T.C.

MLL ETM BAKANLII

MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)

KSEL GELM

GRMCLK

ANKARA - 2006

Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulalabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.

NDEKLER
AIKLAMALAR ...................................................................................................................iv GR ....................................................................................................................................... 2 RENME FAALYET-1 ..................................................................................................... 4 1. BAARILI VE UYGULANABLR BR FKR BELRLEMEK ................................. 4 1.1. Fikrinin Sektrel zellikleri ..................................................................................... 6 1.2. Kurulacak letmenin liki inde Olaca Piyasalar ve Genel zellikleri.................. 6 1.3. rn Ya Da Hizmetlerin Mteri Kitlesi ve Talebin zellikleri .................................. 7 1.4. rn ve Hizmetlerin Sunumunu Yapan Dier Firmalar ve Rekabet Ortam ................ 9 1.5. rn ve Hizmetlerin Hedef Mterilere Sunumunda Vurgulanacak Temel zellikler ........................................................................................................................................... 11 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 13 KONTROL LSTES ......................................................................................................... 14 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 15 A. LME DEERLENDRME SORULARI................................................................. 15 RENME FAALYET-2 ................................................................................................... 17 2. LETME ETLER ...................................................................................................... 17 2.1. zel letmeler ............................................................................................................ 18 2.1.1. Tek Kii letmeleri ......................................................................................... 18 2.1.2.1. Adi irket (Ortaklklar) ................................................................................ 19 a) Kolektif irket....................................................................................................... 19 b) Adi Komandit irket ............................................................................................. 20 2.1.2.2.2 Sermaye irketleri .......................................................................................... 20 a) Limitet irket ........................................................................................................ 20 b) Anonim irket....................................................................................................... 20 c) Sermaye Paylar Blnm Komandit irket........................................................ 21 2.1.3. Kooperatifler........................................................................................................ 21 2.2. Kamu letmeleri......................................................................................................... 21 2.2.1. Kamu ktisadi Teebbsleri (KT)....................................................................... 22 2.2.2. Katma Bteli letmeler ..................................................................................... 22 2.2.3. Dner Sermayeli letmeler ................................................................................. 23 2.3. Karma letmeler......................................................................................................... 23 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 24 KONTROL LSTES ......................................................................................................... 25 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 26 RENME FAALYET-3 ................................................................................................... 28 3. ALIMA PROGRAMI HAZIRLAMAK ........................................................................ 28 3.1. Aratrma..................................................................................................................... 29 3.2. Planlama...................................................................................................................... 29 3.3. Organizasyon .............................................................................................................. 31 3.3.1. lerin Organizasyonu.......................................................................................... 31 3.3.2. nsan Gcnn Organizasyonu............................................................................ 31 3.3.3. Yer, Ara Ynetimlerin Belirlenmesi.................................................................. 32 3.4. Koordinasyon .............................................................................................................. 32 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 33 KONTROL LSTES ......................................................................................................... 34 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 35
i

RENME FAALYET-4 ................................................................................................... 37 4. PLANI HAZIRLAMAK................................................................................................ 37 4.1. Plan eitleri .......................................................................................................... 38 4.1.1. Sreye Gre Snflandrma .................................................................................. 38 4.1.2. leve Gre Snflandrma.................................................................................... 38 4.1.3. Faaliyet Alanna Gre Snflandrma................................................................... 38 4.2. Plannn Hazrlanmasnda Dikkat Edilecek Kurallar .............................................. 38 4.2.1. Plannn Yaps................................................................................................. 39 4.3. Plannn Hazrlanmas in Gerekli Verilerin Toplanmas...................................... 41 4.3.1. Yerine Ait Bilgiler ........................................................................................... 41 4.3.2. e Ait Bilgiler ..................................................................................................... 41 4.3.3. Pazarlama Stratejisi ............................................................................................. 41 4.3.4. alma ve Organizasyon .................................................................................... 42 4.3.5. Mali Dzenlemeler .............................................................................................. 42 4.4. Uygulanabilir Plan Hazrlama................................................................................ 42 4.4.1. in Tanm........................................................................................................... 42 4.4.2. Pazarlama Plan ................................................................................................... 43 4.4.3. Organizasyon Plan.............................................................................................. 43 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 46 KONTROL LSTES ......................................................................................................... 47 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 48 RENME FAALYET-5 ................................................................................................... 50 5. KURMAK...................................................................................................................... 50 5.1. Yeri Kiralamak........................................................................................................ 52 5.2. letmenin Yasal Kurulu lemleri ( Yeri Kurulurken Resmi Kurulularla Olan likiler).............................................................................................................................. 53 5.2.1. Mkelleflerin Maliyeye Kar Sorumluluklar .................................................... 53 5.2.2. BA-KURa Kar Sorumluluklar ..................................................................... 56 5.2.3. Belediyeye Kar Sorumluluklar ....................................................................... 56 5.2.4. Ticaret Siciline Kar Sorumluluklar .................................................................. 56 5.2.5. Meslek Kurulularna Kar Sorumluluklar........................................................ 57 5.2.6. Muhasebede Kullanlan Belgeler......................................................................... 58 5.2.6.1. VUKda Yer Alan Belgeler.......................................................................... 58 5.2.6.2. Trk Ticaret Kanunda Yer Alan Belgeler .................................................... 58 5.3. Yerinin Donanmn Kurma .................................................................................... 59 5.3.1. retilecek Mamule Gre Dzenleme .................................................................. 60 5.3.2. retime Gre Dzenleme .................................................................................... 61 5.3.3. Sabit Durumlu Dzenleme .................................................................................. 61 5.4. Personel Seimi........................................................................................................... 61 5.5. Kredi in Gerekli lemler ......................................................................................... 62 5.5.1. Kredi Teminindeki Glkler.............................................................................. 62 5.5.2. Kredi Garanti Fonu .............................................................................................. 62 5.6. letmenin Faaliyetini Balatma.................................................................................. 62 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 64 KONTROL LSTES ......................................................................................................... 65 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 66 A. LME DEERLENDRME SORULARI................................................................. 66
ii

RENME FAALYET-6 ................................................................................................... 68 6. LETMEY GELTRMEK ........................................................................................... 68 6.1. letmenin Ayakta Kalabilmesi in Alnmas Gereken Tedbirler.............................. 68 6.2. Kapasite Kullanm Orannn Artrlmas ve Gelitirilmesi ......................................... 69 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 71 KONTROL LSTES ......................................................................................................... 72 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 73 A. LME DEERLENDRME SORULARI................................................................. 73 RENME FAALYET-7 ................................................................................................... 74 7. HUKUKU ...................................................................................................................... 74 7.1. Hukukunun Temel Kavramlar ............................................................................... 74 7.1.1. i ....................................................................................................................... 74 7.1.2. veren ................................................................................................................. 75 7.1.3. Yeri .................................................................................................................. 75 7.2. Hukukunun Temel lkeleri ...................................................................................... 76 7.2.1. Szleme zgrl............................................................................................ 76 7.2.2. Zayflarn Korunmas........................................................................................... 76 7.2.2.1. Glenmeyi Salayacak Tekilatlanma (Sendikalama ve Grev Hakk) ..... 76 7.2.2.2. cretle lgili Emredici Kurallar ................................................................... 77 7.2.2.3. alma Gvencesi ve artlar le lgili Emredici Kurallar.......................... 78 7.2.2.4. zel Tazminat Trleri .................................................................................. 78 7.3. Hizmet Szlemesi...................................................................................................... 78 7.3.1. Hizmet Szlemesinin artlar ve Hkmleri...................................................... 78 7.3.1.1. inin Borlar ............................................................................................. 80 7.3.1.2. verenin Borlar ......................................................................................... 80 7.3.2. Hizmet Szlemesinin Trleri ............................................................................. 81 7.3.3. Hizmet Szlemesinin Sona Ermesi .................................................................... 81 7.3.3.1. Fesih le Hizmet Szlemesinin Sona Ermesi .............................................. 81 7.3.3.2. Feshi hbar le Hizmet Szlemesinin Sona Ermesi..................................... 82 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 83 KONTROL LSTES ......................................................................................................... 84 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 85 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 86 A. LME DEERLENDRME SORULARI................................................................. 86 MODL KONTROL LSTES ......................................................................................... 88 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 89

iii

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 347CH0001 Meslek Eitimin verildii tm alanlar iin ortak Ortak Alan Giriimcilik yeri, eleman, makine- donanm( ekipman), finansman vb. kaynaklar bir araya getirerek i kurma ve kurduu iletmeyi gelitirme bilgi ve becerisinin kazandrld renme materyalidir. 40/32 yeri, eleman, makine- donanm(ekipman), finansman vb. kaynaklar bir araya getirerek i kurma ve kurduu iletmeyi gelitirme bilgi ve becerisini kazandrmak. Genel Ama yeri, eleman, makine- donanm (ekipman), finansman vb. kaynaklar bir araya getirerek i kurma ve kurduu iletmeyi gelitirme bilgi ve becerilerine sahip olabileceksiniz. Amalar Baarl ve uygulanabilir bir i fikrinin zelliklerini belirleyebileceksiniz. letmeleri yap ve kurulular asndan snflandrarak bunlarn zelliklerini kavrayabileceksiniz. kurma hazrlklar iin gerekli alma program hazrlayabileceksiniz. kurma srecini salkl tamamlayabilmek iin gerekli i plan hazrlayabileceksiniz. in fiilen kurulabilmesi iin gerekli aamalar sralayarak bu aamalar uygulayabileceksiniz. letmenin ayakta kalabilmesi ve kapasitenin gelitirilebilmesi iin gerekli planlamalar yapabileceksiniz. hukuku ile ilgili mevzuat hkmlerini kavrayabileceksiniz.

MODLN AMACI

iv

Snf atlye: Sine vizyon, perde, tahta, defter, kalem ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Bireysel renme: Internet, ktphane, evre, kitaplar letme (sektr): Mal ve hizmet veren tm iletmeler

Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. LME VE DEERLENDRME Modl sonunda kazandnz bilgi ve becerileri belirlemek amacyla retmeniniz tarafndan hazrlanan lme aracyla deerlendirileceksiniz.

GR GR
Sevgili renci, Gnmzde gelimi lkelerde her yl milyonlarca i fikri, giriim ve iletme olarak kurulmakta, hatta bu giriimler zamanla geliip dnya irketlerinin temelini oluturacak kadar bymektedir. Dnyaya alan lkemizde bu gelimeleri yakndan izleyerek giriimcilere destek verilmesi, toplumsal refahn ykselmesine, isizliin nlenmesine sebep olacaktr. Dengeli bir ekonomik kalknma, isizliin nlenmesi ve sosyal refahn salanmas iin kendi iini kurmak isteyen kiilere, i fikirlerini giriim ve iletme haline getirme yolunda tevik edilmelidir. Giriimci, toplumun gereksinim duyduu rnleri reterek, hizmetleri sunarak ya da ticaret yaparak, maddi manevi kazan salamay hedefleyen, bu amala kendi iini kurmak iin harekete geen ve i fikrini gerekletirmek iin aratrma, planlama, rgtleme, ve koordinasyon almalar yapan sonuta gerekli bilgi-beceri, i yeri, eleman, makinedonanm vb. iletme girdileri ile finansman kaynaklarn bir araya getirerek, kendi iini kuran kiidir. Giriimciler i kurma srecinde ok eitli aratrma, deerlendirme, planlama, karar verme ve uygulama almalar yapmaldrlar. Bu almalardaki temel ama giriimcilere bir alma sistematii gelitirmek ve i kurma noktasna gerekli kapsamda yaplm bir hazrlk srecinden sonra ulamalarn salamaktr. Giriimciler bu sreci, i kurmak iin gerekli tm aratrma sonularn, hedeflerini ve planlarn gsteren i planlarn hazrlayarak tamamlayacaklardr. Bu modl size; i kurma srecinde motivasyona sahip giriimcinin baarl bir i fikri belirleme, alma program hazrlama, i plan hazrlama, ii kurma, iletmeyi gelitirme aamalarnda ve i hukuku konularnda yaplmas gerekli ilemleri aklayacaktr.

RENME FAALYET1 RENME FAALYET-1

AMA
Baarl ve uygulanabilir aklayabileceksiniz. bir i fikrinin zelliklerini kavrayabilecek ve

ARATIRMA
Bu faaliyete balamadan nce yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Bir i yerinin hangi i fikirleri ile kurulduunu aratrnz. Bir i yerinin mal ve hizmeti hedef mterilerine nasl sunduunu, rakipleriyle nasl rekabet yaptn aratrnz. Aratrma iin evrenizdeki iletmeleri kuran ve yneten kiilerle konumanz gerekmektedir.

1. BAARILI VE UYGULANABLR BR FKR BELRLEMEK

Mteebbis (giriimci), -emek, sermaye ve doal kaynaklar olarak belirtilen- retim faktrlerini, bakalarnn ihtiyacn karlayacak mal ve hizmetler retmek zere tedarik eden ve uygun ekilde birletiren kimsedir. Mteebbis, genellikle kar etme ana amac ile hareket eder ve riske (zarar etme tehlikesine) de katlanr. Kendi iini kurma motivasyonuna sahip bir giriimci iin baarnn anahtar potansiyeli yksek bir i fikrine sahip olmasndan geer. Giriimcilerin kendi iini kurma kararna getiren en nemli konular: Kendi kendinin patronu olma, bakalarndan emir almadan alma istei, Kendi geleceklerini kendilerinin ekillendirme istei, Kendi iini kurmak dnda hayatn kazanma seeneklerinin azl, Bamsz veya esnek bir i ortamnda alma istei, Manevi tatmin salama istei, frsatlarn deerlendirme istei olarak dnebilir.

Her ne sebeple olursa olsun i kurma dncesinde olan giriimci i fikrine inanmal, bir i kurmak iin youn bir zaman ve para harcamaya yetecek motivasyona sahip olmaldr. Emek, sabr, motivasyon, azim, inan, gven, zaman ve en azndan kendini yaatacak ve ile ilgili minimum harcamalar yapacak paras olmal ya da yatrm yapacak paras olmaldr. Bunu da doru zamanda ve doru yerde kullanmaldr. fikri belirlenirken giriimci ncelikle piyasadaki frsatlar, i deneyimlerini, ustalklarn ve becerilerini gz nnde bulundurarak i fikri kaynan oluturabilir. Piyasada neler olduunu izleme ve frsatlar sezebilme giriimcilerin temel zellikleridir. Bilgi, beceri ve deneyimler dnda, giriimcilerin i fikrine evirdikleri konular onlarn yakaladklar frsatlardr. Bu frsatlar, piyasaya yeni bir rn ya da hizmeti sunma ansn yakalamak, gl ve avantajl bir ortaklk iin gerekli ilikilere ulamak, dier rakiplerine kar ok gl rekabet ans olan rn ya da hizmetleri temin etmek olabilir. Trkiyede giriimcilik toplanmaktadr. Bunlar: yaplabilecek i alanlar konular iki ana grupta

Hizmet retimi yapabilecek pazarlama ve ticaret turizm, serbest meslek i fikirleri Eitim ile ilgili i fikirleri Serbest meslek i fikirleri Genel hizmet ile ilgili i fikirleri Turizm i fikirleri Pazarlama ve ticaret ile ilgili i fikirleri.

Bunlarda kendi iinde pek ok gruba ayrlr. rnek: seyahat acentecilii, iek satcl, beyaz eya ticareti, bilgisayar pazarlama, krtasiye pazarlama, reklamclk-grafik tasarm, emlak brolar vb. Mal retimi yaplabilecek i fikirleri Tarm, hayvanclk ve gda sanayi i fikirleri Orman mallar sanayi i fikirleri Tekstil, hazr giyim ve deri sanayi i fikirleri Petro kimya ve kimya sanayi i fikirleri Plastik ve lastik sanayi i fikirleri Cam sanayi ve toprak seramik i fikirleri Madencilik sanayi i fikirleri Elektrik, elektronik makine ve malzeme yan sanayi i fikirleri Kt sanayi i fikirleri
5

Demir - elik, makine imalat ve madeni eya i fikirleri diye gruplanr ve bunlar da

kendi arasnda pek ok i fikrini altnda saklar. Bu i fikri konular deien dnya koullarnda eitlilik gstermekte ve her geen gn yeni fikirler ortaya kmaktadr. rnein; gne enerji sistemleri retimi, bisiklet retimi, kalorifer, kalorifer kazan retimi, teneke kutu retimi, metal oyuncak retimi vb.dir.

1.1. Fikrinin Sektrel zellikleri

fikrini oluturmu giriimci; i fikrinin iinde bulunduu sektr/alt sektrleri belirleyerek i fikrinin en genel erevede hangi zelliklere sahip olduunu ortaya karacaktr. Giriimci i fikrinin iinde bulunduu sektr ve zelliklerini belirlerken, deerlendirme esnasnda sektrel zellikler olarak; iletme sermaye gereksinimi, rekabet younluu, girdi piyasalarnda yaanan rekabet, sektrde ulalan kr dzeyleri ve rakiplerin gc ele alnmaldr. Ayrca giriimci, sektrn lke ekonomisi iinde sahip olduu yeri ve bykl aratrrken, sektrn gemiten bugne lkemizde ve gerekli ise dier lkelerde yaad gelimeyi ele almaldr. Son olarak sektrn gelecekte yaamas beklenen gelimeleri inceler ve deerlendirmelerini yaparak kendi ii asndan bu gelimelerin etkisini belirler. fikrinin aratrlmasnda sektr/alt sektrler baznda yaplacak bu aratrmalar giriimcinin yapaca tm almalar bir btnlk iinde yrtmesini ve i fikrini etkileyecek tm faktrleri grmesini salayacaktr. rnein, PVC kap pencere elemanlar retimine girmek isteyen giriimci, sektr olarak inaat ve alt sektr olarak bina sektrn aratrmaldr. Bu sektr/alt sektrlerin sahip olduu belirgin zellikler arasnda bina retim trleri, sektrde mterilerin fiyat-kalite beklentileri, mterilerin eilimleri, yeni firmalarn sektre giri younluu ve sektrn geliim eilimleri ele alnmaldr.

1.2. Kurulacak letmenin liki inde Olaca Piyasalar ve Genel zellikleri

Sektrn zelliklerinin belirlenmesinden sonra giriimci iinde olaca piyasalarn balklarn ve genel zelliklerini aratracaktr. fikirleri ile ilgili piyasa zellikleri denildiinde ilk olarak akla gelen mteriler ve talepleridir. Oysa iletmeler i hayatnda ayn anda birden fazla piyasa ile etkileim iindedirler. Bunlar: Mteri piyasas Girdi piyasas
6

 gc piyasas Giriimci ncelikle i fikrinin iinde bulunduu sektr ve piyasalar belirlemelidir. Bir iletmenin baars mteri piyasalar tanmasna ve buralarda rekabet edebilmesine baldr. fikri piyasa zellikleri aratrlrken, iletmelere girdi temin eden piyasalar ve kurulular, makine satclar, kredi ya da leasing kurulularnn uzmanlar, ham madde reticileri ve pazarlamaclar aratrlr. Giriimciler bu iletmelerden ve kiilerden i alannda yaanan gelimeleri, rakiplerin zelliklerini ve mterilerin talep zelliklerini renmelidirler. Kre iletmesinin mteri piyasas, alan annelerin bulunduu ailelerdir. Bu aileler ocuklar 0-6 ya grubu iken kre iletmelerinin hedef mteri kitlesinde yer almaktadr. Dier yandan ocuk eitim malzemeleri, ak alan oyun setleri satan kurulular ile yemek yapmnda kullanlan her trl malzemenin satclar girdi piyasalarna rnektir. fikrinin balantda olaca piyasalarn ve genel zelliklerinin belirlenmesi almasnda aadaki sorularn yantlar aranmaldr. Temel mteri piyasalar hangi gruplardan olumaktadr? letmenin girdi salayaca piyasalar kapsamnda, ham maddelerin salanaca piyasalar hangileridir ve zellikleri nelerdir? Dier retim malzemelerinin salanaca piyasalar hangileridir ve belirgin zellikler nelerdir? Makine-donanm ve ara gerelerin salanaca piyasalar hangileridir ve belirgin zellikleri nelerdir? gcnn salanaca piyasasnn temel zellikleri nelerdir?

1.3. rn Ya Da Hizmetlerin Mteri Kitlesi ve Talebin zellikleri

fikrinin balantda olaca piyasalarn ve genel zelliklerinin belirlenmesinden sonra giriimci, mteri kitlesinin analizini yapmaldr. Giriimci kendi iini kurduktan sonra eitli talep kesimlerine ulamaya ve rettii rn ya da hizmetleri bu gruplara sunmaya balayacaktr. Toplum, i piyasas, retim piyasas giriimciler iin i fikirlerine gre farkl mteri gruplarn barndrmaktadr. rnein, tbb cihazlar retmek ya da satmak amacyla i kurmak isteyen bir giriimci, Trkiye apnda zel ya da kamu sektrlerinde yer alan her trl salk kuruluunu potansiyel mteri grubu iine alarak aratrma yapmaldr. Bu kurulularda, satn alma srelerinin nasl getiini, kamu iin ihale srecini, zel sektr iin alm, seim, kabul srelerini ve uyguladklar deme planlarn belirlemelidir. Yaplan aratrmalar, rnn ve kurulacak iletmenin zelliklerine en uygun mteri gruplar, iletmenin hedef mterilerini oluturacaktr. Bu aamada rnn kalitesi, rekabet gc, fiyat, iletmenin finansman gc,
7

mterilerine sunabilecei deme seenekleri hedef mterilerin belirlenmesinde etkili olacaktr. eitli rnlerin mteri kitlelerinin zellikleri aratrlrken toplumsal verilerin aratrlmas gereklidir. Bunlar: Seilen hedef blge iin nfus, Nfus art hz, G oranlar, Nfus ya gruplar dalm, alan nfus dzeyi, alan nfus iinde i ve meslek gruplarnn dalm, Ortalama aile bykl gibi demografik verilerdir. Dier yandan hedef blgenin gelir ve tketim verileri aratrlmaldr. Bunlar arasnda yer alan baz veriler unlardr: Blgenin toplam gayri safi yurt ii haslas, Gayri safi yurt ii haslann tarm, imalat, ticaret ve hizmet sektrlerine dalm, Sektrlerin gelime eilimleri Kii bana den milli gelir, ve meslek gruplarnn ortalama gelir dzeyleri, Kiilerin gider gruplarna yaptklar ortalama harcama dzeyi, Giriimcilik kiinin iinde yaad topluma talep ettii rn ya da hizmetleri sunarak gelir elde etmesidir. Giriimciliin kiisel zellikleri arasnda frsatlar sezmek, talepleri bakasndan nce grmek nemli bir yer tutar. fikirlerinin baarl olmas iin toplumsal verileri derlemek ve baarl ekilde yorumlamak gerekir. rnein, emlak vergisi izleme ve tahsilat sistemi yazlm satan bir yazlm firmasnn bilmesi gereken bilgiler arasnda, bulunduu blgenin belediyesinin yllk emlak vergisi toplama potansiyeli ile tahsil edebildii miktar ve mevcut tahsilat srecinin belediyeye yaklak maliyeti yer almaktadr. Bu bilgiye dayal olarak giriimci rnn belediye iin nemini anlar ve tantmn daha gl yapar. Bu bilginin bulunmas iin giriimci, belediyenin ilgili blmn, blgede vergi alanna giren yaplarn toplamn, vergi oranlar srecindeki ilemleri aratrmaldr.

Resim 1.3: rn sunumu (Pazar yeri)

Mterilerin zellikleri yannda giriimciler iin aratrlmas gereken nemli bir dier nokta talebi belirleyen faktrler ile talebin deime eilimleridir. ou iletme srekli deiim gsteren talep yaplar ile kar karyadr. rnein, kreler yaz aylarnda azalan renci says ile kar karyadr. Krtasiye maazalar okullar almasna yakn dnemlerde youn bir taleple karlarlar. Seralarda yaz aylarnda rnlere olan talep azalr ve fiyatlar der. Giriimci i fikrini aratrrken talebin ne ekilde deitiini aratrmaldr. rn ya da hizmetlerin hedef mteri kitlesinin ve talebin zelliklerinin aratrlmasnda, sorulmas gereken temel sorular unlardr: rn sunum blgesi nedir? (ehir, blge, Trkiye, yurt d) Potansiyel mteri gruplar kimlerdir?(vatanda, esnaf, sanayici, ziraat, vb.) ve bunlardan hangileri ulalmas gereken hedef mteri kitlesi iinde yer alacaktr? Mterilerin demografik ve sosyoekonomik zellikler nelerdir? (ya grubu, kadnerkek-ocuk, meslek grubu, gelir grubu vb.) Sunum blgesinde rn/hizmete olan talebi etkileyen faktrler nelerdir ve talebin dnemsel deime eilimleri nasldr? Talep yapsna ve pazar hedeflerinize uygun dnemsel sat tahminleriniz nelerdir?

1.4. rn ve Hizmetlerin Sunumunu Yapan Dier Firmalar ve Rekabet Ortam

Giriimciler rakiplerini aratrrken almann balangcnda u soruya cevap vermelidirler. Potansiyel mteriler bugn benzer rn ya da olan taleplerini ne ekilde karlamaktadr? Bu sorunun yantlanmas giriimcinin alternatif rn ya da hizmetleri, hem de ayn rn ya da hizmeti sunan rakiplerinin belirlemesini salar.
9

Rakiplerin aratrlmasnda bulunabilecek her trl bilgi deerlidir. Rakiplerin izlenmesi gl ve zayf ynlerinin deerlendirilmesi giriimci iin sadece i kurma ncesinde deil, i hayatnn tm aamalarnda zorunlu bir aratrmadr. Aada giriimcilerin piyasadaki rakiplerini aratrrken gz nnde bulundurmalar gereken temel nitelikler sralanmtr. rn kapasitesi, Ortalama kapasite kullanm oranlar, retim maliyetleri, sat fiyatlar, Kullandklar datm kanallar ve teslimat zellikleri, Sat sonras servis hizmetleri, Pazar paylar, pazarda en baarl olduklar mteri gruplar, retim ve iletmecilik sistemlerinde kalite anlaylar, letme sermayesi gleri, Stok tutma gleri, Yerleim yeri zellikleri, bu konularn aratrlmas hangi nitelikleri ile gl veya zayf olduunu belirlemektedir. Rakipler aratrlrken giriimcilerin nemle bilmeleri gereken nokta, rn ve hizmetlerin somut tanmlarnn tesinde, mterilerin rnleri hangi zellikleri ile alglad ve rnlerden ne faydalar saladnn nemli olduudur. rnein giyim sektrnde marka alkanl kendine zg bir mteri kitlesini getirmektedir. Marka zelliine sahip bir rakibin zelliklerini kalite ve fiyatla analiz etmeye alan bir giriimci rekabette ok baarl olmayacaktr. Rekabet ortamn aratrrken ele alnmas gereken dier bir konu i fikirlerinin piyasaya ne sklkta girdiini aratrmaktr. Rekabet, genel anlamda yarma anlamnda kullanlan bir terimdir. zellikle giriimcinin kendi blgesinde ya da benzer merkezlerde ayn i fikri kapsamnda son dneklerde alan yeni iyerlerinin ne dzeyde olduunu bilmesi, piyasadaki rekabetin geliimini tahmin etmesi asndan gereklidir. rn ve hizmetlerin sunumunu yapan dier firmalar ve rekabet ortam aratrlrken aadaki sorulara cevap verilmesi gerekmektedir. Hedef mteri gruplar giriimci tarafndan sunulmas planlanan rn ya da hizmetleri bugn ne ekilde temin etmektedirler? rn ya da hizmetin piyasadaki mevcut durumu nedir? Sunum blgesinde veya yurt iinde retim dzeyi nedir? thal edilen bir rn ise ithalat dzeyi nedir? Sunum blgesinde benzer rn ve hizmeti sunanlar kimlerdir ve belirgin zellikleri nelerdir? Rakip firmalarn gl ve zayf ynleri nelerdir? Piyasada mevcut firmalar rn ya da hizmetleri sunarken hangi fiyatla, hangi datm kanallar ile ve hangi promosyon ve tantm aralarn kullanarak mterilere ulamaktadr? Son dnemlerde piyasaya yeni girilerin younluu nedir?
10

1.5. rn ve Hizmetlerin Hedef Mterilere Sunumunda Vurgulanacak Temel zellikler

Resim 1.5: rnn mteriye sunumu

kurma srecinin hazrlk almalarnn bu noktasnda giriimci hedef pazarn, mteri kitlesini ve talebin zelliklerini analiz etmi ve renmi olacaktr. Bu blmde elde edilen bilgiler, i plannn zellikle pazara ulamaya ynelik strateji ve planlarn gelitirilmesi aamasnda temel verileri oluturacaktr. Bu blmde rn ya da hizmetlerin temel zellikleri tanmlanmaldr. Bu tanmlamada rnlerin, tketim mal, ham madde, ara mamul, nihai rn, retim elemanlar (makineekipman, ara gereler) gruplamasndaki yerini, hizmet gruplarndan hangisinde yer aldn belirlemelidir. Daha sonra iletmenin temel yaps ve alma ekli ksaca ifade edilir. zellikle belirtilmesi gereken, iletmenin rn hangi ana sreler sonucunda ortaya kaca ve mterilere sunacadr. Bu aamada gereken bir dier alma, piyasada mevcut rn ya da hizmetlerin zelliklerinin incelenmesi sonucunda giriimcinin kendi rn ya da hizmetinin mteriler tarafndan tercih edilmesi iin hangi zelliklere sahip olmas gerektiine karar vererek mterilere ne salayacan detayl olarak tanmlamasdr. Bu almada varlan sonular giriimcinin rn ya da hizmetlerini tantrken neleri vurgulamas gerektiini gsterecektir. Bunlara ek olarak giriimci piyasa artlarn aratrma aamasnda rn ya da hizmetlerini yukarda detayl olarak analiz ettii zellikleri ile tantrken, i plan almasnda hazrlayaca pazarlama plan iinde gerekli tantm ve promosyon iin ne tr aralarn kullanacan, bunlarn zelliklerini ve maliyetlerini aratrmaldr. rnein radyo, gazete ilanlar, bror vb. tantm aralar, tantm sunu ve toplantlar bunlar arasnda saylabilir.
11

rn ve hizmetlerin hedef mterilere sunumunda vurgulanmas gereken temel zelliklerinin tanmlanmas iin giriimci u sorularn yantlarn aratrr: Sunulacak rn ya da hizmetlerin detayl olarak tanmlar nelerdir? rn ve hizmetlerin piyasadaki rakiplerinden farklar nelerdir? Mteriler bu rn ve hizmetlerden hangi faydalar salayacaklardr? Piyasadaki tantm amacyla kullanlacak aralarn kullanm artlar ve zellikleri nelerdir?

12

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aada hazrlanan uygulamal faaliyette okulunuzun kantin iletmecisi siz olsaydnz i fikri ile ilgili aratrma yaparak arkadalarnzla iletmeniz ile ilgili yapacaklarnz tartnz.

LEM BASAMAKLARI

NERLER

Okul kantinini siz iletseydiniz hangi Nasl bir i yeri dnrdnz zelliklerde bir kantin dnrdnz. belirleyiniz. Donanmn nasl dnrdnz belirleyiniz. Hangi rn ve hizmetleri sunacanz belirleyiniz. Ka eleman altracanz belirleyiniz. Nerelerden, nasl malzeme temin edeceinizi belirleyiniz. renci ve retmenlerin kantinden rn satn almalarn salamak iin neler yapardnz, belirleyiniz. Hangi stratejileri uygulardnz, ne gibi promosyonlar yapardnz belirleyiniz.

13

KONTROL LSTES KONTROL LSTES

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

. KONTROL LSTES DEERLENDRME KRTERLER

Okulunuzdaki kantininizin sektrel zelliklerini belirleyebildiniz mi? Kantininizin iliki iinde olduu piyasalar ve genel zelliklerini belirlediniz mi? Kantininizin mteri kitlesini ve talebin zelliklerini aratrabildiniz mi? Okulunuzda kantine rakip olacak yemekhane, kooperatif gibi yerler var m? Aratrdnz m? Kantinciniz rn ve hizmetleri pazarlarken promosyon veya eitli faaliyetlere bavuruyor mu? Kantinciniz rn ve hizmette eitliliine giderek daha fazla krllk iin almalarda bulunuyor mu? Deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksiklerinizi ilgili konudan tamamlaynz. retmeninize dannz.

Evet Hayr

14

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz.

A. LME DEERLENDRME SORULARI

1. Giriimciyi kendi iini kurma kararna getiren nedenler aadakilerden hangisi deildir? A) Kendi kendinin patronu olmak B) Kendi geleceinE kendinin karar vermesi C) nsan ilikilerini gelitirme istei D) frsatlarn deerlendirme istei 2. ncelikle giriimci i fikri belirlerken aadaki kaynaklardan hangisinden yararlanmaz? A) deneyimleri C) Bilgi ve becerileri B) Ortaklar D) Piyasadaki frsatlar

3. Aadakilerden hangisi iletmelerin etkileim iinde olduu piyasalardan biri deildir? A) Mteri piyasas C) gc piyasas B) Girdi piyasas D) Ekonomi piyasas

4. fikrinin sektrel zelliklerini belirlemek iin aadaki sorulardan hangisini sormazsnz? A) Sektrn kurulduu yerin zellikleri? B) Kurulacak sektr/alt sektr altnda yer almaktadr? C) Sektrn bykl D) Sektrn belirgin zellikleri nedir? 5. fikrinin balantda olaca piyasalarn ve genel zelliklerinin belirlenmesinden sonra giriimci neyin analizini yapmaldr? A) Sektrn C) Girdi piyasalarnn B) Mteri kitlesinin D) gcnn

6. fikirlerinin baarl olmas iin toplumsal verileri derlemek ve bunlarn baarl bir ekilde yorumlamak zorundadr. ifadesi kimin zelliklerindendir? A) Ynetici B) Bakan C) Giriimci D) Usta ba

15

7. Aadakilerden hangisi giriimcilerin piyasadaki rakiplerini aratrrken gz nnde bulundurmalar gereken temel niteliklerden biri deildir? A) retim kapasiteleri C) letme sermayesi gleri B) Yerleim yeri ve zellikleri D) rn ve hizmet

8. Aadakilerden hangisi rn ve hizmetlerin hedef mterilere sunumunda vurgulanacak zelliklerden biri deildir? A) rn ya da hizmetin tanmlanmas B) rn ve hizmetlerin piyasadaki rakiplerin farklar C) Rakiplerin gl ve zayf ynleri D) Mterilerin rn ve hizmetlerden hangi faydalar salayaca Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Cevaplarnz doru ise dier renme faaliyetine geiniz.

16

RENME FAALYET2 RENME FAALYET-2

AMA
letmeleri yap ve kurulular asndan snflandrarak bunlarn zelliklerini kavrayabileceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: letmelerin eitlerini aratrnz. Bir i yerinin faaliyet konularn, sermaye ve mlkiyetini aratrnz. Aratrma iin iletmeleri kuran ve yneten kiilerle konumanz gerekmektedir.

2. LETME ETLER
Gnmzde deiik lkelerde, farkl tr ve nitelikte iletmeler faaliyet gstermektedir. lkemizde de nitelik ve nicelik ynnden birbirinden farkl iletme trleri mevcuttur. letmeleri tanmak iin birok lte gre snflama yapmak uygun olacaktr. letme trlerini aadaki gibi gruplayabiliriz. retim aralarnn mlkiyetine gre iletmeler zel iletmeler Kamu iletmeleri Karma iletmeler Yasalar asndan iletmeler Tek kii iletmeleri irketler Kooperatifler Byklklerine gre iletmeler Kk ve orta iletmeler Byk iletmeler ok uluslu iletmeler retilen mal cinsine gre iletmeler
17

Dayankl mal reten iletmeler Dayanksz mal reten iletmeler Tketim mal reten iletmeler Endstri mal reten iletmeler Sektrler asndan iletmeler

Tarm iletmeleri Sanayi iletmeleri Ticaret iletmeleri Hizmet iletmeleri

2.1. zel letmeler

Resim 2.1: eitli iletmeler

zel sektr olarak bilinen bu iletme trnde sermayenin tamam zel ahslar tarafndan konulmutur. Anayasa ve yasalara gre kurulup iletilen ve sermayesi zel ahslara ait olan iletmelerdir. letmelerin bata gelen amac, krn en yksek dzeyde gerekletirmek iin verimli ve etkili almaktr. zel sektrn giriimcilii lkenin ekonomik gelimesine olumlu katk salar. zel iletmeler tek kii iletmeleri, irketler (ortaklklar), ve kooperatifler olarak ayrlr.

2.1.1. Tek Kii letmeleri

Sermayenin tamamnn ve ynetimin bir kiiye ait olduu iletmelerdir. letmenin ynetimi ile ilgili kararlar kendisi verir. Kr ve zarar yani iletme ile ilgili her trl konudan iletme sahibi sorumludur. Esnaf, sanatkr, tacir, sanayici, serbest meslek erbab bu grup iletmelerindendir.
18

Esnaf: (507 sayl esnaf ve sanatkr kanunu) Ticaret sermayesi ile birlikte vcut almasna dayanan, geliri, tacir olmasn gerektirmeyecek kadar az olan ticaret sicili ve dolaysyla ticaret ve sanayi odasna kaytl olmayan belirli veya gezici bir i yeri sahibidir. Sanatkr: (507 sayl esnaf ve sanatkr kanunu) Vcut almasna dayanan bir i yeri olan, i yerinde sanat, hizmet ya da meslek kolunda ihtisasn deerlendiren, belirli veya gezici bir i yeri sahibidir. Tacir: (6762 sayl Trk Ticaret kanunu ) Bir ticarethane veya fabrikay kendi adna ileten her tr ticaret irketidir. letme hesab veya bilano esasna gre defter tutabilir. Sanayici: (Ticaret ve Sanayi odalar Kanunu) Makine, cihaz, alet ve tezgah yardm ile ham veya yar mamul bir maddenin vasf veya eklini deitiren ve kymetlendirerek imal yapan ylda ortalama imalat makinelerinde 5, haricinde de 10 kii altranlar, sanayici saylr. Serbest Meslek Erbab: (Gelir vergisi kanunu) ahsi mesaiye, ilmi veya meslek bilgi veya ihtisasa dayanan, ticar mahiyette olmayan ileri, iverene tabi olmakszn kendi nam ve hesabna yapanlardr.

2.1.2 irketler (Ortaklklar)

Bir letmenin irket olabilmesi iin aadaki zellikleri tamas gerekir: irketi kuranlarn (gerek veya tzel kiiler) says birden fazla olmaldr Ortak bir ama bulunmaldr. Ortak amaca ulamak iin ortaklar arasnda bir anlama bulunmaldr. Belirlenen hedefe ulamak iin para, mal veya emek sermaye olarak konmaldr.

2.1.2.1. Adi irket (Ortaklklar)

Borlar Kanunumuza gre, bir irket Ticaret Kanununda tanmlanan irketlerin ayrt edici niteliklerini tamyor ise, adi irket saylr. Adi irket, iki ya da daha fazla kiinin aralarnda yazl veya szl bir anlama ile belli bir ekle tabi olamadan kurabilecekleri, yazl kurulma art olmayan, irketin ticaret siciline kayt ve ilannn zorunlu olmad asgari bir sermaye ngrlmemi, ticaret unvan kullanmak zorunda olmayan bir irket trdr. Borlar kanunu hkmlerine gre faaliyet gsterip, irket kazanlar ve zararlar ortaklar arasnda belirlenen oranlarda ve eit olarak datlr. Her ortan sorumluluu snrsz olup, tm irket borlarndan kiisel varl ile sorumludur.

2.1.2.2 Ticaret irketleri 2.1.2.2.1 ahs irketleri a) Kolektif irket

Bir ticar iletmeyi, bir ticaret unvan altnda iletmek isteyen gerek kiiler arasnda kurulan bor ve taahhtlerden irketin 1. derecede, ortaklarn da 2. derecede snrsz sorumlu olduu, asgari bir sermaye ngrlmemi, ticaret unvan kullanmak zorunda olan, her bir ortan irketi ynetme hakk ve sorumluluu olduu bir irket trdr.
19

Kolektif irket, ancak gerek kiilerle kurulur ve btn ortaklar tarafndan ynetilir. Ana szleme ile ynetim bir veya birka ortaa braklabilir. irketin sermaye gc, ortaklarn varlklarna baldr. Ortaklar arasnda deiiklik yaplmas zorlatrlmtr.

b) Adi Komandit irket

Ticar bir iletmeyi, ticaret unvan altnda iletmek amac ile kurulan ve irket alacaklarna kar ortaklardan bir ksmnn sorumluluunun snrsz, dierlerinin ise sermayeleri ile snrl olan irketlerdir. Sorumluluu snrsz olan ortaklar komandite, sorumluluu snrl olan ortaklar ise komanditer olarak isimlendirilir. Komandite ortaklar gerek kii olmalar arttr ve bunlar ynetime hakimdirler. Komanditer ortaklar tzel kii olabilir ve taahht ettikleri sermaye pay ile sorumludurlar. Sermaye paylarna gre kr pay alrlar, irketin yl sonu hesaplarn denetleyebilirler.

2.1.2.2.2 Sermaye irketleri

Sermaye irketleri, ahs irketlerine gre daha fazla sermaye, emek, i blm isteyen, byk hedeflerin gerekletirilmesi iin kurulan irketlerdir. irkette sermaye n plandadr. Sermaye irketlerinde ortaklar, irket borlarna kar koyulan sermaye kadar sorumludur. irket gcn ve itibarn sermayesi ve ynetiminden alr. Trk ticaret kanununda yer alan sermaye irketleri; limitet, anonim, sermaye paylar blnm (hisseli) komandit irketlerdir.

a) Limitet irket
ki veya daha fazla gerek veya tzel kii tarafndan, bir ticaret unvan altnda kurulan, ortaklarn sorumluluklar koymay taahht ettikleri sermaye ile snrl ve esas sermayesi belli olan irketlerdir. Ortak says en fazla elli (50) kii olabilir. Ynetim birimi, mdrler kurulu eklindedir. Ortak says 20 den fazla ise genel kurul ve denetim kuruluna sahiptirler. Limitet irketleri, bankaclk ve sigortaclk dnda, her trl ticar faaliyette bulunabilirler.

b) Anonim irket
Bir unvana sahip, esas sermayesi belirli, paylara blnm ve borlarndan dolay yalnz mal varl ( sermayesi) ile sorumlu olan irkettir. Anonim irket en az 5 gerek ve tzel kiiden kurulur. irket 1. derecede mal varl kadar, ortaklar ise 2. derecede taahht ettikleri sermaye ile snrl sorumludur. Ynetim birimi; ynetim kurulu, genel kurul ve denetim kurulundan oluurlar.

20

c) Sermaye Paylar Blnm Komandit irket

En az 5 ortak, en az biri komandite ortaktr. Komandite ortan sorumluluu snrsz, komanditer ortanki ise taahht ettii sermaye ile snrldr. irketin ynetimi adi komandit irketi gibidir. zel hkm yoksa anonim irket hkmleri geerlidir. ok sk rastlanmayan bir irket trdr.

2.1.3. Kooperatifler
Trkiyede; 1163 sayl Kooperatifler Kanununda kooperatifin hukuk tanm yle yaplmtr: Tzel kiilii haiz olmak zere ortaklarnn belirli ekonomik menfaatlerini ve zellikle meslek ve geimlerine ait ihtiyalarn karlkl yardm, dayanma ve kefalet sureti ile salayp korumak amacyla gerek ve kamu tzel kiiler ile zel idareler, belediyeler, kyler, cemiyetler ve dernekler tarafndan kurulan deiir ortakl ve deiir sermayeli teekkllere kooperatif denir. Kooperatifler; kiilerin belirli amalara ulamak iin ortak abalarn bir araya getirdikleri, dernek ve irketten eitli noktalardan ayrlan ve deiik zellikler gsteren bir kurulutur. Faaliyet konularna gre retim, tketim, sat, yap, kredi, kefalet kooperatifleri gibi trlere ayrlr. En az 7 kii ile kurulan kr amac gtmeyen ortaklktr. Kooperatiflerin kurulular srasnda belirli bir sermayenin belirtilmesi zorunlu deildir. Kooperatiflerin kurulularndaki kurallar unlardr. Kooperatife giri ve k serbesttir. Kooperatif yelerinin paylar ne olursa olsun, ancak bir oya sahiptirler. Kr ortaklara, kooperatifle yaptklar i orannda datlr. Sermaye karl verilecek faiz snrldr (faiz oran dktr). retim kooperatifleri, ortak retim veya srm ve sat iin kurulmu kurululardr. Tketim kooperatifleri tketicilerin ihtiya maddelerini temiz ve ucuz ekilde karlamak amacyla kurulur. Kredi kooperatifleri ise, tarm ve sanayi alanndaki kk reticilerin kredi ihtiyalarn kolay, abuk ve ucuz bir ekilde karlanmas amacyla kurulur. Kooperatifler ortaklarn tasarrufa yneltme, reticileri ve tketicileri koruma ve fertler arasndaki birliktelii salamas bakmndan yararl ve faydal kurululardr. Bu nemimden dolay Anayasamz devlete kooperatifiliin gelimesini salayacak nlemleri alma grevi yklemitir.

2.2. Kamu letmeleri

Sermayenin tamam veya byk bir ksm (% 51inden fazlas), kamu tzel kiilerine ait olan iletmelerdir. Kamu iletmelerin amac, kr elde etmekten ok topluma hizmet gtrmektir. Kamu iletmelerinin kurulu amalar unlardr.
21

Kamu kurumlarna gelir salamak Gelimemi veya az gelimi yrelerin sosyal, kltrel ve ekonomik ynden gelimesini salamak. lkenin ekonomik kalknmasn hzlandrmak. Devlet, ekonomik faaliyetlerini azaltmak amacyla kamu iletmelerinin ounu zel sektre devretmektedir. Dier bir ifade ile zelletirmektedir. zelletirme; kamu mlkiyetinde olan iletmelerin, retimde verimlilii salamak iin sektre braklmas olaydr. zelletirme, retimi artrmak, maliyetleri drmek ve rekabeti gelitirerek kamu iletmelerinin verimli bir ekilde altrlmas amacn tar. Trkiyede mmkndr. kamu iletmelerini aada verilen balklar altnda incelemek

Kamu ktisadi Teebbsleri (KT) Katma Bteli letmeler Dner Sermayeli letmeler Yerel Ynetim (Mahalli dare)letmeleri

2.2.1. Kamu ktisadi Teebbsleri (KT)

lkenin ekonomisinde KTin ok zel bir yeri ve nemi bulunmaktadr. Bu iletmelerin sermayesinin yarsndan ou kamuya aittir. Trkiye de KT,1964 ylnda karlan 440 sayl karar ile dzenlenmitir.1983 ylnda Bakanlar Kurulunun karm olduu 60 sayl kanun hkmnde kararname ile yeniden dzenlenmitir. Bu kararname ile KTlere verimlilik dorultusunda kendilerine verilen kamu grevlerini yerine getirme ve kr elde etmeleri ngrlmtr. Bugn bu kurulularn devlete yk getirdii dncesi ve devletin kltlmesi politikalar ile zelletirilmi veya zelletirilmeye allmaktadr.

2.2.2. Katma Bteli letmeler

Trkiyede her yl TBMMde grlerek kabul edilen bte kanunu iki byk blmden meydana gelir: 1. Genel bte, 2. Katma bte. Katma bteli devlet dairelerine, Tekel, Devlet retme iftlikleri, Karayollar, niversiteler rnek olarak verilebilir. Katma bteli dairelerin, kendilerine bal gelir getiren iletmeleri vardr. Bu iletmelerin kendi tzel kiilii yoktur. Saladklar gelir fazlas bteye gelir olarak kaydedilir.
22

2.2.3. Dner Sermayeli letmeler

Genel bteye dahil kurumlarn, bte kanunu ile verilen deneklerle kurduklar iletmeler olup, yine tzel kiilikleri yoktur. Milli Eitim Bakanlna bal meslek ve teknik eitim okullarnda, Salk Bakanlna bal hastaneler, Hazine Mstearlna bal darphane ve damga matbaas balca rnekleridir. Dner sermayeli iletmelerin saylar fazla, fakat nispi nemleri katma bteli iletmelere gre azdr. letmelerde kullanlan sermayeye dner sermaye denir. Bu iletmelerin zel sektr anlay iinde almalar nemli bir yanlardr. Aktif bir alma ile her yl kr etme durumunda olmalar istenen dner sermayeli iletmeler deiik kanunlarla iletilirler. Salk Bakanlna bal hastanelerde, niversitelerde, Adalet Bakanlna bal hapishanelerde, Milli Eitim Bakanlna bal meslek ve teknik eitim okullarnda vb. kurumlarda dner sermaye iletmesi bulunur. Dner sermaye iletmeleri esas olarak hizmet amac ile kurulduklarndan kr bilinci n planda gelmez. Bunun dnda, dner sermaye iletmeleri kanunlara bal olarak, yllk krlarnn bir ksmn veya tamamn kullanma yetkisindedirler.

2.3. Karma letmeler

Hem kamu hem de zel sermaye katks ile kurulmu iletmelere denir. niversiteler bu grup iletmelere rnek olarak gsterilebilirler. Pek ok niversite kamu sermayesi ve zel sermaye kurulmu, almalarn ve gelimelerini bu ekilde srdrmektedir. Baz kamu iletmeleri almalarn srdrebilmek iin eitli alma alanlarnda zel firmalarla ilerini yrtmektedirler. rnein, i fikirlerini giriime dntrmek iin eitli projeler dzenleyen KOSGEP gen giriimci gelitirme ve destekleme amac ile oluturduu program erevesinde zel giriim ve danmalk merkezi ile birlikte almaktadr.

23

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI NERLER

evrenizde be iletmeyi tespit ediniz. Bu alanda basl kaynaklar, niversite letmelerin zelliklerini ve hangi tr ktphanelerinde ve dier kitapevlerindeki iletme olduunu basl kaynaklardan ve kitaplardan bulabilirsiniz. Elde ettiiniz kaynaklarn kaynaka internetten aratrnz. ksmlarndan farkl basl kaynaklara ulaabilirsiniz. Modl sonunda nerdiimiz basl kaynaklardan yararlanabilirsiniz. nternet size ok ynl bir aratrma olana salayacaktr. htiyacnz olan bilgilere kolay ulamanz salayacak hem de kaynaklara nasl ulaabileceiniz konusunda size yol gsterecektir. nternette arama motorlarn kullanarak istediiniz bilgilere, balklar yazarak ulaabilirsiniz. letmelerin zelliklerini ve hangi tr Setiiniz irketlerin ynetimini iletme olduunu aratrnz. aratrnz. letmeyi kimlerin ynettiini belirleyiniz. Varsa ka ortaktan olutuunu belirleyiniz. Sermayelerinin hangi tr sermaye olduunu belirleyiniz. Hangi tr iletme grubuna girdiini belirleyiniz.

24

KONTROL LSTES KONTROL LSTES

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

. KONTROL LSTES DEERLENDRME KRTERLER

retim aralarnn mlkiyetine gre iletme eitlerini renip aklayabildiniz mi? evrenizde irketlerinden bir rnek bulup snfnzda zelliklerini aklayabildiniz mi? evrenizdeki sermaye irketlerinden bir rnek bulup snfnzda zelliklerini aklayabildiniz mi? evrenizde dner sermaye ile alan iletmeleri tanyp zelliklerini aklayabildiniz mi? evrenizdeki kamu iletmelerinin ne durumda olduunu ve zelliklerini aklayabildiniz mi? evrenizde bulunan kooperatiflerin zelliklerini aratrp kavrayabildiniz mi? fikrinizi kararlatrp hangi tr bir iletme ile piyasada yer alacanz ve zelliklerini aklayabildiniz mi?

Evet Hayr

Deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksiklerinizi ilgili konudan tamamlaynz. retmeninize dannz.

25

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz. 1. Yasalar asndan iletmeleri gruplandnzda aadakilerden hangisi yanltr? A) Tek kii iletmeleri B) irketler C) Kamu iletmeleri D) Kooperatifler 2. Sanatkr, esnaf, sanayici ve serbest melek erbabnn oluturduu irket trnde aadakilerden hangisi yanltr? A) Sermayenin tamam iletme sahibine aittir. B) Ynetim ortaklara aittir. C) Kr ve zararn tamam iletme sahibine aittir. D) letme ynetimi, sermayesi iletme sahibine aittir. 3. Aadakilerden hangisi Trk Ticaret kanununda yer alan sermaye irketlerinden biri deildir? A) Kolektif irket B) Limitet C) Anonim D) Sermaye paylar blnm komandit irket 4. Aadakilerden hangisi ahs irketidir? A) Anonim B) Kolektif C) Limitet D) Kooperatif

5. Bir unvana sahip, esas sermayesi belirli, paylar blnm ve borlarndan dolay yalnz sermayesi ile sorumlu olan irkettir tanm aadakilerden hangisini ifade eder? A) Limitet B) Anonim C) Adi komandit D) Kooperatifler 6. Aadakilerden hangisi kooperatiflerin kurulularndaki kurallardan biri deildir? A) Kooperatife giri ve k serbest deildir. B) Kooperatif yelerinin paylar ne olursa olsun, ancak bir oya sahiptirler. C) Kr ortaklara, kooperatifle yaptklar i orannda datlr. D) Sermaye karl verilecek faiz snrldr (faiz oran dktr). 7. Aadakilerden hangisi kamu iletmelerinin kurulu amalarndan deildir? A) Kamu kurumlarna gelir salamak B) Gelimemi veya az gelimi yrelerin sosyal, kltrel ve ekonomik ynden gelimesini salamak C) zelletirme yapmak D) lkenin ekonomik kalknmasn hzlandrmak 8. Aadakilerden hangisi dner sermaye kurulularndan biri deildir? A) Milli Eitim Bakanlna bal meslek ve teknik eitim okullar B) Salk Bakanlna bal hastaneler C) Adalet Bakanlna bal hapishaneler D) ahslarn kurduu irketler
26

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Cevaplarnz doru ise dier renme faaliyetine geiniz.

27

RENME FAALYET3 RENME FAALYET-3

AMA
kurma hazrlklar iin gerekli alma program hazrlamay reneceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: alma program nasl hazrlanr, aratrnz. Giriimci alma program hazrlamak iin hangi konular zerinde almalar yapmaldr. Aratrnz. Aratrma ilemleri iin internet ortamnda aratrmanz ve iletmelerdeki yneticilerle grmeniz gerekir.

3. ALIMA PROGRAMI HAZIRLAMAK

fikrinin belirlenmesinde, iin kurulmas, rn ve hizmetlerin ilk mterilere ulatrlmasna kadar geen tm srete yer alan aratrmalar, planlamalar ve uygulamalar eksiksiz ve gerektii kapsamda yaplmaldr. Giriimcinin bunu baarabilmesi iin i kurma srecinin tamamn ieren bir alma program yapmas ve sre boyunca bu program gelitirmesi gerekmektedir. fikrini gerekletirmek iin, kendi iini kurmak amac ile harekete geen giriimci: Aratrma Planlama Organizasyon (rgtleme) Koordinasyon almalarn yapmas gerekmektedir.

Resim 3.1: alma program hazrlamak. 28

3.1. Aratrma
Kurulacak iletmenin baars, zamann iyi kullanlmasna, i fikrinin, piyasann ve giriimcinin zelliklerine baldr. Giriimci i kurma srecinin banda ncelikle kurmak istedii iin, doru sektr, doru i fikri, doru lek, doru zaman, doru ortaklar, doru yer, doru mteriler, doru makineler vb. konular kapsadndan emin olmaldr. Giriimcilerin kurmak istedikleri ilerle ilgili olarak aratrmalar gereken pek ok soru vardr. rnein; i fikrinin piyasadaki arz-talep ve rekabet ilikileri iindeki yeri, buna bal olarak mteri kitlesi, rn ve hizmet zellikleri, iletmenin kurulu modeli iin yasal seenekler, makine trleri ve kapasiteleri, personel gereksinimi, teknik bilgi ve beceriler, finansal gereksinim ve finansal kaynak seenekleri bunlarn arasnda hemen akla gelenlerdir. Giriimci, zaman en iyi biimde kullanlabilmek iin henz iin banda iken bir alma program yapmaldr. Bu programda aratrlacak tm konular belirlenmeli ve sorularn cevaplar bulunmaldr.

3.2. Planlama
Plan, geni anlamda, tutulacak yol ve davran biimi demektir. Planlama ise, bir amac gerekletirmek iin en iyi yolu seme ve gelitirme zellii olan bilinli sretir. Dier bir deyile iletmeler, amacna ulamak iin ne gibi ilerin yaplmas gerektiini, bunlarn srasn, zamann, sresini, kimler tarafndan ve hangi yollar izlenerek yaplacan gsteren tasarya planlama denir. Planlama; aklc bir ynetim biiminin temelini oluturur, ileriyi grme avantaj salar. Planlama ile neyi, niin, ne zaman, nerede ve kimin tarafndan yaplacan belirlersiniz.

29

Resim 3.2: Planlanm i gc

Plann yararlar: Planlama; i gcn, personelin, malzemenin, para, zaman ve yerin en etkili ve ekonomik biimde kullanlmasn salar. Yneticilerin almasn kolaylatrr. Belirtilen sreler iersinde almalar gerekletirmeyi salar. Tm imknlarn amaca ynelip ynelmediini denetler. Daha rasyonel (gereki) kural ve ilkelerin gelitirilmesine yol aar. Yetki devrini kolaylatrr. Denetlemede kullanlacak standartlar ortaya karr. almalarn bir dzen iersinde olmasn salar.

yi bir planda bulunmas gereken zellikler: Plan ak, net ve geerli bir amaca ynelik olmaldr. letmenin gerek i ve d koullarna her zaman uyabilecek esneklikte olmaldr. Yaplmas ve uygulanmas en az giderle gerekletirilmelidir. En uygun bir sreyi kapsamaldr. letmenin benimsedii ilke ve standartlara uygun olmaldr. Karlalmas beklenen aktif ve pasif direnme elemanlarn en az kaypla giderme konusundaki tedbirleri de beraberinde getirmelidir. Plan, kapsad elemanlar arasnda bir denge salayabilmelidir. letmenin var olan kaynaklarn en iyi ekilde deerlendirmelidir.

30

3.3. Organizasyon

Resim 3.3: in, i gcnn, yer ve ara gerecin organizasyonu

letmenin amalar ve planlar saplandktan sonra bunlar baarmada yardmc olacak organizasyon yapsna ihtiya duyulur. Planlamada belirlenen iletme amalarna ve bunlara ulamak iin seilen iler, kiiler ve i yerleri arasnda yetki ilikilerinin kurulmas faaliyetlerinin tmne organizasyon (rgtleme) denir. Amalara etkin ve verimli bir biimde ulalabilmesi iin faaliyetlerin belirlenmesi, bir sra ve dzene konularak blmlenmesi ile iletmenin organizasyonunu ortaya kar. Organizasyonun aamalar unlardr: lerin organizasyonu, nsan gcnn organizasyonu, Yer, ara ve ynetimlerin belirlenmesi

3.3.1. lerin Organizasyonu

Organizasyon ileminin birinci basama, amaca ulamak iin gereken i ve faaliyetleri ayrntl bir biimde tespit etmektir. Planlamada, tasarlanan ilerin programlanmas yaplarak, iler benzerliklerine gre gruplara ayrlr, departmanlara oluturulur. lerin gruplandrlmas ve blmlere ayrlmas sonucunda, her grevlinin yapabilecei ldeki i birimler ortaya kar. Ama iletmenin verimli ve etkili bir ekilde faaliyet gstermesidir.

3.3.2. nsan Gcnn Organizasyonu

lerin belirlenmesinden sonra, sra bu ilerin kimler tarafndan yaplacann belirlenmesine gelir. lerin yaplabilmesi iin i yapanlarda bulunmas gereken bilgi, ustalk,
31

deneyim, renim dzeyi gibi zellik ve yetenekler belirlenir. Grevlendirilecek kiilerde bu zelliklerin bulunup bulunmad aratrlarak iler ile kiiler arasnda uyum salanr.

3.3.3. Yer, Ara Ynetimlerin Belirlenmesi

Organizasyon almalarnn baka bir aamasn da ilerin yapld yer, ara ve yntemler oluturur. letmede kullanlacak ham madde, makine, bina, ara gereler vb. elde edilmesi ve ilerin konusuna gre dzenlenmesi gereklidir.

3.4. Koordinasyon
Koordinasyon, almay kolaylatrmak ve baary salamak iin iletmenin btn faaliyetlerinin uyum iersinde yrtlmesidir. Koordinasyonun etkili olabilmesi, iyi bir iletiim sisteminin kurulmu olmas ile yakndan ilgilidir. nk iyi bir iletiim sistemi, grup yelerini birbirlerinin almalarndan haberdar olmay salar. Koordinasyon, bireylerin abalarn birletirmek ve zaman asndan uyumlu klmak, amaca varmay salayacak biimde i ve ilemlerin birbiri ardndan gelebilmesi ve birbirini btnlemesi iin gerekli olan bir ilevdir. Koordinasyonun ilkeleri ve teknii Koordinasyon, sorumlu kiiler arasnda dorudan grmeler yolu ile salanmaldr. Plan yaplp, politikalar kararlatrlrken, daha balangta koordinasyon salanmaldr. Bir sorun ile ilgili btn faktrlerin karlkl olarak birbirlerine olan etkileri gz nne alnarak koordinasyon yaplmaldr. Koordinasyon srekli bir ilem olarak dnlmelidir.

Koordinasyon, ynetimin teki fonksiyonlar ile ok yakndan ilgilidir. Koordinasyon; aratrma, planlama, organizasyon ve i grenlerin yetitirilmesi gibi ynetim fonksiyonlarnn bir araya gelmesi ile oluur. letmenin baarl olmas, almalarn uyumlu olmasna ve fonksiyonlarn eksiksiz yerine getirilmesine baldr.

32

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI NERLER

evrenizde bir iletmeyi tespit ediniz. Bu alanda basl kaynaklar, niversite letmenin organizasyonunu basl ktphanelerinden ve dier kitapevlerindeki kitaplardan bulabilirsiniz. kaynaklardan ve internetten aratrnz. Elde ettiiniz kaynaklarn kaynaka ksmlarndan farkl basl kaynaklara ulaabilirsiniz. Modl sonunda nerdiim basl kaynaklardan yararlanabilirsiniz. nternet size ok ynl bir aratrma olana salayacaktr. htiyacnz olan bilgilere kolay ulamanz salayacak hem de kaynaklara nasl ulaabileceiniz konusunda size yol gsterecektir. nternette arama motorlarn kullanarak istediiniz bilgilere, balklar yazarak ulaabilirsiniz. Seilen aratrnz. iletmenin organizasyonunu Seilen iletmede ilerin organizasyonu nasl yaplm belirleyiniz. Seilen iletmede insan gcnn organizasyonu nasl yaplm belirleyiniz. Yer, ara ve makinelerin organizasyonu nasl yaplm belirleyiniz. Ynetimin yukardaki fonksiyonlarla ilikisini belirleyiniz.

33

KONTROL LSTES KONTROL LSTES

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

KONTROL LSTES DEERLENDRME KRTERLER

Bir iletmenin kurulmasnda, i fikrinin aratrmasnn ve yaplmasnn nemini kavrayabildiniz mi? kurma srecinde kendi oluturduunuz bir i fikrinin aratrmasn yapabildiniz mi? kurma srecinde planlama yapmann nemini kavrayp, i fikrinizi gerekletirmek iin planlama yapabildiniz mi? Kurmak istediiniz iin organizasyonunu yapabildiniz mi? yerinizin koordinasyonunu oluturabildiniz mi? fikrinizle ilgili aratrma, planlama, organizasyon ve koordinasyonunu oluturarak alma program hazrlayabildiniz mi? Deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksiklerinizi ilgili konudan tamamlaynz. Arkadalarnz ile tartnz. retmeninize dannz.

Evet

Hayr

34

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz. 1. Kendi iini kurmak amac ile harekete geen giriimci aadakilerden hangisini yapmaz? A) fikri belirleme B) Aratrma C) Koordinasyon D) Organizasyon 2. letmelerin, amacna ulamak iin ne gibi ilerin yaplmas gerektiini, bunlarn srasn, zamann, sresini, kimler tarafndan ve hangi yollar izlenerek yaplacan gsteren tasar aadakilerden hangisidir? A) Plan B) Aratrma C) rgtleme D) Planlama 3. Tutulacak yol davran biimidir. ifadesi aadakilerden hangisidir? A) Koordinasyon B) Aratrma C) Plan D) Planlama 4. Planlamada belirlenen iletme amalarna ve bunlara ulamak iin seilen iler, kiiler ve i yerleri arasnda yetki ilikilerinin kurulmas faaliyetlerinin tmne ne ad verilir. A) Koordinasyon B) Organizasyon C) Aratrma D) Planlama

5. Aadakilerden hangisi organizasyonun aamalarndan biri deildir? A) lerin organizasyonu B) nsan gcnn organizasyonu C) Finans kaynaklar C) Yer, ara ve ynetimlerin belirlenmesi 6. almay kolaylatrmak ve baary salamak iin iletmenin btn faaliyetlerinin uyum iersinde yrtlmesi fonksiyonudur. ifadesi aadakilerden hangisidir? A) Koordinasyon B) Organizasyon C) Aratrma D) Planlama

7. letmede kullanlacak ham madde, makine, bina, ara gereler vb. elde edilmesi ve ilerin konusuna gre dzenlenmesi ifadesi aadakilerden hangisinin tanmdr? A) nsan gc organizasyonu C) Yer, ara ve ynetimlerin belirlenmesi B) Koordinasyon D) Planlama

8. Aadakilerden hangisi koordinasyonun ilkeleri ve tekniinden biri deildir? A) Koordinasyon, sorumlu kiiler arasnda dorudan grmeler yolu ile salanmaldr. B) Plan yaplp, politikalar kararlatrlrken, daha balangta koordinasyon salanmaldr. C) Bir sorun ile ilgili btn faktrlerin karlkl olarak birbirlerine olan etkileri gz nne alnarak koordinasyon yaplmaldr. D) Koordinasyon srekli bir ilem olarak dnlmemelidir.
35

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarn karlatrnz. Cevaplarnz doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

36

RENME FAALYET4 RENME FAALYET-4

AMA
kurma srecini salkl tamamlayabilmek iin gerekli i plan hazrlamay reneceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Bir i yerini gezerek ve yneticileri ile grerek i plann nasl oluturduklarn reniniz. evrenizde bulunan giriimcilerle grerek yaplmas gereken planlamada nelere dikkat edilmesi gerektiini aratrnz. Yapmak istediiniz bir ile ilgili olarak bir plan hazrlaynz. Aratrma ilemleri iin internet ortamndan ve evrenizdeki iletme yneticileri ile grmeniz gereklidir.

4. PLANI HAZIRLAMAK
plan, giriimciler tarafndan hazrlanan ve yatrmclara, kredi kurulularna veya devletin ilgili birimlerine kurulmas tasarlanan iin ayrntlarn gsteren bir plandr. plan, kurulacak i iin yaplan tm aratrmalar kapsar. plannn hazrlanmas, yeni bir iin getirdii risklerin azaltlmasnda nemli bir rol oynar. Ayrca, i planlar giriimcilere i kurma srecinde yol gsteren bir rehberdir. Giriimcilerin sermayeleri ve iletmelerini korumalarna yardm eder. kurulduktan sonra iin yrtlmesinde de ynetime rehber olur. , bir fayda yaratmak iin giriilen beeri faaliyetler dizisi olarak tanmlanr. letmelerde i ad verilen ve bir amac olan, birbirleri ile ilikili faaliyet gruplar bulunur. plannn amac plan inceleyen kiilere giriimci ve i fikri ile ilgili genel bir bilgi vermektir. fikrinin ilk aamada ksaca tantlmas amacyla giriimci kurmak istedii ii, iletmenin adn, genel olarak sunulacak rn ve hizmetleri, iletmenin kapasitesini, ilk etapta ulamak istedii mteri kitlelerini, iin kuruluu iin finansman gereksinimini, i gc ve i yeri bilgilerini bu blmde zetler. yi tasarlanm bir i plan: kurmada rehber olur. Sermayeyi kullanmada yardmc olur. i yrtmek iin ynetime rehber olur.
37

4.1. Plan eitleri

Planlar aadaki ekilde snflandrlabilir:

4.1.1. Sreye Gre Snflandrma

Planlarda sre nemlidir. 1 yla kadar olan planlar ksa vadeli planlar, 1 ile 5 yl aras olanlar orta vadeli planlar. 5 yldan daha uzun sreli olanlar uzun vadeli planlar olarak isimlendirilir. Planlama, denetleme amacyla da yaplr. Bu dzeyde planlama %50, %60 ilevsel konularla ilgili olarak gnlk yaplr.

4.1.2. leve Gre Snflandrma

Tm planlar, bir iin pazarlama, retim, finans datm gibi ilevsel alanlarna gre yaplabilir. Bir retim plannda; retim programlamas, sipari, teslimat ve ham maddelerin denenmesi, belirli almalar iin personel bulunmas ile imal edilip sata sunulacak rnn en son durumu bulunur.

4.1.3. Faaliyet Alanna Gre Snflandrma

Planda kimin ya da hangi blmlerin yer alaca belirtilir. Plan; sadece bir grup retim iisini, tm blm, birka blm ya da tm rgt kapsayabilir. Byk rgtlerde planlar yrtmek iin, ilem ve yntemlerin olmas gerekir. letme politikas, yneticinin ynn belirlemesi ve hedefe ulamasnda karar vermesini salar. Ona birtakm yetkiler verir ve sorumluluk ykler.

4.2. Plannn Hazrlanmasnda Dikkat Edilecek Kurallar

plan, giriimcinin ii ile ilgili dncelerin, hedeflerin, planlarn yer ald bir dosyadr. Bu dosya giriimcinin iini kurma ve iletmesini gelitirme dnemlerinde yol gsterici rehberdir. plan: Giriimcinin zelliklerini ve hedeflerini, Kurulacak iin temel niteliklerini, yasal yapsn, ortaklarn, Hedefledii piyasann zelliklerini, Mteri kitlesine ulamak iin uygulayaca sat ve pazarlama almalarn, rn ya da hizmetlerini retmek iin uygulayaca sreleri, Kuraca iletmenin teknik sistemlerini, letmeyi yrtmek iin gerekli idar sreleri ve rgtlenmeyi, letmenin tahmini ve retim ve sat planlarn, letmenin finansal hareketlerini, letmenin finansal karlln gsteren bir dosyadr.
38

 plan yatrmc veya faizle finans salayan kii kurum veya kurululara i tasars hakknda bilgi veren dokmandr. almaya balamadan nce yapacanz i plan yaptnz tm aratrmalar kapsamaldr. Beklenmeyen sorunlar veya bunlarn etkileri i plan yoluyla nlenebilir veya tehlikeleri azaltlabilir. Bir i plan yaplrken ana balklar belirlenip bunlar iin ayr dosyalar oluturulmaldr. Bilgiler toplanp incelendike pazar aratrmas, maliyet, mali tasarlar gibi uygun balklar altnda dosyalar dzenlenebilir. plan yazlrken temel noktalar ile ele alnan aratrmadan abuk ve doru sonular karmak zerinde durulmaldr. ok fazla szck ile dolu raporlar etkileyici gzkebilir. Ancak ekilden ok plann ierii nemlidir. Plan, hedefe ynelik ve isabetli olmaldr. retim faktrlerinden mmkn olan en yksek dzeyde yararlanabilmek iin aralarndaki ilikilerin bilinmesi, dzenlenmesi ve llmesi gerekir. lerin zellikleri retilecek rn veya hizmetin durumunu ortaya koyar. in tanmlamas yaplacak i hakknda bilgi verir.

4.2.1. Plannn Yaps

Bir i plannda yer alan bilgiler ayrntldr. Bu plan bilginin bir dokmana tmyle aktarmdr. Bir i plan u blmlerden oluur: in tanmlanmas hakknda bilgi verir. in zelliini satlacak rn veya sunulacak hizmeti aklar. Bunlarla beraber, rn veya hizmeti salamasyla balantl olarak iletmenin ne gibi rekabet stnlklerine sahip olduuna dair bir taslak oluturur. Bu noktay bir rnekle aklayacak olursak: orap retmek bir i fikridir. Yaplan aratrma sonucunda giriimci talyan markal 4 bilgisayarl rme makinesi ve 1 adet burun dikme makinesi ile gnde 90 dzine dz pamuklu orap retmek zere, 240 m2 i yerinde 1 usta ii, 4 dz ii ile ve stanbul ihracat piyasasna fason mal retmek zere i kurma tanmna ular. Bu aklama i modelinin ksa bir tarifidir. Yukardaki ifade rnek olarak ksa tutulmutur. fikri aratrmalarnn sonucunda, piyasa ve talep zellikleri, retimin teknik zellikleri, iletme iin gerekli girdiler, yatrm ve iletme sermayesi, personel ve rgtleme yaps konular ayrntl olarak ele alnmaldr. Pazarlama plan Pazarlama plan, rnn (mal ve hizmet) nasl pazarlanaca hakknda bilgi verir. Hedeflenen bu pazardaki eilimler belirlenir ve mterilerin kimler olduu tanmlanr. Pazarn toplam hacmi hesaplanr ve iin pazardan ne kadar pay elde etmeyi umduu, tketicilerin beenileri, satn alma alkanlklar zerinde tahminler yaplr. Rakipler
39

incelenir, gleri ve zayflklar tartlr. letmenin mevcut pazar paylar, mterileri elde etmek ve onlar tutmay baarabilmek iin yaplacak almalar belirlenir. rn, fiyat, yer ve sat artrmaya ynelik pazarlama politikas, ayrntl bir ekilde ortaya konur. Organizasyon plan Bu blmde iin yaps tartlr. dar personelin zellikleri ve deneyimleri ile ilgilenir. Personel gereksinimi ve iin zellikleri ve piyasadaki cret dzeylerine bal olarak ortaya konur. Ariv ve belgelerin nasl korunaca ve bunlarn sorumlular seilir. lgili yerlerden alnacak izin ve yaplacak ilemler ayrntl olarak belirlenir. Ayn zamanda kontrol yaplr. Finansman e yaplan yatrmlardan nelerin amalandn, ne tr mallarn satn alnacan ve bu ile ilgili tahmini ticareti ve harcamalar mali dzenlemeleri aklar. Bu plan en nemli blmdr. nk yatrmclar kredi veren kii ve kurumlar bu blme zel bir nem verirler. Karar, bu blmdeki bilginin geerliliine dayandrrlar. Mali planda yer almas gereken bilgiler unlardr: Gerekli aralarn sralanmas ve her birinin maliyeti En az iki yllk iin nakit (para) ak tasarlar Ayn yln tasarlanan kr ve zarar hesaplar ve bilnosu Tasarlanan talep ve planlanan fiyat politikas zerine kr ve zarar belirtmeyen analiz. Giriimcinin, tasarlarn uygun ve ulalabilir olduu konusunda tatmin olmas gerekir. Bu nedenle mali dzenlemeler, i plannn en zor olan blmdr. Tasarlanan pazar aratrmas srasnda elde edilen bilgilere dayandrlr. Plan, en az iki yl iin beklenen sat miktarna gre gelitirilecektir. Daha sonra bu tasarlar, deer bime ilemi tamamlanp rekabet fiyatlar olumaya balaynca sat geliri haline dntrlmelidir.

40

4.3. Plannn Hazrlanmas in Gerekli Verilerin Toplanmas

Resim 4.3: iek pazarlama ortam

plannda balca u bilgiler yer alr:

4.3.1. Yerine Ait Bilgiler

in ad, sahibi ya da sahiplerinin ad adresi ve telefon numaras Binann; byklnn, yerinin, plannn, trafik durumunun ve gerekli ticaret aralarnn tanmlanmas plannn tarihi

4.3.2. e Ait Bilgiler

in ve pazarlanacak rnn (mal ve hizmet) tanmlanmas in potansiyelinin ve neden byyp baarl olacana inancn tartlmas

4.3.3. Pazarlama Stratejisi

Mterilerin kimler olduunun ve onlarn srekli mteriler durumuna getirilmesinin nasl planlandnn aklanmas. Rakiplerin kimler olduunun, o andaki ticar durumlarnn ve onlarla nasl rekabet edilebileceinin tanmlanmas (rekabet stnlkleri). Mal ya da hizmetin mteriler tarafndan kabul grmesi iin ne tasarland, nasl satlacann tanmlanmas ve tekrar sat ile kaynaklar iin ham madde, mal alm taktiklerinin belirlenmesi.

41

4.3.4. alma ve Organizasyon

Byle bir projeyi idare etmeye uygun kii olunduunu gsteren deneyim ve zelliklerin tanmlanmas. Ynetim kurulunun zellikleri, deneyimlerinin tanmlanmas (Maa dzeyleri de belirtilmelidir.). Personele ne kadar cret deneceinin, yetitirme programnda neler yaplmas gerektiinin ve nasl denetleneceklerinin anlatlmas. in yasal yapsnn belirlenmesi. Gereken finans miktar ve finans kaynaklarnn belirlenmesi. Kayt ve muhasebe sisteminin ve bundan kimin sorumlu olduunun belirlenmesi. Ticaret yapmak ve i ynetmek iin ilgili makamlardan alnmas gereken belge ve izinlerin aklanmas.

4.3.5. Mali Dzenlemeler

Gerekli aralarn ve bunlarn liste fiyatlarnn tanmlanmas. lk bir yllk ilemler iin nakit (para) aknn gsterilmesi (Gerekirse enflasyon iin ayarlama yapmak unutulmamaldr). Ayn dnem iin tasarlanan kr ve zarar hesaplarnn ve bilanonun gsterilmesi. Maliyeti karlamak iin gerekli sat dzeyini gsteren kr ve zarar analizinin salanmas. Plann en son biimi, bu kiisel tercih olup, allm uygulamalara bamldr. En sonunda, ana noktalar kapsayan ksa bir zetleme yaplabilir. in uygun olup olmadna karar verilmesini salayan, pazarlama plan yapmak hedeflere ulamay kolaylatrr.

4.4. Uygulanabilir Plan Hazrlama

Aadaki rnek, Ankara da i yapmay planlayan Oktay KTKN i plandr. Nakit para ak ve hesap tasarlar iteki ilk yl iin hesaplanmtr. rnekte yl sonuna kadar fazla kr elde edilemeyecei gsterilmitir. Bu durum, ticaretin yeterli kr yapabilecek bir dzeye gelmesinin biraz zaman alacan gsterir ki, bu da son derece normaldir. plan yapmak, hedeflere ulamay kolaylatrr.

4.4.1. in Tanm
Ad Soyad Adresi Telefonu Doum Tarihi renim Durumu Deneyimi : Oktay KTK : Posta caddesi 48\ 3 Ulus / ANKARA : 0 312 : 1978 : Ticaret Meslek lisesi Mezunu : Muhasebe brosunda 7 yl
42

Oktay KTK, ticaret meslek lisesinin muhasebe blmn bitirdi. rencilii srasnda beceri eitimini yapt. 7 yldan beri muhasebe brosunda alt. Stajn tamamlayarak alannda belirli bir seviyeye geldi. Serbest muhasebeci ve mali mavirler odas tarafndan yaplan snavda baarl oldu. Bilgisayarl muhasebe konusunda kendini yetitirdii gibi bu meslei yapabilecek seviyeye geldiini kantlamak iin bu i fikrini kendi geleceini ynlendirmek amac ile kullanmay dnd.
3568 sayl serbest muhasebeci mali mavirlik ve yeminli mali mavirlik kanunu ile dzenlenmi muhasebe meslek dalnda kendi iini yapmak istedi. Yasal iini Ankara Ulusta kurmay planlad. Bro yeri olarak oda, bir salondan oluan bir daireyi kiralad. yerinde muhasebecilikle birlikte bir sigorta irketinin acenteliini de yapmay dnd. Broda; muhasebe ilerinde iki, sigorta pazarlamasnda , yardmc hizmetlerde bir, sekreterlik ilerinde bir personel altrmay uygun grd. Ayrca ticaret meslek lisesinden iki stajyer renci altrmay da planlad. Zaman iinde mkellef (mteri) saysn artrmay ve gelitirmeyi ama edindi.

4.4.2. Pazarlama Plan

Ankara serbest muhasebeci ve mali mavirler odasna kaytl muhasebeci saysn ve mkellef saysn aratrd ve vard sonulara gre bu ii abuk kurmansn ok zor olacan gstermekteydi. Bunun temel nedeni mkelleflerin, tannm sicili olan muhasebecileri tercih etmeleriydi. Tasars ilk yl iin 25 mkellef ile snrldr. Bunlarn 22 si ikinci snf, 3 birinci snf mkellef olacaktr. Yeni bro amak iin sadece meslek bilgi yeterli deildir. Kiinin giriimciliinin yannda, bilgi, beceri ve deneyimin yan sra mteriler tarafndan tercih edilmesi gerekecektir. Bunu salamak iin daha nceki i deneyimi srasnda tand piyasadaki firmalardan, arkada ve akrabalarn haberdar edip mteri bulmay planlad. Tand firmalarla balant kurdu. Yapt aratrmalara gre mterilerin % 90 ikinci snf, geriye kalan da birinci snf tacirlerden olumaktadr. Mali projesini, ilk yl iin belirledii 25 mkellefe gre ayarlad. Son yllarda ekonomik ve sosyal yaamda nem kazanan ve iyi gelir getireceine inand sigorta acentelii iinde de ilk yl iin 320 sigorta poliesi pazarlayabileceini tahmin ediyordu.

4.4.3. Organizasyon Plan

Bronun alan 110 m2 olup perdeleri, su ve elektrik tesisat denmitir. Broyu kullanma hazr duruma getirmek iin gereken tek ey uygun mobilyadr.
43

Mali tasarlarna gre i iin gerekli olan sermaye 20.000 YTLdir. Bu para; bro mobilyas, tehizat ve yeterli alma sermayesi salamak iin gereklidir. Gerekli paray z kaynaklarndan karlamay dnmektedir, gerekirse kredi de ekebilecektir. almalarn yle planlad: Sabah broya gidecek ncelikli gnlk ilerini yapacakt. Bo olduu zamanlarda meslek yaynlar, mevzuatlardaki yenilik ve deiiklikleri takip edecekti. leden sonralar ise sosyal sigortalar kurumu, vergi dairesi, dier resm ve zel kurululardaki ilerini takip edip mkellef grmelerini yrtecekti. Balangta tm kaynaklarn mteri saysn artrmak iin kullanlmas gerektiini ve fazla kar elde edemeyeceinin farkndayd.Yeni iini kurarken ilave bir kaynak salamak iin danmanlk ve ara ileri de yrtecekti. Aralar 1. Masa 2. Koltuk 3. Misafir koltuu 4. Masa (kk) 5. Dolap (tahta) 6. Dolap (Metal) 7. Masa gereleri 8. Telefon ve Faks 9. Bilgisayar 10. Yazc (Printer) 11. Mevzuat kitaplar Toplam BRO MALZEME LSTES Miktar 5 5 10 1 4 2 5 3 2 Maliyet 3.500 1.000 1.500 250 1.000 500 250 750 5.500 250 500 15.000

20.000 YTL aadaki gibi kullanlacaktr. Mobilya ve demirba alm alma sermayesi Toplam MAL PLAN 15.000 5.000 20.000

NAKT (PARA) AKI TABLOSU GRDLER Hizmet Satlar 45.000 Sermaye 20.000 TOPLAM GRDLER 65.000 DEMELER Muhtelif demeler 20.000 ilik giderleri 6.000 Kira 1.500 Aydnlatma ve stma giderleri 1.000 Seyahat giderleri
44

Demirba almlar Dier demeler

TOPLAM DEMELER FARK *Tabloda girdiler ve demelerin yllk toplamlar verilmitir.

2.000 13.000 1.500 45.000 20.000

GELR GDER TABLOSU (tahmini) (Kar ve zararn hesab) GDERLER GELRLER Satlar 45.000 ilik giderler, 20.000 Kira, 6.000 Aydnlatma ve stma, 1.500 Seyahat, 1.000 Telefon, Posta, Krtasiye, 2.000 Dier, 1.500 TOPLAM GDERLER: 32.000 45.000 Amortisman 2.600 Toplam 34.600 Kar: 9.400 45.000 BLNO (Tahmini) Aktif DNEM VARLIKLARI Kasa DURAN VARLIKLAR Demirbalar (Amortismanlar) Toplam PASF ZKAYNAKLAR Sermaye Kar TOPLAM 15.000 (2.600) 29.400 29.400 20.000 9.400 29.400 20.000 20.000 9.400

45

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI NERLER

evrenizde bir iletmeyi tespit ediniz. Bu alanda basl kaynaklar niversite letmenin ie ve i yerine ait bilgilerini ktphanelerinden ve dier basl kaynaklardan ve internetten kitapevlerindeki kitaplardan bulabilirsiniz. Elde ettiiniz kaynaklarn kaynaka aratrnz. ksmlarndan farkl basl kaynaklara ulaabilirsiniz. Modl sonunda nerdiimiz basl kaynaklardan yararlanabilirsiniz. nternet size ok ynl bir aratrma olana salayacaktr. htiyacnz olan bilgilere kolay ulamanz salayacak hem de kaynaklara nasl ulaabileceiniz konusunda size yol gsterecektir. nternette arama motorlarn kullanarak istediiniz bilgilere balklar yazarak ulaabilirsiniz. Setiiniz iletmenin ie ve i yerine ait in adn, sahibini ya da sahiplerinin bilgileri aratrnz. adn belirleyiniz. adresi ve telefon numarasn belirleyiniz. Binann; byklnn, yerinin, plannn, trafik durumunun ve gerekli ticaret aralarnn tanmlamasn yapnz. plannn tarihi, bulunulan yerde ayn trdeki iletme says vb. belirleyiniz.

46

KONTROL LSTES KONTROL LSTES

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

KONTROL LSTES DEERLENDRME KRTERLER

1 2 3 4 5 6 kurma srecinde i plan hazrlamann size salayaca yararlar kavrayabildiniz mi? Kurmak istediiniz bir iletmenin i yerine ait bilgilerini oluturabildiniz mi? Kurmak istediiniz bir iletmenin ie ait bilgilerini oluturabildiniz mi? letmenizin pazarlama stratejilerini oluturabildiniz mi? letmenizin alma ve organizasyonunu oluturabildiniz mi? fikrinize ait aratrma, planlama, organizasyon ve koordinasyonu oluturup arkadalarnzla giriimi gerekletirme ve baarl olma kriterlerini tartabildiniz mi?

Evet Hayr

Deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksiklerinizi ilgili konudan tamamlaynz. Aratrmalarnz arkadalarnzla tartnz. retmeninize dannz.

47

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz. 1. Bir fayda yaratmak iin giriilen faaliyetler dizisi olarak tanmlanr ifadesi neyin tanmdr? A) Plan B) C) Dokman D) Kredi 2. Yatrmc veya faizle finans salayan kii kurum veya kurululara i tasars hakknda bilgi veren dokmana ne ad verilir? A) plan B) Dokman C) D) Kredi 3. plan aadaki konulardan hangisini iermez? A) Giriimcinin zelliklerini ve hedeflerini B) Piyasa zelliklerini C) letmenin yasal yapsn D) kurmada rehber olmay 4. Planlama, denetleme amac ile ksa, orta ve uzun vadeli olarak yaplr ifadesi hangi snflandrma eididir? A) Sreye gre snflandrma B)leve gre snflandrma C) Planna gre snflandrma D) Faaliyet alanna gre snflandrma 5. Aada bir i plan hazrlanrken dikkat edilecek kuralar verilmitir. Bunlardan hangisi yanl verilmitir? A) Bir i plan yaplrken ana balklar belirlenip bunlar iin ayr dosyalar oluturulmaldr. B) Bilgiler toplanp incelendike pazar aratrmas, maliyet, mali tasarlar gibi uygun balklar altnda dosyalar dzenlenebilir. C) plan yazlrken temel noktalar ile ele alnan aratrmadan abuk ve doru sonular karmak zerinde durulmaldr. D) ok fazla szck ile dolu raporlar etkileyici gzkecektir. Bu plann ieriinden daha nemlidir. 6. Bir i plannda iin tanm, pazarlama, organizasyon plan, finansman neyi iermektedir? A) plan eitleridir. B) plan blmleridir. C) plan snflardr. D) plan trleridir. 7. Bir i plannda u bilgilerden hangisi yer almaz? A) yerine ait bilgiler B) Pazarlama stratejisi C) iye ait bilgiler D) Mali dzenlemeler 8. Binann; byklnn, yerinin, plannn, konumunun ve gerekli ticaret aralarnn tanmlanmas ifadesi hangi blme ait bilgilerdir. A) yerine ait bilgiler B) Pazarlama stratejilerine C) e ait bilgiler D) Mali dzenlemelere
48

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarn karlatrnz. Cevaplarnz doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

49

RENME FAALYET5 RENME FAALYET-5

AMA
in fiilen kurulabilmesi iin gerekli aamalar sralayarak bu aamalar uygulamay reneceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Bir iin sahibi ile grerek i yerlerini nasl kurduklarn reniniz. yerlerine elemanlarn nasl aldklarn aratrnz. Yapmak istediiniz bir ile ilgili olarak bir aratrma yapnz. Aratrma ilemleri iin internet ortamn kullanmanz, evrenizdeki i yerlerini gezmeniz ve giriimcilerle grmeniz gerekmektedir.

5. KURMAK
Giriimci i kurma srecine balarken, yetenek, bilgi, beceri, maddi varlklar, evre ilikileri, unvan, hayattan beklentileri, cesaret, liderlik, yneticilik, zaman gibi zelliklerini ortaya koyar. Bunun yannda giriimcinin ihtiya duyduu temel unsurlar; i fikri, giriimcilikle ilgili nitelikler, ynetsel bilgi ve beceriler ve kaynaklardr. in fiilen kurulmas: yerini kiralama, Yasal kurulu ilemleri, Makine ekipman ve malzeme satn alnmas, Personel temini, Kredi ilemleri, Deneme retim vb. iletmenin faaliyete geirilmesi. Aada KOSGEB in giriimcinin, baarl bir i kurma srecinde uygulad detayl aktivite program ema olarak verilmitir. in fiilen kurulmas ilemleri de sra ile aklanacaktr.

50

MOTVASYONU KURMA MOTVASYONU

Gl bir giriimcilik ve kendi iini kurma motivasyonu.

FKR

Baar potansiyeli yksek bir i fikri.

ALIMA PROGRAMI

kurma srecinde aktiviteleri ieren genel bir alma program.

N DEERLENDRME

fikrinin temel llere gre n deerlendirmesi.

YAPILABLRLK ARATIRMASI

fikrinin yaplabilirliinin aratrld ve raporland bir alma

PLANI

Yaplabilirlik raporunda alnan kararlarn uygulama plann ieren bir dokman.

KURMAK

plan erevesinde iletmenin kurulu almalarnn yrtlmesi.

GELTRME

letmenin ayakta kalmas, kapasite kullanm orannn artrlmas ve kapasitenin gelitirilmesi sreleri.

ekil 5.1: KOSGEB, i kurma sreci temel admlar

51

5.1. Yeri Kiralamak

Resim 5.1: eitli i yerleri

Giriimciler aratrma dneminde i yerini iki farkl boyutta ele alrlar. Birincisi i yerinin yeri ya da konumudur. Bu kapsamda giriimci i yerinin lkenin neresinde, hangi blgede, ilde ya da ilede kurulmas gerektiini inceler. yeri incelemesinde dier boyut ise i yerinin sahip olaca zelliklerdir. Giriimci bu aamada i yerinde bulunmas gereken teknik ayrntlar inceler. Enerji kaynaklarn, ak ve kapal alan olanaklarn, i yeri binasn aydnlatma stma havalandrma gibi i fikrinin arad eitli detaylar salayabilme zelliklerini aratrr. Giriimci i yerinin konumu belirlerken i fikrini ve kurmak istedii iletmeyi aadaki faktrler nda incelemelidir: Mteri kitlelerinin bulunduu yerler Rakip firmalarn yerleimleri rn ya da hizmetlerin mterilere ulatrma ekli Ham madde temin edilecek kaynaklarn yerleri Ham madde ve dier malzemelerin iletmeye ulatrma ekli gc gereksinimi ve i gc cretleri Arazi gereksinimi ve arazi bedelleri Enerji gereksinimi Tevikler ya da blgesel mevzuat uygulamalar
52

klim artlar evresel etkiler Giriimci iletmesinin bu faktrler altndaki zelliklerini belirledikten sonra i yeri seiminde iletme krlln etkileyen faktrleri belirler. rnein, iklim artlar seraclkta, kk ticaret tipi iler iin mterilerin bulunduu yerler yerleim yerini belirler. retim iletmelerinde ham madde temin yerleri, enerji gereksinimi, tevikler yerleim yerinin belirlenmesinde nekli faktrler olarak ne kmaktadr. letmelerin kurulu yerlerinin seiminde ynlendirici olan genel ilkeler: Ham maddeyi en ekonomik ekilde iletmeye ulatrmak, rn ya da hizmetlerin en ekonomik ekilde mteriye ulatrmak, letmenin ihtiya duyduu i gc ve dier iletme girdilerini en ekonomik ekilde temin etmektir. letmelerde yer seimi iletmenin en temel kararlarndandr. Giriimci yukardaki ilkeler erevesinde iletmenin kurulu ve iletme dnemlerinde verimliliine katk salayacak en uygun kurulu yerini semek iin aba gstermelidir. Giriimci i yerini kendi finansal kaynaklar ve sermaye durumuna gre satn alabilir veya kiralayabilir.

5.2. letmenin Yasal Kurulu lemleri ( Yeri Kurulurken Resmi Kurulularla Olan likiler)
5.2.1. Mkelleflerin Maliyeye Kar Sorumluluklar
Maliyeye kar sorumluluklar VUKa (vergi usul kanunu) gre mkelleflerin vergi dairesine sorumluluklar aada saylmtr: Bildirimlerde bulunma Gerekli bildirge ve beyannameleri verme Defter tutma deme kaydedici cihaz kullanma Vergi levhas asma Geici vergi deme Stopaj yapma Devaml bilgi verme Beyanname tasdiki Muhafaza, ibraz

53

Biz giriimci iin i yeri kurma esnasnda ncelikli olmasndan dolay iki madde zerinde duracaz. Gerekli bildirge ve beyannameleri verme Bildirimler vergi dairelerine ngrlen zamanda ve yazl olarak yaplmaldr. Mkelleflerin vergi dairesine bildirmekle ykml olduu hususlar VUK da u ekilde belirtilmitir. e balama Adres ve i yeri saysndaki deiiklikler i brakma e balamay bildirme Mkellefin vergi dairesinden ie balama/brakma bildirim formu alarak zerindeki bilgileri doldurdular ve ie balamadan nce vergi dairesine ie balama bildiriminde bulunurlar. Vergi dairesince ie balama bavurusunda istenen belgeler unlardr; Gerek Usulde Mkellefiyette stenen Belgeler e balama/brakma bildirimi Nfus czdan sureti kametgah belgesi mza beyannamesi Kira szlemesi ve tapu fotokopisi Anonim ve Limitet irketlerinden stenen Belgeler e balama/brakma bildirimi Ticaret sicili gazetesi veya irket ana szlemesi Ticaret sicili tasdiknamesi veya bavuru belgesi Temsil veya imzaya yetkili olanlarn sirkleri mzaya yetkili olanlarn ikametgah belgesi ve nfus czdan suretleri Kira szlemesinin veya tapunun fotokopisi Varsa ortakln vergi numaralar Kolektif irketlerden stenen Belgeler e balama/brakma bildirimi irket iin ie balama bildirimi Her ortak iin ayr ikametgah belgesi ve nfus czdan sureti Ticaret sicili gazetesi veya irket ana szlemesi iin ticaret sicili tasdiknamesi mza sirkleri Kira szlemesi veya tapu fotokopisi
54

Varsa ortaklarn vergi numaras Basit Usulde Mkellefiyette stenen Belgeler e balama/brakma bildirimi kametgah adresi Nfus czdan sureti Muhtardan tasdikli gtr usulde vergi karnesi Kira szlemesi fotokopisi Bina rayi bedelini gsterir. Belediyeden tasdikli yaz veya beyanname fotokopisi Adres, i ve i yeri saysndaki deiiklikleri bildirme Mkellefler; adres ve iletmesindeki deiiklikleri, deiikliin meydana geldii tarihten itibaren bir ay iinde bal bulunduklar vergi dairesine yazl olarak bildirmek zorundadrlar. i brakmay bildirme i brakma, vergiye tabi olmay gerektiren ilemlerin geici olarak deil de tamamen durdurulmas olarak tanmlanr. Mkelleflerden ii brakanlar, brakmann meydana geldii tarihten itibaren 1 ay iinde durumu vergi dairesine yazl olarak bildirmek zorundadrlar. Defter tutma Defterler bilgi salamann yannda vergi uygulamalarnda ve vergi dairesi tarafndan denetimine de yardmc olurlar. Defter tutmann amalar unlardr: Ticar iletmenin ekonomik ve mal durumu belirlemek Bor ve alacak ilikilerini izlemek Her i yl iinde elde edilen sonular tespit etmek.

VUKa gre defter tutmak zorunda olan tacirler iki snfta incelenir: 1. snf tacirler: (bilno esasna gre) Yevmiye defteri, Defter-i kebir, Envanter ve bilno defteri tutmak zorundadrlar. 2. snf tacirler: (iletme esasna gre) letme hesab defteri tutmak zorundadrlar.

55

5.2.2. BA-KURa Kar Sorumluluklar

BA-KUR kendi adna bamsz alanlarn sosyal gvenlik kuruluudur. Tacirler BA-KURa kayt olmak zorundadr. BA-KURa kayt olmak iin: Kendi nam ve hesabna bamsz almak Bir meslek gurubuna girmek veya belli irketlerin ortaklarndan olmak Baka bir gvenlik kurumu dnda olmak gerekir. Tacirler ie baladklar tarihten itibaren ay iinde BA-KUR giri bildirgesini doldurarak vergi dairesine ve meslek kurulularna onaylattktan sonra BA-KURa verir ve giri ilemi yaplm olur. Giri bildirgesini vergi dairesine, meslek kurulularna onaylattnz tarih BA-KURa bavurma tarihi saylr. BA-KURa ay iinde bavurmayanlar bu srenin bitiminden itibaren kendiliinden kaydedilir.

5.2.3. Belediyeye Kar Sorumluluklar

Belediye gelirleri kanununa gre belediye snrlar iinde faaliyet gsteren tacirlerin belediyeye kar sorumluluklar: yeri ama, alma ruhsat alma ve eitli harlar deme lan ve reklam vergisi deme evre temizlik vergisi deme yeri ama ve alma ruhsat almak iin dzenlenen bavurma formuna u belgeler eklenir: Vergi levhas Kira szlemesi-tapu sureti evre temizlik vergisinin dendiine ilikin makbuz Sicil tasdiknamesi veya ticaret odas sicil kayd lan ve reklam vergi kayd yazs Ticaret sicili gazetesi mza sirkleri

5.2.4. Ticaret Siciline Kar Sorumluluklar

Ticaret sicili, ticar iletme ile ilgili ilikilerin, tacirin ve nc kiilerin karlar ynnden aklanmasna hizmet eden, resm bir kurulutur.

56

Her tacir, ticar iletmesini ve iletme ile ilgili hususlar ticaret siciline kaydettirmek zorundadr. Tescil edilen bilgiler Trkiye Ticaret Sicili gazetesi ile ilan edilmek zorundadr. Tacir ticar iletmeyi amadan nce ticaret siciline bavurmak zorundadr. Bu dilekenin ekinde gerekli belgeler unlardr. Gerek kiilerin tescili iin gerekli belgeler: Dileke Noterden ticar unvan tasdiknamesi ( Bu tasdiknamede gerek kiinin ev ve i adresi, ie balama tarihi, uyruu, imzas bulunur) Resimli nfus hviyeti czdan sureti( noter onayl) Vergi levhas fotokopisi Tutulan defterlerin noter tasdikli sayfa fotokopisi Taahhtname Tzel kiilerin tescili iin gerekli belgeler: Dileke Sanayi ve Ticaret Bakanl onayndan gemi ana szleme Noter onayl imza beyannamesi Taahhtname Ortaklarn resimli nfus czdan suretleri

5.2.5. Meslek Kurulularna Kar Sorumluluklar

hayatna yn vermek, mesleklerini icra ederken kendi menfaatini gzetmek ve meslek ahlaka uygun faaliyetlerde bulunmak zere ticaret ve sanatla uraanlar kendi aralarnda dayanma halinde olmaldr. Her tacir bulunduu yerin ticaret veya sanayi odasna kaydolmak zorundadr. Ticaret sicili memurluuna tescil ilemlerini yaptran gerek ve tzel kiilerin mracaat zerine oda kayt beyannamesi verilir. Bu beyannameler ilgili tarafndan doldurularak ve gerekli belgeler ilave edilerek teslim edilir. Oda, yenin durumunu aratrarak bir tespit raporu dzenler tamamlanan dosya oda ynetim kuruluna sunulur. Ynetim kurulu bu dosyay inceleyerek odaya kaydna karar verir. Ticaret ve sanat erbabnn yan sra serbest meslek sahipleri de yasal dzenlemeler erevesinde oluturduklar meslek kurululara kaydolmak zorundadrlar.

57

5.2.6. Muhasebede Kullanlan Belgeler 5.2.6.1. VUKda Yer Alan Belgeler

Fatura Sevk irsaliyesi rsaliyeli fatura Perakende sat Belgeleri Gider pusulas Mstahsil makbuzu Serbest meslek makbuzu

5.2.6.2. Trk Ticaret Kanunda Yer Alan Belgeler

Bono Polie ek Hisse senedi Tahvil Gnlk hayatta ok kullanlan ve ilevsel olan belge hakknda aada bilgi verilmitir. Fatura Satlan mal veya yaplan i karlnda mterinin borland mebla gstermek zere, mal satan kii tarafndan dzenlenip mteriye verilen ticar bir belgedir. 1.ve 2. snf tacirler kazanc basit usulde belirlenenler ve defter tutmak zorunda olan iftiler yaptklar satlar karlnda fatura dzenlemek zorundadrlar. Faturann azami dzenleme sresi, maln teslimi veya hizmetin yerine getirildii tarihten itibaren on (10) gndr. Faturaya itiraz etme sresi ise faturann alnd tarihten itibaren sekiz (8) gndr. Herhangi bir maln kesin sat ya da iin yaptrlmasndan nce maln fiyat ve zelliini gstermek zere satc veya imalat tarafndan mal almak, ii yaptrmak isteyene verilen faturaya proforma fatura denir. Bu faturalarn hukuki bir yaptrm olmayp, bilgilendirme amal olarak dzenlenirler. Bono Ticar kaytta en ok kullanlan belgelerden biridir. Bono ya da emre muharrer senet, borlusu tarafndan imzalanarak alacaklya verilen, belli bir parann belli bir sre sonunda deneceini gsteren bir ticar belgedir. Senet borlusu senet alacaklsna borcunu vadesinde
58

kaytsz artsz deyeceini vaat eder. Bono zel ekil artlarna tabidir. Bonodaki ekil artlar TTKnn 688. maddesinde belirtilmitir. Bono bedellerinin tahsili genellikle bir banka ubesi araclyla yaplr. Bono vadesinden nce herhangi bir banka ubesine tahsil iin verilir. Banka borluya bonoyu demesi iin bir ihbarname gndererek bildirimde bulunur. Borlu tarafndan bono bedeli denince banka, bononun zerine Bedeli denmitir yazp imzalayarak deyene verir. Borlu yasal deme sresi iinde bono bedelini demezse banka bonoyu notere gndererek borluya protesto ektirir. Alacakl senedi kendi tahsil ediyorsa senedin vadesinde denmemesi durumunda vadenin bitiminden itibaren iki i gn iinde noter kanalyla borluya protesto ekmek zorundadr. ekmedii takdirde senet zerindeki yasal haklarn kaybeder. ek Ticar hayatta en ok kullanlan belgelerden biri de ektir. ek bir bankaya hitaben yazlm ve TTK da belirtilen hkmlere gre dzenlenmi, deme emri niteliinde bir kymetli evraktr. eki dzenleyen kii (keideci), eki deyecek banka ubesi, muhatap, eki elinde bulunduran kiiye alacakl (hamil) denir. Banka ilgili kiiyle anlama yaparak ek karnesi verir. ekin dzenlenebilmesi iin bankada keidecinin emrine olan hesapta, ekin karlnn bulunmas gerekir. Karlksz ek dzenlemek fiili su niteliindedir. ekte vade yoktur. ek ibraz edildii anda denir. ek damga vergisine tabi deildir.

5.3. Yerinin Donanmn Kurma

Giriimcilerini iletmelerin kurulu yerlerini belirlemelerinden sonra zerinde younlamalar gereken nokta iyerlerinin kurulmas ve kullanma sokulmas iin hazrlamas gereken teknik ve idar donanmdr. Bu kapsamda ncelik rn ve hizmet retimi iin gerekli olan i yeri zelliklerinin belirlenmesi gerekir. Bu zelliklere uygun olarak i yerinin bina, ak alan ve destek sistemlerinin tasarm yaplr. Elektrik, su, stma, havalandrma vb. sistemler iletme kapasitesine uygun olarak tasarlanr.

59

Resim 5. 3: Tekstil sektrnde i yeri donanm

Giriimci retim faaliyetlerinin detaylarna bakarak iletmenin bina ii ve d yerleim dzenini belirler. Bu noktada makinelerin i ak iindeki yerleri, alan ihtiyalar ve kullanm iin gerekli teknik balantlar belirlenir. Makinelere ek olara iletmede gerekli olan ham madde, ara mamul ve mamul depolama dzeyleri ve gereken zelliklere gre bina d ak alanlarda yaplmas gereken dzenlemeler belirlenir. Giriimci i yerinin teknik ve idar donanm gereksinimini belirlerken aadaki sorularn yantlarn aratrmaldr: yeri binas iinde makine-ekipman, depolama, idar hizmetler vb. amalarla ayrlacak alan byklkleri nelerdir? Bina ii yerleim nasl olacaktr? Bina d dzenleme nasl olacaktr? letme binasnn, i fikri ve iletme leinin zelliklerine uygun; Elektrik sistemi, Su sistemi, Istma sistemi Havalandrma sistemi Dier teknik sistemler, hangi zelliklere sahip olmaldr? letme bro donanmlar gereksinimi nedir? retim aralar ve malzemelerin retim alan zerindeki dzenlenmesi seilen retim sisteminden geer. En ok kullanlan dzenleme trleri unlardr;

5.3.1. retilecek Mamule Gre Dzenleme

Bu dzenlemede fabrikann ele alnan retim blmnde yalnzca bir mal retilir. Tezgah ve makineler bu mamule gre yerletirilir. Bu ekilde bir retim iin mamuln standart hale gelmesi gerekir. Tezgah ve makineler bir doru boyunca sralanr, ham madde
60

bu dorunun bir ucundan retime girer ve birbirini takip eden ilemlerden geerek mamul haline dnr. Her ilem iin belli bir sre ayrlr duraklama stok ve malzeme nakli gibi sreler en aza indirilir. Her mamul ayn toplam sre iinde retilir. Otomobil sanayisinde, gda sanayisinde bu yntem kullanlr.

5.3.2. retime Gre Dzenleme

Kk retim miktarlarnda uygulannca baarl olur. zel imalata girer. Ayn trden ilemler bir nite veya ilem merkezi oluturulacak ekilde bir araya toplanr. Bu niteler veya ilem gruplar mamule deil tezgahlarn bulunduu atlyelere gre yaplr.

5.3.3. Sabit Durumlu Dzenleme

Talebin ok az olduu durumlarda kullanlr. Malzeme ve makineler iletmenin bir yerinde sabit durur. Tehizat i gc ve ilave paralar buraya getirilir. Kk el sanatlar ve mobilya atlyelerinde bu yntem uygulanr.

5.4. Personel Seimi

Eleman temini, iletmede alan tm kiileri iine almaktadr. letmeler deiik kaynaklardan topladklar adaylar arasndan, bo kadronun ve iin zelliklerine gre en uygun olan adayn seilebilmesi iin baz ilemlerin yaplmas gerekir. Giriimciler, iletmenin amalarna uygun en iyi elemanlar belirlemeye alrken adaylar, girecekleri iletmeye ve ii deerlendirerek ie girme kararna gzden geirirler. letmeler nce eitli yayn organlarna ilanla, personelin yaknlar ve arkadalarna haber gndererek, eitli okullara haber vererek, i kurumu kanalyla, kiisel bavurular ve eskiden iletmede alm personeli deerlendirerek aday arama giriimindedir. Bu adaylar arasndan seim iletmelere gre farkllk gsterse de u ekilde yaplr: Adayn kabul edilmesi lk grme istek formlarnn doldurulmas Psikolojik testler (zeka, yetenek, ilgi, bilgi ve kiilik testleri) grmesinin yaplmas Daha nce yapt ilerin soruturulmas lk seimi kazandnn amir tarafndan onaylanmas Bedeni yeteneklerinin kontrol amacyla salk raporu istenmesi e alma kararnn verilmesi ve i yerine altrma almalarn balatlmas Her iletmenin kendine zg kltr deerleri ve normlar vardr. e yeni alnan kiinin iletmenin yapsna ve i durumuna altrlmasna sosyalletirme denir. Bunun iin yeni ie alnan personelin bilgi, yetenek ve eitimlerinin dier personellerce tamamlanmas ile bulunduu ortama uyumu salanacaktr.
61

5.5. Kredi in Gerekli lemler

5.5.1. Kredi Teminindeki Glkler
Bankalarn kredi iin teminat, ipotek istemesi, kredilerin byk kurululara ynelmesi, ou bankann byk sanayi holdinglerine ait olmas, Halk bank tarafndan verilen fon kaynakl KOB TEVK KREDLER iin yeterli kaynak aktarlmas gibi nedenlerden dolay iletmelerin bankalardan kredi temininde byk glkler bulunmaktadr. Bankalardan kredi almak iin mracaat ederken paray ne iin istediinizi, kii ve iletme olarak hedeflerinizin yllar itibariyle rakamsal deerlerini, firmanzn gemii ile ilgili nemli bilgileri, kendinize ait zgemiinizi, dndnz projeye uygun iletme sermayenizi, nakit ak tahmininizi, bilnoyu, kilit ynetici personelin isimleri ile birlikte salk - tecrbe - bilgi- eitim durumunu, rnnzn pazar potansiyelini, fabrika binasnn hatta makine ve tehizatn yan, ekonomik mrn, gerek ve yenileme deerlerini, ayrca talep ettiiniz kredinin vadesine uygun satn almak istediiniz makine ve tehizat listesini de eklemek gerekir. Ancak, bankadan kredi talebinde bulunmadan nce o bankada bir hesap amann ve hesab altrmann, hesap ama srasnda banka mdr ve dier yetkililerle tanmann, eitli sosyal olaylar vesile ederek bu ilikileri gelitirmenin faydal olaca unutulmamaldr. Byk firmalarn sahipleri veya yneticilerinin bizim hakkmzda bir cmle de olsa banka yneticilerine syleyecei szler bizim iin olumlu referans tekil eder, kredi notumuzu ykseltir.

5.5.2. Kredi Garanti Fonu

Kredinin deil kredi iin gerekli kefaletin garanti edildii bir sistemdir. Bu amala lkemiz de Kredi Garanti Fonu letme ve Aratrma Ticaret Anonim irketi kurulmutur. Bu fonda KOBler bir bankaya kredi iin yapt bavurunun yazl teyidini irkete gndererek 400.000 Euro ya kadar ald krediler iin bu yolla garanti / kefalet ile 8-10 yla kadar vadeli finansman salayabilmektedirler.

5.6. letmenin Faaliyetini Balatma

Giriimci, rehberde yer alan aratrmalar, aklamalar ve sorular erevesinde yrtt aratrma ile i fikrinin her trl zelliini ele alm, analiz etmitir. plan dosyas ile ald kararlar ve en uygun seenekleri tanmlayarak kurmak istedii i modelinin tasarmn tamamlamtr. Aada byle bir kurulu dnemi alma plannda giriimcinin gerekletirdii aktiviteler sralanmtr.
62

letmenin yasal kurulu ilemleri tamamlanm, lgili kamu kurumlar ve meslek rgtleri ile ilikiler gerekletirilmi ve bavurular (Vergi Dairesi, SSK, Belediye, Blge alma Mdrl, Odalar ve dier kurululara bavuruda bulunulmu, ruhsat ve numaralar alnmtr, tescil ve yelik ilemleri yaptrlm,) yaplmtr. Kredi, leasing gibi ilemlere bavuru yaplmtr. Personel, makine-tehizat, ham madde vb. alnmtr. letmenin idar yaps kurulmutur. (mali ynetim, personel ynetimi, muhasebe) Pazarlama ve sat blmleri kurulmutur. Artk yaplacak tek ey, deneme retime geilip, einizi, dostunuzu, resm ve zel sektrdeki tandklarla birlikte al treni yaparak iletmenizi aktif hale getirmektir.

63

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI NERLER

evrenizde bir iletmeyi tespit ediniz. Bu alanda basl kaynaklara niversite letmeyi i yeri donanmn basl ktphanelerinde ve dier kitapevlerindeki kitaplardan bulabilirsiniz. kaynaklardan ve internetten aratrnz. Elde ettiiniz kaynaklarn kaynaka ksmlarndan farkl basl kaynaklara ulaabilirsiniz. Modl sonunda nerdiim basl kaynaklardan yararlanabilirsiniz. nternet size ok ynl bir aratrma olana salayacaktr. htiyacnz olan bilgilere kolay ulamanz salayacak hem de kaynaklara nasl ulaabileceiniz konusunda size yol gsterecektir. nternette arama motorlarn kullanarak istediiniz bilgilere balklar yazarak ulaabilirsiniz. Setiiniz iletmenin i yeri donanm yeri binas iinde makine-ekipman, nasl yaptn aratrnz. depolama, idar hizmetler vb. amalarla ayrlacak alan byklklerini belirleyiniz. Bina ii yerleim nasl yaplm belirleyiniz Bina d dzenleme nasl yaplm belirleyiniz. letme binasnn, i fikri ve iletme leinin zelliklerine uygun; Elektrik sistemi yaplm m belirleyiniz. Su sistemi, Istma sistemi, havalandrma sistemi, dier teknik sistemler uygun zelliklere sahip mi belirleyiniz. letme bro donanmlar gereksinimini belirleyiniz.

64

KONTROL LSTES KONTROL LSTES

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

. KONTROL LSTES DEERLENDRME KRTERLER

Kendi i yeriniz iin i yeri kiralarken neleri gz nnde bulunduracanz kavrayabildiniz mi? yerinizin yasal kuruluunda ki belgelerin neler olduunu aratrdnz m? yerinizin donanmn oluturabildiniz mi? letmenizin gerek duyduu i gcn nereden ve nasl bulacanz aratrdnz m? letmenizin gerek duyaca krediyi alacanz yeri aratrdnz m? letmenizin deneme retimine balamas iin btn artlar oluturdunuz mu? Deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksiklerinizi ilgili konudan tamamlaynz. retmeninize dannz.

Evet Hayr

65

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz.

A. LME DEERLENDRME SORULARI

1. Aadakilerden hangisi iin fiilen kurulmas ile ilgili deildir? A) yeri kiralama, B) Yasal kurulu ilemleri, C) Personel temini, D) Rakiplerle iletiim. 2. Aadakilerden hangisi iletmenin kurulu yerini etkileyen faktrlerden biri deildir? A) gc gereksinimi , B) fikri, C) evresel etkiler, D) Enerji gereksinimi. 3. Aadakilerden hangisi VUKda mkelleflerin vergi dairesine bildirmekle ykml olduu hususlardan biri deildir A) Vergi levhas , B) e balama, C) i brakma, D) Adres ve i yeri saysndaki deiiklik. 4. Aadakilerden hangisi Belediye snrlar iinde faaliyet gsteren tacirlerin belediyeye kar sorumluluklarnda biri deildir? A) yeri ama, alma ruhsat alma ve har deme, B) lan ve reklam vergisi deme, C) evre temizlik vergisi deme, D) Isnma ve elektrik deme. 5. Kendi adna bamsz alanlarn e baladktan sonra zorunlu veya kendilerinin bavurduklar sosyal gvenlik sistemi aadakilerden hangisidir? A) BA-KUR, B) Emekli sand, C) S.S.K, D) Hepsi 6. retim aralar ve malzemelerin retim alan zerindeki dzenlemesi seilen retim sistemine gre yaplr. Aadakilerden hangisi en ok kullanlan dzenleme trlerinden biri deildir? A) retilecek mamule gre dzenleme B) Kark durumlu dzenleme C) retime gre dzenleme D) Sabit durumlu dzenleme 7. Giriimci i yerinin teknik ve idar donanm gereksinimini belirlerken aadakilerden hangisini dikkate almaz? A) Makine-ekipman yerleimi, B) Bina ii yerleim, C) klim artlar, D) Bina d dzenlemeler. 8. Bir iletme personel alrken aadaki kaynaklardan hangilerine bavurabilir? A) lanla B) Personelin yaknlar ve arkadalarna haber gndererek C) i kurumu kanalyla, D) Hepsi.
66

Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarn karlatrnz. Cevaplarnz doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

67

RENME FAALYET6 RENME FAALYET-6

AMA
letmenin ayakta kalabilmesi ve kapasitesinin gelitirilmesi iin gerekli planlamalar yapabilmeyi reneceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: evrenizde bulunan bir iletmenin yneticisi ile grerek, iletmenin gelitirilmesi iin neler yaptklarn aratrnz? evrenizde bulunan bir iletmenin yneticisi ile grerek, kriz annda iletmeyi ayakta tutmak iin neler yaptklarn aratrnz? Aratrma ilemleri iin evrenizdeki iletme sahipleri veya yneticileri ile grnz.

6. LETMEY GELTRMEK
kurma srecinin sonunda, kurulu aamas ile birlikte iletmeci iin farkl bir dnem balar. letmeler kurulu sonrasnda aadaki emada zetlenen aamalar yaar. Bu aamalara iletmenin gelime plan admlar diyebiliriz.

Kendi ayaklar zerinde durur hale gelmek

Gelime balar ve kullanlan kapasite ykselir

ekil.6.1: letmeyi gelitirmek

letmeye yeni kapasiteler eklenir

Yukarda ksaca zetlenen iletme gelime plannn baars ve hz giriimcinin ne kadar doru iletmecilik yaptna ne kadar baarl bir iletme yneticisi olduuna ve ne kadar doru bir sistem kurduuna baldr.

6.1. letmenin Ayakta Kalabilmesi in Alnmas Gereken Tedbirler

Giriimciler iletmelerini kurduktan sonra iyi ynetici olmay ya da iyi bir ynetim sistemi kurmay baarmak zorundadrlar. Ksaca, iletmelerinin kurulduktan sonra kendi ayaklar zerinde durur hale gelecekleri ilk dnem giriimciler iin farkl balanglar ieren ve zorluklar olan bir dnemdir.

68

Bu dnemde, giriimcilerin i fikirlerini uygulamak iin minimum dzeyde risk almaldrlar. rnein, gerektii kadar kredi almak, gereken genilikte bir i yeri kiralamak ya da satn almak, gereken makine kapasitelerinde kalmak vb. in kurulu ve ilk aamasnda baarl olmann temel koullarnda biri de giriimcinin tm zamann ve dikkatini iine vermesidir. Ortaya kan zorluklar nceden tahmin etmi olmak, bunlar iin hazr alternatif yaklamlara sahip olmak ve iin kuruluunu balatan hedefler srekli gz nnde bulundurmak hem zmleri kolaylatracak hem de giriimcinin motivasyonunu srekli yksek tutacaktr.

6.2. Kapasite Kullanm Orannn Artrlmas ve Gelitirilmesi

letmeler daha fazla rn ihtiyac olduunda, kapasite artrma yoluna giderler. Kapasite ile ilgili karar, iletmenin toplam yatrm tutar ve gelecekteki iletme maliyetleri ile ilgilidir. letmelerde kapasite seimi faktrleri; talep, finansal kaynaklar, fabrika yeri, ,teknik artlar, alma sresi, iletmenin ynetimi, maliyetler, teknoloji gibi faktrler gz nnde bulundurularak mevcut ve gelecekteki deiim ihtiyacna cevap verecek ekilde yaplmaldr. letme yneticilerinin optimal kapasite bykln etkileyen iletme ii ve iletme d faktrler objektif llere gre deerlendirerek kapasite planlamas yapmalar gerekir. Maliyetlerin drlmesi, finansal kaynaklarn artrlmas, teknik artlarn iyiletirilmesi, alma srelerinin uzatlmas ve iyi bir ynetim ile iletmenin gelitirilmesine gidilebilir. rnein en basit olarak makine kullanmnn artrlmasna gidilebilir. Daha nce byk lde el emeine dayal olarak retim yapan bir irket, verimini ve kazancn artrmak iin makinelemeyi takip etmek yani otomasyona gemek zorundadr. Bu ekilde byk retim kapasitelerine ulalabilecektir.

Resim 6. 2. yerinde retim

letme yneticileri setikleri retim kapasitesine uygun olarak retim planlamas ve i programlamas yaparlar.
69

letmenin retim kapasitesi artrmak: letmenin belirli bir sre iersinde mevcut i gc, makine ve teknoloji gibi retim faktrlerini rasyonel biimde kullanarak meydana getirebilecei retim miktarn artrmasdr.

70

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI NERLER

evrenizde 1 iletmeyi tespit ediniz. Bu alanda basl kaynaklara niversite letmenin kapasite kullanm orann ktphanelerinde ve dier kitapevlerindeki artrlmas ve gelitirilmesini basl kitaplardan bulabilirsiniz. Elde ettiiniz kaynaklarn kaynaka kaynaklardan ve internetten aratrnz. ksmlarndan farkl basl kaynaklara ulaabilirsiniz. Modl sonunda nerdiim basl kaynaklardan yararlanabilirsiniz. nternet size ok ynl bir aratrma olana salayacaktr. htiyacnz olan bilgilere kolay ulamanz salayacak hem de kaynaklara nasl ulaabileceiniz konusunda size yol gsterecektir. nternette arama motorlarn kullanarak istediiniz bilgilere balklar yazarak ulaabilirsiniz. Kapasite seimini etkileyen faktrleri Setiiniz iletmenin kapasite kullanm belirleyiniz. orann artrlmas ve gelitirilmesini Kapasite artrm iin neler yaplabileceini aratrnz. belirleyiniz. gcn belirleyiniz. Makine ve teknolojiyi belirleyiniz. letmenin gelimesi iin neler yapabileceinizi belirleyiniz.

71

KONTROL LSTES KONTROL LSTES

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

KONTROL LSTES DEERLENDRME KRTERLER

letmenizi gelitirmek iin uygulayacanz tedbirleri buldunuz mu? letmenizin kurulduktan sonra ayakta kalabilmesi iin gerekli artlar oluturdunuz mu? letmenizi gelitirmek iin neler yapabileceinizi aratrdnz m? evrenizdeki iletmelerin kendilerini gelitirmek iin ne gibi tedbirler aldklarn gzleyebildiniz mi? evrenizdeki iletmelerin kurulduktan sonra ayakta kalmak iin neler yaptklarn gzleyebildiniz mi? fikrinizin yaplabilirlik aratrmasn yaptnzda iletmenizin piyasa artlar gz nnde bulundurulduunda ayakta kalabilmesi iin neler yapabileceinizi planlayabildiniz mi? Deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksiklerinizi ilgili konudan tamamlaynz. Aratrma ve sonularnz arkadalarnzla tartnz. retmeninize dannz.

Evet Hayr

72

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz.

A. LME DEERLENDRME SORULARI

1. Aadakilerden hangisi iletmeyi gelitirme aamalarndan deildir? A) Kendi ayaklar zerinde durur hale getirme. B) Kullanlan kapasiteyi ykseltmek, C) letmeye yeni kapasiteler eklemek, D) letmeyi kurmak 2. Aadakilerden hangisi iletmelerde kapasite seimi faktrlerinden biri deildir? A) Talep, B) Finansal kaynaklar, C) Risk D) Maliyetler, Aadaki boluklara uygun kelimeleri doldurunuz. 3. iletmelerinin kurulduktan sonra kendi ayaklar zerinde durur hale geldikleri ilk dnemde giriimciler minimum almaldrlar. A) Risk, B) gc, C) Kapasite, D) Sermaye 4. letme gelime plannn baars ve hz giriimcinin ne kadar doru iletmecilik yaptna ne kadar baarl bir.. olduuna ve ne kadar doru bir sistem kurduuna baldr. A) gc, B) Kapasitesi, C) letme yneticisi, D) Makine-donanm, 5. letmenin retim kapasitesini artrmak belirli bir sre iersinde, mevcut i gc,.ve teknoloji gibi retim faktrlerini rasyonel biimde kullanarak meydana getirebilecei retim miktarnn artrlmasdr. A) Makine, B) Kapasite, C) retim, D) Kaynak, Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarn karlatrnz. Cevaplarnz doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz. Tm sorulara doru cevap verdiyseniz dier faaliyete geiniz.

73

RENME FAALYET7 RENME FAALYET-7

AMA
hukukunu renecek, i hukuku ile ilgili mevzuat hkmlerini kavrayabileceksiniz. i ve iveren haklarn reneceksiniz.

ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: Bir i yerini gezerek ileyiini ve iilerin uymak zorunda olduklar kurallar aratrnz. Bir ii sendikasna giderek ii haklar hakknda bilgi alnz. Aratrma ilemleri iin internet ortamnda aratrmanz ve iilerin alt i yerlerini gezmeniz gerekmektedir.

7. HUKUKU
Hukuk, insanlarn birbirleri ile ilikileri, oluturduklar toplumla ilikilerini dzenleyen, devletin zorlayc gcyle kendilerine uyulmas salanan kurallarn btndr. hukuku, temelde iilerin hukuk durumlarnn dzenlenmesi ve korunmas ilkesinden domutur. hukukundaki kurallar temel olarak, ii, iveren ve devletin ilikilerini dzenler.

Resim 7.1: szlemesi

7.1. Hukukunun Temel Kavramlar

7.1.1. i
Bir hizmet szlemesine dayanarak herhangi bir ite cret karl alan kimseye ii denir. i gerek kiidir. i iverene kar i yapmakla ykmldr. Tzel kiiler ii
74

olamazlar. inin ayn zamanda yapt ii bir karlk uruna yapmas gerekir. Sz konusu karlk, para (cret) olabilecei gibi eya da olabilir. in ekli, boyutu, yapld yer ve zaman nemli deildir. Kendi ilerinde alanlar, kurduklar i yerinde birlikte alan ortaklar, devlet memurlar, raklar ve stajyerler ii saylmazlar.

Resim 7.2: i

7.1.2. veren
Bir hizmet szlemesine dayanarak ii altran gerek ve tzel kiiye iveren denir. Burada gerek kii, haklarn ve sorumluluklarn kullanabilecek durumda olan bireyleri, tzel kii olarak ise irket, dernek, vakf gibi kurulular ifade edilmektedir. veren; iiyi ie alan, ondan i yapmasn isteyen, bu konuda emir ve talimat vermeye yetkili olan, btn bunlara karlk cret demekle ykml kimsedir. Kanununun 1. maddesinin 3.fkrasnda yerinde iveren adna hareket eden, iin ve i yerinin ynetiminde grev alan kimselere iveren vekili denir. hkm yer almaktadr. Gerekli grlen zamanlarda iletmelerin banda iveren vekili dediimiz, iveren adna ynetim almalarn gerekletiren kiiler olabilmektedir.

7.1.3. Yeri

Resim 7.3: yeri ve alan

75

in yapld yere i yeri denir. Fabrika, atlye, okul, hastane, yazhane gibi yerler, birer i yeri saylr. in kapal ve ak yerde yaplmasnn bir nemi yoktur. Ancak i yeri bu ekilde ele alnrsa, sadece iin gerekletirildii yer i yeri olarak alnm olur. Halbuki Kanununun 1. maddesinin 2. bendi, in nitelii ve yrtme bakmndan i yerine bal bulunan yerlerle dinlenme, ocuk emzirme, yemek, uyku, ykanma, muayene ve bakm, meslek eitim yerleri ve avlu gibi sair eklentiler ve aralar da i yeri saylr. hkmn getirerek i yeri kapsamn daha geni tutmaktadr. Bylece i yerine bal yerler, i yerinin eklentileri ve i yerine bal sabit ve hareketli her trl aralar da i yerinden saylmaktadr.

7.2. Hukukunun Temel lkeleri

7.2.1. Szleme zgrl
ki veya daha ok sayda kiinin, aralarnda bir hukuk iliki ortaya karmak veya ortaya km bir hukuk ilikiyi deitirmek ya da sona erdirmek iin karlkl ve birbirine uygun irade uygulamalar ile yaptklar hukuk ileme szleme denir. szlemesi, iinin belirli veya belirsiz bir sre iin iverene baml olarak i grmeyi ve iverenin de ona bir cret demeyi slendii szlemedir. Bir szleme yapp yapmamak szlemenin koullarn ve trn belirlemek konularnda kiiler zgrdr. iler iveren ile yapacaklar anlama sonucunda iin trn, konusunu, kapsamn, alma ve dinlenme saatlerini, alacaklar cretin tutarn ve deme zamann belirlemekte serbesttir. Ayn ekilde iverenler de altraca iiyi semekte, verecei cretin tutarn belirlemekte zgrdr. Ksaca taraftarlar szleme oluuncaya kadar, grlerini ve pazarlklarn srdrrler ve karlkl kabul aklamalarndan sonra szleme yrrle girer. Ancak devlet, kanunlar yoluyla szleme konusunu, bireylerin karlarn ve kamu yararna korumak amacyla snrlandrmaktadr.

7.2.2. Zayflarn Korunmas

Devlet tarafndan zayf taraf korumak ve adaleti salamak amacyla szlemelere, hukuk kurallar ierisinde kalarak mdahale edilmektedir. i ile iveren arasnda yaplan szlemelerde, iveren tarafnn szleme zgrl ilkesinden doan ve ktye kullanlabilecek nitelikteki haklar, kanunlarla snrlandrlmtr. Bu snrlamalar unlardr:

7.2.2.1. Glenmeyi Salayacak Tekilatlanma (Sendikalama ve Grev Hakk)

ilerin kendi aralarndaki meslek dayanmann sonucu olarak ortaya kan sendikalar kurmak, anayasa tarafndan alanlara tannm bir haktr. steyen iiler kendi alma alanlarn ilgilendiren sendikalara ye olabilirler. ye olmak zorunlu deildir. Sendikalar, yelerinin sosyal ve alma hayat ile ilgili eitli etkinlikler yaparlar. Bunun yan sra yasama organn oluturan siyasi partiler aracl ile siyasal yaamda da
76

almalarda bulunabilmektedir. Kooperatifler, bankalar, menkul ve gayrimenkul mallar vb. mal varlklarna ve parasal gce sahip bulunmakta, yelerine eitli yardmlar yapmaktadr.

7.2.2.2. cretle lgili Emredici Kurallar

inin iveren karsnda korunmasnn nemli yollarndan biri de cret alma hakknn korunmasdr. kanunu, iinin bir cret gvencesine sahip olmasn ngrmektedir ve bununla ilgili emredici kurallar koymutur. Bu kurallar srasyla unlardr: Asgari cret Devlet, hizmet szlemesi ile belirlenebilecek cretin en alt snrn kendi belirleyerek, iinin piyasa koullarnn altnda bir cretle altrlmasn nlemeye alr. Asgari cret komisyonu tarafndan her yl bu miktar belirlenmektedir. cretin devri yasa iler aylk cretlerinin drtte birinden fazlasn henz iverende iken yani alacak hakk eklinde iken bakalarna devredemezler. cretin indirilme yasa cretin, kanun deiiklii veya dier nedenlerden dolay kararlatrlm olan tutarlardan aaya indirilmesi yasaktr. Disiplin cezas snr veren, iinin yapt disiplinsizlikler nedeniyle cret kesintisi cezas verebilir. Ancak bu durum szlemede aka belirtilmelidir. cret kesintisi cezas, iinin cretinin onda birinden fazla olamaz. cretin takas veren iiden alacana karlk iiye olan cret borcunu takas edemez. rnein bir beyaz eya firmasndan vadeli bir amar makinesi satn alan ve taksitlerini deyemeyen ii, o irkette alyor olsun. irket iinin borcuna karlk olarak iiye deyecei creti tek yanl olarak takas edemez. inin bu durumu kabul etmesi gerekir. cretin haczi yasa Bir kiinin borlarna karlk alacaklnn talebi ile icra yoluna gidilebilir. Bir ii bu ekilde bir olayla karlatnda, cretin drtte birinden fazlas haczedilemez. cretin rehin alnmas yasa
77

cretin drtte birinden fazlas, bir borca karlk rehin alnamaz. nsan haklar asndan bu da yasaklanmtr. Pein tazminatn snr verenler, iilerden kaynaklanabilecek muhtemel zararlara karlk olmak zere nlem mahiyetinde iinin cretinden bir miktar kesinti yapabilir. Yaplacak bu kesinti aylk cretinin te birinden fazla olamaz. Zarar durumu gereklemedii srece, biriken para iinindir. i herhangi bir nedenle iten ayrlrken iveren bu paray iade etmek zorundadr.

7.2.2.3. alma Gvencesi ve artlar le lgili Emredici Kurallar

Kanunlar iilerin ilerini kolayca kaybetmemeleri iin gerekli koullar ortaya koymutur. yaamn gvence altna alan baz kurallar unlardr: veren hakl bir sebebi olmadan iiyi iten karamaz ve bakasn ie alamaz. Elliden fazla ii altran i yerleri, her elli ii iin bir bedensel zrl ve bir de eski hkml iiyi ie almak zorundadr. Askerden dnen ii istedii takdirde, ayn ie girme konusunda ncelik sahibidir. Sakatl nedeni ile iten ayrlan ii, sakatl dzeldikten sonra iine geri dnmek isterse, iveren bu eski iisine ncelik vermek zorundadr. Ayrca alma koullar nedeniyle kadn, ocuk ve genlerin ar ilerde altrlmalar yasaktr. Kadnlar gece vardiyalarnda tek kadn ii olarak altrlamazlar. alma srelerine de belirli snrlamalar getirilmitir. Olaan alma sresi haftada 5 gn allyorsa gnde 9 saat, 6 gn allyorsa 7,5 saattir. gvenlii de iin yaplmas srasnda mutlaka salanmaldr.

7.2.2.4. zel Tazminat Trleri

veren iileri sigortasz altrdnda veya ykmllklerini yerine getirmediinde, iinin bana gelebilecek bir i kazasnda zel tazminat demek zorunda kalr.

7.3. Hizmet Szlemesi

7.3.1. Hizmet Szlemesinin artlar ve Hkmleri
Borlar Kanununun 313. maddesinde hizmet szlemesi: Hizmet akdi bir mukaveledir ki, onunla ii muayyen veya gayrimuayyen bir zamanda hizmet grmeyi ve i sahibi de ona bir cret vermeyi taahht eder eklinde tanmlanmaktadr. Baka bir deyile hizmet szlemesi, cret ile emein deiimini salayan bir szlemedir. Hizmet szlemesinin geerli bir ekilde kurulabilmesi iin i szlemesi ehliyetinin her iki tarafta bulunmas zorunludur. Taraflar kural olarak mmeyyiz ve reit olmaldr.
78

Szleme ehliyeti bulunsa bile iiler iin baz yasaklar ve kstlamalar sz konusudur. Buna gre 15 yandan kk ocuklarn altrlmalar yasaktr. ocuklarn salk ve gelimelerine, okul veya meslee ynelmelerine ya da renimden yararlanmalarna engel olmayacak ekilde hafif iler olmak zere 13 yan doldurmu ocuklar altrlabilir. 18 yandan kk erkek ocuklarla her yataki kadn iilerin yer alt ve su altndaki ilerde altrlmalar yasaktr. 18 yandan kk olan iiler hibir ekilde salk raporu olmadan ie balatlmazlar. 2007 sayl Trkiyede Trk Vatandalarna Tahsis Edilen Sanat ve Hizmetler Hakknda Kanun ile asker ve istihbarat birimleri gibi bir ksm ilerde sadece Trk vatandalarnn almalarna olanak tannmaktadr. Bu tr ilerde almak zere yabanclarla bir hizmet szlemesinin yaplmas yasaktr. Hizmet szlemeleri baz hallerde mutlaka yazl yaplmaldr. Kanununun 9. maddesi, belirli sresi bir yl veya daha uzun sreli hizmet akitlerinin (szlemelerinin) yazl yaplacan belirtmitir. Sresi bir yldan az veya belirsiz sreli hizmet szlemelerinin yaplmasnda herhangi bir ekil koulu aranmamaktadr. Taraflar, szlemeleri yazl veya szl olarak yapabilirler. Yaplan hizmet szlemeleri taraflara eitli borlar yklemektedir. Bunlar:
HZMET SZLEMESNDEN DOAN BORLAR

VERENN BORLARI GRME BORCU

NN BORLARI

CRET DEME BORCU ET LEM BORCU MALZME TEMN ETME BORCU SALII VE GVENLNE LKN NLEMLER ALMA BORCU

ALIMA KOULLARINA UYMA VE TAAT BORCU SADAKAT BORCU

BZZAT GRME ZENLE GRME

ekil 7.1: veren ve iinin borlar

79

7.3.1.1. inin Borlar

grme borcu i kendisine verilen ii bizzat kendisi yapmaldr. Bir bakasna devredemez. i hizmet grrken dikkatli ve zenle hareket etmelidir. i, kastl veya ihmali davranlarndan dolay iverene verdii zarardan sorumludur. Talimatlara uyma i, iverenin emir ve talimatlarna uymak zorundadr. Ancak iveren, iinin i yaam dndaki sosyal yaamna mdahale edemez. Sadakat verenin karlar, ii tarafndan gzetilmelidir.

7.3.1.2. verenin Borlar

cret deme borcu veren, iiye yapt hizmet karl cret demelidir. cretin miktar szlemede belirtilmelidir ve para ile denir. iye asl creti dnda ikramiye, prim, kar pay gibi baz ek cretler de denebilir. cret en ge ayda bir denmelidir. Eit ilem borcu veren, ayn i yerinde alan iilere, eit davranmak zorundadr. rnein, i yerinde verilen le yemeinin, alan herkese verilmesi iverenin eit ilem borcudur. Malzeme temin etme borcu veren, iinin almas iin gereken ara gere ve malzemeyi temin etmekle ykmldr. gvelii ve ii saln gzetme borcu veren, altrd iinin gvenliini ve saln korumakla ilgili nlemleri, mevzuatta yer almasa bile yerine getirmelidir.

80

7.3.2. Hizmet Szlemesinin Trleri

Bireysel hizmet szlemesi inin tek bana iverenle kendi adna yapt szleme eklidir. Toplu i szlemesi Sendikaya ye iiler adna, sendika ile iveren arasnda yaplan szlemedir. Toplu i szlemesi yapmak isteyen sendikann, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanlndan yetki belgesi almas gerekir. Yetki belgesi alan sendika, ivereni toplu szlemeye arr. Toplu i szlemesinin sresi bir yldan az, yldan ok olamaz. Toplu i szlemesinde anlama salanamaz ise grev veya lokavt uygulanabilir. Grev i yerinde almay durdurmak veya iin niteliine gre nemli lde aksatmaktr. Grev durumunda iiler ii brakrlar. Lokavt ise; iverenin ya da iveren meslek kuruluunun karar ile i yerinde almann durdurularak iilerin topluca iten uzaklatrlmasdr. Lokavt durumunda iveren i yerini kapatarak iilerin almasn engeller.

7.3.3. Hizmet Szlemesinin Sona Ermesi

Hizmet szlemesinin genel olarak sona erme nedenleri unlardr: Szlemede kararlatrlan srenin dolmasyla szleme, herhangi bir bildirime gerek kalmadan sonlanr. Srenin bitmesine ramen taraflar szleme hkmlerini yerine getirmeye devam ederlerse szleme, bir yldan fazla olmamak kaydyla yenilenmi olur. Borlar kanununun 347. maddesinde Hizmet akdi iinin, lmyle nihayet bulur. denilmektedir. Eer ii lrse hizmet szlemesinin sona ermesi gerekir. verenin lm ise hizmet szlemesinin sona ermesini gerektiren bir durum deildir. verenin yerine kim gemise, onunla ii arasnda szleme devam eder. Hizmet szlemesi iverenin kendisi gz nnde tutularak yaplmsa, ancak bu durumda iveren ld zaman hizmet szlemesi sona erer. lk iki maddede yer alan nedenler, hizmet szlemesinin genel sona erme nedenleridir. Bunlarn dnda hizmet szlemeleri, fesih ve feshi ihbar yolu ile de sona erdirilebilmektedir.

7.3.3.1. Fesih le Hizmet Szlemesinin Sona Ermesi

Hizmet szlemesinin kar tarafa herhangi bir bildirimde bulunulmadan derhal sona erdirilmesine fesih denir. Fesih nedenleri salk, ahlak ve iyi niyet kurallarna uymayan hal ve benzerleri ile zorunlu nedenler olarak ii ve iveren ynnden, Kanununun 16. ve 17. maddelerini ayr ele alnmtr.
81

7.3.3.2. Feshi hbar le Hizmet Szlemesinin Sona Ermesi

Hizmet szlemesini feshetmek isteyen tarafn, fesih tarihinden belli bir sre nce bunu kar tarafa bildirimle haber vermesine feshi ihbar denir. Yalnzca sresi belli olmayan srekli hizmet szlemelerine uygulanr. Feshi ihbar, iilerin i yerinde alt srelere gre deimektedir. Kanununun 13. maddesinde de belirtildii gibi bu sreler 2 ile 6 hafta arasndadr. lgiye yazl olarak ve imza karlnda yaplmas kanunen ngrlen feshi ihbar, ihbar koullarna uyulmadan yaplrsa, usulsz feshi ihbar meydana gelir. Bu durumda iverenin tazminat deme zorunluluu doar.

82

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

LEM BASAMAKLARI NERLER

Bir iinin haklarn basl kaynaklardan Bu alanda basl kaynaklara niversite ktphanelerinden ve dier kitapevlerindeki ve internetten aratnz. kitaplardan bulabilirsiniz. Elde ettiiniz kaynaklarn kaynaka ksmlarndan farkl basl kaynaklara ulaabilirsiniz. i sendikalarna giderek iilerin haklar hakknda bilgi alabilirsiniz. Modl sonunda nerdiimiz basl kaynaklardan yararlanabilirsiniz. nternet size ok ynl bir aratrma olana salayacaktr. htiyacnz olan bilgilere kolay ulamanz salayacak hem de kaynaklara nasl ulaabileceiniz konusunda size yol gsterecektir. nternette arama motorlarn kullanarak istediiniz bilgilere, balklar yazarak ulaabilirsiniz. inin iverenine ykmllklerini aratrnz. kar grme ykmllklerini belirleyiniz. Verilen talimatlara uyma ykmllklerini belirleyiniz. inin sadakat ykmlln belirleyiniz.

83

KONTROL LSTES KONTROL LSTES

Aada hazrlanan deerlendirme leine gre kendiniz ya da arkadanzn yapt almay deerlendiriniz. Gerekleme dzeyine gre Evet/Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

KONTROL LSTES DEERLENDRME KRTERLER

hukuku kavramlarnn neler olduunu aklayabildiniz mi? hukuku temel ilkelerini kavrayp aklayabildiniz mi? Hizmet szlemesi ile ilgili kavramlar renip aklayabildiniz mi? evrenizdeki iletmeleri incelediinizde iverenlerin alanlarna kar grevlerini yerine getirip getirmediklerini aratrp eksiklikleri tespit edebildiniz mi? evrenizdeki iletmeleri incelediinizde iilerin iverenlerine kar grevlerini yerine getirip getirmediklerini aratrp eksiklikleri tespit edebildiniz mi? Deerlendirme sonucunda eksik olduunuzu tespit ettiiniz konular tekrar ederek eksiklerinizi ilgili konudan tamamlaynz. retmeninize dannz.

Evet Hayr

84

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz. 1. Bir bakas adna ve ona bal olarak alanlar ile onlar altranlar arasnda i ilikilerini dzenleyen hukuk dal aadakilerden hangisidir? A) hukuku B) Anayasa hukuku C) zel hukuk D) i hukuku 2. Bir hizmet szlemesine dayanarak herhangi bir ite cret karl alan kimse aadakilerden hangisidir? A) Usta B) i C) rak D) Kalfa 3. Bir hizmet szlemesine dayanarak ii altran gerek ve tzel kiilere ne denir? A) Vakf B) alan C) veren D) Dernek 4. Aadakilerden hangisi iinin borlarndan deildir? A) grme borcu B) Talimatlara uyma C) Sadakat D) cret deme borcu 5. yerinde almay durdurmak veya iin niteliine gre yavalatmak ifadesi aadakilerden hangisidir? A) Lokavt B) Grev C) Szleme D) Fesih 6. Aadakilerden hangisi iverenin borlarndan biri deildir? A) cret deme borcu B) Malzeme temin etme borcu C) gvenlii ve ii saln grme borcu D) Sadakat borcu 7. Hizmet szlemenin kar tarafa herhangi bir bildirim de bulunmadan sona erdirilmesi ifadesi aadakilerden hangisidir? A) Fesih B) Feshi ihbar C) Szleme D) Grev 8. Hizmet szlemesini feshetmek isteyen tarafn, fesih tarihinden belli bir sre nce bunu kar tarafa bildirimle haber vermesi ifadesi aadakilerden hangisidir? A) Fesih B) Feshi ihbar C) Szleme D) Grev

Cevaplarnz cevap anahtar ile karlatrnz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.

85

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Bu modlde kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz.

A. LME DEERLENDRME SORULARI

1. fikri piyasa zellikleri aratrlrken aadaki hangi piyasalardan sz etmek gerekir? A) Ham madde reticileri C) Girdi piyasalar B) Pazarlamaclar D) Hepsi

2. fikrinin balantda olaca piyasalarn genel zelliklerini belirlenmesinde aadaki sorulardan hangisi yanltr? A) letme kurulu aamasnda hangi kurum ve kurululara kar ykmldr? B) letmenin girdi salayaca piyasalar hangileridir ve belirgin zellikleri nelerdir? C) Makinedonanm, ara gerelerin salanaca piyasalar hangileridir ve belirgin zellikleri nelerdir? D) gc salanaca piyasalarn temel zellikleri nelerdir? 3. Sermaye, emek, i blm isteyen, byk hedeflerin gerekletirilmesi iin kurulan irketler aadakilerden hangisidir? A) Kolektif B) Ortaklklar C) Sermaye irketleri D) ahs irketleri 4. Kamu iktisadi teebbsleri, katma bteli iletmeler, dner sermayeli iletmeler aadaki hangi iletme trne girmektedir? A) zel iletmeler, B)Karma iletmeler, C)Kamu iletmeleri, D) Hibiri 5. Planlamada belirlenen iletme amalarna ve bunlara ulamak iin seilen iler, kiiler ve i yerleri arasnda yetki ilikilerinin kurulmas faaliyetlerinin tm aadakilerden hangisidir? A) Planlama B) Organizasyon C) Aratrma D) Koordinasyon 6. Aadakilerden hangisi i plan hazrlanmas iin gerekli verilerden biri deildir? A) Maliyeye ait bilgiler B) yerine ait bilgiler C) Pazarlama stratejileri C) e ait bilgiler 7. Aadakilerden hangisi iletmelerin kurulu yerlerinin seiminde ynlendirici olan zelliklerdendir? A) Ham maddeyi iletmeye ulatrmak B) rn ya da hizmetlerin en ekonomik ekilde mteriye ulatrmak C) letmenin ihtiya duyduu i gc ve dier iletme girdilerini temin etmek D) Hepsi

86

8. verenin ya da iveren meslek kuruluunun karar ile i yerinde almann durdurulmas aadakilerden hangisidir? A) Grev B) Lokavt C) Szleme D) Fesih

MODL DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz cevaplarla cevap anahtarlarn karlatrnz, cevaplarnz doru ise bir sonraki modle gemek iin ilgili kiilerle iletiim kurunuz. Yanl cevap verdiyseniz modln ilgili faaliyetine dnerek konuyu tekrar ediniz. Ders retmeniniz sizin bu modldeki yeterliinizi len farkl deerlendirme lekleri kullanabilir.

87

MODL KONTROL LSTES

Bu modlde kazanm olduunuz bilgileri aada verilen uygulamal faaliyette deerlendiriniz. Aada hazrlanan uygulamal faaliyeti yaparak arkadalarnzla tartnz. Gerekletirme dzeyine gre Evet / Hayr seeneklerinden uygun olan kutucua iaretleyiniz.

DEERLENDRME KRTERLER
kurma motivasyonuna sahip misiniz? (Giriimcilik zelliklerine) Piyasada baarl olabilecek ve ilerde yapmay dndnz bir i fikriniz var m? Bu i fikri iin alma program hazrlayabildiniz mi? fikrinizi temel llere gre n deerlendirmesini yapabildiniz mi? fikrinizin baarl olmas iin yaplabilirlik aratrmas sonularn oluturabildiniz mi? Bu almaya gre i plan oluturabildiniz mi? planna gre alnan kararlar uygulayarak iinizi kurarsanz baar ansnz aratrdnz m? in kurulmasndan sonra iletmenizin gelitirmek ve ayakta tutabilmek iin neler yapabileceinizi aratrdnz m?

Evet

Hayr

Deerlendirme sonucunda arkadalarnzla tartnz baarl bir gelecek ve kendi iini kurma motivasyonuna sahip misiniz? Gelecekte kullanabileceiniz bir i fikrini oluturup baar iin ilk admlar atnz. Eksiklerinizi ilgili konulardan tamamlaynz. retmeninize dannz.

88

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 C B D A B C D C

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 C B A B B A C D

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 A B C B C A C D

RENME FAALYET-4N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8
89

B A D A D B C A

RENME FAALYET-5N CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 D B A D A B C D

RENME FAALYET-6NIN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 D C A C A

RENME FAALYET-7NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 A B C D B D A B

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 D A C C B A D B

90

KAYNAKA KAYNAKA
GKE Nuran, KOSGEP Gen Giriimci Gelitirme Program Ders Notlar Ankara 2004. OKANT Fikret, Eitim ve Danmanlk Merkezi L.T.D..T.. Eitim notlar, Ankara 2006. TEKN Prof. Dr.Mahmut, Giriimcilik, Gnay ofset, Konya 2006. BOZAN Osman, letme Bilgisi Ders Kitab, Tbitay Yaynlar, Ankara 2004. MUCUK Pof. Dr. smet, Modern iletmecilik, Trkmen kitapevi, stanbul 2003. TOKAT Prof.Dr. Blent, ERGUN Yrd. Do. Derya, letmecilik Bilgisi, stanbul 2004. VAROL Asaf, Robotik, M. E. B. Yayn, stanbul 2000. FDAN Metin, ahap YILMAZ, Giriimcilik, Tutibay Yaynlar, Ankara 2002. AYAN .Feray, letme Bilgisi, Tibyan Yaynclk Matbaaclk, zmir 1998. GRKEM Abdullah, Mustafa GNEYSU, letme Bilgisi ve Kooperatifilik, zkan Matbaaclk Sanayi, Ankara 2003. GRKEM Abdullah, letme Bilgisi, zkan Matbaaclk Sanayi, Ankara 2001. CEMALCILAR ., D. BAYAR, . AKUN, . ZALP, letmecilik Bilgisi, Anadolu niversitesi, Eskiehir 2000. YCELEN Fusun, Giriimcilik, Erginkan Vakf, Manisa 2005. PEYNRC H.Refik, Ders Notlar, Kanylmaz Matbaas, 2005. Internet adresi www.Kobifinans.com.tr Internet adresi www.giriimcilik network.gen.tr

91