LOZAN BARIS ANTLASMASI

Kurtulu bulundugu savaini baariya hkmetiyle ulatiran Itilaf Mustafa Kemal arasinda Paanin nce bainda Mudanya T.B.M.M. devletleri

mtarekesi imzalandi ( 11 Ekim 1922 ). Buna gre, kisa bir sre sonra, bari yapilmasi gerekliydi. Itilaf devletleri, bari grmelerine T.B.M.M. hkmetiyle Osmanli hkmetini davet ettiler. Bu durum T.B.M.M. hkmeti tarafindan olumlu karilanmadi. Yapilan toplantida Ankara hkmeti, Osmanli hkmetiyle ilikisi bulunmadigini ve Trkiyeyi yalniz Ankara hkmetinin temsil edebilecegini, aksi halde toplantiya katilmayacagini Itilaf Lloyd George hkmetlerine bildirdi. Bu sirada Ingilterede sava taraflisi kabinesi dt. Yerine bari taraflisi

Bonarlow kabinesi geti. Kabinede Diileri bakanligi grevi Lord Curzona verildi. Curzon, bari grmelerinin hemen balatilmasi iin, diger devletlerle iliki kurarak, alimalara balamiti. Fransa, Italya ve Yunanistan grmelere hemen balama karari aldilar. T.B.M.M. Hkmetinin uyarmasini da dikkate alan bu devletler, Lozan konferansina yalniz Ankara hkmetinin katilmasinda bir sakinca grmediklerini Lord Curzona bildirdiler. Lord Curzon da durumu Ankaraya yazdi. Trkiye Byk Millet Meclisi hkmeti agriya olumlu cevap verdi ve Ankarada Lozana gidecek heyet seildi.Heyete Ismet Paanin ( Ismet Inn ) bakanlik etmesi kararlatirildi. Dr. Riza Nur ve Hasan Sakadan gayri mavir olarak heyete, Mnir Ertegn, Muhtar illi, Veli Saltik, Zlf Tigrel, Zekai Apaydin, Celal Bayar, efik Baman, Seniyettin Baak, evket Dogruer, Tevfik Biyiklioglu, Tahir Taner, Nusret Metya, Hikmet Bayur, Zht Inhan, Fuat Agrali, Mustafa eref zkan, kr Kaya, Hamit Hasancan, Ruen Eref naydin ve Yahya Kemal Beyatli Beyler de alindi. Konferansa katilan Trk gazetecileri;Ahmet Cevdet, Ahmet kr Esmer, Hseyin Cahit Yalin, Velit Ebzziya, Kerami Kurtbay, Mecdi Sayman, Kemal Salih Sel, Asm Us, Ahmet Hidayet Reel Beylerdi. Trk Murahhas heyeti Lozana gitmek zere Ankaradan 4 Kasm 1922de trenle uurland. Konferansn al tarihi olarak nce 13 Kasm kararlatrlmt. Ama bu arada mttefikler birtakm tertiplere bavurdular; nitekim Trk heyeti Lozan istasyonunda, devlet ileri gelenleri tarafndan bilhassa karlanmad. nn bu durumdan yararland ve Fransa babakan ve dileri bakan Poincarenin zel

davetini kabul ederek Parise gitti, onunla konutu. Bu grme ngilizleri etkileyecekti. Fransz basnnda Trkler iin yararl yaynlar yapld. Konferans ancak 20 Kasm saat 3:30 da Mont Benon gazinosu salonunda ald. Mttefikler bu konferans ark leri Konferans olarak adlandrdlar. Onlara gre bu, 1914ten beri dounun huzurunu bozan savalara kesin olarak son vermek ve karlkl anlamaya varmak zere toplanan bir konferanst. Bu sebeple Lozandaki grmeler srasnda smet Paa, Osmanl hkmetiyle ilgili btn

meselelerle uramak zorunda kald. Mustafa Kemal Paa bu durumu, Nutukta Lozan sulh masasnda bahse mevzu olan meseleler , drt yllk yeni bir devreye mnhasr kalmyordu. Konferansta, yzyllk hesaplar grlyordu. Bu kadar eski, bu kadar kark, bu kadar mlevves hesaplarn iinden kmak, elbette o kadar basit ve kolay deildi diye belirtir ve smet Paann karlat glkleri anlatr. Konferans svire Konfederasyonu bakannn bir konumasyla ald. smet Paa bu ilk toplantda salona Lord Curzon ile birlikte girdi ; konferansa Lord Curzon bakanlk edecekti. svire bakan nutkunu Yeryzndeki iyi niyetli insanlara selam syleriyle bitirdi. Al treninde talya babakan Mussolini ve Fransa babakan Poincare de bulunuyordu. svire Konfederasyonu bakanndan sonra Lord Curzon bir konuma yaparak Eer delegelerin hepsi ayn uzlatrc ruhla alrlarsa, masaya gelecek her meseleyi zmek ve bar yapmak isteini duyarlarsa, amaca ulamak kolaylaacaktr dedi. Bu konumadan sonra kendisinin, taraflardan biri olduunu dnerek smet Paa sz istedi ve konumasnda Trkiyenin urad hakszlklar sayd. Anadoludaki tahribat, yaplan mezalimi, halkn ektii aclar anlatt. Konferansa bir ricac olarak gelmediini de tekrarlad. Asl grmeler, 21 Kasmda saat 11:00de , Chateau dUhy otelinin byk salonunda balad. Oturumun bakan Lord Curzon idi. Konumalar sert bir hava iinde balad. smet Paa, komisyonlardan birinin bakanlnn Trklere braklmasn, genel sekreterlie bir Trk yardmcnn verilmesini ve Trk delegeleri saysnn ikiden e karlmasn teklif etti. Bu tekliflerin hepsi kari tarafa reddedildi. Yalniz Bogazlar meselesi konuulurken bu konumalara Karadenizde kiyilari olan devletlerin temsilcilerinin agrilmasi teklifi olumlu karilandi. Konumalarin bu kismina Sovyetler Birligi ile Romanya ve Bulgaristan temsilcileri de katildi. Ismet Paa btn oturumlar

boyunca

Fransizca konutu. Konferansta nce ana komisyon kuruldu.

Bunlarin sayisi gerekirse artirilacak yahut alt komisyonlar seilecekti. Ana komisyonlar: 1- Topraklara, askerlie ve Boazlara ait iler komisyonu. 2- Ekalliyetler ( aznlklar ) komisyonu. 3- Mali, iktisadi ve hukuki iler komisyonuydu. Bunun dnda alt komisyonlar da kuruldu. Lozanda karlalan ilk etin mesele Bat Trakya meselesi oldu.Bu topraklar son elli yl iinde,Trkler,Bulgarlar,Yunanllar arasnda eitli blnmelerle el deitirmi ve bu konuda yaplan her incelemede , o andaki duruma gre verilen istatistikler ayr sonular dourmutu. Lozan konferansna gidildii zaman, Bat Trakyada Trk nfusu, dier nfusa nazaran ounluktayd. Trk kuvvetleri bir taraftan Meri hattna ilerlerken te yandan baz milis tekilatlar Bat Trakyada mahalli teebbslere girimiler, bir mslman hkmet kurmay bile tasarlamlard. Ankarann bar istemesi stne, Bat Trakyada Yunanistandan geri alnacak topraklar meselesiyle ilgili almalara yer verilmedi. nk Trkiye, Bat Trakyay Birinci Dnya savandan nce elden karmt. Bu durum, birtakm antlamalara dayanyordu. Bat Trakya, saldrya urayan ve Yunanllar tarafndan zorla igal edilen Trk topraklarna benzer durumda deildi. Milli misak snrlar iinde de bulunmuyordu. Fakat ortada bir Karaaa meselesi vard ve buras, Edirnenin bir mahallesiydi. Yunanllar Edirneyi igalleri srasnda Karaaa ele geirmilerdi; Mudanya antlamas, Meri nehrine kadar Trk topraklarnn Trklere geri verilmesini kabul ettii halde, Meriin bat kysna den ve Edirnenin bir mahallesi durumunda olan Karaaa meselesini bar konferansna brakmt. Konferansta Yunanllar bu konu stnde direndiler. Boazlar, aznlklar ve dier meseleler stnde de olumlu ilerlemeler olmad. Konferansn al stnden bir ay geti. Ele alnan meselelerin zm konusunda, her iki taraf da grn deitirmedi. smet Paa bu hava iinde, Ankaraya durumu bildirmek ve konuyu daha yakndan grebilmek iin heyetten Hasan Saka Beyi memlekete gnderdi. Hasan Bey, Trkiye Byk Millet Meclisi krssnde Trklerin Lozandaki tutumunu ve dier devletlerin ne srd meseleleri btn

aklyla anlatt. Bir ksm konumaclar silaha sarlmaktan ve meseleleri silah gcyle zmlemekten sz ettiler. Hasan Beyin mecliste verdii bilgilere gre birinci komisyonun ele ald meseleler unlard : a ) Boazlar Meselesi : Trk tezine gre : Karadeniz ve anakkale Boazlar Trkiyenin hakimiyeti altndaki topraklar zerinde ve Milli misak snrlar iindedir. stanbul ve Marmarann gvenlii iin Boazlar, Trk hakimiyeti altnda olmaldr. Trkiye, bu ilkeler kabul edildikten sonra Boazlarn milletleraras ulatrmaya almas konusunda ilgililerle birlikte karar alabilir. Sovyetler Birlii dileri bakan ierin, Trk tezini destekledi ve bu tutum Trkiye iin faydal oldu. Nitekim grmeler, Boazlar hukuku hakknda Trkiyenin sunduu tez stnde devam etti. b ) Aznlklar Meselesi : Anadoludaki zafer, Anadolu Rumluuna ve Anadoludaki Ortodoks kilisesine son verdi. Kaan Yunan ordusuyla birlikte Yunan adalarna Rum gmen akn balad. Bunlarn says yaklak olarak 263000i bulduu gibi, Yunanllarn pontus dedikleri Karadeniz kylarndaki Rumlar da, ayn ekilde ekildiler. Antlamaya gre yaplacak mbadele sonunda, Anadolu ve Dou Trakyada Rum kalmayacakt. Trkiyedeki aznlklarn haklar Avrupada imzalanan antlamalar erevesi iinde Trkiye hkmeti tarafndan korunacakt. Trkiyeye komu lkelerdeki Trk aznlklarnn haklar da ayn antlama hkmlerine balyd. Bu gr stanbulda kalacak Rumlarla, Bat Trakyada kalacak Trkler meselesini ortaya kard. Hristiyan heyetlere gre eski Bizansn son hatras olan patrikhane yznden tartmalar uzad. c ) Musul Meselesi : Musul vilayeti bakmsz, yklm, fakat tad petrol rezervleriyle daima ilgi eken bir blgeydi. Bu yzden Irak ve Musul vilayetlerini ngilizler, kendilerine verilecek bir toprak sanyorlard. Sevr antlamasyla Gneydou Anadoluda kurulmas kararlatrlan Krdistan iin Musulun ellerinde bulunmasn ve bu yolla ngiliz ordusunun bu blgede yerlemesini gerekli gryorlard. Mtareke imzaland zaman ( 30 - 31 Ekim 1918 ), Musul ehri ve yresi ngilizlerin elinde deildi. ngilizler Musulu mtarekeden sonra ele geirdiler ve Irakta bir kukla hkmet kurarak bir hkmetle baz antlamalar yaptlar. Bu konudaki Trk tezi uydu : Musul vilayetinde ounluk Trktr.

Corafi

ve

siyasi

bakmdan

bu

vilayet,

Anadolunun

ayrlmaz

parasdr. Trkiyenin bir paras olan bu topraklar hakknda ngilterenin imzalad antlamalar yersizdir. Musul vilayeti, ngilizler tarafndan mtarekeden sonra igal edilmitir. Bu sebeple, ayn durumda olan teki Trk topraklar gibi, anavatan verilmelidir. Lord Curzon bu gr ve isteklere kari ikti. Fransiz ve Italyan temsilcileri de onu desteklediler. Bu topraklar konusunda, gelecekte kurulmasi dnlen bir kurulda ele alinmasi gr ortaya atildi. Ismet Paa bu gre kari direndi ve Dnyada hi kimse, Musul meselesinden dolayi sulhun tehdit edilmesini istemez diyerek meseleye barii bir zm yolu aradi. Fakat Ingiltere de grnde direnerek ortada bir sava tehlikesi oldugunu ve Milletler Cemiyeti misakinin II. maddesine gre Ingilterenin bu meseleyi zmleyecek gte bulundugunu ileri srd. Ismet Paa, dnya kamuoyunun bu konuda Trk davasina destek olacagi inancini belirtti. Musul meselesi, Milletler Cemiyetinin aratirma ve hakemligine birakildi. Milletler Cemiyeti, Trk grn benimsemedi. Ikinci komisyon, Trkiyedeki yabancilarin haklari meselesiyle ugrati. Kapitlasyonlar meselesi de yalniz Lozan grmelerinin degil, Trk Milli mcadelesinin de ana konularindan biriydi. Kapitlasyonla eski Osmanli Imparatorluguyla batililar arasinda yapilmi birtakim antlamalardi. Bunlar, Osmanli Devleti gten dtke, Trkiyenin yari smrgeligini kanunlatiran bir nitelik kazanmiti. Lozan konferansinda kari taraf bu artlari srdrmek istedi. Kapitlasyonlarin en nemli noktasi gmrk tarifeleriydi. Trkiye gmrklerinde gerekli grdg tarifeleri uygulayamayacakti. Bu durum, lkede sanayinin gelimesini, iktisadi kalkinma ve hakimiyeti saglayici ve koruyucu tedbirlerin alinmasini nlyordu. Ayrica devletin yargi bagimsizligina, ulatirma haklarina engel oluyordu. Konferansta Trk tezi, kapitlasyonlarin kesin olarak kaldirilmasi ynndeydi. Kari taraf adina Lord Curzon, kapitlasyonlari : Trkiyenin ticaret ve servet kaynaklarnn gelitirilmesi iin yabanclara verilmi garantiler sayyordu. smet Paann karl ise kesindi: Yabanclarn Trkiyedeki durumu, mtakil ve kendi mukadderatna sahip medeni

milletlerin kanunlarna benzer kanunlarla garanti edilmitir. Bu konuda Trk heyeti, yabanc hukukularn danmanlklarndan da faydalandlar. Yabanc kaynaklardan rnekler derlendi. smet Paann savunduu Trk gr Kapitlasyonlarn, iki tarafl mukavelelerden ibaret bulunduunu ve ebediyen feshi mmkn olmadn kabul etmek, elbette ki hakszlk olur. Mddetleri belli olmayan muahedeler Rebus Sic Stantibus ( deiin artlara gre antlama yenilenir ) kaydna uyar Bu kayt, bir antlamann yaplmasn gerektiren durumlarda deiiklik olunca ve antlamann iki tarafn isteiyle deitirilmesi mmkn olmaynca, taraflardan yalnz biri, o antlamay kaldrabilir. eklinde belirtildi. Konferansn havas gittike sertleti. Konferans ynetmenliine gre ( madde 5 ) kurulan Mali ve ktisadi Meseleler komisyonuna Fransz delegesi Baver bakanlk etti. En nemli konu Dyuni Umumiye denilen Osmanl borlaryd. Gerekte bu borlarla yeni Trkiyenin ilgisi yoktu. smet Paa, Trkiye Byk Millet Meclisi hkmetinin eski Osmanl mparatorluunun borlarnn kendine decek pay demeyi kabul ettiini belirterek igal ettii vilayetleri harabeye eviren Yunanllarn verdikleri her trl hasarn da tazmin edilmesini istedi. gal masraflar stnde de sz alan smet Paa, grn, Adalet ve hakkaniyet, Trkiyeden askeri igal masraflarinin istenilmesi yle dursun, bu igallerin ona verdigi hasarlarin tazmin edilmesini icap ettirir eklinde aikladi. Yunan babakani Venizelosun konumasi stnde tartimalar uzadi. Osmanli borlari stnde de kesin bir sonu alinamadi. Komisyonlar 28 Ocakta raporlarini hazirladilar. Fakat nemli konularin hibiri zmlenemedi ve ana konularda gr birligine varilamadi. 31 Ocakta her komisyon kendi aralarinda toplanarak, Trk murahhas heyetine, kendi grlerine gre bir antlama tasarisi verdiler. 4 ubatta imzalanmasi istenen bu antlama tasarisini Trk heyetinin 4 gn iinde inceleyerek cevaplandirilmasi gerekiyordu. Mttefiklerin verdigi bari antlamasi tasarisi Ismet Paa tarafindan kabul edilmedi. Bu antlamanin kabul edilmesi, Trk Istiklal Savainin sonularini lke aleyhine ktye kullanmak demekti, kabul etmemek ise savai yeniden balatacakti. Bu hava iinde toplanti ertelendi. Trk heyeti Trkiyeye dnd ( 7 ubat 1923 ). Lozan grmeleriyle ilgili konumalar, Millet Meclisinde ok sert tartimalardan sonra 6 Mart 1923te bitirildi. Bu sirada Ismet Paa Hariciye vekilligine getirildi. Italyan delegesi Montangnanin toplantida buldugu bir zm

stnde duran Ismet Paa, yz sayfalik tasariya on be sayfalik bir cevabi nota hazirladi, Ingiltere, Fransa ve Italyaya gnderdi ( 8 Mart ). Bu notaya gre, birinci toplanti, Trkiyeye bari artlari zorla kabul ettirilmek istendigi iin sonu vermemiti. Ayrica yeni tasarida, Lozanda Trk heyeti tarafindan kabul edilen btn artlar gsterildi. Adi geen devletler bir notayla cevap verdiler ( 28 Mart ). Ismet Paa bunu yine bir notayla cevaplandirdi ( 7 Nisan ). Notada Lozan Konferansinin 23 Nisanda yeniden toplanmasi istendi. Btn devletler bu yaziya olumlu yanit verdiler. Bunun zerine Ismet Paa eski yardimcilarindan bir kismini yanina alarak 21 Nisanda Lozana gitti. Lozanda toplant ncesi hava ok iyi deildi. ngiltere ve Fransa, badelegesini deitirdiler. Curzonun yerine nceki tarihlerde Trkiyede sefirlik yapan Horace George Montauge Rumbold, Fransz Bompardn yerine de, zmirde Gazi Mustafa Kemal Paayla gren ve Mudanyada bulunan general Maurice Pelle seildi. talya ise Garroninin grevlerini Montangnaya verdi. Ayrca heyete u devletlerin temsilcileri de katld: Japonya, Kertaro Otehiai; Yunanistan, M.E.K. Venizelos, M.D. Kaklamanos; Romanya, Constantin Diamandy, Constantin Kontzerseo; S.S.C.B., M. Nikolav vanovi Yardanskiy; Bulgaristan, M. Dimitr Stankov, M. Fernand Peltsen; Portekiz, M. Batholomeu Ferraria. Konferans 23 Nisan pazartesi gn ayn yerde, Chateau dOuchy otelinde ald ve 24 Temmuz 1923e kadar srd. Yaplan grmelerde Franszlar, smet Paadan bir eyler koparabilmek iin altlar. Fakat Ankara, stanbul hkmetinin yapt antlamalarn hibirini tanmadn 7 Haziran 1923te kanunlatrarak ilan etti. Anlamaya varlamayan baz meselelerin zm ileride yaplacak grmelere brakld. Musul meselesi bunlardan biriydi. Btn komisyonlarn almalar tamamlannca, temmuz ortalarnda konferans sona erdi. smet Paa, konferans almalar bu safhaya gelince Ankaradan imza yetkisi istedi. Fakat Rauf Orbayn banda bulunduu Trk hkmeti uzun sre Lozana imza yetkisini gndermedi. Bunun zerine smet Paa 18 Temmuzda gnderdii bir telgrafla Mustafa Kemal Paaya durumu yle aklad : Eer hkmet kabul ettiiniz eyin katiyen reddini dnyorsa bunu bizim yapmaklmzn imkan yoktur. Dne dne benim bulduum yol, stanbuldaki yabanc yksek kimselere tebligat yapmak, imza salahiyetini almaktr. Bu hal, geri bizim iin dnya yznde grlmemi bir

skandal olur. Fakat vatann yksek menfaatleri ahsi dncelerin stnde olduundan, milli hkmet, kanaatini tatbik eder. Hkmetten teekkr beklemiyoruz. lerimizin muhasebesi, millete ve tarihe braklmtr . Hkmet, Lozan Antlamasinin imza edilmesi emrini vererek, antlamanin sorumlulugunu kabul etmekten kainiyordu. Bununla birlikte Mustafa Kemal Paaya, Ismet Paaya ve Lozanda varilan sonuca kari kesin cephe alamadilar. Bundan dolayi Mustafa Kemal Paa, hkmetin vermesi gereken yetkiyi kendi verdi. Mustafa Kemal Paanin Ismet Paaya ektigi telgrafta yle deniliyordu: Lozanda smet Paa Hazretlerine; 18 Temmuz 1923 tarihli telgrafnamenizi aldm. Hi kimsede tereddt yoktur. Kazandnz baary en scak ve samimi duygularmzla tebrik ederek, usulen imza edildiinin bildirilmesini bekliyoruz kardeim. Trkiye Byk Millet Meclisi reisi Bakumandan Mustafa Kemal . Telgraf alan smet Paa, Mustafa Kemal Paaya u karl verdi : Gazi Mustafa Kemal Paa Hazretlerine : Her dar zamanimizda hizir gibi yetiirsin. Drt be gndr ektigim azabi tasavvur et. Byk iler yapmi, yaptirmi bir adamsin, sana bagliligim bir kat daha artmitir. Gzlerinden perim, pek sevgili aziz kardeim ( 20 Temmuz 1923 ) . Lozan niversitesi salonunda btn devletlerin temsilcileri, yorucu bir alma sonucu ortaya kan antlamay bir trenle imzaladlar ( 24 Temmuz 1923 ). Bu antlamayla Trkiye, ada devletler arasndaki hukuki yerini ald gibi yeni Trk devleti de Avrupallar tarafndan tannd.Antlama, Austos 1923te T.B.M.M.de grld. skenderun sancann ve Trakyada bir ksm topraklarn snr dnda braklmas eletirildi. 227 yeden 213nn oyuyla, antlama 23 Austosta onayland. Lozanda grlen ve zmlenen ana konular unlardir : I. Sinirlar : A. Trk - Bulgar Snr : stanbul, Neuilly ve Sevr antlamalaryla belirlenen snr, Lozanda da olduu gibi kabul edildi. Trkiye - Bulgaristan snr, Karadeniz kysndaki Regve deresi azndan balar. Snr ayn derenin telvey hattn izleyerek 40 km kadar

ak yukar ilerler, ncesrt kynn kuzeyinde akarsu yatan terk eder. Kuzeybatya doru ynelir. 713 m yksekliindeki Kartaltepenin doruk noktasndan geer. Ayn ynde Istranca dalarnn kuzey eteklerinde 500 m e ykselti erisi stnden ilerleyerek Ahlatl kyn Trkiyeye brakr. Buradan itibaren gene snr blm izgisini esas alarak batya doru ilerler. Bucakkule tepesi ve Bykyayla tepeleri stnden geer. Hamzabeyli ve Uzunbayr kylerini Trkiyede brakarak Tunca nehrine ular. Daha sonra 10 km uzunlukta Tunca nehrinin telveyini takip ederek Tuncay terk eder. gneye doru ilerler.mlek kyn batsnda kadar batya dner, skdar Kyn nce 20 km

Bulgaristanda brakr. Doanca kyn de Trkiyede brakarak Meri nehrine ular. Burada Trkiye - Yunanistan snrna varlr.

B. Trk - Yunan Snr : Bulgar snrndan Arda ve Meri nehirlerinin birletii noktaya kadar Meri mecras, Arda mansabna doru bu rmak zerinde ve rek kynn yaknnda olmak zere arazi zerinde tayin edilecek bir noktaya kadar Arda mecras, oradan gneydou dorultusunda Bosna kynn 1 km mansap ynnde Meri zerinde bulunan bir noktaya kadar Bosna kyn Trkiyede brakan bir hattr. Deniz snrlar ise mroz, Bozcaada ve Tavan adalar Trkiyede kalacak ve dier adalar askersiz blge durumuna getirilecektir. Karasular mil olacaktr. C. Trkiye - Suriye Snr : Bu snr Ankara itilafnamesindeki gibi ayrld. Buna gre snr, skenderun Krfezi zerinde, Payas mevkiinin hemen gneyinde tespit edilecek bir noktadan balayacak ve Meydan- Ekbeze doru gidecekti. Oradan Marsuus mevkiini Suriyede ve Karnaba mevkii ile Kilis ehrini Trkiyede brakarak gneydouya doru inecek.Sonra Badat demiryolunu izleyecek ve demiryolunun platformu Nusaybine kadar Trk topraklar zerinde kalacakt. Nusaybin ile Cezire-i bni mer ( bugn Cizre ) arasndaki eski yoldan Dicleye ulaacakt. Nusaybin ve Cezire-i bni mer mevkileriyle yol Trkiyeye kalacaktr. Bu yoldan yararlanma konusunda iki lke ayn haklara sahiptir.obanbey ile Nusaybin arasndaki demiryolu Trkiyeye braklacak ve ayrca Osman Gazinin bykbabas

Sleyman ahn Caber kalesinde bulunduu kabul edilen mezar Trkiyenin mal olacak, Trkiye orada muhafzlar ve Trk bayra bulundurabilecektir. D. Trkiye - Irak Snr : Bu snr tespiti daha sonra Trkiye ve ngiltere arasnda yaplacak ve antlamayla kararlatrlacaktr. II. Trkiye ve Yunanistan Arasindaki Diger Meseleler : A - stanbuldaki Rumlar ile Bat Trakyadaki Trkler dnda, Trkiyedeki Rumlarla, Yunanistandaki Trkler deitirilecektir. B - Yunanistan sava tazminati olarak Karaagai Trkiyeye verecektir. III. Bogazlar Meselesi : Lozan Boazlar szlemesinde kabul edilen zme gre: Ticaret gemileri, gerek bar, gerek Trkiyenin taraf olmad savalarda Boazlardan serbeste geebilecek; Karadenize kabilecek sava gemileri ise say ve tonaj bakmndan snrlandrlacak; blgesi sava zamannda ve Trkiyenin taraf olmas halindeyse zere akit Boazlardan ancak tarafsz devletlerin sava gemileri geebilecek; Boazlar askersizletirilecek Boazlardan geii denetlemek devletlerin temsilcilerinden kurulu bir Boazlar komisyonu kurulacaktr. Lozanda kabul edilen Boazlar rejimi 1936da Montreux Szlemesiyle Trkiye lehine yeniden dzenlendi. IV. Kapitlasyonlar : Her trl kapitlasyon kaldrlacaktr. V. Kabotaj : Trk kylar arasnda yaplan her trl deniz ulatrmas yalnz Trk gemileri tarafndan yaplacaktr. VI. Osmanli Borlari Meselesi : Lozan Antlamasiyla, kalan Osmanli borlari, Osmanli Devletinden ayrilan lkeler arasinda orantili olarak paylaildi. Trkiye, kendine dn miktarin son

taksitini 1954te dedi. VII. Istanbul ve Bogazlarin Bosaltilmasi : Bar antlamasnn Trkiye Byk Millet Meclisi tarafndan onaylanmasndan sonra geecek olan alt hafta iinde stanbul ve Boazlardaki tilaf devletleri kuvvetleri Trk topraklarn terk edecektir.

KAYNAKALAR
Brittanica Comptons ...................................... cilt 13 , sayfa : 170 - 171 Byk Larousse ............................................... cilt 15 , sayfa : 7560 - 7561 Meydan Larousse ............................................ cilt 8 , sayfa : 101 - 103 Geliim Hachette Genel Kltr Ansiklopedisi cilt 7 , sayfa : 2633 - 2635 Yeni Hayat Ansiklopedisi ................................ cilt 4 , sayfa : 2204 - 2206