Karadeniz Teknik niversitesi Elektrik Elektronik Mhendislii Blm Temel Elektroteknik Laboratuar Deney No :2 REZONANS DEVRELER 1.

. Deneyin Amac: Bir kondansatrle bir selften oluan devrelere rezonans devresi denir. Bu devre tipinde selfin manyetik enerjisi periyodik olarak kondansatrn elektrik enerjisine dnr. Bu dnmn periyodu ol arak selfle kapasitenin deerleri tarafndan belirlenir.

f0 =

w0 1 = 2 2 LC

Bu deneydeki amacmz seri rezonans devreleri, paralel rezonans devrelerini incelemek, Imax ve frekans deerlerini pratikte grmektir. 2. Teorik Bilgi a.Seri Rezonans Seri rezonans devresi bir bobinle bir kondansatrn seri balanmasndan elde edilir.

ekil l. Edeer seri rezonans devresi ekil l. deki. devrede L selfin , C kondansatrn kayp direnleridir. Pratikte kondansatrler ok kk kayplarla imal edilebildiklerinden yapacamz hesaplarda

RC = 0 alarak alnacaktr.

Devreden akan I akm

RL

direncinde akmla ayn ynde olan

U R = I RL

dmne, selfte akmdan 90 ileri kaym kondansatrde, akmdan 9O geri kaym

U L = I wL

gerilim

U C = I / WC

gerilim dmne ve gerilim dmne sebep olacaktr.

ekil 2. deal, seri rezonans devresi Herhangi bir frekans iin devrenin akm - gerilim fazr diyagramn izelim. ekil 3. deki fazr diyagramnda I akm, referans olarak alnmtr.

UR = I

1 wC

as kadar ne

ekil 3. Seri rezonans devresinin fazr diyagram ekil 3 de devreye etki eden gerilim U devreden akan akm I ya kar

U kaymtr. U ile I arasndaki faz kaymas U L ve C nin deerlerine gre pozitif, negatif
veya = 0 deerlerini alabilmektedir ( Genel olarak 90 < < 90 ). U L ve bal olduklarndan her frekans iin ayr bir fazr diyagram izmek gerekmektedir.

UC w ya

olduunda, devre rezonanstr denir. Rezonansta R L nin wL den kk olmas halinde kondansatrdeki ve bobindeki gerilim, giri geriliminden ok daha byktr, ekil 4. Rezonans frekansnda

U L = UC

U L = UC 1

I w0 L = I
eitliinden

1 w0 C

w0 =

1 w0 = LC ve

LC elde edilir. Rezonans halinde devrenin giri direnci R0 = RT

alarak en kk deerlerini alr.

ekil 4 . Seri rezonans devresinin fazr diyagram Giri direnci

R0 ( jw)

R0 ( jw ) = R L

1 2 j wL = RL wC

1 jareta wL e wC

wL

1 wC

RL
2

dir. Giri direncinin modl 0 ekil l 5 de grld gibi frekansla deitiinden rezonansa yaklaldnda giri gerilimi U sabit kalmasna ramen giri akm I byr. Akm rezonansta en byk deerlerini alr ve frekans, rezonans frekansn geince tekrardan

R ( jw)

R0 ( jw) nin frekansla deime ekli devrenin kalitesine baldr. Szgecin kalitesi R ( jw) frekansla daha hzl olarak der ve kar. Devrenin kalitesi devrenin ykselince 0
klr. bant geniliiyle ters orantldr. Bant geniliini bulmak iin eride devrenin direnci

w A = alt kesim frekans, filtrenin bant geniliini verir. w kldke filtrenin kalitesi w Q= 0 w dr. Q ykselir. filtrenin kalitesi, kalite faktr Q ile llr. Q nun deeri
devrede biriken enerjinin bir periyotta harcanan gce oran olarak tanmlanr ve buradan

R = 2 R0 rez. olan frekanslar bulunur. w = w0 w A ( w0 = st kesim frekans)

Q=

w0 L R eitlii bulunur. Devrenin kalite faktrnn byk olmas istendiinde selfin

indklenmesinin byk direncinin kk olmas gerektii grlr. Teknikte rezonans devreleri filtre olarak kullanldklarnda bu devrelerin nemi byktr. Bu deneyle rezonans devrelerinin davranlar tantlmak istenmektedir.

ekil 5. Seri rezonans devresinin giri empedansnn genliinin frekansa gre deiimi b. Paralel Rezonans : Paralel rezonans devresi bir kondansatrle bir bobinin paralel balanmasndan elde edilir. ekil 7 de

RL

ve

RC

bobin ve kondansatrn kayp direnleridir. Kondansatrdeki

kayplar ok kk olduundan

RC

direnci yapacamz hesaplarda

RC = 0

alnacaktr.

ekil 7 . Paralel rezonans devresi 3

Devrede gerilimi referans alarak fazr diyagramn izelim. ekil 8 selfteki akm

IL =

U wL

gerilime gre 90 geri kayacaktr. Diren

RL

ynde olacaktr. Kondansatrden geen akm kayacaktr.

I C = U wC

den geen akm

I RL =

U RL

gerilimle ayn

gerilimine gre 90 ileri

ekil 8. Fazr diyagram paralel rezonans devresi

IC

ile

IL

nin deerleri frekansla deitiinden gerilim U ile akm I arasndaki

as 90 < < 90 arasndaki her deeri alabilmektedir.

IC = I L

olunca devre rezonans

halindedir denir. ekil 10 bu durumda I akm U ile ayn f azda olup I yalnzca direncinden geen akma eittir. Rezonans frekans

RL

IC = I L w0 =

eitliinden

U w0 C =

U w0 L

w0 =

1 LC

1 LC

olarak bulunur. Rezonans frekansnda devrenin iletkenlii en kktr.

G=

1 1 1 = + j w0 C RL w0 L RL
=0

Rezonansta devreye giren akm en kk deerini alrken selften ve kondansatrden geen akmlarn deerleri olduka byktr.

ekil 9. Paralel rezonans devresinin fazr diyagram

Paralel rezonans devresinin kalite faktr seri rezonans devresinde olduu gibi devrenin bant

Q=

geniliinden bulunur ve periyoda sarf edilen g tanmndan giderek

w w0 dr. Ayrca Q = devrede birikmi elektrik enerjisi / bir

Q=

RL w0 L olarak da bulunmaktadr.

3. Deneyin Yapl

Sekil 6. Seri rezonans devresi Deney iin

Sekil 7. Direnli seri rezonans devresi Deney iin

Yukarda ki devreler kurulur. ekil 6 daki devrede R ile U(t) gerilimi osiloskop yardmyla llr. Rezonans akm: 0,69mA kar. f=1/T ve T=4ms*0.5=2ms olur. yleyse f=500Hz dir. Yani rezonans frekans 500 Hz olur. falt n akm; Imax/2=0.69mA/2=0.42 mA olur. *** falt kesim frekansnda akm ileri fazdadr. T=6.5*0.5ms= 3.3.25 ms ve 450 ileri fazda olur ve f=1/T formlnden 307.7 Hz kar. fst n periyodu T=1.15 ms ve 450 ileri fazda olur. f=1/T=1/(1.15ms)=869.6 Hz kar. Kalite=Q=fo/(fst*falt)=woL/R=1/(WoRc) dir. Q=500Hz/(561.9)Hz=0.889 olur. Yani kaliteli filtre saylr. R=900ohm iin; Imax=0.5 mA kar. Imax/2=0.35 mA ve fo=526.3 Hz olur.

Alt frekansn periyodu 4.1 ms dir ve falt=1/(4.1ms)=243.9 Hz dir. st frekansn periyodu 0.95 ms dir ve fst=1/(0.95ms)= 1052.6 Hz dir. Q=526.3Hz/(1052.6-243.9)Hz= 0.65 kar. *** paralel rezonansta akm en kktr.