Professional Documents
Culture Documents
. Deneyin Amac: Bir kondansatrle bir selften oluan devrelere rezonans devresi denir. Bu devre tipinde selfin manyetik enerjisi periyodik olarak kondansatrn elektrik enerjisine dnr. Bu dnmn periyodu ol arak selfle kapasitenin deerleri tarafndan belirlenir.
f0 =
w0 1 = 2 2 LC
Bu deneydeki amacmz seri rezonans devreleri, paralel rezonans devrelerini incelemek, Imax ve frekans deerlerini pratikte grmektir. 2. Teorik Bilgi a.Seri Rezonans Seri rezonans devresi bir bobinle bir kondansatrn seri balanmasndan elde edilir.
ekil l. Edeer seri rezonans devresi ekil l. deki. devrede L selfin , C kondansatrn kayp direnleridir. Pratikte kondansatrler ok kk kayplarla imal edilebildiklerinden yapacamz hesaplarda
RC = 0 alarak alnacaktr.
RL
U R = I RL
U L = I wL
gerilim
U C = I / WC
ekil 2. deal, seri rezonans devresi Herhangi bir frekans iin devrenin akm - gerilim fazr diyagramn izelim. ekil 3. deki fazr diyagramnda I akm, referans olarak alnmtr.
UR = I
1 wC
as kadar ne
ekil 3. Seri rezonans devresinin fazr diyagram ekil 3 de devreye etki eden gerilim U devreden akan akm I ya kar
U kaymtr. U ile I arasndaki faz kaymas U L ve C nin deerlerine gre pozitif, negatif
veya = 0 deerlerini alabilmektedir ( Genel olarak 90 < < 90 ). U L ve bal olduklarndan her frekans iin ayr bir fazr diyagram izmek gerekmektedir.
UC w ya
olduunda, devre rezonanstr denir. Rezonansta R L nin wL den kk olmas halinde kondansatrdeki ve bobindeki gerilim, giri geriliminden ok daha byktr, ekil 4. Rezonans frekansnda
U L = UC
U L = UC 1
I w0 L = I
eitliinden
1 w0 C
w0 =
1 w0 = LC ve
R0 ( jw)
R0 ( jw ) = R L
1 2 j wL = RL wC
1 jareta wL e wC
wL
1 wC
RL
2
dir. Giri direncinin modl 0 ekil l 5 de grld gibi frekansla deitiinden rezonansa yaklaldnda giri gerilimi U sabit kalmasna ramen giri akm I byr. Akm rezonansta en byk deerlerini alr ve frekans, rezonans frekansn geince tekrardan
R ( jw)
R0 ( jw) nin frekansla deime ekli devrenin kalitesine baldr. Szgecin kalitesi R ( jw) frekansla daha hzl olarak der ve kar. Devrenin kalitesi devrenin ykselince 0
klr. bant geniliiyle ters orantldr. Bant geniliini bulmak iin eride devrenin direnci
w A = alt kesim frekans, filtrenin bant geniliini verir. w kldke filtrenin kalitesi w Q= 0 w dr. Q ykselir. filtrenin kalitesi, kalite faktr Q ile llr. Q nun deeri
devrede biriken enerjinin bir periyotta harcanan gce oran olarak tanmlanr ve buradan
Q=
indklenmesinin byk direncinin kk olmas gerektii grlr. Teknikte rezonans devreleri filtre olarak kullanldklarnda bu devrelerin nemi byktr. Bu deneyle rezonans devrelerinin davranlar tantlmak istenmektedir.
ekil 5. Seri rezonans devresinin giri empedansnn genliinin frekansa gre deiimi b. Paralel Rezonans : Paralel rezonans devresi bir kondansatrle bir bobinin paralel balanmasndan elde edilir. ekil 7 de
RL
ve
RC
kayplar ok kk olduundan
RC
RC = 0
alnacaktr.
Devrede gerilimi referans alarak fazr diyagramn izelim. ekil 8 selfteki akm
IL =
U wL
RL
I C = U wC
I RL =
U RL
gerilimle ayn
IC
ile
IL
IC = I L
halindedir denir. ekil 10 bu durumda I akm U ile ayn f azda olup I yalnzca direncinden geen akma eittir. Rezonans frekans
RL
IC = I L w0 =
eitliinden
U w0 C =
U w0 L
w0 =
1 LC
1 LC
G=
1 1 1 = + j w0 C RL w0 L RL
=0
Rezonansta devreye giren akm en kk deerini alrken selften ve kondansatrden geen akmlarn deerleri olduka byktr.
Paralel rezonans devresinin kalite faktr seri rezonans devresinde olduu gibi devrenin bant
Q=
Q=
RL w0 L olarak da bulunmaktadr.
3. Deneyin Yapl
Yukarda ki devreler kurulur. ekil 6 daki devrede R ile U(t) gerilimi osiloskop yardmyla llr. Rezonans akm: 0,6 mA kar. f=1/T ve T=4ms*0.5=2ms olur. yleyse f=500Hz dir. Yani rezonans frekans 500 Hz olur. falt n akm; Imax/2=0.60mA/2=0.42 mA olur. *** falt kesim frekansnda akm ileri fazdadr. T=7*0.5ms= 3.5 ms ve 450 ileri fazda olur ve f=1/T formlnden 285 Hz kar. fst n periyodu T=1.2 ms ve 450 ileri fazda olur. f=1/T=1/(1.2ms)=833 Hz kar. Kalite=Q=fo/(fst*falt)=woL/R=1/(WoRc) dir. Q=500Hz/(833-285)Hz=0.912 olur. Yani kaliteli filtre saylr. R=1600ohm iin; Imax=0.33 mA kar. Imax/2=0.23 mA ve fo=500Hz olur.
Alt frekansn periyodu 5,5 ms dir ve falt=1/(5.5ms)=181.81 Hz dir. st frekansn periyodu 0.8 ms dir ve fst=1/(0.8ms)=1250 Hz dir. Q=500Hz/(1250-181,81)Hz= 0.46 kar. *** paralel rezonansta akm en kktr.