Professional Documents
Culture Documents
iin Yazinanlar
Hazrlayan: Alevitische Kulturgemeinde Linz - Linz Alevi Kltr Birlii (LAKB) Kaynak: 365 Hrant Dink icin albm
Kk insanlarn lkesi olsun diye bu toprak, nce dara smayanlar yok ediyorlar. "Size gvendik!" Agos gazetesinin merdivenlerinde baryordu Rakel: "Kocam grmeye geldim ben!" Yz erha erha olmu baryordu: "Devletimiz ok temizdi. Daha da temizlendi imdi!" Sonra sessiz alayanlara dnyordu elleri: "Biz size gvendik de kaldk bu lkede! Size gvendik! Byle mi olacakt? Sylesenize!" Kz Sera, merdivenlere dm alyordu. Olu Ararat, tpk Hrant gibi "Ooof! Oof!" ekerek alyordu, kendi kollarn saryordu kendine. Tam gsnde bir yara alm gibi tutuyordu elini kalbinde. Rakel, merdivenlerde yatan kz Sera'nn zerine kapanyor, yine baryordu: "Artk kannz daha m temiz oldu?!" Sera yzn mermer merdivene dayyordu: "Babam verin bana! Babam!" Su uzattm ikisine, nafile, aresizce. Rakel yzme bakt ve bard: "Biz iyiyiz ok kr. Siz devletimize bakn. Ona bir ey olmasn!" Aladk sonra. Yzmz paralanncaya kadar aladk hep birlikte. nk... Kimden hesap soracaktk? "Faizme kar omuz omuza" diye barp sonra eylemlerde kim nde duracak kavgas yapanlardan m? Solcu parti numaras yapp 301. maddeyi savunanlardan m?
Karmza birka gn iinde bir manya karp "Katil bu" diye bizimle dalga geecek olanlardan m? "Menfur cinayeti itenlikle knayan" Kerinsiz ve Kerinsizgillerden mi? "Ama koruma istememiti" diye rpnan, baka da cmle kuramayan devletten mi? Hrant'n kan daha yerdeyken, Hrant' ok gldrecek olan "d mihraklar" yalanna snanlardan m? Bizim gibi insanlarn "korunarak" ve "saklanarak" yaamasn isteyen "ortalamadan" m? Milliyetilii ve faizmi trmandran ve imdi bu cinayete ok zlm gibi yapan gazetelerden mi? Hesap soramayacak kadar zgn Hesap soramayacak kadar zgnm imdi. Durmadan, manaszca tekrar ediyorum kendime: "Ama biz haftaya rak iecektik." Gerek gibi gelmiyor nk olup biten. Bu kadar iyi, bu kadar samimi, bu kadar hakiki, bu kadar gl arkadamn kurunla, srtndan vurulmu olmas gerek olamayacak kadar sama. Hrant' ldrdler. Benim Ararat'm yktlar. Slogan atacak halim yok. Benim arkadam vurdular. Azm hep cam kr...
Hrant Dink: Dorusu toplant ncesinde, toplantya davet edildiimde, zellikle de son bir iki gn iinde, yabanc basnn bu toplantya nem vermesi, srekli sorular sormas, kafamda bir takm tedirginlikler uyandrmad deil. Nedir bu yaplan, ne yaplmak isteniyor? Toplant srasnda da konutuk, aslnda bu sorular orada da vard kafamda. Ama toplantdan ktktan sonra, bu toplantnn hakikaten ok yararl bir toplant olduunu, nemli bir deneyim olduunu grdm. nk Trkiye yeni bir alm ierisinde.
Biliyorsunuz Babakan Tayyip Erdoanla Deniz Baykal birlikte, yani iktidar ve muhalefet birlikte bir alm saladklarn dnyaya ilan ettiler, sadece Trk kamuoyuna deil. Ve bu almn da desteklenmesi gerektiini dnenlerdenim, srarla da bunu savunuyorum. Ama o beyanlardan bugne kadar geen sre ierisinde yeni alm olarak ortaya konulan yeniliklerin pek de yle yeni bireyler olmadn grdm. zellikle de o yeni almn henz daha yeni bir slupla donanm olmadn grdm. Yani eski, o bildik kar kampanya, kar atak, kar kavramyla ilgili bir duru szkonusuydu. Justin McCartney'nin Trkiye'ye getirilmesi, parlamentoda yapt konumalar. Hala o mezar kazma, mezardan iskeletler karma ve bunu "te Ermenileri Trkler katletti" diye dnyaya anlatma ritelleri. Korkum u, bu slupla m yeni bir alm bulacaz. Bu byleyse, bu gerekten mmkn olmaz. Ama unu syleyebilirim, Parlamento'da ilk kez byle birey yapld. Ermeni yurttalarndan birkan da ald dinledi. Bu devam eder mi, ne kadar devam eder, ne yaplmak istenir arkasndan, hangi boyutlarda nerelere gider bilemiyorum. Ama bize ne zaman dnce belirtme grevi derse onu her zaman yerine getiririz. ok saygn bir toplantyd. Fikirlerimizi ok zgrce dile getirdik.
Aya Abakan: Strazburg'da dzenlenen toplantnn amac nedir, ne iin arldnz? Ve neler syleyeceksiniz?
Hrant Dink: Ben, 'Trk-Ermeni ilikilerinin geleceine ilikin Avrupa Birlii'ne den rol ne olmal' konulu bir tebli sunacam. Biraz sert konuacam. Gemite, 90 yl nce, ya da ondan nceki yllarda da yaanan trajedilerde, yaanan felaketlerde Avrupa ne rol oynad, bunu acaba Avrupallar bugne kadar ok ak yreklilikle sorguladlar m? Hayr sorgulamadlar. Btn ayrntlar da biliyorlar aslnda. Kendi arivleri bunlarla dolu. Ama onlar bugne kadar hi samimi bir duru gstermediler bu ynde.
te, gemite Ermeniler zerine hmilik yaptlar, ngilizler, Franszlar. Avusturya, Almanya, ttihat Terakki'ye bu ynde telkinlerde bulundu. Yaanan o felaketin de bir yerde teorisyenleriydi onlar, akl vericilerdi. Kendi Balkanlarda edindikleri pratii Osmanl'ya aktaranlard. Ama Avrupa'da bunlar hi sorgulanmad. Bunlar niin sorgulamadklarn onlara hatrlatacam ve aslnda sorgulamadklar iin de bugn ayn hatalar tekrarladklarn yine hatrlatacam. nk bugn artk Avrupa'nn mazereti de yok. Artk gerekten reel ve doru drst bir politikaya sahip olmalar lazm. Tarihe ilikin, hi kimse, kendisine den sorumluluu ve bedeli - bedel kelimesini de zellikle kullanyorum, dierlerinin zerine atarak aradan svamaz. Avrupallarn nemli bir sorumluluu vard bu iler ierisinde. Ama onlar bu sorumluluu hi idrak etmediler bugne kadar ve bunun bedelini telafi edebilmek iin hibir aba gstermediler. Bugn ise artk bu bedeli deyebilmek iin frsat domu durumda. O da nedir? Gemite, onlarn sayesinde bin yldr birarada yaayan iki halkn ilikileri tketildi. Gemite bu ilikileri tketen Avrupa, bugn bu ilikileri retmekle, yeniden dourmakla ykmldr. Ve bedelini ancak byle deyebilir. Bunun iin her trl performansn harcamaldr. Trkiye ve Ermenistan arasnda iki lkenin snrlarn aabilmesinde, diplomatik iliki kurmasnda ortak retim alanlar, ortak kar alanlar yaratarak bu ldrm olduu ilikiyi tekrar retmelidir. Parasn da ortaya koyarak retmelidir. Maddi yardmn yaparak retmelidir. ki cmlelik parlamento kararlaryla bu iliki retilmez. Bu ortada. Onlarn asl yapmas gereken gerek politikaya dnmeleridir. Hayat retecek bir politikaya dnmeleridir. Bunlar nereceim kendilerine.
Ciddi ciddi, lkeyi terk edip uzaklamay dndm anlar dahi oldu. zellikle de tehditler yaknlarma bulatnda... (...) Rahat bana batard! "Kaynayan cehennemler"i brakp, "hazr cennetler"e kamak her eyden nce benim yapma uygun deildi. Biz yaad cehennemi cennete evirmeye talip insanlardandk. Trkiye'de kalp yaamak, hem bizim gerek arzumuz, hem de Trkiye'de demokrasi mcadelesi veren, bize destek kan, binlerce tandk tanmadk dostumuza olan saygmzn gereiydi. Kalacaktk ve direnecektik. Bir gn gitmek mecburiyetinde kalrsak ama... Tpk 1915'teki gibi kacaktk yola... Atalarmz gibi... Nereye gideceimizi bilmeden... Yryerek yrdkleri yollardan... Duyarak ileyi, yaayarak strab... ylesi bir serzenile ite, terk edecektik yurdumuzu. Ve gidecektik yreimizin deil, ama ayaklarmzn gtrd yere... Her neresiyse. Dilerim bylesi bir terk edii hi ama hi yaamak mecburiyetinde kalmayz. Yaamamak iin fazlasyla umudumuz, fazlasyla da nedenimiz var zaten. imdi artk Avrupa nsan Haklar Mahkemesi'ne bavuruyorum. Bu dava ka yl srer, bilemem... Hi olmazsa dava bitene kadar Trkiye'de yaamaya devam edeceim. Mahkemeden lehime bir karar karsa kukusuz ok daha sevineceim ve bu da demektir ki artk lkemi hi terk etmek zorunda kalmayacam. Muhtemelen 2007 benim amdan daha da zor bir yl olacak. Yarglanmalar srecek, yeniler balayacak. Kim bilir daha ne gibi hakszlklarla kar karya kalacam? Ama tm bunlar olurken u gerei de tek gvencem sayacam. Evet kendimi bir gvercinin ruh tedirginlii iinde grebilirim, ama biliyorum ki bu lkede insanlar gvercinlere dokunmaz.
Gvercinler kentin ta ilerinde, insan kalabalklarnda dahi yaamlarn srdrrler. Evet biraz rkeke ama bir o kadar da zgrce.
Anayasamzn balang blmnde ifade edilmektedir- etkisi tartlmazdr. Milletler bakmndan kimliin ortaya konmas ve ana unsurlarnn belirlenmesi hayati nemdedir. Zira kimlik milletlerin varlk ve devamllklar bakmndan son derece nemlidir. Ermeni kimliine ilikin sanka yazlan yazda da bu balamda Ermeni kimliinin bir deerlendirmesi yaplmaktadr.Bu erevede sank kuaklar arasndaki farkllklara, farkl lkelerde yaayan Ermenilerin kimlik bakmndan durumlarna, 1915 ylnda yaanan olaylara, batya g eden Ermenilere, Ermenistan dnda yaayan Ermenilerin Ermenistanla ilikilerine deinmektedir. Sank bakmndan kaleme alnan yazlardan sadece sonuncusu iddianamenin konusunu oluturmaktadr. Sann msnet su bakmndan sz konusu ifadeleriyle anlatmak istedii husus tm yazlar ard ardna okunduunda ortaya kmaktadr. Buna gre 1915 ylnda yaanan olaylar soykrm niteliindedir. Bu olaylar Ermeni kimliinde gerek olular gerekse daha sonra dnyann ilgisizlii nedeniyle ciddi tahribatlara yol amtr. Sonrasnda Ermeni toplumu bu olay ayakta kalmak iin kullanm, zamanla ise bu olaylarn gereklii ve dnyaya kabul ettirilmesi bir inada dnmtr. Bu inat yani soykrm ve dnyaya kabul ettirme sorunu, zamanla Ermeni kimliinin asl unsuru haline gelmitir. Bu durum Ermeni kimliine zarar vermekte ve Ermeni kimliini tketmektedir, salksz bir ruh halinin gstergesidir. Ermenilerin ruhsal hayatnda, ulusal kimliklerinde Trk unsuru, bu anlamda -1915 olaylar anlamnda- ciddi etkiler dourmaktadr ve Ermenilerin salkl bir kimlik oluturabilmeleri iin bu etkiden kurtulmalar gerekmektedir. Bu kurtulma, Trklerin devlet ve toplum olarak Ermenilerin aclarn paylatn ifade etmesi ile mmkn olacaktr ki bu olasln gereklemesi zor grnmektedir. kinci yol olarak ise Ermeniler kendi kimliklerinden bu etkiyi karmaldr. Bu yol hem daha kolaydr ve yaplmas gereken de budur. Ermeniler 1915te yaanan olaylarn gerekliinin farkndadr. Trkiyenin ya da dnyann bu olaylar tanmas ya da tanmamas bir eyi deitirmeyecektir. Dolaysyla Ermenilerin tek hedefi bu olaylar Trkiyeye ve dnyaya kabul ettirmek olamaz. Ermeni kimliinin sal baka lkelerin soykrm kabul edip etmemesine bal olamaz. Bu yaklam hataldr. Bu hatal yaklam
artk terk edilmelidir. Ermeni kimliinin oluumu bu balamda Trke bal kalmamaldr. Ayrca Ermenilerin tm abalarn dnya zerinde Trke bask uygulamaya ve soykrm kabul ettirmeye ayrmas, kimliin oluumunu engelleyen bir zaman kaybdr. Bu anlamda Ermeni dnyas kendini Trkten kurtarmaldr. Bu yapldnda Ermeni kimliinde Trkten geriye kalacak boluk sorun oluturmayacaktr. Zira bu boluk Ermenistan devletine gsterilecek ilgi ve devlet iin harcanacak aba ile doldurulmaldr. Ermeni kimliinin Trkten kurtuluunun yolu, Trkle uramamaktr. Trkten boalacak o zehirli kann yerini dolduracak temiz kan, Ermeninin Ermenistanla kuraca asil damarnda mevcuttur. Yeter ki mevcudiyetin farknda olsun. 159. maddede dzenlenen Trkl tahkir ve tezyif suunun oluumu iin dava konusu yaynda Trk kimliine ve Trkle ynelik bu tahkir ve tezyifin bulunmas, tahkir ve tezyifin tahkir etmek zel kastyla yaplmas ve ifadelerin dnce zgrl kapsamnda yer almamas gerekmektedir. Sank yazlarnda Trkten bahsetmekte ve Ermeni kimliindeki bu Trk olgusundan kurtulmak gerektiini ifade etmektedir. Trkl tahkir ve tezyif suunun oluabilmesi iin, Trk kimliinin, Trkln tahkir ve tezyife konu olmas gerekmektedir. Sann ifadelerinde srekli olarak bir Trk olgusundan bahsedilmekte ve bu Trk olgusunun Ermeni kimliini olumsuz etkilediinden ve Ermeni kimliinden karlmas gerektii sylenmektedir. Sann bu Trk olgusu ile ne anlatmak istedii ise nceki yazlarndan anlalmaktadr. yle ki; sank Ermeni Kimlii zerine (6) Ermeninin Trk, Ermeni Kimlii zerine (7) Trkten Kurtulmak, Ermeni Kimlii zerine (8) Ermenistanla Tanmak balkl yazda bir olgu olarak Trkle neyi anlatmak istediini ifade etmektedir. Sann btn yazlar birlikte incelendiinde yazya konu olan Trk ifadesi ile anlatlmak istenenin 1915 olaylar sebebiyle Ermeni kimliinde yer alan anlay ve bak as olduudur. 159. maddede dzenlenen suun oluabilmesi iin fail Trk kimliine, Trkle ynelik eylemlerde bulunmaldr. Oysa dava konusu yaynda bu ynde bir eylem bulunmamaktadr. Yaynda geen Trkten boalacak o zehirli kann yerini dolduracak temiz kan, Ermeninin Ermenistanla kuraca asil damarnda mevcuttur ifadeleri incelendiinde ise ortaya kan sonu sann Ermeni
kimliinde bir ruhsal sorun olarak ifade ettii Trk olgusunu, yani 1915te yaananlar Ermeni kimliinin hayati bir unsuru olarak benimseyip, tm abalarn ve birlikteliin bu olgu zerine kurulmasn, 1915 olaylarn soykrm olarak dnyaya kabul ettirme abas ve inadndan kurtulmak gerektiini sylemektedir. Sank daha nceki yazlarnda da bu anlay ve abay Ermeni kimliini kemiren bir husus, ruhsal bozukluk ve zaman kayb olarak nitelendirmektedir. Zehirli kan olarak ifade edilen husus, Trklk ya da Trkler deil Ermeni kimliinde yer alan sann ifadesi ile hatal anlaytr. Tm bu aklamalar bir arada deerlendirildiinde, sann ifadelerinin 159. maddede dzenlenen anlamda Trkl tahkir ve tezyif olarak nitelendirilmesi mmkn deildir. Bir kere ifadeler Trklere ya da Trk kimliine ynelik deildir. Aksine ifadeler Ermeni toplumunun oluturduu Trk anlayna ve olgusuna yneliktir. kinci olarak sarf edilen szlerde tahkir, aalama, kk drme, zayflatmak anlamna gelebilecek bir husus bulunmamaktadr. Salt 1915 olaylarn soykrm olarak nitelendirmek de bu anlamda 159. maddede dzenlenen suu oluturmayacaktr. Ermeni soykrm iddialar halen tartlmakta olup bu konuda gerek Ermenilerden gerekse Trklerden farkl bak alar ve grler ifade edilmektedir. Dolaysyla bu aklamalar tarihi bir olaya ilikin gr aklamalardr. 159. maddede dzenlenen su tipinin tipik eylem unsurunu oluturmad gibi, aklamalar blmnde geni olarak ifade edilen dnce ve ifade zgrl kapsamndadr. Suun oluumu bakmndan zel kast aranmaktadr. Nitekim 159. maddenin son fkrasnda, tahkir kastyla olmayan eylemlerden bahsedilerek bu husus aka dzenlenmitir. Yukarda da akland zere sann davaya konu eylemi, Ermeni kimlii zerinedir. Ermeni kimliinin deerlendirmesi ve eletirisi yaplmaktadr. Dorudan Trkle ynelik bir eylem bulunmad gibi, bu amac ortaya koyacak bir veri de bulunmamaktadr. Dolaysyla sann eylemi tipik olarak nitelendirilse dahi, su iin gerekli olan zel kast sankta bulunmamaktadr.
SONU
Sanklar Agos gazetesi yazar Frat (Hrant) Dink ve sorumlu yaz ileri mdr Karin Karakal hakknda gazetenin 13.02.2004 tarihli nshasnda yer alan yaz tarafmzdan deerlendirilmi ve aadaki sonulara ulalmtr. Sanklardan Frat (Hrant) Dink tarafndan yazlan yaznn tam olarak anlalabilmesi iin yaznn paras olduu dizi tmyle incelenmelidir. Bu inceleme sonucunda dava konusu yazda yer alan ifadelerin 159. maddede dzenlenen Trkl tahkir ve Tezyif suunun tipik eylem unsurunu oluturmad, ayrca eylemde suun oluumu iin gerekli olan tahkir ve tezyif zel kastnn bulunmad, 5187 sayl yeni Basn Kanununun cezai sorumluluu dzenleyen 11. maddesi cezai sorumluluk bakmndan eser sahibinin sorumlu olduunu, ancak eser sahibinin belli olmamas veya yaym srasnda ceza ehliyetine sahip bulunmamas ya da yurt dnda bulunmas nedeniyle Trkiyede yarglanamamas veya verilecek cezann eser sahibinin dier bir sutan dolay kesin hkmle mahkm olduu cezaya etki etmemesi hallerinde sorumlu yaz ileri mdrnn sorumluluuna gidilebilecei hkmne yer vermektedir. Bu nedenle Agos gazetesi sorumlu yaz ileri mdr olmas sebebiyle sanklar arasnda yer alan Karin Karakan durumunun bu hkm erevesinde yeniden deerlendirilmesi gerektii sonularna ulalmtr.
gemi ile yakndan balantl iken, bu kadar saflk da, bylesi pikinlik de balanabilir gibi deil. Mahkeme kararn rendiimde en ok senin "Trk milletini aaladn" sonucunu karmalarna iim yand. nk bilirim nasl seversin sen bu topraklar ve bu topraklarn insann. nk bilirim ka kere mcadele etmek zorunda kaldn Trklerin hepsini olumsuz gren kimi diaspora Ermenilerinin kaba genellemelerine kar. En zor durumda olanlar sen ve senin gibi Trkiye'yi seven Trkiyeli Ermeniler. Bir yandan Trk milliyetilii srekli pheyle bakyor, bir yandan diasporadaki Ermeni milliyetilii. kisinin arasnda skm, nc bir yol izmeye alan bir avu aydn var zaten. Onlar da Trk mahkemeleri cezalandrmakla megul. Bu topraklar kafatas, milliyeti, ayrmc, damgalayc, fileyici bir siyaset retti. Kendi beyinlerini yarglad, gencecik insanlarn fikirlerinden tr ast, hapislere att, ikence tezgahlarndan geirdi. Ama bu topraklar ayn zamanda "yaradlan sev, Yaradan'dan tr" diye nasihat eden, "ne kadar ok yrek varsa Allah iin arpan, o kadar ok yol vardr ve biri tekine stn deildir" diyebilen eitliki, barl, kozmopolit, ok kltrl, ok dinli, ok sesli bir sylem retmeyi de baard. Bu ikinci damara itimadm byk. Sen bir su ilemedin. Esas sana kendini kendi memleketinde "yabanc" gibi hissettirenler su ilemekte asrlardr. Onlar yarglayacak bir mahkeme yok, kalemimizden baka. Sonuta kalemini sessizlie mahkum ederlerse, senin yazamadn ben yazarm, benim yazamadm bir bakas yazar, onun yazamadn bir teki yazar.. yazlr elbet. Tek tek insanlara hkm giydirirler de, ya kelimelere nasl hkm giydirecekler? Hoa bak zatna.
Girdi drt gvercin Ykanmak iin Suyun iine Ve kederli toprakta drt insan Bakt drt gvercine.
Gvercinler hep beraber Gnei tayp krmz ayaklarnda Uabilirler. Durdurmaz onlar demir ve duvar Gvercinlerin yumuak kanatlar var Ve kanatlar imdi burda,imdi damn zerinde. nsanlarn kanatlar yok nsanlarn kanatlar yreklerinde.
Irklar imdi de seninle devam ediyorlar. Faistler, yazdn sekiz yazlk bir dizinin bir tanesinden bir cmleyi yaznn iinden cmbzla ekiyorlar ve seni Trk dman iln ediyorlar. Sen Ermenilerin bir blmn bugne kadar srdrdkleri politik yaklamdan vazgemeye, Trklerle dostlua arrken, onlar senin Trk dman olduunu ileri sryorlar! Sonra da seni alenen tehdit etmeye cret ediyorlar. Senin hedefleri olduunu iln ediyorlar. Savclar bu aklamay iddete tevik suu saymayacaklarsa hangisini sayacaklar? Onlar bilmem, ama senin klna dokunulursa, Trkiyenin demokratlar, sosyalistleri ve enternasyonalistleri bunu btn Trkiye Ermenilerine yaplm bir saldr sayacak ve bu iin peini brakmayacaklardr. Seni ge tandm Hrant ve ok az tandm. Ama sen benim iin sadece Hrant deilsin ki! Sen benim Jirayr amcamsn. Bana, aabeyim Can ile birlikte daha ksa pantolonlu iki ocukken mzii sevdiren, nkteleriyle yaama sevinci veren, zarafeti reten adamsn. Eliz teyzemsin, on-on be yl boyunca annemle hayatnn her srrn paylaan, bizim bamz okayan. Lise amda her eyi konutuum, birlikte nice sevinler yaadm, birok skntm paylatm Levonsun. Pangaltdaki klk, Knaladadaki yazlk evinde beni sofrasna oturtur ve geceleri arlarken sanki nc ocuu imiim gibi davranan Takvor amcamsn, maalesef adn hatrlayamadm karssn. Daha sonra, ayn iyerini paylamaktan hayatmda en byk zevki duyduum insan olan, beni Samatyadaki evinde Ermeni mutfann en gzel mezeleriyle arlayan, evresindeki herkese ne gzel, yayorum dedirtecek kadar hayat dolu kzkardeim, kuyriim Araksisin, onun kocas Vartansn, olu Sevansn. Adn saymakla bitiremeyeceim nice sevgili rencimsin. Sen benim iin onlarsn, nk sezgilerine ve yarglarna ok gvendiim bir insan senin nasl insan bir insan olduunu anlatt bana. Ama asl, Agosu, belki de tarihe Ermenilerle Trklerin kardelemesinde en nemli rol oynam yayn olarak geecek olan Agosu yllardr bunca gle ramen karmakta en byk abay gsterenlerden olduun iin onlarsn. Sana dokunulursa, benim canm acr.
Bu topraklarn, Hrant, esas kltr o rklk deil. Bu topraklarn, sevgili kardeim, ahbariim, esas kltr senin ve benim kardeliimiz. Bir gn onlar politik olarak yenilgiye uratacaz. Bu kbus bitecek ve Ermeniler, Trkler, Rumlar ve Krtler hepimiz kucaklaacaz. O gn yaknlatrabilirsek ne mutlu sana, ne mutlu bana! Ne mutlu ben enternasyonalistim diyene!
Yaptklarn, konutuklarn kim unutabilir sevgilim? Hangi karanlk unutturabilir sevgilim? Olmular, olanlar kim unutturabilir sevgilim? Korku unutturulabilir mi sevgilim? Yaam m? Zulm m? Dnyann zevki sefas m sevgilim? Yoksa lm m unutturacak sevgilim? Hayr, hibir karanlk unutturamaz sevgilim. Ben de sana yazdm ak mektubunu sevgilim. Bana da ar oldu bedeli sevgilim. Bunlar yazabilmeyi Hisusa borluyum sevgilim. Onun da hakkn ona verelim sevgilim. Herkesin hakkn herkese geri verelim sevgilim.
Sevdiklerinden ayrldn ocuklarndan, Torunlarndan ayrldn. Burada seni uurlayanlardan ayrldn, Kucamdan ayrldn. LKENDEN AYRILMADIN! RAKEL DNK
Tehdit edenler 'git' diyordu; dostlar gitmesini tavsiye ediyordu. Gitse, btn Bat'nn kaplar alr; krallar gibi yaatlrd. Ama gitmiyordu. Bu lkeyi belki hepimizden fazla sevdiinden gitmiyordu. Yeni dede olmutu; kendisinin soluyamad demokrasiyi torununa miras brakabilmek iin gitmiyordu. Gitmiyor ve tehditlerin, birbiri pei sra alan davalarn, mahkeme kapsnda lin iin bekleen ve bu saldrnn provasn yapan apulcularn arasnda, bir ate emberinin tam ortasnda yapayalnz yayordu. Kendi cemaati iinde bile yapayalnz... *** Tetii eken alak biliyor muydu acaba bu lkenin blnmemesinin, halklarn birbirine dman kesilmemesinin en byk garantilerinden birinin Hrant olduunu... Asl onsuz bu mozaiin atrdayacan, bu demokrasinin yaralanacan... Trklerin aalanacan... Trkiye'nin onunla birlikte sadece cesur bir yurtseveri deil, kardee bir arada yaama umutlarn, bar ve hogr kltrn de yitirdiini... Yoksa asl ama bu muydu? *** Gzel dostum! Dn, upuzun serildiin bu sokaklarda rkek bir gvercin gibi san solunu kollayarak yrmeyeceksin artk... Seninle Erivan'da yaptmz gibi ayr dillerde Sar Gelin'i syleyip alaamayacaz. Ama senin yaadklarn torununun da yaamasna, bu lkenin halklarnn birbirine drlmesine de izin vermeyeceiz.
Bak, dn gece 'Hepimiz Hrant'z, hepimiz Ermeniyiz' diye yrdler gazetenin nnde... Srf bu manzaray grebilmek iin bir mr vermitin; gremeden gittin. Hayattayken abaladn, lmnle baardn. imdi 301'i de kaldrr bunlar; belki dklen kann, Ermenistan'la kapy da aralar... Belki o zaman diner, karde bildiklerince bandan vurulmu gvercinin aclar... 'Su, atlan buldu' diye yazmak zor senin ardndan... Ama, dilerim gzn diktiin ve can pahasna kopmamakta direndiin o toprak, huzurlu bir yatak olur sana... CAN DNDAR
Bakma, kt yine birka zirzop; "Ne ii var bunlarn sahnede?.. Vatan benim, kimselere sevdirmem" diye.. Ama bilirim, aldrmazsn sen; tanrsn onlar; bilirsin bu halkn yreindekini seslendirmediklerini... Sen deil miydin, ok stne geldiklerinde "Evet gzmz var topranda bu vatann" diye isyan eden... "Gzmz var ama..." demitin; "...koparp gtrmek iin deil, en dibine gmlmek iin..." * * *
Bu gmlme hikayesinin asln da senden dinlemitim. Fransa'da yaayan yal Ermeni kadn, sk sk, Trkiye'ye gelir, ata topra Sivas'n Deliilyas kyne gidermi. Kyde kalan tarlalarn gezer, yaknlaryla buluur, syleirmi. Kyller ona "Mercan Ana" dermi.
Bir gn, "Topraklarndan yol geecek" diye armlar kye... Mercan Ana, 80 yan yorgunluuyla kalkp gitmi Deliilyas'a... Gidi o gidi. Orada can vermi. Telefonla kzna haber vermiler; "Annen ld, gelir alr msn, biz burada gmelim mi?" diye... Ac, derviletirir ya insan... "Bekletmeyin, toprana gmn" demi ve eklemi kz: "Su, atlan buldu..." Kyn azala azala 8 - 10 hane kalan Ermeni aileleri, Deliilyas'n Trk kylleriyle birlikte Mslman adetince uurlam Mercan Ana'y... Herkes kendi duasn etmi; dualar ayn Tanr'ya gitmi. stanbullu ozan Bedros Turyan'n dizelerindeki gibi: "ukurumu kazp, beni gmseler de/ yasa brnm sevdiklerim/ Alap ayrlsalar da/ bilin ki hala yayorum." Ama eer bir kede unutulup giderse mezarm/ Ve hatram da solarsa/ ite o zaman ben lrm ah!" * * *
Ah be Hrant, Sen bir snr boyunda bunlar anlatrken bizim gzyalar da tap bulmutu yzmzde atlan... Anadolu'nun ayn denize akan, kimi denize varamadan kuruyan, clz rmaklar bunlar... Hele llerden ok dirileri, maziden ok yarnlar konumaya balayalm da gr; nasl buluup alarlar. Bir bakarsn yarn Agop atar alfabenin topunu; kardan ivan tutar. Gn olur Sryaniler dner anavatanna... Herkes anadilinde syler trksn; ne dil yasa derdi kalr, ne vakf mallar sorunu...
Tabular deler, kz alr, kz veririz; bir dn sofrasnda buluur husumete deil dostlua ieriz; iirler okuruz birbirimize... Ayn topra kardee leiriz; Yaarken ve ldkten sonra... Su, bulur atlan... Yine eski cennet Anadolu oluruz.
Ve haykryorum: Gitme amca... Duymuyorsun Nare kp geliveriyor bir Cuma. Sen gittiinde de gnlerden Cumayd. Onunla geri dneceini, Nora Nare Hoy Nareyi sensiz sylememize izin vermeyeceini dnyorum. Sesini aryorum hastane koridorlarnda. Belki de en ok o gn hissediyorum yokluunu. Giderek artan, arttka arlaan, arlatka iimizi yakan yokluunu. Bir kez daha eziliyor yreklerimiz tarifi olmayan bir eksiklikle, sensizlikle. imdi uzun bir gvercin masalmz var Nareye anlatacamz. Bizim gerekten doma hikyemiz yazlrken, birilerinin de gerekten bozma szde hikyelerine bir yenisi daha ekleniyor. imdi 90 yl nce hastalktan len birka bin Ermeniden bahsedilirken, bundan 90 yl sonra aya kayp dm lm Ermeni bir gazeteciden sz edebilir de birileri! (Biz arivimizi yaptk, ne olur ne olmaz.) Dnyann gz nnde olmas deitirmiyor bir eyi nk, yllar nce de dnya izlemi ve engelleyememiti yaananlar. Beni heyecanlandran, cenazendeki o kalabalk oluyor asl. Hepimiz Hrantz, Hepimiz Ermeniyiz diyerek seni anladklarn gsteren yzbinlerce kii (geri birilerine gre hepimiz pankartz!) bu lkede hala bir arada yaayabileceimize dair umutlarmz besliyor. Bir zamanlar Ermeniyim demenin korkulduu, kardakinin bunu kfr olarak alglad bu lkede, yzbinlerce kii ardndan Ermeniyim diye baryor! Ah be amca... Duymuyorsun Parampara zamanlarda gryorum kendimi artk. Gemiim, bugnm, geleceim i ie. Seninle dolu gnlerim canlanyor imdi gzmde. Sonra yava yava uzaklayor sesler, kayboluyor grntler. Ve ben yorum artk her mevsim bu lkede. En ok da gnein kendini gsterdii gnlerde. Birilerinin bir yerlerde balk tutuyor olmas actyor canm. Senin byk bir keyifle tutmadn bal da yemek istemiyorum artk. Seni yaatmayan bu lkede, insanlarn szde ldrld bu lkede, ben de szde yayorum bu aralar anlayacan. Sana elinde haritayla gelenlere asl zenginliin bu topraklarn stnde olduunu hatrlattn geliyor aklma. Benim sahip olduum en deerli hazine artk bu topraklarn altnda amca. imdi yapacak ok iimiz, anlatacak ok eyimiz var. Yapacaz. Anlatacaz. Yaayacaz. Ve bundan byle bizim iin yaamak,
ncelikle seni yaatmak Aklnn, kalbinin ve hayallerinin nda komak Baka trls sadece nefes almak Maral Dink
Web: www.lakb.at