aekaik heykel ARKAK HEYKELE GENEL GR Grekler, Tanrlarn, mitolojik yaratklarn ve kltle ilgili konularn ifade ve tasvir edilmesine

nem vermiler ve bu da sanatn gelimesine yardmc olmutur. Heykeltraln doal lde olan ilk eserleriyle birlikte gzken Kore ve Kuros heykelleri Arkaik dnem sanatnda bata gelen konulardan olmu ve bu nedenle kuroslarda anatomik zelliklerin korelerde de giysi ve kvrmlarnn ifade gelimesi byk lde olanak bulmutur. Heykeltrala ait doal ldeki ilk eserlerin yapmna eitli blgeler genel olarak birlikte katlm olduklarndan ncelik konusunda aralarnda bir ayrm yapmak gtr. Peloponnes, zellikle mermer adalar olarak bilinen Paros ve Nakkosun bulunduu Kikladlar ile Samos, Girit ve M.. 6. yzylda gerek vazoculuk, gerek heykeltralkta byk aama gstermi olan Atina, bugnk buluntulara gre bu konuda Sayfa 1

aekaik heykel zerinde durulacak ehir ve blgelerdir. Yenilik ve deiiklerin, dier deyimle gelimelerin trl blgelerde ayn zamanda grnmelerinde, sanatlarn byk bir ksmnn gezici olmalarnn da rol olmutur. rnein, yar efsanevi bir sanatkar olan Daidalosun doum yerinin Atina olduu ve Girite gitmeden nce bir sre burada alm olduu bilinmektedir. Doum yerleri Girit, babalar ve hocalar Daidalos olarak bildirilen Dipoinos ve Skylles Giritten baka eitli ehirlerde de almlardr. Samoslu sanatkar Theodoros Ispartada ve Efes Artemis tapnanda Atinal Endoios Peloponnesdeki Tegeada almlardr.Magnesial Batykles ise M.. 550 yllarnda Amyklaida Apollon tahtn yapmtr. Btn bunlara ramen Giritin, Arkaik Heykeltraln ilk dneminde sanatn gelimesinde nemli rol oynad, hatta nde gelen bir blge olduu baz bilginler tarafndan kabul edilmektedir. Grek aleminde sanatn gelimesi konusuyla ilgili olarak belirtilmesi gereken bir nokta daha vardr; Sayfa 2

aekaik heykel o da gelien ticaret ve bunun salad ekonomik gtr. Bu durum toplum ve bireyleri mali ynden gl klmakta, dolaysyla hayat seviyesi ykselmektedir. Bu nedenle rnein, Rhombos adnda bir Atinalnn kurbanlk danay tar vaziyette yaptrd kendi heykelinin Akropole dikilmesi, bireyin inan ve mali gcnn bir araya gelmesinden doan bir sanat olay ve rn olarak grlmelidir. Bylece devletin mali ynden gl olmasndan baka bireyin de gl olmas sanat eserlerinin yapmn olumlu ynde etkilemektedir. Heykel trnden olan doal ldeki Grek eserleri, M.. 7. yzyln ortalarndan itibaren gzkmeye balamtr. Bu eserlerin ortaya kmas tatan yaplan antsal tapnaklarn yapmyla yakndan ilgilidir. Ahap tapnaklardan, tatan olan tapnaklarn yapmna gei bu zamanda balamtr.

Erken Arkaik, M.. 650-580/570 Sayfa 3

aekaik heykel Yksek (Olgun) Arkaik, M.. 580/570-530 Arkaik Heykeltraln bu ekilde dnemlere ayrlmas sanatn ve eserlerin gsterdii gelime ve zelliklere dayanmaktadr. M.. 500 yllarnda Grek sanatnda byk bir aama saylan, Frontalitenin krlmas gibi nemli bir sanat olay meydana gelmitir. M.. 530-525 yllarnda, eitli sanat olaylar ve yeniliklerin grld Siphnoslularn hazine dairesi yaplmtr. M.. 570 yllarndan itibaren, Arkaik dnemin bata gelen zelliklerinden saylan glmseme daha da belirgin bir duruma gelmitir. Yine bu yllardan itibaren, kabartma eklinde yaplan ve pile kvrmlar anmsatan kvrmlar ortaya kmtr. Erken Arkaik dneminde ise kvrmlar sadece izgilerle ifade edilmekte idi. M.. 550 yllarnda giysi kvrmlar Efes Artemis tapnann kabartmal stunlarnda grld gibi daha da gelimi ve bu durum arkeologlar tarafndan gerek kvrmn ifade edilmesi eklinde kabul edilmitir. Sayfa 4

aekaik heykel Bilginler Arkaik eserleri genel olarak u balklar altnda incelemilerdir. Ya G.Richterin yapt gibi kuroslar, koreler eklinde konulara gre, ya E. Langlotzun yapt gibi blgelere gre, ya da yukarda deinildii gibi, erken Arkaik, olgun Arkaik olmak zere, dnemler halinde eserler ele almlardr.

Arkaik heykeltralk, klasik heykeltraln ilk dnemi, onu hazrlayan bir dnem eklinde ise de, bu dnemin de kendi iinde bir gelime gstererek belli bir dzeye ulam olduunu kabul etmek gerekir. Bu gelimeyi, doal olmann boyutlarn amamay amalayan bir alma eklinde nitelendirmek yerinde olur. KOUROSLAR

(IMG:Linkleri grmek iin ltfen Giri Yapn veya Sayfa 5

aekaik heykel Kayt Olun ...) (IMG:Linkleri grmek iin ltfen Giri Yapn veya Kayt Olun ...) (IMG:Linkleri grmek iin ltfen Giri Yapn veya Kayt Olun ...) Genel Bilgi: Kuros Grek dilinde, delikanl-gen anlamna gelen bir szcktr. Arkeolojide kuros deyince, bir genci tasvir eden ve ounlukla plak olan heykel akla gelmektedir. plak diyoruz, nk bu tr heykellerden giysili olanlarna bugne kadar az rastlanlmtr. Kuroslar Atina Akropolnde olduu gibi, yarta dl alanlar veya herhangi bir ekilde kahraman olmu kiiler iin dikilen heykellerdir. Kuroslar Arkaik dnemde, frontal bir ekilde dik duran, bacaklardan biri, genellikle sol taraftaki ileri atlm kollar yan taraftan aaya doru sarkm ve eller yumruk yaplm bir biimde Sayfa 6

aekaik heykel tasvir edilmilerdir. Erken olanlarda, bel ince ve omuzlar genitir. Yana yapm olan eller ve kollar zamanla vcuttan zlmeye balam, sonra da hareket kazanmtr. Vcut arl her iki bacak tarafndan eit bir ekilde tanmaktadr. Ancak bu gelenek, Arkaik dnem sonunda deimeye yz tutmu ve ilk klasik eserlerde ak bir ekilde grld gibi, vcut arl bazen bacak tarafndan tanmaya balanmtr. Kuroslarn boylar genellikle doal lde olmakta, ancak ilk rnekler arasnda daha byk boyutta olanlara da rastlanmaktadr. rnein Dipylon kurosu 2,50m. Sunion kurosu 3.05 m., Kleobis 2.16 m. dir.

Kimlik ve genel zelliklerini bylece ksaca belirttiimiz kuroslar, Arkaik dnemde Grek kltr ve sanatnn gelitii her blgede grlmektedir. Bunlarn ilk kn Grek alemi iinde herhangi bir blgeye verme olana yoktur. Sayfa 7

aekaik heykel Ancak, Olympiada yaplan yarlarda kazanan genlerin heykellerinin yapldn ileri srerek, bu tr eserlerin ilkin Peloponnesde yaplm olabileceine dikkati ekmek isteyenler vardr. ERKEN ARKAK (IMG:Linkleri grmek iin ltfen Giri Yapn veya Kayt Olun ...) Kuroslarn genel zelliklerini gsteren bu eserler henz doal bir ifade tamaktan, harmoniden olduka uzaktrlar. rnein New York kurosunda ak olarak grld gibi, uzuv ve adalelerin ifade ve belirtilmesinde geometrik zelliklerin etkisi grlmektedir. Bu kurosa yandan bakld zaman, Vcudun n ve arka taraflarnn yaklak olarak dz olduu grlmektedir. Sunion kurosunun New York kurosuna nazaran biraz dolgunca olmasna ramen, bunda da nde ve arkada yzey olma zellii gze arpmaktadr. Her iki kurosta da adaleler ve dier anatomik zellikler kabartlm izgi, kenar ve ukurluklar Sayfa 8

aekaik heykel halinde belirtilmitir.Omuzlar geni, bel ve kala incedir. Gz ve kulaklarn byk olmas gibi eitli uzuvlarn yapmnda proportion nisbet hatalar gze arpmaktadr. zellikle Dipylon banda grld gibi, gzler byk ve her gzn iki ucu arasnda ekil ve ileni bakmndan ayrlk gzetilmemitir. Gz yuvarla, gz kapaklar ve kalar, yandan bakld zaman ayn plan iinde gzkmekte olup biri dierinden ileride veya geride deildir. Gz kapaklarndan sttekinin kenar ile ka birbirine paralel iki kavis halindedir. Sert bir ekilde ifade edilen kulaklarn btn ksmlar ayn plan iinde gzkmektedir. Normalden byk olan kulaklar, Ion balklarndaki voltleri hatrlatmaktadr. Dudaklar dz ve yatay olup doal formdan ok uzaktrlar. Salar boncuk dizisine benzeyen rg ve buklelerle sert bir ekilde ifade edilmilerdir. OLGUN ARKAK (IMG:Linkleri grmek iin ltfen Giri Yapn veya Kayt Olun ...) Sayfa 9

aekaik heykel Olgun Arkaiki genel olarak, Arkaik dnemde ematiklikten doal olmaya gidite bir hayli yolun alnm olduunu gsteren eserlerin yapld dnem olarak tanmlayabiliriz. Bu dnemde Arkaik sanat asndan nemli bir olay da eserlerin yzlerinde glmsemenin belirli bir biimde grlmesidir.

Bu eserlerde vcut ve uzuvlar, dier deyimiyle duru, eskiye nazaran hafif bir elastikiyet kazanmtr. Kask hatlar eskisi kadar sert olmayp, karn ve adaleler eskisi kadar gergin deildir. Bunun yannda kollar yine gergin, vcuda yapk ve duruta henz bir zlme yoktur. San ekil ve ileniinde baz deiiklikler gze arpmaktadr. lk kez Volomandra kurosunda alev hzmeleri eklinde yukar doru tertip edilmi bir sa ekli gzkmektedir. Apollon Teneada daha ak olmak zere bu grubun tm eserlerinde gzlerde ya bezlerinin bulunduu ksm, knt, kanal eklinde belirtilmitir. Dudaklar doal Sayfa 10

aekaik heykel eklini tam almam olmakla birlikte, alt dudak hafife aaya sarkm, hafif kavis yapmtr. Bunlar Apollon Teneada grlen bariz glmsemeye yardmc olmaktadr. Bu glmsemeyi bu gruba giren eserlerde de bulmak olana vardr. Eserlerdeki bu glmsemeyi dudaklarn gerilmesi, ekilmesi ve yanaklarn dolgun ekilde ifade edilmesi salamaktadr. Ayrca Apollon Teneada daha ncekilere nazaran vcudun yumuakl, uzuvlarn bir biriyle olan uyumluluundaki doallk ve harmoni gze arpacak duruma gelmitir. Eser ayaklar zerinde kolay ve hafiflik ifade eden bir ekilde durmaktadr. Apollon Teneada grlen bu yumuakl Ion zellii olarak kabul etmek olana vardr.

K O R E L E R

(IMG:Linkleri grmek iin ltfen Giri Yapn veya Sayfa 11

aekaik heykel Kayt Olun ...)

(IMG:Linkleri grmek iin ltfen Giri Yapn veya Kayt Olun ...)

(IMG:Linkleri grmek iin ltfen Giri Yapn veya Kayt Olun ...) (IMG:Linkleri grmek iin ltfen Giri Yapn veya Kayt Olun ...) (IMG:Linkleri grmek iin ltfen Giri Yapn veya Kayt Olun ...)

Sayfa 12

aekaik heykel

Korelerin Anlam: Kore szc Grek dilinde kz anlamna gelmektedir. Ayrca korenin bir de mitolojik yn vardr; Attikada Hades ile Demeterin kzna verilmi bir addr. Arkeolojide kore denildii zaman kz, gen kadn heykeli anlalmaktadr. Yaplan aratrma ve almalara gre bu tr eserlerin bazlarnn lmszleri, bazlarnn da lmlleri tasvir ettikleri anlalmtr. Bu sonuca, daha ok eserler zerinde grlen yaztlarn incelenmeleriyle varlmtr. Samosdaki Heraionda ele geen ve birinin zerinde Philippe, dierinin zerinde de Ornithe yazl iki heykel bir ailenin kzlar olmaldr. Zira sanatkar Geneleos bunlarla birlikte ailenin dier kiilerini de tasvir etmitir. Yine bu tr eserlerden Bootiada Apollon Ptoios tapnanda ele geen ve yaztnda Apollona ithaf edildii yazl olan Korenin bir lmly tasvir ettii anlalmaktadr. Zira eserin bu yaztna gre bir lmsz tasvir etmesi olanak ddr. Sayfa 13

aekaik heykel Bu tr eserlerden bazlarnn da lmszleri, tanralar tasvir ve temsil ettiklerine rnek olarak burada u eserleri vermek mmkndr. zmir Fuar Arkeoloji mzesine Klarosdan gelme korenin Theodorosun olu Timonax ilk rahip olarak beni Artemise ithaf etti eklindeki yaztndan, bu eserde Tanrann kendisinin tasvir edildii anlalmaktadr. Louvredaki Samosdan gelme Hera heykeli ile, Nikandrenin ithaf etti kadn heykelini de ayn ekilde izah etmek olana vardr. Bunlardan birincisinin yaztnda Kheramyes adak olarak beni Heraya sundu demektedir. Nikandrenin yaztnda da Oku uzaklara atan Tanraya Nikandre beni sundu cmlesi yazldr. Bu yaztlardan, Tanrann kendi heykelinin kendisine sunulmu olmas anlamn karmak mmkndr. Heykelde erken kuroslarda olduu gibi, kollar gergin vaziyette vcuda yapm ve eller yumruk yaplmtr. Oysa korelerde ellerin yumruk yaplm olmas eklinde ok az rastlanmakta, ayrca kollardan birisinin bir i icab hareket ettii, rnein bir elin Sayfa 14

aekaik heykel gste yer ald grlmektedir. Eserde zellikle yz ksmnda anmalar olduu iin ifade ve baz anatomik zelliklerin anlalmas glemitir. Vcudu skca sarm olan peplos belde geni bir kemerle sklmtr. Salarn tertip ve eklinden etkilenmi olan boynun gen bir grn vardr. Eserin sol tarafnda yer alan ve ilk satr yukardan aaya, ikinci satr aadan yukarya doru yazlm olan yaztn evirisi yledir: Oku uzaklara atan Tanraya Nikandre beni sundu, Naksoslu Deinodikosun kz Nikandre kadnlar arasnda sekindir. Deinomedesin kz kardei ve Phraxosun karsdr. Bu ifadeye gre Naksoslu Nikandre bu heykeli Artemise sunmutur. Ancak burada, Nikandre kendi heykelini mi, yoksa Tanrann heykelini mi tanraya sunmutur, gibi sorular ortaya kabilir. Ancak yukarda da deinildii gibi, Nikandrenin tanrann heykelini Tanraya sunmu olmas daha akla yatkndr. Been Yorum Yap Payla Sayfa 15