1

Bin gecekondu bir Selimiye etmez!

Yeni anayasa yapmnda herkese danlacakm

Prof. Dr. Ali Demirsoy, Hacettepe niversitesi Fen Fakltesi. 20.01.2012 Kurumlar iin en nemli sermaye: Zek, dikkat ve iffettir. Teknik ve metodik almasn bilmektir. Bu inanla ie balarsanz mutlaka baarrsnz. Gazi Mustafa Kemal

Televizyonda defalarca Evrim Kuram ile ilgili tartmalar yapld. Kuram kabul edenler ve kabul etmeyenler kar karya getirildi. yi ya da kt, eksik ya da tam, u ya da bu ekilde tartld. kanlarn unvanlar vard; izleyenler kendi dncelerine yakn olanlar herhalde doru sylyor diyerek onaylam olabilirler. Ancak, bu tartmalarn en ilgin yan ve bence toplumu ahmak yerine koyan yan bakayd. Tartmann banda moderatr (tartmay idare eden kii) bir telefon numaras ve elektronik posta adresi vererek, Evrim Kuramn kabul edenlerin ya da etmeyenlerin tartma sresi boyunca buralara bilgi vermesini anons etmeleriydi. Bu tartmalarn en ilgin yan: Tartmann sonunu doru, gelen telefon ve elektronik postalardaki evet/hayr yantlarn oranlayarak u kadar yzde ile Evrim Kuram kuramn bu millet kabul etmiyor sayn seyirceler demeseydi. Bylece, izleyenlerin ou da, demek ki Evrim Kuram bir safsataym dncesine

srklenmi oluyor. kp orada iyi de 70 milyon insan unu benimsediini ya da inandn sylese bile bu, rnein Ali Demirsoyun dncelerinden ve kararndan daha dorudur anlamna gelemez. nk teknolojide, bilimsel yarglarda, eer bir lkede bilime dayal siyaset yaplyorsa siyasette ounluk deil yetkinlik esastr. Yani bin kii bir ey iin evet dese bile o konuda bilimsel erkini doru olarak kantlam birinin dedii onlarn hepsinden daha deerlidir ve geerlidir. Ancak bir ey gzden uzak tutuluyor, 1000 gecekondu, bir Selimiye camisi olmuyor. Bu u anlama da gelmemelidir: Bilen birisinin ya da birilerinin ya da bildiini zanneden birinin ya da birilerinin toplumu derinden etkileyecek bir dzenlemeye danmadan karar vermesi dorudur. Ne kadar ok bilene danlrsa, hata da o oranda azalr.

Anayasa: Az maddesi olan ok ey ifade eden yasa Anayasalar, herhalde dnyann her yerinde az madde ierecek; ancak ok ey ifade edecek ekilde dzenlenmitir. Ana hatlaryla da o yasann geerli olduu topluluklarn geleceini ve toplum eklini belirleyen maddeler ile kiilerin devlet ile olan ilikilerini ve kurumlarn ana alma ilkelerini belirleyen maddelerden olumutur. Bu nedenle bugn deitirilemez maddeler olarak bilinen ksmlarn deitirilmesi ya da zerinde oynanmas u andaki mevcut toplumu baka mecralara srkleyebilecektir. dare ekli cumhuriyettir diyoruz: Devletin ynetim biimini tarif ediyoruz. Krall, padiahl, monariyi vs.yi peinen ortadan kaldryoruz. Dili Trkedir diyoruz: Buradaki Trke szc ile ortak kullanacamz dili taraf ediyoruz. Amerika Birleik Devletleri de dilim

ngilizcedir diyor ve bundan sonraki madde ile birlikte, 72,2 milletten olumu olmasna karn, paralanmaya, blnmeye ve srtmeye kar yapay bir millet olmay ngryor. Bu nedenle Amerikan milleti diyoruz; toplama bir millet olmasna karn blnecek ve paralanacak gibi gzkmyor. Ancak halklarn kimlii etkin bir ekilde korunmaldr yaklamn benimseyen Sovyetler Birlii btnln koruyamad. svirenin haricinde koruyan bir devlet de dnyada yok. Dnyadaki hibir devletin baaramad bir hususu (yaplanmay) biz baaracaz diyorsanz, bunun ad hayalcilik deilse, kesinlikle hainliktir. Bu yasann egemen olduu topraklarda yaayanlara Trk denir diyoruz: Burada Trk szcnden sadece Trk kkenli insanlara aittir tanmn (bugne kadar yanl bir ekilde uyguland ekliyle) anlamamak gerekiyor; bu, toplulua verilen ortak bir kimliin ad olmaldr ve hibir suretle baka bir kimlie ya da etnik kimlie kar olumsuz bir yaklamla kullanlmamaldr. Hangi lke vatandalarna verdii pasaportta farkl kimlikleri kullanyor? Bileniniz var m? Benim bildiim tek bir devlet ierisinde yaayanlarn hepsi (federatif yap tam olsalar bile) pasaportlarnda o devletin sadece resmi kimliini tarlar. Yani anayasa resmi kimliin adn koymak zorundadr. Cumhuriyetin kurulu yllar bu nedenle aydn geinenlerce srekli tenkit edilmektedir. Uzun bir savatan km, her biri bir lkeye ya da millete dnm onlarca kara parasn yitirmi, her parasndan Anavatan olarak benimsedikleri Anadoluya byk glerin yaand bir dnemde, yeni kurulacak lkeye (aynen Amerika gibi) kimlik kazandrlmas gerekiyordu. Bu kimlik de o gnn akil insanlar tarafndan bu ekliyle kazandrld. Anadolu kadar farkl kimlikleri barndran baka bir corafya tanyor musunuz? Kutlamamz gereken kurucularmz ne yazk ki akam sabah aalamakla megulz.

Bu kltr zenginliini gerekli ekilde koruyup gelitirebildik mi sorusuna dorusu evet diyemiyoruz. nk yerletirilmek istenen kimlik, belirli bir zmrenin elinde, baat etnik Trk Milliyetiliine dntrlmek istendi ve ne yazk ki hepsi bizim lkemizin bir paras olan dier alt kimlikler tekiletirildi. Aynen Snni Mslmanln devletin her kademesinde stn ve dorusuymu grntsyle resmi bir inan unsuru olarak kullanld gibi. st kimliin alt kimlikler (ister etnik olsun ister inanca ynelik olsun) zerinde bir tehdit olarak kullanlmasn hibir akl banda insan benimseyemez. Yeni Anayasa st kimlikten dn vermeden alt kimliklerin gelitirilmesini salamaldr Baehri Ankaradr, bayra udur diyoruz: Federatif bir yapnn ve blnmeye gtrecek eylemlerin nn alyoruz. niter devlet kararmz pekitiriyoruz. Laiktir diyoruz: Bu kavram zerinde tartma hi bitmedi. Tutucu kesim bunu dinsizlik olarak kabul etti. Dier kesim bunun dinle ilikili olmadn ve herkesin kendi dinini istedii gibi yaamasn gvenceye alma olarak savundu. Doru adan bakldnda laiklik herhangi bir dine bal olmamadr; yani bir anlamda da dinsizliktir; ancak bu tanm devlet ve devlet kurumlar iin geerlidir. niversitenin, yargnn, askeriyenin, eitimin, saln ve devleti devlet yapan kurumlarn hepsi herhangi bir dine sempati ya da antisempati gsteremez; herhangi bir dine mensup gibi hareket edemez. Bugne kadar uyguland m? Aslnda Trkiye Cumhuriyetinin hem anayasa hem kurumlarn demokratiklii bakmndan hep tartlmas bu laiklik maddesinin yanl anlalmas nedeniyle olmutur. En basitinden halktan alnan vergilerle sadece bir tek gre (Snni yaplanmaya) hizmet eden ve Trkiyenin drdnc byk btesini tketen Diyanet leri Bakanlnn devlet kurumlarnn iinde yer almas bile laikliin bu lkede anlalmadnn ak bir kantdr.

Bu adan baktmzda Anayasann deimez maddeleri ile oynamay gndeme getiren bugnk Meclis, birounun ileri srd gibi tamamen yeni bir anayasa yapamaz. nk bu lkenin birlik ve btnl zerine yemin etmitir; bunun aksini yapamaz. erefi zerine yemin edip aksini yapanlarn kol gezdii bir lke olmuuz derseniz, benim syleyeceim tek ey kalyor: Yeni anayasanzn hayrn grn. Byle bir anayasa hazrlandnda bundan nceki anayasa

oylamasnda olduu gibi, iersine halkn kolaydan kazanma gdlerini kabartacak baz maddeler yerletirmek suretiyle halkoyuyla kabul edilmitir meruiyeti de kazandrlacaktr.

Anayasay kimler yapmaldr? Bilinler mi, seenler mi, seilenler mi? ncelikle burada bilenden neyi kastettiimiz iyi tanmlanmaldr. Anayasa profesrleri kukusuz anayasa yapma tekniklerini en iyi bilenlerdir. Byle bir danma kurulunun iinde yer almalarn kimse yadsyamaz (bu nedenle 19 Eyll 20011de 24 anayasa profesr ile Cemil iek fikir al verii yapt). Siyasi partilerin temsilcileri zellikle mecliste temsil edilenler bu konuda sz sylemeli midir? Buna da kimsenin itiraz olamaz. Meclis Bakan Sayn Cemil iekin yapt gibi 14 bin 593 dernee ve sivil kurulua sorulmal mdr? lk bakta akla yatkn gibi grnyor. Ancak yeterli midir? Aslnda sorulmas gereken en kritik soru bu cmlenin iinde yatmaktadr. Hazrlamakta olduumuz anayasann en zayf halkas burada yer alacaktr. Ne yazk ki bu corafyada ok sormakla daha doruyu bulma ansnz beklenildii gibi yksek olmuyor. Yabanc lkelerin zel fonlarndan yararlananlar ya da bildiimiz bilmediimiz ekillerde baz lkelerin szcleri durumuna gemi siyasetisinden bilim adamna, bilim adamndan dernek ve vakf

szclerine kadar bir seri ibirliki bu halkann en zayf ve gvenilmez halkalarn oluturuyor. Resmi kanallardan yaplan aklamalara gre Trkiye Cumhuriyetini ykmak iin en az 1.400 dernek kurulmu; bunlarn fikirlerini almaya kalkrsanz sonu nereye varr? Duyulduu zaman insann dilini daman kurutan sylentiler de var: Dilerim bu haber doru deildir- Meclis Bakanmz Sayn Cemil iek Cemaatlerden de fikir soruyoruz demi; bu cemaatlerden kast baka dinlerin Trkiyedeki dini yetkilileri ise bunun grnrde sakncal bir yan yok; onlar da kendi sorunlarn zecek hususlarn anayasaya girmesini talep edebilirler; ancak cemaatten kast dinimizin blk prk olmu, bu lkeyi parsellemeye alan kesimleri ise vay haline Trkiye Cumhuriyetinin Bakarsnz ounlukla kaak kurslarda ne olduu bilinmeyen bir eitimle yetitirilmi, eyh ya da h olarak bilinen, seleflerinin bir ksm lkeyi ykmaya ant imi lkelerle gemite ibirlii iinde olan, gnmzde szlemeli Diyanet kadrolarna atanmak iin yasa karlan Mollalar da yeni anayasann nemli danlmas gereken kurumlarndan biri olabilir. Danlacak kii ve kurulular olmas gereken nitelikleri tadklar srece yetkin olmamalar iin bir neden bulunmamaktadr. Ancak eer durum yle deilse, bunlardan alnacak her trl fikir, zr cahilinkilerden daha tehlikeli olabilir. Devrim ya da darbe yaplmadna ve yeni bir devlet kurulmadna gre yaplacak anayasa u andaki devletimizde geerli olan anayasasnn revizyonu olacaktr; birok maddesi bakmndan da kkten deime ve yenilenme olabilir. Bu, beklenen bir sonutur. Ancak yeni anayasa yeni bir devlet (Trkiye Cumhuriyeti kapsam dnda), yeni bir millet (bu toplumu oluturan millete Trk sfat verilir tanmnn dnda) ve yeni bir ynetim biimi (parlamenter sisteme dayal

cumhuriyet) tanm yapacaksa, bunun, bu anayasann oluturduu meclis tarafndan yaplmas sakncal olabilir. Siyasi bir yaplanmann dnda, hibir etkiye maruz kalmadan oluturulacak geici bir meclisin yapmas akla daha yakn grnmektedir. Diyelim ki olmad bugn olduu gibi- byle bir dayatma yapld. Yine de baarl bir sonuca ulalabilir. Bunun yolu bu anayasa neleri gvenceye almaldr sorusu ile ilk olarak ke talarn yerine koymaldr. Yeniden devlet yaps, millet, laiklik ve ynetim biimi tanmlayacak bir anayasa gemiin uzants olmayacaktr. O zaman gemi anayasalardan mutlu olmayan; ancak millet, devlet, ynetim biimi ve laiklik tanmlar ile de kavgas olmayan insanlarn yer almas gereken bir komisyon olmaldr. Ettii yeminin gereini yerine getirmeyen milletvekillerinin Etnik milliyetilik yapanlarn Dini hala ynetim biimi olarak grenlerin Laiklii dinsizlik olarak grenlerin Emre gre hareket eden yarg mensuplarnn Siyasi kadronun koltuunda yer bulmu olan basn mensuplarnn Bilimini birilerine satm bilim adm kimlii tayanlarn Emperyalistlerin uzantlarnn, satlmlarn, yandalarnn Yllardr Atatrklk ve Kemalizm slogan ile hibir i yapmadanbu lkenin kayman yiyenlerin eitli yabanc fonlardan sivil kurulular ad altnda yardm alan ya da bu yolla alacan dnen kii ve kurulularn (zellikle dernek ve vakflarn).

Byle bir danma kurulunda yer almas, fikirlerinin szgeten geirilmeden dikkate alnmas geriye dn ok zor olacak zarar ve hasarlara neden olacaktr. alan seilmi bir meclisimiz var; btn bunlarn stesinde gelebileceklerini dnerek rahatlayabiliriz. Ancak yaadklarmz ve grdklerimiz buna izin vermiyor. nk son Anayasa revizyonunda, hi kimsenin itiraz edemeyecei maddeler ile biroumuzun kukuyla bakt maddeler ayn paketin iine sokularak oylattrld. Bu revizyonda hayati nem tayan iki madde vard, Hkimler ve Savclar Yksek Kurulu (HSYK) ve Anayasa Mahkemesi yelerinin durumunu yeniden dzenleyen maddeler. Bir partinin (AKP) haricinde herkes dier maddeleri aynen kabul edelim, sadece bu iki maddeyi halkoyuna gtrelim demelerine karn, iktidar, dier maddeleri de bu iki tehlikeli maddenin peine takarak kabuln gvenceye almaya alt; yle de oldu. Deien anayasa maddeleri kabul edildi; Resmi Gazetede baskda mrekkebi henz kurumadan Hkimler ve Savclar Yksek Kurulu (HSYK) ve Anayasa Mahkemesi yelerinin durumunu yeniden dzenleyen maddeler uygulamaya kondu. Ya dierleri? Onlardan hi kimsenin haberi bile olmad. rnein kimsesiz ocuklarn ve kadnlarn korunmasna ilikin iki madde de vard. Sokak ocuklar ve sokak ortasnda ldrlen kadn says bu anayasa deiikliinden sonra inanlmaz bir ekilde artt. Syler misiniz? Nasl ve kime inanalm?

Anayasa halkoyuna sunulmal mdr? Aslnda bu paragrafta yazacaklarma byk bir olaslkla okuyanlarn belki de tm katlmayacaktr. Anayasa, halkoyuna sunulacak bir husus deildir. Dnn ki anayasamzn birok maddesi, brakn sokaktaki halk, anayasa profesrleri tarafndan bile her defasnda birbirinin

tamamen zdd olan- eitli yorumlara muhatap olmutur. Anayasann nemli maddeleri zerinde retim yeleri de, siyasetiler de, hukukular da hemfikir olamad gibi, yorumlar da fark farkl olmaktadr. Bunu yarm yzyldr yayoruz. Halkn anayasa ile aslnda alp veremeyecei bir sknts yoktur. Sknt politikaclarn bakyla ilgilidir. Halk doruyu bulur gibi bir safsatann arkasna da snmayalm. Bugn yerden yere vurulan 1982 Anayasas %94lk bir halkoyuyla onaylanmtr. Belki de dnyada bir rnei olmayan yzdeyle. Eer halkoyuna saygmz varsa, doruyu bulduklarna inanyorsak, u andaki anayasamza hi el vurmamamz gerekir. Bundan sonraki anayasann halkoyu ile onaylanmas da farkl olmayacaktr. Bazen insann aklna eytanca fikirler geliyor. Bu fikirlerden birini paylamaya ne dersiniz? rnein anayasaya zgrlk ve insan haklar ile ilgili ne koyarsanz koyun, ister an ok gerisinde olsun isterse ilerisinde; ama bir maddesi yle olsun Anayasa, eitimi, becerisi ne olursa olsun herkesin devletten mr boyunca geimini rahat salayaca kadar maa almasn garantiler. Acaba byle bir anayasa yzde kala evet oyu alr? Bir soruluk dorulama testi Anayasalar belli ki birka yln deil, birka on yln da deil, yzyllarn yol haritasn izen ynlendirmelerdir. Bugn geici olarak soruna zm getirecei dnlerek anayasaya konacak bir madde yarn bu lkenin paralanmas, i kargaalklara srklenmesi, iyi kt bu gne kadar getirdiimiz demokratik ve laik dzenin sonunu hazrlayabilir. Son zamanlarda szl ve yazl basnda bu konuda fikir beyan eden gya yetkili ve bilgili- kiilerin yaklamlarna baklrsa bu tehlike ok uzakta deil nmzdeki gnlerde yaanabilir. nk demokrasinin gerei olarak bize sunulmaya allan ok seslilik ile balayan oklu sfatlarn hi biri hibir lkenin btnlnn korunmasnda yarar

10

olmad gibi, birlikte yaama arzularn da kreltmitir. Bunun aksini gsteren bir anayasa bugne kadar yaplmad; yaplanlarn hepsi ayn akbeti yaad; paralanma, i kargaalk ve onu izleyen dnemlerde ekonomik knt. Tm bu anlatlanlar nedeniyle anayasa yaplrken herkese sorulmas gerekmez; bir bina yaplrken zemin etd ya da kolanlarn tama gc ya da statik hesaplarn kullancya sorulmamas gibi; nk ok teknik bir i olduu bilinmektedir. Ancak anayasa ynlendirmeleri dorultusunda kacak yasalarn, uygulayclara, uygulananlara, dorudan ya da dolayl etkilenenlere sorulmas gerekir. rnein anayasaya koyacanz kk bir cmleciin (cmle parasnn) bu lkeyi paralanmaya ya da kargaala srkleyeceini geni halk kitlesi nasl fark edecek? rnein, sivil rgtlerin (STK) dzenlenmesi ile ilgili maddelerin arasna sktrlm (gizletilmi) son derece demokratik bir hava verecek herkes kendi inancna ve etnik kkenine gre rgtlenme; herkes kendi ana dilinde eitilme hakkna sahiptir cmleciklerinin girmesinin bu lkenin sonu olacan nasl fark edecek?

Bu corafyada yaayan herkesin bu konuda duyarl olacan, bakalarnn yaadklarndan ders alarak karar vereceini, bu corafyay tutsak etmek isteyenlerin ekmeine ya almayacan, bu lkenin asil evlatlar ile satlmlarn birbirinden ayracan, kr topal da olsa zaman zaman askeri darbelerle kesintiye urasa da neredeyse bir yzyla yaklaan demokratik parlamenter sistemi yaatan bir lke olduumuzun erdemini, her dnemde insan haklar ihlalleri olmasna karn bunun yasalardan ziyada bir trl kurtulamadmz yeni anayasa dogmalardan ile her ve geleneklerimizden kaynaklandn, eyin

deimeyeceini, deimesi gereken bizim dnyaya, bilime, doaya,

11

insan haklarna, evrensel kltre bak amzn olmas gerektiini n palana alacaklarna inanyorum. n Asyann kltrleri iinde yorulmu bu milletin yine doru yargya varacana inanyorum.

Anayasann birinci maddesi ne olmal? dnyaya bir katk da bizden olsun Olur ya bakarsnz politikaclarmz arr da bana da bir anayasa maddesi yazmam teklif ederlerse ne yazacam merak edebilirsiniz. Sizin de ncelikleriniz olabilir. Ancak benim nceliim: Dnyaya en yakn 170.000 yldzda bugne kadar hi bir yaam belirtisi saptanamadna; en yakn yldza ulaabildiimiz en yksek hzla ancak 120.000 ylda gideceimize; gnein byk gezegenleri sadece sv ve gazdan olutuuna, kk kat gezegenlerinde ise yaam iin uygun koullar olmadna (hi bir zaman da olamayacana); yaklak 4 milyar yldan bu yana bizimle birlikte milyonlarca canlya yurt grevi yapm, bizim yaammzn devam iin her trl olana salayan dier canllarn da bizimle birlikte varln srdrmesi gerektiini bildiimize gre, yeni anayasamzn ilk maddesi, dier tm lkelerinkine de rnek olacak biimde yle olmaldr.

TRKYE CUMHURYET ANAYASASI 1. Madde: Doa hakk (korunmas) insan haklarndan nce gelir. Prof. Dr. Ali Demirsoy

Sayn Kardeim

12

Hazrlanmaya allan yeni anayasa, belli ki sadece lkemizin deil n Asyann da geleceini izecee benziyor. Byle bir anayasann hazrlanmasnda gr bildirmenin ve niyetin ne kadar nemli olabileceini birlikte deerlendirmeye ne dersiniz? Bu, sadece Sizin deil, ocuklarnzn, torunlarnzn hatta komularmzn geleceini derinden etkileyecek bir giriim gibi grnyor. Yapacamz hatalar torunlarmz da dzeltemeyebilir. Sayglarmla