Beyin G ve Trkiye

. Taha meci1
1

Elektronik ve Haberleme Mhendislii Blm Hali niversitesi

tahaimeci@halic.edu.tr

zet
Bu makalede yurt dnda lisans st eitim ve beyin g konusu ele alnmtr. Bilindii gibi Beyin G yllardr kamu vicdann olumsuz ynde etkileyen toplumsal sorunlardan biri olarak karmza kmaktadr. ncelikle yurt dnda lisansst eitim niin bu kadar cazip olagelmektedir? sorusuna cevap aranmtr. Bunun belirgin sonucu olarak gzken beyin gnn sosyolojik ve bilimsel ynleri incelenmi, eitli rneklerle somut sonular deerlendirilmitir. Beyin g bugne kadar Trkiyeden yurt dna doru olurken acaba u anda bu hareket tersine mi dnmektedir? Bu sorunun yant son blmde aranm, karlan baz sonular irdelenmi ve bu ynde yaplmas gerekenler, atlmas gereken admlar nerilmitir.

hem o lkede hem de dnyann bir ok blgesinde daha rahat i bulabilmeleri gsterilebilir. Bu amala zellikle III. Dnya lkelerinden bu lkelere youn bir renci ak olmutur. Burada lkemiz iin dnrsek 2 farkl ekilde renci transferi vardr. Birincisi lkemizin eitli niversitelerinin Milli Eitim Bakanl (MEB) veya Yksek retim Kurumu (YK) tarafndan dzenlenen snavlara girerek eitli yabanc lkelere giden renciler. kincisi yurt dndaki niversitelerin bavuru koullarn yerine getirerek kendi imkanlar ya da bavurduklar niversitelerin verdii burslarla giden renciler. Bunlarn her ikisinde de tm dnyada kabul gren bir yabanc dil (rnein, TOEFL[1]) bir de bilim snavna (rnein GRE[2]) girip baarl olmak gerekmektedir. Burada beyin gne neden olan genellikle ikinci gruptan (yurt dndan burs alan) gidenler olmutur. Birinci gruptan, yani MEB ya da YK bursuyla gidenlerin, yurt dnda kaldklar srenin iki katn lkemize dndklerinde mecburi hizmet olarak bir kamu kuruluunda (ounlukla niversiteler) almak zorunda olmalar bu sonucu dourmutur. rnek olarak doktora eitimi alan bir renci yurt dnda kald yedi seneyi, lkemize dnd zaman ondrt yl alarak geri demektedir. Eer dnmezse iki yzbin Amerikan dolarna varan tazminat demesi yapmas gerekmektedir. Bu, ar bir maddi yk olarak gzkse de aada sralayacamz eitli sebeplerle dnmek istemeyenlerden (aznlk da olsa) bu ar tazminatlar deyip dnmeyenlerin de var olduu bilinmektedir.

1. Giri
Yurt dnda lisansst eitim uzun yllardr rencilerimizin ilgisini ekmi ve maalesef eitimini tamamlayanlar arasnda kazand becerileri lkemize dnerek toplumumuz iin kullanmak yerine yurt dnda kalarak `beyin g kavramnn olumasna neden olanlar ounluk tekil etmitir. Bunun nedenleri arasnda ilk bata yurt dndaki gelimi laboratuvar olanaklar, ekonomik sebepler ve daha zgr alma ortam gsterilebilir. Bu nedenler ksmen gnmzde de var ve kabul edilebilir olarak deerlendirilse de son yllarda baka nedenlerin de rol oynadn gzlemlemekteyiz. Tm bu olumsuz gibi gzken, bilinen gereklerin aksine gnmzde kresellemenin de yardmyla tersine beyin g kavram da gndemimize girmitir. Bu almada zellikle vurgulanmak istenen de yeni yeni ekillenmeye balayan tersine beyin g ya da makalenin adn oluturan `Trkiyeye Beyin G konusudur. rnek olarak seilen Syracuse, New York kenti iin yaplan alma ayrntlaryla verilecek, sorunun neden-sonu ilikisi irdelenecektir.

3. Beyin Gnn nedenleri

Genelikle yukarda saydmz birinci nedenle(yurt dndan alna burs sonucu lkeye dn zorunluluu olmayanlarn) sebep olduu beyin g lkemiz adna ciddi bir insan kayna eksii olarak nmze kmaktadr. Bu ksmda ilk olarak beyin gnn nedenlerini sralayp daha sonra bunlardan hala var olanlarn veya yok olmaya baslayan nedenlerin zerinde duralm.

2. Yurt dnda Lisansst eitim

Yurt dnda lisansst eitimin cazibesinin temel nedeni, gidilen lkelerin bu konuya ok ciddi politikalarla yaklamalar sebebiyle eitime verilen gl destekler ve bunun sonucunda da mezunlarn

3.1. Beyin G nedenleri Yurt dndaki laboratuvar ve staj (sadece yaz

staj deil) olanaklarnn stnl.

Mezun olunduunda karlalan i imkanlarnn

ekonomik adan stnl.

Daha Salkl evre ve zgr alma ortam.

Yabanc lke vatandalar ya da yerleik Trk vatandalaryla yaplan evlilikler.

Trkiyede

hi almam olmann verdii bilgisizlik (karlatrma yapamama) ve bununla balantl olarak insann doasnda var olan kurulu dzeni deitirme korkusu. oluan soukluk.

Siyasi ve etnik nedenlerle kiide lkemize kar

Yukaridakilerden ilk maalesef hala varolmaktaysa ve zm iin ciddi admlar atlmas gerekmekteyse de bu etkilerin getiimiz yllara gre azald grlmektedir. Bu konudaki rnek 4. blmde verilecektir. Son madde daha ok psikolojik ve sosyolojik sebeplerden dolay olumu ve ounluk tekil etmedii iin makalemizin konusu dnda yer almtr.

Tabloda da grld gibi yurt dnda kalanlarn bir ksm niversitelerde kalm bir ksm da eitli irketlerde almaktalar. Burada vurgulamak istediimiz Trkiyeye dnenlerin saysnn %74 gibi bir yksek oran olmasdr! Bunlardan 21 inin (yarya yakn) Trkiyenin nde gelen ve bilime destek veren teknoloji irketlerinde alyor olmalar ayr bir gurur tablosudur. Dnenlerden sadece 9u Trkiyeden burslu olanlardr (dnmekle ykml olanlar). Bu rnekten karm yaplmasnn nedeni ABDnin dier ehirlerinde ve dnyann dier lkelerinde de yaklak sonularn grldnn hem medyadan renilmekte hem de yaayanlar tarafndan dile getirilmekte olmasdr. Benzer rnekler baka lkeler ya da baka ehirler iin de verilebilir. Trkiyeye Beyin G olarak nitelendirdiimiz bu sonularn nedenlerini de maddeler halinde sralayalm.
4.1. Trkiyeye Beyin Gnn nedenleri Kresel ekonomik kriz sonucunda ekonomik

4. Gnmzden canl bir rnek

Gemiten bildiimiz Prof. Nejat Vezirolu, Prof. Oktay Sinanolu gibi nl bilim adamlarmz her ne kadar bu konuda gnmz iin rnek oluturmasa da gnmzn rneklerinden ekonomist Kemal Dervi ve Doktor Mehmet z saylabilir. Bu blmde Amerika Birleik Devletlerinin New York eyletinin Syracuse kentindeki niversitelerden son on ylda mezun olan Trk rencilerinin daldklar yerler incelenerek, bu sonular zerinde fikir yrtlecektir. 1870de kurulan Syracuse niversitesi 11000 lisans 400 lisansst toplamda yaklak 15000 (onbebin) rencisiyle Amerika Birleik Devletinin kkl niversitelerindendir[3]. Aratrmada ounlukla elektrik-elektronik ve bilgisayar mhendisliinden doktora mezunu olmak zere 50 renci zerinde yaplan calma yer almaktadr. Bu rencilerden sadece 13nn yurt dnda kalmalar dikkat ekicidir.
Tablo 1: Beyin G[4] renci Says 50 Trkiyeye Dnenler 37 niver site 12 %24 Sanayi 25 %50 Yurt dnda kalanlar 13 niver site 4 %8 Sanayi 9 %18

adan yurt dnn cazibesinin azalmas. Burada hem Tbitak, Trksat, Aselsan gibi byk teknoloji irket ve kurumlarmzn hem de zel niversitelerin d lkelerle rekabet edebilecek dzeyde ekonomik gce ulamalar.
Avrupa Birliiyle uyum yasalar nedeniyle

lkemizde ciddi anlamda Ar-Ge olanaklarnn artrlmas. Bu konuda Sanayi Bakanlnn Santez[5], Tbitakn da Avrupa Birlii ereve Programlar[6] kapsamnda verdii desteklerin Kobilerce son yllarda youn olarak kullanlmas. Globalleme sonucu ulam (uak biletlerinin ucuzlamas) ve iletiim (cep telefonu-voipinternet) olanaklarnn artmasyla rencilerin Trkiyedeki bu gelimeleri ok daha ksa srede renebilmesi ve gzlemlemesi.

5. Sonu
Bu makalede yurt dnda yksek lisans eitimi ve beyin g konusundaki son gelimeler ele alnd. Yurt d lisansst eitimin neminin herkes tarafndan bilinen nedenleri yannda son yllarda Trkiyeye dnn de ciddi rakamlara ulamas irdelendi. Verilen rnekle desteklenen gzlem, artk beyin gnn azald hatta yurt dnda eitim gren rencilerimizin Trkiyeye beyin g yapmaya baladklar ynndeydi. Bu durumun devam hatta kalc olmas iin hem devletimize hem bireylere hem de medyaya byk grevler dmektedir. Devletimiz atlan olumlu admlara devam eder, bireylerimiz yeni bululara imza atar, niversitelerin yaynladklar makale saylar artar ve son olarak medyamz gazetesi, televizyonu ve radyolaryla bu konudaki rnekleri destekler ynde yayn yaparlarsa lkemiz iin ok nemli olan beyin g konusu artk tamamen gndemimizden kabilir.

6. Kaynaklar
[1] www.toefl.org Test of English as a Foreign Language. [2] www.ets.org/gre Graduate Record Examination. [3] http://www.asgarchitects.com/research/comparing/campuses/illustrat ions/syracuse.html [4] Tscny Turkish Society of Central New York. ABDdeki bir trk renci dernei. [5] http://www.sanayi.gov.tr/webedit/gozlem.aspx? sayfaNo=3093 Sanayi Bakanl Kobi- niversite ibirliiyle yrtlen bilimsel almalar. [6] http://www.fp7.org.tr Avrupa Birliinin Tbitak araclyla verdii destek programlarndan biri.