) sava, %27.9u(192 kii) cesur, %9.9u(68 kii) geleneklerine ve treye bal, %9.3(64 kii) vatansever, %9.3(64 kii) intikamc, %9.3(64 kii) barbar, %9.3(64 kii) kendine hakim ve %9.3(64 kii) tedbirli sfatlarn kullanmtr.

81

TRKYE CUMHURYET

200

150

Toplam

100

50

Tu T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T T rk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk urk iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy iy e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e e C C V C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C um um um um um um um um um um um um um um um um um um um um Cum um um um um hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu ri ri ri riy ri ri ri ri ri ri ri ri ri ri ri ri ri ri ri ri ri riy ri ri ri et yet yet yet yet yet yet yet yet et yet yet yet yet yet yet yet yet yet yet yet yet yet yet yet i ik i iV id i im iA ic i i i i i ic i i i i i i i i i i Sa D i en ter om vat yar iyi ah Pis Say ik in kan tem kat bar bar sal ah Mis Gu cal o d gr ge b iy le ak is k da is ba af di il es gi be i si do er ans atic er r ka e ci ir p r y ne iyel aci r li r if l t n ve ke ev l i n uz i er ha n er eg lu ve ki le r m nc ey e du sk un

*Trkiye Cumhuriyeti iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %27.3(188 kii) geleneklerine ve treye bal, %23.8i(164 kii) misafirperver, %15.1i (104 kii) terbiyeli, %14.5i(100 kii) barl, %13.4(92 kii) dindar, %11.6s(80 kii) iyi, %11.6s(80 kii) cesur, %11i(76 kii) alkan, %11i(76 kii) yaratc ve %11i(76 kii) kendine hakim sfatlarn kullanmtr.

82

KAZAK HANLII

300

250

200

Toplam

150

100

50

az a

K K Ka K K K K K K K K K K K K Ka K K K K K K K K a a a a a a a a a a a a a a a a a a az a a a ak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak zak ha ha ha ha ha ha ha ha h ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha ha nl nl nl nl nl nl anl nl nl nl nl nl nl nl nl nl nl nl nl nl nl nl nl nl nl i i i i i i i ig i i i i i i i i i i i i i i i i i i c gi P gi S gi i gi V gi M gi G gi c gi m gi A gi c gi v gi y gi i gi d gi k gi t gi k gi b gi b gi s gi k gi t gi S gi D yi e er a ah at o a a a a en ar ar in a is ay ki gr ul is od bi aka ige i da n d m b b a la k is ye hs e r lisk af es me tan rati il di gi er ye r ci el ci irp se ok rt ne c r li r an if yu ve i n l l ve i en er ha i zl eg ve r u ki le r m nc ey e du sk un

*Kazak Hanl iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %37.2si (256 kii) cesur, %34.3(236 kii) sava, %24.4(168 kii) misafirperver, %15.1i(104 kii) cmert, %14.5i(100 kii) iyi, %13.4(92 kii) zeki, %12.2si(84 kii) terbiyeli ve %11i(76 kii) gvenilir sfatlarn kullanmtr.

83

CENGZ HAN MPARATORLUU

300

250

200

Toplam

150

100

50

C en

gi z

C en H an

C gi z

gi z H H H H H H H H H H H H H H H an an an an an an an Han Han an an Han Han an an Han Han an an an an im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im p. p. p. p p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. G ca ba ba i ya Pi iy Sa m A di ka sa ke ca co te te Va ka Sa . Di M va gr ul i is ki m rb od nd s ge hi n la nd ris rb yg er l i s k ye hs af es me tan rati be ti iy kac k l do ar r ar in ci ili irp se c rt el a n ern if yu i l ve i l ke e i ve i er zl ha n eg ve r u ki le r m nc ey e du sk un H an gi z H an gi z H an gi z gi z gi z gi z gi z gi z gi z gi z gi z gi z gi z gi z gi z gi z gi z gi z

en

en

en

en

C en

gi z

C en

en

en

en

en

C en

C en

C gi z

en

en

en

en

C en

gi z

C en

C gi z

en

en

en

en

C en

*Cengiz Han mparatorluu iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %43.6s(300 kii) sava, 39u(268 kii) cesur, %19.2si(132 kii) kan dken, %15.1i(104 kii) barbar, %12.8i(88 kii) acmasz, %12.2si(84 kii) intikamc, %11i(76 kii) kaba, %10.5i(72 kii) agresif ve %10.5i(72 kii) zeki sfatlarn kullanmtr.

84

MOOLSTAN

140

120

100

Toplam

80

60

40

20

M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M M o o o o o o o o o o o o o o o o o o og o o o o o o ol gol gol gol gol gol gol gol gol gol gol gol gol gol gol gol gol gol gol gol gol gol gol gol gol is is is is is is is is is is is is is is is is is is i is is is is is is ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta ta sta ta ta ta n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n n i va ca ba M Va ba ya D te G A iy ca ka co Sa te sa ka m di ke Pi Sa gr ig i o nd rb m s t la n hi nd li ris rb hs isa ule yg kiy er es me tan rati iy kac k l do be i ar ar e fir r y ska der in i ili ci se rt ci el if i l ve n pe ke e l n uz i ve ha n rv eg l r ki er u le m nc ey e du sk un

*Moolistan iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %18.6s(128 kii) cesur, %14.5i(100 kii) agresif, %14.5i(100 kii) sava, %13.4(92 kii) barbar, %12.2si(84 kii) kendine hakim, %11.6s(80 kii) kaba, %11i(76 kii) acmasz ve %11i(76 kii) kapal sfatlarn kullanmtr.

85

N MPARATORLUU

140

120

100

Toplam

80

60

40

20

Ci n

Ci C C C C Ci Ci C C C Ci Ci Ci C C C C Ci Ci C C C C Ci in in in in in in in in in in in in in in in n n n n n n n n n im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im im p. p. p. p. p. p. p. p. p p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. p. va i ca Pi G iy ba ba ca ya Sa m A di ka sa ke te te co ka Sa . Di M Va gr i nd od m s ge hi li n la nd rb t ris rb yg kiy hs isa ule es me tan rati iy kac k l do be i ar er r ar r y ska fir e in ci ili i se rt c el if i l ve n ke e l pe n uz ve i ha i n rv eg l r ki er u le m nc ey e du sk un

*in mparatorluu iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %19.8i(136 kii) zeki, %16.9u(116 kii) cesur, %15.7si(108 kii) sava, %14(96 kii) kaba, %14(96 kii) intikamc, %12.8i(88 kii) barbar, %11.6s(80 kii) vahi, %10.5i(72 kii) alkan ve %10.5i(72 kii) kapal sfatlarn kullanmtr.

86

N HALK CUMHURYET

200

150

Toplam

100

50

C in

Ha l

C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C C in in in in in in in in in in in in in in in in in in in in in in in H H H H H Ha Ha Ha Ha Ha Ha Ha Ha Ha Ha H H al Hal Hal al Hal Hal Hal Hal al al Hal lk lk l k alk lk lk lk lk lk lk a l k l k a lk k k k k k k k k k k k k C C C C C C C C C C C C C C C C C Cu Cu um Cum Cum um um um um um Cum Cum um um um Cum Cum um um um um um um u m u m m m h hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu hu r iy r iy riy riy riy ri ri riy riy ri riy riy ri ri riy ri riy riy riy ri riy riy riy uriy riy e e et yet e e et yet yet yet yet yet e e et yet e e e e e et e e e ic i P ti S ti i ii iy id ik it i M ti G t i c ti m ti A t i c ti v i k ti b ti b ti s ti k ti t iV i S ti D y e e ah a al at om a t al a e ar ar in is ah ak ay ki ig gr ul is od is ak nd rbi an rat i i da n d mb ba is e ye af il es gi s er er ye aci er k in ci ic el irp r y se ok li r r if t ve i n l e l uz an ve i en er ha i eg lu ve r ki le r m nc ey e du sk un

C in

*in Halk Cumhuriyeti iin en ok kullanlan sfatlara bakacak olursak; ankete katlanlarn %27.9u(192 kii) zeki, %24.4(168 kii) alkan, %23.8i(164 kii) yaratc, %13.4(92 kii) tedbirli, %9.9u(68 kii) modern, %9.9u(68 kii) kendine hakim, %9.3(64 kii) pis ve %9.3(64 kii) kapal sfatlarn kullanmtr.

87

Soru 19 Tablo 20: rneklemin Trkiye ve Trkleri En ok Tand Kaynaklar

Trkiyeyi ve Trkleri en cok hangi kaynaktan ogrendiniz Frequency 304 156 84 48 48 36 12 688 Percent 44,2 22,7 12,2 7,0 7,0 5,2 1,7 100,0 Valid Percent 44,2 22,7 12,2 7,0 7,0 5,2 1,7 100,0 Cumulative Percent 44,2 66,9 79,1 86,0 93,0 98,3 100,0

Valid

Tarih ders kitaplari Televizyon buyuklerin anlattiklari internet Arkadaslar Gazete ve dergiler Ziyaret ederek Total

*Trkiye ve Trklerin en ok hangi kaynaktan renildiini gz nne alrsak; ilk srada ankete katlanlarn %44.2si tarih ders kitaplarn, %22.7si televizyonu, %12.2si byklerin anlattklarn, %7si interneti, %7si arkadalar, %5.2si gazete ve dergileri ve %1.7si ziyareti semitir.

Trkiyeyi ve trkleri en cok hang kaynaktan ogrendiniz(nem sirasi 1)

300

Frequency

200

100

0 Tarih ders kitaplari Televizyon buyuklerin anlattiklari internet Arkadaslar Gazete ve dergiler Ziyaret ederek

Trkiyeyi ve trkleri en cok hang kaynaktan ogrendiniz(nem sirasi 1)

88

Trkiyeyi ve trkleri en cok hang kaynaktan ogrendiniz(nem sirasi 2) Frequency 252 112 92 84 80 64 4 688 Percent 36,6 16,3 13,4 12,2 11,6 9,3 ,6 100,0 Valid Percent 36,6 16,3 13,4 12,2 11,6 9,3 ,6 100,0 Cumulative Percent 36,6 52,9 66,3 78,5 90,1 99,4 100,0

Valid

Televizyon buyuklerin anlattiklari Tarih ders kitaplari Arkadaslar Gazete ve dergiler internet Ziyaret ederek Total

*Trkiye ve Trklerin en ok hangi kaynaktan renildiini gz nne alrsak; ikinci srada ankete katlanlarn %36.6s televizyonu, %16.3 byklerin anlattklarn, %13.4 tarih ders kitaplarn, %12.2si arkadalar, %11.6s gazete ve dergileri, %9.3 interneti ve %0.6s ziyareti semitir.

Trkiyeyi ve trkleri en cok hang kaynaktan ogrendiniz(nem sirasi 3) Frequency 192 112 108 100 92 76 8 688 Percent 27,9 16,3 15,7 14,5 13,4 11,0 1,2 100,0 Valid Percent 27,9 16,3 15,7 14,5 13,4 11,0 1,2 100,0 Cumulative Percent 27,9 44,2 59,9 74,4 87,8 98,8 100,0

Valid

Gazete ve dergiler internet Televizyon Arkadaslar buyuklerin anlattiklari Tarih ders kitaplari Ziyaret ederek Total

*Trkiye ve Trklerin en ok hangi kaynaktan renildiini gz nne alrsak; nc srada ankete katlanlarn %27.9u gazete ve dergileri, %16.3 interneti, %15.7si televizyonu, %14.5i arkadalar, %13.4 byklerin anlattklarn, %11i tarih ders kitaplarn ve %1.2si ziyareti semitir.

89

Trkiyeyi ve trkleri en cok hang kaynaktan ogrendiniz(nem sirasi 4) Frequency 180 132 116 108 76 64 12 688 Percent 26,2 19,2 16,9 15,7 11,0 9,3 1,7 100,0 Valid Percent 26,2 19,2 16,9 15,7 11,0 9,3 1,7 100,0 Cumulative Percent 26,2 45,3 62,2 77,9 89,0 98,3 100,0

Valid

internet buyuklerin anlattiklari Gazete ve dergiler Televizyon Tarih ders kitaplari Arkadaslar Ziyaret ederek Total

*Trkiye ve Trklerin en ok hangi kaynaktan renildiini gz nne alrsak; drdnc nem srasnda ankete katlanlarn %26.2si interneti, %19.2si byklerin anlattklarn, %16.9u gazete ve dergileri, %15.7si televizyonu, %11i tarih ders kitaplarn, %9.3 arkadalar ve %1.7si ziyareti semitir.
Trkiyeyi ve trkleri en cok hang kaynaktan ogrendiniz(nem sirasi 5) Frequency 216 152 128 84 72 36 688 Percent 31,4 22,1 18,6 12,2 10,5 5,2 100,0 Valid Percent 31,4 22,1 18,6 12,2 10,5 5,2 100,0 Cumulative Percent 31,4 53,5 72,1 84,3 94,8 100,0

Valid

Arkadaslar internet buyuklerin anlattiklari Tarih ders kitaplari Gazete ve dergiler Televizyon Total

*Trkiye ve Trklerin en ok hangi kaynaktan renildiini gz nne alrsak; beinci nem srasnda ankete katlanlarn %31.4 arkadalar, %22.1i interneti, %18.6s byklerin anlattklarn, %12.2si tarih ders kitaplarn, %10.5i gazete ve dergileri ve %5.2si televizyonu semitir.

90

Trkiyeyi ve trkleri en cok hang kaynaktan ogrendiniz(nem sirasi 6) Frequency 180 164 128 128 52 28 8 688 Percent 26,2 23,8 18,6 18,6 7,6 4,1 1,2 100,0 Valid Percent 26,2 23,8 18,6 18,6 7,6 4,1 1,2 100,0 Cumulative Percent 26,2 50,0 68,6 87,2 94,8 98,8 100,0

Valid

Gazete ve dergiler Arkadaslar buyuklerin anlattiklari internet Tarih ders kitaplari Televizyon Ziyaret ederek Total

*Trkiye ve Trklerin en ok hangi kaynaktan renildiini gz nne alrsak; altnc nem srasnda ankete katlanlarn %26.2si gazete ve dergileri, %23.8i arkadalar, %18.6s byklerin anlattklarn, %18.6s interneti, %7.6s tarih ders kitaplarn, %4.1i televizyonu ve %1.2si ziyareti semitir.

Trkiyeyi ve trkleri en cok hang kaynaktan ogrendiniz(nem sirasi 7) Frequency 16 12 12 12 4 56 632 688 Percent 2,3 1,7 1,7 1,7 ,6 8,1 91,9 100,0 Valid Percent 28,6 21,4 21,4 21,4 7,1 100,0 Cumulative Percent 28,6 50,0 71,4 92,9 100,0

Valid

Missing Total

Gazete ve dergiler buyuklerin anlattiklari Arkadaslar Ziyaret ederek internet Total System

*Trkiye ve Trklerin en ok hangi kaynaktan renildiini gz nne alrsak; yedinci nem srasnda ankete katlanlarn %28.6s gazete ve dergileri, %21.4 byklerin anlattklarn, %21.4 arkadalar, %21.4 ziyareti ve %7.1i interneti semitir.

91

Soru 20 Tablo 21: rneklemin Kazak genlerinde Trklere kar en kuvvetli duygular
Turklere karsi en kuvvetli duygunuz Frequency 260 168 84 80 52 16 16 8 4 688 Percent 37,8 24,4 12,2 11,6 7,6 2,3 2,3 1,2 ,6 100,0 Valid Percent 37,8 24,4 12,2 11,6 7,6 2,3 2,3 1,2 ,6 100,0 Cumulative Percent 37,8 62,2 74,4 86,0 93,6 95,9 98,3 99,4 100,0

Valid

Sempati Hicbirsey hissetmiyorum Guvensizlik Hayranlik Sevgi Korku Suphe Nefret Dostluk Total

Turklere karsi en kuvvetli duygunuz

300

250

Frequency

200

150

100

50

0
Sempati Hicbirsey hissetmiyoru m Guvensizlik Hayranlik Sevgi Korku Suphe Nefret Dostluk

Turklere karsi en kuvvetli duygunuz

*Ankete katlanlarn Trklere kar hissettikleri en kuvvetli duygu sorulmutur. Ankete katlanlarn %37.8i(260 kii) sempati, %24.4(168 kii) hibir ey hissetmiyorum, %12.2si

92

(84 kii) gvensizlik, %11.6s(80 kii) hayranlk, %7.6s(52 kii) sevgi, %2.3(16 kii) korku, %2.3(16 kii) phe, %1.2si(8 kii) nefret ve %0.6s(4 kii) dostluk seiminde bulunmutur. Soru 21 Tablo 22: rneklemin Kazak Genlerindeki Trkiye ve Trk Kelimesinin armlar I. nem sras Kelimeler Gzel tatil yerleri Camiler Geni ve aydnlk sokaklar Lezzetli yemekler Doa Sultanlar Deniz Savalar Haremler Huzur Misafirperverlik Tarkan Tarihi yerler Tehlike Ticaret Gbek dans Fanatizm Fakir insanlar Elence Dier Kii Says 224 72 56 52 52 40 32 20 20 20 20 20 16 12 8 8 4 4 4 4 % 32.6 10.5 8.1 7.6 7.6 5.8 4.7 2.9 2.9 2.9 2.9 2.9 2.3 1.7 1.2 1.2 0.6 0.6 0.6 0.6

93

Turkiye kelimesi size neyi cagristiriyor(nem sirasi 1)

250

200

Kisi Sayisi

150

100

50

r e di e nc ar le anl e ns ri ki fa m tiz s na an fa d k be g et ar tic e ik r hl rle te e iy rih k ta rli an rve rk ta rpe i af is m r zu hu ler m re ha lar s va sa z ni de lar n r lta la r le kak su ek o a em k s do li y nl et yd a zz le ve s ni ri ge r le ile yer m l ca tati l ze gu

Turkiye kelimesi size neyi cagristiriyor(nem sirasi 1)

II. nem sras

Kelimeler Doa Deniz Gzel tatil yerleri Camiler Sultanlar Lezzetli yemekler Ticaret Tarkan Elence Huzur Misafirperverlik

Kii Says 104 104 64 64 40 36 36 32 24 20 20

% 15.1 15.1 9.3 9.3 5.8 5.2 5.2 4.7 3.5 2.9 2.9

94

Medeniyet Gbek dans Haremler Tarihi yerler Geni ve aydnlk sokaklar Gvenlik araf Tehlike Yksek binalar Savalar Fanatizm alvar Mafya Cinayetler

20 20 16 16 12 12 12 8 8 4 4 4 4 4

2.9 2.9 2.3 2.3 1.7 1.7 1.7 1.2 1.2 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6

95

III. nem sras

Kelimeler Doa Deniz Camiler Ticaret Gzel tatil yerleri Misafirperverlik Medeniyet Gbek dans Tarkan Yksek binalar Lezzetli yemekler Tarihi yerler Haremler Sultanlar Gvenlik Fanatizm Mafya Huzur araf Savalar Kavgalar Yasaklar Elence Katliam Cinayetler Kebap Rak

Kii Says 92 92 76 60 48 40 40 36 28 24 20 20 16 12 12 12 12 8 8 4 4 4 4 4 4 4 4

% 13.4 13.4 11 8.7 7 5.8 5.8 5.2 4.1 3.5 2.9 2.9 2.3 1.7 1.7 1.7 1.7 1.2 1.2 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6

96

IV. nem sras

Kelimeler Deniz Camiler Gbek dans Medeniyet Tarkan Ticaret Tarihi yerler Gzel Tatil yerleri Misafirperverlik Doa Elence araf Sultanlar Yardmsever insanlar ukurlu yollar Huzur alvar Yksek binalar Yasaklar Mafya Cinayetler Haremler Gvenlik Lezzetli yemekler Fakir insanlar Kebap Rak Fuhu

Kii Says 76 76 76 64 48 44 44 40 32 28 28 20 12 12 12 8 8 8 8 8 8 4 4 4 4 4 4 4

% 11 11 11 9.3 7 6.4 6.4 5.8 4.7 4.1 4.1 2.9 1.7 1.7 1.7 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6

97

V. nem sras Kelimeler Tarkan Gbek dans Tarihi yerler Medeniyet Gzel tatil yerleri Ticaret Deniz Camiler Misafirperverlik Doa Elence Savalar Gvenlik Yardm sever insanlar Cinayetler Geni ve aydnlk sokaklar Fanatizm Kavgalar Yksek binalar araf Yasaklar Sultanlar Haremler Lezzetli yemekler pl sokaklar Trafik kazalar Kebap Rak Dilenciler Fuhu Dier Kii Says 100 92 80 60 52 48 36 28 24 16 16 12 12 12 12 8 8 8 8 8 8 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 % 14.5 13.4 11.6 8.7 7.6 7.0 5.2 4.1 3.5 2.3 2.3 1.7 1.7 1.7 1.7 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 1.2 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6 0.6

98

Soru 22 Tablo 23: rneklemin Eserlerle lkelerin Eletirilmesi ESERLER Manas ehname Abay Yolu Sava ve Bar alkuu Nevai Doru Cevaplayanlar Say % 584 84.9 220 32.0 660 95.9 632 91.9 456 66.3 240 34.9 Yanl Cevaplayanlar Say % 104 15.1 468 68.0 28 4.1 56 8.1 232 33.7 448 65.1 Toplam Say 688 688 688 688 688 688

*Ankete katlanlarn %84.9u(584 kii) Manasn Krgzistana ait olduunu, %32si(220 kii) ehnamenin rana, %95.9u(660 kii) Abay Yolunun Kazakistana %91.9u(632 kii) Sava ve Barn Rusyaya %66.3(456 kii) alkuu eserinin Trkiyeye %34.9u(240 kii) Nevai eserinin zbekistana ait olduunu bilmitir.

99

BLM II K-KARE ANALZLER *rnekleme ilikin bireylerin yaadklar yerle Trkiyeyi ziyaretleri arasndaki apraz tablo Yaadnz yer Evet Say ehir Ky Dier Toplam 56 0 0 56 % 8.1 0 0 8.1 Sd=2 Say 532 76 24 632 Hayr % 77.3 11 3.5 91.9 p=0.006<a =0.01 Say 588 76 24 688 % 85.5 11 3.5 100 Trkiyeyi ziyaret ettiniz mi? Toplam

c 2 = 10.368

Ankete katlanlarn %8.1i (56 kii) Trkiyeyi ziyaret ettiini belirtmitir. Geriye kalan %91.9 (632 kii) ise Trkiyeyi ziyaret etmediini sylemitir. Ziyaret edenlerin tamam ehirde yaamaktadr. Bireylerin %8.1i (56 kii) ehirde yayor ve Trkiyeyi ziyaret etmi; %77.3 (532 kii) ise ehirde yayor, fakat Trkiyeyi ziyaret etmemi. Ayrca ankete katlanlarn %85.5i ehirde, %11i kyde, %3.5i ise dier yerleim birimlerinde yayor. Kikare analizi sonucuna gre p<=0.01 bulunmutur. Yani %1 anlamllk dzeyinde kiilerin yaadklar yerlerle Trkiyeyi ziyaret edip etmemeleri arasnda anlaml bir iliki vardr.

*rnekleme ilikin bireylerin Trkiyeyi ziyaretleriyle Apollon Tapnann Trkiyede olduunu bilip bilmemeleri arasndaki apraz tablo Trkiye ile Apollon Tapna eletirilebilmi mi? Evet Hayr Trkiyeyi ziyaret ettiniz mi? Toplam

100

Say Doru Yanl Toplam 8 48 56

% 1.2 7 8.1 Sd=1

Say 236 396 632

% 34.3 57.6 91.9

Say 244 444 688

% 35.5 64.5 100

c 2 = 10.962

p=0.001<a =0.01

Ankete katlanlarn %8.1i (56 kii) Trkiyeyi ziyaret etmi, %91.9u (632 kii) ziyaret etmemitir. Bireylerin %1.2si (8 kii) Trkiyeyi ziyaret etmi ve Apollon Tapnann Trkiyede olduunu bilmitir; %7si (48 kii) ise Trkiyeyi ziyaret ettii halde Apollon Tapnann burada olduunu bilememitir. Bireylerin %34.3 (236 kii) Trkiyeyi ziyaret etmedii halde Apollon Tapnann burada olduunu bilmitir; %57.6s (396 kii) ise Trkiyeyi ziyaret etmemi ve Apollon Tapnann burada olduunu bilememitir. Ayrca ankete katlanlarn %35.5i (244 kii) Apollon Tapnann burada olduunu bilmi, %64.5i (444 kii) ise bilememitir. (Trkiyeyi ziyaret etmeyenler ziyaret edenlere gre Apollon Tapnan daha ok bilmitir.) Kikare analizi sonucuna gre p<=0.01 olduundan ankete katlanlarn Trkiyeyi ziyaretleri ile Apollon Tapnann burada olduunu bilip bilmemeleri arasnda istatistiksel olarak bir ilikinin olduu tespit edilmitir. *rnekleme ilikin bireylerin eitim durumuyla Apollon Tapnann Trkiyede olduunu bilip bilmeme durumlar arasndaki apraz tablo Eitim Durumu Evet Say Yksek Lisans niversite Lise Dier Toplam 4 108 32 100 244 % 0.6 15.7 4.7 14.5 35.5 Sd=3 Say 16 272 28 128 444 Trkiye ile Apollon Tapna eletirilebilmi mi? Hayr % 2.3 39.5 4.1 18.6 64.5 p=0.000<a =0.01 Say 20 380 60 228 688 % 2.9 55.2 8.7 33.1 100 Toplam

c 2 = 25.718

101

Ankete katlan bireylerin %35.5i (244 kii) Apollon Tapnann Trkiyede olduunu bilmi, %64.5i (444 kii) bilememitir. Bireylerin %2.9u (20 kii) yksek lisans eitimi grmektedir ve %0.6s (4 kii) Apollon Tapnan bilmekte, %2.3(16 kii)bilmemektedir. Bireylerin %55.2si (380 kii) niversite eitimi grmektedir ve %15.7si (108 kii) Apollon Tapnan bilmekte, %39.5i (272 kii) bilmemektedir. Bireylerin %8.7si (60 kii) lisede okumakta ve %4.7si (32 kii) Apollon Tapnan bilmekte, %4.1i (28 kii) bilmemektedir. Bireylerin %33.1i (228 kii) dier grubunda eitim grmekte ve %14.5i (100 kii) Apollon Tapnan bilmekte ve %18.6s (128 kii) bilmemektedir. Kendi eitim gruplar ierisinde deerlendirecek olursak srasyla liseliler, dier grubundakiler, niversiteliler ve yksek lisans eitimi grenler Apollon Tapnan daha ok bilmitir. Kikare analizi sonucuna gre p<=0.01 olduundan ankete katlanlarn eitim durumu ile Apollon Tapnann Trkiyede olduunu bilip bilmemeleri arasnda istatistiksel olarak anlaml bir iliki vardr. *rnekleme ilikin bireylerin eitim durumuyla alkuu eserinin Trkiyeye ait olduunu bilip bilememe durumlar arasndaki apraz tablo Eitim Durumu Evet Say Yksek Lisans niversite Lise Dier Toplam 16 236 32 172 456 Sd=3 % 2.3 34.3 4.7 25 66.3 Say 4 144 28 56 232 p=0.001<a =0.01 Hayr % 0.6 20.9 4.1 8.1 33.7 Say 20 380 60 228 688 % 2.9 55.2 8.7 33.1 100 Trkiye ile alkuu eletirilebilmi mi? Toplam

c 2 = 17.704

102

Ankete katlan bireylerin %66.3 (456 kii) alkuunun Trkiyeye ait olduunu bilmekte, %33.7si (232 kii) bilmemektedir. Bireylerin %2.9u (20 kii) yksek lisans eitimi grmektedir ve %2.3 (16 kii) alkuunu bilmekte, %0.6s (4 kii) bilmemektedir. Bireylerin %55.2si (380 kii) niversite eitimi grmektedir ve %34.3 (236 kii) alkuunu bilmekte, %20.9u (144 kii) bilmemektedir. Bireylerin %8.7si (60 kii) lisede okumaktadr ve %4.7si (32 kii) alkuunu bilmekte, %4.1i (28 kii) bilmemektedir. Bireylerin %33.1i (228 kii) dier grubunda eitim grmektedir ve %25i (172 kii) alkuunu bilmekte, %8.1i (56 kii) bilmemektedir. Ankete katlanlardan soruya en fazla doru yant verenler srasyla yksek lisans, dier grubu, niversite ve lise eitimi grenlerdir.

Kikare analizi sonucuna gre p<=0.01 olduundan =0.01 anlamllk dzeyinde ankete katlanlarn eitim durumu ile alkuu eserinin Trkiyeye ait olduunu bilip bilmemeleri arasnda istatistiksel olarak anlaml bir iliki vardr. *rnekleme ilikin bireylerin eitim durumuyla lker markasnn Trkiyeye ait olduunu bilip bilmeme durumlar arasndaki apraz tablo Eitim Durumu Evet Say Yksek Lisans niversite Lise Dier Toplam 20 336 48 208 612 % 2.9 48.8 7 30.2 89 Sd=3 Say 0 44 12 20 76 Trkiye ile lker markas eletirilebilmi mi? Hayr % 0 6.4 1.7 2.9 11 Say 20 380 60 228 688 % 2.9 55.2 8.7 33.1 100 Toplam

c 2 = 8.689

p=0.034<a =0.05

Ankete katlan bireylerin %89u (612 kii) lker markasnn Trkiyeye ait olduunu bilmekte, %11i (76 kii) bilmemektedir. Bireylerin %2.9u (20 kii) yksek lisans

103

eitimi grmektedir ve hepsi lkerin Trkiyeye ait olduunu bilmitir. Bireylerin %55.2si (380 kii) niversitede okumaktadr ve %48.8i (336 kii) bilmi, %6.4 (44 kii) bilememitir. Bireylerin %8.7si (60 kii) lisede okumaktadr ve %7si (48 kii) bilmi, %1.7si (12 kii) bilememitir. Bireylerin %33.1i (228 kii) dier grubunda eitim grmektedir ve %30.2si (208 kii) bilmi, %2.9u (20 kii) bilememitir. Ankete katlanlardan lker ile Trkiyeyi en fazla eletirebilenler srasyla yksek lisans, dier grubu, niversite ve lise eitimi grenlerdir. Kikare analizi sonucuna gre p<=0.05 olduundan =0.05 anlamllk dzeyinde ankete katlanlarn eitim durumu ile lker markasnn Trkiyeye ait olduunu bilip bilmemeleri arasnda istatistiksel olarak anlaml bir iliki vardr. *rnekleme ilikin bireylerin eitim durumuyla Ankara ilinin Trkiyeye ait olduunu bilip bilmeme durumlar arasndaki apraz tablo Eitim Durumu Evet Say Yksek Lisans niversite Lise Dier Toplam 20 360 60 216 656 % 2.9 52.3 8.7 31.4 95.3 Sd=3 Say 0 20 0 12 32 Hayr % 0 2.9 0 1.7 4.7 Say 20 380 60 228 688 % 2.9 55.2 8.7 33.1 100 Trkiye ile Ankara ili eletirilebilmi mi? Toplam

c 2 = 4.416

p=0.220>a =0.01

Ankete katlan bireylerin %95.3 (656 kii) Ankara ilinin Trkiyeye ait olduunu bilmekte, %4.7si (32 kii) bilmemektedir. Bireylerin %2.9u (20 kii) yksek lisans eitimi grmektedir ve hepsi Ankarann Trkiyeye ait olduunu bilmitir. Bireylerin %55.2si (380 kii) niversitede okumaktadr ve %52.3 (360 kii) bilmi, %2.9u (20 kii) bilememitir. Bireylerin %8.7si (60 kii) lisede okumaktadr ve hepsi eletirmeyi bilmitir. Bireylerin %33.1i (228 kii) dier grubunda eitim grmektedir ve %31.4 (216 kii) bilmi, %1.7si (12 kii) bilememitir.

104

Kikare analizi sonucuna gre p>=0.01 olduundan %1 anlamllk dzeyinde ankete katlanlarn eitim durumu ile Ankara ilinin Trkiyeye ait olduunu bilip bilmemeleri arasndaki iliki istatistiksel olarak anlamszdr. *rnekleme ilikin bireylerin cinsiyeti ile Apollon Tapnann Trkiyede olduunu bilip bilmeme durumlar arasndaki apraz tablo Cinsiyet Trkiye ile Apollon Tapna eletirilebilmi mi? Evet Say Kadn Erkek Toplam 124 120 244 % 18 17.4 35.5 Sd=1 Say 248 196 444 Hayr % 36 28.5 64.5 Say 372 316 688 % 54.1 45.9 100 Toplam

c 2 = 1.608

p=0.205>a =0.01

Ankete katlan bireylerin %35.5i (244 kii) Apollon Tapnann Trkiyede olduunu bilmi, %64.5i (444 kii) bilememitir. Bireylerin %54.1i (372 kii) kadndr ve %18i (124 kii) Apollon Tapnan bilmi, %36s (248 kii) bilememitir. Bireylerin %45.9u (316 kii) erkektir ve %17.4 (120 kii) Apollon Tapnan bilmi, %28.5i (196 kii) bilememitir. Kikare analizi sonucuna gre p>=0.01 olduundan %1 anlamllk dzeyinde ankete katlanlarn cinsiyeti ile Apollon Tapnann Trkiyeye ait olduunu bilip bilmemeleri arasndaki iliki istatistiksel olarak anlamszdr.

105

*rnekleme ilikin bireylerin cinsiyeti ile alkuu eserinin Trkiyeye ait olduunu bilip bilememe durumlar arasndaki apraz tablo Cinsiyet Trkiye ile alkuu eseri eletirilebilmi mi? Evet Say Kadn Erkek Toplam 272 184 456 % 39.5 26.7 66.3 Sd=1 Say 100 132 232 Hayr % 14.5 19.2 33.7 Say 372 316 688 % 54.1 45.9 100 Toplam

c 2 = 16.950

p=0.000<a =0.01

Ankete katlan bireylerin %66.3 (456 kii) alkuunun Trkiyeye ait olduunu bilmi, %33.7si (232 kii) bilememitir. Bireylerin %54.1i (372 kii) kadndr ve %39.5i (272 kii) alkuunu bilmi, %14.5i (100 kii) bilememitir. Bireylerin %45.9u (316 kii) erkektir ve %26.7si (184 kii) alkuunu bilmi, %19.2si (132 kii) bilememitir. Kadn ve erkekleri kendi aralarnda deerlendirecek olursak, kadnlarn bu soruyu daha ok bildiini syleyebiliriz. Kikare analizi sonucuna gre p<=0.01 olduundan =0.01 anlamllk dzeyinde ankete katlanlarn cinsiyeti ile alkuu eserinin Trkiyeye ait olduunu bilip bilmemeleri arasnda istatistiksel olarak anlaml bir iliki vardr. *rnekleme ilikin bireylerin cinsiyeti ile lker markasnn Trkiyeye ait olduunu bilip bilememe durumlar arasndaki apraz tablo Cinsiyet Trkiye ile lker markas eletirilebilmi mi? Evet Say Kadn Erkek Toplam 328 284 612 % 47.7 41.3 89 Say 44 32 76 Hayr % 6.4 4.7 11 Say 372 316 688 % 54.1 45.9 100 Toplam

106

c 2 = 0.503

Sd=1

p=0.478>a =0.01

Ankete katlan bireylerin %89u (612 kii) lkerin Trkiyeye ait olduunu bilmi, %11i (76 kii) bilememitir. Bireylerin %54.1i (372 kii) kadndr ve %47.7si (328 kii) lkeri bilmi, %6.4 (44 kii) bilememitir. Bireylerin %45.9u (316 kii) erkektir ve %41.3 (284 kii) lkeri bilmi, %4.7si (32 kii) bilememitir. Kikare analizi sonucuna gre p>=0.01 olduundan %1 anlamllk dzeyinde ankete katlanlarn cinsiyeti ile lkerin Trkiyeye ait olduunu bilip bilmemeleri arasndaki iliki istatistiksel olarak anlamszdr. *rnekleme ilikin bireylerin cinsiyeti ile Ankara ilinin Trkiyeye ait olduunu bilip bilememe durumlar arasndaki apraz tablo

Cinsiyet

Trkiye ile Ankara ili eletirilebilmi mi? Evet Say % 50 45.3 95.3 Sd=1 Say 28 4 32 Hayr % 4.1 0.6 4.7 Say 372 316 688 Toplam % 54.1 45.9 100

Kadn Erkek Toplam

344 312 656

c 2 = 13.724

p=0.000<a =0.01

Ankete katlan bireylerin %95.3 (656 kii) Ankarann Trkiyeye ait olduunu bilmi, %4.7si (32 kii) bilememitir. Bireylerin %54.1i (372 kii) kadndr ve %50si (344 kii) Ankaray bilmi, %4.1i (28 kii) bilememitir. Bireylerin %45.9u (316 kii) erkektir ve %45.3 (312 kii) Ankaray bilmi, %0.6s (4 kii) bilememitir. Kadn ve erkekleri kendi aralarnda deerlendirecek olursak, erkeklerin bu soruyu daha ok bildiini syleyebiliriz. Kikare analizi sonucuna gre p<=0.01 olduundan =0.01 anlamllk dzeyinde ankete katlanlarn cinsiyeti ile Ankara ilinin Trkiyeye ait olduunu bilip bilmemeleri arasnda istatistiksel olarak anlaml bir iliki vardr.

107

BLM III YORUM 3.1.1. rnekleme likin Demografik Bulgularn Yorumu Anketimize katlan deneklerin ounluu kadnlar oluturmaktadr. Bunun nedeni kadnlarn daha sabrl ve katlmc oluundandr ve Kazakistanda erkeklere gre kadnlarn daha fazla olduundandr. (Tablo 1) Aratrma rneklemimiz genelde gen ksmdan olumaktadr, ama orta ya grubu insanlar da mevcuttur. (Tablo 2) rnekleme dahil edilen deneklerin byk blmn Kazaklar oluturmaktadr. Bununla birlikte Kazakistan vatandalar olan farkl etnik kkenlerden gelen deneklerimiz de vardr. (Tablo 3) Anketlerimiz (Tablo 4) rnekleme dahil edilen deneklerin ou toplumun daha dinamik ve aktif blm olan genlerden olumaktadr. Yaplan anket rnekleminde tm lkeyi temsil edebilecek, lkenin her tarafndan gelen, Bat Kazakistanda eitim gren renciler, almakta olan genler seilmeye allmtr. Bylelikle katlanlarn ou aratrmaya dahil edilen nfusun olduka eitimli ve bilinli olduunun bir gstergesi olarak kabul edilebilir. (Tablo 5) rnekleme dahil edilenlerin yerleim birimi olarak en ok lden (ehir), az sayda ise ileden gelenler olduu grlmtr. Kyden gelenlerin says aznlktadr. (Tablo 6) 3.1.2. Kltrel Bulgulara Ynelik Yorumlar Kazakistanda nfusun ounluunu genlerin oluturduunu genellikle Bat Kazakistanda uygulanmtr. Bylelikle ankete katlan deneklerin ou Aktbe ve Atrau ehirlerindendir.

varsayarsak uygulanan anketlerde de ounluk genlerde.

108

rnekleme dahil edilenlerin ounluu Trkiyeyi (%91.9) hi ziyaret etmemiler ve hayr cevabn vermilerdir. Trkiyeyi ziyaret eden 56 kiinin 40 turistik amal gelmi ve en fazla bir ay kalmlardr. 8 kii ticaret amal, 8 kii ise Trkiyeye akraba ziyareti iin gelmilerdir. (Tablo 7, 8, 9) Tablo 10a gre ehirler ve lkelerin eletirilmesinde Kazak genlerinin %95.3 Ankarann Trkiye ehri olduunu iaretlemiler. Bu hususta unu kartabiliriz ki Kazak genlerinin corafik bilgilerinin yeterli olduu grlmtr. Hipotezimize gre Tablo 10da genler ehir ve lke eletirilmesini doru cevaplayabildii iin hipotezimiz pozitif olarak kabul edilmitir. Tablo 11de Kazak genlerinin sadece %35.5i Apollon Tapnann Trkiyede olduunu bilmiler. rencilerin ounluu, dier lkelerin tatil ve tarihi yerlerini daha ok bildii tespit edilmitir. Tablo 11de tarihi yerlerin hangi lkeye ait olduu doru bilindii iin hipotez pozitif olarak kabul edilmitir. Aratrmamza katlan Kazaklarn en ok gitmek istedikleri tatil yeri Paris (%34.9) olduu grlmektedir. kinci srada Burabay (% 12.2) ve nc srada Antalya (%10.5) olduunu grmekteyiz. Son zamanlar Antalyaya tatile gitmek bir moda haline gelmitir ve zaman getike daha da yaygnlayordur. Bunun nedeni Trkiyeyi bir masal lke olarak algladklarn da gsterebiliriz. Kendi lkesine gitmek isteyenlerle Antalyaya gitmek isteyenlerin arasnda fazla fark olmadn grmekteyiz. Tablo 12de Kazak genleri tatil yeri seiminde Antalyay ilk e kattklar iin H 1 hipotezimiz pozitif kabul edilmitir. Devletleri sfatlarla tanmlamadaki cevaplara gre; Kazak Osmanl mparatorluu ilk nce Sava, sonra Cesur ve Geleneklerine ve Treye Bal (Tablo 19) olarak grdkleri anlalmaktadr. Bunun sebebi de tarih kitaplarnda okutulan kaynaklara dayanmaktadr. Dier yandan eski tarih kitaplarnda Osmanl mparatorluunu vahi, acmasz olarak gsterildii sk sk rastlanmaktadr. Yeni baslm kitaplarda ise, zellikle Kazak dilindeki tarih kitaplarnda Osmanl mparatorluu daha olumlu gsterilmektedir. Bu

109

nedenle Osmanl mparatorluunun imaj olumlu olduunun kanaatine varmaktayz. Dolaysyla H Bir toplumu ve
1

hipotezi geerli olup, Devletleri sfatlarla objektif bir ekilde tanmak,

aklama pozitif kabul edilmitir. bireylerini deerlendirmek ve onlar hakknda bir nyargda bulunmak kolay deildir. nk, bu konuda izlenilen yol, tutum ve kullanlan yntem greceli olabilir.Okul ve ders kitaplarnn, eitimde ok gl etkilerinin olduu bilinen ve genel olarak kabul edilen bir grtr. Bu aratrma sonucuna gre Kazak genleri Trkiye hakknda Tarih ve Ders kitaplarndan, ikinci srada ise Televizyondan tand anlalmaktadr. (Tablo 20) rneklemin Kazak genlerinin Trklere kar en kuvvetli duygularndan ilki Sempati olduu grlmektedir (Tablo 21). Bu da Trklerin olumlu bir imaja sahip olduklarn gstermektedir. kinci srada ise Hibir ey Hissetmiyorum cevab gelmektedir. Bunun nedenini de ounun Trklerle yz yze pek gelmediklerini ve tam olarak ne hissettikleri konusunda emin olamadklarndan kaynaklanabilir. Bu soruda Kazak genlerinin gznde Trk kelimesi olumlu karlandndan dolay H 1 hipotezimiz kabul edilmitir. rneklemde, Kazakistanda Trkiye ve Trk kelimesinin neyi artryor sorusuna ncelikle olarak Gzel Tatil yerlerini iaretlemilerdir. Trkiyenin incileri Antalya ve Bodrum gibi tatil yerlerini Kazakistanda hemen hemen herkes bilmektedir. Bu da olumlu imaj yaratlmasna sebep olmutur. kinci srada ise Camiler iaretlenmitir. Kazakistan Sovyet Dneminde Dinden uzak tutulmas nedeniyle Kazak halknn Dine son dnemlerde ar ilgi gsterdiklerini grebilmekteyiz. Trkiye ise bu bakmdan byk karde gibi alglanabilmektedir. nc ve drdnc srada ise Geni ve aydnlk sokaklar ve Lezzetli yemekler (Tablo 22) iaretlenmitir. Bu da Trkiye imajn olumlu etkilemektedir. Bylelikle H 1 hipotezimiz uygun grlerek kabul edilmitir.

110

3.1.3. Ekonomik Bulgulara Ynelik Yorumlar Aratrmamzn bulgularna gre Kazak genlerinin rn lke eletirmesinde lker rnnn Trk mal olduunu bilmilerdir. Ankete cevap verenlerin %89.0u doru cevaplamlardr. lker markasnn Trkiyedeki gibi olmasa da yine de ok tannan bir markadr. Bu kadar iyi bilmelerinin sebebi ise Kazakistanda lker markasnn ok yaygn olduudur.(Tablo 13) rnekleme ilikin lke rnlerinin tercihi sorusunda ise Kazak genleri ilk sraya Alman mallarn koymaktadr. Trk mallar ise ikinci tercihleridir (Tablo 14). SSCB dalmasndan sonra Trkiye hem yakn, hem de ucuz ve kaliteli mallar sunabilme asndan uygun bir lke olduu iin Kazakistanllar ve dier Orta Asya lkelerin halk ilk zamanlarda bavul ticareti yapmaya balamtr. Kazakistan piyasas Trk mallaryla dolup tamakta olmasna ramen Kazak genlerinin Trk mallarn halen tercih etmeleri Trkiye imaj asndan olumlu olarak alglayabiliriz. rn tercihinin ilk nedeni bakmndan ankete katlanlarn %74.4 (512 kii) daha kaliteli, %15.1i (104 kii) daha estetik, %7si (48 kii) daha uzun garantili, %2.9u (20 kii) daha ucuz, %0.6s (4 kii) servisi daha iyi rnleri tercih ettiini sylemitir.(Tablo 15). rneklemin Kazak genlerinin en ok kulland Trk mallarnn banda tekstil rnleri %73.3(504 kii), ikinci srada temizlik malzemeleri %11.6s(80 kii), nc srada ise krtasiye malzemeleri %4.7si (32 kii) gelmektedir(Tablo 16). Bu da Kazak halknn Trk mallarna lml bakt ve gnlk hayatta sk sk kullandn gstermektedir. Bylece Kazak genlerinin turizmi, tarihi yerlerini, rn tercihi ve kalitesini doru cevapladklar iin ekonomik imajn pozitif olduu beklentisi verebilir. H 1 hipotezi sonucunda Kazak genleri Trk mallarn bildikleri iin hipotezimiz uygun grlm ve Tablo 13 kabul edilmitir.

111

3.1.4. NERLER SSCBnin dalmasndan ve Kazakistann bamszln kazanmasndan 10 yldan fazla bir srenin gemesine youn ekonomik ilikilere, insan hareketliliine, devlet ve sivil toplum kurulular dzeyinde kltrel alanda dzenlenen faaliyetlere ramen halen iki lkenin halklar birbirlerini iyi tanmadklar ortadadr. Trk Cumhuriyeti kurduu ilikilerin zellikle ilk yllarnda Kazakistan halknn Sovyet dneminde Trkiye kart propagandann maruz kaldn gz nnde bulundurmamtr. Sovyet dneminde zellikle eitim ve basn yayn yoluyla Trkiye hakknda olumsuz propagandann etkilerinin bir gnde yok olmas mmkn deildir. Bu etkiler halen de srmekte, Rusyann kltrel etkisinden dolay Trk Dnyasndaki Trkiyenin imaj zarar grmeye devam etmektedir. Ancak toplum bilinci de deimeye devam etmektedir. Sovyetler Birlii yklrken yeanan bilin buhran bu anlamda Trkiye imajnn dzelmesi bakmndan nemli bir frsat yaratm, Trkiye ile ilgili birok olumsuz nyarg ve bilgi bu dnemde yok olmu veya sarslmtr. Daha sonraki srete yeni dnemin getirdii yeni alglamalar ortaya kmaya balam, ilikilerin gelimesiyle paralel olarak Trkiye hakkndaki bilgi ak nemli lde genilemitir. Rusya etkisi bir tarafa, yeni dnemde Trkiye imajn olumsuz olarak etkileyen balca etken, Kazakistana almaya giden kimi ii ve iadamlarnn olumsuz davranlar olmutur. Dier taraftan Trk ii ve iadamlarnn kimi Kazakistanllardan ve devlet grevlilerinden grdkleri muamele sz konusu Trklerin gznde Kazakistan ve Kazak imajn da olumsuz etkileyebilmektedir. Bu karlkl olumsuzluun dorudan engellenmesi mmkn gibi grnmese de, halklarn birbirinin kltrn, sanatn ve tarihini yakndan tanmalar uzun vadede olumsuz imajlarn yerine olumlu imajlarn yer almasna yol at bilinmektedir. Trkiye Trk Cumhuriyetleri ile arasnda olan kltrel alandaki almalara yksek miktarda bteler ayrmtr. Fakat konferans ve gezilerin

112

yan sra paralarn daha ok karlkl tercme, yayn, film yapm ve gsterimi gibi faaliyetlere harcanmas daha yararl olabilir. Kltrel alandaki faaliyetleri daha yararl klmak asndan aadaki faaliyetlere zel nemin verilmesi gerektiini dnyorum: 1. Blgede Trk kanallarnn(TRT) yayn yapyor olmas Trkiyenin blgede tantm asndan byk bir nem tamaktadr. Ancak yayn dilinin Trke olmas yaplan yayn anlalmaz klmaktadr. Televizyon yaynnn Trke dilinde olmas yerine Kazaka, Krgzca gibi yerel diller yahut ta blgenin ortak dili olan Rusa dilinde yaplmas veya bu dillerde altyazl olarak yaplmas halinde Trkiyenin blgede televizyon yaynyla kendi imajn oluturmas daha kolay olacaktr. 2. Asmal Konak, Deli Yrek, Zerda, Berivan gibi birok Trk dizisinin Kazak diline evrilip Kazakistanda yerel televizyon kanallarnda yaynlanmas ok ksa bir srede Trkiyenin Kazakistana kendisini tantmasnda nemli bir rol oynad. Bunun gibi Trk televizyon dizilerinin ve Trk sinema filmlerinin Kazakistanda Kazakaya evrilerek gsterimi Trkiyenin tannmas asndan daha faydal olacaktr. 3. Kazakistanda devlet destekli Trke dil kurslarnn almas hatta Ankara niversitesi TMER gibi dil eitim kurulularnn Kazakistanda ube amas Kazaklarn Trk dilini ve Trk kltrn renmesine katkda bulunabilir. 4. Kazakistanl turistler her yl Trkiyeye daha sk gelmeye balamtr. Bu nedenle Kazakistandaki turistik acentelerin Trkiyeyi sadece Antalya, Bodrum gibi tatil yerlerini deil, ayn zamanda Kapadokya, anakkale gibi tarihi yerlerini de tantmas asndan almalar yapmas faydal olurdu. 5. Trk edebiyatnn deerli ada yazarlar Murathan Mungan, Orhan Pamuk gibi dnya edebiyatna nemli eserler salam kiilerin, yine dnya dillerinden bir ouna eserlerinin evrildii Yunus Emre, Karacaolan gibi airlerin kitaplarnn Kazakaya evrilerek gerek Trkiyenin gemiini gerekse gnmzdeki Trkiyeyi Kazak Halknn daha yakndan tanmas ve Trkiyeyi doru deerlendirmesinde yararl olabilir.

113

SONU Kazak atasznde de denildii gibi yryen insan yolun hakkndan gelir, bugnk Kazakistan Cumhuriyet bamszlk yolunda verilen uzun bir mcadelenin sonunda domutur. Bilhassa lkenin son yllar ok sayda karklk ve zorluklarla gemitir. Ancak Kazakistan demokratik ve ak toplumuyla bamsz bir devlet olarak yeni yola emin admlarla girmektedir. Uzunca bir sre Rus smrs altnda kalan Kazaklar, hr, mstakil, cesur manalarna gelen adlarnn hakkn vermiler, bamszlk mcadelesini

kazanmlardr. Bamszlnn ardndan arlk ve Sovyet idaresi dneminde geri kalml telafi etme yoluna giren Kazakistan, bata Trkiye olmak zere pek ok dnya lkesi ile ilikiler ierisine girmitir. Kltrel yozlamann ise z kltrlerine ve manevi deerlerine sarlmak suretiyle gidermeye almlardr. Kazakistanda birbirini takip eden siyasi reformlar sonucunda kendine zg demokratik bir sistem oluturulmutur. Devlet yapsnn esasnda, ortak devlet iktidarnn yaama, yrtme ve yarg dallarnda ayrlk ilkesine bal olmas tasdik edilmitir. stelik devlet bakan ve temsil organlarnn genel seim uygulamasna geii gerekletirilmitir. ok partili sistemin olumasna balang tekil eden siyasi eitlilik kanunen kabul edilmitir. Trkiye ile karde cumhuriyet Kazakistan gerek ikili ilikileri de, gerekse uluslar aras ilikilerde ortak hareket etmektedir. Bilhassa iki lke arasndaki ekonomik ilikiler olduka dzeylidir. Trkiye Cumhuriyeti, Kazakistana en ok yatrm yapan lkeler arasnda ilk sraya girmektedir. Bu nedenle Kazakistan halknn Trkiye hakknda olumlu dnmesi ve Trklere kar olumlu davranmalar iki lke asndan da faydal olacaktr. Bunu

salamak iin Trklerin kendilerini iyi ynden gstermeleri tavsiye edilebilir. Tabi Kazakistana giden ve gidecek olan iiler, i adamlar ve turistler Kazakistann eskiden Trklerin hakknda neredeyse hibir ey bilmemeleri ve demir perdeden dolay pek olumlu bakmadklarn da unutmamaldrlar. Kazakistan halk son 1015 yl ierisinde Trkleri tanmaya baladlar ve ilk giden Trklerin pek olumlu iz braktklarn da syleyemeyiz. Buna ramen, aratrmamzda grdmz gibi u anda Kazak halknn Trklere olumlu yaklatklarn grebilmekteyiz. Daha nce Kazakistanda, Gney Kazakistan arlkl olmak zere, yaplan bir aratrmada (Yerbol Zeydullaev, Yksek Lisans tezi, Kazakistan ve Trkiyenin karlatrmal maj) Trklerin olumsuz bir imaja sahip olduklar tespit edilmitir. Bizim aratrmamzda ise arlk Bat Kazakistana verilmitir. Bunun nedeni de byk Trk inat firmalarnn bu blgede younlukla faaliyet gstermesi ve bu blgedeki halkn Trk i adamlaryla, Trk iileriyle her gn diyalog ierisinde bulunduklardr. Hatta 2006 ylnda 21 Ekim tarihinde byk petrol irketi Tengiz antiyesinde Trk ve Kazak iiler arasnda bir kavga meydana gelmitir. Bu da Bat Kazakistanda, yani Tengiz irketinin bulunduu blge, Trklerin olumsuz bir imaja sahip olduklarn dndrebilirdi. Fakat aratrmamzda grdmz gibi Trklerin olumlu bir imaja sahip olduklarnn kanaatine varmaktayz. Bunun nedeni olarak da rneklemin Kazak dilinde eitim gren genlerin arasnda yapld dnlebilir. Ama imajn deiken bir nesne olduunu gz nnde bulundurursak, bu blgedeki Trk iadamlarnn ve iilerin sahip olduklar bu pozitif imaj ellerinde tutmalar iin daha dikkatli ve dnceli olmalar gerekmektedir.

KAYNAKA

Resmi Belge ve Raporlar Babakanlk Devlet Arivi, (2001), Babakanlk Devlet Arivi: Name-i Hmayun Defterleri, Ankara Doklad Agenstva Respubliki Kazahstan Po Statistike, (2004), Almat Kazakistan Cumhuriyeti Genel Bilgi, (2003), Kazakistan Cumhuriyeti Bykelilii, Ankara

Kitaplar Amanjolov, Altay, (1994), Ortak asil miras, Karadeniz Teknik niversitesi,

Kafkasya ve Orta Asya lkeleri Uygulama ve Aratrma Merkezi, Trabzon. Atalay, brahim, (2001), Lise Corafya Ders Kitab, stanbul, nklap Yaynlar Avcolu, Doan (1982), Trklerin Tarihi, Cilt:V, stanbul, Tekin Yaynevi Balka, Eda., Ataman, Bora.,(2005) Trkiyenin Yurtd Tantmnda fark yaratmak Trk info Projesi ve Tantm Stratejileri, nternational Communication Symposium, Bikek Budak, Feyzullah, (2003), Altaydaki yreim: Macan Cumabaya cevap, Ankara, Yeni Avrasya yaynlar Berger, John., (1996) Grme Biimleri stanbul: Metis Yaynlar Kneller George F., Existentialism and education, New York, John Wiley and Sons, 1978 Grn, Kmuran (1984), Trkler ve Trk Devletleri Tarihi, Ankara, Bilgi yaynevi nceolu, Metin, (2000), Tutum, Alg, letiim, Ankara, Elips Kitap

Kafesolu, brahim, (1984), Tarihte Trk ad, Ankara, Bilgi Yaynevi Kozbayev, Mana (1997), The History of Kazakhstan, Almat, Bilim Akademisi Yaynlar Kramer, Heinz, (2000), A Changing Turkey: The Challenge to Europe and the United States, Washington DC: Brookings Institution Press Kumkale, Tamer, (1997), Tarihten Gnmze Trk Rus likileri, stanbul, rfan Yaynlar Kukumbayev, (2002), Tsentralnaya Aziya na Putyah ntegratsiyi: Geopolitika, Etninost, Bezopasnost, Almat, Kazakstan Yaynevi Freedman J.L., Sears D.O., Carlsmith J.M., (1998), Sosyal Psikoloji, stanbul, mge Kitabevi Yaynlar Linton, Ralph, (1945), Culture sequences in Madagascar, Studies in the Anthropology of Oceania and Asia, in memory of Roland Barrage Dixon, Cambridge, Peabody Museum. Mucuk, (1990), smet, Pazarlama lkeleri, 5.Basm, stanbul, Der Yaynlar Mutlu, Erol, (1998), letiim Szl, Ankara, ARK- Bilim ve Sanat Yaynlar Nazarbayev, Nursultan, (1992), zgrlk ve Demokrasi Yolunda, stanbul, Hotama Kltr Yaynlar Nazarbayev, Nursultan, 1996, Na Poroge 21 Veka, Almat, ner Yaynevi Saray, Mehmet, (1990), Rus gali Devrinde Osmanl Devleti le Trkistan Hanlklar Arasndaki Siyasi Mnasebetleri (1775-1875) Osmanl Tarihi 16001920, stanbul, EF Yaynlar Tezcan, Mahmut, (1993), Kltr ve Kiilik, (Psikolojik Antropoloji), Ankara, Ankara niversitesi Yaynlar

Tokaev, Kasmcomart, (1998), Pod stjagom nezavisimosti. Ocherki o vneshnej politike Kazahstana, Almaty, Bilim Tokayev, Kasmcomart, (2000), Vnenyaya Politika Kazahstana v Usloviyah Globalizatsiyi, Almat, AO Sak Tolung, Ahmet, (1999), Turizm Olgusu ve Trk Turizmi, Ankara, A.. LEF Reklam Atlyesi

Ansiklopediler: Ana Britanica Genel Kltr Ansiklopedisi, (1993), Ana Yaynlar. A.. Encylopaedia, Inc.Chicogo (1993), stanbul Byk Larousse Szlk ve Ansiklopedisi, (1993), Cilt 1, stanbul, Interpress Basn ve Yaynclk, A..

Tezler: Fazlolu, kran, Modern Msr Romannda Trk maj (1798-1914), Doktora Tezi, Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Temel slm Bilimleri Anabilim Dal Arap Dili ve Belgat Bilim Dal, stanbul, 2001. Makaskesen, Kurtulu, Trk Futbolunda Almana Bak, Lisans Bitirme Tezi, Marmara niversitesi, letiim Fakltesi Gazetecilik Blm, stanbul, 2003 Popesku, Mariana, Moldovada Trkiye ve Trk maj, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, 2005 Somuncuolu, Anar, Rus Toplumunda Deien Sre erisinde Deien Trk Alglamas, yaynlanmam alma, ASAM, 2001

Zeynullayev, Erbol, Kazakistan ve Trkiye'nin karlatrmal imaj: niversite rencilerine ynelik ampirik bir aratirma, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara, Ankara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits, 2006 Makaleler: Abazov, Rafis, Practice of Foreign Policy Making: Formation of Post-Soviet Politics of Kazakhstan, Kyrgyzstan, and Uzbekistan, Final Repor, 1998, http://www.nato.int/acad/fellow/96-98/abasov.pdf. http://www.istanbul.edu.tr/edebiyat/edebiyat/dekanlik/arastirma_merkezleri/avrasya_ arkeoloji_enstitusu.htm Aras, B., Turkeys Policy in the Former Soviet South, Turkish Studies, Cilt 1, Say 1, 2000 Asanbayev, M. Kurdskiy Vopros Kak Obyekt Mejdunarodnogo Prava, Yevraziyskoye Soobestvo, No. 3 (39), 2002 Bekbolatov, Jetpisbay, Kazakstan-Trkiya: liktin lki Sr, Halk Kenesi, No.23, 18 Nisan 1991 Berdibay, Rahmankul, Baykaldan Balkana, Bilig Yayinlari, Ankara, 1996 Beybolatov, T.A. Kurdskaya Voyna kak nstument Geopolitieskoy gr, Sayasat, No.12, 1999 Bilge, Suat, Bamsz Devletler Topluluu ve Trkiye, Avrasya Etdleri, Cilt 1, Say 4, K 1995 Hovratovi, V., Retsept Stabilnosti, zvestiya, 9 Mart 1991. gr, Tlay, Patent Marka ve Endstriyel Tasarm, Yeni pek Yolu Dergisi, Konya Ticaret Odas Yaynlar, Yl:14, Say:161, Aralk, 2001 Mirzoyev, Kurd i Kurdistan, Yevraziyskoe Soobestvo, No.3 (39), 2002

Murtaza, erhan Atatrik. Ulttk Ruh: Mermer Tenizinde Tugan Oylar, Egemen Kazakstan, No.202, 14 Ekim 1998 Nadir Nadirov, M, Kurd-Kazahstants, Almat, 2003 Nursultan Nazarbayev Trik Respublikasnn Ministrin Kabldad, Sotsialistik Kazakstan, 7 Aralk 1990 Nogayeva, Ainur, Kazakistanda Seim, Cumhuriyet-Strateji, Say 164, 20 Austos 2007 ni, Ziya, Turkey and Post-Soviet States: Potential and Limits of Regional Power Influence, Middle East Review of International Affairs, Cilt 5, Say 2, Haziran 2000 http://meria.idc.ac.il/journal/2001/issue2/jv5n2a6.html Satpayev, Dosm, Budet li v Turtsiyi Snova Moden Tsvet Haki?, Delovaya Nedelya, No.27, 19 Temmuz 1996 Smayl, Ercuman, stanbul Kurltay: Ingaylasudan Ikpaldasuga, Egemen Kazakstan, No.81, 25 Nisan 1997 Sotrudniestvo-Na Stabilnuyu i Dolgosronuyu Osnovu, Kazahstanskaya Pravda, 2 Ekim 1991 Soysal, smail, letiim nklab ve Milli Kltr, Erdem Dergisi, 1(1), 1976 Tokayev, Kasmjomart, Vnenyaya Politika Kazahstana: Prioritet i Zadai, Kazahstanskaya Pravda, No.171, 22 Ekim 1994 Trkiya nvestitsiyas hem deologiyas Neni Kzdeydi?, Trkistan, 29 Austos 2002 Trkiya men Armeniya Arasndag Tytkil, Trkistan, 29 Eyll 2001 Yuanin, Uan, Trkiyann Til Jazu Reformas, Agayn, No.1, 2000

ANKET 1. Cinsiyetiniz: Erkek () 2. Yanz: .. Kadn () 3. Uyruunuz:

4. Doum Yeriniz: 5. Eitim grdnz kurum:.. 6. Yaadnz Yer: ehir() Ky () Dier ()

7. Trkiyeyi Ziyaret Ettiniz mi ? Cevabnz evet ise kal sreniz 1 ) Evet () 2 ) Hayr () 3 ) Sre . 8. Trkiyeyi ziyaret ettiyseniz ziyaretinizin amac neydi. Ticari () Turistik () Eitim () () Akraba veya Arkada ziyareti () Dier () 9. Aadaki ehirlerin hangi lkeye ait olduunu belirleyerek lke karsna yaznz. 1) Beyaz Rusya 2) Romanya 3) Grcistan 4) Kazakistan 5) Trkiye 6) Msr () Tiflis () Astana () Kahire () Minsk () Buharest () Ankara

10. Aadaki lkelerle turistik yerleri eletiriniz. (lke karsna yaznz) 1) Krgzistan 2) Trkiye 3) spanya 4) Kazakistan 5) Msr 6) Fransa () Sfenks () Eyfel Kulesi () Issk Gl () Apollon Tapna () Medeu () Endls

11. Gitmek istediiniz tatil yerlerini nem srasna gre belirtiniz. (en ok tercih ettiinize 1, ikinci derecedeki tercihinize 2 eklinde doldurunuz.) 1) 2) 3) Burabay () Soi () Antalya ()

4) 5) 6) 7) 8)

Odessa () Himalaya Dalar () Paris () Londra () Rio de Janeyro ()

12. Aadaki rnler hangi lkeye aittir. ? rn, lke eletirmesi yapnz. 1) Samsung 2) Gorizont 3) Panasonic 4) Rahat 5) lker 6) Bosch 7) Alfa Kazakistan.. talya.. Beyaz Rusya.. Trkiye.. Almanya.. Japonya.. Kore.

13. Aadaki hangi lkelerin rnlerini tercih edersiniz? n nem srasna gre sralaynz. (parantez iinde 1; 2; 3olarak belirtiniz.) 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) Rusya () Trkiye () ran () Kazakistan () in () Kore () Almanya () zbekistan () Hindistan ()

14. rn tercih nedeniniz aadakilerden hangisidir? lk ncelie gre sralaynz. 1) 2) 3) 4) 5) 6) Daha kaliteli Daha estetik Daha ucuz Servisi daha iyi Daha kolay bulunabilir Daha uzun garantili

15. En ok kullandnz Trk mallar nelerdir? tanesini ncelik srasna gre sralaynz. 1) 2) 3) 4) 5) Temizlik malzemeleri () Krtasiye () Tekstil rnleri () Hediyelik eya () Gda rnleri ()

6) 7) 8) 9) 10)

Elektronik eya () Mobilya () Oto yedek para () naat Malzemeleri () Dier (..)

16. Aadaki lkelerin hangilerinin rnleri daha kalitelidir? 3 tanesini kalitesine gre sralaynz. 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) Rusya () Trkiye () ran () Kazakistan () in () Kore () Almanya () zbekistan () Hindistan ()

17. Her lkenin karsna en az 5 uygun sfat seerek koyunuz. 1-Cahil 2-Zeki 3-Pis 4-Geleneklerine ve treye bal 5-Saygl 6-Ask Suratl 7-kiye ve elenceye dkn 8-Acmasz 9-Vahi 10-Kaba 11-Misafirperver 12-Drst 13-Gler Yzl 14-Dnceli 15-alkan 16-irkin 17-Modern 18-Samimi 19-Agresif 20-Smrc 21-Cmert 22-Sabrl 23-Vatansever 24-nat 25-Yaratc 26-Cana yakn 27-yi 28-Kibar 29-Dindar 30-Kapal 31-Kan dken 32-Sempatik 33-Tembel 34-Fanatik 35-Kat 36-Milliyeti 37-Barl 38-ntikamc 39-Barbar 40--Gvenilir 41-Salak 42-Sava 43-Kendine Hakim 44-Tedbirli 45-Terbiyeli 46-Cesur 47-akac 48-Dost 49-Dier.

Rusya(Rus) Arabistan(Arap) Kazakistan(Kazak) Ukrayna(Ukraynal) Yunanistan(Yunan) zbekistan(zbek) talya(talyan) Trkiye(Trk) in(inli) Japonya(Japon) 18. Aadaki devletleri 17. sorudaki kelimelerle tanmlaynz. Her devlet ad karsna en uygun bulduunuz er kelimeyi yaznz. Rus mparatorluu Sovyetler Birlii Rusya Federasyonu Pers mparatorluu ran Osmanl mparatorluu Trkiye Cumhuriyeti Kazak Hanl Cengiz Han mparatorluu Moolistan in mparatorluu in Halk Cumhuriyeti.. 19. Trkiyeyi ve Trkleri en ok hangi kaynaklardan rendiniz? nem srasna gre sralaynz. 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) Tarih ders kitaplar () Byklerin Anlattklar () nternet () Televizyon () Arkadalar () Gazete ve dergiler () Ziyaret ederek ()

20. Trklere kar en kuvvetli duygunuz nedir? 1) Korku () 2) Sempati () 3) Sevgi () 4) Nefret () 5) phe () 6) Gvensizlik ()

7) Hayranlk () 8) Hibir ey hissetmiyorum () 9) Dier () 21. Trkiye kelimesi size neyi artryor? Sizin iin e anlaml kavramlar seerek 5 tanesini nem srasna gre sralaynz. Savalar () Gzel tatil yerleri () Geni ve aydnlk sokaklar () Sultanlar () Haremler () Gvenlik () Huzur () Tehlike () Fanatizm () Misafirperverlik () Lezzetli yemekler () Kavgalar () Depremler () Yardm sever insanlar () Doa () Fakir nsanlar () alvar () Deniz () Yksek Binalar () araf () pl sokaklar () Pazarlk () Camiler () Yasaklar () Mafya () Medeniyet () Elence () Katliam () Cinayetler () Gbek dans () Tarihi yerler () Trafik kazalar () ukurlu yollar () Kebap () Rak () Dilenciler () Tarkan () Fuhu () Dier (.) 22. Aadaki eserlerle lkeleri eletiriniz. 1) Krgzistan 2) ran 3) Kazakistan 4) Rusya 5) Trkiye 6) zbekistan () Abay Yolu () Sava ve Bar () Nevai () Manas () ehname () alkuu Teekkr Ederim!!!


1. : () () 3. : 2.: 4. :

5. : 6. : (), (), () 7. - ? , ? (), () 8. , ? .(), . (), . (), . (), . p (), . () 9. ? 1) 2) 3. 4) 5) 6. () () () () () ()

10. 1) 2) 3) 4) 5) 6) () () () () () ()

11. ?( , .. -, ..) 1) () 2) () 3) () 4) () 5) () 6) () 7) () 8) () 12. - 1) ...............

2) 3) 4) 5) 6) 7)

.................. ................ .................. ................ .................. ...................

13. ?( , ..-,, - ..) 1) () 3) () 5) () 7) () 9) () 2) () 4) () 6) () 8) ()

14. ? 3 . 1) () 2) () 5) () 3) () 4) () 6) ()

15. ? 1) () 3) () 5) () 7) () 9) () 2) () 4) () 6) () 8) () 10) ...()

16. ?( 3 ) 1) () 3) () 5) () 7) () 9) () 2) () 4) () 6) () 8) ()

17. 5

 ....()

() ()...... () () () () () () () () 18. 17 . 3 . ....................................................................................................

............................................................................................................................. ........................................................................................................................... . . . .. . . ..

19. ? 1) () 2) () 3) () 4) () 5) () 6) () 7) () 20. ? 1) () 2) () 3) () 7) () 9) ....() 4) () 5) () 6) () 8) ()

21. ""? 5 . () () () () () () () ()

() () () () () () () () () () () () () () () ......()

() () , () () () () () () () () () () () () ()

22. , . 1) 2) 3) 4) 5) 6) () () () () () () -

!!!

Guldariga Nogayeva, Kazakistanda Trkiye ve Trk maj, Yksek Lisans Tezi, Danman: Prof. Dr. Metin KAZANCI, 113 s.

zet
maj bir sebep sonu ilikisi iinde grlebilir. Sebep yada sebepler bilinli ve planl tantma ve etkileme faaliyetleri ile zaman iinde akan (spontane) yaam pratiklerinin brakt imgelem sonulardr. Pozitif ya da negatif olabilir ve zaman iinde deiim gsterebilir. Bu nedenle imaj: nsanlarn herhangi bir ey hakknda dardan verilen uyarmlar sonucu zihinlerinde oluturduu bir grnm ya da grnmlerle btnlemi bir fikir ya da fikirler btndr. Bu almada Kazakistandaki Trkiye ve Trkler imaj incelenmitir. Aratrmann temel amac Kazakistanda Trkiye ve Trklerin mevcut imajn tespit etmektir. Bu amala aratrmann birinci, yani teorik ksmnda literatr taramas yaplarak Kazakistanda Trkiyeyi ve Trkleri yazl kaynaklarda nasl deerlendirdikleri saptanmaya allmtr. Aratrmann ikinci ksmn oluturan ampirik almada ise, Kazakistan genleri aratrmann rneklemine dahil edilmitir. Kazakistanda yaplan anketler sonucunda ortaya kan veriler aracl ile Kazaklarn Trklere kar tutumu ve yaklam saptanmaya allmtr. Anket uygulamas sonucunda elde edilen sonular kikare analizi ve apraz tablolar yntemi uygulamas sonucunda ayrntl bir ekilde deerlendirilmitir.

Guldariga Nogayeva, Turkey and the Turkish Image in Kazakhstan, Masters Thesis, Advisor: Prof. Dr. Metin KAZANCI, p. 113

Summary Image can be perceived in a cause-and-effect relationship. Cause or causes are the results of conscious and planned presentations, influencing actions and simulacrums shaped by life practices flowing in time. They can be positive or negative and they can change in time. Therefore image is an idea or system of ideas that humans create in their minds as a result of external stimulations about anything. In this study, the image of Turkey and Turks in Kazakhstan is examined. The main goal of the research is to discover the present image of Turkey and the Turks in Kazakhstan. Therefore in the first and theoretical part of the research, the literature is scanned in order to find out how Turkey and Turks are evaluated in written sources. In the second and empirical part of the research, the youth of Kazakhstan are included in the exemplification of the research. The data collected from the surveys in Kazakhstan are referred in order to specify Kazakhs behavior and attitude towards Turks. The results of the survey are evaluated in detail with the methods of kikare analyses and cross tables.