TRKE

Yeryznde ortalama 4000 dil konuulmaktadr. Bu diller arasnda en ok konuulanlar spanyolca, ngilizce, Franszca, Rusa ve Trkedir. Trkenin bir dier zellii devlet dili oluudur. Szn ettiimiz 4000 dilden sadece 118i devlet dili olabilmitir. M.. 3. yzylda Hun mparatorluunda kullanlan dil Trke idi. Bu tarih esas alndnda Trkeyi 2300 yldr kullanlan bir dil olarak kabul edebiliriz. Bylece Trke, dnya dilleri arasnda en eski ve kkl olma zelliini de tamaktadr. Trklerin ana yurdu Orta Asyadr. Zaman ierisinde gler yaplm ve Trkler dnyann deiik yerlerine yerlemilerdir. Trkiye dnda Trklerin yerletikleri balca yerler; Yunanistan, Bulgaristan, Makedonya, Moldova, Almanya, Kbrs, Suriye, ran, Azerbaycan, Trkmenistan, zbekistan, Krgzistan, Kazakistan, Tacikistan, in, Asyann kuzeyinde Yakutistan, uvaistan, Bakurdistan, Kafkasyadr. Bu saydmz lkelerde Trke konuulmaktadr.

Trkeyi, bugn on iki milyon kilometrekarelik bir alanda 220 milyon kii konumaktadr. Trke 220 milyon konuanyla dnyada en ok konuulan diller arasnda beinci sradadr. Gncel Trke Szlkte 112.000, Derleme Szlnde 130.000 sz, bilim ve sanat terimleri, deyim ve ataszleriyle birlikte bugn Trke iin 700.000 kelimelik zengin bir sz varlndan bahsedilmektedir.

TRKENN DNYA DLLER ARASINDAK YER Dnya dilleri biim ve kaynaklar bakmndan iki ayr grupta deerlendirilmektedir. Biim Bakmndan Dnya Dilleri: 1.Tek heceli diller: Bu dillerdeki tm szckler tek hecelidir. Szckler cmle ierisinde ek almadan kullanlrlar. Anlam, genellikle szckler zerine yaplan vurgu ve ton deiiklikleri ile belirlenir. ince, Vietnam dili, Bask dili, Himalaya ve Afrika dilleri bu grubun iindedir. incede bir szce farkl biimde yaplan vurgularla 10-15 deiik anlam elde edilebilir. 2.Bitiken diller: Bu dillerde kelime tretilirken genellikle kk deimez. Deimeyen bu kk zerine yapm ve ekim ekleri eklenerek szckler oluturulur. Bu grupta; Trke, Macarca, Moolca gibi diller vardr. 3.Bkml diller: Bu dillerde ekim ve yeni bir szcn tretimi srasnda kk deiiklie urar. Bkml diller kendi aralarnda kk bkml ve gvde bkml olmak zere ikiye ayrlr. Arapa kk bkml, Almanca, Franszca, ngilizce gibi diller de gvde bkml dillerdendir. Kaynaklar Bakmndan Dnya Dilleri: 1.Hint-Avrupa Dil Ailesi: Bu aile biri Avrupada, dieri Asyada olmak zere iki byk kola ayrlr. Bu kollar da kendi iinde baka gruplara ayrlr: Avrupa kolu a.Germen dilleri Almanca Flemenke ngilizce skandinav dilleri b.Roman dilleri Asya kolu a.Sanskrit ve bugnk Hint dilleri b.Farsa c.Ermenice

2
Latince Franszca spanyolca talyanca c. Slav dilleri Rusa Bulgarca Srpa Lehe 2.Sami dil ailesi: Bu ailede; Arapa, branice, Akata dilleri vardr. 3.Bantu dil ailesi: Bu ailede; Orta ve Gney Afrikada konuulan diller vardr. 4.in-Tibet dil ailesi: Asyada kullanlan ince, Tibete, Tayland ve Burma dilleri bu dil ailesini oluturur. 5.Ural-Altay dil ailesi: Bu gruptaki dillerin yaknlk ve benzerlikleri Hint-Avrupa dil ailesindeki dillerin yaknlk ve benzerlii kadar net ortaya konulamamtr. Ancak bu diller yap bakmndan birbirine benzer. Hepsi bitiken dillerdir. Hepsinde belli bir derecede nl uyumu vardr. Sz diziminde szcklerin sralan ayndr. (Trkeye en ok benzeyen dil Moolcadr.) Bu aile iki ana gruba ayrlr. Bu gruplar da kendi ilerinde baka gruplara ayrlr: Ural kolu a.Fin-Ugor dilleri Fince Macarca Ugorca Permce b.Samoyed dilleri Altay kolu a.Trke b.Moolca c.Manu-Tunguz dilleri

YAZI DL OLARAK TRKE Trkenin bulunabilen en eski yazl belgeleri Orhun ve Yenisey ant yazlardr. Orhun yaztlar Gktrk hkmdar Bilge Kaann lmnden sonra olu tarafndan 735 ylnda yaptrlmtr. Bu dneme ait dier iki nemli yazl belge Bilge Kaann kardei Kl Tigine ait ant ile veziri Tonyukuka ait anttr. Bu yaztlar gnmz Trkesinin gemiini gsteren en nemli belgelerdir. lki 735te yazlan bu antlarda devlet dzeni, hkmdarlarda bulunmas gereken zellikler, ahlak kurallar yer almaktadr. Yaztlardaki cmlelere bakldnda tam anlamyla oturmu bir dilin varlndan sz edilebilir. Bu bize Trkenin aslnda daha eski yllardan beri kullanldn ve gelitirildiini de gstermektedir. Nitekim 5. yzyla ait kse kenarlarnda Trke yazlara rastlanmtr. Elimizdeki kesin bilgilere bakarak Trkeyi 4 ana dneme ayrabiliriz. 1. 8. yzyldan nceki dnem, 2.Eski Trke dnemi; 8. yzyldan 13. yzyla kadar olan dnemdir. Bu dnemde Uygurlar, Uygur alfabesini, Karahanllar da Arap alfabesini kullanmlardr. 3.Osmanl Trkesi dnemi; 13. yzyldan 20. yzyla kadar olan dnemdir. Bu dnemde dilimize Arapa ve Farsa kelimeler youn bir biimde girmitir. 4.Trkiye Trkesi dnemi; 1911 ylndan sonraki milliyetilik akmyla balayan ve gnmze dek sren dnemdir.1928 ylnda yaplan harf devriminden sonra Latin alfabesi kullanlmaya balanmtr.

TRK DL DERS

Biz bu dersimizde konuyu ana balk altnda vermeye alacaz: I. mla ve Sorunlar II. Trkede Genel Anlatm Bozukluklar III. Telaffuz (Syleyi) ve Buna likin Hatalar mla ile ilgili ksa bir tarihe 1928 ylnda kabul edilen Trk alfabesiyle syleyi esas alnm ve syleyie bal bir imla dzeni ngrlmt. Yeni alfabenin kabul edilmesinden ok ksa bir sre sonra Dil Encmeni tarafndan 1929da yaymlanan mla Lgati btn ihtiyalara cevap verebilecek nitelikte deildi. Aradan tam on iki yl getikten sonra Trk Dil Kurumunca 1941 ylnda baslan mla Klavuzu ise Trk imlasnn birok sorununu zmt. 1929 ile 1965 yllar arasnda imla kurallarnn ou hi deimemiti. Ancak 1965te baslan Yeni mla Klavuzunda yaplan baz deiikliklerle o gne kadar oluan gelenek sarslmt. 1982de bir anayasa kuruluu hline getirilen ve yeniden dzenlenen Trk Dil Kurumunun 1985teki mla Klavuzu ise imlamzn geleneklememi, sk sk deitirilmi, tereddtl birok konusuna aklk getirmi, fakat basn yayn organlar tarafndan kabul grmemiti. mla dzeni bir kere altst olduu iin herkes kendine gre bir imla belirlemi, hatta imlaszlk hkm srmeye balamt. Bu arada Kurum dndaki kii ve kurulularca da deiik adlar altnda farkl kurallar esas alan birok imla klavuzu yaymlanmt. Hangi yaynn doru kurallar esas aldn anlamak neredeyse imknsz bir hl almt. Btn bunlar gz nnde bulunduran Trk Dil Kurumu imla kurallarn yeniden gzden geirmeye karar verdi. 1994 ylnda Talim ve Terbiye Kurulu ile i birlii yaplarak imla konusunda youn bir alma balatld. Prof. Dr. Ahmet B. Ercilasunun bakanlnda oluturulan mla Komisyonu, almalarn byk bir hz ve kararllkla devam ettirerek 1996 ylnda mla Klavuzunun geniletilmi ve gzden geirilmi yeni basksn Trk dilinin hizmetine sundu. Bu klavuz o gne kadar yaymlanm klavuzlar iinde kesin kurallaryla, bol rnekli aklayc ifadeleriyle ve uzlamac tutumuyla en istikrarl klavuz olma zelliine sahipti. zellikle dzeltme iaretinin kullanm, ayr ve bitiik yazllar, byk harflerin kullanld yerler, kesme iaretinin kullanm gibi imlamzda sorun tekil eden pek ok husus 1996 mla Klavuzunda ortaya konulan kesin ve ak kurallarla zmlenmitir. 2000 ylnda yeni basks yaplan mla Klavuzunun kurallar blmnde hi deiiklik yaplmam, dizin blm ise geniletilerek yetmi bin kelimeye ulatrlmtr. Bylece bir lde bir dil hastal olan imla karmaasna da aklk getirilmitir. 2005 ylnda yaymlanan Yazm Klavuzunda ise yz on iki bin madde bulunmaktadr. mlann, syleyii byk lde etkiledii herkes tarafndan kabul edilen bir gerektir. Trkeyi gzel konumak kadar imla kurallarna uyarak yazmak da aydn olmann bir gstergesidir. Bu ksa deerlendirmeden sonra nem srasna gre imla ile ilgili sorunlar ksaca rnekleyerek aklamaya alalm.

MLA KURALLARI
SES, HARF VE ALFABE

4
Akcierlerden gelen havann ses yolunda meydana getirdii titreime ses denir. Ses, dili oluturan en kk birimdir. Harf ise sesin yazdaki karldr. Bir dildeki harflerin belirli bir sraya dizilmi btnne alfabe denir. Trk alfabesi, Latin harfleri esas alnarak 1. XI. 1928 gn ve 1353 sayl Trk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakknda Kanun ile kabul edilmitir. Bu kanuna gre, Trk alfabesinde 29 harf bulunmaktadr. SESLER VE SES UYUMLARI Trkede sesler, nller ve nszler olmak zere iki ana gruba ayrlr. nllerin Nitelikleri Ses yolunda herhangi bir engele arpmadan kan seslere nl denir. Trkede sekiz nl vardr: a, e, , i, o, , u, . nller u biimde snflandrlr: A. k yeri ve dilin durumuna gre: 1. Kaln nller: a, , o, u. 2. nce nller: e, i, , . B. Dudaklarn durumuna gre: 1. Dz nller: a, e, , i. 2. Yuvarlak nller: o, , u, . C. Azn aklna gre: 1. Geni nller: a, e, o, . 2. Dar nller: , i, u, . nllerin nitelikleri aadaki izelgede toplu olarak gsterilmitir: Dz Geni a e Dar i Yuvarlak Geni o Dar u

Kaln nce

Uzun nl Kkeni Trke olan kelimelerde uzun nl yoktur. Uzun nl, Arapa ve Farsadan Trkeye giren kelimelerde grlr: air (a:ir), numune (numu:ne), iman (i:man). Bu rneklerde iki noktadan nceki harfin gsterdii ses uzun nldr ve uzun sylenir. Ancak, birok kelimede uzun nl ksalmtr: beyaz, hi, rahat, ruh. Bu rneklerdeki koyu harflerle belirtilen sesler, alndklar dilde uzun olduklar hlde Trkede ksa sylenir. Uzun nll kapal hecelerle biten kelimeler nlyle balayan ek aldklarnda veya yardmc fiillerle kullanldklarnda, ak duruma dnen hecenin nlsndeki uzunluk, ayra ierisindeki syleyite gsterildii gibi ounlukla yeniden ortaya kar: esas / esasen (esa:sen); hayat / hayat (haya:t); kanun / kanuni (ka:nu:ni); ruh / ruhum (ru:hum); usul / usul (usu:l); vicdan / vicdanen (vicda:nen); ahbap olmak (ahba:b olmak), hitap etmek (hita:b etmek). Baz rneklerde bu durumda da ksalma grlr: beyaz / beyaz, can / canm, kitap / kitaba, meydan / meydana gelmek. Uzun nller, genellikle yazda gsterilmez: adalet (ada:let), badem (ba:dem), beraber (bera:ber), idare (ida:re), ifade (ifa:de), iaret (ia:ret), kaide (ka:ide), numune (numu:ne), rica (rica:), air (a:ir), ive (i:ve), ube (u:be), vali (va:li), vefa (vefa:). nlemlerde nlemin iddetini ve hecenin uzunluunu ifade etmek zere iki veya nl yan yana gelebilir: ooh, aaah. Bu tr rneklerde nller ayr ayr deil uzun olarak sylenir.

5
Dzeltme areti Dzeltme iaretinin kullanlaca yerler aada gsterilmitir: 1. Yazllar bir, anlamlar ve okunular ayr olan kelimeleri ayrt etmek iin, okunular uzun olan nllerin zerine konur: adem (yokluk), dem (insan); adet (say), det (gelenek, alkanlk); alem (bayrak), lem (dnya, evren); alim (her eyi bilen), lim (bilgin); ak (eklem kemii), k (vurgun, tutkun); hakim (hikmet sahibi), hkim (yarg); hal (pazar yeri), hl (durum, vaziyet); hala (babann kz kardei), hl (henz); ura (u yer), ra (danma kurulu). UYARI : Katil (< katl = ldrme) ve kadir (< kadr = deer) kelimeleriyle karma olasl olduu hlde katil (ka:til = ldren) ve kadir (< ka:dir = gl) kelimelerinin dzeltme iareti konmadan yazlmas yaygnlamtr. 2. Arapa ve Farsadan dilimize giren birtakm kelime ve eklerle zel adlarda bulunan ince g, k nszlerinden sonra gelen a ve u nlleri zerine konur: dergh, gvur, ordugh, tezgh, yadigr, Nigr; dkkn, hikye, kfir, kt, Hakkri, Kzm, mahkm, mekn, mezkr, skn, skt. 3. Nispet i'sinin belirtme durumu ve iyelik ekiyle karmasn nlemek iin kullanlr. Bylece (Trk) askeri ve asker (okul), (slam) dini ve din (bilgiler), (fizik) ilmi ve ilm (tartmalar), (Atatrk'n) resmi ve resm (kurulular) gibi anlamlar farkl kelimelerin kartrlmas da nlenmi olur. Nispet i'si alan kelimelere Trke ekler getirildiinde dzeltme iareti olduu gibi kalr: millletirmek, milllik, resmletirmek, resmlik. Dzeltme iareti: Dzeltme iaretinin (^) iki grevi vardr: Uzatma ve inceltme. Bu iaretin kullanlaca yerler aada gsterilmitir: DZELTME ARETNN KULLLANILDII YERLER Dzeltme iareti, yalnzca Arapa ve Farsadan dilimize giren kelimelerde kullanlr: 1. Yazllar bir, anlamlar ve okunular farkl olan kelimeleri ayrt etmek iin, okunular uzun olan nllerin zerine konur: ciz (gsz) dem (insan) demiyet (insanlk) det (gelenek) kit (szleen) l (pekiyi) lem (evren) lim (bilgin) m (kr) min (dua sz) raz (belirtiler) k ( tutkun) yan (sekinler) btn (i; gizli) dhi (yaratc gc olan kimse) dhil (i, ieri) fni (lml) ilah (Tanrsal) aciz (gszlk) adem (yokluk) ademiyet (yokluk) adet (say) akit (szleme) ala (kark renkli) alem (bayrak) alim (her eyi bilen) ama (fakat) amin (kimya terimi) araz (belirti) ak (ayak bileindeki kemik) ayan (belli, ak) batn (karn) dahi (bile) dahil (karma) fani (k iddeti) lahi (nazm birimi)

6
hk (toprak) hkim (yarg) hkimane (buyururcasna) hl (durum) hl (henz) hay (utanma) lm (harf) mni (iir tr; engel) nkil (tayan) nr (ate) nzm (dzenleyen) rahm (acyan) sdr (grnen) sri (bulaan) vkf (bilen) vris (miras) vsi (geni) yd (anma) yr (sevgili) zat (kiiye zgn) hak (doru) hakim (her eyi bilen) hakimane (bilgece) hal (pazar yeri) hala (babann kz kardei) haya (er bezi) lam (cam paras) mani (hastalk) nakil (tama) nar (meyve) nazm (manzume) rahim (dl yata) sadr (gs) sari (bir tr giysi) vakf (mlk) varis (damar genilemesi) vasi (miras yneten) yad (yabanc) yar (uurum) zati (zaten)

2. nce g ve k nszlerinden sonra gelen a ve u nllerinin zerine konur: Agh Bargh Bestenigr Cefakr argh Dgh Ekbir Faziletkr Gh Gnahkr Harekt Hicazkr Husumetkr Ibadetgh Ikametgh Iniks Istihkm Itaatkr Kffe Kgir Khin Kkl Kanaatkr Karargh Ktibe Khi Mahkm Mefkre Merzeng Mekk Ahkm bekr Bezirgn Cengver Davetkr Dkkn Erkn Fecrikzip Garazkr Gzergh Hengm Hikye Hkmet hmalkr ltifatkr nkr stinatgh tikf Kfi Kt Khya Kalemkr knun Kse Ktip Ltufkr Makaskr Mekn Meskkt Mekr aikr bekret bigne cilvekr dergh efkr ekl fedakr gvur hakkk hengme hizmetkr hnkr ihtikr imkn irtikp istinkf Kbe kfir kh kin km kp kane kemakn mahkk maks mekkre meskn metrukt azimkr bestekr camekn cretkr dierkm efsunkr fsunkr girizgh hamurkr heveskr hodkm hrmetkr ihtiyatkr iskn isyankr kbus kfur khil kinat kmil kr kif kfi mahkkt malikne merkp meskt mezkr

7
Mikp Mkfaten Mteksif Nazikne Nkl Perestikr Rekt Rk Sazkr Sitayikr Skt Takdirkr Tavizkr Tekml Tevikkr Tvbekr Yadigr Yekn Zekt Zkm Muhafazakr Mkleme Nalekr Nikh Nmayikr Perhizkr rengrenk rzgr sebatkr sitemkr tablakr talimgh tecavzkr tekpu tezgh vefakr yegh zadegn zekvet mjgn msamahakr namazgh niangh ordugh Piekr riayetkr sahtekr sedefkr sultaniyegh tahrikt tamahkr tehditkr teksf tezyifkr veklet yegn zanaatkr ziyankr mkfat mtekmil namuskr nfuzkr pengh rekket riyakr sanatkr segh skn tahripkr tatminkr teklif teksl ticaretgh verimkr yegne zek ziyaretgh

3. Nispet i ()'sinin, belirtme durumu ve iyelik ekleriyle karmas muhtemel olduu durumlarda kullanlr: Aded Avdet Cezr Dhil Ebed Esatir Fer Hk Helal Ihtimal Kadim Kavm Maden Maher Mir Neft Sermest Tahrir Tasvir Tenkid Zat Zihn Ahd beden Cins daim edeb Ezel Fiil harb hikem ll Kalb kesb marib maer Muhammed resm tahin taklid tatbik terkib Zecr amel beer cehennem devr ehl fenn fikr haric hilal ilm kalender keyf Marib merkez nakd sefer tahlil takrib tedric tezyin zeval asker cebr ceviz din elif ferd filiz hayal hiss irs kamer laciverd mahall mill nakl serbest tahmin tarih temsil zahir zifir

Byk nl Uyumu Bir kelimenin birinci hecesinde kaln bir nl (a, , o, u) bulunuyorsa, dier hecelerdeki nller de kaln; ince bir nl (e, i, , ) bulunuyorsa dier hecelerdeki nller de ince olur: adm, az, ayak,

8
boyun, boyunduruk, burun, dalga, dudak, duvak, krlang; beik, bilezik, gelincik, gzlk, zengi, vergi, yzk. Buna byk nl uyumu ad verilir. Byk nl uyumuna aykr baz Trke kelimeler de vardr: anne, dahi, elma, hangi, hani, inanmak, karde, iman. Byk nl uyumu alnt kelimelerde aranmaz: ahenk, badem, ceylan, iroz, dkkn, fidan, gazete, hamsi, kestane, limon, model, niasta, pehlivan, selam, tiyatro, viraj, ziyaret Birleik kelimelerde byk nl uyumu aranmaz: akgz, bilgisayar, ekyat, hanmeli. -gil, -ken, -leyin, -mtrak, -yor ekleri byk nl uyumuna uymaz: akam-leyin, bakla-gil-ler, alr-ken, eki-mtrak, yr-yor. -da (-ta) eki baz kelimelerde byk nl uyumuna uymaz: din-da, gnl-da, meslek-ta, lk-da. -ki aitlik eki byk nl uyumuna uymaz: akamki, yarnki, duvardaki, yoldaki, ondaki, yazdaki, onunki. Byk nl uyumuna girmeyen kelimelere gelen ekler, kalnlk incelik bakmndan son hecenin nlsne uyar: adalet-li, anne-si, karde-lik, meslekta-mz, iman-lk. Son nlleri kaln sradan olmasna karn incelik zellii gsteren baz alnt kelimeler ince nll ekler alr: alkol / alkol, hakikat / hakikati, helak / helakimiz, kabul / kabul, kontrol / kontrol, protokol / protokol, saat / saate, sadakat / sadakatten. Kk nl Uyumu Kk nl uyumu kural iki ynldr: 1. Bir kelimenin ilk hecesinde dz nl (a, e, , i) varsa sonraki hecelerde de dz nl bulunur: anlamak, yanamak, kayk, srmak, lklamak, seslenmek, yelek, bilek, ilek. 2. Bir kelimenin ilk hecesinde yuvarlak nl (o, , u, ) varsa bunu izleyen ilk hecede dar yuvarlak (u, ) veya geni dz (a, e) nl bulunur: boyunduruk, ocuk, odun, yorgunluk, yoklamak, vurmak, yumurta, zlemek, gremek, srmek. Kk nl uyumuna aykr baz Trke kelimeler de vardr: avu, avurt, amur, kabuk, kavuk, kavun, kavur-, kavu-, savur-, yamur. Kk nl uyumu, alnt kelimelerde aranmaz: aktr, alkol, bandrol, daktilo, doktor, horoz, kabul, kitap, konsolos, muzr, mhim, mmin, mzik, profesr, radyo, vakur. Kk nl uyumuna aykr kelimelere getirilen ekler, kelimenin son nlsne uyar: kavun-u, konsolos-lu-u, mmin-lik, mzik-i, yamur-luk. -ki aitlik eki yalnzca birka rnekte kk nl uyumuna uyar: bugnk, dnk, brk. Bu nl dzenleri ve ilk heceyi izleyen nller aadaki izelgede gsterilmitir: a a, (bakar, alr) e e, i (geer, gelir) , a (kl, ksa) i i, e (ilik, ince) O u, a (omuz, oya) , e (l, rdek) U u, a (uzun, uzak) , e (t, rkek)

nl Daralmas (a - , e i) Trkede a, e nls ile biten fiillerin imdiki zaman ekiminde, syleyi ve yazlta da a nlleri , u; e nlleri i, olur: balyor, kanyor, oynuyor, doymuyor; izliyor, diyor, gelmiyor, gzlyor. Birden ok heceli ve a, e nlleri ile biten fiiller, nlyle balayan ek aldklarnda bu fiillerdeki a, e nllerinde syleyite yaygn bir daralma ( ve i'ye dnme) eilimi grlr. Ancak, syleyiteki , i nlleri yazya geirilmez: balayan, yaayacak, atlayarak, saklayal, atmayalm, gelmeyen, izlemeyecek, gitmeyerek, gizleyeli, besleyelim.

9
Buna karlk tek heceli olan demek ve yemek fiillerinde, syleyiteki i nls yazya da geirilir: diyen, diyerek, diyecek, diyelim, diye; yiyen, yiyerek, yiyecek, yiyelim, yiye, yiyince, yiyip. Ancak deyince, deyip szlerindeki e yazlta korunur. nl Dmesi kinci hecesinde dar nl bulunan iki heceli kelimeler nlyle balayan bir ek aldklarnda ikinci hecelerindeki dar nller genellikle der: az / az, aln / aln, bar / bara, barm, beniz / benzi, beyin / beynimiz, boyun / boynu, br / brm, burun / burnu, geniz / genzi, gs / gsn, gnl / gnlnz, karn / karn, oul / olu; evir- / evril-, devir- / devril-. nszlerin Nitelikleri Ses yolunda bir engele arparak kan seslere nsz denir. Dilimizde yirmi bir nsz vardr: b, c, , d, f, g, , h, j, k, l, m, n, p, r, s, , t, v, y, z. nszler ses tellerinin titreime urayp uramamasna gre iki gruba ayrlr: 1. Ses tellerinin titremesiyle oluan nszlere tonlu (yumuak) nszler ad verilir: b, c, d, g, , j, l, m, n, r, v, y, z. 2. Ses telleri titremeden oluan nszlere tonsuz (sert) nszler denir: , f, h, k, p, s, , t. Kkeni Trke olan kelimelerin sonunda b, c, d, g nszleri bulunmaz. Ancak, anlam farkn belirtmek zere ad, od, sac gibi birka kelimenin yazlnda buna uyulmaz: ad (isim), at (binek hayvan); od (ate), ot (bitki); sac (yass demir), sa (kl). Dilimizdeki hac, ad, yd gibi birka rnek dnda, alnt kelimelerde tonsuzlama kuralna uyulmutur: sebep (< sebeb), kitap (< kitab), bent (< bend), cilt (< cild), bant (< band), ett (< etd), metot (< metod), standart (< standard), ahenk (< aheng), hevenk (< aveng), renk (< reng). Bu gibi alntlar nl ile balayan bir ek aldklarnda kelime sonundaki tonsuz nszler tonlular: sebep / sebebi, kitap / kitab, bent / bendi, cilt / cildi, ett / etd, metot / metodu, ahenk / ahengi, hevenk / hevengi, renk / rengi. UYARI : Baz alnt kelimelerde tonlulama (yumuama) olmaz: ahlak / ahlakn, cumhuriyet / cumhuriyete, evrak / evrak, hukuk / hukuku, ittifak / ittifaka, sepet / sepeti, tank / tank, bank / bank. Birden fazla heceli kelimelerin sonunda bulunan p, , t, k nszleri nlyle balayan bir ek aldnda tonlulaarak b, c, d, 'ye dnr: kelep / kelebi; aa / aac, kazan / kazanc; geit / geidi, kanat / kanad; baak / baa, bak / ba, ocuk / ocuu, dudak / duda, durak / dura, uzak / uza. Tek heceli kelimelerin sonunda bulunan p, , t, k nszleri ise iki nl arasnda ounlukla korunur: ak / ak; at / at; ek / eki; et / eti; g / g; ip / ipi; ka / kanc; kk / kk; ok / oku; ot / otu; sa / sa; sap / sap; su / suu; st / st; / . Ancak, tek heceli olduu hlde sonundaki nsz tonlulaan kelimeler de vardr: but / budu, dip / dibi, gk / g, kap / kab, kurt / kurdu, u / ucu, yurt / yurdu. nsz Uyumu Dilimizde tonsuz (sert) nszle biten kelimelere gelen ekler tonsuz (sert) nszle balar: a-t, a-, bak-tm, bas-k, iek-ten, d-kn, ge-tim, ipek-i, se-kin, se-ti, st-. nsz Tremesi (y, v) ki nlnn yan yana bulunduu baz alnt kelimelerde nller arasnda y, v sesleri tremitir: fiyat (< fiat), zayf (< zaif); konservatuvar, laboratuvar, pisuvar, repertuvar, tretuvar, tuval, tuvalet. nsz Dmesi Arapadan dilimize girmi olan ve sonunda ikiz nsz bulunan kelimelerin yaln durumunda nszlerden biri der (nsz tekleir): hak (< hakk), his (< hiss), ret (< redd), zan (< zann), zem (< zemm). Bu tr kelimelere nlyle balayan bir ek geldiinde den nsz ortaya kar: hak, hakka; his, hissimiz; ret, reddi; zan, zannmca; zem, zemmi. n > m Deimesi

10
Trkede kullanlan baz kelimelerdeki b nsznden nce gelen n nsz m'ye dnr: saklamba (< saklanba), dolamba (< dolanba), ambar (< anbar), amber (< anber), cambaz (< canbaz), ember (< enber), kmbet (< gunbed), memba (< menba), mmbit (< munbit), tambur (< tanbur). BAZI KELME VE EKLERN YAZILII Bala Olan da, denin Yazl Bala olan da, de ayr yazlr. Kendisinden nceki kelimenin son nlsne bal olarak nl uyumlarna uyar: Kz da geldi gelini de. Durumu oluna da bildirdi. Sen de mi kardeim? G de olsa. Konuur da konuur. UYARI : Ayr yazlan da, de hibir zaman ta, te biiminde yazlmaz. UYARI : Ya szyle birlikte kullanlan da mutlaka ayr yazlr (ya da). UYARI : Da, de balacn kendisinden nceki kelimeden kesme ile ayrmak yanltr: Aye de geldi (Aye'de geldi deil). UYARI : Da, de balacnn bulunma durumu eki olan -da, -de, -ta, -te ile hibir ilgisi yoktur. Bulunma durumu eki getirildii kelimeye bitiik yazlr: devede (deve-de) kulak, evde (ev-de) kalmak, yolda (yol-da) kalmak, ayakta (ayak-ta) durmak, antada (anta-da) keklik. kide (iki-de) bir ayn sz syleyip durma. Yurtta sulh, cihanda sulh. (Mustafa Kemal Atatrk) Bala Olan kinin Yazl Bala olan ki ayr yazlr: demek ki, kald ki, bilmem ki. Trk dili, dillerin en zenginlerindendir; yeter ki bu dil, uurla ilensin. (Mustafa Kemal Atatrk) Olmaz ki! Byle de yatlmaz ki! (Orhan Veli Kank) Ruen Eref naydn'n "Diyorlar ki" adl eseri ne gzeldir! Gemi zaman olur ki hayali cihan deer. Ki balac, birka rnekte kalplam olduu iin bitiik yazlr: belki, nk, hlbuki, mademki, meerki, oysaki, sanki. Bu rneklerden nk sznde ek ayn zamanda kk nl uyumuna uymutur. phe ve pekitirme greviyle kullanlan ki sz de ayr yazlr: Babam geldi mi ki? Babakan konuacak m ki? Bala Olan ne ... ne ...nin Yazl Bu balacn kullanld cmlelerde fiil olumlu olmaldr: Ne Fransada ne de Almanyada aradn bulabilmiti. Onlar ne arsz ne ylkan ve yrtk glmelidirler; ne de somurtmaldrlar. (Refik Halit Karay) Ne ziraat ne ticaret iin kfi nfus kald. (Falih Rfk Atay) Soru Eki m, mi, mu, mnn Yazl Bu ek geleneklemi olarak ayr yazlr ve kendisinden nceki kelimenin son nlsne bal olarak nl uyumlarna uyar: Kald m? Sen de mi geldin? Olur mu? nsanlk ld m? Soru ekinden sonra gelen ekler, bu eke bitiik olarak yazlr: Verecek misin? Okuyor muyuz? ocuk muyum? Gelecek miydi? Gler misin, alar msn? Bu ek sorudan baka grevlerde kullanldnda da ayr yazlr: Gzel mi gzel! Yamur yad m dar kamayz. UYARI: Vazgemek birleik fiili, mi soru ekiyle birlikte kullanldnda iki ayr biimde yazlabilir: Vaz m getin? Vazgetin mi?

11
Fiil ekimi ile lgili Yazllar Gelecek zaman ekinin nlleri ile zaman ekinden nceki nl, syleyie baklmakszn btn ahslarda a, e ile yazlr: geleceim, gelmeyeceim, gelemeyeceim, geleceiz, gelmeyeceiz, gelemeyeceiz, gelmeyeceksin, gelemeyeceksin; alacam, almayacam, alamayacam, almayacaksn, alamayacaksn; balayacam. Teklik ve okluk 1. kii emir eklerinin nls ile ekten nceki nl, syleyie baklmakszn a, e ile yazlr: balayaym, gelmeyeyim; balayalm, gelmeyelim. stek ekinden nce gelen nl, syleyie baklmakszn a, e ile yazlr: balayasn, balaya, balayasnz, balayalar; gelmeyesin, gelmeye, gelmeyesiniz, gelmeyeler. Mastar Eklerinin Yazl -mak, -mek ile biten mastarlardan sonra -a, -e, -, -i eklerinden biri geldiinde araya y nsz girer: kazanmak-a > kazanma-y-a, aldanmak- > aldanma-y-, sevmek-e > sevme-y-e, grmek-i > grme-y-i. ikenin Yazl ken ayr olarak yazlabildii gibi kelimelere eklenerek de yazlabilir. Bu durumda bandaki i nls der. Getirildii kelimenin nlleri kaln da olsa, bu ekin nls ince kalr: okur-ken (< okur iken), yazar-ken (< yazar iken), alr-ken (< alr iken), uyur-ken (< uyur iken), balar-ken (< balar iken), durmu-ken (< durmu iken), olgun-ken (< olgun iken), durgun-ken (< durgun iken). ken, nlyle biten kelimelere ek olarak getirildiinde bandaki i nls der ve araya y nsz girer: okulday-ken (< okulda iken), yolday-ken (< yolda iken). ilenin Ek Olarak Yazl le ayr olarak yazlabildii gibi kelimelere eklenerek de yazlabilir. Kelimelere eklenerek yazldnda nl uyumlarna uyar. le, nszle biten kelimelere ek olarak getirildiinde i nls der ve bitiik yazlr: bulut-la (bulut ile), iek-le (iek ile), ku-la (ku ile). le, nlyle biten kelimelere ek olarak getirildiinde bandaki i nls der ve araya y nsz girer. Ek, nl uyumlarna uyar: arkada-y-la (arkada ile), anas-y-la, (anas ile), evre-y-le (evre ile), sr-y-le (sr ile), yap-y-la (yap ile). Ek Fiil Olan imekin Yazl mek fiili bugn daha ok eklemi olarak kullanlmakta ve nl uyumlarna uymaktadr. nlyle biten kelimelere eklendiinde i nls der. Bu durumda araya y nsz girer: ne-y-se (ne ise), sonuncu-y-du (sonuncu idi), yabanc-y-m (yabanc imi). nszle biten kelimelere eklendiinde de i nls der: gelir-se (gelir ise), gzel-mi (gzel imi), yorgun-du (yorgun idi). Pekitirmeli Sfatlarn Yazl Pekitirmeli sfatlar bitiik yazlr: apak, apak, bsbtn, epeevre, rplak, rlplak, dmdz, dpedz, gmgk, gpegndz, kapkara, kupkuru, parampara, sapasalam, sapsar, srsklam, srlsklam, sipsivri, yemyeil.

SAYILARIN YAZILII 1. Saylar metin ierisinde yazyla yazlr: bin yldan beri, drt karde, haftann beinci gn, ayda bir, yz soru, iki hafta sonra, nc snf. Ya otuz be, yolun yars eder. (Cahit Stk Taranc)

12
Buna karlk saat, para tutar, l, istatistik verilere ilikin saylarda rakam kullanlr: 17.30'da, 11.00de, 1.500.000 lira, 25 kilogram, 150 kilometre, 15 metre kuma, 1.250.000 kii, % 25, % 50. Saat ve dakikalar metin iinde yazyla da yazlabilir: saat dokuzu be gee, saat yediye eyrek kala, saat sekizi on dakika saniye gee, mesela saat onda. 2. Birden fazla kelimeden oluan saylar ayr yazlr: iki yz, yz altm be. 3. Para ile ilgili ilem ve senet, ek vb. ticar belgelerde geen saylar bitiik yazlr: 650,35 (altyzelliYTLotuzbeYKr). 4. Notay niteleyen saylar ayr yazlr: on altlk. 5. Oyun adlarn niteleyen saylar bitiik yazlr: altmalt. 6. Romen rakamlar ancak yzyllarda, hkmdar adlarnda, tarihlerde aylarn yazlnda, kitap ve dergi ciltlerinde ve kitaplarn asl blmlerinden nceki sayfalarn numaralandrlmasnda kullanlabilir: XX. yzyl, III. Selim, XIV. Louis, II. Wilhelm, V. Karl, VIII. Edward, 1.XI.1928, I. Cilt, XII. Cilt. 7. Be ve beten ok rakaml saylar sondan saylmak zere l gruplara ayrlarak yazlr ve araya nokta konur: 326.197, 49.750.812, 28.434.250.310.500 . 8. Saylarda kesirler virgl ile ayrlr: 15,2 (15 tam, onda 2), 5,26 (5 tam, yzde 26). 9. Sra saylar yazyla ve rakamla gsterilebilir. Rakamla gsterilmesi durumunda ya rakamdan sonra bir nokta konur ya da rakamdan sonra kesme iareti konularak derece gsteren ek yazlr: 15., 56., XX.; 5' inci, 6' nc. UYARI : Sra saylar ekle gsterildiinde rakamdan sonra sadece kesme iareti ve ek yazlr; ayrca nokta konmaz: 8.'inci deil 8'inci, 2.'nci deil 2'nci. 10. letirme saylar rakamla deil yazyla belirtilir: 2'er deil ikier, 9'ar deil dokuzar, 100er deil yzer.

BYK HARFLERN KULLANILDII YERLER Byk harflerin kullanld yerler aada sralanmtr: A. Cmle byk harfle balar: Ak aka kara gn iindir. Hayatta en hakiki mrit ilimdir, fendir. (Atatrk) Cmle iinde trnak veya yay ayra iine alnan cmleler byk harfle balar ve sonlarna uygun noktalama iareti (nokta, soru, nlem) konur: Atatrk, "Muhta olduun kudret, damarlarndaki asil kanda mevcuttur!" diyor. Anadolu kentlerini, kylerini (Ky szn de ekinerek yazyorum.) gezsek bile grmek iin deil, kendimizi gstermek iin geziyoruz. (Nurullah Ata) Ancak, iki izgi arasndaki aklama cmleleri byk harfle balamaz: Bir zamanlar -bu zamanlar ok da uzak deildir, bundan on, on iki yl nce- Trk saltanatnn maddi snrlar usuz bucaksz denilecek kadar geniti. (Yakup Kadri Karaosmanolu) ki noktadan sonra gelen cmleler byk harfle balar: Menfaat sandalyeye benzer: Banda tarsan seni kltr, ayann altna alrsan ykseltir. (Cenap ahabettin) Ancak iki noktadan sonra cmle niteliinde olmayan rnekler sralandnda bu rnekler byk harfle balamaz:

13
Bu eskilii siz de ok evde grmsnzdr: duvarlarda iviler, ivi yerleri, lekeler... (Memduh evket Esendal) UYARI: Rakamla balayan cmlelerde rakamdan sonra gelen kelime byk harfle balamaz: 2005 ylnda Trk Dil Kurumunun 73. yln kutladk. UYARI : rnek niteliindeki kelimelerle balayan cmlede de ilk harf byk yazlr: "Banka, bte, devlet, fndk, kanepe, meneke, emsiye" gibi yzlerce kelime, kkenleri yabanc olmakla birlikte artk dilimizin mal olmutur. "Et-, ol-" fiilleri, dilimizde en sk kullanlan yardmc fiillerdir. B. Dizeler genellikle byk harfle balar: Halk iinde muteber bir nesne yok devlet gibi; Olmaya devlet cihanda bir nefes shhat gibi. (Muhibbi) Korkma! Snmez bu afaklarda yzen al sancak Snmeden yurdumun stnde tten en son ocak. (Mehmet Akif Ersoy) Bin atl aknlarda ocuklar gibi endik; Bin atl o gn dev gibi bir orduyu yendik. (Yahya Kemal Beyatl) C. zel adlar byk harfle balar. 1. Kii adlaryla soyadlar byk harfle balar: Mustafa Kemal Atatrk, smet nn, Kzm Karabekir, Ahmet Haim, Tevfik Fikret, Mehmet Emin Yurdakul, Hseyin Cahit Yaln, Orhan Veli Kank, Sait Faik Abasyank, Yunus Emre, Evliya elebi, Gevheri, Karacaolan, k mer, Wolfgang von Goethe, Wilhelm Radloff, Vilhelm Thomsen, Victor Hugo. Takma adlar da byk harfle balar: Muhibbi (Kanuni Sultan Sleyman), Demirta (Ziya Gkalp), Tarhan (mer Seyfettin), Aka Gndz (Hseyin Avni, Enis Avni), Kirpi (Refik Halit Karay), Deli Ozan (Faruk Nafiz amlbel), Server Bedi (Peyami Safa), rfan Kudret (Cahit Stk Taranc), Mehmet Ali Sel (Orhan Veli Kank). 2. Kii adlarndan nce ve sonra gelen sayg szleri, unvanlar, lakaplar, meslek ve rtbe adlar byk harfle balar: Cumhurbakan Mustafa Kemal Atatrk, Kaymakam Erol Bey, Sayn Prof. Dr. Hasan Eren, Hamdi Bey, Mustafa Efendi, Zeynep Hanm, Bay Ali ieki, Prof. Dr. Mehmet Kaplan, Doktor Behet Uz, Mareal Fevzi akmak, Yzba Cengiz Topel; Fatih Sultan Mehmet, Yavuz Sultan Selim, Kanuni Sultan Sleyman, Gen Osman, Deli brahim, Avc Mehmet, Nianc Mehmet Paa, Deli Petro. Akrabalk bildiren kelimeler byk harfle balamaz: Tlay abla, Aye teyze, Fatma nine, Kemal day, Saim amca, Ali enite. Akrabalk bildiren kelimeler baa geldiinde lakap yerine kullanld iin byk harfle balar: Nene Hatun, Baba Gndz, Day Kemal, Hala Sultan. Baz tarih ve menkbevi ahsiyetlerde ise akrabalk bildiren kelime sonda olduu hlde unvan deeri kazand ve zel ada dhil olduu iin byk harfle yazlr: Gl Baba, Susuz Dede, Adile Hala, Glsm Bac, Sultan Ana. Resm yazlarda sayg bildiren szlerden sonra gelen ve makam, mevki, unvan bildiren kelimeler de byk harfle balar: Sayn Bakan, Sayn Bakan, Sayn Rektr, Sayn Vali. Hitap kelimeleri de byk harfle balar: Sevgili Kardeim,

14
Aziz Dostum, Deerli Arkadam. 3. Hayvanlara verilen zel adlar byk harfle balar: Sarkz, Fino, Karaba, Pamuk, Minno, Tekir. 4. Millet, boy, oymak adlar byk harfle balar: Trk, Alman, ngiliz, Rus, Arap, Japon; Ouz, Kazak, Krgz, zbek, Tatar; Karakeili, Hacmusal. 5. Dil ve lehe adlar byk harfle balar: Trke, Almanca, ngilizce, Rusa, Arapa; Ouzca, Kazaka, Krgzca, zbeke, Tatarca. 6. Devlet adlar byk harfle balar: Trkiye Cumhuriyeti, Amerika Birleik Devletleri, Suudi Arabistan, Azerbaycan Cumhuriyeti. 7. Din ve mezhep adlar ile bunlarn mensuplarn bildiren szler byk harfle balar: Mslmanlk, Mslman; Hristiyanlk, Hristiyan; Musevilik, Musevi; Budizm, Budist; Hanefilik, Hanefi; Malikilik, Maliki; Protestanlk, Protestan; Katoliklik, Katolik. 8. Din ve mitoloji ile ilgili zel adlar byk harfle balar: Tanr, Allah, Cebrail, Zeus, Oziris, Kibele. Ancak tanr kelimesi zel ad olarak kullanlmadnda kk harfle balar: Eski Yunan tanrlar. Baz din terimlerin kk harfle balamas geleneklemitir: cennet, cehennem, umak, tamu, peygamber, srat kprs. 9. Gezegen ve yldz adlar byk harfle balar: Merkr, Neptn, Plton, Halley. UYARI: Dnya, gne, ay kelimeleri gezegen anlam dnda kullanldnda kk harfle balar. 10. Yer adlar (kta, blge, il, ile, ky, semt, cadde, sokak, semt vb.) byk harfle balar: Asya, Avrupa, Afrika, Amerika; Anadolu, Dou Anadolu, Gneydou Anadolu, Yakn Dou; Ankara, stanbul, Takent, Badat, Moskova; Turgutlu, rgp, Ahlat; ayrba, Akaky; Bahelievler, Cebeci; Atatrk Bulvar, Ziya Gkalp Caddesi; Sankiyedim Soka, Asmalmescit Soka. UYARI: Dou ve bat szleri yn bildirdiinde kk olarak yazlr: Bursann dousu. Bu szler dnce, hayat tarz, politika vb. anlamlar bildirdiinde ise byk olarak yazlr: Bat medeniyeti, Dou mistisizmi vb. Yer adlarnda ilk isimden sonra gelen deniz, nehir, gl, da, boaz vb. tr bildiren ikinci isimler byk harfle balar: Ar Da, Aral Gl, anakkale Boaz, Dicle Irma, Ege Denizi, Erciyes Da, Frat Nehri, Tuna Nehri, Van Gl, Zigana Geidi, Svey Kanal. UYARI: zel ada dhil olmayp tamlama kuran ehir, il, ile, bucak, belde, ky vb. szler kk harfle balar: Konya ili, Etimesgut ilesi, Taflan ky vb. Mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak adlarnda geen mahalle, meydan, bulvar, cadde, sokak kelimeleri byk harfle balar: Gazi Osmanpaa Mahallesi, Yldz Mahallesi, Yunus Emre Mahallesi, Karaky Meydan, Zafer Meydan, Gazi Mustafa Kemal Bulvar, Ziya Gkalp Bulvar, Nene Hatun Caddesi, Cemal Nadir Soka, Fevzi akmak Soka, nklap Soka, Reat Nuri Soka, Trk Oca Soka. UYARI: Yer bildiren zel isimlerde de ksaltmal syleyi sz konusu olduu zaman, kelime banda byk harf kullanlr: Hisardan, Boazdan, Bulvardan. 11. Saray, kk, han, kale, kpr, ant vb. yap adlarnn btn kelimeleri byk harfle balar: Topkap Saray, Dolmabahe Saray, shakpaa Saray, ankaya Kk, Horozlu Han, Ankara Kalesi, Alanya Kalesi, Galata Kprs, Fatih Sultan Mehmet Kprs, Mostar Kprs, Beyazt Kulesi, Zafer Abidesi, Bilge Kaan Ant. 12. Kurum, kurulu ve kurul adlarnn her kelimesi byk harfle balar: Trkiye Byk Millet Meclisi, Trk Dil Kurumu, Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi, Devlet Malzeme Ofisi, Mill Ktphane, ocuk Esirgeme Kurumu, Atatrk Orman iftlii, ankaya Lisesi; Anadolu Kulb, Mavi Ke Bakkaliyesi; Trk Oca, Yeilay Dernei, Muharip Gaziler Dernei, Emek naat; Bakanlar Kurulu, Danma Kurulu, Talim ve Terbiye Kurulu Bakanl; Trk Dili ve Edebiyat Blm. 13. Kanun, tzk, ynetmelik, ynerge, genelge adlarnn her kelimesi byk harfle balar: Medeni Kanun, Borlar Hukuku (kanun), Atatrk Uluslararas Bar dl Tz, Telif Hakk Yayn ve Sat Ynetmelii.

15
UYARI: Kurum, kurulu, kurul, merkez, bakanlk, niversite, faklte, blm, kanun, tzk, ynetmelik vb.ni bildiren kelimeler, belli bir kurum vb. kastedildiinde byk harfle balar: Bu yl Meclis, yeni dneme erken balayacaktr. Son aylarda Kurum, yazm konusunda youn bir alma iine girmitir. 2876 sayl Kanun bu yl yeniden gzden geiriliyor. Bu madde Ynetmelikin 4nc maddesine aykr dmektedir. 14. Kitap, dergi, gazete ve sanat eserlerinin (tablo, heykel, mzik) her kelimesi byk harfle balar: Nutuk, Safahat, Kendi Gk Kubbemiz, Anadolu Notlar, Sinekli Bakkal; Trk Dili, Trk Kltr, Varlk; Resm Gazete, Hrriyet, Milliyet, Trkiye, Yeni Yzyl, Yeni Asr; Saraydan Kz Karma, Onuncu Yl Mar UYARI: zel ada dhil olmayan gazete, dergi, tablo vb. szler byk harfle balamaz: Milliyet gazetesi, Trk Dili dergisi, Hal Dokuyan Kzlar tablosu. UYARI: Byk harflerin kullanld yerlerde bulunan ve, ile, ya, veya, yahut, ki, da, de szleriyle m, mi, mu, m soru eki kk harfle yazlr: Mai ve Siyah, Su ve Ceza, Leyla ile Mecnun, Turfanda m, Turfa m? Diyorlar ki, Dnyaya kinci Geli yahut Sr inde Esrar, Ya Devlet Baa ya Kuzgun Lee, Ben de Yazdm. 15. Mill ve din bayramlarla bayram nitelii kazanm gnlerin adlar byk harfle balar: 29 Ekim Cumhuriyet Bayram, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve ocuk Bayram, Ramazan Bayram, Kurban Bayram, Nevruz Bayram, Anneler Gn, retmenler Gn, 27 Mart Dnya Tiyatrolar Gn, 14 Mart Tp Bayram, Hdrellez. Kurultay, bilgi leni, ak oturum vb. toplantlarn adlarnda her kelime byk harfle balar: V. Uluslararas Trk Dili Kurultay, Manas Bilgi leni. 16. Tarih olay, a ve dnem adlar byk harfle balar: Kurtulu Sava, Mill Mcadele, Cilal Ta Devri, lk a, Ykselme Devri, Mill Edebiyat Dnemi, Servetifnun Dnemi, Tanzimat Dnemi. UYARI: Tarih dnem bildirmeyip tr veya tarz bildiren terimler kk harfle balar: divan iiri, divan edebiyat, halk iiri, halk edebiyat, eski Trk edebiyat, Trk dili, Trk sanat mzii, Trk halk mzii, tekke edebiyat. 17. zel adlardan tretilen btn kelimeler byk harfle balar: Trklk, Trklemek, Trk, Trklk, Trke, Trkolog, Trkoloji, Avrupal, Avrupallamak, Asyallk, Darvinci, Konyal, Bursal. UYARI: zel ad kendi anlam dnda yeni bir anlam kazanmsa byk harfle balamaz: acem (Trk mziinde bir perde), hicaz (Trk mziinde bir makam), nihavent (Trk mziinde bir makam), acemi (tecrbesiz), amper (elektrik akmnda iddet birimi), jul (fizikte i birimi), allahlk (saf, zararsz kimse), donkiotluk (gerei yokken kahramanlk gstermeye kalkmak). UYARI: Para birimleri byk harfle balamaz: avro, dinar, dolar, lira, yeni kuru, liret. UYARI: zel adlar yerine kullanlan "o" zamiri cmle iinde byk harfle yazlmaz. UYARI: Mzikte kullanlan makam ve tr adlar byk harfle balamaz: acemairan, acembuselik, bayati, hicazkr, trk, varsa, bayat. 18. Yer, millet ve kii adlaryla kurulan birleik kelimelerde zel adlar byk harfle balar: Antep fst, Behet hastal, Brksel lahanas, Frenk gmlei, Hindistan cevizi, ngiliz anahtar, Japon gl, Mara dondurmas, Van kedisi. . Belirli bir tarih bildiren ay ve gn adlar byk harfle balar: 29 Mays 1453 Sal gn, 29 Ekim 1923, 28 Aralk 1982'de greve balad. Lale festivali 25 Haziranda balayacak. 1919 senesi Maysnn 19'uncu gn Samsun'a ktm. (Atatrk) Belirli bir tarihi belirtmeyen ay ve gn adlar kk harfle balar: Okullar genellikle eylln ikinci haftasnda retime balar. Yrtme Kurulu toplantlarn perembe gnleri yaparz. D. Levhalar ve aklama yazlar byk harfle balar: Giri, k, Mdr, Vezne, Bakan, Doktor, Otobs Dura, Dolmu Dura, ehirler Aras Telefon, III. Kat, IV. Snf, I. Blok. E. Bilim dallarnda kullanlan terimlerin byk harfle yazl, ilgili dallardaki uygulamaya baldr: Canis canis, Carduelis carduelis, Ardea alba, Populus alba, Prunus domestica, Pinus silvestris.

16
F. Kitap, bildiri, makale vb.nde ana balkta bulunan kelimelerin tamam, alt balkta bulunan kelimelerin ise yalnzca ilk harfleri byk olarak yazlr. G. Kitap, dergi vb.nde bulunan resim, izelge, tablo vb.nin altnda yer alan aklayc yazlar byk harfle balar.

BRLEK KELMELERN YAZILII Belirtisiz isim tamlamalar, sfat tamlamalar, isnat gruplar, birleik fiiller, ikilemeler, ksaltma gruplar ve kalplam ekimli fiillerden oluan ifadeler, yeni bir kavram karladklarnda birleik kelime olurlar: yer ekimi, hanmeli, ses bilgisi; beyaz peynir, akgz, toplu ine; eli ak, srt pek; sz etmek, zikretmek, hasta olmak; gelebilmek, yazadurmak, alvermek; oluk ocuk, tt, altst; bastne, gnaydn; sa ol, atekes, klbast. Birleik kelimeler belirli kurallar erevesinde bitiik veya ayr olarak yazlr. A. Bitiik Yazlan Birleik Kelimeler Birleik kelimeler aadaki durumlarda bitiik yazlrlar. 1. Ses dmesine urayan birleik kelimeler bitiik yazlr: kaynana (< kayn ana), kaynata (< kayn ata), nasl (< ne asl), niin (< ne iin), pazartesi (< pazar ertesi), stla (< stl a), birbiri (< biri biri). 2. Et- ve ol- yardmc fiilleriyle birleirken ses dmesine veya ses tremesine urayan birleik kelimeler bitiik yazlr: emretmek (<emir etmek), kaybolmak (<kayp olmak); haletmek (<hal etmek=tahttan indirmek), menolunmak (<men olunmak); affetmek (<af etmek), reddetmek (<ret etmek). UYARI : Sadece syleyite tonlulama biiminde ses deimesine urayanlar ayr yazlr: azat etmek, hamt etmek, iza etmek, iktisap etmek. Bu rneklerde tonluluk syleyite belirtilir. 3. Kelimelerden her ikisi veya ikincisi, birleme srasnda benzetme yoluyla anlam deimesine uradnda bu tr birleik kelimeler bitiik yazlr. a. Bitki adlar: aslanaz, civanperemi, keiboynuzu, kuburnu, turnagagas; akaz, akkuyruk (ay), alaba, altnba (kavun), altparmak (palamut), bebyk (mumula), acemborusu, obanantas, gelinfeneri, karnkara (brlce), kuyemi, eytanarabas, vensar, ylanyast, akamsefas, camgzeli, adrua, gecesefas, ayekadn (fasulye), hafzali (zm), havvaanaeli, meryemanaeldiveni. b. Hayvan adlar: danaburnu (bcek); akba (ku), alabacak (at), barkara (ku), beparmak (deniz hayvan), bepene (deniz hayvan), akrkanat (rdek), elmaba (tepeli dalg), kababurun (balk), kamkuyruk (koyun), kamkulak (at), karaba, karagz (balk), karafatma (bcek), kzlkanat (balk), sarkuyruk (balk), yeilba (rdek), sazkayas (balk), srtkara (balk), eytaninesi, yalapkn (ku); bozbakkal (ku), bozyrk (ylan), karadul (rmcek), sarsabr (bitki). c. Hastalk adlar: itdirsei (arpack); deliba, karabacak, karataban. . Alet ve eya adlar: balkgz (halka), deveboynu (boru), domuzaya (ubuk), domuztrna (kanca), horozaya (burgu), kargaburnu (alet), keitrna (oyma kalemi), kedigz (lamba), leylekgagas (alet), sankuyruu (trp); baltaba (gemi) gagaburun (gemi), kancaba (kayk), adayavrusu (tekne). d. Biim adlar: aybaca (yelken biimi), balksrt (desen), civanka (nak), eeksrt (at biimi), kazkanad (oyun), krlangkuyruu (iaret), koboynuzu (iaret), kpekkuyruu (spor), sandii (diki), balgmeci (diki), beikrts (at biimi), turnageidi (frtna). e. Yiyecek adlar: dilberduda (tatl), hanmgbei (tatl), hanmparma (tatl), kadnbudu (kfte), kadngbei (tatl), kargabeyni (yemek), kedidili (biskvi), tavukgs (tatl), vezirparma (tatl), blblyuvas (tatl), kulokumu (kurabiye), alinazik (kebap). f. Oyun adlar: beta, dokuzta, ta.

17
g. Gk cisimlerinin adlar: Altkarde (yldz kmesi), Arkovan (yldz kmesi), Bykay (yldz kmesi), Demirkazk (yldz), Kkay (yldz kmesi), Kervankran (yldz), Samanyolu (yldz kmesi), Yedikarde (yldz kmesi). . Renk adlar: baklaiei, balkp, camgbei, devety, fildii, glkurusu, kavunii, nariei, rdekba, rdekgagas, tavanaz, tavankan, turnagz, vapurduman, viner, yavruaz. 4. -a, -e, -, -i, -u, - zarf-fiil ekleriyle bilmek, vermek, kalmak, durmak, gelmek, grmek ve yazmak fiilleriyle yaplan tasvir fiiller bitiik yazlr: alabildiine, dnebilmek, yapabilmek; uyuyakalmak; gidedurmak, yazadurmak; kagelmek, olagelmek, sregelmek; deyazmak, leyazmak; alvermek, gelivermek, glvermek, uuvermek; dmeyegr, lmeyegr. 5. Bir veya iki gesi emir kipiyle kurulan kalplam birleik kelimeler bitiik yazlr: alaa, albeni, atekes, alene, alyaka, dnbaba, gelberi, incitmebeni, rastgele, sallaba, sallasrt, skboaz, unutmabeni; ekyat, gege, kag, kapka, rtbas, seal, veryansn, yapboz, yazboz tahtas. 6. -an/-en, -r/-ar/-er/-r/-ir, -maz/-mez ve -m/-mi sfat-fiil eklerinin kalplamasyla oluan birleik kelimeler bitiik yazlr: aakakan, alaybozan, cankurtaran, patan, dalgakran, demirkapan, etyaran, filizkran, gkdelen, oyunbozan, sakran, yelkovan, yolgeen; akmtoplar, altpatlar, barsever, basnler, betonkarar, bilgisayar, oksatar, dilsever, fzeatar, zezer, przalr, uaksavar, yurtsever; batanmaz, deerbilmez, etyemez, hacyatmaz, kadirbilmez, karncaez-mez, kukonmaz, klyutmaz, tanrtanmaz, varyemez; okbilmi, gngrm. 7. kinci kelimesi -d (-di / -du / -d, -t / -ti / -tu / -t) kalplam belirli gemi zaman ekleriyle kurulan birleik kelimeler bitiik yazlr: albast, cierdeldi, tkrldm, dalbast, frdnd, gecekondu, gndnd, hnkrbeendi, imambayld, karyad, klbast, mirasyedi, papazkat, serdengeti, psevdi, zpkt. 8. Her iki kelimesi de -d (-di / -du / -d, -t / -ti / -tu / -t) belirli gemi zaman veya -r /-ar /-er geni zaman eklerini alm ve kalplam bulunan birleik kelimeler bitiik yazlr: dedikodu, kaptkat, oldubitti, utuutu (oyun); bierbalar, bierdver, gerkonar, kazaratar, konarger, okuryazar, uyurgezer, yanardner, yzergezer. Ayn yapda olan akaralmaz kelimesi de bitiik yazlr. 9. Somut olarak yer bildirmeyen alt, st ve zeri szlerinin sona getirilmesiyle kurulan birleik kelimeler bitiik yazlr: ayakalt, bilinalt, gzalt (gzetim), uuralt; akamst, akamzeri, ayakst, ayakzeri, bayramst, gerekst, ikindist, olaanst, lest, lezeri, sust, yzst. 10. ki veya daha ok kelimenin birlemesinden olumu kii adlar, soyadlar ve lakaplar bitiik yazlr: Alper, Aydodu, Birol, Glnihal, Glseren, Gndodu, enol, Varol; Abasyank, Advar, Atatrk, Gkalp, Gntekin, nn, Karaosmanolu, Tanpnar, Yurdakul; Boynueri Mehmet Paa, Tepedelenli Ali Paa, Yirmisekiz elebi Mehmet, Yedisekiz Hasan Paa. 11. ki veya daha ok kelimeden olumu Trke yer adlar bitiik yazlr: anakkale, Gmhane; Acpayam, Pnarba, ebinkarahisar; Beikta, Kabata. ehir, kent, ky, mahalle, da, tepe, deniz, gl, rmak, su vb. kelimelerle kurulmu sfat tamlamas ve belirtisiz isim tamlamas kalbndaki yer adlar bitiik yazlr: Akehir, Eskiehir, Suehri, Yeniehir; Atakent, Batkent, Konutkent, Korukent, engelky, Saryer, Yenimahalle; Karaba, Karada, Uluda; Kocatepe, Tnaztepe; Akdeniz, Karadeniz, Kzldeniz; Acgl; Kzlrmak, Yeilrmak; ncesu, Karasu, Sarsu, Akay. 12. Kii adlar ve unvanlarndan olumu mahalle, meydan, ky vb. yer ve kurulu adlarnda unvan kelimesi sonda ise, geleneklemi olarak bitiik yazlr: Abidinpaa, Bayrampaa, Davutpaa, Erturulgazi, Kemalpaa (ilesi); Necatibey (Caddesi), Mustafabey (Caddesi). 13. Ara ynleri belirten kelimeler bitiik yazlr: gneybat, gneydou, kuzeybat, kuzeydou.

18
14. Bunlardan baka dilimizde her iki gesi de asl anlamn koruduu hlde yaygn bir biimde geleneklemi olarak bitiik yazlan kelimeler de vardr. a. Ba szyle oluturulan sfat tamlamalar: baarlk, babakan, baavu, baeser, bafiyat, bahekim, bahemire, bakahraman, bakarakter, bakent, bakomutan, bake, bamfetti, baretmen, baparmak, bapehlivan, barol, basavc, baehir, bayazar. b. Bir topluluun yneticisi anlamndaki ba szyle oluturulan belirtisiz isim tamlamalar: aba, binba, arkba, eriba, eleba, mehterba, onba, ustaba, yzba. c. Olu, kz szleri: apanolu, elolu, hinoluhin, elkz. . Aa, bey, efendi, hanm, nine vb. szlerle kurulan birleik kelimeler: aababa, aabey, beyefendi, efendibaba, hanmanne, hanmefendi, hacaa, hyaraalk, kadnnine, paababa. d. Biraz, birka, birka, birtakm, birok, birou, hibir, hibiri, herhangi belirsizlik sfat ve zamirleri de geleneklemi olarak bitiik yazlr. e. Aortay, adamkk, adamotu, demotu, arbal, arcanl, arkanl, ahududu, akarsu, akaryakt, akcier, akkor, aksakal, aktre, akyuvar, alyuvar, anamal, anaokulu, anapara, anayasa, anneanne, atardamar, atarkanal, atasz, ayba, ayiei, ayrei, babaanne, basmakalp, babo, babozuk, bakabak, bart, bavurmak, beibiryerde, bilirkii, bindall, birdenbire, birdirbir, birtakm, bozkr, bugn, buzdolab, bykehir, bykeli, eitkenar, iftetelli, dalkavuk, dalkl, daltaban, daluyku, delikanl, demirba, denizalt, denizar, derebeyi, derebeylik, dereotu, dbkey, dikdrtgen, dipnot, doludizgin, dolunay, drtkenar, drtnal, drtnala, dzayak, ebekua, ebemkua, enikonu, erba, ekenar, etobur, geliigzel, giderayak, gkyz, gzya, gnar, gvenoyu, halkoyu, havaalan, havaliman, hayhay, ibkey, igd, itepi, iya, ikizkenar, ilkbahar, ilkokul, ilkrenim, ilkretim, ilkyaz, ipucu, kabataslak, kahverengi, kamuoyu, karacier, karekk, kartopu, kasmpat, kenarortay, kelaynak, kongvde, klhanbeyi, klhanbeylik, klkedisi, milletleraras, milletvekili, murdarilik, omurilik, ortaokul, otobur, ngrmek, ngr, nsezi, teberi, zdeyi, paralelkenar, pekl, pekiyi, sacaya, sacayak, sadeya, saduyu, saya, semizotu, serinkanl, scakkanl, skynetim, srada, sradalar, sivrisinek, soukkanl, sonbahar, soyad, stana, stanne, stbaba, stkarde, stnine, stoul, takmada, takmyldz, tekdze, tepetakla, tepetaklak, tereya, tpkbasm, tpkekim, toplardamar, topyekn, tozpembe, uluslararas, varolu, varsaym, vazgemek, yanarda, yarap, yarmada, yaryl, yavrukurt, yerkre, yeryz, ylba, yneylem, yznumara, yzyl, zeytinya kelime ve deyimleri de geleneklemi ve yaygnlam olarak bitiik yazlr.
UYARI : Vazgemek birleik fiili, mi soru ekiyle birlikte kullanld zaman ayr yazlr: Vaz m getin?

15. Ev kelimesiyle kurulan birleik kelimeler bitiik yazlr: aevi, bakmevi, basmevi, doumevi, gzlemevi, huzurevi, konukevi, orduevi, retme-nevi, polisevi, yaynevi. 16. Hane, name, zade kelimeleriyle oluturulan birleik kelimeler bitiik yazlr: ayhane, dershane, kahvehane, yazhane; beyanname, kanunname, seyahatname, siyasetname; amcazade, dayzade, teyzezade. UYARI: Eczahane, hastahane, pastahane, postahane szleri kullanmdaki yaygnlk dolaysyla eczane, hastane, pastane, postane biiminde yazlmaktadr. 17. Farsa kurala gre oluturulan isim ve sfat tamlamalar ile kalplam biimler bitiik yazlr: crmmehut, dardnya, ehlibeyit, ehvenier, erknharp, fecrisadk, gayrimenkul, gayrimeru, hsnkuruntu, hsnniyet, suikast, hamdsena, hercmer. 18. Arapa kurala gre oluturulan tamlamalar ve kalplam biimler bitiik yazlr: aliyyll, ceffelkalem, darlaceze, darlfnun, dassla, fevkalade, fevkalbeer, hfzsshha, hvelbaki, eyhlislam, tahtelbahir, tahteuur; lemmul, cihanmul, aleykmselam, Allahualem, bismillah, fenafillah, fisebilillah, hafazanallah, inallah, maallah, velhasl, velhaslkelam. 19. Mzik makam adlar bitiik yazlr: acembuselik, hisarbuselik, muhayyerkrdi. Bir sfatla oluturulan usul adlarnda sfat ayr yazlr: ar aksak, yrk aksak, yrk semai. 20. Kanunda bitiik geen veya bitiik olarak tescil ettirilmi olan kurulu adlar bitiik yazlr: ileri, Dileri, Genelkurmay, Yksekretim.

19
B. Ayr Yazlan Birleik Kelimeler 1. Etmek, edilmek, eylemek, klmak, klnmak, olmak, olunmak yardmc fiilleriyle kurulan birleik fiiller herhangi bir ses dmesine veya tremesine uramazsa ayr yazlr: alt etmek, arz etmek, azat etmek, bo olmak, dans etmek, el etmek, g etmek, ilan etmek, kabul etmek, kul etmek, kul olmak, not etmek, oyun etmek, sa olmak, sz etmek, terk etmek, var olmak, yok etmek, yok olmak. 2. Birleme srasnda kelimelerinden hibiri veya ikinci kelimesi anlam deiikliine uramayan birleik kelimeler ayr yazlr. a. Hayvan trlerinden birinin adyla kurulanlar: ada bal, ate bal, dil bal, fulya bal, kedi bal, kl bal, kpek bal, ton bal, ylan bal; ac balk, bykl balk, dikenli balk. ard kuu, ar kuu, al kuu, deve kuu, muhabbet kuu, saka kuu, tarla kuu, yamur kuu; alc ku, bomakl ku, makaral ku. austos bcei, ate bcei, crcr bcei, hamam bcei, ipek bcei, uu bcei, uur bcei; al bcek, algc bcek, smkl bcek. at sinei, et sinei, meyve sinei, sr sinei, su sinei, uyuz sinei. deniz ylan, ok ylan, su ylan; Ankara keisi, da keisi, yaban keisi; fndk faresi, tarla faresi; da san, tarla san; Be tavuu, da tavuu; Amerika tavan, yaban tavan; kaya rmcei, eytan rmcei; bal ars, yaban ars; Pekin rdei, yaban rdei; Ankara kedisi, Van kedisi; Afrika domuzu, yaban domuzu. b. Bitki trlerinden birinin adyla kurulanlar: ayrk otu, beparmak otu, rek otu, erelti otu, gzelavrat otu, kelebek otu, kse otu, pisipisi otu, takran otu, yksk otu; ac ot, stl ot. ate iei, uha iei, gzelhatun iei, ipek iei, kpe iei, lavanta iei, mum iei, yayla iei, yldz iei; lmez iek. avize aac, ban aac, dantel aac, kt aac, mantar aac, mercan aac, d aac, pelesenk aac, st aac, tespih aac; kr aa. altn kk, boya kk, eir kk, helvac kk, meyan kk; ek kk, saak kk, yumru kk. da elmas, yer elmas; al dikeni, deve dikeni; kpek zm, ku zm; akal armudu, da armudu; at kestanesi, kuzu kestanesi; can erii, gvem erii; kuzu mantar, yer mantar; su kam, eker kam; da nanesi, ta nanesi; ay gl, Japon gl; Antep fst, am fst; srk fasulyesi, soya fasulyesi; Amerika bademi, ta bademi; Afrika menekesi, deniz menekesi; Japon sarma, kuzu sarma; Hint inciri, kavak inciri; armut kurusu, kays kurusu; su sarmsa, eker pancar. kuru fasulye, kuru incir, kuru soan, kuru zm. UYARI : iek dnda anlamlar tayan baklaiei (renk), nariei (renk), suiei (hastalk); ot dnda anlamlar tayan azotu (barut), sanotu (arsenik); ses dmesine uram olan reotu ve yaygn bir biimde geleneklemi olan semizotu, dereotu bitiik yazlr. c. Nesne, eya ve alet adlarndan biriyle kurulan birleik kelimeler: al ta, bilei ta, akmak ta, damla ta, Hacbekta ta, kire ta, lle ta, Oltu ta, snger ta, ylan ta; buzul ta, damla ta, dikili ta, kayaan ta, yaprak ta. arap sabunu, el sabunu; kahve deirmeni, yel deirmeni; kahve dolab, su dolab; oturma odas; duvar saati, kol saati; duvar takvimi, masa takvimi; yemek masas; itfaiye arac, kurtarma arac; masa rts, yatak rts; el kitab, Frenk gmlei, ngiliz anahtar, ngiliz sicimi; alt geit, tp geit, st geit, ekme demir, ekme kat, dolma kalem, dnme dolap, kesme kaya, toplu ine, vurmal alglar, vurmal sazlar, yapma iek. afyon ruhu, katran ruhu, lokman ruhu, nane ruhu, tuz ruhu. . Yol ve ulamla ilgili birleik kelimeler: Arnavut kaldrm; evre yolu, deniz yolu, hava yolu, kara yolu, kei yolu; kpr yol.

20
d. Durum, olgu ve olay bildiren szlerden biriyle kurulan birleik kelimeler: ak oturum, ak retim, ana dili, ay tutulmas, ba ars, ba belas, ba dnmesi, k yolu, zm yolu, dil birlii, din birlii, g birlii, i birlii, i blm, madde ba, ses uyumu, yer ekimi. e. Bilim ve bilgi szleriyle kurulan birleik kelimeler: anlam bilimi, dil bilimi, edebiyat bilimi, gk bilimi, halk bilimi, ruh bilimi, toplum bilimi, toprak bilimi, yer bilimi; dil bilgisi, halk bilgisi, ses bilgisi, ekil bilgisi. f. Yuvar ve kre szleriyle kurulan birleik kelimeler: gz yuvar, hava yuvar, s yuvar, k yuvar, renk yuvar, yer yuvar; hava kre, k kre, su kre, ta kre, yar kre, yarm kre. g. Yiyecek, iecek adlarndan biriyle kurulan birleik kelimeler: boha brei, su brei, tala brei; badem ya, iek ya, kuyruk ya; arpa suyu, maden suyu, meyve suyu; kaar peyniri, tulum peyniri, beyaz peynir; Adana kebab, tas kebab, Urfa kebab; negl kftesi, zmir kftesi; ezogelin orbas, mercimek orbas, yourt orbas; irmik helvas, kt helvas, koz helva; ac badem kurabiyesi; Kemalpaa tatls, peynir tatls, yourt tatls; badem ekeri, balk yumurtas. burgu makarna, ubuk makarna, yksk makarna; kakaolu kek, zml kek; i kfte, ili kfte; dolma biber, kesme eker, szme yourt, yarma eftali, kuru yemi. . Gk cisimleri: oban Yldz, Kervan Yldz, Kutup Yldz, kuyruklu yldz; gk ta, hava ta, meteor ta. h. Organ veya organ yerine geen szlerden biriyle kurulan birleik kelimeler: patlak gz, szgn gz; ak kemii, bel kemii, elmack kemii; sere parmak, ehadet parma, yzk parma; az dii, kpek dii, st dii; kuyruk sokumu, safra kesesi; atma ka, takma di, takma kirpik, takma kol; eki surat, kepe surat; gaga burun (kimse), karga burun, kepe kulak, akr pene, demir yumruk, kuru kemik. . Benzetme yoluyla insann bir niteliini anlatmak zere bitki, hayvan ve nesne adlaryla kurulan birleik kelimeler: etin ceviz, psz zm; eski kurt, sar yan, samal inek; ar top, eksik etek, eski toprak, eski tfek, kara maa, sapsz balta. i. Zamanla ilgili birleik kelimeler: ba bozumu, gece yars, gn ortas, hafta ba, hafta sonu. 3. -r / -ar / -er, -maz / -mez ve -an / -en sfat-fiil ekleriyle kurulan sfat tamlamas yapsndaki birleik kelimeler ayr yazlr: bakar kr, alar saat, kar yol, dner sermaye, gler yz, koar adm, yazar kasa, yeter say; kmaz sokak, gemez ake, grnmez kaza, lmez iek, tkenmez kalem; akan yldz, doyuran buhar, uan daire. 4. Renk sz veya renklerden birinin adyla kurulmu isim tamlamas yapsndaki renk adlar ayr yazlr: bal rengi, duman rengi, gm rengi, portakal rengi, saman rengi; ate krmzs, boncuk mavisi, ivit mavisi, gece mavisi, limon sars, safra yeili, st kr. 5. Rengin tonunu belirtmek zere renkten nce kullanlan sfatlar ayr yazlr: ak mavi, ak yeil, kara sar, kirli sar, koyu mavi, koyu yeil. 6. Yer adlarnda kullanlan bat, dou, gney, kuzey, gneybat, gneydou, kuzeybat, kuzeydou, aa, orta, yukar, i, yakn, uzak kelimeleri ayr yazlr: Dou Anadolu, Bat Trakya, Orta Anadolu, Kuzey Amerika, Gney Amerika, Orta Asya, Orta Dou, Yakn Dou, Uzak Dou, Gneybat Anadolu, Asya, Anadolu, Aa Ayranc, Yukar Ayranc. 7. Kii adlarndan olumu mahalle, bulvar, cadde, sokak, ile, ky vb. yer ve kurulu adlarnda sondaki unvanlar hari, ahs adlar ayr yazlr: Yunus Emre Mahallesi; Gazi Mustafa Kemal Bulvar; Ziya Gkalp Bulvar; Nene Hatun Caddesi; Fevzi akmak Soka, Cemal Nadir Soka; Koca Mustafapaa; Kzm Karabekir Eitim Fakltesi, Sultan Ahmet Camii, St mam niversitesi. 8. Ara, d, i, te, sra szleriyle oluturulan birleik kelime ve terimler ayr yazlr: devletler aras, ktalar aras; ahlak d, a d, din d, kanun d, olaan d, yasa d; yurt ii; fizik tesi, kzl tesi, mor tesi; akl sra, ard sra, pei sra, yan sra. 9. Somut olarak yer belirten alt ve st szleriyle oluturulan birleik kelime ve terimler ayr yazlr: deri alt, su alt, toprak alt, yer alt (yzey); arka st, ba st, bbrek st bezi, tepe st (trafikte). 10. Alt, st, ana, n, art, arka, yan, kar, i, d, orta, byk, kk, sa, sol, pein, bir, iki, tek, ok, ift szlerinin baa getirilmesiyle oluturulan birleik kelime ve terimler ayr yazlr: alt yaz; st

21
kat, st kme; ana bilim dal, ana dili; n sz, n yarg; art damak, art niyet; arka teker; yan cmle, yan etki; kar gr, kar oy; i sava, i tzk; d bor, d hat; orta kulak, orta oyunu; byk anne, byk baba; kk harf, kk parmak; sa ak, sa bek; sol ak, sol bek; pein fikir, pein hkm; bir gzeli, bir hcreli; iki anlaml, iki eeyli; tek eli, tek hcreli; ok dzlemli, ok hcreli; ift ayakllar, ift kanatllar. Deyimlerin Yazl Deyimler ayr yazlr: akntya krek ekmek, am devirmek, anak tutmak, gnlnden geirmek, gz atmak, kulak asmak, kulak vermek, antada keklik, devede kulak, yal kuyruk, yz grml. kilemelerin Yazl kilemeler ayr yazlr: adm adm, ar ar, akn akn, allak bullak, aval aval (bakmak), cr cr (tmek), eit eit, derin derin, gide gide, gzel gzel, kar kar, ks ks (dinlemek), kucak kucak, p p (damlamak), pr pr, tak tak (vurmak), takm takm, tkr tkr, yava yava. bata ka, oluk ocuk, de kalka, eci bc, eri br, enine boyuna, eski psk, ev bark, konu komu, pl prt, salkm saak, sere serpe, soy sop, sklm pklm, yana yakla, yarm yamalak. m ile yaplm ikilemeler de ayr yazlr: at mat, ocuk mocuk, dolap molap, kap map, kitap mitap. sim durum ekleri ve iyelik ekiyle yaplan ikilemeler de ayr yazlr: ba baa, diz dize, el ele, gz gze, i ie, omuz omuza, yan yana; batan baa, daldan dala, elden ele, gnden gne, iten ie, yldan yla; baa ba, bire bir (l), die di, gze gz, teke tek; ard ardna, bou bouna, dar darna, gn gnne, pei peine, ucu ucuna.

ALINTI KELMELERN YAZILII Yabanc kkenli kelimelerin yazllaryla ilgili baz noktalar aada gsterilmitir: 1. ki nszle balayan bat kkenli alntlar, nszler arasna nl konmadan yazlr: francala, gram, gramer, gramofon, grup, kral, kredi, kritik, plan, pratik, problem, profesr, program, proje, propaganda, protein, prova, psikoloji, slogan, snop, spiker, spor, staj, stil, stdyo, trafik, tren, triptik. Bu tr birka alntda, sz banda veya iki nsz arasnda bir nl tremitir. Bu nl sylenite de yazlta da gsterilir: iskarpin, iskele, iskelet, istasyon, istatistik, kulp. 2. inde yan yana iki veya daha fazla nsz bulunan bat kkenli alntlar, nszler arasna nl konmadan yazlr: alafranga, apartman, biyografi, elektrik, gangster, kilogram, orkestra, paragraf, program, telgraf. 3. ki nszle biten bat kkenli alntlar, nszler arasna nl konmadan yazlr: film, form, lks, modern, natrmort, psikiyatr, seks, slayt, teyp. 4. Bat kkenli alntlarn iindeki ve sonundaki g nszleri olduu gibi korunur: biyografi, diyagram, dogma, magma, monografi, paragraf, program; arkeolog, demagog, diyalog, filolog, jeolog, katalog, monolog, psikolog, rolog. Ancak corafya, fotoraf ve toporaf kelimelerinde gler, ye dner. *** Aadaki durumlarda bat kkenli kelimeler, zgn biimleri ile yazlrlar: 1. Bilim, sanat ve uzmanlk dallarnda kullanlan baz terimler: andante (mzik), cuprum (kimya), deseptyl (eczaclk), quercus, terminus technicus (teknik terim). 2. Latin yaz sistemini kullanan dillerden alnma deyim ve szler: Veni, vidi, vici (Geldim, grdm, yendim.); conditio sine qua non (Olmazsa olmaz.); eppur si muove (Dnya her eye ramen dnyor.); to be or not to be (olmak veya olmamak); l'art pour l'art (Sanat sanat iindir.); l'Etat c'est moi (devlet benim); traduttore traditore (evirmen haindir.); persona non grata (istenmeyen kii). Mesele falan deildi yle, To be or not to be kendisi iin;

22
Bir akam uyudu; Uyanmayverdi.

(Orhan Veli Kank)

YABANCI ZEL ADLARIN YAZILII Arapa ve Farsa Adlarn Yazl Arap ve Fars kkenli kii ve yer adlar Trkenin ses ve yap zelliklerine gre yazlr: Ahmet, Bedrettin, Fuat, Mehmet, Muhammet, Necmettin, Nizamettin, mer, Rza, Saadettin; Cezayir, Fas, Filistin, Msr, Suudi Arabistan; Badat, Cidde, Erdebil, Halep, sfahan, skenderiye, Medine, Mekke, am, iraz, Tahran, Tebriz, Trablusgarp. Latin Yaz Sistemini Kullanan Dillerdeki Adlarn Yazl 1. Latin yaz sistemini kullanan dillerdeki zel adlar zgn biimleriyle yazlr: Beethoven, Byron, Cervantes, Chopin, Eminescu, Grimm, Horatius, Molire, Grnbech, Puccini, Rousseau, Shakespeare; Bologna, Buenos Aires, Iorga, Ile-de-France, Karlovy Vary, Latium, Loire, Mann, New York, Nice, Rio de Janerio, Vaasa, Wuppertal. Ancak Bat dillerinde kullanlan adlarn okunular ayra iinde gsterilebilir: Shakespeare (ekspir) vb. Yabanc zel adlardan tretilmi akm adlar Trke sylenilerine gre yazlr: Dekartlk, Epikrclk, Kalvenci, Kalvencilik, Kalvenizm, Kartezyenizm, Lterci, Ltercilik, Markslk, Marksist, Marksizm. 2. Bat kkenli kii ve yer adlarnn bir blm eskiden beri dilimizde yerletii biimiyle yazlr: Napolyon, arlken, arl (Demirba arl); Atina, Brksel, Cenevre, Londra, Marsilya, Mnih, Paris, Roma, Selanik, Venedik, Viyana, Zrih; Hollanda, Letonya, Lksemburg. 3. Ait olduu dilde ayr yazlan yer adlar Trkede de ayr yazlr: Buenos Aires, Frankfurt am Main, Freiburg im Breisgau, Hyde Park, Mont Blanc, New Orleans, New York, Rio de Janeiro, San Marino, Wiener Neustadt, Titov Veles. Yunanca Adlarn Yazl Yunanca adlar yazlrken Yunan harflerinin ses deerlerini karlayan Trk harfleri kullanlr: Homeros, Herodotos, Euripides, Pindaros, Solon, Sokrates, Aristoteles, Platon, Venizelos, Karamanlis, Papandreu, Onasis. Ancak Herodotos, Sokrates, Aristoteles, Platon, Pythagoras, Eukleides adlar dilimizde yaygn olarak Herodot, Sokrat, Aristo, Eflatun, Pisagor, klid biimlerinde yerlemitir. Rusa Adlarn Yazl Rusa zel adlarda Rus harflerinin ses deerlerini karlayan Trk harfleri kullanlr: Bolevik, Brejnev, aykovski, ehov, Dostoyevski, Gogol, Gorbaov, lminskiy, lyi, Katayev, Klyatorny, Malov, Mendeleyev, Prokofyev, Pukin, olohov, Tolstoy, Yeltsin; Moskova, Omsk, Orenburg, Petersburg, Volga, Yenisey. ince ve Japonca Adlarn Yazl 1. ince adlar, Trkede yerlemi biimlerine gre yazlr: Honan, Huangho, Kanton, Nankin, Pekin, anghay, Vuhan. incede soyadlar kk adlardan nce gelir. Soyadlar oklukla tek hecelidir, kk adlar ise bir veya iki heceden oluur. Bu adlar byk harfle balar; heceler arasna izgi konur: Sun Yatsen, Lin Yutang. Yalnz Konfys gibi yaygnlk kazanm adlar bitiik yazlr. 2. Japon yer ve kii adlar da Trkede yerlemi biimlerine gre yazlr: Tokyo, Hiroima, Nagazaki, Osaka, Hokkaydo, Kyoto; Hirohito, Nobuo Haneda, Kayako Hayashi, Sbuishi Kato, Masao Mori. TRK DEVLET VE TOPLULUKLARINDAK ZEL ADLARIN YAZILII

23
Trk devlet ve topluluklarndaki zel adlar Trkede yerlemi syleni biimlerine gre yazlr: Azerbaycan, zbekistan; Takent, Semerkant, Bak, Bikek; Abdullah Tukay, Abdrrauf Ftrat, Bahtiyar Vahapzade, Baykonur, Cafer Cebbarl, Cemal Kemal, Cengiz Aytmatov, slam Kerimov, Muhtar Avazov, Osman Nasr.

NOKTALAMA ARETLER Duygu ve dnceleri daha ak ifade etmek, cmlenin yapsn ve duraklama noktalarn belirlemek, okumay ve anlamay kolaylatrmak, szn vurgu ve ton gibi zelliklerini belirtmek zere noktalama iaretleri kullanlr. Noktalama iaretlerinden nokta, virgl, noktal virgl, iki nokta, nokta, soru, nlem, trnak iaretleri, ayra ve kesme ait olduklar kelimelere bitiik olarak yazlr. Bu iaretlerden sonra bir harf boluu ara verilir. Nokta ( . ) 1. Cmlenin sonuna konur: Trk Dil Kurumu, 1932 ylnda kurulmutur. Saatler getike yollara daha mahzun bir sszlk kyordu. (Reat Nuri Gntekin) 2. Baz ksaltmalarn sonuna konur: Alb. (albay), Dr. (doktor), Yrd. Do. (yardmc doent), Prof. (profesr), Cad. (cadde), Sok. (sokak), s. (sayfa), sf. (sfat), vb. (ve bakas, ve benzeri, ve bunun gibi); Alm. (Almanca), Ar. (Arapa), ng. (ngilizce). 3. Saylardan sonra sra bildirmek iin konur: 3. (nc), 15. (on beinci); II. Mehmet, XIV. Louis, XV. yzyl; 2. Cadde, 20. Sokak, 4. Levent. UYARI: Arka arkaya sralandklar iin virglle veya izgiyle ayrlan rakamlardan yalnzca sonuncu rakamdan sonra nokta konur: 3, 4 ve 7. maddeler; XII XIV. yzyllar arasnda. 4. Bir yaznn maddelerini gsteren rakam veya harflerden sonra konur: I. 1. A. a. II. 2. B. b. 5. Tarihlerin yazlnda gn, ay ve yl gsteren saylar birbirinden ayrmak iin konur: 29.5.1453, 29.X.1923. Tarihlerde ay adlar yazyla da yazlabilir. Bu durumda ay adlarndan nce ve sonra nokta kullanlmaz: 29 Mays 1453, 29 Ekim 1923. 6. Saat ve dakika gsteren saylar birbirinden ayrmak iin konur: Tren 09.15'te kalkt. Toplant 13.00te balad. Tren 17.30'da, hkmet daireleri kapandktan yarm saat sonra balayacaktr. (Tark Bura) 7. Bibliyografik knyelerin sonuna konur: Agh Srr Levend, Trk Dilinde Gelime ve Sadeleme Evreleri, TDK Yaynlar, Ankara 1960. 8. Be ve beten ok rakaml saylar sondan saylmak zere l gruplara ayrlarak yazlr ve araya nokta konur: 326.197, 49.750.812, 28.434.250.310.500. 9. Matematikte arpma iareti yerine kullanlr: 4.5 = 20 Virgl ( , ) 1. Birbiri ardnca sralanan e grevli kelime ve kelime gruplarnn arasna konur: Frtnadan, souktan, karanlktan ve biraz da korkudan sonra bu scak, aydnlk ve sevimli odann havasnda erir gibi oldum. (Halide Edip Advar) Sessiz dereler, solgun aalar, sar gller

24
Dillenmi azlarda tutuk dilli gnller (Faruk Nafiz amlbel) Zindana atlan mahkmlar gibi titreerek, haykrarak geri geri kamaya urayorduk. (Hseyin Rahmi Grpnar) 2. Sral cmleleri birbirinden ayrmak iin konur: Bir varm, bir yokmu. Umduk, bekledik, dndk. (Yakup Kadri Karaosmanolu) Fakat yol otomobillere yasak olduundan o da herkes gibi tramvaya biner, kimse kendisine dikkat etmez. (Falih Rfk Atay) 3. Cmlede zel olarak vurgulanmas gereken gelerden sonra konur: Binaenaleyh, biz her vastadan, yalnz ve ancak, bir noktainazardan istifade ederiz. (Mustafa Kemal Atatrk) 4. Uzun cmlelerde yklemden uzak dm olan geleri belirtmek iin konur: Saniye Hanmefendi, merdivenlerde olunun ayak seslerini duyar duymaz, hasretlisini karlamaya atlan bir gen kadn gibi, koltuundan frlam ve ona kapy kendi eliyle amaya gelmiti. (Yakup Kadri Karaosmanolu) 5. Cmle iinde ara szleri ve ara cmleleri ayrmak iin konur: imdi, efendiler, msaade buyurursanz, size bir sual soraym. (Mustafa Kemal Atatrk) 6. Anlama g kazandrmak iin tekrarlanan kelimeler arasna konur: Akam, yine akam, yine akam, Gllerde bu dem bir kam olsam! (Ahmet Haim) Kopar sonbahar tellerinden Derinden, derinden, derinden Biten yazla balar keder musikisi (Yahya Kemal Beyatl) 7. Trnak iinde olmayan aktarma cmlelerinden sonra konur: Data'ya yarn gideceim, dedi. ehirde ilk nce hkmet doktoruyla karlatm. Bugnlerde bam kamaya vakit bulamyorum, dedi. (Reat Nuri Gntekin) 8. Konuma izgisinden nce konur: Bahe kapsn at. Sermet Beye, Bu anahtar kk de aar, dedi. (mer Seyfettin) 9. Kendisinden sonraki cmleye bal olarak ret, kabul ve tevik bildiren hayr, yok, evet, peki, pekl, tamam, olur, hayhay, bastne, yle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur: Peki, gideriz. Olur, ben de size katlrm. Hayhay, memnun oluruz. Haydi, ge kalyoruz. Evet, krk seneden beri Trke merhale merhale Trkleiyor. (Yahya Kemal Beyatl) 10. Bir kelimenin kendisinden sonra gelen kelime veya kelime gruplaryla yap ve anlam bakmndan balants olmadn gstermek ve anlam karkln nlemek iin kullanlr: Bu, tek gzl, gen fakat ihtiyar grnen bir adamcazdr. (Halit Ziya Uaklgil) Bu gece, elenceleri ilerine sinmedi. (Reat Nuri Gntekin) 11. Hitap iin kullanlan kelimelerden sonra konur:

25
Efendiler, bilirsiniz ki hayat demek, mcadele, msademe demektir. (Mustafa Kemal Atatrk) Sayn Bakan, Sevgili Kardeim, Deerli Arkadam, 12. Saylarn yazlnda, kesirleri ayrmak iin konur: 38,6 (otuz sekiz tam, onda alt), 25,33 (yirmi be tam, yzde otuz ), 0,45 (sfr tam, yzde krk be). 13. Bibliyografik knyelerde yazar, eser, basmevi vb. maddelerden sonra konur: Falih Rfk Atay, Tuna Kylar, Remzi Kitabevi, stanbul 1938. Yazarn soyad nce yazlmsa soyadndan sonra da virgl konur: Ergin, Muharrem, Dede Korkut Kitab, Ankara 1958. UYARI: Metin iinde ve, veya, yahut balalarndan nce de sonra da virgl konmaz: Nihat sabaha kadar uyuyamad ve afak skerken Faik'e bol teekkrlerle dolu bir kt brakarak iki gn evvelki cephe dn kyafeti ile sokaa frlad. (Peyami Safa, Maher) Ben Atatrk'le veya iki defa karlatm. (Burhan Felek) Ya evk iinde harap ol ya ak iinde gnl Ya lale amaldr gsmzde yahut gl! (Yahya Kemal Beyatl) UYARI: Metin iinde tekrarl balalardan nce ve sonra virgl konmaz: Hem gider hem alar. Ya bu deveyi gtmeli ya bu diyardan gitmeli. (Atasz). Gerek nesirde gerek nazmda yeni bir syleyie ulalmtr. Siz ister inann ister inanmayn, bir gn bile durmam. Ne kz verir ne dnr kstrr. UYARI: Cmlede pekitirme ve balama grevinde kullanlan da / de balacndan sonra virgl konmaz: mlamz, lisanmz dzelince lisanmz da kafamz dzelince dzelecek, nk o da ancak onlar kadar bozuktur, fazla deil! (Yahya Kemal Beyatl) UYARI: Metin iinde -nca / -ince anlamnda zarf-fiil grevinde kullanlan m / mi ekinden sonra virgl konmaz: Ben a yattm m kt kt ryalar grrm nedense. (Orhan Kemal ) yle zekiler vardr, konutular m azlarndan bal akyor sanrsn. (Attila lhan) UYARI: art ekinden sonra virgl konmaz: Tenha kelerde az aza konuurken yanlarna biri gelecek olursa hemen susuyorlard. (Reat Nuri Gntekin) Gr gzlerinle de akln yatarsa anlatver millete. (Tark Bura) UYARI: Metin iinde zarf-fiil ekleriyle oluturulmu kelimelerden sonra virgl konmaz:

26

Cumalar bahede bulutuka kza kendisinin adi bir mektep talebesi olmadn anlatmaya alyordu. (Halide Edip Advar) imdiye dek, ben kendimi bildim bileli kimse Deirmenoluk kynden kap da baka kyde obanlk, yanamalk etmedi. (Yaar Kemal) Meydanla varmadan bir iki defa smail kendisini grd m diye kahveye bakt. (Necati Cumal) Ancak yemekte bir karara varp arkadana dikkatli dikkatli bakarak konutu. (Samim Kocagz) Noktal Virgl ( ; ) 1. Cmle iinde virgllerle ayrlm tr veya takmlar birbirinden ayrmak iin konur: Erkek ocuklara Doan, Turul, Aslan, Orhan; kz ocuklara ise nci, iek, Gnl, Yonca adlar verilir. Trkiye, ngiltere, Azerbaycan; stanbul, Londra, Bak. 2. geleri arasnda virgl bulunan sral cmleleri birbirinden ayrmak iin konur: Sevinten, heyecandan iim iime smyor; barmak, kahkahalar atmak, alamak istiyorum. At lr, meydan kalr; yiit lr, an kalr. ki Nokta ( : ) 1. Kendisinden sonra rnek verilecek cmlenin sonuna konur: Yeni harfler alndktan sonra eski yaz ile bir tek kelime bile yazmayan iki kii grmmdr: Atatrk ve nn! (Falih Rfk Atay) Budayla arpadan baka ne biter bu topraklarda? Ziraat sayar: Yulaf, pancar, zerzevat, ttn... (Falih Rfk Atay) 2. Kendisinden sonra aklama yaplacak cmlenin sonuna konur: Bu kararn istinat ettii en kuvvetli muhakeme ve mantk u idi: Esas, Trk milletinin haysiyetli ve erefli bir millet olarak yaamasdr (Mustafa Kemal Atatrk) Kendimi takdim edeyim: Meclis ktiplerindenim. (Falih Rfk Atay) Derler: nsanda derin bir yaradr kkszlk; Budur lemde hudutsuz ve hazin kszlk. (Yahya Kemal Beyatl) 3. Ses biliminde uzun nly gstermek iin kullanlr: a:ile, ka:til, usu:le, i:cat. 4. Edeb eserlerdeki karlkl konumalarda, konuan kiinin adndan sonra konur: Bilge Kaan: Trklerim, iitin! stten gk kmedike alttan yer delinmedike lkenizi, trenizi kim bozabilir sizin? Koro : Ge erer bamz banla senin ! Bilge Kaan : Ulusum birleip ycelsin diye gece uyumadm, gndz oturmadm.

27
Trklerim Bilge Kaan der bana. Ben her eyi onlar iin bildim. Nbetteyim ! (A. Turan Oflazolu) 5. Genel A adreslerinde kullanlr: http://tdk.org.tr 6. Matematikte blme iareti olarak kullanlr: 56:8=7, 100:2=50.

Nokta ( ... ) 1. Tamamlanmam cmlelerin sonuna konur: Ne are ki irkinlii hemencecik ve herkes tarafndan grlveriyordu da, bu yan... (Tark Bura) 2. Kaba sayld iin veya bir baka sebepten tr aklanmak istenmeyen kelime ve blmlerin yerine konur: Klavuzu karga olann burnu b...tan kmaz. Arabac B...'a yaklatn sylyor, ikide bir frsat bularak arabann iine doru ban eviriyordu. (Ahmet Hamdi Tanpnar) 3. Alntlarda; bata, ortada ve sonda alnmayan kelime ve blmlerin yerine konur: ... derken ehrin te bandan bouk bouk sesler gelmeye balad... (Tark Bura) 4. Szn bir yerde kesilerek geri kalan blmn okuyucunun hayal dnyasna brakldn gstermek veya ifadeye g katmak iin konur: Sana uurlar olsun... Ayrlyor yolumuz! (Faruk Nafiz amlbel) Binaenaleyh, biz her vastadan, yalnz ve ancak, bir noktainazardan istifade ederiz. O noktainazar udur: Trk milletini, medeni cihanda, layk olduu mevkiye isat etmek ve Trk cumhuriyetini sarslmaz temelleri zerinde, her gn, daha ziyade takviye etmek... (Mustafa Kemal Atatrk) 5. nlem ve seslenmelerde anlatm pekitirmek iin konur: Glgeler yaklatlar. Bir adm kalnca onu kyafetinden tandlar: Koca Ali... Koca Ali, be!.. (mer Seyfettin) 6. Karlkl konumalarda, yeterli olmayan, eksik braklan cevaplarda kullanlr: Yabanc yok! Kimsin? Ali... Hangi Ali? ... Sen misin, Ali usta? Benim!.. Ne aryorsun bu vakit buralarda? Hi... Nasl hi? Suya ekicini mi drdn yoksa !.. !.. (mer Seyfettin) UYARI: nokta yerine iki veya daha ok nokta kullanlmaz.

28
Soru areti ( ? ) 1. Soru bildiren cmle veya szlerin sonuna konur: Ne zaman tkenecek bu yollar, arabac? (Faruk Nafiz amlbel) Sular m yand? Neden tunca benziyor mermer? (Ahmet Haim) Atatrk bana sordu: Yeni yazy tatbik etmek iin ne dndnz? (Falih Rfk Atay) Soru eki ve soru kelimesi kullanlmadan ezgili syleyilerde soru iareti kullanlr: Gmrkteki memur ban kaldrd: Adnz? 2. Bilinmeyen, kesin olmayan veya pheyle karlanan yer, tarih vb. durumlar iin kullanlr: Yunus Emre (1240?-1320), (Doum yeri: ?). Trk halk felsefesinin, Trk nkteciliinin ve mizah dehasnn byk mmessili Nasreddin Hoca da (Hce Nasirddin) bu asrda yaamtr (1208 ?-1284). (Trk Dnyas El Kitab) Ankara'dan Konya'ya 1,5 (?) saatte gitmi. 1496 (?) ylnda doan Fuzuli ... UYARI : m / mi eki -nca / -ince anlamnda zarf-fiil ileviyle kullanldnda soru iareti konmaz: Akam oldu mu srler dner. Hava karard m eve gideriz. Bahar gelip de nehir al al kabarmaya balamaz m iimi geri kalm bir saat huzursuzluu kaplard. (Haldun Taner) UYARI : Soru ifadesi tayan sral ve bal cmlelerde soru iareti en sona konur: ok yakndan m bu sesler, ok uzaklardan m? skdar'dan m, Hisar'dan m, Kavaklar'dan m? (Yahya Kemal Beyatl) nlem areti ( ! ) 1. Sevin, kvan, ac, korku, ama gibi duygular anlatan cmlelerin sonuna konur: Ne mutlu Trkm diyene! (Mustafa Kemal Atatrk) Hava ne kadar da scak! Ak olsun! Ne kadar akll adamlar var! 2. Seslenme, hitap ve uyar szlerinden sonra konur: Ordular! lk hedefiniz Akdenizdir, ileri! (Mustafa Kemal Atatrk) Ey Trk genlii! Birinci vazifen, Trk istiklalini, Trk cumhuriyetini, ilelebet, muhafaza ve mdafaa etmektir. (Mustafa Kemal Atatrk) Ak tolgal beylerbeyi haykrd: lerle! (Yahya Kemal Beyatl) Dur, yolcu! Bilmeden gelip bastn Bu toprak bir devrin batt yerdir. (Necmettin Halil Onan) UYARI: nlem iareti, seslenme ve hitap szlerinden hemen sonra konulabilecei gibi cmlenin sonuna da konabilir: Arkada, biz bu yolda trkler tuttururken

29
Sana uurlar olsun... Ayrlyor yolumuz! (Faruk Nafiz amlbel) 3. Alay, kinaye veya kmseme anlam kazandrlmak istenen szden hemen sonra yay ayra iinde nlem iareti kullanlr: steseymi bir gnde bitirirmi (!) ama ne yazk ki vakti yokmu (!). Adam, akll (!) olduunu sylyor. UYARI: nlemden sonra nokta yerine iki nokta konulmas yeterlidir. Gk ekini bier gibi!.. Baaklar daha dolmadan. (Tark Bura)

Ksa izgi ( - ) 1. Satra smayan kelimeler blnrken satr sonuna konur: Souktan m titriyordum, yoksa heyecandan, zntden mi bilmem. Havuzun suyu bulank. Kapnn saatleri 12'yi gemi. Kanepelerde kimseler yok. Tramvay ne fena gcrdad! Tramvaydaki adam bir tandk m idi acaba? Ne diye yle dnp dnp bakt? Yoksa kimseciklerin oturmad kanepelerde bu saatte pek babolar m oturur? (Sait Faik Abasyank) 2. Ara szleri ve ara cmleleri ayrmak iin kullanlr: Kk bir sr -drt inekle birka koyun- kye giren geni yolun aznda durmutu. (mer Seyfettin) 3. Dil bilgisinde kkleri ve ekleri ayrmak iin konur: al-, dur-ak, gr-g-sz-lk. 4. Fiil kk ve gvdelerini gstermek iin kullanlr: al-, dur-, gr-, ver-; baar-, kana-, okut-, tala-, yazdr-. 5. Eklerin bana konur: -den, -lk, -, -ak. 6. Heceleri gstermek iin kullanlr: a-ra-tr-ma, bi-le-zik, du-ru-ma, ku-yum-cu-luk, ya-zarlk, prog-ram. 7. Kelimeler arasnda -den...-a, ve, ile, ila, arasnda anlamlarn vermek iin kullanlr: Trke-Franszca Szlk, Aydn-zmir yolu, Ankara-stanbul uak seferleri, Trk-Alman ilikileri, Ural-Altay dil grubu, Dil ve Tarih-Corafya Fakltesi, 09.30-10.30, Beikta-Fenerbahe karlamas, Manas Destan'nda soy-dil-din geni, 1914-1918 Birinci Dnya Sava, 2003-2004 retim yl. 8. Matematikte karma iareti olarak kullanlr: 50-20 = 30 Uzun izgi () Yazda satr bana alnan konumalar gstermek iin kullanlr. Buna konuma izgisi de denir. Arabamz tutarken Erciyes'in yolunu: Hanc dedim bildin mi Maral eyholu'nu? Gzleri uzun uzun burkuldu kald bende, Dedi: Hana sa indi, l kt geende! (Faruk Nafiz amlbel) Frankfurt'a gelene herkesin sorduu unlardr: Eski ehri gezdin mi? Rothshild'in evine gittin mi? Goethe'nin evini gezdin mi?

30
(Ahmet Haim) Oyunlarda uzun izgi konuann adndan sonra konabilir: Stk Bey Kaleyi kurtarmak iin daha gzel bir are var. Gerekten lecek adam ister. slam Bey Ben daha lmedim. (Namk Kemal) UYARI : Konumalar trnak iinde verildiinde uzun izgi kullanlmaz. Eik izgi ( / ) 1. Yan yana yazlmas gereken durumlarda msralarn arasna konur: Korkma! Snmez bu afaklarda yzen al sancak / Snmeden yurdumun stnde tten en son ocak / O benim milletimin yldzdr parlayacak / O benimdir o benim milletimindir ancak. (Mehmet Akif Ersoy) 2. Adres yazarken apartman numaras ile daire numaras arasna ve semt ile ehir arasna konur: Altay Soka, Nu.: 21/6 Kurtulu / ANKARA 3. Tarihlerin yazlnda gn, ay ve yl gsteren saylar birbirinden ayrmak iin konur: 18/11/1969, 15/IX/1994 4. Dil bilgisinde eklerin farkl biimlerini gstermek iin kullanlr: -a/-e, -an /-en, -lk /-lik, -madan /-meden. 5. Genel A adreslerinde kullanlr: http://tdk.gov.tr 6. Matematikte blme iareti olarak kullanlr: 70 / 2 = 35 Ters Eik izgi ( \ ) Bilgisayar yazlmlarnda art arda gelen dizinleri birbirinden ayrt etmek iin kullanlr: C:\Dos>MD \Oyun Trnak areti ( ) 1. Baka bir kimseden veya yazdan olduu gibi aktarlan szler trnak iine alnr: Dil ve TarihCorafya Fakltesinin n cephesinde Atatrk'n Hayatta en hakiki mrit ilimdir. vecizesi yer almaktadr. Ulu nderin Ne mutlu Trkm diyene! sz her Trk' duygulandrr. Baknz, air vatan ne gzel tarif ediyor: Bayraklar bayrak yapan stndeki kandr. Toprak eer urunda len varsa vatandr. UYARI : Trnak iindeki alntnn sonunda bulunan iaret (nokta, soru iareti, nlem iareti vb.) trnak iinde kalr: Akl yata deil batadr. atasz yzyllarn tecrbesinden szlp gelen bir gerei ifade etmiyor mu? zmir zerine dnyada bir ehir daha yoktur! diyorlar. (Yahya Kemal Beyatl) UYARI : Uzun alntlarda her paragraf ayr ayr trnak iine alnr. 2. zel olarak belirtilmek istenen szler trnak iine alnr: Yeni bir bar taarruzu balad. 3. Cmle ierisinde kitaplarn ve yazlarn adlar ve balklar trnak iine alnr: Yahya Kemal'in baz iirleri Kendi Gk Kubbemiz ad altnda kt. (Ahmet Hamdi Tanpnar) Yazm Kurallar blmnde baz uyarlara yer verilmitir. UYARI: Cmle ierisinde zel olarak belirtilmek istenen szler, kitaplarn ve yazlarn adlar ve balklar trnak iine alnmakszn koyu yazlarak veya eik yazyla (italik) dizilerek de gsterilebilir: Hyk sz Anadolu'da tepe olarak geer. Cahit Stk'nn airin lm iirini Yahya Kemal ok sevmiti. (Ahmet Hamdi Tanpnar)

31
UYARI : Trnak iine alnan szlerden sonra kesme iareti kullanlmaz: Yahya Kemalin Aziz stanbulunu okudunuz mu? 4. Bibliyografik knyelerde makale adlar trnak iinde verilir:

Tek Trnak areti ( ) Trnak iinde verilen ve yeniden trnaa alnmas gereken bir sz belirtmek iin kullanlr: Edebiyat retmeni iirler iinde Han Duvarlar gibisi var m? dedi ve Faruk Nafizin bu gzel iirini okumaya balad. Atatrk henz Gazi Mustafa Kemal Paa idi. Benden ona dair bir kitap iin n sz istemilerdi. (Falih Rfk Atay) Denden areti (") Bir yazdaki maddelerin sralanmasnda veya bir izelgede alt alta gelen ayn szlerin, sz gruplarnn ve saylarn tekrar yazlmasn nlemek iin kullanlr: a. Etken fiil b. Edilgen " c. Dnl " . te " Yay Ayra ( ( ) ) 1. Cmlenin yapsyla dorudan doruya ilgili olmayan aklamalar iin kullanlr: Anadolu kentlerini, kylerini (Ky szn de ekinerek yazyorum.) gezsek bile grmek iin deil, kendimizi gstermek iin geziyoruz. (Nurullah Ata) UYARI: Yay ayra iinde bulunan zel isimler ve yarg bildiren anlatmlar byk harfle balar ve sonuna uygun noktalama iareti getirilir. UYARI : Hakknda aklama yaplan sze ait ek, ayra kapandktan sonra yazlr: Yunus Emre (1240?- 1320)'nin... 2. Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuann hareketlerini, durumunu aklamak ve gstermek iin kullanlr: htiyar (Yava yava Kaymakama yaklar.) Ne oluyor beyefendi? Allah rzas iin bana da anlatn... (Reat Nuri Gntekin) 3. Alntlarn aktarld eseri veya yazar gstermek iin kullanlr: Cihann tarihi, vatan urunda senin kadar uraan, kann dken bir millet daha gsteremez. Senin kadar kimse kendi vatanna sahip olmaya hak kazanmamtr. Bu vatan ya senindir, ya kimsenin. (Ahmet Hikmet Mftolu) Ein var, aiyann var, baharn var ki beklerdin Kyametler koparmak neydi ey blbl, nedir derdin? (Safahat) 4. Alntlarda, bata, ortada ve sonda alnmayan kelime ve blmlerin yerine konulan nokta, yay ayra iine alnabilir. 5. Bir sze alay, kinaye veya kmseme anlam kazandrmak iin kullanlan nlem iareti yay ayra iine alnr.

32
6. Bir bilginin pheyle karlandn veya kesin olmadn gstermek iin kullanlan soru iareti yay ayra iine alnr. 7. Bir yaznn maddelerini gsteren say ve harflerden sonra kapama ayrac konur: I) 1) A) a) II) 2) B) b)

Keli Ayra ( [ ] ) 1. Ayra iinde ayra kullanlmas gereken durumlarda yay ayratan nce keli ayra kullanlr: Halikarnas Balks [Cevat akir Kabaaal (1886-1973)] en gzel eserlerini Bodrum'da yazmtr. 2. Bibliyografik knyelere ilikin baz ayrntlar gstermek iin kullanlr: Reat Nuri [Gntekin], alkuu, Dersaadet 1922. Server Bedi [Peyami Safa]

Kesme areti ( ' ) 1. Aada sralanan zel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme iaretiyle ayrlr: a. Kii adlar, soyadlar ve takma adlar: Atatrkm, Fatih Sultan Mehmete, Muhibbinin, Gl Babaya, Sultan Anann, Yurdakuldan, Kzm Karabekiri, Yunus Emreyi, Ziya Gkalptan, Refik Halit Karaym, Ahmet Cevat Emredir, Namk Kemalse. UYARI : Sonunda p, , t, k nszlerinden biri bulunan Ahmet, elik, iek, Halit, Mehmet, Mesut, Murat, zbek, Recep, Yiit, Bosna-Hersek, Gaziantep, Kerkk, Sinop, Tokat, Zonguldak gibi zel adlara nlyle balayan ek getirildiinde kesme iaretine ramen Ahmedi, elii, iei, Halidi, Mehmedi, Mesudu, Murad, zbei, Recebi, Yiidi, Bosna-Hersei, Gaziantebi, Kerk, Sinobu, Tokad, Zongulda biiminde son ses yumuatlarak sylenir. UYARI: zel adlar iin yay ayra iinde bir aklama yapldnda kesme iareti yay ayratan sonra konur: Yunus Emre (1240?-1320)'nin, Yakup Kadri (Karaosmanolu)'nin. Ancak, cins isimler iin yaplan aklamalarda yay ayratan sonra doal olarak kesme iaretine gerek yoktur: mek fiili (ek fiil)nin geni zaman ahs ekleriyle ekilir. UYARI : zel adlar yerine kullanlan "o" zamiri cmle iinde byk harfle yazlmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme iaretiyle ayrlmaz. b. Millet, boy, oymak adlar: Trkm, Almansnz, ngilizden, Rusmu, Ouzun, Kazaka, Krgzm, zbeke, Karakeilinin, Hacmusalya. c. Devlet adlar: Trkiye Cumhuriyetini, Osmanl Devletindeki, Amerika Birleik Devletlerine, Azerbaycan Cumhuriyetinden. . Din ve mitoloji ile ilgili zel adlar: Allahn, Tanrya, Cebrailden, Zeusu. d. Kta, deniz, nehir, gl, da, boaz, geit, yayla; lke, blge, il, ile, ky, semt, bulvar, cadde, sokak vb. corafyayla ilgili yer adlar: Asyann, Marmara Denizinden, Akdenizi, Meri Nehrine, Van Glne, Ar Dann, anakkale Boaznn, Zigana Geidinden, Uzunyaylaya, Trkiyedir, Anadoluda, Dou Anadoluya, Ankaraym, Sungurluya, Ziya Gkalp Bulvarndan, Yldz Mahallesine, Taksim Meydanndan, Reat Nuri Sokana. UYARI: Yer bildiren zel isimlerde ksaltmal syleyi sz konusu olduu zaman ekten nce kesme iareti kullanlr: Hisardan, Boazdan. e. Gk bilimiyle ilgili adlar: Jpiterden, Vens, Halleyin, Merihe, Bykayda, Yedikardeten, Samanyolunda.

33
f. Saray, kk, han, kale, kpr, ant vb. adlar: Dolmabahe Saraynn, ankaya Kkne, Sait Halim Paa Yalsndan, Ankara Kalesinden, Horozlu Hann, Galata Kprsnn, Bilge Kaan Abidesinde, anakkale ehitleri Antna. g. Kitap, dergi, gazete ve sanat eseri (tablo, heykel, mzik vb.) adlar: Nutukta, Safahattan, Kiralk Konakta, Sinekli Bakkal, Hrriyette, Resm Gazetede, Onuncu Yl Marn, Yunus Emre Oratoryosunu, Atatrk Uluslararas Bar dln. . Kanun, tzk, ynetmelik, ynerge ve genelge adlar: Mill Eitim Temel Kanununa, Medeni Kanunun, Atatrk Uluslararas Bar dl Tznde, Telif Hakk Yayn ve Sat Ynetmeliinin. UYARI: Belli bir kanun, tzk, ynetmelik kastedildiinde byk harfle yazlan kanun, tzk, ynetmelik szlerinin ek almas durumunda kesme iareti kullanlr: Bu Kanunun 17. maddesinin c bendi... Yukarda ad geen Ynetmelikin 2nci maddesine gre... vb. h. Hayvanlara verilen zel adlar: Sarkzn, Karabaa, Pamuku, Minnotan. UYARI: Kurum, kurulu, kurul ve i yeri adlarna gelen ekler kesmeyle ayrlmaz: Trkiye Byk Millet Meclisine, Trk Dil Kurumundan, Trkiye Petrolleri Anonim Ortaklna, Dil ve TarihCorafya Fakltesi Dekanlna, Hacettepe niversitesi Rektrlne, Trk Dili ve Edebiyat Blm Bakanlnn; Bakanlar Kurulunun, Danma Kurulundan, Yrtme Kuruluna; Mavi Ke Bakkaliyesinden, Gimann. UYARI : zel adlara getirilen yapm ekleri, okluk eki ve bunlardan sonra gelen dier ekler kesmeyle ayrlmaz: Trklk, Trklemek, Trk, Trklk, Trke, Mslmanlk, Hristiyanlk, Avrupal, Avrupallamak, Aydnl, Konyal, Bursal, Ahmetler, Mehmetler, Yakup Kadriler, Trklerin, Trkln, Trklemekte, Trkenin, Mslmanlkta, Hollandaldan, Hristiyanlktan, Atatrkln. 2. Kii adlarndan sonra gelen sayg szlerine getirilen ekleri ayrmak iin konur: Nihat Beye, Aye Hanmdan, Mahmut Efendiye vb. UYARI: Unvanlardan sonra gelen ekler kesmeyle ayrlmaz: Cumhurbakannca, Babakanca, Trk Dil Kurumu Bakanna gre vb. 3. Ksaltmalara getirilen ekleri ayrmak iin konur: TBMM'nin, TDK'nin, BM'de, ABD'de, TV'ye. UYARI : Sonunda nokta bulunan ksaltmalarla s iaretli ksaltmalar kesmeyle ayrlmaz. Bu tr ksaltmalarda ek noktadan ve s iaretinden sonra, kelimenin ve s iaretinin okunuuna uygun olarak yazlr: vb.leri, Alm.dan, ng.yi; cme (santimetre kpe), mye (metre kareye), 64ten (alt ss drtten). 4. Saylara getirilen ekleri ayrmak iin konur: 1985'te, 8'inci madde, 2'nci kat; 7,65lik, 9,65lik. 1919 senesi Maysnn 19'uncu gn Samsun'a ktm. (Mustafa Kemal Atatrk) 5. iirde seslerin l dolaysyla dtn gstermek iin kesme iareti kullanlr: Bir ok attm karl dan ardna Dt n'ola sevdiimin yurduna l yanmazken ben yanarm derdine Engel aramz at n'eyleyim (Karacaolan) 6. Bir ek veya harften sonra gelen ekleri ayrmak iin konur: a'dan z'ye kadar, b'nin m'ye dnmesi, Trkede -lk'la yaplm szler. UYARI: Akm, a ve dnem adlarndan sonra gelen ekler kesmeyle ayrlmaz: Eski an, Ykselme Dneminin, Cumhuriyet Dnemi Trk Edebiyatna.

Hece Yaps ve Satr Sonunda Kelimelerin Blnmesi Trkede kelime iinde iki nl arasndaki nsz, kendinden sonraki nlyle hece kurar: a-raba, bi-i-mi-ne, in-sa-nn, ka-ra-ca, alt-lk, al-d.

34
Kelime iinde yan yana gelen nszlerden sonuncusu kendisinden sonraki nlyle, dierleri kendilerinden nceki nlyle hece kurar: bir-lik, sev-mek, Trk-e, Kork-maz. Bat kkenli kelimeler, Trkenin hece yapsna gre hecelere ayrlr: band-rol, kont-rol, port-re, sant-ral, srp-riz, tund-ra, volf-ram. Trkede satr sonunda kelimeler blnebilir, fakat heceler blnemez. Satra smayan kelimeler blnrken satr sonuna ksa izgi (-) konur.

Burasn ilk defa gryormu gibi duvarlara, perdelere, mblelere, eyalara bakyor, hayret ediyordu. Btn bu muhitte Trk hayatna, Trk ruhuna ait bir glge, bir izgi bile yoktu. Birden Bursa'daki ocukluunun getii babaevini hatrlad; sofada rahat ve beyaz rtl divanlar vard. (mer Seyfettin, Primo Trk ocuu) Bitiik yazlan kelimelerde de bu kurala uyulur: ba--ret-men, il-ko-kul, Ka-ra-os-ma-no-lu. Ayrmada satr sonunda ve satr banda tek harf braklmaz: ........................................................................................................... uurtma deil, ......................................................................................................uurtma; .................................................................................................. mdafaa deil, ..................................................................................................... mdafaa; Kesme iareti satr sonuna geldiinde yalnz kesme iareti kullanlr; ayrca izgi kullanlmaz. ................................................................................................... Edirne' nin... .................................................................................................. Ankara' dan... ..................................................................................................... 1996' da...

KISALTMALAR Ksaltma; bir kelime, terim veya zel adn, ierdii harflerden biri veya birka ile daha ksa olarak ifade edilmesi ve simgeletirilmesidir. Ksaltmalarla ilgili kurallar unlardr: 1. Kurulu, kitap, dergi ve yn adlarnn ksaltmalar genellikle her kelimenin ilk harfinin byk olarak yazlmasyla yaplr: TBMM (Trkiye Byk Millet Meclisi), TDK (Trk Dil Kurumu), ABD (Amerika Birleik Devletleri); KB (Kutadgu Bilig); TD (Trk Dili), TK (Trk Kltr), TDED (Trk

35
Dili ve Edebiyat Dergisi); B (bat), D (dou), G (gney), K (kuzey); GB (gneybat), GD (gneydou), KB (kuzeybat), KD (kuzeydou). Ancak bazen kelimelerin, zellikle son kelimenin birka harfinin ksaltmaya alnd da grlr. Bazen de aradaki kelimelerden hi harf alnmad olur. Bu tr ksaltmalarda, ksaltmann aklda kalabilmesi iin yeni bir kelime oluturma amac gdlr: BOTA (Boru Hatlar ile Petrol Tama Anonim irketi), LESAM (lim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birlii), TMER (Trke retim Merkezi). Geleneklemi olan T.C. (Trkiye Cumhuriyeti) ve T. (Trke) ksaltmalarnn dnda byk harflerle yaplan ksaltmalarda nokta kullanlmaz. 2. Elementlerin ve llerin uluslararas ksaltmalar kabul edilmitir: C (karbon), Ca (kalsiyum), Fe (demir); m (metre), mm (milimetre), cm (santimetre), km (kilometre), g (gram), kg (kilogram), l (litre), hl (hektolitre), mg (miligram), m (metre kare), cm (santimetre kare) 3. Kurulu, kitap, dergi ve yn adlaryla element ve llerin dnda kalan kelime veya kelime gruplarnn ksaltlmasnda, ilk harfle birlikte kelimeyi oluturan temel harfler dikkate alnr. Ksaltlan kelime veya kelime grubu; zel ad, unvan veya rtbe ise ilk harf byk; cins isim ise ilk harf kk olur: Alm. (Almanca), ng. (ngilizce), Kocatepe Mah. (Kocatepe Mahallesi), Gniz Sok. (Gniz Soka), Prof. (Profesr), Dr. (Doktor), Av. (Avukat), Alb. (Albay), Gen. (General); is. (isim), sf. (sfat), hzl. (hazrlayan), ev. (eviren), ed. (edebiyat), fiz. (fizik), kim. (kimya). *** Kk harflerle yaplan ksaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuu esas alnr: kg'dan, cm'yi, mm'den, Ykrun. Byk harflerle yaplan ksaltmalara getirilen eklerde ise ksaltmann son harfinin okunuu esas alnr: BDT'ye, TDKden, THY'de, TRT'den, YTLnin. Ancak ksaltmas byk harflerle yapld hlde bir kelime gibi okunan ksaltmalara getirilen eklerde ksaltmann okunuu esas alnr: ASELSAN'da, BOTA'n, NATO'dan, UNESCO'ya. Sonunda nokta bulunan ksaltmalar kesmeyle ayrlmaz. Bu tr ksaltmalarda ek, noktadan sonra ve kelimenin okunuuna uygun olarak yazlr: vb.leri, Alm.dan, ng.yi. Tonsuz (sert) nszle biten ksaltmalar, ek aldklar zaman okunuta tonsuz ses tonlulatrlmaz: AGK'in (AG'in deil), CMUK'un (CMU'un deil), RTK'e (RT'e deil), TBTAK'n (TBTA'n deil). Ancak birlik kelimesiyle yaplan ksaltmalarda syleyite k'nin yumuatlmas normaldir: UKOBRLK'e (sylenii UKOBRLE), FSKOBRLK'in (sylenii FSKOBRLN).

UYGULAMALAR a) Kelimelerin yanl yazlmas: YANLI kurdela ekiya ekya DORU kurdele

36
rasgele gurup atee keyf kasedi ihracaat mtala mdail klp red meyva msade insiyatif yaln yanlz inkilap inaa spriz Brksel b) Eklerin yanl veya eksik yazlmas: YANLI iler alcak sevmiyenleri salyacak hizmetci minibsde Bilecikde Parisde DORU iler alacak sevmeyenleri salayacak hizmeti minibste Bilecikte Pariste kaseti ihracat mtalaa mdahil kulp ret meyve msaade inisiyatif yanl yalnz inklap ina srpriz Brksel rastgele grup atae keyif

c) Dzeltme iaretinin kullanlmamasndan kaynaklanan yanllar: YANLI hkmet kat imkan inaat halinde harekat inkar DORU hkmet kt imkn inaat hlinde harekt inkr

37
hakimiyet herhalde hkimiyet herhlde

d) Kesme iaretinin kullanlmamas veya yanl kullanlmas: YANLI Amerikada Bursal Salk Bakanlna Ona oluda Allaha Kurana Osmanl mparatorluunun e) Ayr ve bitiik yazlan kelimeler: YANLI varya terkediyor yasad arzetmek yurtii yurtd biraraya farkettim herey biran satnalma yolaan olay ibirlii elbirlii iadam szkonusu hergn Yakndou yldnm bakanvekili keyazar stgeit bir an satn alma yol aan olay i birlii el birlii i adam sz konusu her gn Yakn Dou yl dnm bakan vekili ke yazar st geit DORU var ya terk ediyor yasa d arz etmek yurt ii yurt d bir araya fark ettim her ey DORU Amerikada Bursal Salk Bakanlna ona olu da Allaha Kurana Osmanl mparatorluunun

38
malolmak igiyim haftasonu mal olmak i giyim hafta sonu

Bazen de bitiik yazlmas gereken szlerin ayr yazld grlr: YANLI Cenab Allah bir ou souk kanl hi bir kfr edii byk ehir kayt olmak sabr etmek Gazi Antep anl Urfa Kahranman Mara Byk ekmece f) ki balacnn yazl: YANLI diyorki demekki sanmaki geen yl ki sermaye g) da, de balacnn yazl: YANLI Olupta yada seninde atf da bulunan ) m / mi soru ekinin yazl: YANLI olurmu kapalm biliyormu DORU olur mu kapal m biliyor mu DORU olup da ya da senin de atfta bulunan DORU diyor ki demek ki sanma ki geen ylki sermaye DORU Cenaballah birou soukkanl hibir kfredii bykehir kaydolmak sabretmek Gaziantep anlurfa Kahramanmara Bykekmece

39
i) Noktalama iaretlerinde yaplan yanllklar: YANLI Dr Byle mi olacakt. Osman geldi, ve bard. DORU Dr. Byle mi olacakt? Osman geldi ve bard.

Aadaki rnekte kullanlan iaret Trkede yoktur. Yorumlar & Yanklar. dorusu: Yorumlar ve Yanklar Byk harf yazmna ilikin yanllklar: zel isimlerin, byk harfle balad kural genellikle bilinir. Byk harflerin yanl kullanlmas, dikkatsizlikten veya baz kelimeleri zel isim zannetmekten kaynaklanmaktadr. Mesela belli bir tarih bildiren ay ve gn adlar byk harfle balad hlde, belli bir tarih bildirmeyen ay ve gn adlar kk harfle balar. 19 Mays 1919 rneinde Mays byk harfle; Her mays piknie gideriz. rneinde mays kk harfle balar. Aada eitli sebeplerle yaplan byk harf yanllar gsterilmitir. Devlet Bakan Ve Hkmet Szcs. dorusu: ve Hkmet ...Trban Olayn Deerlendirmesi dorusu: trban olayn deerlendirmesi n sonularn Aralk aynda alnaca bildirildi. dorusu: aralk randa Perembe gecesi balayan renci olaylar... dorusu: perembe Bir hukuk devletinde parlamentonun, kendi varlna vcut veren Anayasasn ve Anayasa Mahkemesi kararlarn bylesine hie saydnn baka bir rneini gstermek mmkn deildir dorusu: anayasasn (kk harfle ve kesme olmakszn) Zincirlikuyu mezarlnda yatanlar ... dorusu: Mezarlnda Alfabemizde bulunmayan harfler 01.11.1928 tarih ve 1353 sayl kanuna gre alfabemizde 29 harf vardr. x, w, q harfleri yabanc zel adlar ve walkman, western gibi birka istisna dnda dilimizde kullanlmaz. Aadaki rneklerde kelimelerin Trkelemi biimleri kullanlmaldr. Show televizyonunun adnn ov biiminde olmas da 1353 sayl kanunun gereidir. Bodrum Akyarlarda deniz manzaral dublex villa arsalar dorusu: dubleks

40

Ankara Expresi dorusu: Ekspresi j) Ksaltmalarda yaplan yanllklar: YANLI Gr. km.ye yrd. no. DORU g kmye yard. Nu.

SYLEY BOZUKLUKLARI Syleyi (telaffuz) yanllaryla sklkla karlamaktayz. Bunlarn bir ksm bilgisizlik ve eitimsizlikten, bir ksm da dikkatsizlikten kaynaklanmaktadr. lnl dile uymayan ve az zelliklerini yanstan syleyi biimleri de bu konuda karlalan bir dier yanllktr. Sk sk rastladmz syleyi bozukluklarn snflandrarak vermeye alalm. Aada vereceimiz rneklerde doru syleyileri gstermeye alacamz iin imlaya tam olarak uyulmamtr. Sylenii uzun olan seslerin nne iki nokta ( : ) konulmutur. 1. Ksa iken uzun sylenen heceler YANLI ta:rikat ma:kam va:him la:ik alfa:be mi:ting li:se va:ka gaza:b yasada:ki meyda:na gelen vahim laik alfabe miting lise vaka gazab yasadaki meydana gelen DORU tari:kat makam

41
ka:til zanls ha:kem acemi: resmi: geit Ona ra:kip kt. fanta:zi katil zanls hakem acemi resmigeit Ona rakip kt. fantezi

Trkede kullanlan dou kkenli yabanc sz varlklarnn asllarnda olan uzunluklarn ksa sylenmesi eilimi yaygnlamtr. Sz gelii, haya:t deil hayat; kara:r deil karar; saba:h deil sabah; esa:s deil esas. Ancak bu yapdaki kelimelerin ou nl ile balayan bir ek aldklarnda aslen uzun olan heceleri zgn syleniine dner: haya:t, kara:r, saba:ha, esa:sa gibi. Bir dier rnek selam kelimesi ek almadan kullanldnda selam biiminde sadece lam hecesi ince olarak telaffuz edilir. Ancak kelime nl ile balayan ek aldnda sela:m biiminde hem ince hem uzun sylenir. Ademimerkeziyet tamlamasndaki adem kelimesi de yanl olarak dem eklinde telaffuz edilmektedir. dem ilk peygamberin addr. Ksa a ile sylenmesi gereken buradaki adem ise yokluk demektir. Bile anlamna gelen dahi edatnn ilk hecesi ksa, ikinci hecesi ise hafife uzatlarak sylenmelidir. lk hece uzatlrsa olaanst zekas olan kimse anlamndaki dhi kelimesi anlalr. Katil zanls denirken ka hecesinin uzatlmas da bir baka sk yaplan yanltr. Burada kann ksa sylenmesi gerekir. nk bu kelime mastardr ve ldrme anlamndadr. lk hecesi uzun olan katil ise ldren demektir. Sonu i harfi ile biten zenci, Ermeni, mermi, ivedi, benzeri gibi kelimelerde inin uzatlmas da son zamanlarda iyice yaygnlamaya balamtr. Arapadan alnm olan nispet isinin asker, mill, hukuk rneklerinde normalde uzun okunur. Ancak zenci ve Ermeni kelimelerindeki i sesi ksalmtr. Mermi, ivedi, benzeri kelimelerindeki "i" nispet isi deildir. Kelimenin asl harfidir. 2.Uzun iken ksa sylenen heceler YANLI zalim itiba:ren baki hkmet tespiti asla dnya adalet mana ceza nema YANLI istihkam iskan Hakkari ekal Hakkri ekl DORU za:lim i:tiba:ren ba:ki: hk:met tespi:ti asla: dnya: ada:let ma:na: ceza: ne:ma: DORU istihkm iskn

2.nce sylenmesi gerekirken kaln sylenen sesler

42
vekaletname en karl i kontrollu vekletname en krl i kontroll

nce sylenmesi gereken hecelerin kaln olarak sylenileriyle de ok sk karlamaktayz. Sz gelii, hlbuki, derhl, lahana gibi kelimelerin halbuki, derhal, lahana gibi sylenileri kulaklar trmalamaktadr. 4. Kaln sylenmesi gerekirken ince sylenen sesler Kaln olarak sylenmesi gereken hecelerin ince telaffuzuyla da ok sk karlamaktayz. rnek olarak halk kelimesi yanl olarak ince syleniyor. Buna benzer dier rnekler ise yledir: YANLI DORU ikmetgh islah rekbet eknomi meknik dekn SES DMELER YANLI diyo bozuluyolar alcam ilave etcez balcam di mi hakkaten dakka DORU diyor bozuluyorlar alcaam ilave ediceez balycaam diil mi hakikaten dakika (syleyite) // // // ikametgh slah rekabet ekonomi mekanik dekan

Suiistimal kelimesi ounlukla suistimal biiminde yanl olarak sylenmektedir. Oysa kelime kt anlamndaki Arapa su ve kullanma anlamndaki yine Arapa olan istimal kelimelerinden olumu bir tamlamadr. Tamlamann arasnda da i harfi bulunmaktadr. Ktye kullanma anlamndaki bu kelimenin doru sylenii, Grevi suiistimal suu ilenmitir. rneinde olduu gibi suiistimal biimindedir.

Franszca zgn, allagelenden deiik anlamlarna sahip orijinal kelimesinin de sklkla orjinal biiminde yanl syleyiiyle karlamaktayz. Tipik tansiyonla ilgili direk bir ilikiniz olduunu zannetmiyorum. cmlesindeki direk sz sizce nedir? Stun mudur yoksa aatan veya betondan yaplan destek midir? Elbette bunlarn hibiri deil. Gzelim Trkemizi bir kenara brakarak Franszca bir kelimeyi kullanmakta direnirsek bamza bu komik durumlarn gelmesini engelleyemeyiz. Kelimenin asl Franszca ve direkt biimindedir. Keke bunun karl olan Trke dorudan doruya sz kullanlsa.
2. Ses fazlal YANLI DORU

43
iki ahsn temml yazylan nceliklen seninlen kurra ayriyeten olaraktan 3. Ses deitirme YANLI muzur herkez adelet terceme sloan dkman raprtor meyva mtevazi 4. Ulama eksiklii YANLI fel etti kat etmeye icat ettii YANLI zpetek'in Parlak'n Murat'n statndaki banta geitinde 6. Hatal yumuatma YANLI Altnoun pakedinden kasedi blounda DORU Altnokun paketinden kaseti blokunda DORU felcetti (imlas: fel etti) katetmeye (imlas: katetmek) icadettii (imlas: icat ettii) DORU zpetein (imlas: zpetek'in) Parlan (imlas: Parlak'n) Muradn (imlas: Murat'n) stadndaki banda geidinde DORU muzr herkes adalet tercme slogan dokman raportr meyve mtevaz kura ayrca olarak iki ahsn teaml yazyla ncelikle seninle

5.Yumuatlmas gereken seslerin sert sylenmesi

44
7. Yer deitirme YANLI yanlz yaln mzareke kiprik kirbit DORU yalnz yanl mzakere kirpik kibrit ANLATIM BOZUKLUKLARI Anlatm bozukluklar, kelime gruplar ve cmlelerle ilgilidir. Kelimelerin eksik veya fazla olmas, gereksiz tekrar edilmesi, sralarnn kartrlmas, aralarndaki balantlarn yanl kurulmas anlatm bozukluklarna yol aar. Metne bakmadan yaplan konumalarda anlatm bozukluklar bir dereceye kadar normal karlanabilir; ancak ideal olan, doru cmleler kurmaktr. Aada snflandrarak vereceimiz rneklerden nemli bir ksm doalama (irtical) konumalardan alnmtr. Hata trlerinin grlmesi asndan bunlarn verilmesinin faydal olacan dnyoruz. Tekrar skl Bir cmlede kelimenin gereksiz olarak tekrar edilmesidir. Ayn kelimelerin birbirine yakn aralklarla tekrar tenafre yol amaktadr. Bunun sebebi kelime daarcmzn kstl olmasdr. girme giriimi Olay nasl oldu Sabah olan olay, barda taran son olayd. Arkadalarm birdenbire ii alaya dkerek benimle alaya baladlar. Anlam ile ilgili kusurlar Anlam kusurlar, bir ifadenin anlalmasn zorlatran kusurlardr. Balcalar unlardr: Garabet Allmam olan ve anlam herkese bilinmeyen kelimelerin kullanlmasna denir. eitli bilim dallarna ve mesleklere ait olup gnlk dilde kullanlmayan zel terimler bu tanmn dndadr. Ancak bunlar arasnda da ilgili alann mensuplar tarafndan bilinmeyenler garabete rnek tekil ederler. Garabet; bilgilik taslamak, aydn grnmek, kendini belli bir snfa ait gstermek ve taklit gibi sebepler sonucunda oluur. Balca unlardr: 1. Anlam herkese tam olarak renilmemi ve benimsenmemi kelimeleri kullanmak: aama (merhale), olanak (imkn), olaslk (ihtimal), karn (ramen), baat (hkim), aktre (ahlak), gmt (mezar). Yukardaki kelimelerden birincisi, aama aama rneinde derece yerine, bu aamada rneinde safha yerine, aama yapmak rneinde hamle yerine, iki aamal snav rneinde kademe, basamak yerine kullanlmaktadr. Bu farkl kullanllar, kelimenin anlamnn herkese tam olarak renilmemi olduunu gsterir. Olanak ile olaslk kelimeleri sk sk kartrlmaktadr. rnek: ...almalarn olanaklarmz iinde Trkiye ve tm dnya aratrclarna zamannda duyurma olasln bulur ve salarz cmlesindeki olaslk kelimesi imkn yerine kullanlmtr. Hlbuki bu kelime ihtimal yerine tretilmitir. Kenya ve Yugoslavyada karlan talar Eskiehirdeki lle tayla karlatrmak olas deildir.cmlesindeki "olas kelimesi de yanl olarak mmkn yerine kullanlmtr. ok sk rastlanan bu kartrma olanak, olas ve olaslk kelimelerinin tam olarak renilmediini gstermektedir. Ramen yerine teklif edilen karn kelimesinin sk sk karlk, mukabil yerine kullanlmas; bunun da tam olarak renilemediini gstermektedir.

45
2. Artk unutulmu, kullantan dm kelime ve ekilleri kullanmak: yazkl (gnahkr), gzg (ayna), bark (apartman), barika (imek), kanfese (tespih bcei), selce (istiridye ), teshil (kolaylatrma). Trke syleyie uydurduumuz dou alnt kelimeleri asl ekilleriyle kullanmak da garabettir: mkil>mkl, mmkin>mmkn, terceme>tercme, mahabbet>muhabbet vb. Vaktiyle bu rneklerdeki ilk ekiller doru kabul edilirken, bunlarn yannda verdiimiz bugnk ekilleri yanl saylrd. Dilimize girmi ve syleyie Trkeletirilmi bat kkenli yabanc kelimeleri asl ekilleriyle kullanmak da garabettir: stasyon, pitza, spker. Bu kelimeler Trkede "istasyon, pizza, spiker" ekillerini almtr. 3. Henz dile girmemi yabanc kelimeleri kullanmak da birer garabettir: moncher (azizim), madame (hanm), hello (merhaba), brand extention (marka trlemesi), hands free (el bo, dokunmasz). 4. Yabanc kelimelerle Trke kelimeleri rastgele birletirmek de garabete sebep olur: makro dzeyde, mikro-dilbilim, psiko-dilbilim, gayripratik. 5. Nefret ve tiksinti uyandran mstehcen ve kaba kelimeler kullanmak da garabete yol aar. Aykrlk Bir kelimenin ekil, slup ve anlam bakmndan gramer kurallarna aykr olarak kullanlmasna denir. ki trl aykrlk vardr: 1. ekil ve slupta aykrlk 2. Anlamda aykrlk ekil ve slupta aykrlk, aykr kelime kullanlmas, aykr sesler, aykr gramer ekilleri, aykr yardmc fiillerden oluur. Aykr kelime kullanlmas, kelimelerin anlam ve kullanm farkn iyi bilmemekten doan bir yanllktr. "Tatil zaman yanat." Eik yazlan kelime "yaklat" olacaktr. "Vapur rhtma yaklat." Eik yazlm kelime "yanat" olacaktr. "Dilerseniz bir ark syleyelim" Eik yazlm kelime "isterseniz" veya "arzu ederseniz" olacaktr. "Kendisi, mahallemizde, 'iyilik yapmak iin yaratlm bir adam' diye arlr." Eik yazlm kelime "anlr" olacaktr. "Beyaz Lale diye bir hikye okudum." Eik yazlm kelime "adl" olacaktr. Aykr sesler hikye, ikyet, ktip, ekl, ikametgh gibi kelimelerdeki "k" ve "g" yi kaln sylemek (son kelimenin k'si kaln sylenecektir). evk, kredi, grev, inklap gibi kelimelerdeki "k" ve "g" yi ince telaffuz etmek. Rol, alkol, hl,, lamba, lavanta gibi kelimelerdeki "l"yi kaln telaffuz etmek. Nzm (nazm eden), lem, katil (ldren), k, ir, mill, ilm gibi kelimelerdeki uzun nlleri ksa telaffuz etmek. Nazm (iir), alem (minarenin st ksm), ak (bildiimiz kemik paras), katil (ldrme), yarar gibi kelimelerdeki ksa nlleri uzun sylemek. Yumuak sylenmesi gereken sesleri, "Ahmet"e rastladm, ila aldm" rneklerinde olduu gibi sert telaffuz etmek. nsanlik, gitmah, galmah, gelecegem, celdum gibi azlara mahsus syleyileri kullanmak. iirde vezin ve kafiye zorlamasyla kelimelerin syleyiini deitirmek de aykrlk rneidir. Mesela Ahmet Kudsi Tecer'in "kym beni aran bu sesin" msranda "" sesi vezin zorlamasyla drlmtr. Aykr gramer ekillerini kullanmak; Arapann okluk kalplarnda olan baz kelimeleri -lar ekiyle tekrar okluk ekline sokmak da aykrlktr: efkrlar, maruzatlar, beyanatlar. "Efkr"n

46
anlam "fikirler", "maruzat"n anlam "arz edilen eyler", "beyanat"n anlam "beyan edilenler" olduu iin bunlarn tekrar okluk ekline sokulmas doru deildir. Ancak Arapada okluk olduklar hlde Trkede teklik anlam kazanm bulunan talebe, hademe, ekya, ukala, evrak gibi kelimelerin tekrar okluk yaplmas aykrlk olmaz. Hl eklerinden birini dierinin yerine kullanmak gramer kurallarna aykrdr. "bana retmek" yerine "beni retmek", "eve gitmek" yerine "evi gitmek" gibi. Bat Anadolu azlarnda kullanlan "Beni bir ay yapver." rneinde ynelme durumu eki olmas gerekirken bunun yerine belirtme durumu eki kullanlmas da bu tr aykrlklardandr.. Dou Karadeniz azlarnda grlen, bulunma hli yerine ynelme hli kullanlmas da benzer hatalardandr: "nerdesin" yerine "nereyesun" gibi. Dilde bulunmayan gramer ekillerini kullanmak da aykrlktr: aydnlanacazdr, bilirdir (bilir), kullanlabilinir (kullanlabilir), dedi kine (dedi ki), niyekine (niye ki), ne ki (ne var ki), pahallatmak (pahallatrmak), dolaynda (dolaylarnda). Aykr yardmc fiiller, "etmek ve yapmak" yardmc fiilleri birbirlerinin yerine veya lzumsuz olarak kullanlmaktadr: umut etmek (ummak yerine), etki etmek (etkilemek yerine), bekleme yapmak (beklemek yerine), gecikme yapmak (gecikmek yerine), mzakere yapmak (mzakere etmek yerine), ayar yapmak (ayar etmek yerine), dersini yapmak (dersini vermek yerine), film yapmak (film evirmek, filmde rol almak yerine), Bebek yapmak (Bebek'e gitmek yerine), gazete yapmak (gazete karmak yerine). Trkede yardmc fiil olarak kullanlmayan "almak" fiili bat dillerinin tesiri ile, bazen yardmc fiil yerinde kullanlmaktadr: banyo almak (ykanmak yerine), araba almak (arabaya binmek yerine), ay almak (ay imek yerine), yenilgi almak (yenilmek yerine), istek almak (istenmek yerine), sahne almak (sahneye kmak yerine). Anlamda aykrlk E anlaml kelimeleri, uygun olmayacak ekilde birbirinin yerine kullanmak anlamda aykrla sebep olmaktadr. "kafasz" yerine "basz", "kalpsiz" yerine "gnlsz veya yreksiz", "siyah mrekkep" yerine "kara mrekkep", "kara talih" yerine "siyah talih", "ak aln" yerine "beyaz aln", "aman Allah'm" yerine "aman Tanr'm", "Allah'a smarladk" yerine "Tanr'ya smarladk", "Tanr misafiri" yerine "Allah misafiri", "gnaydn ve merhaba" yerine "selam", "msaadenizle" yerine "izninizle", "Allah akna" yerine "Tanr akna". Bir kelimeyi, baka anlam ve grevde kullanmak: "Rya" anlamndaki "d kelimesini "d krkl" rneinde olduu gibi "hayal krkl"yerine; soru zarf olan "neden" kelimesini isim olan "sebep" yerine; "bu sebeple" kelimelerini "buna gre, bu mnasebetle, bu vesileyle" yerine; "bilakis" kelimesini "bilhassa" yerine kullanmak anlamda aykrlk yaratmaktadr. Bir eye maruz almak Kendini intihar etmek Fazlalk Anlatm bozukluklarndan birisi de fazlalktr. Haiv de denilen fazlalk, cmlede bir veya birka kelimenin gereksiz olarak kullanlmasdr. Fazlalk, ok defa e anlaml kelimeleri arka arkaya kullanmak eklinde ortaya kar. Konuma srasnda, kullanlan bir kelimenin, dinleyenlerden bazlar tarafndan ok iyi anlalmad dnlerek ayn anlamda baka bir kelimeyle aklanmas normaldir. Bunun iin ok defa aklama szlerine bavurulur veya ksa bir duraklamadan sonra e anlaml kelimeyle konumaya devam edilir. Ancak hi ara vermeden ve herhangi bir aklama yapmadan e anlaml szleri arka arkaya kullanmak doru deildir. Aadaki rneklerde fazla olan kelimeler eik dizilmitir. ...dolaysyla bunun yeri ve mekn yetkili kurullardr. rnein mesela, al bunu, getir bana, derim, getirir. Kapal spor salonu ful dolu. dorusu: hncahn dolu, dopdolu Bir anlamda prestij ve saygnlk kayb, uzun vadede mteri kayb anlamna da gelecektir.. Bir edebiyat ve yazn insan olarak...

47
Trkiyenin artlar ve koullar birtakm reformlar gerektiriyor. nk yzyln ma. Son yzyln ma ve de asrn ma kabul ediliyor. Neden byle bir gereksinime ihtiya duydunuz?. dorusu: byle bir eye ... SS snavnn iptali... dorusu: SSnin Hastaln nedeni ve sebebi bulunmadan... Buradan kendilerine sayglarm ve hrmetlerimi iletiyorum. Haftann altnc Cumartesi gnnde sizlerle beraberiz.. Bir para ara veriyoruz, bu ara esnasnda... dorusu: bu esnada ok muhtemelen dorusu: byk bir ihtimalle uzmanlam profesyoneller. Profesyonel kelimesinde uzmanlama kavram zaten vardr. Baz fazlalklar anlam bakmndan mantkszla yol aarlar. ki kelime arasnda ya bir eliki vardr, yahut da bir kelime dierinin anlamn zaten tamaktadr. Bakanln stanbul Valisi Erol akrn yapaca kriz masas kurulacak. Bunun yannda Adana Osmaniyede drt bomba etkisiz hle getirildi.. dorusu: ki cmle arasnda balant olmad hlde bunun yannda denilmesi anlamszdr. Yldrm dmesi sonucu sekiz hayvann hayatna mal oldu.. Mal olmak zaten sonutur. Mustafa Yldzn cansz cesedi yolda yatarken.... Ceset zaten canszdr. Bu aclara mecburen katlanmak zorunda kalyoruz.. Zorunda kalmak fiilinde zaten zorunluluk, mecburiyet ifadesi olduu iin mecburen kelimesi fazladr. Bu sandk saylarnn adedi de drt yz elli be binmi. dorusu: sandklarn adedi Elimizdeki var olan stoklarn siparilerimizi karlayp karlamayacan... Elimizdeki kelimesi elimizde var olan anlamnda olduu iin var olan ifadesine gerek yoktur. Dardan ithal ediliyor. thal etmek fiili, dardan getirtmek, dardan satn almak anlamndadr. Ayrca dardan kelimesini kullanmaya gerek yoktur. negl nfusunun yzde elli kiisi mobilyaclkla geinir. dorusu: yzde ellisi Mdahale etmek durumuyla kendilerini vazifeli grmyorlar. dorusu: Mdahale etmekle Ek fazlal Bu tr trklerimizin tekrardan gndeme gelmesi iin baka tr almalarnz olduunu biliyoruz.. dorusu: tekrar zel teebbs olaraktan bu ok yararl tesisi hizmetinize sunmakla eref duyuyorum. dorusu: olarak Bir yandan yiyerekten...

48
dorusu: yiyerek Uyaryor daha byk deprem diyerekten dorusu: diyerek Hepimizin ilerini paralayacak kadar gerekten ac bir hikye dorusu: iini Birok gda maddeleri Trkiyeden direkt gelmektedir dorusu: maddesi Kalmak iin meknlar var m? dorusu: mekn Eksiklik Anlatm bozukluuna yol aan sebeplerden biri eksikliktir. Anlatm iin gerekli olduu hlde baz kelimelerin ve eklerin kullanlmam olmasna eksiklik denir. Aada buna dair rnekler verilmi; eksiklik bulunan yerlere arp iareti konulmutur. Kelime ve kelime gruplarnda eksiklik Ben her zaman ay veya yourt yiyorum. dorusu: Ben her zaman ay iiyor veya yourt yiyiyorum. Hibir srcmzn alkoll direksiyon bana gemesini tavsiye etmiyorum. dorusu: Hibir srcmzn alkoll olarak direksiyon bana gemesini tavsiye etmiyorum. Eklerde eksiklik ounlukla -lar okluk ve tamlanan eki ile -l sfat ekinde grlyor bu tr hatalar. Taraf ve iirme haber dorusu: Tarafl ve iirme haber Trk taraf dorusu: Trk taraf, Bizim bu fikirlerimizin ne kadar eksik ve hata olduunu anlamayan ... dorusu: hatal Bu biraz geri zek galiba. dorusu: zekl Onunla yolculuuna devam ediyorlar.. dorusu: yolculuklarna Cmlede eksiklik ise, cmlenin gelerinden herhangi birisinin bulunmamasdr. Baz rnekler ve eksiklikler aada gsterilmitir. "Dogmalarn, retilere kesin yenildii bir ada yayoruz." "Kesin" kelimesi zarf olarak kullanlamaz, "kesin olarak" denmesi gerekir. Tahmin rakam ve ortalamalar verilirken kullanlan "yaklak" kelimesi de eksiktir; "yaklak olarak" denmelidir. sim cmlelerinde "-dir" bildirme ekinin hi kullanlmamas da eksikliktir. X ne kadar iyi bir yorumcu olmasa da... yozlam mzie doru adm atan genlere en azndan rnek oldu.. Trkede baz kalp ifadeler vardr ki bunlarda yaplacak kk bir deiiklik kula rahatsz eder. Her ne kadar... kalp bir ifadedir; bozulamaz. Cmlede ise her kelimesi kullanlmamtr. Yorgunluklarn zerinden atmak istiyorlar.

49
dorusu: zerlerinden Sabah gazetesinin taraf ve iirme haberleri devam ediyor.. dorusu: tarafl Sra yanll Cmle gelerinin ve kelimelerin belli bir dzen iinde sralanmas anlamay kolaylatrr. Kelimeleri en uygun yere koymak bu bakmdan nemlidir. Bazen ba tarafa alnp dier gelerle karmasn diye virglle ayrlan bir ge, uygun yere konulduunda virgle ihtiya kalmaz. Konumada duraklama veya vurguyla geyi ayrarak sraszl telafi etmek isteriz. Kelimeler kendi yerlerinde kullanlrsa duraklamaya hi gerek yoktur. Sfatlar ve zarflar ounlukla kendilerinden sonraki kelimeleri belirtir. Bu bakmdan belirtecekleri kelimelerden nce yer alrlar. Yerleri deitirilirse baka kelimeleri belirtip yanl anlamaya da yol aabilirler. Aada yanl yerde bulunup sraszla yol aan kelimeler eik dizilmi, doru biim rnekten sonra gsterilmitir. Bir cmlede nce gelmesi gereken unsurlarn sonra, sonra gelmesi gerekenlerin nce bulunmasdr. Bu yanlla ait rnekler ve doru ekilleri aada gsterilmitir: Cmle gelerinin, kelime gruplarnn yerli yersiz kullanlmasndan dolay grlen bir anlatm bozukluudur. Sfatlar ve zarflar ounlukla kendilerinden sonraki kelimeleri belirtir. Ancak bu sra bozulduunda farkl anlamlar ortaya kmaktadr. lk talyaya gittiimde dorusu: talyaya ilk gittiimde Cumhurbakan Sayn Turgut zal dorusu: Sayn Cumhurbakan Turgut zal Dileri Eski Bakan dorusu: Eski Dileri Bakan (Belirtisiz isim tamlamalar kavramlar karlayan kelime gruplardr. Araya baka bir unsur almaz ancak, son zamanlarda belirtisiz isim tamlamalarnda sayn gibi, eski gibi sfatlarn araya girdii grlmektedir. Cumhurbakan Turgut zal burada bir kalp olup baa geldiinde sayn kelimesi btn nitelemektedir.) Kap eski kolu denilemedii gibi Devlet eski bakan da denilemeyecei aktr. "Ancak bu gizliliin en herkese bilinen blmdr nikh trenleri." dorusu: "Ancak bu gizliliin herkese en iyi bilinen blmdr nikh trenleri." "Cesetler ok denizde kaldklar iin imi." , dz dorusu: "Cesetler denizde ok kaldklar iin imi." "Fakat TBMM bunun pek bilincinde grnmemektedir." dorusu: "Fakat TBMM pek bunun bilincinde grnmemektedir." s "Beinci hicret asrnda zannediyorum ki Trk Edebiyat ikiye ayrlmt." "retmen ren

"zinsiz inaata girilmez." dorusu: "naata izinsiz girilmez."

Cmlenin sonunda bulunmas gereken yklemin yerini lzumsuz olarak deitirmek de sra yanlldr. Yklemin yeri ancak, konumalar aynen alrken veya iirde deitirilebilir. Uyumsuzluk

50
Kelime gruplar ve cmle geleri arasnda belli bir uyum vardr. Bunlara dikkat edilmedii takdirde anlatmda bozukluk meydana gelmektedir. Uyumsuzluu kendi iinde u alt balklar altnda deerlendirebiliriz: zne-yklem uyumsuzluu Trkede zne okluk olunca fiilin de okluk olmas art yoktur. Akll olmayan varlk ve nesneler zne olursa, bu zneler okluk biiminde bulunsa bile, fiil teklik olur: Hayvanlar koar, yapraklar der, kalemler krlr. Ancak akll varlklarda fiil de okluk biimine girebilir: ofrler araba kullanrlar, polisler gvenlik ilerine bakarlar. Sylemeye gerek yoktur ki zne teklik ise fiil de teklik olur. Akll bir varl temsil eden zne birden fazla ise (banda herhangi bir say sfat varsa) fiil yine teklik olur: adam geldi, iki ocuk kotu. Ayrca topluluk ifade eden pek ok belirsizlik zamiri ve kelime de fiilin teklik biimiyle kullanlr. Aadaki rneklerde, yukarda belirtilen artlara uyulmam, fiil okluk biimine sokulmu ve dolaysyla zne-fiil uyumsuzluu ortaya kmtr. Bilindii zere zne mutlaka yaln hlde bulunur. Eer zne yaln hlde deilse zne-fiil uyumsuzluu ortaya kar. Ayrca zneyle fiil arasnda teklik-okluk ve ahslar bakmndan da uyum sz konusudur. Konuma srasnda zaman zaman bu uyumlarn da bozulduu grlr. Aadaki rneklerde baz znelerin belirtme hlinde (-i hli), bazlarnn da ilgi hlinde (-in hli) olduu grlmektedir. Oysa belirtme hli nesneler iin, ilgi hli de tamlayanlar iin sz konusudur. Dolaysyla aada verilen rneklerde zne-fiil uyumu salanamamtr. Olup olmadn soruldu. dorusu: Olup olmad soruldu. Verdiini renildi. dorusu: Verdii renildi. zneye eitli ekler getirilmesi de bu tr hatalardandr. Sizce yeterli gryor musunuz. dorusu: Siz yeterli gryor musunuz? Trkede zne okluk olunca fiilin de okluk olmas art yoktur. Akll olmayan varlk ve nesneler zne olursa, bu zneler okluk biiminde bulunsa bile, fiil teklik olur: Hayvanlar koar, yapraklar der, kalemler krlr. Ancak akll varlklarda fiil de okluk biimine girebilir: ofrler araba kullanrlar, polisler gvenlik ilerine bakarlar. Sylemeye gerek yoktur ki zne teklik ise fiil de teklik olur. Akll bir varl temsil eden zne birden fazla ise (banda herhangi bir say sfat varsa) fiil yine teklik olur: adam geldi, iki ocuk kotu. Ayrca topluluk ifade eden pek ok belirsizlik zamiri ve kelime de fiilin teklik biimiyle kullanlr. Aadaki rneklerde, yukarda belirtilen artlara uyulmam, fiil okluk biimine sokulmu ve dolaysyla zne-fiil uyumsuzluu ortaya kmtr. Bu kadar gl devlet bu sava neden durduramyorlar?. dorusu: durduramyor Camlar krldlar dorusu: Camlar krld Arabalar durdular dorusu: Arabalar durdu Nesne-yklem uyumsuzluu Bilindii zere belirtili nesneler (-i/-ni) ekini alr. Belirtili nesnelerde bu ekin kullanlmamas veya bu ekin yerine baka bir ekin kullanlmas anlatm bozukluuna sebep olmaktadr. Gnn gelien olaylar renmek

51
dorusu: Gnn gelien olaylarn renmek Gerek konumuna elde edecek dorusu: Gerek konumunu elde edecek ...lenlerin ou ocuklarn oluturduunu aklad.. dorusu: ounu En iyi sonu almak iin.... dorusu: sonucu Zarf-yklem uyumsuzluu Zarflar tarz, vasta sebep ve yer bakmndan fiilleri belirtirler. Zaman zaman baz ekler bu grevi yklenmitir. Mthi mitler balanyoruz. dorusu: Mthi mitlerle balanyoruz. Ben bir ark syleyip ondan sonra grrz. dorusu: Ben bir ark syledikten sonra grrz. Gn getike kendisini daha fazla ilgilenmeye balad.. dorusu: kendisiyle imizi ciddiyetle seviyoruz.. dorusu: ciddi olarak Genlere her trl sportif faaliyeti yapacaz. dorusu: Genler iin u rnekte fiil dt iin bir ksaltma grubu ortaya km; ancak ksaltma grubunun geleri arasnda uyum salanamamtr. Trk cumhuriyetlerine ilikilerimizde una dikkat etmemiz gerekiyor. dorusu: Trk cumhuriyetleriyle Yer tamlaycs-yklem uyumsuzluu Yer bildiren geye yer tamlaycs denir. Fiilin yerini bildiren hl vardr: 1. Ynelme (-e) hli, 2. Bulunma (-de) hli, 3. kma (-den) hli. Fiile balanan yer tamlayclarna doru eki getirmek gerekir. Sz gelii evden kmak yerine evde kmak, okula gitmek yerine okulu gitmek denirse uyumsuzluk ortaya kar. Aadaki rneklerde ynelme hli eki -e yerine baka ekler kullanlmtr. Baz rneklerde ise herhangi bir hl eki kullanlmamtr. yerinde molotof kokteyli atld. dorusu: yerine 10 kutu iinde konmu kasetler var. dorusu: iine Ahmet'in samim olmadn deindi. dorusu: olmadna Haberleri yle bir gz attnz. dorusu: haberlere Baka bir konuyla grmek zere. dorusu: konuda Neler yapacan bahsedin. dorusu: yapacandan -e ynelme hli eki yerine baka ekler kullanlmas Beyolunu yrrken karlatmz sokak ocuklar dorusu: Beyolunda yrrken karlatmz sokak ocuklar zarf iinde konmu kaset ve tutanaklar

52
dorusu: zarf iine konmu kaset ve tutanaklar -den kma hli eki yerine baka eklerin kullanlmas Hi bahsetmiyoruz konuyu Dorusu: Hi bahsetmiyoruz konudan Sfat-isim uyumsuzluu Her, birok, bir para, herhangi bir, baz vb. belirsizlik sfatlarla isim arasnda grlen uyumsuzluklar da anlatm bozukluu yaratmaktadr. Bir baremler konmu. dorusu: Bir barem konmu. Her il ve ilelerde altm. dorusu: Her il ve ilede altm. Birok okullarda dorusu: Birok okulda Bir grup teroristler dorusu: Bir grup terorist Saylarn belirttii isimler okluk eki almaz. Krk haramiler, silahorlar, Beevler kalplamtr. yzbinlerce yeler dorusu: yzbinlerce ye milyonlarca yeler dorusu: milyonlarca ye dosyalar dorusu: dosya Tamlayan ve tamlanan uyumsuzluu Bilindii zere belirtili isim tamlamasnda tamlayan (ilk ge) ses uyumlarna gre in/-nin, n/-nn ekini, tamlayan (ikinci ge) yine ses uyumlarna gre deiebilen i/-si, -/-s ekini alr Belirsiz isim tamlamalarnda sadece ikinci ge ek alr. te bu eklerden birinin kullanlmamas veya fazladan kullanlmas da anlatm bozukluuna sebep olmaktadr. Belirtisiz isim tamlamalarnda araya baka bir kelime girmez, girecek olursa belirtisiz isim tamlamasnn birinci gesi in/n, -nn/-nin eki alr Pencere cam dorusu: Pencerenin beyaz cam hline gelir. Ben bu hafta gitme durumum var. dorusu: Benim bu hafta gitme durumum var sim tamlamalarn ikinci genin mutlaka /-s iyelik eki almas gerekmektedir. ehit anneler dorusu: ehit anneleri ocuk giyimden erkek giyimine kadar dorusu: ocuk giyiminden erkek giyimine kadar Mevsimin en scak dnemini yaand dorusu: Mevsimin en scak dneminin yaand e sorumluluu dorusu: in sorumluluu

53
Ekran banzda dorusu: ekran banda Tamlayanla tamlanan arasnda bazen ahs ve teklik-okluk bakmlarndan da uyumsuzluk grlmektedir. ...ben burada, sizler de ekran banzda.... dorusu: ekrannzn banda / ekran banda Hepimizin bulup karmamz gereken pek ok ipucu var. dorusu: hepimizin bulup karmas Bu almalar ileri ve Adalet bakan yrtecek. dorusu: ileri ve Adalet bakanlar 1433 yllarnda Osmanl lkelerini gezen... dorusu: 1433 ylnda, 1433 tek bir yldr. Bala-yklem uyumsuzluu Birok balacn fiille bir balants yoktur. Baz balalar ise fiille balantldr. Eer, her ne kadar, ne.. ne, ya...ya Eer art kipiyle kullanlr. Takdirde, bile gibi edatlarla kullanlrsa yanltr. Eer yasa gemedii takdirde (dorusu: Yasa gemedii takdirde) Eer proje tamamlansa bile (dorusu: Proje tamamlansa bile) Her ne kadar ..... ise de eklinde kullanlmaldr. Her ne kadar alkansa da... Ne .... ne olumsuz fiille kullanlmamaldr. Balacn kendisi olumsuzluk tar. Ne rk ne dil ayrm yaplmad.dorusu: Ne rk ne dil ayrm yaplmad. Tekrarlar Ayn kelimelerin gereksiz olarak cmlede tekrar edilmesi anlatm bozar. Konuma srasnda sylendii unutulan kelimeler cmlenin bir baka yerinde tekrarlanarak bu bozuklua yol aarlar. Bu ynde, ne Almanyada ne talyada bu ynde terr rgtlerine hibir frsat tannmamtr. ehir Hatlar kentin biraz kentin byklne gre ulam biraz daha ar kalabilen bir sefer yolculuk yapyor. Yolculuk da fazladan kullanlmtr. Faklte birincilerinin adn ya ktne adn akmalaryla devam eden diploma treni... Eitim dzeyinin srekli irdelenerek eitim dzeyinin ykseltilmesi lazm.. Baz tekrarlar gereksiz olmamakla birlikte dil zevkine aykr derler. Bu tr tekrarlara engel olmak iin baka baka kelimeler semek yerinde olur. Aadaki rneklerde, tekrar edilen kelimeler italik dizilmi; bunlarn yerine kullanlabilecek olanlar cmlenin altndaki seenek blmnde gsterilmitir. Ancak hkmet bte koullarn gereke gstererek ancak % 20 zam yapt.

54
seenek: sadece Protokol metni olarak yaynlanan metni deerlendirdi.. seenek: anlamay Her konu zerinde deiik konular ele alyoruz.. seenek: hususlar / noktalar Kelime gruplaryla dier unsurlar arasndaki uyumsuzluk Cmledeki unsurlarn birbirleriyle uyum hlinde olmalar gerekir. Buna ramen fiil ile cmlenin veya kelime gruplarnn dier unsurlar arasnda uyumsuzluklara sk sk rastlanmaktadr: "Buna ancak okurlar karar verir, uygular." "Buna" ile "uygular" arasnda uyum yoktur. "Uygulamak" fiili, iin "bunu" kelimesini kullanmak ve ayr bir cmle kurmak gerekir. "retmen rencileriyle arkadalk yaklamn n planda tutarak, onlarn yerel konuma dilinden uzaklap gzel Trkemizin dil kurallarna uygun, gnlk yaantlaryla badar nitelikte kullanlmasna allmaktadr." Cmlede eitli unsurlar arasnda uyumsuzluk vardr. nce zne ile yklem uyumsuzdur: retmen - allmaktadr. Fiilin edilgen deil etken olmas gerekir. kinci uyumsuzluk "onlarn" ile "kullanlmasna" kelimeleri arasndadr. Bu uyumsuzluk, "onlarn...gzel Trkemizi kullanmalarna" eklinde dzeltilebilir. Baz sfatlarla niteledikleri isimler arasnda da bu uyumun sk sk bozulduu grlmektedir. Trkede say sfatlarndan sonra gelen isimler teklik olurlar. Bunlara okluk eki getirmek uyumsuzluktur: alt kalemler, yirmi ocuklar. Ancak zel isim hline gelmi bulunanlar mstesnadr: Be Evler, Silahorlar, Krk Haramiler. Belirsiz sfatlardan "birka, her, herhangi bir" den sonraki isimlerin okluk olmas da uyumsuzluk yaratr: Birka adamlar, her fikirler, herhangi bir insanlar. at uyumsuzluu Etken at yerine edilgen at kullanlmas bir at uyumsuzluu ortaya karr. Ayn ekilde dier atlarn da birbirine kartrlmas uyumsuzluk yaratr. Aadaki rneklerde at uyumsuzluu grlmektedir. ... talyan igal kuvvetlerinin karargh olarak kullanld bina .... dorusu: kulland PKKnn uyuturucu ticareti yapldna ilikin iddialar dolayl olarak kabul eden sank calan .... dorusu: yaptna Gecikmenin bir nedeni olarak da Yugoslav ynetiminin maynlarnn yerlerinin Fransz birliklerine ge bildirilmesi gsteriliyor. dorusu: bildirmesi Ayrca yerlerinin, yerlerini olacaktr. CHPde n seim olunaca belliydi.. dorusu: olaca ...dnlmeden kan bir olay.. dorusu: karlan

55
stanbulda bu akam Avclardan gelen haber gerekten de yrekleri cz etti. dorusu: ettirdi Birleik fiiller, iki fiilin birlemesinden meydana gelmitir. Byle fiiller edilgen yaplrken, edilgenlik eki asl fiile getirilir. Yardmc fiilin de edilgenlik eki tamasna gerek yoktur. Bu sre uzatlabilinirdi. dorusu: uzatlabilirdi Baz eyler kullanlabiliniyor artk. dorusu: kullanlabiliyor Mantkszlk geler arasnda yalnz ekil bakmndan deil anlam bakmndan da balant bulunur. Sz gelii Yarn gittim.cmlesi biimce yanl deildir ama anlamca hataldr. Konumalarda bu tr hatalara da rastlanmaktadr. Mutlaka genellikle sanat camiasnda yaplan evlilikler boanmayla noktalansa da ite byle gzel birlemeler de olabiliyor.. dorusu: Genellikle sanat camiasnda yaplan evlilikler boanmayla noktalansa da ...hayatmzn tehlikesini, yaammzn nemini bilimle zeceiz.. dorusu: hayattaki tehlikeleri Hayat bir tehlike deildir. nem ve tehlikeler bilimle zlmez. Tehlikelere bilimle are aranr. Dnlmeden kullanlan sfat ve zarflar, bazen cmlede bir anlam elikisine sebep olmaktadr. Nesneler, kendi yaplarna uygun sfatlarla nitelendirilebilir. Aksi takdirde ortaya mantkszlk kar. Ayn ekilde bir fiil de birbirinden farkl zamanlarda gerekleemez. Bu yzden cmle iinde ayn fiille ilgili farkl zaman ifadeleri kullanlamaz. imdi birazdan yarmalara geicaz. Bu cmlede yarmalara geme zaman imdi ve birazdan kelimeleri ile anlatlmtr. Bu iki kelime birbirinden farkl zaman dilimlerini anlatt iin ikisini bir arada kullanmak doru deildir. Binalarn iinde can veren binlerce insan cesedi... dorusu: binlerce insan. Cesetler can vermez. Binann ilk katndan sonra dier katlarnn ykmna geildi. Bu cmleden binann nce ilk katnn ykld anlalmaktadr. Binann ilk kat ykldnda btn bina kecei iin dier katlarn ykmna da ihtiya duyulmayacaktr. Cmlede bu bakmdan bir uyumsuzluk bulunmaktadr. stanbul polisi yine bir faciay balamadan bitirdi. dorusu: stanbul polisi yine bir faciay nledi. Bu ifadede, balamayan bir eyin bitirilmesi anlatlmaktadr ki balamayan bir eyin bitmesi sz konusu deildir. Zincirlenme Zincirlenme, kelime grubunda veya cmlede ayn eklerin veya kelimelerin arka arkaya gelerek birbirine balanmasdr. Bu durumda zincirlenme hatalarn iki alt balkta inceleyebiliriz. Zincirleme isim tamlamalarnda -(n)n ekinin arka araya gelmesi ahengi bozar: Hacettepe niversitesinin Edebiyat Fakltesinin Bat Dil ve Edebiyatlar Blmnn Fransz Dili ve Edebiyat Ana Bilim Dal retim yesi.

56
Zarf-fiil yapan -p, -arak, -madan, -makszn eklerinin arka arkaya kullanlmas da zincirlenme kusurudur: Kapy ap, ayakkablarn karp, salona yryp koltua oturdu. dorusu: Kapy at, ayakkablarn kard, salona yryp koltua oturdu. Yataktan kalkarak, ellerini ykayarak, dilerini fralayarak kahvaltya oturdu. dorusu: Yataktan kalkt, ellerini ykad, dilerini fralayarak kahvaltya oturdu. Avukat bacana isabet eden kurunlarla yaralanrken tetiki olay yerinden kamaya alrken polis tarafndan yakalanarak gzaltna alnd.. seenek: yaraland; tetiki Fiilimsilerin yanl kullanm Fiilimsiler, fiillerden treyip cmlede isim, sfat, zarf grevi yapan kelimelerdir. Bir ksm grevce birbirine yakn olmakla birlikte ounlukla biri, dierinin yerine kullanlmaz. Kullanlrsa uyumsuzluk doar. Kartel gazeteleri bir parti gibi siyaset yapan patronlar ve yneticilerine kimsenin hibir ey diyememesini yeni fark etmi. (dorusu: diyemeyiini) renci Seme ve Yerletirme Merkezinin bartl adaylarn snava girip girmemesini salon bakannn takdirine brakmas, yeni sorunlar da beraberinde getiriyor.. dorusu: giremeyeceini Okul daha ald bir hafta oldu. (dorusu: alal) Ama bu cezann infaz edilip edilmemesi hla tartlyor. dorusu: edilmeyecei bir

YABANCI KELMELERE ZENME Her dil belirli ller iinde baka dillerden kelime alr. Dillerin tarih macerasn alnt kelimeler yoluyla izleyen dil bilimciler de vardr. Bir toplumun g yollarn, ilikide bulunduu komu kavimleri ve hatta ilikilerin trn alnt kelimelerden takip etmek mmkndr. Bu bakmdan alntlar bir dilin eitli tabakalarn da gsterirler. Belirli ller iinde kalmak artyla alntlar dilin z unsurlar hline gelerek zenginlemeye de yol aarlar. Ancak bu, uzun asrlar iinde ve yava yava meydana gelir. Bu sre iinde de alntlar tpk dilin kendi kltr unsurlar gibi deyimlere, ataszlerine, halk edebiyat trlerine girerler. Byle szler alnt adn tar; fakat artk yabanc saylmazlar. Balangta yabanclklar hissedilen kelimeler, halk tabakalarna ve halkn yaratt kltr verimlerine girdike bu his kaybolur. Bu almada yabanc olarak adlandrlan szler ise son yllarda basn yayn organlarnda ve baz evrelerde kullanlmaya balanan ve henz sz konusu sreten gememi olan kelimelerdir. Dilin kendi kaynaklarndan beslenerek zenginlemesi esastr. Basn yayn organlaryla, ok ksa srede ve bir istila hlinde dile sokulmaya allan yabanc kelimeler ise dili zenginletirmekten ok yozlatrmaktadr. Elbette bu szlerden bir ksm zamanla dile yerleebilir; ancak en doru yol, bunlar yerlemeden nce Trkede karlklarn bulmaktr. Trk Dil Kurumu, 1994 ylndan beri byle kelimelere karlklar bulmakta ve bunlar basn yayn organlarna gndermektedir. Teklif edilen karlklarn says 1000i gemi ve iki kitapk hlinde yaymlanmtr. Ancak yabanc kelimelere karlk bulunmas yeterli deildir. zellikle basn yayn kurulularmzn bunlar benimsemesi, kullanmas ve halka yaymas gerekmektedir. Basn yayn organlarmz ise yeni Trke szleri kullanmak bir yana, eskiden beri dilimizde var olan Trke szler yerine dahi yabanc kelimeler kullanabilmektedir. Aada radyo ve televizyonlardan derlenen bu tr szler verilmitir. Kongrenin saat onda start almas gerekiyordu seenek: balamas

57
...sizleri akompanya etmek... seenek: sizlere elik etmek ... daha nceki bekrauntta da bu tr baarlar var. seenek: gemiinde de / nceki meslek hayatnda da dokmante etmek seenek: gerekli malzemeyi vermek nk Uzak Douda turistleri iek seralarna gtrp gezdiriyorlar, iek yani botanik gardna gtrp gezdiriyorlar. seenek: botanik bahesine En sevdiiniz starlar ekrana getiriyor. seenek: yldzlar Fakat imdi mkemmel asistlik yapyor Hakan kr seenek: yardmclk Panik yapma! Good by Merve Garden Parti