Analog Haberleme

Analog Haberleme
Giri Temel kavramlar (Sinyal, Genlik, Faz Frekans, Boyu vb) G oranlar gsterimi (Bell, Desibell vb.) Modlasyon ve Analog Modlasyon eitleri

Haberleme?
A
Engineering System

Social System

Genetic System

Haberleme?
Anlaml bir bilginin karlkl alveriine haberleme denir. Teknolojinin hzla ilerlemesi, elektronik medya, internet ve kablosuz iletiimin de yaygnlamasyla elektronik cihazlarla haberleme, gnmzde iletiim kavramna kresel bir anlam katm ve iletiimin byk bir ksm artk elektronik ortamda yaplr hale gelmitir.

Haberleme Sisteminin Balca Elemanlar

Verici

letim Ortam

Alc

Verici
Gnderilecek bilgiyi ortamda iletilecek hale getiren, gerekli kodlamalar ve kuvvetlendirmeyi yapan elektronik devrelerdir. Vericilerin gcne gre iletim yapabildikleri mesafeler deimektedir. rnein; telsiz vericileri 2W-600 W, radyo vericileri 1000 W-10 KW, baz istasyonlar 25 W, cep telefonu 3 W (beklemede 500 mw) k gcne sahiptir.

letim Ortam
Verici tarafndan iletime hazr hale getirilen sinyalin gnderildii ortamdr. letim ortamlar klavuzlu (kablolu) veya klavuzsuz (kablosuz olmak) olmak zere ikiye ayrlr.
1-Kablolu (Klavuzlu) iletim ortam: 2-Kablosuz (Klavuzsuz) iletim ortam:

Kablolu iletim ortam

Bakr kablo, bkml kablo, koaksiyel kablo, fiber optik kablo, mikrodalga klavuzu gibi kablolu ortamlar ifade eder. Veri iletiimi sadece bu kablolarn bal olduu cihazlar arasnda olur.

Kablosuz iletim ortam

Hava, su, boluk gibi doal ortamlardr. Bu ortamlarda iletilen veri uygun alc cihaz kullanlarak radyo ve televizyon yaynlarnda olduu gibi herkes tarafndan alnabilir.

letim Ortamndan Kaynaklanan Bozulmalar ve Grlt

* aret Zayflamas (Attenuation): * aret Distorsiyonu: * Gecikme Distorsiyonu (Dispersiyon) bozulmas: * Grlt

aret Zayflamas (Attenuation)

letiim mesafesi arttka sinyal zayflar ve alcya yeterli enerji ulamayabilir.

aret distorsiyonu
Ortam zerinde ilerleyen sinyalin ierdii farkl frekanslarn farkl zayflamalarla hedefe ulamasdr. Bu durumda bilgi alcya tam ve doru olarak ulamayabilir. Veride bozulmalar olabilir.

Gecikme distorsiyonu
Sinyali oluturan farkl frekanslarn veya fiber optik kablo iindeki k nlarnn farkl yollar takip etmesi sebebiyle hedefe farkl zamanlarda varmasnn sonucu olarak iaret eklinin deimesidir.

Grlt
Gnderilen asl sinyali bozan ve sisteme istem d dahil olan herhangi bir enerjidir. Gne , floresan lamba, motor ateleme sistemleri birer grlt kaynadr. Grlt (bozucu etkiler) eitleri u ekilde sralanabilir: Interference, Termal grlt, Intermodulations (arakipleme), Crosstalk (apraz konuma), Shot grlts, Darbe Grlts.

Interference (giriim-parazit)
stenmeyen sinyaller sistemimize girerek sinyalimizde bozucu etki meydana getirebilirler. stenmeyen sinyallerin sisteme girerek sinyali bozmasna interference denir. Interference etkisinden kurtulmak iin istenmeyen sinyal kaynaklar sistem den uzaklatrlr.

Termal (sl) Grlt

Devreyi oluturan; diren, transistr vb. elemanlarda bulunan serbest elektronlar ortam scakl nedeniyle grlt oluturabilir. Bu eit grlt; termal grlt, beyaz grlt ya da Johnson grlts olarak isimlendirilir. Grlt tarafndan oluturulan g Johnson g forml ile ifade edilir. Pn = 4kTB
Pn: Grlt tarafndan retilen g J/K T:Scaklk (Kelvin) k: Boltzman sabiti 1.38*10-23 B:Bant genilii (Hertz)

Johnson G Forml
Pn = 4kTB
Pn: Grlt tarafndan retilen g J/K T:Scaklk (Kelvin) k: Boltzman sabiti 1.38*10 -23 B:Bant genilii (Hertz)

Diren tarafndan oluturulan termal grltnn efektif voltaj deeri aadaki forml ile ifade edilir.

Intermodulations (arakipleme)
Sinyaller harmonik frekanslarn toplamndan oluur. 1 KHzlik bir kare dalga, 1KHz, 3KHz, 5KHz, 7KHz.gibi sonsuz sayda sinsoidal tek harmonik frekanslarn toplamndan oluur. ki tane farkl kare dalga sinyal birlikte ykseltildiklerinde bu frekanslarn harmonikleri de beraber ykseltilirler. Ykseltilen bu harmonikler iinde yer alan 2 harmonik frekansn birbirine karmas, intermodlasyon grlts meydana getirir.

Crosstalk (apraz konuma)

Ayn klf ierisinde yan yana bulunan kablolardaki sinyallerin birbirine etki etmeleridir. Crosstalk etkisinden kurtulmak iin kablolar bkml yaplr.

Shot grlts
Shot grltsne transistr grlts de denir. Bir diyot iindeki darbe grlts aadaki forml ile gsterilir.

Darbe Grlts
alma artlarna bal olarak ortaya kan etkilerdir. Elektrik motorlarnn, ateleme sistemlerinin, elektromekanik rlelerin rettikleri grltler, iletilen veri zerinde bozucu etki yapabilir.

SNR
.

Alc
Verici tarafndan kodlanm olarak gnderilen sinyalin kodunu zerek bilgi sinyalini orijinal haline dntren elektronik devrelerdir.

Analog ve Dijital Sinyaller

Sinyaller analog or dijital olabilirler. Analog sinyaller belirli bir aralkta sonsuz deer alabilirler. Dijital sinyaller sadece kstl sayda deerler alabilirler.

Analog ve dijital sinyallerin karlatrmas

Sins dalgas

Genlikleri farkl 2 sinyal

Frekans
aretin 1 saniyedeki tekrarlama (cycle) saysdr. Birimi Hertzdir. Frekans

formlyle hesaplanabilir. Burada: f = Frekans T= Peryot tur.

Peryod
aretin bir saykln tamamlama sresidir. Birimi saniyedir. Frekansn tersidir. Aadaki forml ile hesaplanr.

f = Frekans T= Peryot tur.

Genlii ayn fakat frekanslar farkl 2 sinyal

Peryod ve frekansn birimleri

rnek
Frekans 60 Hz olan bir sinyalin peryodu nedir?

rnek
Frekans 60 Hz olan bir sinyalin peryodu nedir?

rnek
Peryodu 100 ms olan sinyalin , frekans ka kilohertz dir?

rnek
Peryodu 100 ms olan sinyalin , frekans ka kilohertz dir? zm lk olarak 100 ms yi saniyeye eviriyoruz.(1 Hz = 103 kHz).

Eer bir sinyal hi deimiyorsa frekans 0 dr. Eer bir sinyal hi durmadan deiiyorsa frekans sonsuzdur.

Faz
Zamana bali olarak deien akim, voltaj gibi fiziksel byklklerin ayn ynde pozitif veya negatif ayn dalga ekillerinde, ayn deeri gemeleri arasindaki zaman fark.

Mesela eer iki byklk ayn frekansa sahip ise ve ayn ynde ayn zamanda sfrdan geiyorlarsa, bu iki byklk ayn fazda denir. Eer sfrdan geme farkl zamanlarda meydana geliyorsa, bu iki byklk arasnda faz fark var denir.

Ayn genlik ve frekanstaki fakat farkl fazlardaki 3 sinyal.

rnek
Bir sins dalgas t=0 da periyodunun 6 da 1 ini tamamlamsa faz derece cinsinden nedir? izerek gzteriniz.

rnek
Bir sins dalgas t=0 da periyodunun 8 de 1 ini tamamlamsa faz derece cinsinden nedir? izerek gzteriniz.

zm Bir tam periyodun 360 oldugunu biliyoruz, 1/8 periyodu

1/6*360 =60 dir.

Dalga Boyu ()

Bir iaretin 1 sayklnn ald yola dalga boyu denir. Simgesi ile gsterilir. Birimi metredir.

Dalga Boyu ve Periyod

rnek
Frekans 100KHz olan bir sinyalin dalga boyu ne kadardr?

rnek
Frekans 100KHz olan bir sinyalin dalga boyu ne kadardr?

zm

Sinyaller ve Haberleme

Tek frekansl sins dalgas veri haberlemesi iin uygun deildir. Birok tek frekansl sins dalgasndan oluan birleik sinyal gondermemiz gerekir. Fourier analizi ile herhangi bir birleik sinyal farkl frekans , genlik ve fazlara sahip basit sinus dalgalaryla ifadelerine ayrtrlabilir.

rnek
Frekans alan (frequency domain) birden ok sins dalgasn anlamamz iin daha kullanldr. Bir sins dalgas frekans uzaynda tek bir spike(ine) ile gsterilebildii gibi, herbiri farkl frekans ve genlikte olan sins dalgalar frekans uzaynda oklarla gsterilebilinir.

Bir sins dalgasnn zaman ve frekans alanndaki gsterimleri

3 sins dalgasnn zaman ve frekans uzaynda gsterimi

Band Genilii

Bant genilii birleik bir sinyalin en yksek frekansl ve en dk frekansl bileenlerinin arasndaki farktr.

Periyodik ve periyodik olmayan sinyallerin bant genilii

rnek
Bir periyodik sinyal 100,300,500,700 ve 900 Hz lik sins bileenlerine sahipse bant genilii nedir? Btn bileenlerinin maksimum genliini 10 V varsayarak iziniz?

rnek
Bir periyodik sinyal 100,300,500,700 ve 900 Hz lik sins bileenlerine sahipse bant genilii nedir? Btn bileenlerinin maksimum genliini 10 V varsayarak iziniz? zm En yksek frekans fh ve en dk frekans fl olsun. B Bant genilii.

rnek iin bant genilii

Spektrumda 100, 300, 500, 700, and 900 Hz deki 5 spike ile (inecikle) gsterilir.

rnek
Bir periyodik sinyalin bant genilii 20 Hz dir. En yksek frekans bileeni 60 Hz ise en dk frekans bileeninin frekans katr? . Her tam say deerindeki frekansnda bileeni var ve tm bileenler ayn genlikteyse spekturumu izerek gsterin.

rnek
Bir periyodik sinyalin bant genilii 20 Hz dir. En yksek frekans bileeni 60 Hz ise en dk frekans bileeninin frekans katr? . Her tam say deerindeki frekansnda bileeni var ve tum bileenler ayn genlikteyse spekturumu izerek gsterin. zm En yksek frekans fh ve en dk frekans fl olsun. B Bant genilii.

rnek iin bant genilii

Spektrum tm tam say deerlerinde bileen ieriyor. ekildeki gibi spike serisiyle gsterilebilir.

Modl sonu. Sorusu olan?

Haberleme Sistemlerinde G Oran

Bell ve Desibell
letim hatt zerinde sinyal kuvvetlendirmesi varsa dB pozitif , sinyal zayflamas varsa dB negatif kar.

rnek
Kuvvetlendirici girii 1Watt olan bir sinyal , kuvvetlendirici tarafndan 100 Watta kartlyorsa kuvvetlendiricinin kazancn dB olarak bulunuz.

rnek
Kuvvetlendirici girii 1Watt olan bir sinyal , kuvvetlendirici tarafndan 100 Watta kartlyorsa kuvvetlendiricinin kazancn dB olarak bulunuz. zm

rnek
Zayflatc girii 100 Watt olan bir sinyal, zayflatc tarafndan 1 Watta drlyorsa zayflatmay dB olarak bulunuz.

rnek
Zayflatc girii 100 Watt olan bir sinyal, zayflatc tarafndan 1 Watta drlyorsa zayflatmay dB olarak bulunuz. zm

3 dB lik bir art k gcnn giri gcnn 2 kat olmas anlamna gelir. -3dblik bir azalma k gcnn giri gcnn yars olmas anlamna gelir.

rnek
Bir kuvvetlendiricide k gc, giri gcnn ayn ise dB olarak kazanc bulunuz.

rnek
Bir kuvvetlendiricide k gc, giri gcnn ayn ise dB olarak kazanc bulunuz. zm

rnek
Radyo alclar seicilii ve duyarll olan ortalama 120 dB voltaj kazanc salayan ykseltme devreleridir. Bir radyo alcsnn antenine 1 mikrovolt luk bir sinyal geldiinde hopalr kndaki voltaj bulunuz.

rnek
zm

rnek
Bir radyo alcs 60 dB g kazanc salamaktadr. Bu radyo alcsnn antenine 1 mikrowattlk bir g geldiinde hopalr kndaki gc bulunuz.

rnek
zm

rnek
Bir kuvvetlendiricide k gc, giri gcnn 2 kat ise dB olarak kazanc bulunuz.

rnek
Bir kuvvetlendiricide k gc, giri gcnn 2 kat ise dB olarak kazanc bulunuz. zm

dB Verildiinde g oranlarnn pratik bulunuu

1-Sinyal seviyelerindeki 3 dB lik bir art oran olarak 2 kat arta karlk gelir 2-Sinyal seviyelerindeki 3 dB lik bir azalma oran olarak sinyal gcnn 2 ile blnmesi anlamna gelir

dB Verildiinde g oranlarnn pratik bulunuu

1-Sinyal seviyelerindeki 10 dB lik bir art oran olarak sinyal gcnn 10 ile arplmas anlamna gelir 2-Sinyal seviyelerindeki 10 dB lik bir azalma oran olarak sinyal gcnn 10 ile blnmesi anlamna gelir

rnek
Bir kuvvetlendiricide k voltaj , giri voltajnn 2 kat ise dB olarak kazanc bulunuz.

rnek
Bir kuvvetlendiricide k voltaj , giri voltajnn 2 kat ise dB olarak kazanc bulunuz. zm

6 dB lik bir art ktaki voltajn 2 kat artmas anlamna gelir. -6dblik bir azalma ktaki voltajn yarya dmesi anlamna gelir

rnek
Giri gc 3W olan bir sinyal 6 dB kuvvetlendirilirse k gc ne olur?

rnek
Giri gc 3W olan bir sinyal 6 dB kuvvetlendirilirse k gc ne olur? zm 3 W nce 3 dB kuvvetlendirilirse 6 W olur. Daha sonra 6W ,3dB kuvvetlendirilirse 12 W olur.

rnek
Giri gc 3W olan bir sinyal 16 dB kuvvetlendirilirse k gc ne olur?

rnek
Giri gc 3W olan bir sinyal 16 dB kuvvetlendirilirse k gc ne olur? zm

rnek
Giri gc 3W olan bir sinyal 17 dB kuvvetlendirilirse k gc ne olur?

rnek
Giri gc 3W olan bir sinyal 17 dB kuvvetlendirilirse k gc ne olur? zm

rnek
Giri voltaj 3Volt olan bir sinyal 14 dB kuvvetlendirilirse k voltaj ne olur?

rnek
Giri voltaj 3Volt olan bir sinyal 14 dB kuvvetlendirilirse k voltaj ne olur? zm

dBm :Referans Dzeyli Desibel

dBm: Referans dzeyi olarak 1 mW alnr

rnek
100 mW ka dBm dir?

rnek
100 mW ka dBm dir? zm

10 log100 =20dBm dir.

dBV : Referans dzeyi olarak 1 Volt alnr

dBw: Referans dzeyi olarak 1 W alnr

dBkw: Referans dzeyi olarak 1 kW alnr

Neper
Bir iletim hatt boyunca sinyal zayflatmasn ifade etmek zere neper kullanlr. Neper teorik almalar iin uygun olan bir birim olup pratikte decibel daha ok kullanlmaktadr. Neper akmlar orannn tabi logaritmasdr

Neper
Neper ve decibel arasnda aadaki forml ilikisi vardr.

rnek
10 Neper kadecibel yapar?

rnek
10 Neper kadecibel yapar? zm

dB=8.68*10=86.8
10 Neper 86.8 dB yapar

Modl sonu. Sorusu olan?

Modlasyon

Bilgi iaretinin genellikle daha uzak mesafelere gnderilebilmesi iin kendinden ok daha yksek frekansl bir taycnn sinyal zerine bindirilmesine modlasyon denir. Modlasyon ilemi srasnda tayc sinyalin genlik, frekans, faz vb. gibi zellikleri, bilgi sinyaline ve yaplan modlasyonun trne gre deiime urar.

Bilgi areti
Bilgi iareti asl gnderilmek istenen dk frekansl iarettir. (Ses band iinfm=3KHz lik bir iarettir)

Tayc iaret
Tayc iaret yksek frekansl sins ya da kosins iaretidir.

Modleli iaret:
Bilgi iaretiyle tayc iaretin birletirilmi halidir.

Modlasyonun Gereklilii
Belirli bir kanal kullanma gereksinimi.

Modlasyonun Gereklilii
Bilgi iaretini gndermek iin gerekli anten boyu, dalga boyunun katlar olmak zorundadr. Anten boylar genellikle /2 ve /4 uzunluktadr. Bilgi iaretinin frekans dk olduundan dalga boylar ok byktr. Dolaysyla bilgi iaretini modlesiz olarak iletebilmek iin kullanlacak anten boylar da ok byk olmak zorundadr. ou zaman bu byklkte anten kullanmak imknszdr. Halbuki bilgi sinyali kendinden ok yksek frekansl bir tayc sinyal ile modle edildiinde bilgi ok daha kk boyutlu antenler vastasyla gnderilebilir.

rnek 1.1 20 kHz lik bilgi sinyali iin gerekli anten ?

Dalga boyuna sahip bir sinyal demektir. Modlasyon yapmadan gndermek istersek antenimizin boyu:

olmaldr.

rnek 1.2 20 MHz lik tayc ile modle edersek gereken anten ?

Dalga boyuna sahip bir tayc sinyalle modle edersek kullanacamz anten boyutunun:

olmas yeterli olacaktr.

Modlasyon
Baseband signal (electrical signal)

EM waves (modulated signal)

Transmitter Input transduc er

Modulator

Transmissio n Channel
EM waves (modulated signal)

Carrier
Baseband signal (electrical signal)

Receiver
Demodulator

Output transduc er

Types of Analog Modulation Analog Modlasyon eitleri

Genlik Modlasyonu(AM)

Tayc iaretin genliinin bilgi iaretine gre deitirildii modlasyon trne genlik modlasyonu denir. Taycnn frekans sabittir.

Frekans Modlasyonu(FM)

Tayc iaretin frekansnn bilgi iaretine gre deitirildii modlasyon trne genlik modlasyonu denir. Taycnn genlii sabittir.

Faz Modlasyonu (PM)

Tayc iaretin faznn bilgi iaretine gre deitirildii modlasyon trne genlik modlasyonu denir. Taycnn genlii sabittir.

Genlik Modlasyonu

Tayc sinyal

Veri sinyali

Modle edilmi sinyal

Genlik deikenfrekans sabit

Frekans Modlasyonu

Tayc Sinyal

Veri Sinyali

Kk genlik: dk

Byk genlik:
yksek frekans

frekans

Modulated wave

Deiken frekans sabit genlik

Frekans Modlasyonu

Tayc Sinyal

Veri Sinyali

Kk genlik: dk

Byk genlik:
yksek frekans

frekans

Modulated wave

Deiken frekans sabit genlik

Faz Modlasyonu

Genlik Modlasyonu Analizi

Modlasyon indisi ve yzdesi

Bilgi sinyal genliinin tayc sinyal genliine oranna modlasyon indisi denir. Modlasyon indisinin 100 ile arplmasyla modlasyon yzdesi elde edilir. Yaplan modlasyonun iyilik derecesini gsterir.

Modlasyon indisi ve yzdesi

rnek
Modle edici sinyal genlii 3V, tayc genlii 4V olan modleli bir sinyalin modlasyon indisi ve modlasyon yzdesini hesaplaynz.

rnek
Modle edici sinyal genlii 3V, tayc genlii 4V olan modleli bir sinyalin modlasyon indisi ve modlasyon yzdesini hesaplaynz.

zm

ift yan bant GM iin frekans spektrumu

ift yan bant genlik modlasyonunda bant genilii

ift yan bant genlik modlasyonunda bant genilii bilgi iaretinin frekansnn 2 katdr. Bunun nedeni alt yan bant ve st yan banttr. BW=2fm eklinde ifade edilir.

rnek
fc = 10 MHz, fm = 5 kHz ise Bant genilii nedir?

rnek
fc = 10 MHz, fm = 5 kHz ise Bant genilii nedir? zm

BW=2fm BW=10 kHz

rnek
Bir ift Yan Band (YB) GM sisteminde aada verilen deerler kullanlmaktadr. Frekans spektrumunda oluacak olan frekanslarn deerlerini ve genliklerini bulunuz, spektrumu iziniz. ve bant geniliini bulunuz. Vm = 10 V Vc = 10 V fc = 100 kHz fm = 1 kHz

rnek
zm

Frekans Modlasyon htiyac

Yksek gl vericilerde sinyal/grlt orannn ok kk olmas istenir. Yksek gl genlik modlasyonlu vericilerde sinyal/grlt oran problem yaratacak kadar bykolur. Bu problemden kurtulmak iin frekans modlasyonu gelitirilmitir. GM devrelerine gre FM devrelerinde farkl olarak limiter devreleri, PLL (Phase Locked Loops) sentezr devreleri ve vurgu (emphasis) devreleri kullanlr. Frekans modlasyonunda bilgi iaretinin genliine gre tayc iaretin frekans deiir.

Frekans Modlasyonunun stnlkleri

Sinyal zerine binen grlt seviyesi kesilebildii iin ses kalitesi yksektir Frekans modlasyonunun grlt bakl genlik modlasyonundan daha iyidir. FM in yakalama etkisi vardr. Bu etkiden dolay istenmeyen sinyalleri kolaylkla yok edebilir. Ayn frekanstaki iki sinyalden hangisinin k gc fazla ise o sinyalin alc tarafndan alnmasna yakalama etkisi (Capture) denir.

Frekans Modlasyonunun Sakncalar

FM ok byk bant genilii kullanr FM devreleri daha pahaldr.

Frekans Modlasyonunda Bant Genilii

Frekans modlasyonunda modle edici her sinyal iin bir ift yan bant oluur. Bu da teorik olarak frekans modlasyonunda sonsuz sayda yan bant olumas anlamna gelir. rnein 10MHz.lik tayc sinyal 100 KHz lik bir sinyalle frekans modlasyonuna tabi tutulursa, 10100-9900 KHz, 10200-9800 KHz, 10300-9700 KHz gibi frekanslarda yan bant sinyalleri oluur. Fakat frekans deiimi arttka yan bant sinyallerinin gc azalr. Genlii, tayc sinyalin genliinin %1inden daha dk olan yan bantlar ihmal edilir. Frekans modlasyonunda ortalama 75 KHz. lik bant genilii kullanlr. Bu bant geniliinin altnda yaplan FM yaynlara dar bant FM, stnde yaplan yaynlara geni bantl FM denir.

Frekans Modlasyonunun Sakncalar

Frekans Modlasyonunun Band Genilii

Frekans Modlasyonunun Band Genilii

nemli yan bant says belirlenirken harmonik genliine baklr. Tayc genliinin %1 oranna kadar olan harmonik genlikler alnr. Geri kalan ksm alnmaz. nemli yan bant says belirlenirken aada verilen tablo kullanlr. Tablo tayc genlii 1Volt alnarak normalize hale getirilmitir.

Frekans modlasyonu temel formlleri

Tayc frekansnn genlie bal olarak deimesine tayc salnm Cs denir.

rnek
Tayc frekans fc = 104 MHz frekans sapmas f = 100 KHz ve bilgi sinyali 10 KHz ise taycnn alaca maksimum ve minimum frekans deerini, tayc salnmasn ve modlasyon indisini bulunuz.

rnek
Tayc frekans fc = 104 MHz frekans sapmas f = 100 KHz ve bilgi sinyali 10 KHz ise taycnn alaca maksimum ve minimum frekans deerini, tayc salnmasn ve modlasyon indisini bulunuz.

zm

rnek
Tayc genlii Vc=1Volt iken m=1 iin nemli yan bant genliklerini frekans ekseninde gsteriniz (Bessel fonksiyon tablosunu kullannz).

rnek
Tayc genlii Vc=1Volt iken m=1 iin nemli yan bant genliklerini frekans ekseninde gsteriniz.

zm

Modl sonu. Sorusu olan?