JACK LYNN _ retmen www.kitapsevenler.

com Merhabalar Buraya Yklediim e-kitaplar Aada Ad Geen Kanuna stinaden Grme zrller in Hazrlanmtr Ekran Okuyucu, Braille 'n Speak Sayesinde Bu Kitaplar Dinliyoruz Amacm Yayn Evlerine Zarar Vermek Deildir Bu e-kitaplar Normal Kitaplarn Yerini Tutmayacandan Kitaplar Beyenipte Engelli Olmayan Arkadalar Sadece Kitap Hakknda Fikir Sahibi Olduunda Aada Ad Geen Yayn Evi, Sahaflar, Ktphane, ve Kitaplardan Temin Edebilirler Bu Kitaplarda Hi Bir Maddi karm Yoktur Byle Bir eyide Dnmem Bu e-kitaplar Kanunen Hi Bir ekilde Ticari Amal Kullanlamaz Bilgi Paylatka oalr Yaar Mutlu Not: 5846 Sayl Kanunun "altnc Blm-eitli Hkmler " blmnde yeralan "EK MADDE 11. - Ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar ama gdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri 87matlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur." maddesine istinaden web sitesinde deneme yaynna geilmitir. T.C.Kltr ve Turizm Bakanl Bilgi lem ve Otomasyon Dairesi Bakanl Ankara Bu kitaplar hazrlanrken verilen emeye harcanan zamana sayd duyarak Ltfen Yukardaki ve Aadaki Aklamalar Silmeyin Tarayan Yaar Mutlu web sitesi www.yasarmutlu.com www.kitapsevenler.com e-posta yasarmutlu@kitapsevenler.com yasarmutlu@yasarmutlu.com mutlukitap@hotmail.com kitapsevenler@gmail.com RETMEN RETMEN Birinci bask ikinci bask nc bask Drdnc bask Beinci bask Altnc bask ubat, 1972 Mays, 1972 ubat, 1973 ubat, 197% Mays, 197% Eyll, 197% HRRYET YAYINLARI : 6 DEV ROMANLAR : 26' RETMEN Jack Lynn Yayn hakk (Copyright) Kapak resmi Kapak basks Dizgi - bask Cilt Hrriyet Yaynlar ve Allison and Bus by Ltd. Firuz Akn Tem Ofset Matbaas Dizerkonca Matbaas Ayta Krma ve Cilt Atelyesi JACK LYNN RETMEN (The Professor) 6. Bask eviren: Zehra Aral Hrriyeti Taynlar [ j'

Nuruosmaniye Caddesi No: 3, Caaiolu STANBUL DEV ROMANLAR -fr DEV ROMANLAR + DEV ROMANLAR AL LE NNO Kurban Said "~ ' Ciltli, 348 sayfa, 20 lira RETMEN Jack Lynn (4. Byk Bask). Ciltli, 312 sayfa, 20 lira. YALNIZ KALPLER C.D. Bowen D.V. Meck Ciltli, 440 sayfa, 20 lira. (Bitiyor). DOKTOR HANIMLARI Frank G. Slaughter Ciltli, 429 sayfa, 20 lira. BETSY Harold Robbins (2. Byk Bask). Ciltli, 416 sayfa, 25 lira. KARADENZ OYUNU Keith Wheeler Ciltli, 507 sayfa, 25 lira. (Bitiyor). AUSTOS 1914 Aleksandr Soljenitsn Ciltli, 845 sayfa, 40 lira. (Yeniden baslyor). BEN, MARE ANTOINETTE Victoria Holt . Ciltli, 640 sayfa, 30 lira. KADINLAR Joyce Carol Gates Ciltli, 640 sayfa, 30 lira. (Bitiyor). ERKEK GZEL James Rand Ciltli, 528 sayfa, 30 lira. KELEBEKLER ALAMAZ Willi Heinrich (2. Byk bask) Ciltli, 480 sayfa, 25 lira. CEML Jonathan Black (2. Byk bask) Ciltli, 621 sayfa, 30 lira. PATRON Charles Durbin (2. Byk bask) Ciltli, 340 sayfa, 25 lira. BYC John Fowles Ciltli, 576 sayfa, 30 lira. ZMRN KLLER Richard Reinhardt Ciltli, 464 sayfa, 30 lira. BR DEFA YETMEZ Jacqueline Susann (3. Byk bask) Ciltli, 544 sayfa, 30 lira. KALP ILIKLARI Irwin Shaw Ciltli, 408 sayfa, 25 lira. FIRTINANIN GZ Patrick White Ciltli, 528 sayfa, 30 lira. Dizinin gelecek kitaplar: EBNEM GsFYLLAR1" Willi Heinrich LM KALIM OYUNU Emmett Grogan ERKEKLER VE DLER Joseph di Mona RETMEN JOSEPH C. PASTURE, 5 Mart 1904'te Brooklyn'de dodu. Sa kalabilmek iin elikten sinir gereken, Brooklyn'in Williamsburg kesimindeki Montrose Bulvarnda... Anas, babas ok az ingilizce bilen Sicilyal gmenlerdi, ler kt: gidince kk Joe'yu eek sudan gelene kadar dvmek gibi bir huyu vard babasnn. ou zaman da iler kt gidiyordu. Anas yemei piirir, ortal siler, sprr ve enesini tutard. Babas, Abraham ve Strauss Maazasnn Terzilik ksmnda dme dikiyor, haftada ald birka dolar da ancak peynirle araba yetiyordu. evrelerinde Almanlarn oturduu gecekondular vard; babasnn ou bo zamanlarm onlarla geirip Almanlarn sert disiplinini benimsemesi ve onu oluna da uygulamas durumu daha da gletiriyordu. Asl eitim, Montrose Bulvarna paralel sokaktan geliyordu. Ad Johnson Bulvar olan o sokaktan gelen kk serseriler, kapnn nnde kalacak kadar aptal her ocuun tozunu almak iin akamlar Montrose'yi ziyaret ederlerdi. Saat dokuzdan sonra sokakta dolarken yakalanan en yakn hastaneye sevk iin bedava bilet alm demekti. Joe Pastore o bedava biletlerden nasibini epeyi almt. Bazan cumartesi leden sonralan, anas iin toptanc bakkalna alverie gittiinde gpegndz yakaland da olurdu. yle zamanlarda, ounlukla, iki kere dayak yemek zorunda kalrd. Anasnn daha nce smarlad haftalk er8 RETMEN zak iki byk torba iinde eve getirmesi gerekirdi. Onun iin de Johnson Bulvar'ndan gemesi artt. Orada da belllar onu bekler, stne atlr, dayaktan canm karr, sonra da ykn elinden alrlard. Ardndan da eve gittiinde, eli bo dnd diye bir temiz babas tarafndan dvlrd. Gnn

birinde kendini biraz daha gl, biraz daha bym1 ve epeyi akllanm buldu. Yanna irice bir pasl demir boru ald, Johnson Bulvar h birka ocuun iyice canna okudu. O gnden sonra da anas iin yapt ah-veri gezileri bir dert olmaktan kt. Gittike daha dayankl oluyor, yumruk yedii kadar atmasn da kvryor ve o sayede Montro-se Bulvar'nda hayatta kalabilmenin srlarn reniyordu. Baba Pastore, kurallar koyuyor, elinin tersi ve siyah italyan kunduralarnn ucuyle de onlara uyulmasn salyordu. Gerektiinde yumruklan da hesaba katlyordu. Okul bir imtiyazd. Kutsal bir imtiyaz. Ya alp renirdiniz ya da cannza okurlard. ocuun btn ruhsal durumu bir ift gl bilee balyd. Uzun boylu, salam yapl gmen, al! dedii zaman almaktan baka are yoktur. Babas her akam iten dndnde, kk Pastore'yi, yemek masas banda devlerine gmlm bulmak isterdi. ou zaman da yle bulurdu. Bir, iki defa Joe, okuldan hemen Popolardo'nun kasap dkknna gidip oyun oynam, babasnn dn saatine yakn eve gitmiti. Yemek masasnn stne bir sr kt yayp bir sr kitaba dalm gibi yapmt. Babas ingilizce okuyamad ve bir kitab veya kd tekinden ayramad halde, her seferinde hilenin farkna varr ve Joe'nun yakasna yaprd. Anas karmazd ama Joe her dayaktan sonra, onun kendisine acdm hissederdi; nk dayak faslndan sonra yemek sofras, babasnn nefret ettii, fakat Joe'nun bayld kurabiyelerle donatlrd. Anas hi bir zaman onu okamaz veya teskine almazd. Baba evin hkimi, ailenin kaderini elinde tutan kiRETMEN 9 siydi ve bu byle kabul edilmiti. Evde sayg vard. Joe Pastore alyor, hem de ok alyordu. Hafta sonlarnda, Joe sokan yukansndaki Alman ailelerine ait beyaz badanal kap nlerini ykayarak aile btesine birka kuru katkda bulunurdu. Daima tehlikeli bir iti bu, nk Johnson Bulvarh kabadaylarn gndz saldrlarna hedef olurdu insan. Joe, iini bitirdikten sonra da parasn kaptrmamak iin, elindeki hortumu silh olarak kullanmak zorunda kalrd. Daha zayf ocuklarn ou, en byk Johnson kabadaylarndan ikisine korunma paras derlerdi. Fakat Pastore kendi kafasna gider, kap nlerini temizler, dr, parasn da kimseye kaptrmazd. Onu dverlerdi ama ayn zamanda sayg da duyarlard. Gen Joe apkasn yana ykp giymez ve dilerinin arasndan tkrmez, Saint Michael'in nndeki kaldrma da iemezdi. Ama yine de tekiler onun etin ceviz olduunu bilirlerdi. Ve yava yava ona dokunmamaya balamlard. Bazan sokakta rastla-tklarnda, gece bile olsa, bir merhaba mrldanp yrmeye devam ettikleri olurdu. Pastore, gr siyah salar, kaba hatlar ile gl ve salam yapl bir delikanl idi. Hassas, dnceli ve anlaylyd. Alamay da bilirdi. Anasn, babasn anladn hissediyor, ikisini de seviyordu. Johnson Bulvar'ndaki kabadaylar ve byk evde oturan berbat Alman kadnn anladn da hissediyordu. Btn bu kiilerin yle davranlarnn bir nedeni olduunu ok gen yata anlamt. Her eyin farkndayd. Karlat her ey merakn uyandryordu'. Bir akaya kasklar aryana kadar glebilir, otomobil arpm bir kpek grdnde ocuk gibi alayabilir, gerektii zaman da grtlanza dilerini geirip bir hayvan gibi direnebilirdi. Dnceliydi ama hi bir zaman umutsuz deildi; hzn duyar, fakat hi bir zaman mutsuz olmazd. Yalnzlk his10 RETMEN setmeden yalnz kalabilirdi. Manda gibi yrei, yeterince direnci ve ilerde her eyin daha iyi olacam bildiinden gelecek iin byk umutlar vard. evresinin bir parasyd; yle olduu halde kendi yolunda yryordu, kendine mahsus dnceleri vard, kendi plnlarn yapyordu ama gene de kt bir ey vukuunda veya birinin yardma ihtiyac olduunda, o yardm ondan esirgemiyordu. En zorlu mahalle olan Brooklyn'in en etin sokanda Joe Pastore kiiliini oluturmaktayd ve tahminler gnn birinde onun nemli biri olaca ynndeydi. Yllar geti, Jose liseyi, snfn en iyileri arasnda bitirmeyi baard. Liseyi bitirdikten birka hafta sonra babas ld. Joe, babasnn yatann yannda diz

kp alam ve ha--yatnda ilk defa olarak ihtiyar adamn yzne ban yaklatrarak, Teekkr ederim, diye fsldamt. Babas sesini karmadan ona bakm, sonra olunun san okam ve lmt. Ondan sonra Joe babasnn btn sorumluluklarn da omuzlarna alm, kendininkilere eklemiti. Yaz tatilinde sofraya peynir ve arap koyabilmek iin gece gndz eitli ilerde alt ve anas yemek piirdi, ortal temizledi ve enesini tuttu. Baba hayattayken ok az konumutu, imdi ise Temen hi konumuyordu. Babann lmnden sonra kendini daha ok dine vermiti ve saatlerce odasna kapanp dua ediyordu. Joe anasn anladn hissediyor ve onu ok seviyordu. Ana arada bir olunun sevdii kurabiyelerden piirir, o da onu yanandan per, ana da glmserdi, e gitmedii zamanlar yemek masasnn banda hrsla alrd; imdi artk kendi disiplinini kendi salyordu. Columbia niversitesi iin bir burs kazand. Columbia'daki reniminin yarsna geldiinde anas ld. Bir elinde tespih, tekinde babann resmi, huzur iinde gzlerini yumdu. Joe onun yanndayd, fakat olunun varlRETMEN 11 ndan habersizmi gibiydi. Gzleri kapand. Joe Pastore artk yalnz kalmt. Columbia niversitesinde ok alt, derslerinde baarlyd; bir eczanede gece ii buldu. Bo vakitlerinde de retmenlik yapyordu. Bundan hem byk zevk duyuyor, hem de havadan birka dolar karyordu. En zorlu mahallelerde i aryordu, nk o mahallelerin ocuklarn anladn hissediyordu. Ksa zamanda retmenliin kendi iin biilmi kaftan olduunu kefetti ve rettike, iinden daha byk zevk almaya balad. Columbia'daki renimine devam ederken bile, btn hayatn retmenlie adayacan anlamt.. Bir gn arkadalar onu bir partiye davet ettiler. Aslnda hemen btn davetleri ayakst reddediyordu, nk sosyal faaliyetlere ayracak vakti yoktu. O yzden, oklar Joe'dan holandklar ve arkadalndan yararlanmay samim olarak arzuladklar halde, onu armaktan vazgemilerdi; nk emeklerinin boa gideceini biliyorlard. Ama bu defa, niversitedeki arkadalanndan biri olan Chuck Venturi dayatmt. Joe'ya, kendini gen yata diri diri mezara gmmekten vazgemesini ihtar etti; sonra partiye gelip biraz rahatlamas, kafay ekip biraz dansetmesi, dnyay grmesi, bir kzla gnl elendirmesi ve her eyi unutmas iin ona yalvard. Pastore, gerekten lgn bir tempoya kaptrmt kendini. Azck dnyay grmek, iyi bir fikir gibi geldi ona. Hele bir kzla gnl elendirmek dncesi hepsinden iyiydi. Biraz kafay ekmeye deerdi u Allahn cezas dnyada. Chuck'a o gece verecei dersi iptal edeceini syledi. Chuck da o gece ders vermeyeceini, o akamki partiden ders alacan syledi. Partiye Clara Watts adnda bir kz gelecekti. Clara, ona yirmi dakika iinde yepyeni bir yaama tarz retirdi. O kzn bildikleri de hi bir ders kitabnda yoktu dorusu. 12 RETMEN Karar verdikten sonra, Clara Watts fikri bile Pastore'ye cazip geldi. Oysa henz on iki yandayken, ka Clara Watts'la i tuttuunu, ondan sonra da bir sr kzla dp kalktn, Chuck Venturi'ye pekl anlatabilirdi. Meer ki, kzn, bacaklarnn arasnda bir yerine iki delii olsun! Ama Joe, seks konusunda vnmekten ve yle eyleri tartmaktan hi holanmazd. Sesini karmad onun iin. Joe partiye gitti ve Chuck'a hak verdi. Kzlardan birinde kendi iin yepyeni bir ey kefetti ama, o kz Clara Watts deildi. Clara ile tant, onunla dansederken ucuz birtakm el akalarna da giriti. Chuck Venturi'nin yerden ge kadar hakk vard. Kz odann ortasna yatrp herkesin alklar arasnda orackta becerseydi, Clara zevkten geberecekti. Ama gelgelelim, Joe Pastore'nin gz partide sessiz sedasz oturan bir baka kza ilimiti. Clara Watts'dan bambaka bir kzd bu. Ad Anna idi. Ve imdiye kadar grd yaratklarn da en gzeliydi. Brooklyn'de yetimi bir talyan kzna benziyor, ayn zamanda in

porseleninden mamul, narin bir bibloyu andryordu. Konutular, dansettiler, sonra Joe kz alp evine gtrd ve birbirlerine k oldular. Joe Pastore, Columbia niversitesinin Fen Blmnden parlak bir dereceyle mezun oldu. Ve Arna ile evlendi. Anra, mezuniyet yllarn izleyen mcadelelerin, mahrumiyetlerin ve ufak dllerin hepsini kocasyle paylat, ona efkat ve anlay gsterdi, bir de ocuk verdi; sadk bir e olduu gibi, ehrin en kt mahallesinden gelen bu azimli ve kltrl kabadayya olan inancn da hi bir zaman yitirmedi. Trl engellerle dolu olan akademik bataklkta adm adm ilerlemeye baladlar. Pastore'nin rencilerle ve faklte mensuplaryle aras her zaman ok iyiydi. Hareketli ve renkli bir kiilii vard. Konutuu zaman ince, aydn cmleleri Brooklyn sokaklarnn pis lehesiyle kartryordu. akacl bulacyd. Azimli ve samim bir insand. rencileriyle RETMEN 13 yakndan ilgileniyor, problemi olan ocuklara kar da zel itina gsteriyordu. Akamlar ders veriyor, ou zaman da para almyordu. Yardm isteyen her gence yararl olmaya alyordu. Sapna kadar retmendi Joe Pastore. Bir iten tekine kouyor, mesleinden hi bkmyordu. Her yeni grev ona heyecan veriyor, onu kamlyordu. So-unda retim yesi olarak New York niversitesine tayin edildi. Brooklyn'in Williamsburg kesiminin Montrose mahallesinden geen ocuk Profesr Joseph C. Pastore oldu. niversitede en sevilen hocayd. Akam kurslarn srdrmeye devam etti. Kars Anna ve kzlar Nancy ile New York'un New Rochelle semtindeki yeni evlerine tandlar. Hayatlarnda ilk defa ev sahibi olmulard. Popolardo'nun kasap dkkn artk ok uzaklarda kalmt. Joe Pastore kendi kendini yetitirmi, adam etmiti. 14 RETMEN RETMEN, NEW YORK'UN NEW ROCHELLE semtindeki eviyle iftihar ediyordu. Mineola'dki Harrison kardelerin seri inaat rneklerinden biri olan evin ufak bir girii, gzel bir tarh, nnde de bir sokak feneri vard. Mektup kutusunun zerinde de u ibare yazlyd: Pastore Ailesi. Bu ev, Pastore'nin New York dolaylarndaki malikne-siydi ve Brooklyn'in fakir mahallesinden bir hayli uzakt. Burada temiz hava teneffs edebiliyordu. Broadway'e krk be dakika mesafede, New York niversitesindeki iine ise daha da yaknd. Bu ev, New York ve New Jersey'deki onca inat akademik duvar, direnciyle ve zeksyle yllarca zorlamann bir mkfatyd. Ayn zamanda, kars Anne'nin sadakatine bir karlk, on be yandaki kz Nancy iin bir temel tekil ediyordu; uzun ve meakkatli bir trmantan sonra, varlan bir zirveydi, ite bu gece o zirveye bayran dikecekti. Pastore ailesinin evinde bir kutlama treni yaplyordu. Birok retim yeleriyle karlan Pastore'nin yakn bir tarihte Psikoloji Blm Bakanlna terfiini kutlamaya gelmilerdi. Montrose Bulvar'ndan gelen bu kabaday bir d gerekletirmi, Williamsburgh batandan kendini ekip karmt. Akademik kariyerin batandaki btn engelleri aarak inatla kendi yolunu -am, krk alt yanda olduu halde, nl bir niversitenin Psikoloji Blmnn bana gemeye hazrlanyordu. akaklar aarmaya balamt bile. Ama asla basmakalp bir insan deildi. Sol gznn stnde ince bir yara izi dikkati ekiyordu. Johnson Bulvar serserilerinden kalma bir yadigrd bu. Pastore derin dncelere dalRETMEN 15 d zaman, o yara izini ellemeyi det edinmiti. 1.80'e yakn boyu, salam yaps, yakkl ve erkeksi grnyle, her duruma hkim olabilecek bir adam hissini veriyordu insana. Bu gece, onun zafer gecesiydi, Willow Lane'deki ev, konuklarla dolup tayor, iltifatlar arap gibi akp gidiyordu. Parker, arabn yudumlarken, Siz ei az bulunur bir insansnz, diyordu Pastore'ye. Eine az rastlanr bir insansnz. Erkekler ev sahibini holde sktrm, kadnlar umursa-myorlard bile. Pastore, elindekini iaret ederek konuan Parker'e glmsedi. Mesleini ifa

etmekle kalmyorsun, ona ksn. Kendini adamsn deta. Bu meslee kendim adayan ok az insan kald artk. Parker'in herhangi bir ikiden birka yudum alnca hemen sarho olduunu herkes biliyordu. Tam zamannda aylp da ders yapabildiine kimse akl erdiremiyordu. Bence bu adam bir prlanta, diyordu. Greenberg. Uzun boylu, sska bir adamd Greenberg. Profesrn yannda pek hantal kalyordu. Sizin kadar ok ders veren bir insann artk emekliye ayrlp, srtst yatacak kadar paras birikmi olmal imdiye kadar. Pastore, Olmadm ne biliyorsunuz, Greenberg? dedi. Zenginler gibi tmyorsunuz da ondan.. Ben sizi bilirim. Olur olmaz saatlerde ders verdiiniz rencilerin de ounu tanyorum. Klarna giyecek donlar yok ounun. ste veriyorsunuzdur, Allah bilir. Pastore gld, Greenberg'in omuzuna vurdu. Ondan holanr, iyi bir hoca olduunu bilirdi. Ben gerekiyim, diye devam etti Greenberg. nan bana senin kadar ok almak istesem, emeklerimi boa harcamaz, ne yapar eder, para karmann bir yolunu bulurdum. Hocalk bana gre meslek, sana gre ise kutsal bir ey. Parker, on dakika iinde, arap kadehini belki onuncu defa kaldrd. Son defa, erefinize, Profesr Joseph Pastore, Psikoloji Blm Bakan. niversitenin ve retmenlik mes16 RETMEN leinin medar iftihar. Parker, sen yacnn tekisin, dedi Greenberg. Ama Pastore'nin erefine ben de kadehimi kaldryorum. Kadehini kaldrd. Prlantann erefine. Ama terfi etmesinin erefine deil, bana milyon verseler kabul etmem. Ben, hayattan ne istediini bilen bir adamn erefine iiyorum. Bylesi az bulunur. Onlar erefine ierken, Pastore iin iin terfiini dnd. Tabi, ok mutluydu ve son derece gururluydu. Maana yaplan zam, evi ve kzlk dnemine girmi, partiler iin sslenmeye balam kz bakmndan nemliydi. Ama, idar formaliteleri, bir krsy ynetmenin kendine ykleyecei ek sorumluluklar, bitip tkenmeyen toplantlar, bir sr gereksiz krtasiyecilikleri, Rektr Whitmore'un basksn ve niversite Ynetim Kurulunu yle bir aklndan geirdi. Yeni grevi, kendini ocuklardan, zellikle geceleri ve hafta sonlar zel yardmna ihtiyac olan ocuklardan uzaklatracak-sa, o zaman Whitmore, bu ii alp kafasna alsnd. Milyon verseler kabul etmeyecekti o zaman. Parker, hafife sallanarak, Ben galiba viskiye balayacam, diye mrldand, arap iince mideme kramp giriyor. Parker, asl sen insana karn ars veriyorsun, dedi Greenberg. Sonra Pastore'ye dnd: Hadi, sen iine bak, dedi. Konuklarnn yanna dn de biraz alk toplamaya bak, reveranslar yadr. Kerata seni! Ben bu ayyan aresine bakarm. Pastore, konuklarn arasna kart. Gevezelikler srp gidiyordu, arap evin her kesinde oluklar gibi akyordu. Psikoloji Blmnn retim yelerinden Barrows hari, herkes gelmiti. Ama herkes Barrows'un Ynetim Kurulunun gzne girmek iin uratn ve kendini asla kapp koy-vermeyeceini, arab fazla karma tehlikesini gze alamayaI RETMEN 17 can biliyordu. Faklte Dekan Jonas Whitmore bile gelmi, Anna Pastore'nin elceiziyle hazrlad iki porsiyon la-sagne'yi yalayp yutarak ona iltifat etmeye bilhassa dikkat etmiti. Bu da, Profesr meslektalarnn demelerinden ok daha fazla sevindirmiti. Whitmore, midesinden rahatszd ve kesin perhiz yaptn da btn faklte bilirdi. O da ufak tefek karsnn sevimliliine ve zarafetine hi bir erkein kar koyamayacan gsteren yeterli bir delildi Pastore iin. Kar? konuklarn arasnda dolarken, Pastore onu gururla seyretti ve bu geceye en az kendi kadar karsnn da anlam verdiini fark etti. Nancy'nin o geceyi, New Jersey'de Donato'la-nn ya nda geirdiine ayrca sevmiyordu. Aslnda kznn, birka niversite profesrnn sarho olup kendilerinden geerek kst oturmalarn byk zevkle seyredeceini biliyordu, ilk su koyverenlerden birinin de Parker olacandan hi phesi yoktu. Pastore, Jonas Whitmore'un nl kara listesini hatrlayarak gld. retim yeleri, bir

partide yakksz davranlarda bulunduklar zaman, Dekann onlar birer birer kafasna not etmek gibi garip bir huyu vard. Gn gelince, herhangi birine haddini bildirmek gerektii zaman o ahs malzemeyi aleyhinde kullanrd. Dekan Whitmore ile karsnn hazr ve nazar bulunduklar bu gibi toplantlarda, lehte ya da aleyhte puan kazanlrd. Pastore retim yeleri ierisinde, bu gibi baya ve kk oyunlar hi umursamayan ve byle eylerden zerre kadar etkilenmeyen tek hocayd. Bu dzene ayak uydurmay her zaman iddetle reddetmiti. Grevini hakkyle yapyor ve iyi sonular alyordu. Bylesine yapmack kurallar, Parker'e ya da bakalarna kar uygulanabilirdi. Ama Pastore'ye skmezdi. Ancak imdi Psikoloji Blmnn bana geerken durumu da deimiyordu. Bu da, serbeste hareket olanaklarnn kstlanmasna yol aabilirdi. Bunun dncesi bile, onu kayglandrmaya idar sorumluluklar kadar yetiyordu. F.: 2 18 RETMEN Kutlama trenine katlanlar, ikinci kattaki misafir tuvaleti de dahil, Pastore maliknesinin her kesinden rahata yararlanyorlard. retim yelerinden birkann kanlar, salonun skk bir kesindeki oyun masasnn etrafna oturmu, orada olmayan profesr kanlarnn canna okuyorlard. zellikle, bir hukuk profesrnn asistannn gen kans Sandy Call'u didik didik ediyorlard. Sandy'nin ya adaleli "vcutlu kltr fizik retmeni Ad Winston'la yattn, ya da okulun kalorifer dairesinde, kaloriferci Franklin'le krtrdn ileri sryorlard. Franklin, altmna yaknd. Kazan yakmak ii zaten canna okuyordu; baka ilere pek vakti kalmyordu. Bu celseye, her zamanki gibi Doris Greenberg bakanlk ediyordu. Uzun boylu, krkna yaklam, alml bir kadnd. Doris'in her alt ayda bir sa rengini ve biimini deitirdii bilinirdi. Bu kurnazca taktii sayesinde, kocasnn katiyen baka kadnlarla dp kalkmayacam iddia ederdi. Her alt ayda bir, deiik bir karyla yattn sanyor, derdi Doris. Hal ise, bir keresinde, Doris sylemese, onda herhangi bir deiikliin farknda bile olmayacam, Joe Pastore'ye itiraf etmiti. Anna Pastore, oyun masasndan mmkn olduu kadar uzak durmaya alrd. Ev sahibesi olarak kendine den grevleri biliyor, kocasn memnun etmeyi gnlden istiyordu ama, bayalklara ve zalim dedikodulara hi gele-miyordu. Kendi kabuuna ekilmesinin ve niversite aylar-nn ouna katlmaynn nedenlerinden biri de buydu. Birka kere denemi ama her seferinde utan duymu, rahatsz olmu ve sudan km bala dnmt. Profesrn kars da Brooklyn'in Williamsburgh semtinde yetimiti. Aslnda, Montrose Bulvan'ndan on sokak tede bymt. Ama aradaki o on sokaklk mesafe her eyi deitirmiti. Kendi oturduu mahalle, o zamanlar, o civann en iyi mahallelerinden biri saylyordu. Anna, ince ve narin yz hatlaryle iddiasz bir gzellie sahip bir gen kzd. ri RETMEN 19 ve anlaml gzleri, solgun bir yz ve kuzgun siyah salar vard. Bonavina'lar, Joe Pastore'nin ariasyle babas gibi italya'da doup bymemilerdi; Pennsylvania'nn Scranton kesiminden gelmilerdi. Anna'y yedi yanda Brooklyn'e getirmilerdi. Babas usta bir otomobil tamircisiydi ve hayatlarnda hi bir mahrumiyet ekmemilerdi. Babas yakkl, scak kanl, insancl bir adamd. Anna ona tapard. On be yandayken babas lmt. O zaman artk hayatnn da bittiini sanmt. Anasna kar hi bir zaman yaknlk duymamt. Babasnn lmnden sonra ise durum bsbtn ktlemiti. Anna, anasnn ok gzel, bencil, otoriter ve kocasn bedbaht etmeyen bir kadn olduunu hissediyordu. Joe Pastore ile tantnda, Anna ondokuzundayd. Ayn yl iinde annesini de kaybetmiti. Anna o kt mahalleden gelme ocuu partide grr grmez k olmutu. Onun herkesten baka, anlaya ve zel ihtimama ihtiyac olan bir erkek olduunu hemen anlamt. Belli bir amac, yksek idealleri vard ve hayatta ne yapmak istediini de biliyordu. Amacna erimek iin mcadele ederken, Anna da ona destek olmaya, ona gereken sevgiyi, efkati ve rahatl salamaya ahdetti. Anna, oyun masas sohbetlerinden mmkn olduu kadar kanmaya almakla birlikte, aslnda cinsel bakmdan souk bir kadn olmaktan uzakt. Cinsel ilikiden adamakll zevk alyordu ve azgn bir boadan

farksz olan erkeini de tatmin etmeyi biliyordu. Ama bu, mahrem, gzel ve sevdii erkee mahsus bir eydi. Joe'nun ayn zamanda, Doris Greenberg gibi bir kadndan da rahatsz olmadn hatt onun yannda baya hoa vakit geirdiini de biliyordu. Bu gece hi bir ey Anna'nn mutluluunu bozamazd. Profesr, onu, akam iin bir ^ardmc tutmaya zorlam, masraflar da hi dnmemesini sylemiti. Anna, ilk defa bir elenceye katlyordu. Mutfakta kfte youran, bulak ykayan bir italyan kylsnn kans olaca yerde, bug-> ne bugn bir ev sahibesi ve bir profesr karsyd. Atla^ 20 RETMEN Acentas kendisine Porto Rico'lu bir hizmeti kz yollamt. Maria idi ad kzn. Kocasnn, kar gibi temiz nlkl ve balkl kzn poposuna imdik attn da biliyordu. Hatt hatt, onu sust bile yakalamt. Ama Joe glmseyerek gz krpmt. rfnt o kadar da sevimliydi ki! Profesr karlarnn, kocasn ok zacip bulmalar ona gurur veriyordu! Joe, sapna kadar drst bir erkek, diyordu Doris Greenberg. Anna, oyun masasna doru ilerliyordu, iltifatlar neeyle karlad. Joseph Pastore gibi bir erkekle evli olduu iin ok ansl bir kadnd. Ama kadnlarn gzleri biimli poposunu sallaya sallaya mutfaa doru seyirten Ma-ria'ya taklnca, konumalar yine bilmen mecraya dkld. Rita Cogan, Bu kz sakn karma, dedi. Rita, tarih blmndeki bir asistann karsyd. Bu da terfinin mkfatlarndan biri ekerim. Koskoca bir Blm Bakannn bir de cariyesi olmal, deil mi ya? yle deil mi Doris? Mrs. Greenbrrg, Bu kz bizde olsayd, kocam olacak kak yahudinin elinde ba beldan kurtulmazd, diye karlk verdi. Onsekizinde, koca popolu, Porto Rico'lu bir kz eksik zaten bizim evde. Onun bitiik odada yattn dnebiliyor musunuz? Sanki basmdaki bel yetmiyormu gibi. Rita Cogan ban kaldrd, glmsemeye alan Anna Pastore'ye bak. Sonra Doris Greenberg'e yaklap, sesini alaltt. Zavall Hal'den sanki bir seksomanyakm gibi bahsediyorsun. Mrs. Greenberg, fincann masaya koyup kahkahayla gld. Seksomanyak m? Nerede o gnler? Her gece yalnz seks lf eder, sonra da vaktini spor dergisiyle babaa, tuvaletin stnde tnemekle geirir. Anna, Dekan Whitmore'un mutfaa alan kapnn ya-nmda kocasyle konutuunu grd. Kamak iin tam frsatt. Nazikne Dekan gitmeye hazrlanyor galiba, dedi. Msaadenizle. Jonas Whitmore, uzun boylu, kibar, altmna yakn bir RETMEN 21 erkekti. Dokuz yldr Dekand. Dekanl srasnda olaanst hi bir ey olmamt; nk hep orta yolu tercih eder, tartmadan kanr, suya sabuna dokunmadan alrd. Zaten Ynetim Kurulunun istedii de buydu. Whitmore, Pastore'yi severdi. Gerek rencilerinin, gerek faklte mensup-larmn kendisine kar duyduklar ar hayranln farkn-* day di. Ama Profesrn birok akademik problemleri, zellikle renci problemlerini, mutat ve allagelmi usullerin dnda bir tarzda ele aldn da biliyordu. Ancak, Pastore daima iyi sonu aldndan, bir trl onu sulamaya frsat bulamyordu. Yine de gzn ondan ayrmamaya kararlyd. Pastore, terfi iin Ynetim Kuruluna bavurduu zaman, Whit-more onu desteklemi ve bu terfii hak ettiine, Ynetim Kurulunun da bunu onaylayacana samim olarak inanmt. Anna Pastore Kooasyle Dekan arasnda geen konumay dinlerken, birden kendini ok yorgun hissetti. Aslnda bu kutlama treninden ok memnundu, ama artk herkes bir an nce evine gitse ve Joe ile babaa kalsa iyi olacakt. Joe da bitkin gibiydi ve hayli arap itii belliydi. Ama Anna Pastore bunu ona hissettirmenin doru olmayacan da biliyordu. Bu gl adam, hayatnn skntl yllarn geride brakm ve btn ocukluk hayallerini gerekletirmiti. Bir an iin, Anna Pastore, Joe'nun babas hayatta olsa, bu gece o-luyle ne kadar iftihar ederdi, diye geirdi. Sonra anszn Dekann kendisine bir soru sorduunu fark etti. Whitmore, Zavall Anna, dedi. Kimbilir ne kadar yorgunsunuz.

 zr dilerim, Mr. Whitmore. Anna kocasna bakt. Bir an dalm gitmiim. Profesr kolunu, karsnn ince beline dolayp onu kendine doru ekti. Jonas, asl terfii hak eden bu ite. insan karsn nasl terfi ettirir, sylesenize? Dekan gld. Onu byle mutlu klmaya devam et yeter. Pastore glmsedi, karsn yanandan pt. Dekan bir an dndkten sonra konumasna devam et22 RETMEN ti. Tabi, bunu sylemek bana dmez, ama, karna biraz daha vakit ayrabilsen, onu daha daha da mutlu klabilirdin. Ders programn normalin ok stnde. Bazen durumun beni kayglandryor. Profesrn yz ifadesi deiti birdenbire. Belli belirsiz bir deiiklikti bu. Ne zaman sinirlense byle olurdu. Herkesin, ders saatleriyle, zel dersleriyle ve maddiyattan uzak oluuyle byle srekli ilgilenmesinden bkp usanmt. Bu, onun bilecei. ey, onun zel hayatyd. Her eyden evvel bir retmendi. retmenliini de kendi bildii gibi uygulayacakt. Doru, Bu size dmez. Pastore glmsemeye alt. Kstahlk ediyorum sanmayn. Bu gerek. zel ilerim, okuldaki iimi aksatrsa o zaman beni uyarmak hakknzdr. Onu sylemek de size der, o zaman. Anna dikkatle Dekana bir gz att. Ama Dekan tepki gstermedi. Pastore ile uzun zamandr alt iin, onun ne kadar dobra dobra konutuunu bilirdi. Kzacak yerde glmsedi, elini Pastore'nin omuzuna koydu. Ben sadece dncemi belirttim, Joe. Hepsi bu kadar. Senin iyiliini samim olarak istediimi bilirsin. Pastore: Biliyorum, Jonas, dedi. Sinirleri yatmt. Gsterdiin ilgiyi takdir ediyorum. Salon tarafndaki kanapelerin birinden grltler ykseldi. Sonra Greenberg'in kahkahas duyuldu. Pastore, partinin artk sonuna yaklatn biliyordu. Dekann kara listesinin uzayp gittiini dndke kendi kendine glmsedi. Dekan grltye aldrmad. unu bilmeni isterim, diye devam etti. Terfiinden tr ok mutluyum. resmiyete dklr dklmez, seninle oturup etraflca konualm. Dmenin bana yeni bir adamn gemesi demek, gecikmi birok reformlarn gerekletirilmesi demektir. Pastore: Peki, Jones, dedi. Yava yava itii arabn ve gecenin verdii yorgunluun etkilerini hissetmeye bahRETMEN 23 yordu. Uyuukluk saryordu bedenini yava yava. Biraz dinlenmek iin de kendine vakit ayr. Jonas Whitmore elini kaldrd. Dur, dur. Sakn saldrmaya kalkma yine. Saldrmyorum, Jonas. Flora Whitmore onlarn grubuna katld. O da kocas gibi, temiz, pak ve zevkli giyinmiti. Whitmore'iar herkesin gznde kibar ve soylu bir ifttiler. Ei: nemli bir grmeyi yanda m kesiyorum yoksa? diyerek Dekann elinden tuttu. Pastore, glmseyerek, Evet, Mrs. Whitmore, dedi. Ama sizi grmekle bahtiyarm. Bayan Whitmore kocasnn elini skt. Jonas, bronda deilsin, unutma. Nutuk ekmeyi brak da zavall adamcaz bu gecenin tadn karsn. Anna'ya dnd: Buras senin evin Anna'cm. stersen, u can skc adam kap dar edebilirsin. Dekan gld, yalandan teslim olmu gibi ellerini kaldrd: Peki, peki. Durmadan retmen isteyen bir retmene de ben engel olacak deilim, her halde. Ha! Bir patrt koptu, sonra Greenberg'in grltl kahkahas yeniden duyuldu. Bayan Whitmore: Biz abuk gidelim artk, ekerim, dedi. Korkarm saygdeer retim yelerinden biri, salonun ortasnda kendinden geti. Sonra kocasn kapya doru itmeye balad^ ev sahibiyle ev sahibesi de onlar izlediler. Gitmeye hazrlanrken, Dekann kars, gayet ince bir davranla, ok gzel bir gece geirdik, dedi. Dekan: Bu gece ne kadar mtehassis olduumu biliyorsun, Joe, dedi. Sonra Anna'ya dnp onun elini skt. Beni gene byle nefis bir lasagne yemee

armam rica edeceim, Anna. Gerekten nefisti. ok gzel bir gece geirdik. Bizi ardnz iin ne kadar teekkr etsek azdr. 24 RETMEN Joe ile Anna da, Whitmore'lara teekkr ettiler, onlar da uurlandktan sonra, Joe ile Anna Pastore n kapy kapadlar. Profesr Joseyh Pastore derhal harekete geti. Haydi! diye haykrd. u Allahm bels Parker'i ayaa kaldrn, bakalm. Winston, omuzlarnn altndan tut. Profesr bara bara direktifler verirken, kurtarma ameliyesi nihayet tamamland; Winston da, Parker'i eve gtrme sorumluluunu zerine ald. New Rochelle'deki parti bylece sona ermiti. Son teekkrlerden ve kutlamalardan ve son konuklar da uurlandktan sonra, Joe ile Anna Pastore n kapy kapattlar. Ev sessizlie kavutu. Sessiz sedasz salona dnerlerken, Profesr kolunu karsnn beline dolad. Biraz sendeliyordu. Anna glmekten kendini alamad. Baka zaman olsa, salonun kargaal kendini rahatsz ederdi. Temizlik bahsinde ok titizdi. Evi tertemiz ve dzenli tutmay kendine kutsal grev edinmiti. Ama bu gece deil. Bu gece zel bir geceydi. Her yer altst olmutu, ama buna aldrmadlar; ikisi de ayr ayr koltuklara attlar kendilerini. Gecenin heyecan, ikisini de bitap drm, deta uyuturmutu. Profesr, glmsedi ve ban koltuktan kaldrmadan. Bu toplumsal bir baar, Annacm, dldi. inallah yledir, dedi Anna sknetle. Profesr dudaklarn aprdatt: Senin lasagne de hani Vatikan'daki ziyafetlere lyk nefasetteydi. Dekan bayld. Parker hepsini kard. Ama onunki saylmaz tabi. Anna: Onun yedii ravioli idi, dedi. kisi de gldler. Olanlar lem. kisi de sustu, gzlerini yummulard. Bu an iyice ilerine sindirmek, gemiteki anlan dnmek istiyorlard. RETMEN 25 Telefon ald. Pastore, gzlerini amadan: Gecenin bu saatinde hangi hergele anyor acaba? diye homurdand. Anna kendini zorlayarak kalkt, telefona cevap vermek iin bitiik odaya geti. Pastore ise, gzleri kapal, dncelerinde yine partiye, Whitmore'e, Greenberg'e ve terfi meselesine dnd. Mide boluunda yine bir rahatszlk duymaya balamt. Bu Allahm bels adamlar retmen denilen eyden ne anlarlard? Belki de haklyd Greenberg. Kendine gre retmenlik, kutsal bir eydi. Anna kendisini anlyordu. Ta bandan beri de anlamt. Herkesin horlad, haklar elinden alnm, ihmale uram, tecrit edilmi bir sokak serserisini elinden tutup ona ilgi gstermenin, disipline sokmann, ona umut vermenin, onu eitmenin ne denli heyecan verici bir ey olduunu ve aleyhteki btn unsurlara ramen onu eitmede ilerlediini grmenin salad sevinci ok iyi anlyordu. O serserinin topluma katlna, belki de en n saflara getiine, ezilmilerin hkim duruma geldiine tank olmak ne ulv bir eydi. Para da, terfi de yere batsnd. Pastore, yumruunu koltuun kenarna indirdi. Kendini o bataktan ekip karmt ya, baka serserilerin de bunu baarmalarn salamak, onlara yardm etmek en tabi greviydi. Kimse onu bu davasndan alakoyamazd artk. Anna odaya girip de ondaki deiiklii grnce biraz ard. Pastore: Kimmi sevgilim? diye sordu. Dr. Carlton. Seninle bir mesele hakknda grmek istiyor. Yarn iin bittikten sonra, niversiteden geip seni alacak. Ed Carlton, eski bir aile dostlar ve ayn zamanda lks mahalle Park Avenue'da muayenehanesi olan, milyonlarca dolar kazanan baarl bir doktordu. Pastore onunla arkadalk etmekten ok holanrd ama bir an kayglanmaktan kendini alamad. Son zamanlarda hi ona muayeneye gittin mi? 26 RETMEN

 Hayr, Joe. Ya sen? Hayr.. Karsnn yzne bakt ve glmsedi. Koca hergele, her halde terfi meselesini duymu olmal. Anna, yavaa, Joe, dedi. Seninle ne kadar iftihar ediyorum, bir bilsen. Yanma gel de bir daha tekrar et bakaym, gzelim. Profesr kollarn karsna doru uzatt, Anna ona yaklat. Pastore, karsn yavaa kucana oturttu, ona sarld. Kimse, senin bu mevkii nasl hak ettiini bilmiyor, aslnda. Pastore, ona daha sk sarld. Yz kocasnn yzne deen Anna fsldad. Hayatmn en mutlu dakikalarm yayorum. Profesr Joseph Pastore, karsn uzun uzun ve tutkuyla pt. Birden alamak geldi iinden Anna'nn. Whitmore' lar, Greenberg'ler, Parker'ler ve Carlton'lar, dolup taan sigara tablalar, bardaklar, her ey anlamn yitirdi ve unutuluverdi birden. New York'un New Rochelle semtinde tarih bir gece yaanyordu. Dan zirvesinde zafer bayra dalgalanyordu. PASTORE SINIFINA BiR gz att. Duruma tamamen hkimdi. Her dersin sonunda, rencileri teker teker gzden geirerek deerlendirebilirdi. Dersi kavrayp kavramadklarn, gen dimalarnda o bilgiyi nasl yourduklarm, dersi kimin umursadn, kimin umursamadm, kimin daha fazla bilgi edinmek isteiyle rpndn, kimin bundan en iyi ekilde yararlanabileceini anlyordu. Btn standart retim sistemini bir yana braksa da, yine her birinin dimana hkmedebilirdi. Bundan eminRETMEN 27 di. Benliklerinin iine kadar nfuz etmiti. Bunu onlar da bi-liyordular. Kendinden hi bir ey saklayamazlard. Simpson. Ayaa kalk. Ders sona ermiti; renciler de bunun farkndaydlar ama kimse deli gibi kapya komak istemiyordu; nk Pas-tore'nin kendilerine bir srpYiz hazrladm hissediyorlard. Bunu, onun ses tonundan ve hepsini bir bir gzden geirmesinden anlamlard. Uzun boylu bir ocuktu Simpson. Snfn en yakkl ve en iyi giyinen rencilerinden biriydi. Pastore bu defaki mizansen iin onu kendine yldz semiti; seyirci de heyecanla bekliyordu. Simpson kalkt, ykseltilmi platform zerindeki krsnn arkasnda oturmaya devam eden Pastore'ye gzn dikti. Simpson, dersimiz bitti Zaten bu son dersimizdi. Herkesi tuttuum iin zr dilerim. Ama sizi temin ederim, bu ok ksa srecek. Seni ksa bir szl snavdan geireceim, Simpson. Krk ylda bir hazrsn, sanyorum. Snf heyecanla bekliyordu. Simpson durduu yerde ayak deitirdi. Bugnk Ekoloji snavn ok kt gemi. Kdn berbat. Onun iin sana bir ans daha tanmak istiyorum. Bu szl snavda baar salarsan, yazl imtihan kdndaki o kepazelii unutacam. Sz veriyorum. Nasl, pazarla raz msn? Birka alayc gl iitildi. Pastore aldrmad. Gzlerini yere diken Simpson'a teksif etti dikkatini. Simpson glmsedi, sonra oyuna katlmaya karar verdi. Gzlerini kaldrd, Profesre bakt. Razym. Sylediini iitmiyorum, Simpson. Pazarla razym dedim. Aslan Simpson. imdi kafan evirmeden, srf ezbe28 RETMEN re, bugn snfa yeni katlan gen kz tarif et bana. Ad Ve-ra Hennings ve snfn en arka sralarnda, pencere yaknnda oturuyor. Bu, harikayd. Snf kendini zor tuttu. Yeni renciyi snfa, Mr. Ackerman getirmiti... Kimsenin ona iyice bakmaya vakti olmamt, ama ilk bakta, yemliklerin arasna katlacak tipte olduunu sevinle mahede etmilerdi. Simpson'un oturduu yer, odann pencereden uzak tarafnda, ikinci sradayd. Simpson tekrar gzlerini yere edi ve glmsedi. Haydi bakalm, Simpson. Pazarl kabul ettin bir kere. Snava devam. Yzn iyice gremedim.

Profesr krsnn arkasnda ayaa kalkt, pltformun kenarna kadar geldi. Dn geceden beri hl ba dnyordu; daha sonra da Carlton'la buluacakt ama u anda nndeki ocuk kendi iin her eyden nemliydi. Bak, ok ciddiyim, Simpson. Bugnk snav kdn gerekten baarszd. Ama onu telfi edebilirsin. Bu test, ayrntlar ne derece sratle, ne derece kesinlikle hafzana nakettiini ve bakalarna anlatma kabiliyetinin derecesini tayin edecek. Haydi Simpson, bu imdiye kadar, yaptn* pazar-iklarn en iyisi. Simpson, ekingen: Ama bu sama bir ey, dedi. Sama m? Ben burada bir saat evre kirlenmesi konusunda ene patlataym, sen ise dinleme, bambaka ilerle ura. O sama olmuyor da bu mu sama? Ben de o iler zerinden not ataym bari. Haydi bakalm, dktr. Simpson: Size zel olarak anlatrm, dedi. Hayr, burada olduun yerde anlatacaksn. Simpson. Haydi, durma. ocuklar bo yere alkoyuyoruz. Bana bak, tarif yanl ya da eksik olursa bugn iki testte birden baar snayamadm demektir. Haydi, bala bakalm. Simpson, fena kstrldn anlamt; ayrca namussuzun cidd olduunu ve kendisine resmen not vereceini de biliRETMEN 29 yordu. Pastore aklna bir ey koydu mu onu sonuna kadar gtrrd, bunun ok iyi farkndayd. Simpson: Pekl, dedi. Gayret edeceim. Gzel. imdi syle baakhm. Galiba... yle sanyorum ki... Simpson kzard, derin nefes ald. Siyah sal Banda bir kurdele var... Galiba mavi renkte... Hayr yeil. renciler kahkahayla glmeye baladlar, yava yava zvanadan kmaa balyorlard. Profesr: Kesin grlty, dedi. Bu renci nemli bir snav geiriyor. Ona biraz sayg gsterin. Evet, devam edin Mr. Simpson, gayet iyi gidiyorsunuz. Simpson yeniden glmsedi, kapdan yana bakarak, gzlerini arkadalarnn baklarndan kard. Aa yukar 1.68 boyunda... stnde yeil bir etek ve yeil bir bluz var. Hayr, hayr bluz deil, bir yn kazak... dik yakal... Boynunda bir zincir var... gmten... bir de sa eyinin stnde bir ine... Okul rozeti gibi bir ey... Simpson'un utanga gl dier rencilere de sirayet etti. Vera Hennings'e gelince ilk gnden kendisine gsterilen ilgiden pek memnun olmu gibiydi. Pastore: Sakin ol Simpson, u Allahn bels snav da bitir artk! dedi. Simpson, dimdik karya bakarak, Bu kadar yetmez ini? diye sordu. retmen: Ne mnasebet! dedi. Sen anlattklarndan ok daha fazlasn grdn. imdi asl nemli olan ayrntlara geelim. Kahkahalar yattktan sonra, Simpson kendinden emin bir ekilde devam etti: Gzleri iri iri ve ok gzel. Hafif ekik. ahane... daha dorusu, gzel gsleri var... Teni mat... ok az mak30 RETMEN yaj yapm... Ama gzel. Dolgun dudaklar var. zellikle alt duda... ve... hepsi bu kadar... retmen yeniden konumaya balayabilmek iin kahkahalarn yatmasn beklemek zorunda kald. Peki, bacaklar, poposu nasl? Simpson herkesle birlikte glerek, Onlar gremedim, dedi. Eh, haklsn. Oturduun yerden onun bacaklarn grebilmen iin cambaz filn olman lzm. retmen pltformdan indi, o koullar altnda mmkn olduu kadar cidd grnmee alan Simpson'a doru yrd. Sonra: Simpson, dedi. Seni kutlarm. Mis Hennings' in tarifine diyecek yok dorusu. Hele oturduun yer ve benim Ekoloji tartmalarmn seni ne denli rahatsz ettii dnlecek olursa... Bravo, dorusu! Bu not, sana sz verdiim ekilde, karnene geecek. Simpson: Teekkr ederim. Hocam, dedi.

retmen snfn arka taraflarna bakt. Mis Hennings, bu denemede zellikle ilk gnnzde sizden yararlandm iin zr dilerim. Bjnu, snf arkadalarnzla atafatl bir tanma merasimi de sayabilirsiniz. Dikkatini dier rencilere evirdi. Bugn aramba. Cumaya bu snfta test yapacam. Siz de bu teste dahilsiniz, Simpson. Umarm, snav kdnz bugnk Hennings testi kadar baarl olur. Yoksa yandnzn resmidir. Mis Hennings, yarn ltfen odama gelin, size baz notlar vereceim. Dier arkadalarnza yetimenizi isterim. Oday bir gzden geirdi. Hepsi bu kadar, ocuklar. Teekkr ederim. rencilerin eyalarn toparlayp odadan dar szmaa balamalaryle ortalk hemen yatt. retmenlerinin byle dramatik jestlerinden aslnda holanmasna holanyorlard ama onun att her admn ardnda bir maksadn gizli olduunu da biliyorlard. Ona gveniyor, samimiyetine de inanyorlard. Simpson'un bugnk testten ok iyi not alaR ETMEN 31 can, Pastore'nin onun baarsz geen yazl snavn da saymayacan biliyorlard. Simpson da karlk olarak, yarnki derse daha ok ilgi gsterecekti. Yeni gelen kz da, Ekoloji notlarm daha byk bir evkle inceleyecekti. Pastore onlar anlyor, her biriyle ilgileniyordu; kiisel problemleri ne olursa olsun, kendisine ihtiya duyduklar takdirde, onlar destekleyecekti. Uygulad yntemler ok hzl ve yorucuydu. Bazan, snfta canlarna okuduu iin ona gizli gizli kf-rederlerdi ama ilerlemelerini, kendilerinden ok Pastore'nin istediini de sezinliyorlard. renciler, Pastore'nin nnden geerlerken, arada srada Hoca ban kaldrr, onlara glmser, gz krpar, ya da ba sallard. Hepsini teker teker tanyordu. rencileri sadece birer isimden ibaret deildi, onun iin. retmenliin kurallarndan biri olan, rencilerle fazla ili dl olmamak ilkesine hi bir zaman riayet etmemiti zaten, yi ama, derdi Pastore, Onlan iyice tanmadan, kendilerine ne retebilirsiniz? Hepsi birbirinden o kadar farkl ki! Farraday adnda, tknaz, sar sal, yz iek bozuu ve srtndaki kahverengi kaza hayli ypranm bir renci, snf arkadalarnn kmasn bekleyerek pencereden di ansn seyrediyor, vakit kazanmaya alyordu, besbelli. retmen gzucuyle onu szyor, ne yapacan merak ediyordu. . Simpson, dier rencilerle karken bir an krsnn nnde durdu. kaznz anladm, Hocam. Saolun. Cuma gnk Ekoloji testinde telfi etmeye alnn, dedi. Pastore ban kaldrd, bir an onu szd, sonra ne doru eildi: yi edersin, Simpson. Aslnda bu testten tr canna okumam lzmd senin! Simpson armt: Nasl olur? Bana iyi bildiimi sylediniz ama, dedi. ok ktydn, Simpson. Seni arkadalarnn yannda mahcup etmek istemedim. En nemli noktay gzden kardn. 32 RETMEN Okul rozeti, kzn sol gsnn zerindeydi, sa deil. Dikkatin noksan. Haydi bakalm, ek imdi. Simpson bir an duraklad, ban sallad, sonra brlerini takip etti. Gen Farraday o zaman krsye doru yneldi. retmen de o srada, snav ktlarn gece evde incelemek -zere, antasna yerletirmekle meguld. Farraday: Yarn gece, evinize gelebilir miyim, Hocam? diye sordu. retmen ban kaldrmadan mukabele etti: Geen Perembe gecesi neredeydin, Farraday? iim vard. retmen, ocuun gzlerinin iine bakarak: Gzel. Demek iin vard, dedi. Sen grnmeyince, biz de tmcek sinemaya gittik. Bir de ne greyim, zavall ii bandan akn Farraday da flrtyle birlikte orada deil mi? Daha da ayrntl anlataym m? Hayr, anlatmayn. Bana bak Farraday. unu kafana sok, sinemada ne haltediyordun, beni hi ilgilendirmez. Oras senin bilecein i. Ama benim vaktimi israf etme. Anlald m? retmen, btn ktlarn hemen hemen toparlam, gitmeye hazrd.

 Hocam, yarn sizinle alamazsam, cuma gnk snav vermeme imkn yok. Farraday baya endieli grnyordu. Bu snavda da baar salayamazsam, bir daha kendimi toparlayamam. Bu n biliyorsunuz. retmen, son ktlar da antasna yerletirirken: Bunu geen perembe gecesi dnmeliydin. O zaman akln neredeydi? dedi. Hocam, ne olursunuz. Pastore, antasn grltyle kapatarak ocua bakt: Farradav, bu zor devreyi sana geirtmek iin zel olarak RETMEN 33 yardm edeceimi sylemitim. Ama, bana yzde yz yardmc olmadn takdirde, seni bir uval gibi frlatp atacam da sylemitim. Ben vaktimi ancak yardmma ihtiyac olanlara hasredebilirim. Oyun oynamaya vaktim yok! Size yzde yz yardmc olacam, sz veriyorum, Hocam. retmen antas koltuunun altnda, krsden indi, kapya doru seyirtti. Farraday onu izliyordu. retmen kapda durdu, ocuu yukardan aa szd. Dikkatle onun gzlerinin iine baktktan sonra, parman kaldrd. Sana bir frsat daha vereceim, Farraday. Son bir frsat daha. Ondan sonra kendi haline brakrm. Yarn gece sekizde mi, Hocam? Evet. Yarn gece sekizde. Bir gn bu ders cretlerinin hepsini size deyeceim, Hocam. General Motors'un bana getiin zaman bana da hisse senedi verirsin. Profesr Pastore snf terketti, koridordan ileri, fakltenin kantinine doru yrmeye balad. Dr. Carlton'la randevusuna gitmeden bir fincan kayve iecek kadar vakti vard. Pastore, hzl admlarla yryor, her admda insana gven telkin ediyordu. niversite iinde olaanst sevilen bir hocayd. Olanlar, o geerken el sallyor, kzlar da kkr kkr glyorlard. retim yeleri, gerekli olsun olmasn, durup onunla bir iki lf etmeden yapamazlard. Pastore, bu sevgi gsterilerinden iin iin memnun olurdu. Hayatna anlam veren, onu deerlendiren buydu ite. Bu dnyada kimse tarafndan tannmadan yaamak, hi yaamamaktan farkszd. Faklte kantini, dare'nin ilk katnda, giri kapsna yakn bir yerdeydi. Birka deri koltuk ve alak masayla sade bir tarzda denmi kk bir odayd buras. Genellikle oraF.:3. 34 RETMEN ya buraya atlm dergiler ve gazeteler gze arpard, ama bunlar gnlk olmaktan uzakt; nk birok faklte mensuplar, zellikle, abone olmaya enen Cogan, yenilerini kala gz arasnda yrtrlerdi. Pastore, Psikoloji Blmndeki meslektalarndan Barrows'u, Parker'i, Greenberg'i, bir de Stringfellow adndaki yal bir hukuk profesrn grd. Stringfellow, emeklilik vakti gelmi, birka kitap yazm, sakall, hemen hemen sar bir hukuk profesryd. ok az konuur, gayet ar hareket eder ve enerjisini daima derslerine saklard. Emekliliinin resmen kabul edilmesine alt ay kalmt. O yzden kuvvetten dmek istemiyordu. Barrows, altmna yaklam ve retim yelerinden ounu, yal Stringfellow da dahil, kendinden kk grrd. Oysa ounun ders programlan Barrows'unkinden yklyd... rencilerle faklte mensuplar arasnda pek sevilmezdi. Ama Ynetim Kuruluna gre tertemiz bir sicili vard. Olgun ve sekin bir ynetici saylyordu. Barrows'a gre, Pastore, bilimsel retim metotlarna dayanacak yerde, birtakm teatral numaralardan yararlanan grgsz tredinin biriydi. Pastore'ye gre ise, Barrows, kaln sesli, temiz gmlekli, et kafal bir sahtekrdan baka bir ey deildi. Yine de birlikte olduklar srece, birbirlerine nazik davranyor ve tartmaya girimekten kanyorlard. Pastore, Ha-rold'un metotlar baka, benimkiler baka. Psikoloji Blm bu sayede daha ilgin bir nitelik kazanyor, diyordu. Pastore, kahve tezghna yrd, fincann koyu kahveyle doldurdu, sonra gidip deri koltuklardan birine oturdu.

Parker: Beni tandn m? dedi. Senin kahve sehpasnn altnda konaklayan adamm. Pastore glmsedi: Nasl, kendine geiebildin mi bari? Parker: Biraz endieliyim, dorusunu istersen, dedi. Whitmore'un huzurunda o halt yememeliydim. Bu sabah karlatmz zaman yzn br tarafa evirdi gibi geldi RETMEN 35 bana. Greenberg: Haline kret, dedi. Bo ver. Pastore: Fazla vesveselisin, Parker, dedi. Stringfellow, ne doru eildi; konumay btn dik-katiyle izlemeye alyor, ama muvaffak olamyordu. Barrows ise, o konumann erefiyle mtenasip olmadn, sohbetlerine katlmaya tenezzl etmediini belli edercesine suratn asm oturuyordu; yine de dayanamad. Partiye gelemediime zgnmj, Joe, dedi. Ellen biraz rahatszd da. Profesr: Seni aradk, Harold, dedi. Gelemediine de zldk, dorusu. Barrows sigarasn yakt; sonra: Bu terfi senin iin iyi bir aama oldu, Joe, dedi. Szlerine daha da etkili bir hava vermek iin duman burnundan sald. Ellen bugn Anna'y kutlamak iin arad, ikimiz de senin hesabna ok sevindik. Pastore, kahvesini yudumlayarak, Teekkr ederim, Harold, dedi. Ellen ok nazik. Anna mtehassis olmutur. Barrows, sigarasnn ucuna bakt: Ynetim Kurulunun onaylamasn beklemek seni biraz sinirlendiriyor, her halde, dedi. Greenberg'le Parker, Barrows'a baktlar... Pastore, bir yudum daha alarak glmsedi. Parker: Nihayet bir formaliteden ibaret bu, dedi. Barrows, en kaln ses tonuyle Tabi, dedi. Ama o mahut damgay basmadka, i resmiyete dklemiyor bir trl. Onu demek istedim. Tabi, Joe Pastore'nin durumunda, bu bir formaliteden ibaret. Greenberg: O halde niye bunu ihsas ettiniz? diye sordu. Pastore: Harold'un yerden ge kadar hakk var, dedi. Terfi ancak, Ynetim Kurulunun nihai tasdikinden getikten sonra resmiyete girer. Bir sigara kararak azna tkt, sonra yakmadan devam 36 RETMEN etti: Kimbilir, belki de eskiden Komnist Partisi yesi olduumu ya da genliimde bir delikanlnn rzna filn getiimi renirler belki. Stringfellow, ne doru eilmiti, iitme cihazn kulana iyice yerletirdi. Parker: Ya yksek sesle konu ya da eneni tut, dedi. Profesr Stringfellow, konumann can alc noktalarn izliyor. Bu da niversitede yeni dedikodulara yol aabilir. Pastore kahvesini bitirdi, sigarasn yakt, sonra gitmee hazrland... Ed Carlton, her zaman gecikirdi, ama Profesr u anda daha fazla dedikodu ve gevezelik dinleyecek durumda deildi. Barrows hi bir zaman ekilmezdi, Parker'e gelince, o da bir sre sonra insann canna okurdu. Pastore ayaa kalkt, yal profesre doru gitti; eilerek yal adamn kulana bard: NASILSINIZ STADIM? Yal adam: yiyim, saol, dedi. Tebrikler, Pastore. Mjdeyi aldm. O mevkiye lyksn. TEEKKR EDERM, STRlNGFELLOW. OK, NAZKSNZ. Barrows da kalkt, Profesre yaklat, elini uzatt. Pastore muhterem psikoloji profesrnn elini skarken glmsedi. Tekrar teekkr ederim, Harold. Ama u mahut damgann baslmasn beklemek daha yerinde olacak, sanrm. Barrows: Senin iin endie edecek bir ey yok, dedi. Pastore gitmeye hazrland, sonra bir an duraklad.

 Sana bir ey syleyeyim mi, Harold? Bir Blmn bana gemek benim iin nihai ama demek deildir. O grev beni tatmin edecek mi, hl kestiremiyorum. iinin ehli olan iin normal bir aamadr bu. Doru. Ama ocuklardan da uzaklayor insan. dar RETMEN 37 iler insan ocuklardan uzaklatryor. Kafam karmakank. Parker, oturduu yerden: Maana gelecek zam, yaralarna merhem olur, Dr. Schweitzer, dedi. Pastore gld, Greenberg'le Parker el salladlar, String-fellow akn akn bakt, Pastore kantinden kt. dare Blm'nden ayrlan Profesr meydan geti, niversitenin giri kapsndan tarafa yneldi... Barrows'u dnyordu. Birden, ona terfii hakkndaki endielerini akladna piman oldu. Pastore, aslnda ak yrekli bir insand ama, sayg duymad kimselere en mahrem duygularn aklamaktan nefret ederdi. Nitekim, Harold Barrows'a kar hi bir sayg duymuyordu. Ama sylediklerinde de gerein pay bykt. En byk korkusu, idar ilerin, krtasiyeciliin kendini ocuklardan uzaklatrmas, onu bir ynetici, bir danman haline getirmesi korkusuydu, O yzden de, dnyada en sevdii ie istedii gibi vakit ayramayacakt. Bunu dndke iini bir hzn kaplyordu. Ama Barrows da haklyd. Bu terfi, mesleinde normal bir aamayd. Fazla paraya ihtiyac vard. Sorumluluklar ar basyordu. Ailesi olmasa, geim derdi olmasa, dnyann btn fakir mahallelerini, batakhanelerini dolaacak, okumaya ilgi duyan kabadaylar, hayattaki anslarn henz yitir-memi, slaha muhta btn serserileri arayp bulacak, onlar eitmeye, yourmaya ve dzeltmeye alacakt. Hayatta kendi elde ettii iyi eylerden yararlanma frsatnn o ocuklara da tannmas iin dua ediyordu. Gzel bir dten ibaretti bu, biliyordu ama arada bir yle hayal kurmak da houna gidiyordu. Tanrm, bir eyler rendii zaman bir ocuun yznde beliren ifadeyi grdnz m hi? nsann yapt iin mkfat o kadar byk olur ki! Bunu dnmek bile sarsyor insan! Hava ak ve berrakt. Gkyz gzel bir tablodan farkszd. niversite bahesi bu mevsimde ok gzel olurdu. Pas38 RETMEN tore, meydandan geip, Carlton'un kendisini bekledii sokaa kan beton merdivenlere doru yrrken kendine ekidzen verdi. Merdivenin son basamandan inerken, yeni bir Mercedes arabann yannda bekleyen yakkl, uzun boylu doktoru grd. Ed Carlton, parasn centilmence harcamaktan holanrd. Her zaman pahal giysiler iinde olan bu adam, illarla reeteleri, ampanyalar ve yar atlan ile kartrmann formln bulmutu. Ama iyi bir arkadat. Pastore, bir gn, parasnn ve hovarda pozlarnn arkadalklarna halel getirmediini ona sylemiti. Profesr elini uzatrken, Yahu bugne kadar nerelerdeydin? diye sordu. Dedikodu. Sen turp gibi grnyorsun. Senin bulvarda iler nasl? Hep ayn zengin karlar. Anna ne lemde? iyidir. Profesr, otomobilin kapsna yasland: Yahu, neydi o kadar teln? nemli bir ey mi yoksa? Carlton gld. Profesr devam etti: Beni korkutuyorsun. Yoksa bende nadir grlen bir hastalk falan m kefettin? Belsouk-luu filn olmasn. Bu Allann bels sr ne, akla bakalm. Doktor, parlak renkli yeni arabasna yasland, bir paket sigara kard, bir tane Joe'ya ikram etti, ikisi de sigaralarn yaktlar. Seninle konumak istiyorum Joe. iyi ya, konu, ne duruyorsun? Bir genle ilgili. eitli problemleri olan, hassas bir delikanl. zel bir durumu var. Babas benim hastalarmdan. Pastore sigarasndan bir nefes ekti, yanlarndan geen bir renciye el sallad, sonra alayl bir aknlk iinde ban kad:

 Bir gen mi? Bu kadar yolu srf bir genten bahsetmek iin mi katettin? Peki, benim evimin suyu mu kt? NeRETMEN 39 den eve gelmedin? ok nemli bir hasta olmal bu. yle, dedi Carlton. ok nemli bir hasta. Pastore, Carlton'un cidd, profesyonel bir tavr takndn fark etti; o da ona uydu. Bana bak Ed, zaten zel derslerim bamdan akn, dedi. Bu bambaka bir i, Joe. Durdu, sonra szlerini dikkatle seerek devam etti. Babas korkun bir para babas. Tabi, oras seni etkilemez, biliyorum. Sana yle anlatmaya alaym. Bu ocuun problemleri senin meslein bakmndan ilgin olabilir, seni tahrik edebilir. Sen bu eit problemlerle karlamadn henz. Tam sana gre biilmi bir kaftan bu, Joe. Meraklanmaa baladm. Kararszm, ama yine de merak etmekten kendimi alamyorum. Carlton: yleyse, senden bir ey isteyeceim. dedi. Atla arabaya, benimle gel, ocuun evine bir urayalm. Evi seninkine yakn. Pastore, doktoru dikkatle szd. Carlton'un iyice kararl olduunu anlamt ama durumun bu kadar cil olmas da kendini artyordu dorusu. Vay anasna, bu kadar aceleye ne lzum var? Ben eve gitmek isterim, Anna yemee bekliyor. Joe, ben btn sorumluluu zerime alarak, ocuun babasna seni imdi alp getireceimi syledim, ii bandan akn bir adam, u anda seni bekliyor. Ne olur, krma. Bu ocua yardm etmek isteyeceksin, eminim. Pastore sigarasn yere atp ayayle ezdi. Doktor, dedi. Bu aile, senin iin bir altn madeni anlalan. yle, ama srarmn asl nedeni bu deil. ocuun yardma ihtiyac var, biliyorum.. Ona bu yardm salayacak biricik insan da sensin. Bu ii kabul etmem iin daha kuvvetli nedenler o40 RETMEN mah. Ama sana zaten birok eyler borlu durumdaym. O sayede bari o Allahn bels trene bineceime eve de bedavaya gitmi olurum. Geliyorsun demek? Pastore: Anna'ya yolda bir yerden telefon ederim, dedi. Bu arada sen u kafam da bir muayeneden geirsen iyi olacak. Pastore, Mercedes'e binerken Carlton gld. Doktor da onu izledi, motoru altrd. Doktor, dn gece biri bana altn kalpli bir prlanta, bir schmuck olduunu syledi. Schmuck ne demek, biliyor musun? Carlton, niversiteden uzaklarken cevap verdi: Schmuck diye mterisi olmayan yahudi avukatlara ya da bankada hesab olmayan italyan asll, parlak retim grevlisine derler. Gzel siyah araba hzland. New York eyalet snrna doru yol alrken, ikisi de gldler. OTOMOBiL HIZLA YOL alrken, Pastore'nin merak da gitgide artyordu. Bu ziyaretin, u ya da bu ekilde Ed Carlton iin bir prestij ve para meselesi olduunu tahmin ediyordu. Arkada iin bu derece nemi haiz olduuna gre ki yle grnyordu ona yardma hazrd... Kendi asndan problemi olan bir ocuk sz konusu olduunda, daima ilgilenirdi. Bu problemler etin olduu nispette onu tahrik ederdi. Ama ders program hele bir de bu terfi meselesi ortaya knca, iler zaten yeterince vaktini almaa balamt. Yine de bu durumla ilgilenmek arzusunu iinde duydu. Yine de taahht altna girmeden dikkatli davranmas gerekiyordu. RETMEN 41 Carlton: Riverdale'de dururuz, dedi. Yol kenarnda bir telefon kulbesi var. Oradan Anna'ya telefon edebilirsin. Halden anlar Anna. O her zaman halden anlar, diye cevap verdi. Ka rm daima halden anlar. Hey Allahm, o kadnn hakkn nasl deyeceim, bilmiyorum.

Doktor, gzlerini yoldan ayrmadan, Biraz para yapmay denesen, dedi. Pastore, bu klsik bahsi yzn ekiterek dinledi. Klsik zm yolu. Denemeden kesip atma. Profesr, Bana komik geliyor dorusu, dedi ve kahkahay bast. Cidd sylyorum, Joe. Bu meslekte en ehliyetli hocalardan birisin. Aldn paradan ok daha fazlasna lyksn. Para da bu hayatn bir paras nihayet. Pastore'nin midesindeki kramp yeniden balad, yaylma istidadn gsteriyordu. Bugne kadar hep kendini tutmutu, ama bir gn tutamayacak ve bir eyler knp dkecekti. Ed, ben renci deilim. Bana ders vermeye kalkma. O benim iim. Sen hastalarna bak. Carlton ban sallad. Bir gn akln bana gelecek, o zaman kendi fiyatm kendin bieceksin. Byle lflar tepemi attrr. Carlton: Ama gerek, dedi. Ben acemi aylak ya da dnk ocuk deilim. Para nelere kadirdir, bilirim. Ama gelgelelim, benim katkda bulunduum insanlar genellikle zrt oluyorlar. Bu yzden onlar ihmal edecek ya da cezalandracak deilim her halde. O kadar parlama, Joe. Pastore iini ekti, akamn alaca karanlnda artk seilemez hale gelmi manzaray seyre koyuldu. Kimse senden ocuklar cezalandrman, onlar yok42 RETMEN RETMEN 43 sun brakman istemiyor, Joe, diye Carlton devam etti. Ama deme gc olan biri de kt m, o frsattan yararlanmamak da cinayet dorusu. Profesr gld. Her halde gerek bir para babasna dtk bu sefer. Park Avenue'y andran o zengin kaknem kanlardan biri mi yoksa? Ondan ok daha yal bir mteri. Greceksin. Peki, bu esrar havas ne byle? Neredeyse geldik. Az sonra her eyi bir rpda anlayacaksn. Pastore koltua iyice gmld. u gnlerde paraya, yaamak iin gerekli olduu gnlerdekinden ok daha az nem verdii bir gerekti. Sofrada yemek boldu. Vadesi geldike evin taksitlerini dyor, arada bir de bir gece kulb iin yeterli para harcayabiliyor. Nancy'ye cep harl verebiliyorlard ; bankada birka kurular da vard. Bunlarn dnda paray pek dnd yoktu. Ne zaman biri, o zel dersleri hakknda fikir beyanna kalksa, Pastore kendini gln hissediyor, mkl durumda kalyordu. Emeklerini, insanlk hizmeti uruna harcar grnen, vngen, ukal ve iyiliksever geinen bir adamm gibi gryordu kendini. O zamanlar, herkesten uzaklap gizlice ders verme isteine kaplyordu. Bylelikle, bu konuda aklamalarda bulunmak ve herkesten tekrar tekrar nutuk dinlemek derdinden de kurtulmu olacakt. Carlton, gzlerini ksarak camdan dar bakt: River-dale'e geldik. te telefon kulbesi, dedi. Araba durdu, Pastore dar kt. Carlton, manikrl trnaklaryle arabann direksiyonunu tkrdatyor ve dikbal talyan arkadann, kendini birka kilometre tede, birka dakika sonra bekleyen durumla nasl baedeceini merak etmekten kendini alamyordu... Doktor, Pastore'ye kar sayg besliyor, onun mstesna bir insan olduunu biliyordu. Geride kalan yllar boyunca onun yapt ilerin sonularna tank olmutu. Yine de, Pastore'nin mesleine olan fanatik tutumunda bir anormallik sezmekten kendini alamyordu. Bunu anlayabilmek iin, Pastore'nin ocukluk dnemini, o zamanki evresini ve kendini Brooklyn batandan ekip karmak iin yapt mcadeleleri hesaba katmak lzmd. Carlton arabann kapsn ak tutarak Pastore'nin binmesini bekledi. Carlton motoru altrrken, Pastore: Yemeini yemesini, sonra oturup beni beklemesini syledim An-na'ya, dedi. Bir sre seninle beraber olacam da anlattm. O da, imdi acaba ne halt kartryorsun diye sordu, deil mi? Hayr, son doktor faturasn iirmisin Anna'nn. Onu syledi.

Carlton gld: nce biraz para yap da ondan sonra bana muayeneye gel. Profesr birden yorgun olduunu hissetti, gzlerini yumdu. Biraz kestirdikten sonra onlar atnda, White Plains blgesinden getiklerini fark etti... Yol daralm, devs aalar ve ahane maliknelerle evrelenmiti. Buralann kendine aina gelmesinin sebebi, birka ay nce, Anna ve Nancy ile bir piknik yeri ararlarken yanllkla buraya sapm olmasndan ileri geliyordu. Bir pazar leden sonrasyd hatrladna gre. Ama balarnn zerinde ykselen aalarn sk dallan ve yapraklan, burasn gpegndz aydnlkta bile geceyi evirmiti. imdi de ortalk zifiri karanlk gibiydi; oysa saat henz yedi bile olmamt. Neredeyse geliyoruz, dedi Carlton. Nereye geliyoruz? Park Avenue'ye den yal mterinin evine. Buralar bilir misin? Bilmez olur muyum? ocukluumda burada oturur44 RETMEN dum. Sonra ingeneler beni alp gtrdler. Carlton: Cidd sylyorum, dedi. Bu maliknelerin hepsi birer hazine. Sen de bunlarn en mkellefine gidiyordun, dostum. Pasto-e: Baya etkilendim, dorusu, dedi. Karnm ackt, meraklandm, biraz da yorgun hissediyorum kendimi. Ama neme lzm, etkilendim, dorusu. Henz hi bir ey grm saylmazsn. Pastore: Peki ama, benden ne istiyorlar? diye sordu. Ne diye niversiteyi satn alp ocuun eline oyuncak diye vermiyorlar ? Babas istese yapard her halde. Otomobil saa dnd, yol birden geniledi. imdi ba-larnm stndeki sk dallar kaybolmu, kararan gkyzne ramen manzaray ak ve seik grmek kabil olmutu. Carlton: u bayrdan aa inip iki dnemeten sonra eve geldik demektir, dedi. Pastore doktora yan gzle bakt, ama beriki hi renk vermiyordu. Grnrde pek az ev vard. Yuvarlak tepeler ve kk bir gl gze arpyordu. Renkler akamn alaca karanlnda bile ok gzeldi. Buras New York snrlar iinde bir yer olmaktan ok, tuval stne yaplm bir manzaray andryordu. Pastore, oturduu yerde kprdand: Carlton, dedi. Yanlmyorsam artk her eyi renmenin zaman geldi. Diyelim ki, ok zel bir durumla kar karyayz. Bunu sana baka ekilde anlatamazdm. Onun iin buraya getirdim. Birazdan anlayacaksn. Doktorun ses tonu, Pastore'yi ilk defa kukulandrd. Carlton'un esrarl tavr ve bu cil durum onu artyordu. Profesr, yzndeki yara izini elledi sonra, kayglanmay bir yana brakt. Her eyi, Carlton'un igzarlna ve aceleciliine atfetti. Bu gzel manzara iin yolculuk yapmaya deerdi dorusu. RETMEN 45 Doktorun tarifi doruydu, ikinci viraj dner dnmez ev grnd. Pastore, derin bir nefes ald ve hayretle bir slk almaktan kendini alamad. Viraj alrken manzara tabak gibi gznne seriliyordu. Yer yer aalarla, fundalklarla, mermerden bahe eyasyle fskiyelerle donatlm ahane bir park. Bakm fevkaldeydi. Her eye byk itina gsterilmiti; her eyin mtehasss elinden kt belliydi... Otomobil, bayr aa, yekpare demir bahe kapsna doru yol almaya balad. Pastore, maliknenin yanbandaki glde kuularn yzdn fark etti. Birden, ev btn ihtiamyle ortaya kt. Buras, restore edilmi/, kolonyal tarznda bir malikneydi. Pastore bylesini hi grmemiti. Tarih, ayn zamanda ada bir mimar tarzndayd. Demir kaplardan getiler, muntazam aalkl bir yolda ksa bir mesafe katettikten sonra, daire biimindeki geni bir otomobil yolu onlar evin giri kapsnn nndeki merdivenlerin alt basamana kadar getirdi... Kapda bekleyen niformal, uak araba durur durmaz kapy at. Pastore, bir an kmldamadan yerinde ylece kald . Carlton: ite geldik, dedi. Nasl, dediklerim doru muymu?

Pastore'nin nutku tutulmutu. Etrafndaki ihtiamdan afallam halde yava yava arabadan kmaya alt. Doktor daha evvel indi, Pastore ile uan birbirlerine bakp durduklar tarafa doru yneldi. Uak: iyi akamlar, Dr. Carlton, dedi. iyi akamlar, Hawkins. Profesr, ellerini kalalarna koydu. Muhteem! diye mrldand Gzlerim kamat. Carlton: Sen hele ierisini bir gr, dedi. * Pastore bam kaldrp evi gzden geirdi. Tahmin ediyorum, dedi. iyi. Hawkins sana yolu gsterir. Ben hemen dneceim. Carlton'un szleri Pastore'yi yerinden oynatt. Ne de46 RETMEN din? Ne dedin? Carlton, Profesrn koluna girdi. Uaktan biraz uzaklatrd, sonra hafife: Joe, ev sahibi senin hakknda her eyi biliyor... erde seni bekliyor u anda, dedi. Sen gelmeyecek misin? Bizi tantrmayacak msn? Bana ihtiyacn yok, Jne. Keyfini karmak istemem. Sonra onun arabasyle evine dnersin. Gizli gizli krtaj yapp muazzam para kran bir doktor olmandan phe etmeye baladm. Bazen insanda yle bir intiba brakyorsun. Pastore'nin iinde bir tehlike ^hissi uyanmt. Carlton gld: Daha deil, dedi. O ilere gelecek aydan itibaren balyorum. ansm yardm ederse. Profesr, Doktorun yzn inceledi. Burada iin bittikten sonra, frsat olursa, bu gece beni ara. Pastore: Saol, Ed, dedi. Biraz durduktan sonra, inallah, diye ekledi . Doktor arabasna binerken glyordu. Sana yolda sylediklerimi unutma, dostum. Grdn gibi, byle bir frsat bir daha ele gemez. Talihin ak olsun. Carlton, uan yannda akn akn bir psikoloji retmeni brakarak arabasna bindi ,gitti. iki adam, demir kapya doru yol alan arabann ardndan kaybolana kadar bakakaldslar. Pastore dnyordu: arkadann, kendini o muazzam servetin ortasnda brakp gitmesi iin birtakm dolambal sebepler olmas gerekti. Bildii bir ey varsa, o da Ed Carlton'un, sempatik, ikna kabiliyeti yksek, geni yrekli bir hergele oluuydu. Uak: eri buyurmaz msnz efendim, dedi. Pastore, dncelere bo verip iin tadn karmaya karar verdi. Hay hay, dedi. Siz bana yolu gsterin. Sonra, Uan peine takld, atafatl cephe kapsndan girdi, dolambal gzel bir merdivenden kp indi, sonra RETMEN 47 ikinci kattaki uzun bir koridordan yrmeye balad. Her eyi ardan almaya, btn bu zarafet ve ihtiam iine sindirmeye ve Anna'ya btn ayrntlaryle anlatmaya karar vermiti. Bylesine bir eve ilk defa geliyordu. Bir daha da gelecei yoktu herhalde. Yine de Carlton'un bu delice macerasndan ne diye yararlanmasnd ? Her tablonun nnde durup inceliyor, vazolar elliyordu. Ayaklan sk dokunmu hallara gmldke haz duyuyordu. Uak iki admda bir duruyor, Pastore'yi bekliyordu . Profesr, koridorun sonundaki bir peyzaj incelerken o sarayda oturanlarn nasl insanlar olabileceini dnd. Merdivenden karken uaa aile hakknda bir eyler ^sorma-y dnm, ama sonradan vazgemiti. Belki eski bir Devlet Bakan, nemli bir politikac ya da devlet adam, belki tannm bir fimi yldz ama buna pek ihtimal veremiyordu nemli bir bankac, Wald Street kodamanlanndan biri, bir gazeteci ya da belki bu babadan kalma kona, yllar boyunca, birbirlerine devreden mark, zengin ocuklar olabilirdi. Hawkins nihayet bir kapnn nnde durdu: Snaa geldik, efendim, dedi. Efendim.?

Uak: Buras snak, efendim, diye tekrarlad. Pastore, tablodan uzaklaarak nndeki maun kapy hafife tkrdatan uan yanna geldi. Kap, ierisini azar azar seyircinin gzleri nne seren ar bir hareketle ald, Pastore'nin gzleri yeniden kamat, eri girmesiyle, kapnn ardndan usulcack kapandn duydu. Her ey belirli bir dzen ierisinde .tkr tkr iliyordu. Snak, ok geni olmakla birlikte, odann renkleri, duvarlardaki lambriler, mobilyalar, hepsi odaya bir/scaklk veriyordu. Hemen her ey duvarlara gmmeydi. Muhteem bir bar, byk bir sinema ekran ve kitaplarla dolu raflar. Tam nnde, odann br ucunda, zengin drape perdelerin nndeki kocaman cill yaz masasnn arkasnda bir adam oturuyordu. Kahverengi robdambr biri... Adam 48 RETMEN glmsyordu. Joe Pasture, maliknenin sahibiyle kar karyayd. Adam kalkt, yaz masasnn nnden geti. Profesre yaklaarak elini uzatt. Scakkanl ve samim bir hali vard. Kendimi tantaym. Adm Albert Salvatore. Evime eref verdiniz. Profesr otomatik olarak muhatabnn elini skt. akna dnmt. aknlnn yzne aksedip aksetmediini merak ediyordu. Teekkr ederim, dedi. Szleri hayal meyal duyulu-yordu. Salvatore, kolunu Pastore'nin omuzuna att, onu yaz masasnn yanndaki bir koltua gtrd. Salvatore: Buyrun, oturun, istirahat edin, dedi. Herhalde yorgunsunuz. Pastore hl akn bir halde oturuyor, kendini kurulu bir kukla gibi gryor, grdklerine inanamyordu. Ne iersiniz? Pastore: Teekkr ederim, hi bir ey imem, dedi. Hl konumakta glk ekiyordu. Salvatore: ok istirham ederim, dedi. zel bir Stre-gfim var. Ondan imenizi tavsiye ederim. Ev sahibi bara gitti, ikileri hazrlamaa balad. Pastore, oturduu yerde, nabzlarnn attm duyuyordu. Ev sahibini tahlile alrken, onun bu kategoriden biri olabilecei aklnn kesinden dahi gememiti. Salvatore, ikileri bardaklara boaltrken, yznde yaygn bir tebessmle: Brakn da biraz gsteri yapaym, dedi. Bu nefis bir iki. Zamana, zemine de uygun. Pastore, kelimeler boaznda dmlendii halde, bir eyler sylemeye alt. Sonunda, glkle: Eve diyecek yok, dorusu, diyebildi. Salvatore: Ev bir harika diye cevap verdi. Onunla iftihar ediyoruz. Bizim yerimizde kim olsa eder. yle deil mi? kilerden birini Pastore'ye verdi, sonra Profesrn karsndaki bir koltua oturdu. Bardan kaldrd. Salute, Professore. RETMEN 49 Salute... Bay Salvatore. Salvatore ikisini bir yudumda boaltt, sonra Profesr szmeye koyuldu. Pastore, nce bardana, sonra Salva-tore'ye bakt, ikisini yudumlad. Salvatore, bir sre Profesr inceledikten sonra koltuuna iyice yerleti: Hemen sadede gelelim. dedi. Olumun yardma ihtiyac var. Dikkatle ele alnp tashihi gereken baz taraflar var. Bu ii lykyle yapacak bir insan aradm. Bu ok itina isteyen zel bir eitim ii. Yaptm aratrmalar sonucunda, bu ii ancak sizin yapabileceinizi anlam bulunuyorum. Profesr, hl iyice sesine hkim olamayarak, iltifat ediyorsunuz, dedi. Salvatore'se, Siz bu i iin biilmi kaftansnz. Gemiinizi inceledim. Tam oluma gre bir insansnz. Profesr, bardam, yanbamdaki sehpann zerine brakt. Yava yava kendine hkim olmaya balamt. Derdi nedir olunuzun? diye sordu. Salvatore, sze balamadan nce, Pastore'yi yeniden gzden geirdi.

 Aslnda mkemmel bir ocuk. Cin gibi. Ama kendini derse vermek istemiyor. almyor. Notlan ok dk. Okulda nne gelen kzla gnl elendiriyor... Benim paramla tabi... Bir de az ok bozuk. Salvatore'nin doru sylyormu ve syledikleri kendisine ac veriyormu gibi bir hali vard. Bunun dnda, prlanta gibi bir ocuk, dedi. Pastore, Ad ne? diye sordu. Al. Albert Salvatore Jr. On alt yanda. Pastore, karsnda oturan adama uzun uzun, dikkatle bakt, sonra, iindeki korkulu dnce kendisini ancak hafiften rahatsz edecek kadar yatt. Bu konan sahibi, ocuun babas, Carlton'un mterisi olan bu adam, Mafia'mn ba, gangsterler dnyasnn lideri idi. Gazetelerde okuduu hikyeleri, seri halindeki cinayetleri, gangster savalarn aklndan geirdi, te hepsinin ba karsnda oturuyordu. F.: 4 50 RETMEN Benden ne yapmam istiyorsunuz? Haftada bir ya da iki defa gelip ona zel ders vermenizi, yardm etmenizi istiyorum. ocuun liseye girmesini istiyorum. Bunu sizin salamanz istiyorum. Hangi okula gidiyor? Scarsdale'de zel bir okula. Peki, onlann yardm dokunmuyor mu? Salvatore: Sadece her ay dolgun bir ek almay biliyorlar. O ii ok iyi beceriyorlar, dorusu, dedi. Pastore, uzun yllardr ilk defa, ne yapacan bilemez durumdayd. Bu o kadar beklenmedik, o kadar uzak, o derece akla hayale gelmeyen bir eydi ki, bir trl dikkatini toplaya-myordu. Salvatore, gzlerini onun yznden ayrmamt. Hemen hi bo vaktim yok, Bay Salvatore. Adm Al. Ben de aile reisiyim, Al. Bo vakitlerimi onlarla geirmek isterim. Elimden geldii kadar. Salvatore ayaa kalkt, ipek rodbambrm dzelterek yaz masasnn kenarna iliti. Yzn Pastore'ye yaklatrd. Yava sesle konuuyordu. Her halinden ok cidd olduu belliydi. Szlerinde samim olduuna da phe yoktu. rf Profesr. Vaktinizi istediiniz gibi ayarlayn, istediiniz zaman gelin. ofrm sizi evinizden gelir alr, dnte de yine brakr. imdilik haftada bir olsun, ilerde duruma gre karar verirsiniz. Mafia lideri, yaz masasnn zerindeki altn tabakasndan sigara karp yakt, dumann havaya fledikten sonra: Gnlnzde yatan aslan siz syleyin, dedi. Anlyorsunuz, deil mi? Dava o deil, Bay Salvatore. Dava para meselesi deil. Pastore ban sallad. Salvatore, Pastore'nin szlerine aldr etmedi: Yapacanz ie kendiniz fiyat biin, dedi. Pastore: Bu ii zerime alrsam sadece normal bir ders RETMEN 51 creti alrm. O kadar, diye cevap verdi. Benim derdim zaman meselesi. ok az bo vaktim var. zel derslerim, kendi rencilerim. Biliyorum. Hepsinden de iyi sonu alyorsunuz. Burada oluunuzun sebebi de o zaten. Salvatore ayaa kalkt, yaz masasnn arkasndaki yerini ald. Bir iki daha ,alr msnz? Hayr, teekkr ederim. Profesr ban kaldrmamt cevap verirken. Salvatore oturduu yerde bir an dnd. Sonra her kelimesini vurgulayarak sze balad: Kendisi ok zeki bir ocuk. ok iyi randman verebilir. Ayrca okumak, renmek de istiyor. Baz kiisel problemleri var. Siz anlarsnz. Ona yardm edebileceinize eminim. Pastore, Salvatore'nin gzlerinin iine bakarak cevap verdi:

 Dr. Carlton, lehimde fazlaca propaganda yapm olmal. Carlton bana ancak tavsiyede bulundu. Hakknzdaki aratrmalar bizzat yaptm. Bilinmesi gereken her eyi biliyorum hakknzda. Beni kimse faka bastramaz. Bu ocuu ele almanz istiyorum. Pastore, mantk ve pratik asndan yaplacak en doru ii biliyordu; o teklifi kesinlikle reddetmek, ekip gitmek ve her eyi unutmak... Ama yapamad. Koltuuna mhlanmt sanki. Biraz dnd, sonra: Bu gece karmla konuaym, cevabm size sonra bildiririm, dedi. Salvatore, altn bir kitap aaca alarak sigara kutusunun kapana vurdu. Vahi birtakm dnceler Pastore'nin kafasnn iinde birbirini kovalamaya balamt yine. u karmzda oturan sevimli, atik tetik, ipek robdambrh centilmen aslnda bir cellt, bir cani, yeralt dnyasnn en nl 1 52 RETMEN RETMEN 53 kiilerinden biriydi. Kim bilir ka kii, byle kendi gibi, onun karsnda oturmu, onun kitap aacayle sigara kutusuna vurularn dinlemiti. Kim bilir kann kaderi u odada tayin edilmiti. Bir teklifte bulunabilir miyim? dedi. Pastore evet anlamnda ban sallad. ocukla bir konuun. O zaman ne demek istediimi anlayacaksnz. Onunla konuursanz garanti, bu ii kabul edersiniz. Salvatore ayaa kalkt. Pastore vaktin dolduunu anlamt, ii rahat etti. Kendini ok yorgun hissediyordu. Kalkt. Salvatore yznde yaygn bir glmsemeyle, yaz masasnn yanndan dolanp yanna geldi. Bu hususta size gvenebilir miyim? diye sordu. Karmla konumam gerekiyor, Bay Salvatore. Bu konu zerinde uzun boylu dneceim. Haklsnz. Buraya gelmek zahmetine katlandnz iin de aynca size mteekkirim. Bunu unutmayacam. Salvatore, Pastore'nin kolundan tutarak onu kapya kadar gtrd ,sonra ua armak iin zile bast. . Bir gece yine bulualm, konualm. Birka kadeh atarz. Birbirimizi daha yakndan tanrz. Salvatore ok sevinliydi. Byk bir pazarl halletmi bir i adamna benziyordu. Bu ocuun benim iin ne byk nem tadn anlamanz isterim, inallah cevabnz mspet olur. Beni ok mutlu klarsnz. Pastore: Sizi mmkn mertebe abuk aramaya alacam, dedi. El sktlar. Arrivederci, Professore. Arrivederci, Bay Salvatore. Profesr Joseph C. Pastore, konan ikinci kat koridorundan yrrken, niformal uak Hawkins de onu izliyordu. Artk Profesr tablolarn nnde durup bakmyor, vazolar ellemiyor, ayaklarnn altndaki hallarn yumuak temasn da duymuyordu. Hzla yryp giderken, dnceleri bambaka yerlerdeydi. AKAM YEMENDEN SONRA Joe ile Anna, oturma odasnda sakin sakin oturuyorlard. Pastore, Salvatore mlaliknesine yapt ziyareti btn ay-rntlaryle canlandrrken, Anna onu sessiz sedasz dinlemi, pek az konumutu. O yatmaya karken, Pastore de du yapmaya hazrlanyordu. Teklif zerinde biraz daha dndkten sonra, ertesi gn, Carlton'a telefon etmeye karar vermiti. Genellikle du yaparken ark sylemek detindeydi ama bu gece kafas fazlaca meguld. Karlama ksa srmt, ama unutulmaz bir eydi. Hawkins onu, Salvatore'nin muh-teem siyah arabasna bindirdikten sonra, ofr arabay altrm, kendi de kafasn evirerek malikneye dnp dnp bakm, btn ayrntlaryla onu hafzasna naketmeye almt. Arabann kadife demesini ellemi, pnl prl parlayan sigara tablalarn, koltuun kenarndaki radyo-pikap setinin kadrann okamt. nndeki cam blmeden niformal ofr seyretmi ve para krmann yollar zerinde kendine nutuk eken Carlton'un

szlerini hatrlayp glmt. Neden sonra, ofrn kendisini dikiz aynasndan seyrettiinin farkna varmt. Aralarndaki cam blmeyi kapatan siyah perdeyi dnm, bir an sonra vazgemiti. Pastore, ampuanla bana friksiyon yaptktan sonra onu duun altna tuttu, suyun zerinden rl rl akna kaptrd kendini. Olup bitenleri dndke, olaylar kendine bsbtn gerek dym gibi gelmeye balamt. Ama iin duygusal ve sama olan cephesi bir yana, durum aslnda basitti. Scarsdale'deki zel bir okulda okuyan bir delikanlnn, g bir dnemi atlatabilmek iin zel derslere ihtiyac vard. O54 RETMEN luna derin bir sevgiyle bal olan baba da duruma bir zm yolu bulmaya kararlyd. Joe Pastore, ortak bir arkada tarafndan salk verilmiti. Bu i iin biilmi kaftan olduundan da kimsenin phesi yoktu. Baba, ocuuna zel ders vermesi iin onu haftada bir defaya mahsus olmak zere evine armt, ister kabul eder, ister reddederdi. Mesele bundan ibaretti. Tabi, burada gzden karlmamas gereken iki husus vard. ocuun babas son derece varlkl bir adam ve Amerika Birleik Devletlerindeki Mafia ebekesinin bata gelen-lerindendi. Pastore, Salvatore'nin cana yakn ve scakkanl halini dnnce glmsedi. Her halde Nazilerin Auscwitz tecrit kamp hakknda direktifler vermek zere telefona sarlmadan nce Adolf Hitler ile de byle dosta kadeh toku-turabilirdi insan. Pastore, nl canilerin zellikle fanatik bir aile sevgisi besledikleri hakkndaki sylentileri hatrlad. Bunun ufak apta bir rneine, Salvatore'nin snanda tank olmutu. Garip ve herkesten tecrit edilmi bir dnyaya ksa bir yolculuk yapmt. Ama demiti, dorusu. Anna Pastore, yatanda kocasn beklerken endie iindeydi. Kocasnn her yaptna akl erdiremezdi, ama onun beylik, basma kalp eylerden nefret ettiini, deiik eylerden holandn ve tahrik edici olaylara kar ilgi duyduunu da bilirdi. Byle durumlarda, kocas garip bir ekilde deiir, sinirli ve hassas olurdu. Evlilikleri sresince, baka dekorlar iinde gemi buna benzer geceleri hatrlyordu Anna Pastore. Her seferinde, kendine hkim olmay bilmi, mantn kullanm, kocasn sinirlendirmemeye, zmeme-ye muvaffak olmutu. Kocasnn yatana bir gz att. araflar ve battaniye alm, her ey onun rahatn salayacak ekilde hazrlanmt. Baucundaki masann zerindeki kitaplar onu bekliyordu. Az nce anlatt hikye, inanlmaz bir eydi. Kendi de, duun altnda hi sesi kmadan ykanyordu. Hi amayan tehlike iaretleriydi bunlar. RETMEN 55 Pastore, srtnda en sevdii, krmz damal bir yn bornoz olduu halde odaya girdi. Bornoz artk lime lime olmutu ama ondan bir trl ayrlamazd. Boynunda havlusuyle, pencerenin yanndaki aynann nne kadar gitti. Sonra oturduu yerde, arkas Anna'ya dnk, abuk abuk salarn kurulamaa balad. Anna ona bakmyordu. Gzlerini tavana dikmiti. Pastore: Anna, Allahakna uyu artk, dedi. Kendini zme. Pireyi deve yapyorsun. Nihayet fazladan bir zel ders kt demek, hepsi o kadar. Birka dakika daha san kurulamaya devam ettikten sonra, kendi yatana doru yrd, Anna'nn karsna geip oturdu. Ayrca, henz ii kabul de etmi deilim. Anna yavaa ban evirdi, kocasna bakt. Henz ocuu grmedim bile, dedi Pastore. Anna, yavaa: Peki, grecek misin? dedi. Dnyorum. Anna dirseine dayanarak doruldu. ok ince ve narin bir grn vard. Joe, u anda her ey o kadar gzel ki. Niye her eyi allak bullak edebilecek bir ie atlyorsun? ocuun problemleri var anlalan. Babas yznden cezalandrlmas iin sebep grmyorum. - Babas Mafia'dan. Gangsterler dnyasndan ama.

 Benim muhatabm baba Albert Salvatore olacak. O kadar. Bu ii kabul edersem sadece normal ders cretimi alrm. Onun dnda da hi bir ey beni ilgilendirmez. iimde ok kt bir his var, Joe. Hemen bu gece telefon et, red cevab ver. Ne olursun! Pastore, gzlerini Atina'dan karmak istedi. Terfi meselesini, ders programn dnd, hi vakti olmadn dnd, ama yine de iten o kadar kolay vazgemek istemedi. Yeniden tuvalet masasnn nne gitti, havlusunu katlad, bornozunu ast. Anna'nn yatana doru yrd, ona sevgiyle glmsedi. 56 RETMEN Hele ocuu greyim, onunla bir konuaym. Ondan sonra kararm veririm. Her ey ocua bal. Birbirlerine baktlar. Anna, adam bana kar gayet nazikti. Tam bir centilmen gibi davrand. Oluna yardm etmemi istedi benden. Bir retmen olarak bunu dikkate almam gerekir. ocuu grdkten sonra kararmz veririz. Karsn pt. Anna yavaa: Bu centilmenin bir gangster olduunu unutma, dedi. O da beni korkutuyor. Pastore, karsnn salarn okad. Anna glmsemeye alt. Hah, yle. imdi biraz uyumaya al bakaym. Her eyi fazla bytyorsun. yi geceler, yavrum. Pastore elektrii sndrd, sonra yatana uzanarak kollarn bann gerisinde kenetledi. Carlton'u, Salvatore'yi, sonra ocuu, Mafia liderinin olu olan delikanly dnyordu. Maliknenin ihtiam, kristal bardakta ikram edilen Strega arabnn tad aklndan kmyordu. Son kararm ocukla konutuktan sonra verecekti. Sana dnd, gzlerini yumdu. Anna Pastore ise sessiz sedasz yatyor, bir trl uyuya-myor, dnyordu. retmen Pastore, ertesi gnk derslerini kendine zg dinamizm ve evkle yrtmeye alt, ama her zamanki formunda olmadn iinden hissediyordu. rencileri bunun farknda deildiler; tam tersine, ders eskisinden canl, daha zevkli bir hava iinde geiyordu. Simpson bile konumaya byk ilgi gsteriyor, durmadan not alyor, her kelimeye nem verdiini belirtmek iin de var gcyle gayret gsteriyordu. Vera Hennings, vcudunu smsk saran bir kazakla etek giymi, salarn da modaya uygun bir ekilde taramt. Herhalde yeniden projektr klarnm altna karlmay bekliyordu. Ama hreti ksa sreli olmaya mahkmdu. Pastore onu birka kez derse kaldrm ve verdii RETMEN 57 cevaplardan, geri zekllara yakn durumda olduu kansna varmt. Yapt bir test srasnda Pastore ar ar rencileri arasnda dolarken birinin Ralph Harrington'un srasna koyduu bir kda gz takld. Ktta unlar yazlyd : Mool kz becermek yasalara aykrdr. Pastore aldrmayp yrmeye devam daha uygun buldu. Sabah, dersten nce, Albert Salvatore'ye telefon etmiti. Ders sonunda, renciler kapya hcum ederken, Pastore, yaptklar konumay, tekrar aklndan geirdi. Ksa ve kesin bir konuma yapmt. Albert Salvatore'nin o akam yedide, Profesrn evine gelip kendini tantmas ngrlmt. ocukla konutuktan sonra, ona zel ders verip vermeyeceini kararlatracakt. Mafia lideri o anlamadan memnun grnyordu. Pastore ise ie gereinden fazla nem vermemek zorundayd. Dersten hemen sonra, Pastore'ye, rahip Monzanti'nin kendini kantinde bekledii haberi iletildi. Profesr ktlarn toparlayp kantine gitti. Rahip Victor Mozanti, bir cizvit papazyd. New Roc-helle yaknlarnda ufak bir kilisede vaizlik yapyordu. Ellisine yaklam, zayf, kuru bir adamd. Rahip, Columbia niversitesindeki rencilik gnlerinden beri Profesrn yakn dostu olduu gibi, iyi kalplilii ve akacl sayesinde, Anna ile Nancy'nin de kalplerini fethetmeyi bilmiti. Her an yardma hazr, ailenin hem iyi, hem de kara gn dostuydu. Ama Pastore ile Monzanti arasnda sk sk grltl tartmalar da eksik olmuyordu. Anna aslnda, her ikisinin de bundan byk zevk

aldklarn bilmiyor deildi. Pastore kantine girdii zaman, Monzanti kahvesini yudumlamakla meguld. Pastore, Monzanti'yi grdne ok sevinmiti, ama bu n itirafa da kendine yediremiyordu. Ona taklmaktan kendini alamad: Kilisenin kahve stoku mu tkendi yoksa? dedi. Sen buna kahve mi diyorsun? Bedava hi olmazsa. 58 RETMEN Ona bakarsan, amur da bedava, dedi Rahip. Pasture: Ee, yolculuun nasl geti? diye sordu. Rahip Monzanti, birka haftalna Washington'a gitmi, kilisenin himayesinde kurulmas tasarlanan bir kimsesiz ocuklar yuvas iin para toplamaya alyordu. Pastore onun bu konuda birok glkle karlatn biliyordu. Be on kuru topladk ite. Peki, burada iin ne? Yoksa benden de mi para koparmaya geldin? Terfi ettiini duyduk da... Pastore: Teberru sandna bata bulunuruz gerekirse, dedi. Sonra Rahibin, birka dakika konumadan kahvesini yudumlamasn seyretti. Monzanti, ban kaldrarak sessizlii bozdu: Bugn geerken size uradm. Anna ile le yemei yedik. Pastore glmsedi: Yine benden gizli ha? dedi. Espriyi srdrmek istiyordu, ama Rahip ksa kesti: Anna'y zgn grdm. Ancak Pastore'yi ok yakndan tanyan biri, o anda yznde beliren ufak deiikliin farkna varabilirdi. Gzleri hafife kslm, ene mafsallarnda da belli belirsiz bir kslma olmutu. Rahip o deiikliin hemen farkna vard, tavrn deitirdi. Bana yle geldi belki. dedi. Profesr bir sigara tellendirdi: Ben eve sadece merhaba demek iin uradn sanmtm, dedi. yle. Yoksa bir iin mi var? Ruhumu selmete kavuturmak niyetinde falan msn? Rahip: Her halde, u amur gibi kahveyi imeye gelmedim, dedi. Biraz yryelim mi? Profesr: Bu akam yemee gelsene, dedi. RETMEN 59 Bu gece gelemem. Ama seni trene kadar geireyim. Ayaa kalktlar, Cogan'la birka retim grevlisini balanyle selmlayarak kantinden ktlar, idarenin kapsna doru yrrlerken Monzanti szlerine dikkat etmeyi tasarlad. Pastore de, Monzanti, gangsterler dnyasnn ktlkleri ve gangsterlerle su ortaklnn tehlikeleri zerine vaiz vermeye kalkt takdirde, sinirlerine hkim olmaya kendi kendine sz vermiti. Binann nnde toplanan rencileri selmladktan sonra Profesr'le Rahip ar admlarla niversite bahesinde yrmeye baladlar. Gnein son nlarn seyrediyorlar, tatl meltemle sonbaharn deien renklerini ilerine sindiriyorlard. Bir sre ikisi de sessiz sedasz yrmeye devam ettiler. Pastore konumaya balad zaman, Monzanti, onun ses tonundan, artk akac ruh halinin getiini anlad. Pastore: Anna sana neden zldn syledi mi? diye sordu. Albert Salvatore'nin oluna zel ders vermeyi tasar-lyormusun. Onu anlatt. Doru, dedi Profesr. Sen ne dersin? Ne mi derim? Hadi, vaza bala bakalm. Vaiz vermeyeceim, Joe, dedi. Anna biraz sinirli grnyordu da, benim yapabileceim bir ey var m diye dndm. Baheden sokaa alan patikann zerinde bir kanape gzlerine iliti. Pastore'nin sigara paketinden birer sigara alp yaktlar.

Profesr: Anna ii fazlaca bytyor, dedi. Benim iin bu da dier derslerime ek bir grevden baka bir ey deil. Kabul veya reddetmekte tamamen serbestim. Salvatore, Mafia'nn efidir. Bu, iin ehresini deitirmiyor mu? . Elbette deitiriyor. Beni de kara kara dndren bu zaten. 60 RETMEN Monzanti: Btn dava senin onunla iliki kurmanda. stelik, bugnlerde terfi de edeceksin, dedi. iliki ha? Bir ocuk g durumda kalm, srf babas gangster olduu iin onun kefaretini onun bu demesi gerekiyor. Umursamayalm m demek istiyorsun, yani? Albert Salvatore'nin bir gangsterden ok daha beter bir mahlk olduunu biliyorsun deil mi, Joe Onun kimlii bana vz gelir. Rahip Monzanti, cevap vermeden sigarasn tttrmeye devam etti. Pastore szne devam etti: Campbell'i hatrlyorsun, deil mi? Babas, be para etmeyen bir zanaatkar, anas da orospuydu. ocuun olaanst bir kafas ve kendini doru yola itecek birine ihtiyac vard. Hatrlyorsun, deil mi? Anas babas yznden onu red mi ettim? Hayr. Etmedin. Tabi, etmedim. O ocuk imdi bizim niversitede, snfnn birincisi. Onu da biliyor muydun? Evet, biliyorum. Peki, onunla uratm diye imdi herkes benim ucuz zanaatla uratma ya da genelevlere devam ettiime mi inanyor? Rahip: Bu bambaka, dedi. Mafia hakknda biraz bilgi edinsen iyi edersin. stelik onun elebasyle iliki kurmu olacaksn. Yeniden sustular. Sonunda Pastore dayanamad: Bu gece, o ocukla konumaya kararlym. Niha kararm ona gre vereceim, dedi. Ben retmenim. Bunu unutuyorsun, Monzanti. rencilerim arasnda ayrm yapmak niyetinde- de deilim. Bana ihtiyac olan herkese ders vermek insan grevim. Meseleyi gereinden fazla bytme, rica ederim. Rahip Monzanti sigarasn sndrerek glmsedi. Benim harcm deil bu zaten, dedi, sonra arkadann kolundan tutarak, caddeye doru yrmeye baladlar. tlerime ihtiyacn olduu zaman, bana danrsn. RETMEN 61 yi niyetinden eminim, Monzanti, ama bu mesele hakknda kendim karar vermek zorundaym. Anna beni anlar. Rahip: Buna hi phe yok, dedi. Merdivenden inerek, metroya kadar olan ksa mesafeyi yrmeye baladlar. Bu, gnlk hayatlarnn bir parasyd. Grand Central istasyonuna kadar metro, Grand Central'dan New Rochelle'e kadar yine metro, sonra servis arabasyle eve kadar yolculuk. Vaktiyle biri, Monzanti ile Pastore'nin, konumadklar zamanlar daha iyi anlatklarn ileri srmt. Hele, belli bir sorun, politika meseleleri, hatt hava sz konusu olduu zamanlar, istasyona varana kadar hi konumadlar. Sonra Profesr elini uzatt, rahip de iten b,ir tavrla elini skt. Monzanti: ocuk kata geliyor bu akam? diye sordu. Pastore: Yedi, diye cevap verdi. Ge kalacaksn. Dert deil. Anna ile Nancy onu oyalarlar. Talihin ak olsun, Joe. ilerin nasl gittiini bana haber ver. Veririm. Ruhumun selmetiyle bu kadar ilgilenme, dostum. Ben kendimi idare etmesini bilirim. Rahip Monzanti, yznde yaygn bir tebessmle yoluna devam etti. Pastore, metroya kan merdivenin banda durup onun arkasndan bakt, bir sre sonra seslendi: Yarn ararm seni. Rahip ban evirmeden elini sallamakla yetindi. SAAT YEDYE YAKLAIRKEN,

Anna Pastore oturma odasn son bir defa daha gzden geirdi. Her ey yerli yerindeydi, hi bir eksik yoktu. Sigara tablalar yerlerinde duruyor, bir vazo dolusu taze iek de, kitap raflarnn yannda gze arpyordu. Gen Albert Sal62 RETMEN vatore'yi etkilemek iin giriilmi bir teebbs deildi bu aslnda. Pastore ailesini grmeye gelen herkese ayn ihtimam gsterilirdi. Anna kocasnn buna nem verdiini biliyordu. Kendi dnceleriyle duygularna hkim olmu, ocuu ak fikirle karlamaya hazrd. Kocas, renimiyle ilgili sorunlar olan bir ocukla grecekti. Muhtemel sonular zerinde dnmenin lemi yoktu. Anna, ocuun gemiini unutmaya alacak ve ailesinin durumu zerinde kafa yormayacakt. Joe'yu dnerek byle yapmas gerekiyordu. Kz, on be yandaki bir kzn enerjisiyle, grltl odaya dald zaman Anna birden dncelerinden syrld. Nancy'nin genellikle solgun yz, alev alev, gzel siyah salar darmadankt. Annesinin canl ve anlaml gzlerine sahip olmakla beraber, Anna'nn sessiz gzelliinden yoksundu. Her halinde, daha ok babasnn canll ve dinamizmi seziliyordu. Burnu belki biraz fazla bykt, ama Pastore' nin efkatle belirttii gibi, bu kadar hareket iinde insan onun farkna bile varmyordu. Nancy: Geldi mi? diye sordu. Sonra nefes nefese kendini bir divann zerine att. Ayaklarnn biri bir tarafa, biri baka- tarafa bakyordu. Anna: Baban nerdeyse gelir, dedi. Bir yandan da vazonun iindeki glleri dzeltiyordu. Onu demiyorum, canm. Salvatore'den bahsediyorum. Anna iekleri dzeltmeyi brakt, kzna dnd. Nancy' nin heyecan mazur grlebilirdi. Hareketlerinde samim ve akt. Ama buna ramen, Anna, biraz serte bir tonla konumaktan kendini alamad: Nancy, bana bak. ocuk burada iken, kendine ekidzen ver. Kendine hkim olamayacaksan, baban konumasn bitirene kadar bir arkadana git. Anlald m? Nancy, zerindeki apal krmz kazan kolunun arasndan sarkan ngrth bir bilezikle oynamaa balad. Ama anne, sen de itiraf edersin ki, Salvatore Junior' un bizim eve gelmesi olduka ilgin bir ey. Vay anasn! RETMEN 63 Fiyakah bir arabaya kurulmu, ofr nde, onun arkada geleceini dndke baya heyecanlanyorum. Tpk gangster filimlerindeki gibi desene! Bazan beni artyorsun, Nancy. Tam, yetikin bir gen kz olduuna inandna bir srada, ocuka laflar ediyorsun. Amaan anne, sen de adam skmasana! Bana bak, beni dinle. u pis pabularn divann zerinden ek, ltfen. Nancy istemeye istemeye kendine ekidzen verdi, oturma haline geti. Anna szlerine devam etti: Bu i ok cidd Nancy. Bir yandan da sabrl olmaya alyordu. ocuk babanla ders konusunda konumaya geliyor'. Baban da hi kimseye bahsetmeyecek bundan. Hi kimseye. Anlald m? Anlald, anne. Zevzekliin sras deil. Git ykan, stn ban deitir. Altna bir etek giy. O pantalbn ok dar. Birden kap alnd. Ana kz baktlar. Anna: Yana yakr ekilde davran. dedi. Nancy, stn deitirmek zere koarak dan kt. Anna kendine hkim olmaya alarak kapy amaya gitti. Karsnda, uzun boylu, zayf, siyah sal bir delikanl duruyordu. Ayn anda, Nancy'nin hakl olduunu gz ucuyle fark etti. Fiyakal, uzun, siyah bir araba evin nnde park etmiti. ofr de iindeydi. Delikanl: Albert Salvatore Junior, diye kendini takdim etti, Bir beyanatta bulunur gibiydi. Anna onu abucak, dikkatle szd. Gsterili kyafetine ramen gen, yakklyd. Elbisesinin pahal ve usta bir terzinin elinden kt belliydi.

Beli dar, omuzlan geni siyah bir spor ceket, pembe bir ipek gmlek giymi, parlak bir krmz kravat takmt. Anna: Buyurun, dedi, Kocam neredeyse gelir. Salvatore ofrne yle bir dnp bakt, sonra ieri 64 RETMEN girdi. Anna kapy kaparken gen holde bekledi. Kadn, Sal-vatore'nin sivri ulu siyah pabularn farketmiti. Oturma odasna buyurun. Salvatore, fiyakal bir tavrla, salna salna, Anna'mn arkasnda odaya girdi. Sonra yer gsterilmeden divann karsndaki bir koltua iliti. Anna mmkn olduu kadar, sevimli olmaya alarak: Size bir ey ikram edebilir miyim? diye kestirip att. Naney, tam o srada kapda belirdi. Anna kzna dnd. Nancy, iekli bol bir etek giymi, salarn da fralamt. Kzm Nancy. Delikanl profesyonel bir tavrla kz tepeden trnaa szd, sonra ilgisizliini ve can skntsn belli eden bir ifade taknarak, ban selm makamnda edi. Anna ile Nancy, onun karsndaki divana yan yana oturdular. Salvatore, ilgisiz, sabrsz ve kibirli grnmek iin elinden geleni yapyordu. Oday ar ar gzden geiriyor, divana bakmaktan kanyordu, iki kadn ise ona bakyor, ne diyeceklerini bilemiyorlard. Delikanl, cebinden altn bir anahtar zinciri kard, bir sre onu inceledikten sonra parmanda dndrmeye balad. Anna, sonunda kendini o iptonik cezbeden kurtarmaya alt: Souk bir ey ier misiniz? diye sordu. Salvatore; Hayr, dedi, biraz aras getikten sonra Teekkrler, diye ekledi. Zinciri parmanda dndrmeye devam etti. Hava gitgide gerginleiyordu. Kz durumu kurtarmak iin, laf olsun diye azn anca, Anna bir an panie kaplmaktan kendini alamad. Nancy, tatl bir tebessmle; Ne gzel zincir! dedi. Gen Salvatore durdu, Nancy'i hi umursamadan ilk defa Anna'ya bakt. Yedide burada olacan sanyordum, dedi. ehirde iim var da. Artk neredeyse gelir. RETMEN 65 Delikanl: Birka dakika daha bekler, sonra eker giderim, dedi: Zinciri tekrar cebine yerletirdi. Nancy, annesinin tepkisini anlamak iin ona bakt, sonra havadaki gerginlii azaltmak iin yeniden atld: Profesr seveceksiniz. Delikanl bu kez Nancy'ye uzun uzun bakt, sonra: Ben herkesi severim, ilerimi bozmadklar srece, dedi. Gzleri hl kzn stndeydi. Nancy, ister istemez, san dzeltti. Yani iyi bir hocadr, demek istedim, diye devam etti. Annesinin sinirlendiini farketmemiti. Herkes yle sylyor. Bana bakn, ben herkes deilim. Delikanl ayaa kalkt. Herif yedide randevu veriyor, sonra da atlatyor. Geldii zaman kendisine syleyin. Kapya doru yrmeye balad. Anna; imdi neredeyse gelir, ltfen bekleyin, dedi. Nancy de: Kabahat arabada, diye ekledi. Arabay bugn garajdan alacakt. Son zamanlarda nza yapyordu da. Delikanl ona yle bir gz att, sonra saatine bakp yerine dnd. Daha be dakikam var. Ondan sonra bouna nefea tketmeyin. Ben biriyle sz kesitim mi, szmde dururum. Bunu kendisine retmem gerekecek galiba. Babam her zaman vaktinde gelir Araba yznden gecikmi olmal. Eminim. Salvatore: Anladk, dedi. Benim de kendime gre derdim var. Tam o srada, evin nne bir otomobilin yanatn duyan Anna, kapya gitti. Salvatore, Nancy'ye hitaben:

 Yine de ge geldi, diye mrldand. Nancy yzn buruturdu, delikanl ise koltuunun arkasna yasland, sntt, sonra tamamyle ilgisini kesti. F.: 5 k r'Vi i 66 RETMEN Profesr ieri girdi, kansn yanandan pt. u Alla-hn bels araba! diye sze balad. Naslsn, canm? Albert geldi mi? Anna bayle onaylad, sonra oturma odasn iaret etti. Ben yemei hazrlayaym Joe, dedi, kocasnn paltosunu ald. Peki, canm. Pastore odaya girdii zaman, Salvatore hi istifini bozmad, sadece tembel tembel kolunu kaldrarak saatine bakt. Bu hareketiyle Pastore'ye gecikmi olduunu belirtmek istiyordu. Profesr, onu farketti ama anlamamazhktan geldi, delikanlnn oturduu koltua doru yrd. Tantmza memnun oldum, Albert, dedi. ocuk: Merhaba,. dedi ban kaldrmadan. Pastore, delikanlnn, nezaket kurallarnda, daha teye gitmiyeceini anlamt, srar etmedi. Divana doru giderek, kzn pt. Merhaba, canikom, dedi. Kznn birden rahatladam hissetmiti, sonra delikanlya dnd. Ee, Albert, balayalm m? Bana Albert deil, Al deyin, oradan balayalm nce. zr dilerim, dedi. " istersen, benim odama kalm Al. Yemek yer misin? Nancy: Bay Salvatore, ehirde yemek yiyecekmi, Baba, dedi. yle mi? Peki, Sonra kzna dnd; Seninle sonra konuuruz, canm, dedi. u taraftan, Al. Pastore, alma odasna kan merdivene yneldi, sonra gen Salvatore'nin zahmet edip koltuktan kalkmasn bekledi. Delikanl, hi acelesiz, byk bir gayret sarf ederek Profesr takip etti. Nancy, annesine hitaben, ok irin olan, dedi. Anna, mutfakta patates soymakla meguld. Babana televizyonun nnde bir yer hazrla. Bu gece ma seyreder, her halde. RETMEN 67 Sen yle bulmuyor musun anne? Hayr, bana hi de irin gelmedi. Hadi, elini abuk tut. Nancy. Baban, o ocukla ii bitene kadar alktan lecek. 'O ocuk' ne demek Anne, o ocuk dediin, bugne bugn, koca bir adamn olu. Anna kzna dnd: yle deil mi, yani? Anna tekrar iiyle megul olmaa balad; Bu konuyu tartmak istemiyorum. Onun zel hayat beni ilgilendirmiyor. Hele seni ilgilendirmesini hi anlamyorum. Haydi, babann yerini hazrla bakaym. Nancy hiddetle cevap verdi: Beni ilgilendirmiyor anne, sadece merak ediyorum. Anna tepki gstermedi. Sen hayatta hi bir eyi merak etmedin mi? Anna ellerini nlne sildi, bulak ykama yerinin altndaki dolaptan bir kap almak iin uzand. Kz, elinde tabaklar ve atal baklar, annesinin herhangi bir tepki gstermesini bekliyordu. Babam, Albert'in pederini kim bilir ne kadar merak ediyordur! Nancv'nin szleri etkisini gstermiti. Anna kzna dnd: Nancy, beni kzdrmaya m alyorsun? Hayr, anne, sadece bana cevap vermem istiyorum. Albert'in pederi seni bu kadar ilgilendiriyorsa, onu babanla tart, benimle deil. Haydi bakalm, imdi sofray kur.

Profesrn alma odas, yukardaki koridorun ucunda kk bir yerdi. Buras onun sna, adayd. Kadnlar iin, ilgisiz kiiler iin, yasak blgeydi buras. Btn evde karsnn titiz nezareti altnda olmayan tek odayd. Profesr, orasn istedii gibi, kendi kitaplar ve ahs eyalaryle dayayp demiti. Bu, imdiye kadar elde edemedii bir lkst onun iin. Bu yzden, orasn ok seviyordu. Bugn okulda etin bir gn geirmi, u Allann bels araba yznden 68 RETMEN de eve dn hayli yorucu olmutu. imdi de, pencerenin nnde, elindeki anahtar zinciriyle oynayan gen Albert Sal-vatore'yi seyrediyordu. Ge kaldm iin zr dilerim, Al, dedi. ok kt bir gn geirdim, bugn. Kt olmayan ne var ki? Delikanl sabrszlanyordu. Randevum var, burada yeterince elendim zaten. Pastore'nin gzleri ksld. Burnundan solumaya balad. Otur yerine! Alak sesle konuuyor ama szlerinden, akas olmad anlalyordu. Ses tonu ocuu artmt, ama o aknlk uzun srmedi. Yine ayakta dikilip zinciriyle oynamaya devam etti. Sana otur dedim! ocuk zincirle oynamay brakt; yz kpkrmz olmutu. Bir Salvatore'ye hitaben, o ses tonunu kullanmaya cesaret eden adama uzun uzun bakt. Sonra Pastore'nin bakn grd. Delikanl kendini bir koltua brakt, zincirle oyna* maya devam etti. Pastore, altna bir sandalye ekerek olann karsna geti. Zinciri de brak, diye emretti. ocuk srtt, ama zinciri brakt. imdi beni dinle, Patron Baban, sana yardm etmemi istedi. Bu ii hemen kabul etmi deilim. nce seninle tanmak istedim. Tandnz ite. Yoksa, beenmediniz mi, retmenim? Pastore: Hayr, beenmedim, dedi. ocuk yerinde doruldu. Sen serserinin birisin. Vaktimi bo yere harcayamam seninle. Salvatore ar, ar, kendini koltuuna brakt. Yznden aknlk ve fke okunuyordu. Bu szlerinin babamn pek houna gideceini sanmyorum. O tehlikeyi gze alyorum. RETMEN 69 Dorusu bir retmen iin olduka cesursunuz. Profesr: Sandndan ok daha cesurum, Patron, dedi. Delikanl kalkt, alma odasnn kapsna doru yrd, bir an duraklad. Profesr yerinden kprdamamt. Kapda: Sizinle sonra hesaplarz, dedi. Bizim ihtiyar, bu ie katlanmak zorunda olduunu sylemiti bana. Pastore: Benim iin yle bir zorunluluk yok, dedi. Bizimki yle syledi. Ben kabul edersem, tabi. Profesr delikanlya doru yrd. Bama bel almaya hi niyetim yok. Bana bak, Al, Baban iin fedakrlk yapacak deilim. Delikanl sesini karmad. Pastore devam etti: Ama senin iin yapabilirim. Yardmma gerekten ihtiyacn olduunu bilirsem, tabi. Delikanl meydan okumaya devam ediyordu: Tra kesseniz iyi olur! Artk gitme zamann geldi, Patron. Araban bekliyor. Salvatore: Nasl isterseniz, dedi. Randevum var, zaten. Hazret gideceksin dedi, biz de geldik. Sizin ne yapacanz beni hi .rgalamaz. Sonra oday terketti. Pastore pencereden, fiyakal siyah arabann szlerek gittiini seyretti. Sigarasn yakt. Ne afallam, ne de armt. Aslnda daha kt bir durumla karlaacan ummutu. Bu olann kabadaylk heveslisi olduunu, alm sattn, Johnson Bulvarnn kopuklar gibi ona buna meydan okuduunu, kendine birtakm havalar verdiini gayet iyi biliyordu. stelik olann paras bol,

babac da gangsterlerin eleba-syd. Onun problemleri bambaka, daha karmak, daha yoz, daha tahrik ediciydi. Pastore onun benliine nfuz edebileceini hissediyordu. Anna odaya girince, dnceleri yarda kald. Anna: Amma ksa srd, dedi. 70 RETMEN Randevusu varm Pastore, sigarasndan derin bir nefes ekti. Konuma iyi geti mi bari? Bir yoklama yaptm sadece. Bir n yoklama. Anna fazla ileri gitmemek kaygsyle, nce kocasnn yzn inceledi .sonra: Joe, bu ii zerine alma, dedi. Kendi hallerine brak. Onlarn dnyas ayr. Pastore'nin yz yumuad, karsnn elinden tuttu: Hadi gel, canm. Bu ocuk yznden gecemizi zehir etmeyelim. Yahu, .alktan lyorum. Yemek hazr m? Senin yerini televizyonun nne hazrladk, ma da neredeyse balamak zere. Profesr eildi, karsnn alnndan pt. JOE, DOKUZ YILDIR bu niversitenin dekanym. Rahatlkla syleyebilirim ki, burada en sevilen hoca sensin. Jonas Whitmore, alma odasnda, mahkemeye bakanlk eden bir yarg gibi konuuyor, Joseph Pastore de dinleyici sfatyle onun szlerine kulak kabartyordu. Dekan, tpk stba gibi tertemiz ve muntazam masasnn arkasna kurulmu, Pastore'ye bakyordu. Profesre, ksa ve kaln purolarndan birini ikram etmi, o da koltuunda arkasna yaslanm, hem dinleniyor, hem de ar ar purosunu tttryordu. Pastore: Teekkr ederim, dedi. Dekan Whitmore : Gerek rencilerinden, gerek renci velilerinden, gerek faklte mensuplarndan, hakknda daimja vg dolu szler iittim, diye konumasna devam etti. RETMEN 71 Tekrar teekkr ederim. Kendini rencilerine adadn ve mesleine derin bir sevgiyle bal bulunduunu biliyorum. Pastore, purosunun kln niversite amblemiyle sslemi bir sigara tablasna boaltt. Btn bu szlerin altnda, onu pohpohlamaktan te bir ey olduundan emindi. Dekan bey. Benim psikoloji retmeni olduumu unutuyorsunuz galiba. Btn bu szlerinizin, beni byk bir hayal krklna hazrlar nitelikte olduunu sezinler gibiyim. Sadede gelin, rica ederim. Whitmore, bir an mkl durumda kald. Sonra baklay azndan kard: Joe, Ynetim Kurulu topland ve Harold Barrows'u Psikoloji Blmnn bana getirmeye karar verdi. Sonra Pastore'nin yzne bakmadan devam etti: Senin hesabna ok zgnm. Profesr hi bir tepki gstermedi. Btn retim yeleri seni destekliyordu. Biliyorsun. Benim de hakknda ne dndm bilirsin. Hepimiz bu grevin sana verileceinden yzde yz emindik. Pastore, sknetle: Peki, ne oldu? diye sordu. Ynetim Kurulu yelerinden bazlar itiraz ettiler. Barrows'un, senden daha iyi bir ynetici olduu kansn belirttiler. Profesr, purosunu sndrrken hafife yzn buruturdu. Bu ilerden tiksiniyorum zaten. dedi. Dekan: Bir trl anlayamyorum, dedi. Bam sallayarak, aresizliini belirten bir tavrla devam etti: Harold drst bir insan, deerli bir retmen de olduuna phe yok. Ama, onu sana tercih etmelerine bir trl akl erdiremiyorum. Profesr: Onu tercihte hakllar, her halde, dedi. Ne demek istediini anlamadm, Joe.

 Dorusunu isterseniz, idar ilerden oldum olas pek 72 RETMEN 1 holanmam. Barrovvs'un bu ii iyi kvracana eminim. Derin bir nefes ald. Yine de byk bir hayal krkl oldu benim iin. --Ondan eminim. Anna iin de ok zlyorum, dedi. Profesr, zoraki bir glle: Mal bakmdan da biraz zc olacak. O konuda bir yardmm dokunabilirse, hi ekinmeden syleyin. Saolun. O kadar kt durumda deiliz. imdiye kadar hep idare etmeye altk. Dekan ellerini birbirine kenet4edi, dirseklerini masaya dayayarak ne doru eildi. Olduka resm bir tavr taknmt. Ynetim Kurulu yelerinin, bugne kadar renciler iin ve niversite iin yaptn byk hizmetleri takdirle karladklarm nemle belirtmek isterim. Bu karar bir eit imtiyaz... Profesr, hararetle Dekann szn kesti: Bana nutuk ekmenize lzum yok, Jonas! Anlyorum. Dekan, hi bir ey olmam gibi szlerine devam etti: Bu karan bir eit imtiyaz diye kabul etmeni istiyorum, Joe. Sen: rencilerinden uzaklatrmamak, retimini aksatmamak iin bu karar aldlar. Pasture gs geirerek ayaa kalkt. Bizim evde verilen parti de pek zamanszm!-> -"Air.a gzel bir partiydi, Joe. Dekan, szlerine bir ey daha ekleyecekmi gibi hareket yapt, sonra vazgeti. O da Pastore gibi, konumay uzatmann anlamsz olduuna kanyd. Yerinden kalkarak Pastore'ye el uzatt, ama Profesr oral olmad. Jonas, bana acmaya filn kalkmayn. Hayatmda ilk defa olarak kma tekme yemiyorum. Henz sfr da tketmi deilim. Hoca olarak daha pek ok eyler yapabilirim sanyorum. RETMEN 73 Profesr kapya gitti, ban evirmeden acele admlarla hol geerek, idar ler Blmnn yan taraftaki k kapsna ^yneldi. Oradan arabuk kurtulmak ve kendini eve atmak istiyordu. u anda, meslektalarndan biriyle karlap, faklte dedikodularna karmaya hi niyeti yoktu. Ynetim Kurulu'nun karar kendini artmt. Terfi edemediine zlmyor, sadece, imdiye kadar herkes bu ie clmu nazariyle bakt iin, bu ani deiiklie akl erdireni iyordu. Dier faklte retim yeleri bile, bunu Joe'nun en tabi hakk kabul etmilerdi. Bugne kadar, kendi o grevi kabul edip etmemek hususunda kararsz davranm, rencileriyle olan yakn ilikisini krtasiyecilik uruna feda edip etmemeyi cidd olarak dnmt. Yalnz bir ey kesindi. Barrows, mkemmel bir siyas manevra evirmi, Ynetim Kurulundan, sk fk olduu bir iki arkadan kandrm, belki el altndan Jonas Whitmore'un bile desteini salamt. Profesrn bu ite gz yoktu, aslnda. O ii Barrows'a seve seve brakabilirdi. Joe Pastore, onu gerekten istemi ve bu iin adam olduuna gerekten inanm olsayd, Harrold Barrovvs'un canna okur, o ii de onun elinden kopan p almasn bilirdi. Profesr o akam kararm verdi. Nancy, New Jersey'den aile dostlar olan Donato'larm oluyla kmt. Sofrada ba baa sakin sakin yemek yerlerken, Pastore, Dekanla geen konumasn karsna anlatmt. Konumay, hislerini belli etmeden vo hemen hemen hi yorumda bulunmadan, aynen Anna'ya naklotmiti. Anna nce hi tepki gstermemiti. Kocasnn huyunu bildiinden iin fazla derinine inmekten ve gereksiz sorular sormaktan kanyordu. Pastore: -- Barrows aslnda kt bir retmen,* demiti. Kt retmenlerin hepsi de mkemmel idareci olurlar.* - Doru sylyorum. Barrows o i iin biilmi kaftan. Benden ok daha iyi kvrr onu.* Yemekten sonra, ksa bir telefon konumas olmu ve

74 RETMEN Pastore odaya rahatlam bir halde dnmt. Profesr inisiyatifi ele almt. Tamam, sevgilim. Meseleyi hallettik. Anna, kocas belki baka bir ey kastediyor diye kendi kendini aldatmaya alm, sessiz sedasz dikiine devam etmiti. Ama Joe her eyi aklayvermiti: Salvatore'ye az evvel olunu cumartesi gnleri kabul edeceimi bildirdim. Yarn derslere balyoruz. Anna, o anda, kocasnn belki de yllar boyu hayatlarn etkileyecek bir karar verdiini anlamt. O gece hi uyumad. Ertesi sabah, bir fincan kahve imeye gelen Rahip Monzanti ile mutfakta otururlarken endiesi yznden okunuyordu. Kocas, yarm saat nce Mafia' nn elebasyle bulumak zere evden ayrlmt. Bu sabah onu almaya gelen arabay grdnz m? diye sordu Rahibe. 1956 model siyah bir Cadillac. Bir de acayip suratl bir ofr vard. Ne var bunda? Monzanti, hafta sonlar sk sk Pastore'lere uramay det edinmiti. Bugn geldiine ok isabet ettiini dnyordu. Anna'mn dertlemeye ok ihtiyac olduu belliydi. Bir fincan daha iebilir miyim, Anna? Benim iin bulunmaz bir ey bu kahve. Nescafe'den o kadar bktm ki. Anna taze ekilmi kahveyi mutfaktaki masann zerine koydu, Rahibin karsna oturdu. Bu i hi houma gitmiyor, dedi. yle bir ie ban soktu ki, sonradan karmas ok zor olacak, iimde garip bir his var. Rahip Monzanti, kahvesine eker koydu, sonra yava yava kartrmaya balad. Joe'nun aklselim sahibi ve ahlk kurallarna sk sk bal bir adam olduunu unutuyorsun, Anna. Bunlarla iliki kurmann ilerde nelere yol aabileceinin farknda. Ayrca kendini idare etmeyi de bilir. Albert Salvatore dn gece buraya telefon etti. Ma-fia'nn elebas demek istiyorum. Bu sabah da kocam almak zere arabasn yollad. RETMEN 75 Monzanti, Anna'nh sesindeki gerginlii farkederek fincann masaya brakt. Joe'ya gre, Salvatore, olunun birtakm problemleri olan herhangi bir babadan farksz. Bu adamlarla iliki kurmaktan insana hi hayr gelmez. Anna, elindeki kakla sinirli sinirli oynuyordu. Rahip Monzanti, elini tutarak onu yattrmaya alt? - Kocann bir retmen, hem de iyi bir retmen olduunu unutma, Anna. Belki bazen ar ilere giriiyor ama bu kendinin bilecei ey. Ama Mafia ile iliki kurmas gerekli mi? Belki de terfi ettirmemelerinin sebebi bu. Belki de ocuun bizim eve geldiini gren oldu. Belki bsbtn iinden atacaklar bu yzden onu. Anna kocan, ilgisini uyandracak, kendini kamlayacak yeni bir ey buldu. Ancak bu sayede canlln muhafaza ediyor. Ona gvenmen gerek. Anna sinirli sinirli fincanyle oynamaya balad. Rahip, onun her zamankinden daha solgun olduunu farketti. iyi bir hayatmz var, dedi Anna, sakin sakin. Hi bir eyin bu hayatmz deitirmesini, bozmasn istemiyorum. u hale gelene kadar o kadar mcadele ettik ki! Beni anlyorsunuz, deil mi? Rahip: Anlyorum, dedi. Onunla konuacak msnz? Konuacam, Anna dedi Rahip sknetle. Salvatore'nin arabas, Pastore'nin birka gn nce Dr. Carlton'la getii yollarda kayarak ilerliyordu... Kendisini Papuch diye takdim eden ofr ufak tefek, evik bir adamd. zerinde, Pastore'nin daha nceki geliinde fark ettii biimli siyah niforma vard. Aralarnda geen ksa konumadan, Papuch'un, Mafia'nn eski ve gvenilir adamlarndan biri olduu anlalyordu. Pastore'ye zel bir ofr tahsis edilmiti. Gangster efinin oluna yapt bu ilk resm ziyarette, Profesre bir kral muamelesi yaplmas ngrlmt. 76 RETMEN

Pastore'nin bu grevi kabul ettiini telefonla duyduu zaman, Salvatore, son derece sevinmi ve ne kadar,mtehassis olduunu da samim bir dille belirtmiiti. Pastore'nin mutat retmenlik cretinden fazla bir ey kabul etmek istemeyiini hl anlayamyordu. Ama sonunda iki taraf anlamaya varm, Profesr de yola koyulmutu. Darda ayaz vard. Arabann iyi ayarlanm kalorifer tesisat insann kemiklerini styordu. Pastore arkasna yaslanp sigarasn yakt. Kararn aklad zaman Anna" nn gzlerinde beliren ifadeyi unutamyordu. Korkulu bir ocuk bakndan farkszd. Kayglanmakta haklyd, tabi. Ma-fia'nm elebalar ile ilgi kurmann birok tehlikeleri vard, phesiz. Ama adamlarn da, mesleklerine hi leke gelmemi doktorlar, tannm avukatlar olduunu dndke ii rahatlyordu. Bir niversite retmeninin *de, ilerinden birinin oluna ders vermesinde ne gibi bir saknca olabilirdi? Bunun, baka herhangi bir grevden ne fark vard? Ne fazla bir cret, ne de ocua zel bir imtiyaz tannmas sz konusuydu. Bunun dnda herhangi bir ykmllkten ve ilikiden kanacakt. Enayi deildi ya, bu iin tehlikelerini biliyordu. Oda itlerin kopuklarn arasnda bymt. Her eye ramen, ilerin gidiatn anlamadan, niversite evresinde, bu meseleyi kimseye amamaya karar verdi . Papuch: Bu ii kabul etmekle, efi ok sevindirdiniz, Profesr, dedi. Gzlerini yoldan ayrmadan konuuyordu. Memnun oldum. Bu meseleye ok nem veriyor. Olana tapyor. yle anlalyor, inallah yararl olurum. Pastore dikkatli konuuyordu. ofr szlerine devam etti: Albert, aslnda iyi ocuktur. Ona kroesi kuvvetli bir retmen gerek. Pastore uygun bir cevap bulamad iin sustu. Papuch, gzlerini yoldan ayrmadan ban arkaya yaslad, konumasna devam etti: ocuun iini hallet, ondan sonra patrondan ne di~ RETMEN 77 lersen dile. Seni bir tuttu mu, yapmayaca yoktur artk. O-nun stne kimse bulunmaz. Grrsn, bak. Pastore, ofrn kendine aynadan baktn grnce ba-yle tasdik etti. Patronun, insan bir de tutmad takdirde, ne yapabileceini aklndan geiriyordu. Fazla speklsyona vakit bulamadan, malikneye kan geni yola girdiklerini fark etti. Araba, Salvatore maliknesinin nnde durdu. Pastore, uan kapy amasn ve kendisini saygyle selmlamasna hazrlklyd bu defa. Ama merdivenlerin banda, bizzat Salvatore duruyordu. zerinde koyu renk bir pardes, elinde de domuz derisinden bir serviyet anta vard . Professore. Pastore'nin elini gvenle skt. Ne iyi ettiniz de geldiniz. Teekkr ederim. Olanla konutum, ierde sizi bekliyor. Salvatore, Cadillac'n kapsn ak tutan Papuch'a iaret etti. Bir i iin ehre inmek zorundaym. Siz dersi bitirene kadar araba da gelir, sizi eve brakr. Mkemmel, dedi Pastore. Salvatore: Hi merak etmeyin, dedi. Olan hizaya geldi, ilginize tekrar teekkr ederim. Sonra, merdivenden inmee balad, sonra tekrar ban evirerek seslendi: Bayan Salvatore de size teekkrlerini bildirmemi istedi. Professore, neye ihtiyacnz olursa, hi ekinmeden isteyin ltfen. Albert Salvatore merdivenden indi, Papuch'un omuzuna vurdu, sonra arabada az nce Pastore'den boalan yere geip oturdu. Profesr, otomobilin hareket etmesini beklemeden uaa dnd glmseyerek: Beni kurbann yanna gtrn, ltfen, dedi. 78 RETMEN DERSLERN, SALVATORE MALKNESNN ikinci katndaki snaklardan birinde yaplmas kararlatrlmt. Buras rahat, koyu renk deri ve maun karm mobilyalarla zevkli bir tarzda denmi, scak bir atmosferi olan bir odayd. Profesrn dersler iin ihtiya gsterecei btn gereler binbir zenle

salanmt. Pahal grnl bir yaz masasndan baka, odann ortasnda duran bir alma masas da dikkati ekiyordu. Masa, herhangi bir niversitede bulunabilecek eitli szlkler, ansiklopediler, kmeler halinde beyaz kt, not defterleri, dzinelerle tkenmez kalem, kurun kalem, mrekkep hokkalar ve cetvellerle donatlmt. Gen Albert Salvatore, bir koltua ylm oturuyor, Pastore'yi bekliyordu. Srtnda dik yakal siyah bir kazak, ayanda da gri renkte pantolon vard. Profesr odadan ieri girerken, elindeki altn zincirle oynamaya balad. Pastore yavaa kapy kapatarak o ilgisizlik semboln seyre koyuldu. Delikanl kendi lkesinin snrlar dahilinde, eskisinde kstah davranmak ve Profesrle hi bir ibirliine yanamamak niyetinde olduunu aka belli ediyordu. Ben odaya girdiim zaman ayaa kalk. Ne zaman odaya girsem, ayaa kalkacaksn. Anlald m? Delikanlnn yapt ilk i elindeki zinciri ar ar cebine koymak oldu. Sonra istemeye istemeye, zorla ayaa kalkt, somurtarak Pastore'ye bakt . Profesr, abucak masaya yaklat, antasn onun zerine koydu. Buraya otur. Delikanlya, masann yanndaki sandalyeyi iaret etti. SalRETMEN 79 vatore ayaklarn sryerek geldi, kendini sandalyeye brakt. Pastore, onun karsndaki bir sandalyeye geerek antasn bir kenara itti, dirseklerini masaya dayad. Derse balamadan sylenecek bir ift sz vard: Bu grevi zerime aldm, fakat hi bir mnasebetsizlie gz yumacak deilim. Bana kar ukalla, kstahla kalkarsan, canna okurum! Ama ilgi gsterdiin, gayret sarfettiin takdirde, sonuna kadar yanndaym. Ona gre ver kararn. imdi doru otur, akln bana topla. Salvatore bin glkle doruldu. Nefes alabilir miyim? diye sordu. Profesr hi aldrmadan szlerine devam etti: Bugn derse balamyoruz daha. Her eyden nce, senden neler beklediimi bilmeni isterim. Bunu bir sohbet saati olarak telkki edebilirsin. Birka gece nce, bizim evde yapacaktk, ama senin yznden olmad. ocuun yznde sadece can skntsn belirten bir ifade vard. Sana bir konu verdiim zaman, hafta iinde o konu zerinde alacak, cumartesi gn de buraya hazrlanm geleceksin, anlald m? yle derseniz, yle olur, sayn Profesr. yle diyorum. Pastore antasn at. ite bir kitap listesi. Bu kitaplar okul kitaplndan alacak, gelecek hafta da burada elinin altnda bulunduracaksn. Tamam m? Delikanl, Pastore'nin verdii listeyi ald, hi bakmadan masann zerine koydu. Pastore sert bir sesle: Sana bir soru sordum, dedi. Cevap bekliyorum. Gen Salvatore, askerleri taklit ederek, alayc bir tavrla: Evet, komutanm. Anlald, komutanm, dedi. Profesr sigara paketini kararak bir sigara yakt. Delikanl da sigaraya davrand. Pastore, kesin bir tavrla: Sigaray brak, dedi. ocuk durdu. Benimle ders yaptn srece, ancak sana izin verdiim zaman sigara iebilirsin. 80 RETMEN Salvatore ona yle bir bakt, nce bir karlk vermeye yeltendi, sonra fikrini deitirerek paketi cebine soktu. Profesrn btn davranlarna ierliyordu, ama ona haddini bildirmek iin de nnde ok zaman vard. Pastore omuz silkti: Bu askerlik numarasn ille de srdrmek istiyorsan, hazrm, dedi. avu olurum. Sana gelince, ne olduunu sen biliyorsun zaten. ocuk yzne yalancktan bir masumiyet havas vererek: Neyim retmenim? diye sordu. Ne olduunu sana syledim. Serserisin! Akln ba-nak gelene kadar da sana serseri muamelesi yapacam. ocuk arkasna yasland, elini enesine dayad, bu oyunu biraz daha srdrmeye niyetlendi. Profesr, geliigzel: Benimle konumak istediin zel problemlerin var m? diye sordu. Benim hi bir promlemim yok, Profesr.

 Baban yle dnmyor ama. O da onun problemi. Profesr ayaa kalkt, pencereye yrd. Pencereden maliknenin bahesi grnyordu. Delikanl ban evirmeden ayakkabsn incelemeye koyuldu. Baban bugne kadar, aldn karnelerin birer suretini bana verecek. Okul ve ders durumun hakknda da ayrca bilgi edineceim. Seninle ilgili her eyi renmeye kararlym. . rendike hayranlnz artacak. Fazla aratrmaya lzum yok. Senin iini kitap gibi biliyorum zaten. ocuk srtt: Aman ne olur, bana da anlatn. Pastore glde yzen kuular seyrediyordu. ocuun yzndeki ifadeyi gremedi o yzden. Ama yapt o ilk soruturmann ald istikametten memnundu. Problem tekil eden konulan iyi bilirim. Seni de anladm sanyorum. Ben iyi dinleyiciyimdir. Bana almak istersen, dertlerini beraber halledebiliriz. RETMEN 81 Delikanl, ban evirerek Profesre bakt: Siz nesiniz, Allahakna? Papaz filn m? retmenim. ocuk: O zaman retmenliinizi bilin, dedi, yeniden sivri ulu siyah iskarpinlerini incelemeye koyuldu. Pastore sakin sakin masaya dnd. Delikanl hl ban kaldrmamt. niversiteye gireceksin, Al. Gen Salvatore, bam kaldrp Pastore'ye bakt. Evet. Ama bugne kadar aldn notlarla deil niversiteye, slahhaneye bile giremezsin. Oysa, niversite giri snavlarna hazrlanmak zorundasn. Pastore yerine oturdu, ocuun gzlerinin iine bakt. u kendini beenmi kafann iinde, yine de bir cevher var sanyorum. O cevheri bulup ortaya kartacaz. Profesr, bir an duraklad. Sonra devam etti: ilerde ne olmak istiyorsun, hi dndn m? Evet. oban olmak istiyorum. Profesr glmsedi. Al, sana bir ey syleyeyim mi. Bu numaralar ben yutmam. Yutsaydm, burada bir dakika durmaz, eker giderdim. Yardm istiyormusun gibi bir his var iimde. u anda kendine yediremiyorsun bunu, biliyorum. Senin gibi dik kafallar, bakalarna almakta ok glk ekerler. Haksz mym? Salvatore'nin keyfi kamt. Soruyu cevaplamaktan kanyor, sandalyesinde kprdanp duruyordu. Pastore stelemedi. Daha ilk karlamalarnda fazla ileri gitmek istemiyordu. Baban, yaknda nemli bir tarih snavna gireceinden sz etti. nce onu ele alalm. Hafta iinde notlarn gzden geireceim. Sen de cumartesi gn o dediim kitaplar getirirsin. Sigara iebilir miyim? Hayr. Tarihten aldn notlar nasl? Bombok. f/6 82 RETMEN Pastore ocua dikkatle bakt. Salvatore ask suratla yere bakmaya'devam ediyordu. Albert, dedi Profesr. Bugn seni erkenden azat edeceim. Derse balamadan nce, btn ktlanm gzden geirmek istiyorum. Ama gelecek cumartesi bir saat, kesintisiz alacaksn. Kendini ona gre hazrla. ocuk asi bir tavrla: Bana pis pis Albert deyip durmayn, dedi. zr dilerim. Ne kadar kabaday olduunu unutmuum. yle ya, az bozuk, kfrbazm birisin! Bir daha unutmam, merak etme. Pastore antasn alp ayaa kalkt. Delikanl istifini boz-namt. Eh, dkkn kapatabiliriz, bugnlk. Cumartesiye kitaplar getirmeyi unutma. Gitmeye hazrland. Allahasmarladk, Al. nce sandalyeye yaylm olan delikanldan bir cevap bekledi. Alamaynca snan kapsna kadar gitti. Ba yerde, ayakkablarn incelemekle megul olan Salvatore'de hl bir tepki yoktu.

 Ben sana yol, iz ve basit nezaket kurallarn retmesini bilirim. Derhal ayaa kalk, normal bir insan gibi gle gle de. ocuk istemeye istemeye toparlanmaya aht, nihayet ayaa kalkt. Buraya gel, diye buyurdu Profesr. Salvatore sallana sallana Profesrn yanna kadar geldi. imdi kar karya idiler. Pastore, Bekliyorum, dedi. Kznz ka yanda? rkildi Pastore. okun etkisiyle yz kaslarnn gerildiini hissediyordu. ocuun azndan kan o szler, zerinde mstehcen bir lf tesiri brakmt. Henz on be yanda^ diyebildi. Bir sre baktlar. Gen Salvatore'nin yznde birdenbire geni bir glmseme belirdi. Pis ve alayc bir glmseme. RETMEN 83 Profesr, kannn akaklarna hcum ettiini hissetti. O anda frlayp gitmezse elinden bir kaza kacan biliyordu. El yordamyle kap tokman buldu, bir hamlede oday terk etti. Albert Salvatore Jr., bir an durup kapya bakt... Yzndeki o pis ve alayc gl kaybolmutu. Rahat deri koltuklardan birine gmld, glmeye balad. O gn izleyen iki ders sresince, Pastore, Salvatore'nin kstah baklarn ve srtmalarn yorumlamay rendi. Onlarn ne anlam tadn, ne zaman umursanmas ve ne zaman umursanmamas gerektiini iyice anlad. Gen yava yava bunlarn artk Profesr zerinde hi etki yapmadn fark etti. Pastore'nin stelik kfrden ve pis laflardan ylma-dn, gerekirse onlar aynen iade edebileceini de renmiti. Epey ilerleme kaydetmilerdi. Pastore yemekten sonra oturma odasnda Anna ile sakin sakin otururken, artk Salvatore ile temel ders sorunlarna geebileceini dnd. Anna birtakm giysileri yamamakla meguld. Joe Pastore de en sevdii koltuuna rahata gmlm, ikisini yudum-luyordu. Nancy artk ateli hayran kesilen Michael Monato ile sinemaya gitmi, kar koca krk ylda bir babaa kalmlard. Anna, srf bir konuma zemini am olmak iin: Dersler nasl gidiyor? diye sordu. Pastore: Al'dan m bahsediyorsun? dedi. kisinden bir yudum ald. Gitgide alyor. Ona nfuz edebildiimi sanyorum. Seni benimsedi mi artk? Benimseyecek. Tarih snavn atlatrsak, aramzdaki engeller kalkacak. Birden telefon ald. Anna telefona cevap vermek zere hole giderken, Pastore de iki bardan doldurmak iin bara yneldi. 84 RETMEN Anna telefon ahizesini eliyle kapatarak: Joe, diye seslendi. Bay Salvatore seni istiyor. Pastore bardan doldurdu, sonra: Gen Salvatore mi? diye Bordu. Hayr, Albert Salvatore'nin kendisi. Profesr, elinde iki barda, telefona giderken Anna ile bakt, sonra ahizeyi ald. Anna oturma odasna dnerek dikiini eline ald. Bir yandan da, kocasnn, gangsterler dnyasnn elebasyle konumasna kulak kabartmt. Pasto-re'nin, Evet, Teekkr ederim, Bir aresine bakarm, Olur, dediini iitti. Btn dikkatiyle dikiine devama alrken yz endieli bir hal ald. Yine kocasnn, O zaman grrz, ve nihayet, Allahasmarladk dediini, sonra da ahizeyi yerine koyduunu iitti. Pastore oturma odasna dnd, yerine oturdu, ikisi hl elindeydi. Yarn evine aryor. ok nemliymi. Anna, kaytsz grnmeye alt: Gidecek misin? Gideceim, yle syledim. Anna Pastore bam kaldrd: Neden? Profesr hayretle tekrarlad: Neden mi? Gerekli de ondan. ocuun problemleriyle ilgili bir mesele her halde.

Anna dikiine devam etti. Ama hareketlerinde bir dengesizlik vard. Bir, keresinde parmana ine batrd. Sonunda dayanamayp kocasna endieyle bakt ve: Korkuyorum, Joe, dedi. Bu adam Mafia'nn elebas. Bir cani, bir katil. Bizim eve byle telefon etmesi doru mu? Profesr kesin bir tavrla: Kendine hkim ol, dedi. Hkim olamyorum. nk sen bu ie kendini gitgide kaptryorsun. Sonunda da iinden kamayacaksn. Profesr kzmt: Yeter, Allah belsn versin! dedi. Samalyorsun, Anna. Sana yaktramyorum bu szleri. ikisini yuvarlad, bara doru gitti, sonra arkas dnk, RETMEN 85 bardana yeniden iki doldurdu. Nihayet dnd, bara arkasn yaslayarak sze balamadan nce sinirlerini yattrmaya alt: ocuun ad tesadfen Salvatore. Bunda ne suu var? Sakin konuuyordu. Snflarmdaki rencilerin kata kann analar babalan, kumarbaz, esrar satcs, orospu ya da katil biliyor musun? Hi fikrin var m bu hususta? ikisinden bir yudum daha ald, sonra karsna bakt. Anna'nn ineyi tutan elinin titrediini fark edince sesini yumuatt. Syle, o hususta bir fikrin var m? Bunu gerekten bilmemize imkn var m? Bilsek bile o ocuklar kolundan tutup dar m ataym? Analarnn babalarnn kirli ileri yznden, bir ocuk eitim imknlarndan yoksun mu kalsn? Syle? Anna cevap vermedi. Sylemek istedii ok ey vard, ama cevap vermedi. Kocasnn Salvatore gibi bir ocukla ilgilenmenin kendisine bahettii bulunmaz imknlardan, onu adam etmenin mkfatlarndan, ocuun iinde bulunduu zel koullara meydan okumann kamlayc etkisinden uzun uzadya sz edeceini biliyordu. Ona, retmen olarak, kendisine den grevleri, edindii ilkeleri samimi bir dille anlatacakt. Anna ilk defa ayaa kalkp karlk vermek ihtiyacn duydu. Ama yapamad, cevap veremedi. Dncelerinde haklyd. Profesr, Anna'nn aklndan geirdiklerinin hepsini aklamaktan geri kalmad. Sonra onun yanna geldi, oturduu koltuun koluna iliti ve: Bu ii o kadar bytme. O zaman her eyi yanl deerlendirmi oluyorsun, dedi, sonra onun elini tuttu. Aina ona iki haftada ektii zntleri anlatmak istiyor, terfi edemeyiinin, bir gangsterin oluna ders vermekten ok daha nemli olduunu, korktuunu ve hayatlarnn artk hi bir zaman eskisi gibi olamayacan bildiini sylemek istiyordu. Bana sz ver. Anna. 86 RETMEN Anna Bastore, kocasnn yzne bakp glmsedi. Gay-let edeceim, Joe. Pastore: te imdi eski Anna gibi konutun, dedi. Karsnn ban okad, sonra dnceli bir tavrla koltuuna dnd, akam gazetesini eline ald. Anna eskiden bu kadar etkilenmezdi her eyden. Byle maraz deildi; diye dnd kendi kendine. Yarn sabah Doktor Carlton'a telefon edip karsyle ilgilenmesini syleyecekti. Sonra dnceleri Salva-tore'nin telefon konumasna takld, merak etmeye balad. JOE PASTORE, NE zaman Salvatore'lerin maliknesine gitse, yasak bir blgeye girmi gibi hisse kaplyordu. Gremedii halde, varlklarn hissettii birtakm eyler ona bir sululuk duygusu alyor, heyecan veriyor ve merakm kamlyordu. evresini saran yasak meyvalar vard. Bunlar zehirli olduklar iin, insan onlara dokunduu anda lebilirdi. Buras gzel, zevkli ve gz kamatrc bir dnyayd. Bu gzellikler yzeyde kald srece hi bir tehlike arzetmiyordu. Ama ufak bir hata yaptnz, yanl bir adm attnz mydt cehennemi boylar, bir daha da kendinizi kurtaramazdnz. Byle tepelerde dolamann, saygya deer bir i

yapmann ve her seferinde bir ip cambaz gibi tehlikelere gs germenin de bir baka zevki vard. Bu sefer, Salvatore'nin muhteem snana girer girmez, Pastore, alma masasnn yannda sessiz sedasz oturan zayf, salar aarm, iyi giyinmi bir adamla karlat. Profesr birdenbire kukuland, ayan denk atmaya karar verdi. Albert Salvatore, kendini her zamanki gibi scakkanRETMEN 87 lhkla karlad, bir koltua buyur etti ve onu iftiharla konuuna takdim etti: Vito, seni Professore ile tantraym. Vito, Pastore'yi nezaketle selmlad. Tantrma merasimi biter bitmez, Profesr. Mafia'nn ileri gelenlerinden biriyle kar karya bulunduunu hissetti. Vito Fulgoni, Sal-vatore'den sonra, Mafia'nn en nemli adamyd. Yetkili kiiler, su ve cinayet ileme bakmndan, Fulgoni'nin Albert Salvatore'den aa kalmadm ileri sryorlard. Salvatore mkemmel bir ev sahibiydi. Bar*da konuklarna iki hazrlarken, Strega'nm zelliklerini sayyor, havann gzelliinden dem vuruyordu. Pastore ise Mafia liderinin sadede gelmesini bekliyordu. Fulgoni, Salvatore kadar scakkanl ve sempatik deildi. Pastore'yi dikkatle inceliyor, onu tedirgin ediyordu. Profesr insan sarraf olan bir adamn kendini etin bir snavdan geiriyormu hissine kapld. Tavrlar scakkanl ve samimiydi. Ama Pastore'nin ii rahat olmad iin bu davranlar onu etkilemiyordu.. Salvatore: Salute, diyerek kadehini kaldrd. Fulgoni ile Pastore de kadehlerini kaldrdlar. Biraz sonra Salvatore, alma masasnn ardndaki yerine geip oturdu. Mizansen tamamlanm, ie balama zaman gelmiti. Fulgoni durumunu deitirdi, bacak bacak stne atp bir sigara yakt. Salvatore nce, olunun derslerinde gsterdii baarlardan tr, Profesre kar duyduu minnettarl belirtti. Konuurken, arada srada Fulgoni'ye de bir gz atyordu. Fulgoni hafif bir ba iaretiyle onun sylediklerini tasdik ediyor, baka herhangi bir tepki gstermiyordu. Biliyorum, olan hislerini belli etmiyor ama sizden holanyor ve size kar sayg bekliyor. Ben de yle. Pastore, Salvatore'ye teekkr etti. Beriki, iltifat stne iltifat yadryor, olunun, snava hazr olduunu, artk akamlar evde altn ve Pastore onu ele alal beri, dersle88 RETMEN rine merak sardn byk bir coku ile anlatmaya devam ediyordu. Bu ocuun benim iin ne demek olduunu artk siz de iyice anladnz, deil mi, Professore? Pastore almalarnn bu kadar takdirle karlanmasndan tr sevin duymuyor deildi, ama bu vgleri biraz ar buluyordu. Salvatore'nin laubali hitab da onu artmt. Teklifsizlik kmsenmeye yol aar, diye dnyordu. Byle bir mecliste kmsenmek ise insan ok kt sonulara gtrebilirdi. Salvatore: Sizden yine bir ricada bulunacam, diyordu. Sonra, elleri kucanda heykel gibi hareketsiz oturan Vito Fulgoni'ye bir gz att. Mafia lideri sadede gelmeye hazrlanyordu. Pastore'ye gre, ge bile kalmt. Vito'nun da bir olu var. Albert'in yat. Onun da Al'inkine benzer problemleri var. O ocuu da ele almanz istiyorum, Professore. Paslore'nir herhangi bir tepki gstermesine vakit kalmadan, Salvatore yerinden frlad, alma masasnn arkacndan dolanarak geldi, Profesrle Fulgoni'nin arasnda bir yere iliti. Hayatta en nemli ey ailedir, diye szlerine devam etti. Bu ocuklar bizim en kutsal varlklarmz. Onlara her eyin en iyisi verilmeli, i baka, aile baka, ikisi birbirinden uyr, birbirleriyle ilikisi olmayan eyler. Bizim dsturumuz budur. Pastore, nazik bir hareketle kadehini masaya koydu, itiraz etmek, bir baka Mafia lideriyle, zellikle bu souk, kt hretli, baklar insan delip geen

adamla bir taahht altna girmenin kendi iin imknsz olduunu anlatmak istiyordu. Ama daha azn amadan Salvatore szlerine devam etti: Salvatore kollarn birbirine kavuturdu, ar admlarla odann iinde dolamaya balad, ii ardan alyordu. Dinleyicisini bekletmeye alkn olduu belliydi. Mafia'n iki RETMEN 89 numaral adam da dinleyiciler arasndayd ve hi sabrszlk eseri gstermiyordu. Salvatore, odann ortasna gelince durdu. Bize verebileceiniz ok eyler var elinizde. Bir uzmansnz. Bir niversitenin retim yesisiniz. imdi dikkatle beni dinlemenizi ve kzmamanz rica ederim. Yaz masasnn arkasna geip oturdu, ne doru eilerek devam etti: Bizim meslekte, yaplan hizmetler daima iyi karlk grr. dediimiz faturalarn bazlarm grseniz aznz ak kalr, inanmazsanz, Vito'ya sorun. Fulgoni, belli belirsiz bir ba iaretiyle tasdik etti. Bize yaplan bir hizmetten iyi sonu aldmz vakit, hi ekinmeden karln veririz, i mnasebetleri ancak bu ekilde srdrlebilir. ocuklara gelince, bu ok zel bir hizmet. Onun karl da ok byk olmal. Pastore konumaya mdahale zorunluluunu duydu. Bu tarz konumalar kendisini patlatacak raddeye getirebilirdi. Tpk bir renci gibi, parman kaldrd, ama Salvatore yine engel oldu: Brakn, szm bitireyim, Professore. Sonra istediinizi syleyin. Bir an duraklad, eline altn bir kitap aaca ald, koltu-uyle birlikte arkaya yasland. Normal ders cretinden baka bir eya talep etmediinizi biliyorum. Bundan tr sizi takdir ediyorum. Rvet kabul etmeyeceinizi de biliyorum. Ama yaptnz tamamen meru bir i. Aramzdaki anlama meru bir anlama. Bunun karl olarak, benim hisseme den paray almak istemeyiinize bir trl akl erdiremiyorum. nk o sizin hakknz. Fulgoni ilk defa olarak sze kart. Sakin bir sesle konuuyordu. Pastore, baz koullar altnda, bu ses tonunun teh-ditkr bir anlam tayabileceini dnd. Szlerinde ayn zamanda bir samimiyet ifadesi de vard: Profesr Pastore, siz bu ocuklar iyi tanyorsunuz. Onlarn her halinden anlyorsunuz. Siz de fakir mahalleden 90 RETMEN gelen bir Italyansnz. imdi de byk bir niversitenin saygdeer bir retim yesi, Al'm dedii gibi, bir uzmansnz. Kendinizi sradan bir ii gibi grmeyin. Bu ocuklar yetitirip parsay toplamaya bakn. Pastore nihayet konuma frsatm buldu, onlarn ailelerine kar duyduklar sevgiyi takdirle karladn syledi. Kendinin de ayn hisleri beslediini ve ocuklarn ihtiyalar konusunda, onlara hak verdiini belirtti. Kendisine kar duyduklar gvenden tr onlara teekkr etti. Sonra niversitedeki ders programnn ne kadar ykl olduunu, ayrca kendi zel derslerinin de fazlaln btn ayrmtlanyle anlatt. Benim de ailem var, dedi. Kzm on be yanda. Onlara elimden geldii kadar vakit ayrmak isterim. Salvatore: Haklsnz. Profesr. Derdinizi anlyoruz, dedi. Fulgoni ii bitirmeye kararlyd. Tony'ye de cumartesi gnleri Albert'ten sonra ders verirsiniz. Bylelikle size de zor olmaz. Bu ii kesip atmak iin sylenmesi gereken szler, Pas-tore'nin boaznda dmlenip kalmt. 'Yapamam, yapmak istemiyorum,' diyecekti, 'ikiniz de yeralt dnyasnn liderlerisiniz. Sizinle iliki kurmak, benim akademik kariyelerimi tehlikeye drebilir. Karm bu yzden hasta oldu. Sahte kibarlnzla, yumuak tavrlarnzla ve ocuklarnza kar gsterdiiniz bu ar ilgiyle beni kandramazsnz, ikiniz de sulu, ikiniz de katilsiniz. Beni anza dremezsiniz, byle bir tuzaa dremezsiniz,' diyecekti. Ama diyemedi. Onun yerine: Bu meseleyi karmla konumam lzm, dedi. Doru, dedi Salvatore. Her erkek, ahs ilerini ka-rsyle konumal. Arna bir hadde kadar.

Profesr ayaa kalkt, tedirgin, kravatn dzeltti. Ama Salvatore ile Fulgoni'nin, toplanty bu kadar abuk bitirmeye niyetleri yoktu anlalan. RETMEN 91 Salvatore: yle biraz rahat et Profesr, dedi. Otur, bir iki daha i. Birbirimizi daha yakndan tanmak iin bundan gzel frsat olur mu? 'Ben seni daha yakndan tanmak istemiyorum,' diye geirdi iinden Pastore. 'iledii cinayetler sayesinde konaklara, arabalara, resim koleksiyonlarna konan, senin gibi ge-beresi bir caniyi daha yakndan tanyp da ne olacak?' Yavaa yerine oturup saatine bakt. Karm beni bekliyor, dedi. Fulgoni, Pastore'nin szlerini umursamad. Koltuunda ne doru eildi. Btn konuma sresince yapt ender hareketlerden biriydi bu. . Bu iin bizim iin ne kadar nemli olduunu anlyorsunuz, dedi. Genellikle hi bir teebbse bu kadar vakit ayrmayz. Peki, bu grevi bana vermek iin neden bu kadar srar ediyorsunuz? Bana bu derece ilgi gstermeniz beni duygulandryor, tabi. Ama retmenlik, retmenliktir nihayet. Bu ii baarabilecek retmen sryle. ou da italyan. Salvatore ho gryle glmsedi: Ne demek istediimizi anladn, Profesr. Sen akll adamsn. Bu soruya cevap vermeyi gereksiz buluyorum. Fulgoni: Meseleyi yle mtala edin, dedi. ocuklar Scarsdale'de bir okula gidiyorlar. zel bir okula. Bir hayli kazk. Al'm dedii gibi, bu ocuklar imtiyazl. Her eyin en iyisine lyk. Salvatore* atld: Okulun retim sistemine de diyecek yok. Fulgoni: Yine de ocuklar bir sr problemlerle karlayorlar, diye devam etti. Tony, bu yl okulu asp niversiteye gitmekten vazgeebilir. yle ey olmaz. Ve olmayacak. Pastore srasyle, bir Fulgoni'ye bir de Salvatore'ye ba92 RETMEN f A'i &': kyordu. Sonra gzlerini yere dikti. Bu problemlerin halli okula der, dedi. Paray bunun iin vermiyor musunuz? Salvatore, geliigzel bir hareketle: Vakitleri yok, dedi. Ayrca, ilgilenmiyorlar. Zaten ilgilenseler bile baa kamazlar. Ben baa kabilir miyim? Salvatore: Sanmyoruz. Biliyoruz. Hakknda soruturma yaptk, sylemitim. Hem de esasl bir soruturma, dedi. Pastore kendi kendine glmsedi. Bu ocuklarn problemi olmayacakt da kimin olacakt? ocuklarn, anneleriyle, yolda arkadalaryle konutuklarn duyar gibi oluyordu: Babam bugn kollan svad, doklarda salam bir temizlie giriilmesi iin emir verdi. Babacm, bugn ilerin yolunda gitti mi? Bugn ikago'da on be kii temizledik ve btn tesisleri ele geirdik, olum. Yaadk, desene, anne! v.s. Ama Salvatore'nin olunda i vard. nk iinde renme hevesi vard ve yava yava hedefe doru ilerliyordu. Anlay, diye devam etti Salvatore. ilgi. Bu ocuklarn, kendileriyle doru drst ilgilenecek kimselere ihtiyalar var. Onlarn da bu insanlarn samimiyetine inanmalar, onlara sayg duymalar gerekiyor. O zaman adam olurlar. Fulgoni: Scarsdale'deki retmenleri takmyorlar. Sayg denilen ey ocuklara zorla alanmaz. Zorbalkla olmuyor. ok altk, baaramadk, dedi. Profesr yeniden ayaa kalkt. Bu sefer kesin olarak gitmek niyetindeydi. Fulgoni yerinden kalkmad, ama Salvatore hemen ayakland. Salvatore: Bir mesele daha var, Professore, dedi. O da gven meselesi. ocuklarmz gnl rahathyle size brakabiliriz. Vito ile yrttmz i olduka nazik. Gvenilir insanlara ok ihtiyacmz var. ocuklarmzla yaknlk kurmakla, bizimle de yaknlk kurmu oluyorsunuz. Daha fazlasn sylemeye hacet yok her halde, deil mi?

RETMEN 93 Pastore: Anlyorum, dedi. Gerekten de anlamt. Tedirginlii de bu yzden bsbtn artmt. Fulgoni bir heykel soukluuyle oturmaya devam ederken Salvatore, Profesr kapya kadar geirdi. Salvatore: Paraya gelince, dedi, nasl istersen, yle olsun. Teklifinizi kabul edersem sadece normal ders cretini alrm. Benim de kendime gre prensiplerim var. Salvatore glerek kapy at. Sen ocuklar adam et, tesi kolay. Bizi hayal krklna uratmayacana eminim. Profesrn elini hararetle skt. Biraz rahatla, dedi. Keyfine bak. Tatl cann zme. Pastore zorla glmsedi, ama hl alma masasnn yanndaki koltukta oturmaya devam eden Fulgoni'den yana dnd. Fulgoni nazikne: Sizinle tantma ok memnun oldum, dedi. Bizi yar yolda brakmayacanz umanm. Pastore bayle onlara veda edip odadan kt, koridor boyunca yrmeye balad. Salvatore, arkasndan seslendi: Araba- kapnn nnde. Mspet cevabn yaknda bekliyorum. Profesr, Hawkins nezaretinde holden, resim galerisinden ve zengin hallarla denmi salonlardan geti. Btn bu servet, kimbilir kimlerin faniyle sulanmt. Verecei cevap kafasn kurcalayp duruyordu. Central Park bu mevsimde buz gibiydi. Pastore souun iine ilediini hissederek paltosunun yakasn kaldrd, ayaklarn yere vurdu ve rahatlamak iin altndaki sert srann zerindeki pozisyonunu deitirdi. Rahip Monzanti'ye ise souk hava hi tesir etmiyor gibiydi. Profesrn yanna otu*nu, Anna'nn sabahleyin onlara hazrlam olduu kaln talyan sandvilerinden birini zevkle attrmakla meguld. Haftada bir iki kere, hava gzel olduu takdirde, Park'ta piknik yapmay det edinmilerdi. Her ikjgi de ok holanyordu bundan. Ama aralarnda geen 94 RETMEN tartmalar, birbirlerine ettikleri tatsz lflar duyan biri, o iki adamn nasl olup da birbirlerinin arkadalndan zevk aldklarna akl erdiremezdi, nk gnde en az iki, defa tartma yaparlard. Pastore, kan dolamn salamak iin kuvvetle ellerini cuturmaya balad. Titreyerek: Bundan sonra leleri evde buluuruz, dedi. Rahip bir taraftan iniyor, bir taraftan da dudaklarn aprdatyordu. Enfes bir sandvi. Sen onu bunu brak da u sandvie bak. iindeki krmz biberleri tattn m? Tattm, ne olacak? Azmn ii yanyor, vcudum buz kesiyor. u anda seni dnemem, ok megulm. Monzanti, sandviin yarsn bitirdi, sonra elini kese kdna daldrp bir tane daha ald. Mesleimden vazgeip, u kadnla evleneceim geliyor. Prlanta vallahi! Ne yazk, sen kymetini bilmiyorsun. Profesr, Rahibin salaml ve peynirli sandvii attrmasn seyretti. Monzanti'ye daha nce, Fulgoni'nin olunu ele almas iin kendisine yaplan tekliften sz etmiti. Ama Rahip o gn pek neeli ve akac bir* gnndeydi. Anna'nn hazrlad kahverengi kese ktlarnn iindekiler onu ok daha fazla ilgilendiriyordu. Pastore sinirlendi, nk iini dkmek ihtiyacn hissediyor, bu konunun aa kmasn istiyor, sonra da bir sre arkadayle ping-pong oynamay dnyordu. u Allahn bels salaml sandvi, le tatilini berbat edecee benzerdi. Biraz cidd olabilir misin? diye sordu, sonra Rahibin tepkisini bekledi. Monzanti yemee devam etti, sonra itinayla sarlm domateslere uzand. Yemekten sonra konuuruz. Sanat eserlerine kar hi sayg yok mu sende? Pastore, aresiz, ban sallayarak bu ekilmez adamla bir daha grmemeye karar verdi: Basbaya bir sandvi ite. Bu kadar amataya ne lzum var? RETMEN 95

Rahip Monzanti domatesi bitirmiti, imdi de bir elma almak iin elini kt torbaya daldrd. Tam elmay dilemek zere azna gtrrken, Profesrn kt kt baktn grd, elmay yerine brakt. ' le yemeimin canna okudun. Bir daha beni arma, dedi. Pastorelnin aka kaldracak halde olmadn fark etmiti birden. Peki, konualm. Pastore'nin tepki gstermediini grnce, bir daha denedi: Fulgoni meselesi mi? Pastore ona dnd: Baka ne olabilir? Sonra ban evirerek bir sigara kard. Pastore, o sandviin nefis olduunu biliyordu, en sevdii sandviti. Ama, elini srmemi, o yzden de siniri bozulmutu. Sigarasn yakt, derin bir nefes ekti. Sonra Monzanti'nin yzne bakmadan devam etti: Sana az nce atm meseleyi, ama sen tknmaktan baka bir ey dnmyordun. yisi mi unutalm o ii. Rahip Monzanti: Yahu, biraz sakin ol, dedi. Kesek-dn muntazaman katlad, elmay yanna almaya karar verdi. Aslnda mesele ok basit, diye devam etti. Vaktin var, Fulgoni'nin oluna ders vermek istiyorsan ve Mafia ile iliki kurmak da seni rahatsz etmiyorsa, kabul et. Ama baka dndklerin varsa... Ne ima etmek istiyorsun? Hi bir ey ima etmiyorum. Pastore, inatla: Neyi ima etmek istediini, bilmek istiyorum, diye direndi. Rahip Monzanti, Pastore'nin ses tonundan, celseyi tatil etme zaman geldiini anlamt. Kesekdn ald, kucana koydu. Bu arada, Pastore'ye yatmas iin frsat vermek istiyordu. Ama Pastore, dayatt: Bana cevap ver. Rahip sakin: Baka zaman konuuruz, dedi. Pastore iyice papazdan yana dnd; Hayr. imdi, u96 RETMEN rackta konualm. Belki fiyakal siyah arabalara binmekten holanyorum, onu mu kastediyorsun? Belki konaklarn iinde dolanmaktan, Salvatore gibi bir kodamann beni evimden aramasndan holanyorum. Onu mu demek istiyorsun? Belki de bana ikide bir teklif ettikleri paralardan holanyorum, deil mi ya? Sylesene. Onu mu demek istiyorsun? Monzanti cevap vermedi. akac hali kalmamt. Dikkatle arkadan inceliyordu. Bu Mafia davasnn onu ne derece sarsm olduunu ilk defa farkediyordu. Allah belsn versin! Cevap versene bana. Pastore elindeki izmariti imenlerin iine att, sonra yine rahibe dnd: Evet, holanyorum. Baka bir diyecein var m? dedi. Yanlarndan geen birka kii onlardan tarafa baktlar. Rahip Monzanti, elini Fastore'nin omuzuna koydu. Joe, sakin ol, dedi. Pastore'nin umurunda olmad. Rahibin gzlerinin iine bakarak devam etti: Sylediklerimi duydun mu, sayn Peder? Evet, holanyorum! Benim yerimde kim olsa holanrd, eminim. Sen de dahil olmak zere, inkr edebilir misin? Sesini ykseltti. nkr et de greyim! Joe, senin sinirlerin bozuk. Sylediklerinin hepsini anlyorum yalnz Allah rzas iin sakin ol. Olanlardan holanyorum dediim zaman da beni anlyor musun? Profesr biraz daha sakindi, ama iini boaltmaya azmetmiti. Evet, Joe. Anlyorum. Ama bu, dediklerimi elde etmek iin, yasa d, ahlk d ya da ilkelerime aykr bir ey yaparm anlamna gelmez, anlyor musun? Monzanti'nin eli hl Pastore'nin kolundayd. Anlyorum. O halde baka dncelerden ne kastediyorsun? BRETMEN 97 tn bunlarn, bir baka ocuun problemlerini halletmek kararmla ne ilgisi var? Monzanti tehlikenin getiini anlad, elini indirdi.

 imdi rahatladn m biraz? Profesrn yz kzarmt. Derin bir nefes ald, bam dndrd. Kusura bakma, Monzanti. Kendimi kaybettim. Souktan kurtulmak iin ayaklarn yere vurmaya balad yine. Monzanti'nin karsnda iini boalttna piman deildi. Bunu sk sk yapmaya alkt. Rahip de onu her zaman anlard. Kafasndaki gerekleri kendi kulana haykrmak gibi bir eydi bu. Hava gitgide souyor, dedi. Gidelim artk. Joe, sana bir ey syleyebilir miyim? Monzanti, Pastore'nin cevap vermesini beklemedi. Bu ii daha hafiften alsan iyi edersin. Senden baka kimse bu kadar ciddiye almyor. Farknda msn? Hakl. Bir anda kendini gangsterlerin arasnda buldu. Ama zamanla herhalde znts hafifleyecek... Onunla konumalsn, izah etmelisin. izah! izah! zah dedi Pastore. mrn yars insann iinden geenleri izahla geiyor. O benim karm. imdiye kadar ona hi bir eyi izah etmek zorunda kalmadm. O beni anlar. Ayaa kalkt. Ortalk buz gibi. Gel yryelim. Elleri ceplerinde ar ar parkn iinde yrmee baladlar, ikisi de susuyordu. Pastore sknetle: Beni anlyor musun? dedi. Anlyorum, sanrm. Bir retmen iin de bu tahrik edici, meydan okuyan bir durum olmal. imdiye kadar hi karlamadn trden problemler. Yakasn kapatmak iin bir an duraklad. Yalnz bu iin riski de var. Onlarn da farkndasn tabi? Pastore: ilikiyi mi kastediyorsun? dedi. O, iin bir cephesi. f/7 98 RETMEN RETMEN Peki, dier cephesi nedir? Monzanti durdu, arkasndan Pastore de durdu. Grdklerini grmezlikten, iittiklerini iitmezlikten geleceksin. Kimseye de azn amayacaksn tabi. Bastore gld. Onlar tahmininden ok daha kurnaz. Ben sade ocuklarla iliki kurmu oluyorum. Sade onlar greceim, sadece onlarn sylediklerini iiteceim. Btn mesele bundan ibaret. Onlar her eyi dnm, ona gre tedbirlerini almlar. Bir an Rahibin yzn inceledi. Anthony Fulgoni'yi yetitirmeye karar verdim, diye ekledi sonra. Bilmiyorum. Gelecek cumartesi Salvatore'nin evinde ie balyorum. Albert'den sonra Anthony ile ders yapacam. Bu gece Anna'ya da kararm bildireceim. Beni destekleyeceine eminim. Monzanti: Ben de eminim, dedi ve yrmeye balad. O salaml sandvii attn m yoksa? Pastore: Hayr bankn zerinde braktm, dedi. Rahip: Cani, diye mrldand ban sallayarak. Bu yaptn gerekten cinayet. Pastore gld, sonra kolunu arkadann omuzuna att. imdi kendini ok daha rahatlam hissediyordu. GEN ALBERT SALVATORE artk eskisi kadar kendini beenmi deildi. Sandalyesinde doru drst oturuyor, derslerine de eskisinden daha fazla ilgi gsteriyordu. Masada karsnda oturan Profesr, deli99 kanlnn, ders bitiminden nce yazd son notlar gzden geiriyordu. Bugn yaptmz dersin yazl bir zetini istiyorum. Notlarn gzden geir, gelecek cumartesiye hazrla. ocuk, kttan ban kaldrmadan, yazmaya devam etti. nsana tepeden bakmad zamanlar, baya sevimli, yakklyd, yi dinliyor, rendiklerini hazmediyor,

sonra da tutarl bir ekilde anlatyordu. Tabi, bunlar ancak can istedii zaman yapyordu. Ama bu olumlu davranlar gitgide artyordu. Pastore, kalemini masaya vurdu. Sormak istediin eyler olursa beni evden arayabilirsin, dedi. Anlald m? ocuk aldr etmedi ama Pastore szlerinin, onun kafasnda yer ettiini biliyordu. Tabi, birden mucize beklenemezdi. Hl hocasna meydan okuduu zamanlar oluyordu hergelenin. Tutarszlklaryle, beklenmedik davranlaryle bir Mafia liderinin olu olduunu apak belli ediyordu. Tipik bir gangster ocuuydu. Ama o sert kabuunun altnda, babasna benzememek iin var gcyle mcadele eden bir ruh yaps gze arpyordu. Profesr, delikanlnn, babasnn yaad hayattan nefret ettiinden, ona ierlediinden emindi. Aslnda, bu gizli evrenin dnda kalan insanlarn arasna katlma isteini duyuyor, normal ve salkl bir hayatn zlemini ekiyordu. Kendine gveni arttka, o emberi krp atmann bir yolunu bulacaktr. Ama imdilik, almla, meydan okuyarak ve az dolusu kfrle mcadele ediyordu. Salvatore yazd kd katlad, not defterinin arasna koydu. Sonra alayl alayl: Oldu mu, retmenim? dedi. Pastore ban sallad, delikanl da masann stndeki ktlarm topamaya balad. Her eyi dzene soktuktan sonra., ocuk Pastore'ye bakt, sonra kendini zorlayarak: Babam, tarihten gememi saladnz iin size teekkr etmemi syledi, dedi Profesr ban kaldrd: Babana syle, ben sadece grevimi yapyorum 100 RETMEN Delikanl, ekingen bir tavrla ayakta bekledi bir sre, Hocasnn yzn inceledi, sonra gitmeye hazrland Pasto-re'den gzlerini ayrmadan: Tarih hocas olacak o srngen Harmon da, bu baary size borlu olduumu syledi, dedi Pastore, elindeki ktlara bakarak: Srngene de ayn eyi syle, dedi. ocuk ar ar, kapya doru gitti. Artk eskisi kadar alm satmyordu. Kapya gelince durdu, Pastore'ye dnd. Profesrn arkas dnkt: Size bir mteri daha km diye duydum. Doru. ocuk : Tony Fulgoni asalan biridir, dedi. 'lgiyi kendi zerine ekmek istiyor,' diye geirdi iinden Pastore. Tpk edepsizlik eden, elindeki ngra, iinde oynad parkn tahta parmaklklarna kaldrp kaldrp vuran bir bebek gibi. Karakter tahlili istersem haber veririm? dedi. Salvatore kapya yaslanm duruyordu: Doru sylyorum, Hocam. Serserinin biridir. Bana sorarsanz cieri be para etmez. Ben ise onu .arkadan olduunu sanyordum Patron. Salvatore kahkahayla gld. Arkadam m? Tony Fulgoni mi? O orospu ocuuna gnahm bile vermem. Profesr o mstehcen lflar duymamazlktan geldi. Karlk verse, olan ilgiyi zerine ekmek iin her seferinde kfrn dozunu artracakt. Delikanl, gitmeden nce biraz dalga gemek istiyordu her halde. Belki de, Fulgoni'nin cumartesi derslerine katlmasn ekemiyordu. Pastore bir sigara yakt, derin bir nefes ekti, sonra dumanm tavana doru fledi: Velin Bay Bellow dn beni evden arad, dedi yavaa. Kelein biri. RETMEN 101 Sen, perembe gn seminerde bir haltlar kartrmsn. Okula girdiim gnden beri kmdan ayrlmyor. Demek sizi arad ha? Ee, ne yapalm yani? Olan tedirgin bir halde, yerinde duramyordu. Babanla grmek istiyor. Ben de, 'Bana brakn, ben hallederim,' dedim. Patronun yanna zor varr. Geen perembe ne iler becerdin, renmek istiyorum. Srf merak saikas. Btn snfn nnde kendini rezil ettin. Bunun farkndasm tabi. Olan ciddiyetle: Hi de deil, dedi. Herifiolu herhalde adm beenmiyor.

 Peki, niye yaptn bunu? Sebep ne? Profesr bir sandalyeyi tersine evirerek oturdu, kollarn arkala dayad. Delikanly tam karsna almt. Ne yapmm yahu? Bir halt etmedim ben. Pastore, ocuun bir sigara karp meydan okuyan bir tavrla azna tktrmasn seyretti. Mdahale etmemek daha iyi olacakt. Bana anlattna gre, sizden, hemen orackta, irticalen bir kompozisyon yazmanz ve hayatnzda geen en nemli olay btn ayrntlaryla anlatmanz istemi. Bunu da lf olsun diye yapmam, dostum. O kompozisyonu istemesinin cidd nedenleri varm. Sonra? Sonra ocuklar bir saat kan ter iinde uramlar, sayfalar dolusu ayrntl kompozisyonlar yazmlar. Bizim patron ise, testin balamasndan hemen iki dakika sonra, bombo bir kt parasn gtrp retmene vermi. Bunu o kadar komik mi buluyorsun? Salvatore duvardan uzaklat ve Profesre doru birka adm att. Kplere binmiti. Pastore, onun numara yapmadn, tepkisinin samim olduunu fark etti. Yalan! dedi olan. fkesi gitgide artyordu. O na102 RETMEN mussuz, itolu it yalan sylemi. Kdn zerinde tam kelime vard. Kk kk yazlmt. Herifiolu, grmeden kd yrtm olmal. Hayvanolu hayvan. Onun bu ar tepkisi Pastore'yi artmt. Olann ukallk edeceini, kstaha lflar paralayacan, sonra da svacan sanmt. Oysa, Salvatore, cidd olarak fkelenmi ve gerekten krlmt. O kelime neydi, Al? Pastore'nin ses tonu deimiti. Artk iin alaynda deildi, o da: Bo ver! Hayvanolu hayvana! Salvatore, birden dnd, kapya yneldi. Pastore hemen kalkt. Al! Bekle bir dakika. Kapya doru yrd, ocuu durdurdu. Neymi o kelime? diye ciddiyetle sordu. Salvatore ar ar dnd, Profesre bakt, sonra yavaa: O Ailahn bels kdn zerine kelime yazdm: (Ben dnyaya geldim.) Kdn st kesine kck bir (Ben dnyaya geldim,) diye yazdm. Cehennemin dibine kadar yolu var pezevengin! Pastore ocuu inceledi. Ne kastettin? Ben dnyaya geldimle? Hayatmn en nemli olay, benim dnyaya gelmi olmam. O et kafallar ise annecikleri, babacklaryle Grand Canyon'a yaptklar bir yolculuu btn ayrnttlaryle anlatarak sayfalar dolusu palavralar sralamlardr her halde. Benim iin, dnyaya gelmemden sonra en nemli olay, bu dnyadan ayrlmam. Ama ona daha vakit var. Profesr yeniden Salvatore'ye bakt, sonra odann ortasndaki masaya yrd, onun kenarna ilierek olan karsna ald. Salvatore'nin sinirleri yatmt. Yere bakarak szlerine devam etti: O Allahm bels kelimeden baka bir ey de yazamazdm ki! Bizim moruun anam nasl becerdiini sey-redemediime, anamn karnnn iini de gremediime gre, RETMEN 103 daha baka ne yazabilirdim? Dnyaya geldiimde de bir eyden haberim yoktu tabi. Kelek herif! Pastore kollarn kavuturdu, ocuun ban kaldrp yzne bakmasn bekledi. Sonra glmsedi: Al, akolsun sana, yaman bir kompozisyon yazmsn, dorusu. Bellow'a da anlatacam bunu. Salvatore cevap vermeden Pastore'nin yzne uzun uzun bakt. Sonra Allahasmarladk, deyip kt, arkasndan kapy arpt. Profesr sigarasn yakarak pencereden darsn seyre koyuldu. Salvatore'nin kelimelik kompozisyonunu dnerek glmsedi. Scarsdale'deki okula gidip Bellow'la konumay ve o tartmal kompozisyona bir zm yolu bulmay tasarlad. Bellow'un ierlemesine hak veriyordu. Kdn sa st kesindeki kelimenin gznden kam olmas ok muhtemeldi. Ama grm olsa bile, daha

ayrntl bir kompozisyon istemekte hakl olabilirdi. Ayrca, ocuun okuldaki mevcudiyeti zaten retmenlerin, rencilerden ounun ve muhtemelen, velilerin huzurunu karmaya yeterliydi... ocuun ad Salvatore idi. alm satarak ortalkta dolayor, pis pis lflar ediyor, stelik bir kda kelime iziktirmekle yetiniyordu. Bu kelimelerin anlam ne olursa olsun, Amerika'nn bir numaral gangsterinin oluna yakacak nitelikte grlyordu. Profesr sigarasn sndrerek dier kk gangsterin gelmesini bekledi. Az sonra kap vuruldu. Pastore, Buyurun, dedi. Yeni renci, on drt yalarnda, sska bir ocuktu. Muhafazakr bir tarzda giyinmi, zerinde gri bir takm elbise, beyaz gmlek ve kravat vard. Pastore, ocuun kambur durduunu ve son derece sinirli olduunu fark etti. Olan kapy yavaa kapatarak masaya doru yrd, laubali bir ekilde elini uzatt. Tantmza memnun oldum, Tony. Ben Profesr Pastore. 104 RETMEN Tony Fulgoi konumadan onun yzne bakyor, kravatn elliyor, yutkunup duruyordu. Pastore oturmasn sy-leyinceye kadar ylece ayakta durup bekledi, sonra, yumuak bir sesle, Teekkr ederim, dedi... Dimdik oturuyor, elinden geldii kadar rahat grnmeye alyordu. Profesr birka dakika ocuu rahatlatmak iin urat. Onun okul durumunu, Papuch'un, byk bir zarf iersinde evine brakt resm evraktan renmiti. Verilen bilgiye gre, Fulgoni de, gen Salvatore gibi, davranlarnn tutarsz, bilgisinin yetersiz, derslerine kar ilgisiz ve okula intibak kabiliyeti zayftr... Ama benzerlik orada sona eriyordu. Anthony Fulgoni, retmenlerinin dediklerine gre, ekingen ve iine dnk bir ocuktu. Devamszl azam dereceyi bulmutu. eitli doktor raporlarnda, nezleden ishale kadar btn hastalklar sralanmt. Ama her iki ocuk da zeki, uyank ve btn derslerde daha baanl olma yeteneklerine sahip gsterilmiti. ki ocuk arasndaki kesin fark, daha dersin balarnda belli oldu. Tony Fulgoni konumay seviyordu, sinirli bir konumacyd belki ama yine de konuuyordu. Kendisine anlay gsterildii takdirde, kolayca alyordu. u anda okulda ald kt notlardan tr mazeretlerini sralamakla ve derslerdeki geri kalmlnn nedenlerini anlatmakla meguld. Okul yneticileri, byle devam etti: takdirde, niversiteye giremeyeceini kendisine bildirmi, onu uyarmlard. Babam size her halde, retmenlerden bahsetmitir, dedi, Pastore henz babasyle konumadn, onu imdilik gerekli bulmadn syledi. Fulgoni: Beni hakir gryorlar, diye devam etti. Bir yandan da kravatm gevetiyordu. Srf babam yznden, babam kodamanlardan olduu iin. Ne demek istediimi anlyorsunuz her halde. Profesr yetkililerden birinin ocuk hakknda yazd bir RETMEN 105 rapora gz att. O okuldaki ocuklarn ounun babalar kodaman Tony. ocuk: Onu biliyorum, dedi. Ama bizim peder baka eit kodamanlardan. Anlyorsunuz deil mi? Babam, rnein, A.B.D. elik iletmelerinin banda olsayd, o zaman i deiirdi. Yani o trl kodamanlardan olsayd demek istiyorum... Pastore glmsedi: retmenler babanla deil, seninle ilgileniyorlar, Tony. Notlarn dk olmasayd, babann kim olduu on-7ara vz gelirdi. Okulda kaytl olan baban deil, sensin. ocuk kravatn dzeltti, yakasn ekitirdi. Dediiniz doru ama, onlar yle dnmyorlar. Babam itiraf etti. O, durumu biliyor. Bana da anlatt. Pastore, bir sre, olann retmenleri ktlemesini, kendisine kar garip davranlarn ve byle eski ve saygdeer bir messesede, herkese ne olduu bilinen bir adamn olunu barndrmann sorumluluklar konusundaki dncelerini dinledi. Fulgoni, Mafia'nn adn azna bile almyor, babasnn gerek

faaliyetlerinden sz etmekten kanyordu. Pastore, Salvatore'nin olunun da o konulardan iddetle kanm olduunu birden bire hatrlad. Ama ikisi de bunu kastl yapmyor, bu trden tartmalara tabi bir igdyle girimiyorlard. Bilinaltlarnda, bunun byle olmas gerektiini hissediyor, o yzden konulara deinmiyorlard. Tony Fulgoni, retmenlerin karakter tahlilinden sonra, rencilere geti. Pastore dikkatle dinliyor ve hi bir eye amyordu. Onlarn davranlarna bir trl akl erdiremiyorum, diyordu. Tony. Neden? Nasl anlataym, bilmem ki. rencilerin iinde iyi ve drst olanlar, kendi aralarnda bir dayanma rgt kurmular, kulp gibi bir ey, aralarna girmek imknsz. I 106 RETMEN Fulgoni ceketinin dmesini ekitirip duruyordu. Bu da seni zyor, deil mi? Profesr ocuun iini dkp rahatlamasn istiyordu. Tony Fulgoni ne doru eildi, sesini alaltt, bir devlet srr aklarm gibi bir tavr taknd: Bu ocuklarn hepsi zengin aileden. Babamn dediine gre, eski ailelerden. Yksek tabakadan. Anlyorsunuz, deil mi? Profesr bay-le onaylad, ocuk devam etti. O ailelerin hepsinin gemileri var, hepsi de birbirlerini tanyorlar. Salvatore ve Fulgoni ailelerinin gemileri ise gazetelerden teye gitmiyor. Tamam m? Profesr: Nouveau riche, diye mrldand. Tony Fulgoni akn akn, onun yzne bakt. Yeni zengin, demek istiyorum. Soylu ailelerden gelen zenginler, kestirmeden zengin olanlar hakir grrler Nouveau riche, Franszca yeni zengin demektir. Fulgoni: Demek Franszca, diye mrldand. Her neyse, o ocuklara yaklamann imkn yok. Ne onlar sizi evlerine arrlar, ne de evinize gelirler. Ben onlar aryorum ama gelmiyorlar. Bilmem anlatabildim ki, retmenim? Pastore anladn belirtti. Peki, baban onlar armana izin veriyor mu? Tabi, dedi ocuk. Bazen izin veriyor. Pastore ayaa kalkt, pencerenin yanndaki kitapla gitti. Geliigzel kitaplarn adlarna bakt. Hepsi de prl prl ciltliydi. Fulgoni bu arada yanp yaklmaya devana ediyordu. Nih'ayet Pastore ocua dnd: Bak Tony, btn ocuklar dediin sekin zmreye mensup deil. Benim mahallede, sizin okula giden iki ocuk tanyorum. Onlarn babalar yle kodaman filn deil. Tabi, hakknz var, Hocam. Ama o ocuklarn bazlar gerekten kt. it kopuk takm. Ben onlara yanaacak olsam, babam benim canma okur. Bir an durdu, sonra szlerine devam etti: Kzlar da yle. Bazlar birinci snf serseri, inanmazsanz Al'e sorun. O ocuu tanyor. RETMEN 107 Pastore, bam sallayarak masaya yaklat. Senin durumun da hayli zormu, Tony. Beni anladnza memnun oldum, Hocam. Babam zaten anlayacanz sylemiti. Kendini hakl kartt iin memnundu. Profesr onun karsndaki sandalyeye geip oturdu. O yerine yerleir yerlemez de Tony monologuna devam etti: Ben zel okula gitmek istemiyorum... Herkes gibi devlet okuluna gitmek istiyorum. Eskiden beri hep isterdim zaten. Peki, niye gitmiyorsun? ocuk yine kravatm ekitirmeye devam etti. Pastore, onu seyrederken, Salvatore'nin, Fulgoni hakknda syledikleri aklna geldi. Ona hak vermemekle birlikte, karsndaki sska delikanlnn, gen Salvatore ile ayn gruba konulamayacan dnd, ikisi de ayn soydan olsalar bile, zellikleri bambakayd.

ocuk, devlet okullarna neden gnderilmediklerini anlatrken, Pastore de iinden, bu ocuklarn eitimini zerine almakla ne kadar isabetli bir i yaptna iyice kanaat getirdi. Bana herhangi bir bel gelmesi ihtimali yok gibiydi. Mafia ile iliki kurma hikyeleri safsatadan ibaretti. O gn Central Park'da, Rahip Monzanti'ye anlatt duygusal samalklar dndke imdi kendini gln buluyordu. Fulgoni konumasna devam etti: Manhattan'daki P. S. 182'nci okula giderken, hi bamzdan bel eksik olmazd. Al'la birlikte bir sre o okula devam etmitik. Felket bir yerdi. ocuklar okuldan sonra yolumuzu gzler, kavga karmak iin frsat kollarlard, 'ite Salvatore ile Fulgoni grndler. Dan! Dan! Dan, diye arkamzdan barrlard. Sonra azlarna geleni syler, ou zaman da saldrrlard... Bizim kabaday olup olmadmz renmeye alrlard. Ben kaardm, Al ise geride kalr, her seferinde de dayak yerdi. O zaman kktk daha. 108 RETMEN Ama Scarsdale'de durum bambaka, deil mi? Evet, yle, ama benim hi de houma gitmiyor. Devlet okulunda kalp dayak yemeyi tercih ederim. 182. Okulda hi olmazsa birka arkadam vard. Kendimi bu kadar yabanc hissetmiyordum. Sonra 182. Okuldaki retmenler de bize kar daha iyi davranyorlard. ou fakirdi. Scarsdale' deki retmenlerin ise hepsi zengin, Hocam. Anlalan Tony ene ishalinden mustaripti. Ama Pastore bu durumun, ancak Tony'nin tedirgin ve sinir iinde olduu zamanlar ortaya ktndan emindi. Mezarlkta dolarken slk almak gibi bir eydi bu. Peki, Tony, u notlarn bir dzeltelim hele. Ondan sonra da zaten bu okuldan kp niversiteye gireceksin. Tamam. Ben zaten niversiteye gitmek iin can atyorum. Hukuk renimi yapmak istiyorum. Ceza hukuku. Biliyor muydunuz? Profesr sandalyesinde arkasna yasland, enesini kad. Glmemeye alarak, Yaa, demek ceza hukuku? dedi. Fulgoni cidd bir tavrla ne doru eildi. Solgun yzne biraz renk gelmiti: Cinai bir sr ey okudum. Gazete, kitap, filim. Bu ar heyecan Pastore'ye biraz sahte gibi geliyordu. ocuun tam anlamyle samim olduuna inanmyordu. Durumalar beni ok ilgilendiriyor. Mahkemelerde olup bitenler bana heyecan veriyor. Televizyonda avukat Perry Mason'un davalarn izliyor musunuz? Pastore 'evet' anlamnda ban sallad, ocuk devam etti. Ben iyi bir ceza avukat olmak istiyorum. Pastore, yavaa: Babana da bu arzunu belirttin mi? diye sordu. Tabi, belirttim. Ona her eyi sylerim. Peki, ne diyor? Fevkalde buluyor. O da ceza davalar avukat olmam istiyor. Annem de yle. Bir seferinde, Al Salvatore'ye aacak oldum, glmekten yerlere yatt. Ama bana vz gelir. RETMEN 109 'Belki de bir gn mahkemede, seni savunurum,' dedim ona. Profesr bir an dikkatle ocua bakt, sonra gangsterin olunun, samim olsun veya olmasn, ilgin bir fikir ne srdn ve bunu izlemenin de enteresan olabileceini dnd. Pastore her iki ocua nfuz etmenin de sabr ii olduunu ve bunun nazik bir mesele tekil ettiini biliyordu, ama denemeye deerdi dorusu. nce u niversiteye girmek iini halledelim, Tony. Sonra hukuk meselesinin bir aresine bakarz, dedi. Bence ok iyi bir fikir. Fulgoni, evkle: Aman ne iyi olur, Hocam, dedi. Pastore, matbu bir kd eline alp ocua verdi. unu dikkatle incele, Tony. Acele etmeden iyice oku. ocuk biraz arm grnd! Sadece okumam m istiyorsunuz ? Evet. Ama dikkatle oku. Sonra bunun hakknda konualm. Notlarna baklrsa, senin bu konuda biraz derdin var. O derdi anlamam gerekiyor. ocuk: Bu bir test mi, Hocam? diye sordu, aknl endieye dnt.

 Okuma ve renme yeteneini lmek istiyorum. Bakalm ne kadar aklnda kalyor. Bunda tela kaplacak bir ey yok. Haydi bala. Belki bir eyler renirsin. Profesr saatine bakp sandalyesine yerleti, sonra Vito Fulgoni'nin olunun ban ellerinin arasna alp, nndeki kd dikkatle incelemesini seyretti. Fulgoni'nin szl snav baanyle sonuland. nndeki kt, Texas'in Houston ehrindeki yeni bir imar projesi hakknda kaleme alnm bir rapordan ibaretti. Pastore'nin sorularna karlk ocuun verdii cevaplar, insan artacak kadar ayrntl ve doruydu. Bu projeyi kaleme alan mimarlarn bile bam artacak kadar kark istatistikler de aslna uygundu. 1C RETMEN Byle devam edersen, istediin yolda baarya ularsn, Tony. ocuk sevincini gizlemedi, lk defa, rahat bir ekilde sandalyesine yerleti, sinirli ellerini kucana brakt. Sahi mi sylyorsunuz, Hocam? Evet, bu yolda sebat edersen, muhakkak. Gelecek cumartesiye, istediim kitaplar ve o sylediin matematik ktlarnn hepsini getir. Fulgoni gitmeye hazrlanrken kap vuruldu, Albert Salvatore ieri girdi. Rahatsz etmiyorum ya? dedi, sonra masaya yaklaarak kolunu Tony Fulgoni'nin omuzlarna dolad. Pastore ayaktayd. Hayr, zaten bitirmitik. Nasl gidiyor, Tony? To ;y Fulgoni sevinle, Mkemmel, Bay Salvatore, ledi. Fa^core ocua glmsedi: Gidebilirsin, Tony. Cumartesiye ktlar getirmeyi unutma. Bir derdim olursa, sizi evden arayabilir miyim? Al'e arayabileceini sylemitiniz de. Pastore: istediin zaman arayabilirsin, dedi. Evden ya da Faklteden. ocuk, byk bir mutluluk iinde, Allahasmarladk, diyerek, snaktan ayrld. Olum seni ok sevdi, Profesr, dedi Salvatore. Profesr ktlar toplayarak: Kendine ilgi gsteren herkesi seviyor, dedi. Mafia'nn elebas masann kenarna iliti: iini iyi biliyorsun dorusu. Paslore antasn kapatt, Salvatore'ye bakt. Ceza avukat olmak istiyormu, biliyor muydunuz? diye sordu. Salvatore yeniden glmsedi: Biliyorum. O kadar da iyi yetitirme. Sonra bizim ilerimize bakmak zorunda kalacak. RETMEN 111 Bana msaade. Bu gece balkonda ailece bir kebap yiyeceiz. Salvatore: Biz de pazarlar yapyoruz o ii, dedi. Sonra Porfesre bir dakika beklemesini iaret etti. Pastore oturdu, Salvatore kollarn kavuturdu. Pastore, Salvatore'nin sadece sempatik yanlarn dnmeye alt. Bir rencisinin babasyd. O kadar. Ama Salvatore'nin ondan sonraki szleri rahatn karmaa yetti: Professore, ylba gecesi, karn ve sen ne yapmay dnyorsunuz ? Bu hesapta yoktu ite. nk btn derdi ocuklar eitmek, onlarn problemleri zerinde ilemek ve suya sabuna dokunmadan, ban beldan uzak tutmakt. Her yl yaptmz gibi, sakin sakin evde oturup beraber olmann tadn karmak. Arada bir, ben de ondan holanrm. Ama bu yl niyetimiz baka. Yakn bir arkadamzn evinde muazzam bir parti veriliyor. Oraya gideceiz. Bayan Pastore ile beraber senin de gelmeni arzu ediyorum. iliki kurma meselesi, diye dnd Pastore. Yeralt dnyasyle iliki kurmaa anhyordu. Nezaketinize teekkr ederim, Bay Salvatore. Al, diye dzeltti Salvatore. Al, diye tekrarlad Profesr. Kusura bakmayn ama, Anna byle byk partilerden holanmaz. zellikle ylba geceleri. Buna baylacak ama.

Seni sempatik hergele, seni, diye geirdi iinden Pastore. Salvatore masann kenarna tnemi, en sevimli halini taknmt, insan bunun, adamn dier yanlarndan tecrit edilmi tek bir yan olduunu kolayca unutabilirdi. Bu onun, iyi yan, toplumsal yanyd. teki yanlanyle karlaanlarn ise Allah yardmclar olsundu. arnza tekrar teekkr ederim. Karmla bir greyim. Ama kabul edeceini sanmvorum. 112 RETMEN Kalkt, kapya doru yrd. Salvatore masadan kayd: Karlarmzla tanmas iin bir vesile olur, dedi ve gitmeye hazrlanan Profesrn yanna gelerek szne devam etti: Bizler de onunla tanm oluruz. Pastore: Doru, dedi. Aka dndklerini syleyemedii iin kendine lanet ediyord'a. Parti de ne oluyordu? Sizin gibi azl gangsterlerle bizim ne iimiz var? Dzenlediiniz o sahte toplantlara hi kavm gtrr mym? gibi lflar etmek geliyordu iinden. Yine de, Bakaym, Anna ne diyecek, dedi. Bir mesele daha var. Bu parti vesilesiyle, rencilerinizin ebeveynleriyle de tanm olacaksnz. Bunun, ocuklar daha iyi anlamanza yardm olur gibi geliyor bana. Ne dersiniz? Profesr: Gerekten de yardm olur, dedi. Snan kapsn at. Salvatore, kapy yavaa ve nazik bir hareketle arkalarndan kapad. Mthi bir parti olacak, iyi arkadalar, mzik, arap ve dnyann en gzel yemekleri. Kalbm basarm. imdi Pastore'nin kendi artlarn komann tam zaman gelmiti. Bu iin erevesini izmenin, snrlarn . belirtmenin tam srasyd. Albert Salvatore sanki aklndan geenleri okuyordu. Mafia lideri birden ciddileti, sknetle, samimiyetle szlerine devam etti: Profesr Pastore, karnzn niversite evresindeki insanlarla grmeye alk olduunu biliyorum ve anlyorum. Sizin ya da karnzn davet ettiim parti hakknda yanl fikre kaplmanz istemem. Sadece elenmek iin dzenlenmi bir toplant olacak, ile ilgisi yok. Partiye ank olanlarn hepsi de iyi ve makl insanlar. Gelmenizi mutlaka istiyorum. Ne demek istediimi anladnzdan eminim. Profesr anladn belirtti. Bu ok nazik bir konuydu ve kendisini tedirgin ediyordu. Salvatore'nin yzne bakmadan kapya davrand. RETMEN 113 Salvatore: Sizi bekliyorum, dedi. Dostum, niversite profesr. Partiye eref vereceksiniz. Profesr bayle onaylad, abucak merdivenlere doru atld, kt. Ge kalmt. Daha mangal kmr ve et almas gerekiyordu. Ayrca endieliydi. Bu endiesi, Albert Salvatore' nin davetinden ok, kendi davranyle ilgiliydi. Bugne kadar kararl, uzak grl ve kuvvetli bir adam olarak grmt kendini. Salvatore bir an durdu, dnd, sonra dnp snaktan tarafa bakt. Arkasndan kapy kapatp koridorda yrmeye balad. Hawkins onu merdivenlerin alt basamanda karlad. Sonra alt kttaki koridorun nihayetindeki misafir odasna doru hzla yrmeye balad. Mafia lideri odaya girdi, arkasndan kapy yavaa kapatt ve minenin yannda rahata oturmu, ikisini yudum-layan adama gzlerini dikti. Adam glmsyordu. Ama Mafia liderinin yznde glmsemeden eser bile yoktu. Merhaba, Al. Koltuunda rahata oturan adam kadehini kaldrd. Krkna yaklam, ince ve narin yapl, k giyimli, siyah salar ksack kesilmi bir adamd. Salvatore'nin gzleri ksld, yz adaleleri gerildi. Cumartesi gnleri Profesr byk bir scakkanllkla selmlayan adamdan imdi eser kalmamt. Ne iin var burada, Ratazzi? diye sordu. Ratazzi bacak bacak stne att, glmsemeye devam etti ve ikisini seyre koyuldu: Seni ziyarete geldim.

Salvatore: alma odamn yerini biliyorsun, dedi. Hl kapnn yanndan ayrlmamt. Doru oraya gittim, ama sen yoktun. Salvatore odann ortasna yrd, gzlerini Ratazzi'ye dikti. Beriki, sakin sakin ikisini yudumluyordu. Salvatore, hrlareasma: F.: 8 114 RETMEN Bu eve ancak arldn zaman geleceksin, anlald m? dedi. Ratazzi ban iki yana sallad. Yzndeki glmseme silinmiti. Bu ne konukseverlik byle. Chicago'da bana kimse bu ekilde muamele etmiyor, dedi. Chicago'da deilsin, Ratazzi. Buras New York ve u anda da benim evimdesin. Salvatore, Ratazzi'nin karsna oturdu. Ratazzi ban kaldrp Salvatore'ye bakt. Artk glmyordu. Beni buraya geici bir grevle yolladlar. Rapor vermeye geldim. Anlalan, daha bir sre de burada kalacam. Salvatore, Ratazzi'nin, ikisini ar ar yudumlaym seyretti. Chicago'daki arkada sinirli mi, Ratazzi? Hayr, Al. Dikkatli ve senin gibi kurnaz. Salvatore bir sigara karp yakt; gzlerini, Chicago'dan gelen konuun zerinden ayrmyordu. Bak, sana unu syleyeyim. Bu ev aileme ve zel konuklanma tahsis edilmi durumda. Buras sana yasak, ikini bitir, ek araban. Ratazzi kprdamad. Yznde de en ufak bir glmseme yoktu. Konumamz gerekiyor, dedi. Pazartesi bromda konuuruz. Gzden geirmen gereken birtakm hesaplar var. Salvatore'nin sabr yava yava tkeniyordu. Ratazzi de bunun farkndayd. Bardan yanbandaki masaya koydu, ama yerinden kalkmad. u hesaplar bir gzden geirsen, nasl olur, Al? Pazartesi bromda grrz. Pazar gnlerini ailemle geiririm. Onlarn dnda kimseyle grmem. Anlald m sersem herif? Haydi, toparlan, ek araban! Ratazzi nihayet ayaa kalkt, mum gibi duran ceketini dzeltti ve glmsedi: Ba stne, patron, dedi alayl RETMEN 115 alayl. Kapya gelince dnd omuzunun stnden, ayn yerde oturan Salvatore'ye bakt. Bana bak, Al. Cumartesileri bur'da boy gsteren u zel konuun kim? retmeni kastediyorum. Salvatore kalkt, ar ar kapya doru adm att ve kapy ak tutarak bekledi. Cevap vermee lzum grmemiti. Bakrlaryle her eyi anlatyordu. Ratazzi durumu anlamt. Pazartesiye grrz, diye mrldanarak odadan kt. Albert Salvatore, minenin yanndaki kk bara yneldi, iki bardan doldurarak sinirlerini yattrmaya alt. 10 HAFTALAR, HADSESZ BRBRNt kovalad. Joe Pastore, Mafia dosyasn faal ve iyi dzenlenmi dimann bir rafna kaldrmt. niversitedeki dersler normal seyrini takip ediyordu. Yalnz rencilerden bazlar. Profesrn eskisinden biraz daha cidd olduunu ve eski canlln yitirmi olduunu sezmilerdi. Bunu, Bar-rows'un Psikoloji Blmnn basma getirilmesi yznden onun duyduu hayal krklna veriyorlard. Faklte retim yeleri de Pastore'nin sk sk fkelenmesini ve niversite kantinindeki dedikodu seanslarna katlmamasn ayn ekilde yorumluyorlard. Pastore de, kendindeki deiikliin farkndayd ve byle yorumlanmasna sesini karmyordu. Yalnz Barrows'un bundan tr duyduu memnuniyeti dndke ileden kyordu. Okulda kimsenin Pastore'nin zel derslerinden haberi yoktu. Profesr, Anna'ya, Salvatore'lerin ylba partisinden he-

116 RETMEN cz bahsetmemeye kadar vermiti. u anda nemli deildi o mesele. Daveti kabul etmenin sz konusu olmadn bildii halde, biraz oyalanmak, hayal kurmak bu fikri kafasndan karp atmadan, zerinde biraz ilemek istiyordu. nnde, nasl olsa daha birka hafta vard. Noel yaklatka, An-na'ya sylememek iin yeni bir mazeret bulmutu. Bayram havasm bozmak, keyfini karmak istemiyordu. Dr. Ed Carlton birka kere onu aram ve mterilerinin, ocuklarndaki gelimelerden ok memnun olduklarn belirtmiti. Pastore'ye mal bakmdan nasl bir anlamaya vardn sorduunda, o da kumarhanelerden yzde be, genel evlerden de hissesine yzde on dtn sylemi, Carl-ton'u bol bol gldrmt. Rahip Monzanti de sk sk uruyor, sohbet etmek, Pas-tore'nin gnahlarn kartmak ya da tartmalara girimek iin daima elinin altnda bulunuyordu. le tatillerinde niversite evresindeki bir Yahudinin mezeci dkknnda buluuyorlard. Monzanti, dkkn sahibi Klein'a hayr dua ediyor, salaml sandvilerini gklere karyor, Klein da ona Haham diye hitap ediyordu. Monzanti, Anna'ya da byk bir destekti. Kadncazn garip ilikilerine de kendini altrmaya balamt. Bu Noel'in de dier Noel'lerden bir fark yokmu gibiydi Pastore'ler iin. Anna nefis bir hindi piirmi ve onu zene bezene donatmt. Noel gecesini, mum nda ailece kutlamlar, Nancy, armaanlarn bir bir atka lklar atmaktan kendini alamamt. Anna, kocasnn en sevdii giysilerinden biri olan o sade krmz kadife elbisesiyle her zamankinden daha almlyd. Ama ite, Noel enlikleri de sona ermiti. Pastore, artk Salvatore'lerin ylba partisini Anna ile tartmaktan kanamayacan biliyordu. Nancy Pastore, ayanda yeni beyaz pantolonu, stnde bol bir siyah seter, New Rochelle'deki evin oturma odasnda, sesi ayyuka kan stereo pikabn nnde her tarafn k-vra kvra dans ediyordu... Pastore onu seyrettike, kz sanRETMEN 117 ki, partnersiz olarak, kendi kendine cinsel ilikide bulunuyormu hissine kaplyordu. Yznde, hi bir ey anlamadn belirten bir glmseme, odasnda sesi ayyuka kan stereo pikabn nnde mzii, akam karanlnda odann iini dolduruyordu. Pastore odann en uzak kesindeki bir masann banda, nndeki snav ktlarn dzeltmeye alyordu. Grlt patrt, ilgisini baka tarafa ekecek eyler olsa bile, ou zamann ailesiyle birlikte geirmeye karar vermi, akamlar inzivaya ekilip odasna kapanmak-: tan vazgemiti. Bu fikri Nancy ortaya atm, o da kabul etmiti. Mzik insan sar ediyor, Nancy sallanyor, kvrlyor, dalgalanyordu. 'Yzndeki ifade, yatay bir pozisyona daha uygun der', diye dnd Pastore. Arada bir kalemini elinden brakyor ve iine devam etmeden nce kzn seyre dalyordu. Anna kahve hazrlamt. Kocas, geceyi orada, yanlarnda geirdii iin ok memnundu. Kahveyi getirip masann zerine brakrken, Pastore ban kaldrp ona bakt. u Allahn bels eyi biraz ksmaya imkn yok mu? Anna glmsedi. Profesr, harl hani dans eden kzndan yana bakarak hafife kalarn att. Sonra sesini ykseltti: unun sesini ksamaz msn? Nancy, kalalarn oynatmaya devam etti. Ksarsam, ritmi alamam, dedi. Pastore, daha fazla srann faydasz olacam anlamt, iine dnd. Kafas havanda dvlyordu sanki. Anna ise yambanda durmu, glmseyerek kendisine bakyordu. Profesr, daha bir be on dakika kadar o ikenceye tahammle karar verdi. Sonra bu durumu frsat bilecek ve oturma odasn tmarhaneye eviren grlt iersinde alama-yacam belirterek, yukarya, kendi barnana ekilecekti. Bu durumda, her ikisi de ona hak vermek zorunda kalacaklard. 118 RETMEN Anna eilerek Pastore'nin kulana bard: Ylba gecesi davetliyiz. Mziin canhra grltsne ramen Pastore duymutu. Ama, birka dakika daha vakit kazanmak iin, tekrar etmesini istedi. Ne dedin?

 Ylba gecesi iin davet edildik. Anna birka dakika bekledi, kocasnn bir tepki gstermediini grnce: Gitmek ister misin? diye sordu. Profesr, bu sefer kesinlikle duymutu. Bilmem, diye mrldand. Ama szlerinin mziin sar edici ezgileri arasnda kaybolacan biliyordu. Bylelikle, nasl bir tavr taknmas gerektiini kestirmek iin biraz daha zaman kazanmt. Anna: Ne dediini iitmiyorum, diye bard. Profesr sandalyesinde doruldu, bu defa buyurucu bir ses tonuyle bard: u Allann bels grlty kes! Nancy, garip bir kala kvrma hareketinin ortasnda birden durdu, kollan havada, babasna bir gz att, sonra pikaba doru giderek sesini kst, suratn asp dansa devam etti. Pastore bir an olup bitenleri seyretti, sonra karsna dnd. Artk kar yol yoktu. Cevap vermek zorundayd. nndeki ktlarla megulm gibi grnerek: .Kimin partisi? diye sordu. Anna omuzuna doru eildi. Jean Barrows ard. Ha-rold'un kars. Yeni Faklte Bakanmz. Pastore hi konumadan bir an dnd, sonra ona dnd: Sen partilerden nefret ederdin. zellikle ylba partilerinden, dedi. Arna: Zaten geleceimizi sylemedim ki, dedi. Artk baklay azndan karmann zaman gelmiti. Uzun uzadya dnmt; Salvatore'nin davetini Anna'ya aklamak iin bundan uygun frsat olamazd. Bu yl bir yere kmak ister misin? Bir toplantya katlmak, biraz elenmek ister misin? RETMEN 119 Anna, Pastore'ye bakt. Kocasnn yzndeki ifade ve ses tonu onu biraz artmt: Bilmem. Biraz durdu, sonra, Belki de iyi olur, dedi. Pastore, mzii bastrmaya alarak, yumuak bir sesle: Bence de iyi olur, dedi. Sonra ayn yumuak sesle kzna dnd, pikab kapatmasn syledi: Canikom, annenle biraz konumak istiyorum, dedi. Nancy, tiksintiyle ba sallayarak pikab durdurdu, oday terketti. Profesr masasndan kalkt, bir sigara yakt ve kitapln yannda duran sevgili koltuuna doru yrd. Doal bir ses tonuyle: Bir yere daha davetliyiz, dedi. Anna kocasna bakt, bekledi, divana doru seyirt, sonra onun karsna geip oturdu. Salvatore, bizi arkadann evindeki partiye davet etti. Bir gala gecesine. Sakin bir patlama bekliyordu. Ama Anna'dan ses kmad. Kocasndan gzlerini ayrmamt. Baklaryie her eyi anlatyordu. Basit bir ylba davetini problem haline getirme. Bizi aran kii cellt deil. rencilerimden birinin babas. Anna: Ve biz de gidiyoruz, dedi sknetle. Szleri bir bildiri nitelii tayordu. Pastore: Sana soruyorum, dedi. Gerekten soruyor musun, Joe? Pastore, imdi bir sr aklamada bulunmak gerekecek, diye dnd. Mahkeme huzuruna kp, gangster efleriyle birlikte geirilecek bir ylba gecesi iin en aa on be yirmi mazeret sralamak lzmd. Gitmek istiyordu ite, Allah kahretsin! Ondan gerisi de kendisine vz gelirdi. Bu ocuklar iyice anlayabilmem iin analar babalarn daha yakndan tanmam gerekiyor. Hepsi de orada olacaklar, dedi. Bu szlerinde samim olduuna, iki yzllk etmediine kendini de inandrmak istiyordu. ^ Anna: Gangsterlerle, canilerle bir arada, dedi. Dnyada herkesten ok, Anna'nn kendisini anlamas120 RETMEN n istiyordu. Kiisel, duygusal nedenler ileri srmesine ne lzum vard? 'Bu kadn benim karn, benim en yaknm', diye dnyordu. 'Kafamdan geenleri, iimde olup bitenleri, igdsyle sezmesi, duygularyle alglamas gerekir'

diye aklndan geiriyordu. Birbirine bu kadar yakn iki insan arasnda byle doal bir ba kurulmas artt. Ama yine de, baz aklamalarda bulunmas gerekiyordu, elinden geldii "kadar anlatmaya alt. Kiisel problemleri zmlemenin meslei asndan kendi iin ne kadar ekici olduunu, bunun imdiye kadar karlat en tahrik edici ortam olduunu yenibatan izah etti. Mafia liderlerinin ocuklar. Amerika'daki cinayet rgtnn liderlerinin ocuklan. Bunlarn problemleri ok zel bir nitelik tayor. Anna'ya, babalarnn oullarna kar besledikleri fanatik sevgiden sz at, ocuklarn kirli ilerden uzak tutmak, onlara toplumda iyi bir yer hazrlamak hususunda gsterdikleri titizlii hatrlatt. Anna, dinliyor, yz ifadesi hi deimiyordu. Fulgoni'nin olu avukat olmak istiyor. Ceza avukat. Belki de babasnn iledii sulara kar kan, Mafia'y mahkm eden bir savc olup kacak gnn birinde, Salva-tore'nin oluna gelince, sahte bir kabadaylk kisvesi altnda ar bir hassasiyet gizli, seziyorum. O cevheri ortaya kartp onu topluma yararl bir kii haline getirebileceimden eminim. Onu niversiteye sokmak, slh etmek istiyorum. Profesr iini dkyor, duygularn aklyor, mantk yrtyordu; ama btn bunlarn altnda yatan baka bir ey daha olduunu bir trl itiraf etmek istemiyordu. Tehlikelerle, hatt lm tehlikesiyle bile her an karlaabilecei kokumu bir dnyada, soylu bir amala, serbeste dolamann kendine verdii sonsuz heyecan aklayamad nedense. Ne zaman eline bir gazete, bir dergi, ya da bir kitap alp, cinayetler, yeralt dnyasnda srp giden olaylar hakknda bir ey okusa, o gizli heyecan duyuyordu. Bu dnyann iyzn biRETMEN 121 liyor, elebalarn tanyordu. Ama, kendi tecrit edilmiti, btn bu ktlklerden uzakt. te bunu bilmek, kendisine garip bir heyecan veriyordu. Vaktiyle Johnson Bulvarndaki ete mensuplar da kendisine byle sayg beslerlerdi. Pastore'nin kimseden korkusu yoktu. Mahallenin dier ocuklar ya kaar, ya gizlenirler ya da rvet vermek suretiyle onlarn elinden kurtulurlard. Ama Joe Pastore'yi kimse iteleyip kakalayamazd. Pastore kalkt, kedeki bara giderek, dncelerini ikiyle bomaya karar verdi. Mutadndan ok daha fazla doldurduu viski bardandan bir yudum ald: Ben retmenim, dedi. Psikoloji retmeniyim. Derslerimde etkili olabilmem iin, ocuklarn gemilerini, aile evrelerini, analarn, babalarn, Mafia'nn faaliyetlerini kastetmiyorum, sadece, onunla ilgili insanlar mutlaka tanmam gerek. Onlar da insan, Anna. Albert Salvatore de nihayet bir insan. yi veya kt. Oluna yardm edebilmem iin, onun hakknda daha fazla bilgi edinmem gerek. Divana doru yrd, oturup sesini alaltt; Bu iin tehlikelerini biliyorum. Dnk ocuk deilim. Bam belya sokmadan nereye kadar gidebileceimi ve nerede durmam gerektiini biliyorum. Szlerine ara verdi. Bana gvenmelisin, Anna. Profesr demecini bitirmiti. Ama alklayan olmad. Anna Pastore sessiz sedasz oturmu, kocasna bakyordu. Allah kahretsin, bir ey sylesene, canm! Anna sknetle, Ne syleyebilirim, Joe? dedi. Syleyecek bir ey brakmadn ki! Profesr, nabzlarnn iddetle arptn hissetti, biraz yatmasn bekledikten sonra, Bana syleyecein hi bir ey yok mu? dedi. Ben iimi tamamen boaltyorum, sen bana syleyecek hi bir ey bulamyorsun, demek? u anda tartmann tehlikeli olacam biliyordu, Anna. Ses kartmamak hepsinden iyiydi. Yanl bir sz, kocasn ileden karabilirdi. Bu yzden, sadece glmsemek, 122 RETMEN onaylamak ve sylediklerini kabul etmekle yetinmesi gerekiyordu. Ama bu sefer dayanamad, kural bozdu. Korkuyorum, dedi yavaa.

 Korkuyor musun? Neden korkuyorsun? Kafama kurun mu skacaklar? Polisler gangsterlerle iliki kurduum iin beni yakalayp kodese mi tkacaklar? Yoksa, Jonas Whit-more beni o saygdeer okulundan m kovacak? Hangisinden korkuyorsun? Atacan bu yeni admdan korkuyorum, dedi. Mafia ile toplumsal bir iliki kurmak beni korkutuyor. Pastore ikisinden bir yudum .ald, ban sallad. Toplumsal iliki kurmak da ne demekmi? Anna ban evirdi. Normal artlar altnda, Pastore, karsnn ellerindeki titremeyi farkederdi ama bu sefer gznden kat. Partiye Mafia yeleri de gelecek, tabi. Ama ben Mafia yesi deilim, Anna. Ben sadece, ocuklardan ikisinin retmeni olarak katlyorum bu toplantya. Onlarla bir ilikim yok ki benim. Anna dikilmek iin btn gcn toplad: Onlarla iliki kurdun bile, Joe. Onlarn evirdii ilerle hi bir ilgim yok. O zaten imknsz. Bana gvenip bilgi Vermezler. Hem de hi bir zaman. Anna, bir adm atmt. Btn cesaretini toplayp bir adm daha atmaya karar verdi: Belki kulana bir ey gelir. Yahut biri sana bir aklamada bulunabilir. O zaman da ban belya girer. Kocasnn ani tepkisi, kadncaz artt. Pastore koltuunda geriye yaslanm, grltl bir kahkaha att. ki bana vurmu olacak, diye dnd Anna. Pastore biraz sonra kendine hkim olarak gvenle Anna'ya doru eildi. Anna, bir trl anlayamyorsun. Benim durumum zel bir durum. Onlardan apayr. Onlarn deyimiyle, ben muafm. Beni bu ilere kartrmyorlar. Tpk kendi ocuklarm kartrmadklar gibi. RETMEN 123 Anna kocasnn ikinin etkisi altnda kald kansna vard. Bu onun detiydi. Hi bir eyi iinde tutmazd. Karakteri icab, hi bir zaman keye ekilip arpac kumrusu gibi dnmezdi. Birden patlar, iindekileri aa vururdu. Anna, aslnda yle olmasn tercih ediyordu. Ama yine de kocasnn bu davran pnu zyordu. Bu konudaki hislerini belirtmekten kendini alamad: Bu insanlar hakkndaki konuma tarzn beenmiyorum, dedi. Pastore anlatmaktan yorgun dmt, ikinin de kendisini sersemlettiini hissediyordu. Artk bu konumaya bir son verme zaman gelmiti. Usulcack: Beni anlamyorsun, Anna, dedi. Birden karsnn ellerindeki titremenin farkna vard, gzlerinin iine bakt. Fazla konutuunu, fazla ileri gittiini anlad ve piman oldu. Onu kollarnn arasna almak, piman olduunu sylemek ve karsn rahatlatmak ihtiyacm duydu... Ama, koltuunun arkasna yaslanp sessiz sedasz ikisini yudumlamakla yetindi. Nancy mutfak tarafndaki kapdan ieri girdi, annesiyle babasna bir gz att. Sonra orasnn bir morgtan farksz olduunu mrldandktan sonra pikap almak iin izin istedi. Pastore bayle onaylad. Oturma odasndaki bu hava, Nancy iin yeni bir ey deildi. Baka zamanlarda da, byle sahnelere tank olmutu. Bu yzden, dnceli davranarak, bir slow seti, pikabn sesini alaltt. Sonra yine dansetmeye koyuldu. Ayn ehvetli hareketleri, daha ar bir tempoyla yapyordu. Babas ikisini yudumluyor ve tavam seyrediyordu. Annesi ise, sinirli sinirli alyansyle oynuyordu. Onlar byle grmek her zaman Nancy'nin iini burkard. Havay deitirmek iin bir gayret sarfetti. Tahrik edici hareketlerle mziin temposuna ayak uydurarak: O irin Salvatore hergelesi ne lemde, Babacm? dedi. Pastore gzlerini tavandan ayrmadan cevap verdi: O irin Salvatore hergelesi gayet iyi. 124 RETMEN Nancy: Niye burada ders yapmyorsunuz? diye sordu. Pastore, gzlerini tavandan ayrarak glmsedi nihayet. Buras tehlikeli. Sana gvenim yok. Nancy: Niye onu bir gn yemee armyorsun? arman bekliyor, dedi. Bu arada mzie ayak uydurmu, dansa devam ediyordu. Kznn szleri Pastore'yi allak bullak etti. Yzndeki glmseme silinmiti. Ne demek istiyorsun? Nerden biliyorsun arlmak istediini?

 Kendi bana syledi de ondan. Pastore bardan yambandaki sehpann zerine koydu. Nancy'nin hareketlerini, daha bir sre, ipnotize olmu gibi seyre devam etti, sonra karsna bir gz att. Anna yzn incelemek ve derin derin iini ekmekle meguld. Ne zaman syledi? Bugn, dedi Nancy dansederek. Her gn okuldan sonra beni aryor. ok irin olan. Joe Pastore, karsyle gzgze geldiinde onun baklarnda endieden, baka bir ey daha grd. Panik derecesine varan bir korku okunuyordu Anna'nm gzlerinde. Sinirli sinirli yzyle oynayan parmaklarna baktka, Nancy' nin szleri Pastore'ye bsbtn batmaya balad. Pikabn sesini ykseltebilir miyim? Diyen kznn sesini hayal meyal duydu. Ne cevap verebiliyor, ne de bakabiliyordu. Gzlerini o titreyen parmaklardan bir trl ayramyordu. Sonra birden, kulaklar sar eden mziin sesini duydu, yava yava dnerek kzna bakt. Gslerinin hoplayn, kalalarnn oynayn seyretti. Nancy'nin gzleri kapal, dudaklar aralkt. Pastore, gzlerini kst, dudam sararak ban evirdi. RETMEN 125 11 JOE BELLlN'NlN EV Scarsdale'de, Salvatore'nin malikhnesinden kilometre uzakta bir yerdeydi. Genel grn, Mafia liderinin ikametghndan daha gsterisiz olmakla birlikte, yine de muhteem bir yaptt. Buras da kolonyal mimar tarzndayd. Mtemilt daha azd. Kuular olmad gibi, korusu da Sal-vatore'ninkinden, biraz daha ufakt. Ama Mafia'nn nc adamnn da lks ve ihtiam iinde yaadn her haliyle belli ediyordu. Souk bir ylba gecesiydi. Bellini'nin saraym kuatan geni arazi karlara gmlm, havuzlarn hepsi buz tutmutu, ama aydnlk ve mehtapl bir geceydi... Her taraf klandrlm, bahe kaplar zarif sokak fenerleriyle donatlmt. Maliknenin giri kapsna kan yol boyunca yerle-* tirilmi renkli klar gz kamatryordu. Evin kendi, ban leminin arifesinde donatlan Pentagon gibi l sld. Grltden geilmiyordu. Birbiri ardndan evin nne gelip duran arabalardan insanlar boalyor, hepsi birbirlerine el sallyorlar, glyorlar, selmlayorlar ve hemen partinin havasna giriyorlard. Yalnz ofrler sessizdi, ierden mzik duyuluyordu. Byk bir dans orkestrasnn ezgileri kapdaki grltlerle kaynayordu. Prlantalar, krkler, lavanta kokulan, tra los- yn kokular birbirleriyle sarma dolat. Boyal, ssl insanlar yln en grltl, fcn gze arpc gecesini kutlamaya hazrlanyorlard. Yeralt dnyasnn sekin tipleri, yksek sosyetesi bir araya gelmiti. 126 RETMEN Joe ve Anna Pasture, Bellini'nin evine yaklarken evrelerinde olup bitenleri izliyorlard. New Rochelle'den buraya gelmek hayli yava ve zor olmutu. Bedeli hemen hemen denmi iki yllk Plymouth ara,balarmm, buzlu yollarda patinaj yapmamas iin azam dikkat gstermilerdi. Arabann radyatr bozuktu. Antifreeze tertibat da yol boyunca sk sk rzalanmt. Bahe kapsndan geerlerken, Anna taksitleri tamamen denmi astragan krknn yakasn kaldrd, sinirli parmaklaryle, siyah dantelden kokteyl elbisesine zarif bir katkda bulunmasn temenni ettii inci kolyesini elledi. Mizamplisini, New Rochelle'in tannm kadn berberi Antoine yapmt. Pabular yeniydi. Gece antasn ise yl nce, evlenme yldnmlerinde kocas armaan etmiti. Beinci caddeden pahal bir maazadan alnm bir antayd. Profesre gelince, gayet sade giyinmiti; zerinde, resm trenlerde faklteye giderken giydii lcivert kostm vard. Yalnz zerindeki pardess yepyeniydi. Ama byle bir pardesye de zaten ihtiyac vard. Anna kocasna bakp, kalarn kaldrd, glmsedi. O da karsn bastan aa szdkten sonra glne mukabele etti. Bu gecenin en gzel kadm sen olacaksn, dedi.

Anna gld. Sylemek istedii pek ok ey vard, ama susmaya karar vermiti. Geceyi bozmak istemiyor, sadece Joe'nun mmkn olduu kadar elenmesini arzuluyordu. Baheyi dolanarak evin nne kadar geldiler, arabay kapnn nnde durdurdular. Livreli bir uak kendilerini karlad. Uak arabay yle bir szdkten sonra, arabann kapsn at, byk bir nezaketle, 'yi akamlar', dedi, sonra orada bekleyen adamlardan birine, arabay park etmesi iin iaret verdi. Joe ve Anna Pastore, Bellini maliknesinin merdivenlerini trmanrlarken, arabalar park etmekle grevli adam da Plymouth'a binerek kapnn nnden uzaklat, arkada bekleyen fiyakal siyah bir arabaya yol verdi. Kristal bir avizenin aydnlatt fuaye yeni gelenlerle doRETMEN 127 lup tayor, her yanda byk canllk ve hareket gze arpyordu. Konuklardan bazlar, grup halinde, ayakta ampanyalarn yudumluyor, birbirlerine seslenerek selmlayor, birbirlerinin srtlarna vuruyor, el skyorlard. Ortada neeli bir teklifsizlik havas esiyordu ama her ^ey kontrcl altnda llyd. Par^i yeni balamt. Pastore, karsyle ieri girerken kendi kendine, bu toplantnn insana rahatlkla, devletin ileri gelenleri iin verilen bir kabul merasimi ya da zengin i adamlarnn bir toplants hissini verdiini dnd. Sonra davetin gerekten byle bir nitelik tadn dnerek glmsedi. Pastore'ler, kapya yakn bir kede duruyorlard. Yanlarna gelen bir uak onlara ampanya ikram etti. kisi de kendilerini tedirgin ve rahatsz hissediyorlard. Yine de, evrelerindeki insanlar seyrediyor, sylenenlere kulak kabartyor ve bu yeni tecrbeden yararlanmaya alyorlard. Anna bile, bunun, uzun zaman unutamayaca bir olay olduu kansna varmt. Bir sre sonra evresindeki insanlar arasnda birok tannm gazeteciler ve dedikodu yazarlar bulunduunu farkettiler. Hepsi de bakml ve k giyinmiti. Yanlarnda anneleri, karlar ve sevgilileri vard. Aralarnda, revlerde oynayan gsterili kzlar da gze arpyordu. Hepsi sslenmi, pslenmi, takm taktrmlard. Mafia elebasnn zel konuu olmak, onlar iin byk erefti. Yin en nemli davetiydi bu. Bellini'nin davetli listesinin, Salvatore'nin resm damgasn tad herkese biliniyordu. Pastore arada bir karsna bakyordu. Kulaklarna gelen dedikodular, bo lflar dinledike, kar-koca bakp glyorlard. Vito, Florida'dan yeni dnmt. Maria'nn bebei olmutu. Sal'in de btn gzellii stndeydi bu akam. Nick'le Jan yeni bir ev almlard. Bu, tam bir sohbet toplantsyd. Kimse iten sz etmiyor, herkes birbirinin yeni yln kutluyor, ampanya su gibi akyordu. eitli yzler ve tipler arasnda Pastore'nin en ok dikkatini ekenler, fuayenin stratejik noktalarna dikilmi, uzun boylu, geni 128 RETMEN lu, kollarn nlerinde kavuturmu, yanlarnda kadn bulunmayan birtakm adamlard. O adamlar herkesi dikiz ediyor, hi bir eyi gzden karmyorlard. Ama yine de gze bat-myorlar, kimse onlara aldr etmiyordu. Konuklar yava yava salona doru akn etmeye baladlar. Profesr adnn sylendiini iitti. Arkasna dnp baktnda Albert Salvatore'nin kalabal yararak ilerlediini ve yolunun zerindeki adamlarn teker teker szdn farketti. Seyircilerinin gznde bir kahraman olduu belliydi. Konuklarn hepsinin yz glyor, nlerinden geerken elini skmak iin birbirleriyle deta yar ediyorlard. Salva-tore'ye el sallad: Prof essore! Salvatore resm giyinmiti. Profesr yine her zamanki gibi cokunlukla karlad, onun elini, iki eli arasna alp skt; retmenin geliiyle, gerekten eref duyduunu belirtti. Geldiinize ok iyi ettiniz, dedi. Sonra dnp An-na'ya bakt. Takdim edilmeyi bekliyordu. Karm, Anna, dedi Pastore. Bay Albert Salvatore. Mafia lideri, en sevimli, en scakkanl haliyle el uzatt. Anna'nm hayalinde canlandrd ve korktuu an gelmiti. Ama Salvatore'nin elini skarken, bir yandan da kocasnn tarifinin ne kadar yerinde olduunu dnmekten kendini

alamad. Karsndaki adam, kelimenin tam anlamyle, bir centilmen, son derece scakkanl ve sevimli bir insand. Aksini dnmek ok zordu. Salvatore: Tantmza ok memnun oldum, dedi. Anna elinden geldii kadar nezaketle: Ben de tantmza memnun oldum, dedi. Salvatore ikisini de kolundan tutarak, muhteem yemek odasna doru srkledi: Buyurun, ieri girelim, dedi. Sizi bir sr kimseyle tantrmak istiyorum. Mziin ve kalabaln grltsnn geldii tarafa doRETMEN 129 ru giderlerken, herkese glmsyor, bayle selm veriyordu. Kapdan getikten sonra basamak indiler, muhteem bir salona girdiler. Etrafta byk bir enlik havas vard. Muazzam salonun srf bu zel parti iin hazrland belliydi. Konuklarn hepsi de zarif ekilde dzenlenmi masalarda oturuyorlard. Salvatore her masann nnde duruyor ve Salvatore'le-ri tantryor, her seferinde de gururla: Size Pastore ile ei Anna'y takdim ederim, diyordu Erkekler ayaa kalkyor, kadnlar da saygyle, kar-ko-cay selmlyorlard. Hepsi cicili bicili elbiselerini giymi, parti yzlerini taknmlard. Aralarnda kaln enseli, ay gibileri olduu kadar, sska, atmaca suratl olanlar da vard. Kimi kabark gsl, sert adaleli, kimisi sska ve irkin, kimi de gzel ve zarifti. Luca adnda birinin yananda derin bir yara izi vard. Durmadan glmsyor, tipik bir italyan olduunu her haliyle belli ediyordu. Kadnlar ya hanm hanmck ya da fahie suratlyd. Ama hepsinde ortak bir ey vard; insan bu ortak zelliin mevcudiyetini igdsyle sezinliyor, insanlarn baklarndan okuyabiliyordu. Bu zellik odann havasna bile sinmiti. Belki de Pastore'ye yle geliyordu. Bu insanlarn, Mafia'nn krema tabakasn, kalbur st kiilerini tekil ettiinden emindi. Orkestra muazzam bir orkestrayd ve grltl paralar alyordu. Ortada dansedenler vard. zel surette hazrlanan barn n imdiden insanla dolup tayordu. Salon parlak renkli kurdelelerle, balonlarla donatlmt. Kotyonlar, apkalar, grltl oyuncaklar, her ey dnlm, zel olarak hazrlanmt. Hi bir ey eksik deildi. Drtba mamur bir elenceydi bu. Herkes partinin havasna ayak uydurmu, gitgide neeleniyordu. Salvatore, Pastoreleri, bir numaral masaya gtrd. Masann zerinde rezervasyon kart yoktu. Gerekli de deildi zaten. Buras, ev sahibiyle Mafia liderine ve en sekin daP.: 9 130 RETMEN vetlilere tahsis edilmiti. Masa gze arpacak, ekilde salonun ortasndaki dans pistinin hemen yanbama yerletirilmiti. Salvatore yaklarken erkekler ayaa kalktlar. Beriki, an bir jestle iln etti: Sizlere, New York niversitesi profesrlerinden Joseph Pastore ile gzel ei Anna'y takdim etmekle eref duyarm. Fulgoni de o masadayd. Srasyle Fulgoni'nin karsyle ev sahibi Joe Bellini ve kansyle, Paterno'lar ve Giardanos' larla tantrldlar; sonra yerlerine oturdular. Herkes glyor, ene alyor, ampanyalar ve nefis araplar iiliyordu. Pastore masadakileri dikkatle inceliyor, Mafia liderinin, olunun yapt aama hakkndaki vglerini yarm yamalak dinliyordu. > Salvatore: Bu adam daha ileri giderse, bizim olan o kadar akllanacak ki, yaknda babasnn ne mal olduunu anlayacak, diye aka etti. Masadakiler zoraki glmeye altlar. Joe Bellini kadnlar arasndaki baarsyle mehurdu. Ve hretine uygun bir yaps vard. Uzun boylu, esmer ve yakkl bir erkekti; iyi giyinmiti. stelik, rahat, zarif tavrlar ve gangsterlere yakan heyecan verici bir havas vard. Nezaket ve zarafetle kadnlar tavlamay bilen bir erkek olduu her halinden belliydi. Bellini: Profesr, bu gece yeterince alkland, Al, dedi ve kadehini kaldrd. Ben Profesrn hanmnn erefine iiyorum. Evimize eref verdiler. Kadehler havaya kalkt, herkes Bravo! Bravo, diye mrldanarak Anna'nn erefine iti.

Profesr glmseyerek karsnn elini skt. Anna, teekkr anlamnda ban sallad ve rahatlamaya, kendisini mziin havasna, dansedenlerin hareketlerine, neeli kahkahalara, patlayan balonlara ve etrafndaki gevezeliklere kaptrmaya alt. Kocas arabn yudumluyor ve evresini saran tipleri incelemeye devam ediyordu. RETMEN 13f Joe Bellini, hem bir numaral masadaki konuklaryla ilgileniyor, hem de baka masalarda oturan dostlarna gz krpyor, el sallyordu. Kadnlarn ou ilgisini ekmeye ve kendilerini ona satmaya alyorlard. Hele kocaman gm kpeler takm olan gsterili bir sarn, Mafia'nm bu sk adamndan bir trl gzlerini ayramyordu. Bellini, arada bir, kadna gz atyor, gz krpyor, ansnn karsnda oturan iman partneri ise viskisini ekerek durumu anlamamazlktan geliyordu. Bellini'nin kars, esmer ve fazla gsterili bir Ltin dilberiydi. Gen kadn olup bitenleri farket-ti, eilerek, kocasnn kulana bir eyler fsldad. Bellini kahkahadan krld. Bayan Salvatore, ufak tefek, elli yalarnda kadar, tatl dilli bir kadnd. Anna'ya, Nancy hakknda sorular sormakla meguld. Profesrn kans da, gerekli bilgiyi veriyor, umulmadk bir rahatlkla durumu idare ediyordu. Pastore, kabak kafal, kolal yakasnn zerine oturtulmu, kaln ensesi pancar gibi bir adama dikkatle bakt. Mafia'nm fedailerinden olan Paterno, buydu demek? Kabaday, vurucu, krc Paterno. Bu et kafal adam, Mafia'nm kaba kuvvetini temsil ediyordu. Paterno kaya gibiydi. Uzun boylu olmamakla birlikte, kaln ve salam yapl, goril gibi bir herifti. Gzleri iine batk ve ufackt. Baklar ise anlamszd. Pastore, lisedeyken ziyaret ettii St. Elizabeth Akl Hastanesinde grd bir delinin gzlerini hatrlad birden. Paterno'nun tabann yannda duran kuvvetli, yara izleriyle kapl elleri gzne iliti. Bunlar kesinlikle, vaktiyle liman iilii yapm bir emekinin elleriydi. Bu gecenin erefine trnaklan manikrlyd Paterno'nun. Pastore, Paterno'nun kendisine dikkatle baktn grd. Goril glmsyordu: Bir ibneden farkszm, deil mi. Profesr? Pastore anlamsz bir ekilde glmsedi. 132 RETMEN - Trnak cilam yznden demek istiyorum. Bu yamda beni ibneye evirdiler, vallahi! Pastore, nihayet adamn ne demek istediini anlayarak gld. Paterno, Profesre doru uzand, o da kulak verdi: 1 Paterno, bir sr aklar gibi: Manikrc kz trnaklarm yaparken, bana ne dedi biliyor musunuz? 'Bay Paterno, bu neye benzer bilir misiniz? Boklu bir denein ucuna ssl bir kurdele balamak bu' dedi. Goril bir kahkaha att. Pastore de onun esprisine glmek iin kendini zorlad. Paterno: Anlyorsun, deil mi? dedi ve glmesine devam etti. Profesr bayle onaylad, sonra abucak karsna bir gz att. Allahtan .Anna dinlemiyordu. Paterno: inallah hanmn kulana gitmemitir, dedi. Profesr: Zaran yok, diye cevap verdi. Vito Fulgoni'nin hi sesi kmyordu. Herkese terbiyeli ve nazik davranyor, ama konumalara katlmyordu. Gerektii zaman glmsyor, bayle sylenenleri onaylyordu. Ama, byle cmblerden, elencelerden holanmad belliydi. Pastore, onun partide hazr bulunmasnn vazife icab olduundan, Mafia'nn ikinci adamnn bu ile ykml bulunduundan emindi. Kars da gsterisiz, basit bir kadnd. Yananda kocaman bir beni vard; o da kocas gibi ok az konuuyor, mmkn mertebe nazik davranmaya alyordu. Pastore, nedense onun mkemmel bir ah olduu kansna vard. Onu mutfakta, buram buram tten baharatl yemekler hazrlarken grr gibi oldu. Giardano atld: Sakn, bizim her Allahn gn byle bir hayat srdmz kansna kaplmayn, dedi. Ancak ylda bir byle eleniyoruz. Fulgoni'ye dnd. Bir ey deil, Profesrle hanm, bizim Romallar gibi sefahat srdmz sanacaklar.

Salvatore: RETMEN 133 Bu gece ylba, dedi. Herkes ylda bir, Romallar gibi elenme hakkna sahip olmal. yle deil mi, Profesr? Pastore: Gzel bir gece, dorusu, dedi. Biz ok eleniyoruz. Bizi oldu bittiye getiriyorlar, dedi. Mutfaktan karyor, giydiriyor, allayp pulluyor, sonra da dnyaya ayak uydurmamz bekliyorlar. Vivian Giardano, gen, sarn ve gzel olmaktan ok gsterili bir kadnd. Masadakilerin iinde en ok viski ieni oydu. Pastore'nin anladna gre, Giardano'lann biri erkek, dieri kz iki ocuklar vard. Pastore onlarn aile hayatlarm kafasnda canlandrmaya alt, sonra vazgeti. Bayan Giardano'yu mutfaa yaktramad. Giardano, biraz can sklm gibi karsna dnd: Sanki baka gnler hi evden kmyormusunuz gibi konuuyorsun, dedi. Vic tam tersini sylyor. ocuklar, yln yz altm drt gn, zevksefa iinde yayor, bu gece ise eve kapanp melek pozuna brnyorlar. Yanlyor muyum, Vic? Suratn asp oturan Giardano'dan baka, herkes o szlere gld Giardano kaln yapl, orta boylu, gr siyah salar, biryantinle arkaya doru yaptrlm bir adamd. Aslnda irkin deildi ama, suratnn iek bozuu olmas ve burnunun irilii, grnty bozuyordu. Pastore, onun krkna yaklam olduunu tahmin ediyordu. Dierleri gibi iyi giyinmiti ve stleri tarafndan sevildii belliydi. Karsnn dobra dobra konumalar cu sinirlendiriyordu her halde. Kadn ne zaman azm asa Giardono, ona dnyor, ban sallayp duruyordu. Bir keresinde Salvatore bile dayanamad ve kadna daha az imesi iin uyanda bulundu. Bunu glmseyerek yapmt, ama ses tonundan szlerinin emir olduu anlalyordu. Salvatore ile Fulgoni, ne zaman karsndan yana baksalar, Giardano, zgn, dudaklarn kemiri-yordu. 134 RETMEN Pastore hayran hayran karsna bakt. Anna endielerini yenmi ve duruma hkim grnyordu. Onu dansa kaldrmaya karar verdi. Biraz sonra kalkp pistte danseden kalabaln arasna kartlar. Pastore karsna smsk sarld. Mthi bir parti, deil mi? diye sordu. Gerekten mthi! Orkestraya yaklatklar zaman, Profesr mzisyenlerin hepsinin kttan apkalar giymi olduklarn farketti. Orkestra her halde, srf bu parti iin angaje edilmiti. Pasto-re'nin, bunun zel bir temsil olduundan kukusu yoktu. Karsna daha sk sarld. Yeni yln kutlu olsun, sevgilim. Bu gecenin en gzel kadn sensin. Nasl, eleniyor musun, Joe? Durumu ilgin ve yararl buluyorum. Senin davranlarn da ok takdir ediyorum, dorusu. Pastore, danseden dier iftleri dikkatle gzden geirdi. Bak, u adam gryor musun? Uzun boylu, kibar grnl birini gsterdi. Kendall, Amerika'nn en tannm avukatlarndan biri. u taraftaki de Abe Waldstein. En nl mteahhitlerden, kodamanlardan. Connecticut'tak binalarn yansn o yap. Bak, bak, Ed Carlton. Anna, aile doktorlannn bulunduu tarafa bakt... Kendi doktorlar. Kendi^ avukatlar. Burda her meslekten adanlan var! kisi de gldler. Anna salonu gzden geirdi. Sonra, ur'daki adam gryor musun? Paterno, dedi. Resmini gazetede grdm. Ona Mafia'nm kaba kuvveti diyorlar. Sonra Giardano'yu al. Time, ondan 'gaddar katil' diye bahsediyordu. Ama o elini hi kana bulamyor. Burada kibar kibar dansederken, adamlar onun adna cinayetler iliyorlar. lgin topluluk, dorusu. Profesr yanan karsnn yanana dayad. Anna, bu gece ylba. Keyfine bak. Hepsinin cam cehenneme! Hi konumadan dansa devam ettiler. Birdenbire r\ RETMEN 135

kestra Mutlu Gnler Geldi melodisini almaya balad. Profesr saatine gz att. Vay canna! On ikiye be var! Gel, masamza dnelim. Bir numaral masada enlik ayyuka kmt. Fulgoni bile bana bir karnaval apkas geirmiti. arap su gibi akyordu. Vivian Giardano zom olmutu. Ama kimsenin aldrd yoktu. Paterno ile Giardano, dans brakp masalan-na dndler, araba el attlar. Saat on ikiyi vurmak zereydi. Herkes kadehlerini kaldrd. Birbirlerine salklar, mutluluklar ve gelecekte iyi gnler, iyi anslar, diliyorlar, sevdiklerinin erefine iiyorlard. Dnyann en azl gangsterleri ylban kutluyorlard. Masadakilerin bir an sessiz kalmalarndan yararlanan Salvatore, kadehini bir kez daha kaldrd: Profesrn erefine. ocuklarmzn retmeninin, mkemmel bir insan erefine iiyorum. Aramzda salam bir dostluk kurulmas dileiyle. Sonra Anna'nn nnde eildi Profesrn sevimli hanm Anna'nn erefine. Kadehler boaldktan sonra Pastore kendi kadehini kaldrd Teekkr ederim, dedi. Ben de ocuklarn erefine iiyorum, inallah bu nmzdeki yl hepsine uur getirir. Hepsinin ayr ayr derslerinde baarl olmalarn dilerim. Kelimeler azdan rahatlkla dklyordu. arabn etkisi de kendini gstermeye balamt. Herkes Bravo diye bard. Anna masadakerin yzlerinden, kocasnn, gecenin en etkili demecini vermi olduunu anlad. Kimbilir ne kadar gayret gstermiti. Kendi kendine glmsedi, arabn yudumlamaya devam etti. Birden rperdiini hissetti, ama kendini avutmaya alt. Tam o srada iyi giyimli bir gen masaya yaklat, zr dileyerek Salvatore'nin kulana bir eyler fsldad. O da cevap vermeden bayle onaylamakla yetindi. Delikanl masadan uzaklat. 136 RETMEN Salondakilerin sesleri gittike ykseliyordu; herkes ayaa kalkt. Birden bir davul sesi iitildi ve ortal balonlar istil etti. Yeni yla girilmiti. Profesr, etraftaki grltlere, kahkahalara, mzie, kot-yonlara, balonlara, hatt Mafia'ya bile aldr etmeden ka-nsn pt. Anna'mn sk sk kendine sarldn fark etti; bir an iin gzlerinde korkuya benzer bir eyle glmsedi. Ancak Profesr o bak unutamad ve onu silmenin g olacan anlad. Masada herkes birbirinin srtna vuruyor, elini skyor ve erefe kadeh kaldryordu. Bir sre lgn bir enlik havas hkm srd. Sonunda herkes eski yerine oturdu. Albert Salvatore, masadakilere hitaba hazrland Professore, dedi biz erkekler arka odada yle erkek erkee biraz kafa ekeceiz. Siz de bize katln. Vivian Giardano, sarho azyle : Bok herif, dedi. Giardano O pis eneni tut, rezil kan! Yoksa azn yrtarm! diye bard. Salvatore, kavgaya aldrmad, szne devam etti: Ylbalarnda dettir, Professore. Birka dakika sonra dneriz. Salvatore kalkt. Paterno, Fulgoni, Bellini ve Giardano da onu takip ettiler. Salvatore: Kusurumuza bakmayn, Bayan Pastore, dedi nazik bir tavrla. Sonra, Vito Fulgoni'nin karsna dnd : Bayan Pastore ile sen megul ol, Lil, dedi. Vivian Giardano'ya bir gz att. Vivian'a da biraz kahve iirin, ihtiyac var. Profesr karsnn elini skt ve, imdi gelirim, sevgilim, dedi. Sonra tekilerle birlikte ayaa kalkt. Arka pda, Bellini'nin ktphanesiydi. Rahat bir tarzda denmi, scak atmosferi olan bir odayd. Mafia'nn elebalar, zerinde nefis ikiler duran ortadaki canh masann etrafndaki rahat koltuklara gmldler, purolann tttrmeye RETMEN 137

baladlar. Kadnlardan uzakta kendilerini daha rahat hissediyor daha grltl ekilde konuuyor ve italyanca espriler patlatyorlard. Pastore, masann ba tarafna yakn bir yerde oturmu, purosunu tttryor ve altn kalpli bir fahieden sz eden Giardano'nun .anlatt hikyeye, dierleriyle birlikte glyordu. yle bir dnd, Mafia'nn verdii bu partide, kimse taknlk yapmam, zom olup yere ylp kalmam, makinal tfeklerle kimse kurunlanmam ve 'Bok herif!' kelimesinden baka da hi bir kfr iitmemiti. Bundan iyisi can salyd. Tahmininden ok daha iyi gemiti her ey. Anna'y gtrd faklte retim, yelerinin verdii baz partilerde ok daha kt durumlarla karlamlard. Evet, u anda sarhotu, bu adamlar da arkada filn deildi. Kan-s haklyd, bunlarn hepsi katildi; ama ne kard bundan? Bildii bir ey varsa, arap nefisti, hepsi ana dili talyancay konuuyordu. u itii puro, hayatnda itii en pahal puroydu, stelik de ylba gecesiydi. u anda hayatn tadn karyor, keyfine bakyordu. Anna'mn gzlerindeki bak neydi sanki? Btn bunlar dnrken, altn kapli fahie hakkndaki espriyi karmt ite. Yine de herkesle birlikte kahkahay basmaktan geri kalmad. Birdenbire Salvatore'nin kendine baktn farketti. Professore, bu kk toplant, senin yararna. Bir kere yeni yln ilk gnnde senin salna son bir kadeh imek istedik, ikincisi de, sana yeni bir teklifte bulunmak istiyoruz. Bello, konuma sras sende. Joe Bellini, koltuunda ne doru eildi, gzel gl yzn aydnlatt. Profesr. Sizi, ocuklarn eitimiyle grevlendirmek, gerekten baarl bir fikirmi. Al'la Vito, yaptfc-lannz anlata anlata bitiremiyorlar. Benim de bir kzm var. On yanda. Onun da ayn ekilde yardma ihtiyac var. Salvatore devam etti: Bir teklifimiz var. Bu odada gr138 RETMEN dn btn arkadalarn ocuklar zel eitime muhta. Seni bu ile devaml olarak grevlendirmek istiyoruz. Pastore, kafasnn iini saran rmcek alarndan kurtulmak istedi, dikkatini toplamak iin byk bir aba harcad. Ama bu imknsz benim iin, diye clz bir sesle mrldand. Salvatore glmsyordu, ama konumas kesindi: Profesr, izin verin de nce szmz bitirelim. Sonra istediinizi sylersiniz. Ayaa kalkt, dolamaya balad. Pastore ikinin onu hi etkilememi olmasna at. Baz eyleri anlamanz istiyorum, Profesr. Bize herhangi bir hizmette bulunacak yabanclar seerken, daima titiz davranrz. Size gvenimiz var. Sizi ailemizden biri sayyoruz. alma tarznz beeniyoruz. Profesr cevap vermeye vakit bulamadan Giardano atld: Bu zel okullardaki retmenlere araba dolusu para harcyoruz, ama onlarn paray cebe indirmekten baka hi bir tasalar yok. Bizim ocuklar iplemiyorlar bile. Bellini : Ancak siz onlara destek olabilirsiniz, Profesr dedi. Notlarn dzeltip, gerekli okullara girebilmelerini ancak siz salayabilirsiniz. Ayrca kiilikleriyle de megul olursunuz. ocuklarn hepsi zel ilgiye muhta. Pastore elini kaldrd, ama Paterno frsat vermedi. lkenin en iyi avukatlar, en iyi doktorlar, en kabiliyetli muhasebecileri hep elimizin altnda, yle deil mi, Vito? Her eyin en iyisi bizde. Sizin gibi bir adama ihtyacmz var. ocuklarn en mkemmel ekilde eitecek biri. Bizim iin en nemli mesele bu. Sz sras Profesre gelmiti. Hepsi can kulayle onu dinliyordu: Bana gurur veriyorsunuz, dedi. Kelimelerini dikkatle semeye gayret ediyordu. Tasarnza da gayet yerinde buGRETMEN 139 luyorum. ocuklarn zel bir ilgiye ihtiyac olduundan eminim. Ancak benim iin imknsz. Hi bir ey imknsz deildir, dedi Fulgoni ciddiyetle.

 Ama bu imknsz. New York niversitesinde retim yesi olduumu biliyorsunuz. Bu kadar ocuu eitmek, bir yandan da niversitedeki grevime devam benim iin imknsz. Pastore'nin purosu snmt. Bellini ne doru eildi, onun purosunu yakt. Herkes olan biteni izliyor ve bekliyordu. Pastore: Durumumu takdir edersiniz herhalde deil mi? dedi. arabn ve konumalarn etkisi onu tedirgin etmeye balamt, Cevap ge geldi. Herkes Salvatore'ye bakyor, onun konumasn bekliyordu. Sonunda Salvatore sze balad: New York niversitesindeki iinize son vermenizi ve bunu, daim bir grev olarak ele almanz istiyoruz. Yani yalnz bizim iin almanz istiyoruz. Pastore gzlerini krptrd, iinde birdenbire bir gitme arzusu belirmiti. Burada ne ii vard? Yar sarho oturmu, Mafia'nn tekliflerini dinliyordu. Yakk alr myd bu? O Allahn bels okulda kazandn paralar, bizden alacaklarnn yannda devede kulak kalr. yle deil mi Vito? Giardano: Dnyann en yksek maa alan retmeni olacaksnz, dedi. Salvatore, kesin bir tavrla onun szlerini kesti: Yeter! Profesr, bu iin parasnda deil, Kendisini tanyorum. Ne dndn de biliyorum, istedii takdirde para emrine amade. imdi syle bakalm, Professore, kararn ne? Anlatk m? Joe Pastore terliyordu. Hem de buram buram. Kadehine biraz arap doldurdu. Aslnda can istemiyordu ama, bu geri140 RETMEN lime bir son vermesi ve usturuplu bir ekilde bu teklifi reddetmesi gerekiyordu. Bu iin gerekliliini anlyorum, dedi. Ar ar konuuyordu. Bir retmeni tahrik edecek, kamlyacak bir frsat bu. Onu da biliyorum1. zellikle benim iin. Kimseyi gcendirmek de istemiyorum ayrca. Ama bu teklif pek ok taviz gerektiriyor.... Ben... Giardano szn kesti: Syle, syle, ak konu, Profesr. Pastore bir yudum arap ald ve szlerine hkim obuaya alt: Bu teklifi kabul, hayatm kknden deitirmemi, normal bir akademik kariyeri feda etmemi gerektirir. Bu payeye eriebilmek iin ok sknt ektim. Ayrca kanm ve kzm da dnmek zorundaym. Szlerine ara verdi, ama kimse lafa karmad. Hepsi dikkatle dinliyordu. Pastore devam etti : Ak konumak gerekirse, bu ii kabul etmekle, bugnk hayat tarzm, sosyal ilikilerimi feda etmek ve... baka trden ilikiler kurmak zorunda kalacam... Eskisinden tamamen farkl trden ilikiler... Ne demek istediimi anlyor musunuz? Bunlar aklamak ok zor benim iin. Ayrca arab da biraz fazla karmm bu gece. 'Tamam,' diye dnd Pastore. Syleyeceklerini sylemiti ite. 'Hepinizin azl bir gangster olduunuzu biliyorum. niversitedeki iimi brakp Mafia ile almaya balamam nasl bekleyebilirsiniz benden.' demek geliyordu iinden. ocukluk olsun veya olmasn. Ama bir ey sylemedi. Masann evresindeki grup sessizlie gmlmt. Sonunda Salvatore, sakin ve samimi bir tavrla bu sessizlii bozarak sze balad: Professore, derdini anlyoruz ve sana gcenmiyoruz. Bizimle iliki kurmak isteyen ayak takmndan biri, bir serseri olsaydn, zaten burada olmazdn. Salvatore, bu ana kadar, dierlerinin arkasnda durarak tartmay izlemiti. imdi yerine oturarak szlerine devam etti: Sana yle aklamaya alaym: Bizim... is. faaliyetlerimizle hi bir ilgin olRETMEN 141 mayacak. Sen her zaman o ilerin dnda kalacaksn. Paterno lafa kart: Ondan yana hi bir kukun olmasn, dedi. Salvatore ona sert bir bak frlatt, sonra Profesre dnd: Yalnz ocuklarla ilgileneceksin. Yalnz onlarla megul olacaksn. O kadar. Bu hususta garanti verebiliriz sana. imdi ne diyorsun?

ikence devam ediyordu. Mafia liderleri, ocuklarn eitli dertlerinden, onlara kar olan sorumluluklarndan sz ediyorlar ve ocuklarn eitecek insann en az onlar kadar, ilerinden 'muaf ve ayr tutulacan ve Mafia'nn gznde onlar kadar kutsal olduunu anlatyorlard. Pastore, ne olursa olsun, gangsterlerin samim olarak acuklanyle ilgilendikleri kansna vard. Bu benim iin byk bir dnm noktas, dedi. Uzunboylu dnmem gerekiyor. Salvatore: Kabul, dedi. Sonra saatine bakt. imdi birer kadeh daha atalm. Sonra hanmlarn yanna dneriz. Ev sahibi, Joe Bellini, ikileri koydu, sonra hepsi kadehleri kaldrdlar. Albert Salvatore : Salute, dedi. New York niversitesi retim yesi de Mafia liderlerine katld ve ylba erefine kadehini kaldrd. Ayhr aylmaz her eyi enine boyuna dnmesi gerekeceini biliyordu. 142 RETMEN 12 GNLER GEiYOR, PASTORE eski dzeni bozmamaya alyordu. Anna'ya arka odada geen konumay anlatm, o da kendinden beklenen tepkiyi gstermiti. Mafia'nn teklifi, ylesine acayip ve geree aylar boyutlar almt ki, artk normal bir tartma konusu olmaktan kmt. Bu yzden hemen hemen hi azna almyordu. niversitedeki iine devam ediyor, Salvatore ve Ful-goni'nin oullarna verdii zel derslerden olumlu sonular alyordu. Derken, gneli bir leden sonras arka bahede piknik yaptklar srada frtna patlak verdi. Pastore, kendini bedenen yormak suretiyle dncelerini hafifletmeye alyordu. Ayanda eski bir pantalon, st plak, kan ter iinde kzyle futbol oynuyordu. Barp aryor, kzna zorlu dakikalar geirtiyor, o da babasndan aa kalmyor, babasna haddini bildirmek iin elinden geleni yapyordu. Pastore bu oyuna baylrd. nk oyun onu manen hafifletiyordu. Arka bahede yaplan bu piknikler, iyi havalarda bir aile gelenei haline gelmiti. Aalarn altndaki bir tahta masann banda oturan Rahip Monzanti ile Anna da onlan seyrediyorlard. Rahip, Anna'ya dnd: Fizik kondisyonu iyi, dedi. Anna salata hazrlamakla meguld. evresindeki o neeli atmosfere katlmamt. Evet, fizik bakmndan yle belki. Ama ok sinirli, iyi nyumuyor. Ruh halleri durmadan deiiyor. Monzanti, ellerini boru yaparak bard: Nefis bir vuRETMEN 143 ru, Nancy! u hergeleye haddini bildir. Greyim seni! Sonra Anna'ya dnd. Kafas ok megul. Anna salatay brakt: Bana henz bir ey sylemedi ama, niversiteyi brakmak kerarnda, biliyorum, dedi. Karar ona ait. Demek siz bu kadar basit gryorsunuz bu ii? Karar ona ait, can ne isterse onu yapar demek. yle mi? Rahip Monzanti, cidd bir tartmaya girimekten mmkn mertebe kanmak istiyordu ama bir yandan da bunun kanlmaz olduunu gryordu. Hayatta iddetle istedii bir ey bu, Anna. Bu kadar iddetle istedii ey nedir acaba? Monzanti, heyecansz bir sesle: Hocalk, dedi. Sonra kendini futbol mana kaptrm gibi grnmeye devam etti. Hocalk diyorsunuz. Bu Mafia ii onda bir sabit fikir haline geldi. Bunun da farkndasnz, herhalde. Peki Joe* nun bu durum karsndaki tutumunu makul buluyorsunuz, yle mi? Herhangi bir retmenlik grevi karsnda taknaca normal bir tavr demek... Ben ancak u kadarn syleyebilirim. Bunu yapmaya karar verdiyse, kimse onu kararndan caydramaz. Anna'ya dnerek glmsedi: ikimiz de onu, bunu bilecek kadar yakndan tanyoruz.

Anna salatay hazrlamaya devam etti. Benim de ok istediim eyler var. Ama onlan elde etmek iin herkesi cehennem ateine srklemeye de hakkm yok sannm. Anna. Joe'nun kimseyi cehennem ateine srkledii filn yok. Bunu sen de biliyorsun. Anna Rahibe bakt, sonra sakin ama kesin bir tavrla : Hepimizin mahvna sebep olacak! dedi. Pastore, oflaya puflaya, kan ter iinde koup geldi, kan-syle Monzanti'nin oturduklan tahta srann karsndaki yere kt. Nancy de onu takip ederek babasnn yanna ylp kald. Tkanarak kollarn babasnn boynuna dolad. 144 RETMEN Babacm yalanyorsun, artk. Profesr, nefes nefese: Kzann profesyonel futbol oyuncusu olmasn hangi baba ister? dedi Alktan lyorum. Anna tabaklar doldurmaya ve souk ikileri bardaklara boaltmaya balad. Profesr : Ma seyrediyor muydunuz? diye sordu. Bir tavuk budu yakalam, attrmakla meguld. Monzanti: O zarif vurularndan hi biri gzmzden kamad, diye cevap verdi. Pastore yemekten ban kaldrp bakt: Bir yandan ma seyredip bir yandan da hani hani beni ekitirmeyi nasl baardnz? Anna : Kimse seni ekitirmiyordu, Joe, dedi ve Rahibe tabam uzatt. Pastore, Nancy'ye dnd: Bana sigara paketimi geti-river, tontonum,, pikabn yannda, dedi. Nancy koup gitti, Profesr de bir sre elindeki butu kemirmeye devam etti, sonra tabana brakt: u Allahn bels meseleyi halledelim de bitsin. nmzdeki hafta, [niversitedeki grevimden ayrlyorum. Whitmore'la konutum. Muazzam bir dnm noktas bu benim iin, biliyorum. Ama her eyi, btn ayrmtlaryle dndm ve bu iin sonuna kadar gitmeye karar verdim. Anna hi bir tepki gstermedi, Nancy'nin taban doldurmaya devam etti. Rahip Monzanti ise yemek yemeye koyuldu. Haydi gzelim, bar ar! Kfret! Masaya yumruunu vur! Bir eyler yap. Anna, sknetle: Yaplacak hi bir ey yok, dedi. Sana niversiteden ayrlyorum, diyorum. Sen ise sylenecek hi bir ey yok, diyorsun bana. Ne sylememi istiyorsun, Joe? Bir tepki gster, Anna. Canlan biraz. Bir kere olsun aklndan geenleri syle. RETMEN 145 Monzanti yemeyi brakt. Joe, senin sinirlerin bozuk, yoruldun herhalde. Bana bak, Muhterem Peder. Bana byle, teskin edici, ulv lflar edip durma. Karm, karar vermemi bekleyip duruyordu. Ben de verdim ite. imdi ne syleyeceksiniz aka syleyin de iimize devam edelim. Anna konumadan nce duraklad : Joe, hayatnn en byk hatasn iliyorsun. Bir gn, bu yzden hepimiz piman olacaz. Nancy sigara paketini getirdi. Tam konumak zereydi ki, byklerin ciddiyetini grerek sustu. Profesr gzlerini Anna'nn yznden ayrmamt. Baka? Ben senin karnm, Joe. Seni btn kalbimle seviyorum ve daima da yannda olacam. Sonra durdu, masaya bakarak devam etti: Ama hayatlarmzn hi bir zaman artk eskisi gibi olmayacan da biliyorum. Herkes sustu. Atina'nn szleri herkesi etkilemiti. Pastore gzlerini tabana dikti. Birka dakika sonra uzand, kan-snn elini tuttu. Beni bala, Anna, dedi yavaa. Gerekten zgnm. Profesr Joe Pastore dediklerini yapt. Btn vaktini ve enerjisini zel derslerine adayacan bildirerek niversiteden istifa etti. Whitmore'la retim yelerinin ou onun ayrlmak istemesine ok zldler, ama belirli problemlere

zm yolu bulmak isteinin, Pastore'de lgnca bir arzu seklini aldn da bildiklerinden boyun ediler. Profesrn, 'birka gangsterin oluna' ders verdii sylentileri kt ama, herkes onun karakterini, gemiini ve o gne kadar geirdii tecrbeleri bildii iin kimse bunu yadrgamad, zerinde durmad. Barrows, Pastore'nin, 'terfi edemedii iin istifa ettiini' iddia ediyordu. Ama iin yle olmadn bilen dier retim yeleri, bunu yalanlamakta gecikmediler. Greenberg, Pastore'nin bu beklenmedik davran karf/10 146 RETMEN snda ancak hayranlk duyduunu belirtti ve onu liberal dnceli bir insan olarak nitelendirdi. Cogan, Parker ve dier retim yeleri ise, Pastorenin eksikliini duyacaklarm, fakat bu kesin ve deiik inanlarna kar da sayg beslediklerini akladlar. Whitmore, kendi Dekan olarak kald srece, niversiteye dnmek istedii takdirde, Pastore'nin yerinin daima hazr olduuna dair teminat verdi. rencilerine gelince, biroklan gz yalarn tutamadlar. Anna. Pastore'nin bu davrann, sknetle, tevekklle kabul etti. Ama yakn biri, onun iine hapsettii bu korkunun, kanserli bir tmr gibi gitgide bydn ve yaylmak istidad gsterdiini ilk bakta farkederdi. Bu tmr, zamanla ya btn i organlar rtecek, ya da onu ldrtacakt. Rahip Monzanti bunu herkesten daha iyi farkediyordu. Ama kendi Joe'nun arkada idi. st deildi. Pastore'ye, elinden geldii kadar t veriyor, vaaz vermemek, ukallk etmemek iin gayret gsteriyordu. Profesr de bunu takdir etmiyor deildi. Nancy, her zamanki gibi, aile hayatlarnda bagsteren krizi, en akrak karlyor, nne gelene, babasnn Herkl gibi gl bir adam olduunu ve 'okuldaki kelekleri ekip hayattan asl bekledii eyleri elde etme zamannn geldiini' iln ediyordu. Joe Pastore ise yeni atld yolda, evkle ilerliyordu. Ama, bu yolun tehlikeli bir ormandan getiini, bir gn kendisim en yakn dzle atmas ya da geriye dnmesi gerekeceini de bilmiyor deildi. Atlan her yanl adm kahredici olabilirdi. Bunu dnmek istemiyor, ama aklndan da ka-ramyordu. Mafia'nn ocuklarn eitmeyi gze almt bir kere. RETMEN 147 13 VICTOR GARDANO ON ALTI yalarnda, tombul, neeli, uysal bir ocuktu. Gen Salvato-re gibi gsterili, pahal elbiseler giyiyor, en son moda, en eksantrik klklarda dolayordu. Ama hi bir ey doru drst uymuyordu zerine. Pastore bu ocuktan holanyordu. Bu benzeri bulunmayan renci kadrosu iinde Victor, Pastore'nin gzdesi saylabilirdi. Salvatore'nin maliknesinde, ders bittikten sonra, Victor, sabrl sabrl, Profesrn, son yazd kda onun gsterecei tepkiyi bekliyordu. Pastore : Victor Giardano, seninle iftihar ediyorum, dedi. Dzeltmekte olduu kttan ban kaldrarak ocua bakt. Geen hafta herhalde ok emek verdin bu ie. yle byle birka saat, hocam. Bu kadar alak gnll olmasana, canm). Doru sylyorum! Yemin ederim!. Pastore glmsedi, kd ocua geri verdi. Okuldaki matematik retmeninin ad ne? Hayman. Birinci derece denklemlerden ektiin skntlar kendisine anlattn myd? Tabi. Hem de ka kere. Profesr : Peki, ne yapt? diye sordu. Tekrar tekrar anlatt. Ama bugne kadar kafama girmemiti anlalan. Eh, yoluna girdin artk. Victor Giardano ktlarn toplad, gitmeye hazrland. 148 RETMEN Nasl, niversiteye girebilecek miyim dersiniz, Hocam?

 Elbette gireceksin. Vic. Hem de iyi bir niversiteye. Bu i elele baaracaz. Sen yeter ki bu yolda devam et. Sa olun, Hocam. Victor ban yana edi ve : Size bir ey sorabilir miyim? dedi. Sor bakalm. Ama kiisel bir soru? Sorabilirsin, Victor. Niye bizim iin bu kadar kafa patlatyorsunuz? Daha nce New York niversitesinde deil miydiniz? Evet. Peki, sen bunu nasl yorumluyorsun, Vic? ocuk nce duraklad, sonra, son sratle sze giriti. Umay seven bir pilota benzetiyorum sizi. Yolcular, sadece bir yerden baka bir yere tamakla yetinmek istemiyorsunuz. Bu yzden de, ne bileyim, TWA gibi sradan bir yolcu irketi hesabna almak istemiyorsunuz. Umay o kadar seviyorsunuz ki, her eit uakta ansnz denemek istiyorsunuz, Jet, helikopter, nakliye uaklar, ne olursa olsun. Ve yaptnz i ne kadar zor olursa, o kadar hounuza gidiyor, ite, buna benzer bir eyler. Pastore glmseyerek ve byk bir ilgiyle ocuu seyrediyordu. Fena deil. Gzel bir yorum, houma gitti, teki ocuklar da byle mi dnyorlar, acaba? Victor Giardano yine duraklad : yle sanyorum. Hepimiz bu konu zerinde konumutuk bir kere. Yalnz Al Salvatore byle dnmyor. Bu iin sizin iin byk bir madd karl olmas gerektiini sylyor. Babasnn, sizin yle veya byle, mutlaka satn aldn iddia ediyor. Profesr ayaa kalkt, elini ocuun omuzuna koydu, onu snan kapsna kadar geirdi . Pastore : Al hakl, dedi. Ve ocuun yzndeki aknln farkna vard. Benim iin bu iin madd karl ok byk tabi. Notlanma ykseltmek, iyi niversitelere girRETMEN 149 menizi salamak, sizleri adam etmek, btn bunlar byk bir mkfat benim iin. Giardano srtt: Haydi bakalm, toz ol imdi. Bir eye ihtiyacn olursa, beni ara. Victor Giardano gitti. Profesr gzlerini outurarak masasna dnd. Yorgundu. Birka dakika sigara paketine gz dald, sonra bir sigara karp yakt. Victor iyi ocuktu ve hzla ilerliyordu. Ama onu ynetmek kolayd. Asl etin ceviz imdi gelecek olan renciydi. Kap vuruldu, Carmella Bellini ieri girdi. Profesrn grevinin zorlu taraf asl imdi balyordu. Carmella, on drt yanda ve kuzgun siyah salyd. Vcudu bir rev kznn-kinden farkszd. Az ise tpk otuz belik kaarlanm bir orospununki kadar bozuktu. abuk fkelenen, dobra dobra konuan ve saldrgan bir kzd. Konuurken devaml ellerini, kollarm, kafasn, dudaklarm ve gzlerini oynatyordu. Davranlar dzelecek yerde, giderek ktlyordu. Odaya imek gibi dald, ellerini kalalarna koyarak Pastore'nin karsnda durdu. ok fkeli olduu belliydi. Profesr, sakin sakin, frtnann patlak vermesini bekledi. Carmella taknlm frenlemeye alt: Okula telefon edip Parsnip olacak o salaa, bana Roma imparatorluu konusunda fazladan bir dev vermesini sylemisiniz. Bunun sebebini bilmek istiyorum, dedi. Profesr istifini bozmad: Ad Parsnip deil, Parsons, bir kere, diye cevap verdi. Ne bok olursa olsun, beni rgalamyor! Profesr, Carmella'ya sert bir ekilde bakt, ama bir ey sylemedi. Kz, elleri belinde, Sar msnz? diye bard. imdi otur yerine bakaym, Carmella. Yoksa o gzelim kan damarlarndan biri atlayacak. Carmella ayakta durmaya devam etti. fkeli baklarla, her an patlamaya hazr, Pastore'yi szyordu. Bu bok iler canma yetti artk! Anladnz m?

150 RETMEN Pastore, bu kzn rahatlkla, o kocaman ve tehlikeli ormann aalarndan biri haline gelebileceini hesaplad, ihtiyat elden brakmadan devam etti: Sana imtihana hazrlk olmak zere, Roma imparatorluunu alman sylemitim. almadn. Onun iin, Par-sons'a telefon edip sana yardm etmesini syledim. Mesele bu kadar basit. Kz ban sallad: Buna putluk derler, dedi ve hrsla salarn arkaya att. Pastore tepki gstermedi. Frtnann gemesini bekliyordu. Kz hrsla devam etti: niversitede ne iim var benim? Ben erkek miyim!? Bo yere vaktini harcyorsun, dostum. Hem kendi vaktini, hem babamn parasn tketiyorsun. imdi beni dinle. Babama, bunun umutsuz bir dava olduunu anlatman istiyorum. O seni dinler. Bu samalklara bir son verilmesini istiyorum. Anlald m? Profesr, sknetle: Barma ve dzgn konu, dedi." Baban beni bu ile grevlendirdi. Houna gitsin gitmesin, bu ii sonuna kadar gtrmeye kararlym, kzm. Kz dikkatle Profesrn yzne bakt, sonra kurnazca glmsedi, bluzunun st dmesini zmeye koyuldu. Profesr, sert bir tavrla: Ne yapyorsun? dedi. Kz, alayc bir tavrla, glmseyerek, bluzunun dmelerini zmeye devam etti: Gzel bir ey grmek istemez misin, dostum? dedi. Profesr, kzn iine sutyen giymediini grd, iri ve biimli gsleri ksmen ortaya kmt. Profesr hemen ban teye evirdi. Oyunun finaline gelmilerdi. Dinamit ate-lenmiti. Carmella! Kendine gel. Derhal bluzunu ilikle, yoksa... Yoksa ne? Kzn dudaklarnda alayc bir gl belirmiti. Yoksa babama m haber vereceksin? imdi bluzunun nn tamamen am, memeleri btn ihtiamyle meyRETMEN 151 dana kmt. Pastore ayaa frlad, elini bana gtrd: Okamak ister misin? Pastore kapya yneldi. Kz: Profesr, diye seslendi. Pastore dndnde, kz bluzunu iliklemekle meguld. imdilik gsteriye son veriyorum. Ama sana bir ift szm var. Profesr olduu yerde duruyor, kza bakyordu. Kz, Ltfen, buraya gel, dedi. Seninle samim olarak konumak istiyorum. Pastore ar admlarla masaya yaklat, sonra kzn yzne bakt. Bu defa panie kaplmadan, kz dinlemeye karar vermiti. Ka atmaktan vazgeti. Carmella, yumuak bir sesle: Ltfen oturur musunuz, Hocam? dedi. Pastore oturdu. Kz ona doru eildi. Bu i canma yetti. Size syledim, dostum. ok ciddiyim. Bu gece babama, bluzumun dmelerini zdnz ve bana el perevi ektiinizi syleyeceim. Her derste kapy kilitlediinizi, kulama mstehcen szler fsldadnz, bacam ellediinizi ve benimle yatmak istediinizi kendisine syleyeceim. Ben bunlar anlattktan sonra, babam size neler yapacak, kestirebiliyor musunuz? Hi fikriniz var m o konuda? Pastore kzn masadan kalkmasn ve yava yava pencereye doru gidiini seyretti. Kz cebinden bir paket sigara kard, kstaha sigarasn yakt. Profesr istifini bozmam, yzndeki ifade deimemiti. Carmella pencereye yasland, dudaklarn tahrik edici bir ekilde bzerek sigara dumann flemeye koyuldu. Fikriniz var m, syleyin? diye tekrarlad. Benim babam kim, gerekten biliyor musunuz? ocuklarn okuttuunuz bu insanlar kim, gerekten biliyor musunuz? Salna salna masaya yaklat, zerine aband, yzn Pastore'nin yzne yaklatrd. Sesi deta fslt halinde kyordu: 152 RETMEN Karnda Mafia var. Farknda msn, dostum? Profesr, rgtn adn ilk defa olarak ocuklardan birinin azndan iitiyordu. Bunu bylece bilesin. Bizim peder parmaklarn yle bir aklatt m Carmella parmaklarm

aklatt. Pastore, kzan trnaklarndaki yer yer anm krmza ojeyi fark etti... Seni toz eder. Carmella, yeter! Otur yerine! Dedim ya, toz! Kz avularna dayanarak daha da yaklat. Profesr, imdi kzn nefesini yznde hissediyordu. Bu adamlarn akas yok, dostum. Kendilerini bu davaya adamlar. Bu ii ocuk oyunca sanyorsan, bir tahtan eksik demektir. Babamn dedii dediktir, anlald m, dostum? Bana el atan erkek, kendini lm bilsin. Kz doruldu, sigarasndan derin bir nefes ekti, sonra tatl tatl glmsedi. Hocam, babama artk bu sama oyunu oynamaktan vazgetiini sylemeyi mi tercih edersiniz, yoksa... Sizi ezmemi mi? Kz Pastore'yi fena kstrm, gafil avlamt. On drt yandaki bu gangster piinin plak gsleri Pastore'nin kafasn allak bullak etmiti. Bu yzden, iki kann ortasna drt kurun yemek hi de uzak bir ihtimal gibi grnmyordu. nnde birka k vard. Pastore en kolayn gzne kestirdi: Peki, Carmella, babanla konuacam, sz veriyorum, dedi. Kzan yz muzaffer bir glle aydnland. Teekkr ederim, dedi. Kapya doru yrd. Profesr yerinden kprdamamt. Carmella kapda durdu: retmen olarak pek akll saylmazsn. Tahrik edici bir poz alarak szlerine devam etti: Onlara yle bir el atacaktn. Kim bilir, belki de houna giderdi, sen de yllarca bana ders vermeye devam ederdin, geinir giderdik gl gibi, eyvallah, dostum,. RETMEN 153 Kz gittikten sonra Pastore elini alnna gtrd. akaklarnn zonkladn duyuyordu, ikiye ihtiyac vard, ama onun yerine bir sigara yakt. Az nceki sahne yeniden gzlerinin nnde canland. Aptalca ve yetersiz davranlarn kendi kendine izaha alt. Kz dmelerini zmeye balar balamaz ya onu dizinin, stne yatrp bir gzel pataklamal ya da onu odadan dar atmalyd. Ya da en iyisi, kendi kp gitmeliydi. Durumu ne trl tahlil ederse etsin, bir trl kendini affedemiyordu. Bu tehlikeli oyunda ilk yanl adm atmt. Hi beklemedii bir eyle karlat iin panie kaplmt. Ama bundan byle, o kk rfnty yola getirmenin aresini bulmak zorundayd. Grevine yeni balad u gnlerde, bylesine byk bir baarszla uramaya hi niyeti yoktu. Carmella ikinci derse gelmezse, Joe Bellini ile konuacakt. Ondan nce hi bir ey sylemeyecekti. imdilik kzn bu oyunu srdrmesine ses karmayacakt. Pastore kendi kendine glmsedi. Akademik meslek hayat sresince, baka kzlarla da byle iler bana gelmi, buna benzer tahrik edici durumlarla karlamt. Ama yer seferinde onlar ya sertlikle ya da tatllkla atlatmasn bilmiti. Ancak bu kez durum ciddiydi. Karsnda Mafia bels vard. Birden bire, alt kattaki alma odasnn nnde bir patrt koptu. Yksek sesli ve heyecanl konumalar, koridor boyunca tell ayak sesleri geldi kulana. Salvatore'nin evi genellikle sessizdi. zellikle o ksmda t kmazd. Profesr merak etti, lama yerinden de kalkmad. Az sonra, evin nnden, son sratle uzaklaan bir otomobilin sesi duyuldu. Pastore pencereye gitti, ama kapnn nnde hi bir ey gremedi. Carmella Bellini ile aralarnda geen sahne asabn bozmutu. Sinirli sinirli sigarasn imeye devam etti, masaya doru yrd. Az sonra grltler yeniden balad. Bu sefer barp armalar ve koridorda koumalar duyuldu. Pastore masaya yasland. Yaplacak en akllca ey, yerinden kprdama154 RETMEN mak ve hi bir eye burnunu sokmamakt. Kendisine ihtiyalar olduu takdirde, nerede olduunu biliyorlard. Bir yangn falan ktysa, gelip kapsn yumruklarlard herhalde. Endiesi birden korkuya dnt. Bu evde baa gelecek bel baka bellara benzemezdi. yle bir belya girmemesi ise hepsinden iyiydi. Nihayet ortalk yatt, ev sessizlie gmld. imdi bina bir mezardan farkszd. t yoktu. Profesr evrakn toplayp antasna yerletirmee balad. Alnnda boncuk boncuk ter taneleri birikmiti. Bir an o grltlerin,

Carmella olayyle ilgili olabilecei ihtimali kafasn kurcalad. Sonra bunun deli samas olduunu dnerek aklndan kard. Odadan kt, koridordan yrmeye balad. Merdivene gelmiti. Daha birka gece nce, Rahip Monzanti'ye, Salvato-re'nin, iiyle zel hayatn birbirinden kesin olarak ayrmay nasl baardn anlatmt. Pastore bugne kadar, yap ziyaretlerin hi birinde evde usulsz bir eye rastlamamt. Merdivenden ar ar inerken, aadaki holn sonundaki bir odadan, yksek sesle konumalar iitti. Kap akt, Profesr, o odann nnden gemek zorunluluunda olduunu bildii iin tedirgin oldu. Evin dier blmlerinden t kmyordu. T.am kapnn nnden geerken, crlak sesli bir adam italyanca avaz avaz barmaya balad, sonra bir masann yumrukland duyuldu. Pastore ieri bakmad, sylenenleri de dinle'memek iin kendini zorlayarak giri kapsna yolland. Sesler birden bire kesildi. Yine de kafasn evirip bakmad. Uak her zamanki yerinde yoktu. Pastore kapy aarken, arkasndan birinin yaklamakta olduunu hissetti. Birden dnd, heyecann byk bir gayretle yattrmaya alan, iyi giyinmi bir delikanlyla burun buruna geldi. Adam ter iindeydi. Konuurken sesi titriyordu. Yumuak, fakat cidd bir tavrla: Professore, dedi. Benden size nasihat. Hi bir ey RETMEN 155 iitmediniz, hi bir ey grmediniz, hi bir ey de sylemeyeceksiniz. Tamam m? Pastore bu adam ilk defa gryordu. Durumun ciddiyetini hemen kavrad. Tabi, dedi belli belirsiz bir sesle. Gen adam hemen dnd, grltnn koptuu odaya doru yrmeye balad. Pastore baheye alan mermer merdivenin st basamanda bir an duraklad. Normal bir ekilde soluk almaya alyor, midesinde ve gsnde hissettii kramplarn gemesini bekliyordu. Dnp bakt zaman, ilk defa olarak, otomobilin yerinde yeller estiini grd. Merdivenleri iner inmez, Hawkins'in kendisine doru geldiini grd. Uan her zamanki gle yz bir maskeden farkszd. Konuurken, sesi titriyordu: zr dilerim, Beyefendi, araba imdi neredeyse gelir, dedi. Ne var, ne oldu, Hawkins? diye sordu. Hawkins bir .an duraklad. Sonra: Bay Salvatore, birka saat nce, berber koltuunda otururken vuruldu, dedi. Sonra yaklamakta olan siyah arabaya bakt. Uan szleri birdenbire kafasna dank edince Pastore sersemledi. Yz Hawkins'inki gibi bembeyaz kesildi, syleyecek sz bulamad, kendini deli gibi arabaya att. ofr yerine geip oturduu srada, uan dehet verici aklamas, Pastore'nin kafasnda ekillenmeye balad. Yerine oturduu zaman, fec gerek, korkun bir kbus gibi zerine kt. Pencereden dar bakarken damarlarndaki kan deta donmutu. Az nce kendisini uyarm olan iyi giyimli gangster, merdivenin banda durmu, arabann hareket etmesini bekliyordu. Profesr, abucak bam evirdi, gzlerini krptrd ve baklarm ileriye dikti. Tehlikeli ormann derinliklerine doru byk bir adm atmt. 156 RETMEN 14 PASTURE GELDNDE, NEW Rochelle'deki ev derin bir sessizlik iindeydi; bitkin halde paltosunu kard, kapnn yanndaki askya ast. Evrak antasn kk masann zerine brakt, sonra oturma odasna geti, bara yollanarak bardana iki doldurdu. Bir dubleden fazla viskiyi bir hamlede yuvarlad. Sonra dncelere dald, yava yava sinirlerinin yatmasn bekledi. Anna mutfak tarafndaki kapdan girerek, kocasnn yanna geldi. Yz solgun ve endieliydi. Nancy, okuldan gelmedi hl.

Pastore, ban kaldrmadan: Henz saat yedi, dedi. Anna'ya Salvatore'yi anlatmas gerekiyordu, ama ne syleyeceini bir trl kestiremiyordu. Nancy hi byle yapmazd. Ge kalacak olsa mutlaka telefon ederdi. Pastore ikisini alp koltua gitti, Anna'ya cevap vermeden oraya oturdu. Anna arkasndan gitti, Pastore'nin bana dikildi. Btn kz arkadalarna telefon ettim. Bugn okuldan sonra kendisini gren olmam! Bekledi, kocasndan ce--vap alamaynca: Joe, beni dinlemiyor musun? Yoksa umurunda deil mi? diye sordu. Anna, sakin ol. Pastore ilk defa olarak ban kaldrp bakt. Kza biraz vakit brak, canm. Anna divana doru yolland, kocasnn karsna oturdu. Pastore, evlendikleri gnden beri, onu hi bu kadar endieli grmemiti. Anna'nn yz kzarmt. Sinirli sinirli ellerini RETMEN 157 outuruyor dimdik oturmu, kocasnn konumasn bekliyordu. Pastore ikisinden bir yudum ald; sakin bir sesle. Bugn Salvatore'nin bana bir i geldi, dedi. Anna derin derin nefes alyor, ellerini outurmaya devam ediyordu. Televizyonda grdm. Berber sandalyesinde ldrmler. Mafia tarafndan. Senin ahbaplarn, arkadalarn tarafndan. Anna, kendine gel! Anna titriyordu imdi. Kendinden gemiti. Joe, rica ederim, yalvarrm sana, bu iten vazge. Hepsini brak, iten gemeden. Ne olursun. Hepimizi felkete srkleyeceksin. Periand Anna, iinden bir eyler kopuyordu sanki, infilk edecekmi, bin paraya ayrlacakm gibi bir his vard iinde. Birden, kocasnn kendini dinlemediini fark etti. Pastore ikisine dalmt. Olann, bana imdi ok ihtiyac olacak, dedi. ite o zaman i nndan kt. Anna ayaa frlad; gzleri bym, yumruklan sklmt. Avaz kt kadar bard : Olann Allah belsn versin! Mafia'nn da Allah belsn versin! Ayakta durmu, tir tir titriyor, yumruklar sklm, gs inip kalkyordu. k defa olarak kendini koyuvermiti. Pastore hayretler iinde ona bakyordu. Anna, sinir iinde devam etti: Kzn dn! Allahn seversen, beni de dn! Artk dayanamayacam! Nefret ediyorum bu iten! Nefret! Bunlar kirli, irkin insanlar. Dokunduklar her eyi de kirletiyorlar, irkinletiriyorlar, ldryorlar. Onlara ayrlacan haber ver! Haber! Hemen imdi k git. Ne olursun, Joe. Yalvannm, sana! Anna'nn iindeki frtna birden patlak vermi, sonra 158 RETMEN dinmiti. Bo bir uval gibi kendini divann zerine brakt, Pastore, dili tutulmu, dehet iinde onu seyrediyordu. Birka dakika sonra, sokak kapsnn aldn duydu. Nancy antrede duruyordu. Btn neesi kaybolmutu. Hareketsiz, konumadan duruyor, cezbeye tutulmu gibi, annesiyle babasna gzlerini dikmi, bakyordu. Anna yerinden frlad; hl kendinde deildi, kzna doru atld; Neredeydin? Niin telefon etmedin? Nereye gittin? Kz annesinin yzne deta onu tanmyormu gibi bo gzlerle bakt. Pastore, oturma odasndan karsna seslendi. Onu rahat brak! Nancy ar admlarla oturma odasna girdi, divana kt. Pastore, kznn bir ok geirdiini anlad. Nancy'ye yaklat, onun yanna oturdu ve titreyen omuzlarm koluyle sard. Nancy, nihayet fsltyle: Bay Salvatore'ye olanlar iittin mi? dedi. Babas hafif bir sesle: Evet, yavrum, dedi. Bir yandan da kendi hislerini kontrpla alyordu.

Nancy, gzlerini karya dikmi, bo nazarlarla bakyordu. ldrmler. Berberde otururken vurmular. Pastore, onu teselliye alarak: Biliyoruz, yavrum, dedi. Anna Pastore, endieyle kzn seyrediyordu. Elleri smsk kenetlenmiti. Nancy, seninle ne ilgisi var o iin? Profesr ban evirerek kansna bakt, sonra sert bir tavrla: Anna! dedi. Birden, kznn gzlerinin yala dolduunu fark etti. Ben Albert'le beraberdim o esnada. Pastore, inlemek, bir eyler krp atmak, kfretmek, tkrmek ihtiyacn duydu, yine de sknetini muhafaza etmesi, kzna yardm etmesi gerekiyordu.. RETMEN 159 Albert'le beraberdim ne demek? Nancy gzlerini karya dikip bakmaa devam ediyordu. Cevap vermedi. Pastore, srarla: Albert'le beraberdim, o esnada, ne demek. Nancy'ciim, ltfen cevap ver? dedi. Nancy hl cevap vermiyordu. Yavrum, mthi bir ok geirdin, biliyorum. Seni daha fazla zmek de istemiyorum, ama ne olup bitti, bize anlat ki sana yardm edelim. Ne olursa lsn, anlat. Nancy dnd, babasna bakt. O da, kzn gzne giren salar arkaya doru att. Nancy, ltfen anlat. Rica ederim. Kz babasna bakmaya devam etti, sonra annesine bir gz att, gznden akan bir ya tanesini sildi, anlatmaya koyuldu. Yava sesle, deta fslt halinde konuuyor, annesine, babasna bakmadan anlatyordu. Albert'le okuldan sonra bulutuk. Daha nce de birka kere bulumutuk. .Genellikle arabasnda oturup konuuyoruz. Bu sefer de Dembos'a gitmitik. Milk Bar'n olduu yer. Arabada birer milk Shake iip konumaya dalmtk. Szlerine devam etmeden nce ban kaldrp annesine bakt. Albert, bana kar daima iyi davrand, anne. Tam bir centilmen gibi. Tam o srada, yanmzda kocaman bir araba durdu, iinden bir adam atlad ve Albert'in kulana bir ey fsldad. Adam son derece heyecanlyd. Sonra koarak kendi arabasna dnd, bindii gibi arabay srp son srat uzaklatlar. Aman yarabbi! Anna, brak da kz bitirsin, lafn J Albert'in yz bembeyaz kesilmiti. Bir an baylacak sandm. Anszn hastalanm gibiydi. Gzlerinde kt bir ifade vard. Motoru altrd, biz de ndeki arabann peine takldk, yice hzlanmtk. Neye zldn ve nereye gittiimizi sorup duruyordum, ama cevap vermiyordu. Y160 RETMEN z adamakll bozuktu, kt kt bakyor, arabay hzla sryordu. Derken, birdenbire, gzlerinden yalar boanmaya balad, onlar eliyle sildi. ok fena oldum, iim paraland. Anna: Onunla ne iin vard? diye bard. Kendini daha fazla tutamamt. Profesr karsna dnd: Anna. ocuun bandan byk bir felket gemi. ok zntl. Brak da anlatsn. Devam et, yavrum! Nancy, devam etti: Al, yle vara yoa alayacak ocuk deil. Bana her eyi anlatmas iin yalvardm. O zaman, bana dnd ve 'Babam ldrdler,' dedi. nce anlayamadm. Kulaklarma inanamadm. Pastore cebinden bir mendil kard, kznn yzn slatan yalar sildi. Albert gitgide hzlanyordu. Her halde yzmdeki aknl ve korkuyu grm olacak ki, 'Alaklar, vurdular onu. ldrdler. Babam ldrdler,' dedi. Ben de alamaya baladm. Sebebini bilmiyordum. Salvatore'yi tanmyordum bile. Belki Albert'e acdm iin, belki korkudan, belki de her iki sebepten. Derken berber dkknna geldik. Pastore, yavaa: Albert'le berber dkknna m gittiniz? diye sordu. Nancy duymamazlktan gelerek devam etti: Bir sr

insan birikmi, etraf polislerle evrilmiti. Arabay birka bok tede park ettik, dkkna doru yrdk. Kalabal yarp ilerlemeye alrken kulamza bir sr laflar geldi. Herkes kt kt eyler sylyordu: 'Oh olmu, bir haydut daha eksildi, can cehenneme! Serseri daha beterini hak etmiti,' diye syleniyorlard. Albert, btn bu szleri iitiyordu. Ama o hi bir ey sylemeden gzlerinde kt bir ifade, insanlan itip kakyor, dkknn kapsna varmaya alyordu. Orada duran bir polise, cesedin hl ierde olup olmadm sordu. Polis de 'Hayr,' diye cevap verdi. Albert, nereye gtrdklerini sordu. Onun zerine polis, 'Niye soruyorsun, delikanl, imzasn m alacaktn yoksa?" dedi. Albert de, 'Benim babam o! Ben Albert Salvatore'yim,' dedi. RETMEN 161 Pastore, kznn gzlerinin yeniden yala dolduunu grd, titrediini hissetti. Hepsini anlatmak zorunda deilsin imdi. Biraz dinlen, sonra anlatrsn. Nancy ban sallad. Kbustan bir an nce kurtulmak istedii belliydi. Polis, zr diledi, bir baka polis ard. Bizi bir polis arabasna bindirdiler, hastanenin morguna gtrdler. Albert artk alamyordu. Arabann arkasna sinmi oturuyor, dimdik ileri bakyordu. Gzlerinde buz gibi bir ifade vard. Bir tek kelime bile syleyemedim. Hastanede bekleme odasnda oturup bekledim. Albert inmedi. Biraz sonra bir polis geldi, beni eve brakacam syledi. Adm, adresimi ald, sonra arabada birka ey sordu. Beni kapya kadar getirdi. Ben de geldim ite. Dne kadar, poposunu kvran, sama sapan laflar eden, mzik delisi gen kz birden bire hkra hkra alamaya balad, i paralanyordu sanki. Babasnn zerine atld, kendini kapp koyuverdi. Ama bu ocuka bir alama deildi. Hayatn aclaryle ilk defa yz yze gelmi, imdi de tepkisini gsteriyordu. Pastore, kznn ba gsne yaslanm halde, kansna bakt. Atna, divann karsndaki sandalyenin kenarna ili-mti. Gzleri karlat, uzun bir sre baktlar. Sonunda, Nancy bam kaldrd, beceriksiz bir hareketle, salarn dzeltmeye, gzlerini silmeye ve hkrklarn dindirmeye alt. Kendimi iyi hissetmiyorum, odama kacam. Ben de geleyim mi yavrum? Hayr, Baba, yalnz kalmay tercih ediyorum. Babasn yanandan pt, ayaa kalkt, sendeleyerek annesine gitti. Kz odadan karken kendisini alnndan pt zaman, Anna hi tepki gstermedi. Gzlerini kocasndan ayrmamt. Baklar buz gibiydi. Joe Pastore, bu bak ilk defa gryordu, insana endie verici bir bakt bu. f/11 162 RETMEN Anna. Kz cidd bir ok geirmi. stne varmayalm. Biraz kendine gelsin, ondan sonra ben onunla konuurum. Anna cevap vermedi, yerinden de kprdamad. Haklyd. Hayatlar hi bir zaman eskisi gibi olamayacakt artk. Yzn beenmiyorum, Anna. Yarn sabah ilk i, Doktor Charlton'la konuacam. Sinirlerin ok bozuk. Belki sana bir sinir ilc verir. Anna ayaa kalkt, yz ifadesi deimemiti. Bir robot gibiydi. Yemeini hazrlayaym, dedi ve mutfaa girdi. Pastore yalnz kalnca ban divann arkasna yaslad, baklarn tavana dikti, insann giritii her iyi teebbs baltalayan kadere lanet ediyordu. Tehlike belirtileri iyice grnyordu. Yaknda dnya bana yklacakt. Ama, mcadeleyi brakp kamayacam da ok iyi biliyordu. Kendini bekleyen kutsal bir grev vard. Bu grevi ondan baka yapacak kimse yoktu. Bu i iin biilmi kaftand. Ma-fia'nn ocuklarna srtn evirmeyecekti... Nancy, hayatn ilk darbesini yemiti. Bu bir nevi ayd. Bundan sonra gelecek daha sert darbeleri nlemesine yarayacak bir a. An-na'ya gelince, o da karsyd. Gemite ona her zaman gve-nebilmiti. Zamanla, ona yeniden gvenebileceine emindi. Zorlu bir gei dnemi karsnda gsterdii, geici bir tepkiydi bu. Ertesi sabah Carlton'la uzun uzadya konumaya karar verdi. 15

SALVATORE'NN LM, PROFESRN derslerini hemen hi etkilememiti. Haftalar geiyordu. Victor Fulgoni, grne baklrsa, Salvatore'den boalan taht RETMEN 163 btn sorumluluklaryle birlikte devralmt. Mafia'nn dier elebalarnn da onaylaryle, Pastore, Salvatore'nin evini zel dershane olarak kullanmaya devam ediyordu. Profesr, kendini can gnlden grevine adad. retiyor, elindeki malzemeyi kesip biiyor, youruyor ve ekillendirmeye alyordu. Bazan alttan alyor, bazan barp aryor, bazan yalvaryor, bazan da emrediyordu. ocuklarn hepsi bu abalara karlk veriyor, yava yava ilerliyordu. Daha dorusu bir ou ilerliyordu. Pastore gayretlerinin mkfatn gryordu, imkn olduka, geceleri kendi evindeki alma odasndan da yararlanyordu. Ed Carlton'la Anna hakknda grmemiti, nk durumu daha ktlemi gibi grnmyordu. Hatt zaman zaman, iinde bulunduu koullara adapte oluyormu hissini veriyordu. Pastore'ye. Bir gn gelecek, her eyi olduu gibi kabullenecek ve meydan okunm zaman gelince, kendisine destek olacakt, bundan emindi. Nancy fark edilir derecede yatmt. Eskisi kadar hoplayp zplamyor, daha olgunlam grnyordu Pastore, onun bu halini eskisinden ok daha beendiini kendi kendine itiraf ediyordu. Bylece meydan okuyan glere kar koymaya ve ormanda ilerlemeye devam ediyordu. Salvatore'nin lmnden beri, havadaki gerginlik artmt, ama hl ocuklarn retmeni olarak herkesten sayg gryordu. Nick Paterno, Mafia'nn vurucu gc Paterno'nun oluydu. Uzun boylu, gl kuvvetli on yedi yalarnda bir genti. Dierlerinden daha yetikin grnyordu. Cretkr ve kurnaz bir hali vard. Salvatore'nin ld gn, arkasndan koup gelen o gen gangster gibi k giyiniyordu. Profesr, onunla ilk defa, yamurlu bir gece New Rochelle'deki tavan arasnda karlam ve delikanlnn tehlikeli bir tip ve babasnn 'ii'ni devralmaya msait bir aday olduunu kestirmiti. Gen Paterno'nun, zel eitim grd ve imdiden baz ortak ilerde kullanld sylentileri de kulana gelmiti. Baba Paterno, olunun kafal-bir ocuk olduunu Prof er 164 RETMEN sore belirtmiti. Nick'in hukuk renmesi ngrlyordu. Babasnn sylediine gre, olu hukukta basan salayabilirdi. Ayrca matematie de kafasnn yatkn olduunu belirtmiti. Yarm saatlik bir sondajdan sonra, Pastore, gencin babasnn hakl olduu kansna vard. Nick Paterno iin byk umutlar besleniyordu. Mafia, ocuun iyi bir eitim grdn ve zellikle, hukuktan mezun olduu takdirde, ilerinde ok daha basan salayabileceini dnyordu, hi phesiz. Ama ne olursa olsun, ocuun kurnaz ve etrefil ilere dayankl olduu akt. Nick Paterno, gen Salvatore gibi ocuksu bir kabaday deil, tam Mafia'ya lyk bir kabaday olma yeteneklerine sahipti. Dersin sonunda Pastore bu konuyu at: Baban uyank bir ocuk olduunu sylemiti. Bence tevazu gstermi. Nick bayle onun szlerini onaylad, sonra ktlarn toplamaya balad: Ders bitti mi? Parlak bir renci olacaa benzersin. Gnn birinde iyi bir avukat olabilirsin. Baban da bunu istiyor zaten. ocuk ktlann byk bir san zarfn iine doldurdu, gitmeye hazrland. Pastore: Bir dakika! Seninle konumak istiyorum, dedi. Acelem var. Bir dakika bile srmez. Otur, Nick. Paterno omuz silkerek yerine oturdu; her an kalkmaya hazr durumdayd. Sana dediim gibi. Sende byk potansiyel mevcut. Ama disipline ihtiyacn var. Profesr bir an duraklad, sonra: Bu disiplini de sana ben reteceim, dedi. Olann gzleri ksld, bir sigara karp yakt. Pastore, ocuun o anda kendisine kar pek sempati duymadn fark tmiti. Ama temel kurallar da belirtmesi gerekiyordu; aksi takdirde olan derslerinde ok ar ilerleyecekti. RETMEN

165 Fazla ikiyi ve ge saatlerde yatmay brakacaksn. Derslerine daha ok vakit ayrman istiyorum. Bana yardmc olursan, notlarn ykseltirim; iyi bir niversiteye girmeni ve hukuk renimi yapmam da salanm. Paterno sigarasndan derin bir nefes ekti, onun uzayan klne bakt, sonra baklarn honutsuzlukla Pasto-re'ye evirdi: Sen karndakini oluk ocuk mu sanyorsun? dedi. Beni dinlemezsen, emeklerimize yazk olur. Fazla ileri gitme, dostum. Hayatma da burnunu sokma. Hakknda daha hayrl olur. Profesr onu dikkatle inceledi. Patlama noktasna gelmeden ayan denk almak istiyordu. Grevim senin ilerine burnumu sokmaktr. Baban senin iin baz eyler tasarlyor. Hukuku olman istiyor. Ben de bunu gerekletirmek zorundaym. Nick Paterno adamakll bozulmaa balamt. Tipik italyan fkesiydi bu. Pastore, ocuun henz fkesine hkim olacak derecede olgunlamam olduunu biliyordu. Paterno, parmayle iaret etti, dilerini skt ve gzlerini ksarak, ban ileriye doru uzatt. Benimle urama! Bak, sana haber veriyorum. Ben yaama tarzmdan memnunum. Onu deitirmeye kalktn takdirde canna okurum, anladn m? Azn topla! Biraz da saygl olmay ren. Delikanl birdenbire kahkahay bast. Saygl m? Kime kar? Sana kar m? Sana bir ey syleyeyim mi, Profesr hazretleri? Sen tahsil grm bir serseriden baka bir ey deilsin. Bir asalak, ki kuru kazanmak iin onun bunun asala oluyorsun. Hayatta gerekten i gren adamlardan para topluyorsun. Asl gayeni de, bu boktan retmenlik maskesi altnda gizliyorsun. Pastore masadan kalkt, kitaplarn yerletirmeye balad. Paterno, oturmu onu seyrediyordu. Keyfine diyecek yoktu. 166 RETMEN Aslnda, korkak, kk bir adamsn. ,iini bilenlerle yaknlk kurmaktan holanyorsun. Sana heyecan veriyor bu. Bundan deta cinsel bir haz duyuyorsun. Pastore kitaplarn yerletirmeyi brakt. akaklar zonk-luyor, midesinde bir kramp balyordu. Gen Paterno kstaha ayaa kalkt, Profesrn yzne meydan okurcasna bakt. Gangster taslann syledii her laf, atei biraz daha krklemeye varyordu! Bu lkede ilenen sular hakknda herkese vaaz verdiine eminim. Yine de peimizi brakmyor, altnda lks araba, bizimkilerin kn yalamaktan geri durmuyorsun, iltifatlardan, biimsiz laflardan holanyorsun. Bu arada da kendi kendine: 'Onlar kt, ben iyiyim. Tanr beni, ktlerin ocuklarn doru yola sevketmekle grevlendirdi,' diye bbrleniyorsun. Boktan herifin birisin, gleyim sana bari! Olann syledii szler, Pastore'nin akaklarndaki zonklamay ve midesindeki kaznmay artryordu. Nick Pa-terno'nun yz, gitgide bulank bir hal almaya balamta. Pastore, nefsine hkim olabilmek iin var gcyle aba gsteriyordu. ; Senin neyine sayg gstereyim? in iin, kaplan postuna brnmee can atyorsun. Ama aslnda ise, kof adamn birisin. Yumuak... titrek bir pelte gibisin. Anlatabiliyor muyum, Pastore? Williamsburg sokaklarnda doup gelimi fkesini o gne kadar iinde tutmu, hapsetmi ve rafa kaldrmt. Ama birden o fkenin korkun ve dayanlmaz bir ekilde iinde kabardn hissetti, olanca kuvvetiyle olann F^ratna bir tokat aketti. Olan olmutu. Profesr, otoritesini kantlamt. rencisi sersemlemi bir halde yzn tutuyor ve Pastore'ye ldrc nazarlarla bakyordu. it! it olu it! Pastore boulacakm gibi konuuyorRETMEN 167 du. Hele bir daha diklen bana, kafam koparrm! Bir daha kstahlk edecek olursan dilini koparrm, anladn m? Sen bir orman yaratndan baka bir ey

deilsin. Ancak orman kanunundan anlarsn, ly;, yleyse biz de bundan sonra sana orman kanununu uygularz. Ondan ben de anlarm, hi merak etme. Seni hizaya getirmesini ok iyi bilirim. Zorbalkla da olsa derslerine alacak, ilerleyeceksin. Sayg gstermesini de reteceim sana, aynca! ocuk yerinden kprdamad. Joe Pastore, bu patlamadan sonra sinirlerinin mmkn mertebe abuk yatmasn bekledi; sonra kitaplarn toplamaya balad. Vakit kazanmaya alyordu. Nihayet ocua bir gz att. Gelecek Cumaya kararlatrdmz saatte burada olacaksn. Ve derse hazrlkl olarak geleceksin. Anlald m? Kitaplar, alma masasnn arkasndaki bir rafa yerletirdi, sonra Nick Paterno'ya dnd. Bak sana haber vereyim. Ben sandn gibi korkak deilim. imdi ek arabam! Paterno, yava yava yznden elini ekti, sar zarfa uzand. Profesr dikkatle bakt ve buz gibi bir sesle, kelimelerin stne basa basa konutu. Szleri tehdit doluydu: Biraz nce, mezarn kazdn. Szleri biter bitmez kapya doru gitti, onu at, arkas -r.'a bakmadan Profesrn yzne arpt. Pastore pencereye gitti, dar bakmaya koyuldu, ilk defa olarak iinde korku uyanmt. Nick Paterno gerekten bana bel olabilirdi. Carmela Belimi ile aralarnda geen nazik olaydan sonra bu, her eyin stne tuz biber katmt. Mafia'nn bu olaylar iyi karlayacan hi sanmyordu. ocuklar tehditlerini yerine getirdikleri takdirde, Bellini'nin kymetli kznn rzna gemekle ve Mafia'nn gzdesi Nick Paterno'yu da eek sudan gelinceye kadar dvm olmakla sulayabilirlerdi, kendini. Kz iki derstir ortalarda yoktu. Geri babas onun rahatsz olduunu syleyerek zr dilemiti, ama yine de Pastore'nin ii rahat deildi. Btn olup bi168 RETMEN tenleri hesaba katacak olursa, yolda gitgide jnilerin klarn baladn kendine itiraf etmesi gerekiyordu. Bundan byle, son derece dikkatli adm atmak ya da her eyi brakp evine dnmek zorundayd. Ama geri dnmeye de hazr deildi henz. 16 ANNA PASTORE'Y BR trl uyku tutmuyordu. Yatann kenanna oturmu, salar darmadan, sigara iiyordu. Hi mutad olmayan bir davrant bu. O gece erken yatp uyumay tasarlamt ama tam uyuyaca srada, kafasn dolduran binlerce karmakark dnce uykusunu karm, o da yatmaktan vazgemiti. Nancy odaya girdi, annesinin yanna, yataa geip oturdu. Anna, ona: Niye yatmyorsun? diye sordu. Kznn ayanda pantolon, srtnda da bir kazak vard. Daha ok erken. Saat on. Babamn dar ktn duydum. Bu saatte nereye gitti dersin? Anna sigarasn yatann yan bandaki tablaya bastrd. Joe Bellini ard. Bu gece grmeleri gerekiyormu. Gecenin onunda m? Anna, bitkin, ayaa kalkt, tuvalet masasnn nne doru yrd. Aynaya bir gz attktan sonra, tarayle frasn eline ald, salarn fralamaya balad. Nancy, geldiine memnun oldum. Seninle konumak istiyordum. Nancy: Syle anne, dedi ve rahata kendini yataa brakt. Baban seni bir sre iin Virginia'ya, MitchelPlerin yanna yollamak istiyor. RETMEN 169 MitehelPlere mi? Neden? Anna, san fralamaya devam, ederek, cevap verdi: Senin iin daha iyi olur diye dnyor. Bir sre iin, Saint Benaventure'deki okula devam edersin. Nancy, tuvalet masasna doru yryerek annesinin arkasnda durdu. Anna, aynadan onun yzn gryordu. Sen MitchelPleri seversin. Virginia da yln bu mevsiminde ok gzel olur. Buradan bir sre uzaklaman hakknda daha hayrl olur.

 Anne. Soruma cevap vermedin. Sen de babam gibi -mi dnyorsun? Babanla konu. Nancy tuvalet masasnn zerindeki bir frayla oynad, sonra kendi kendine mrldand: Demek imdi de beni saklamay dnyor. Houna gider diye dnmt. Anna san fralamay brakt, kzna sevecenlikle bakt. Nancy'ciim, Cla-ra'nn iki tane birbirinden gzel at var. Ata biner gezersin, fena m olur? Geen, yl unuttun mu? Demek iler bu merkezde. Clara, atlar ve Virginia' da bir manastr. Ban kaldrp annesine bakt. Karar babam versin, yle deil mi, anne? Anna Bastore cevap vermedi. Yine san fralamaya devam etti. Kocasnn ulv szlerini hatrlatyordu. Hayattaki soylu amacn dorulayan felsefesi nasld bakaym? 'Bir ocuk, babasnn iledii sularn kefaretini dememeli,' derdi hep. Oysa, imdi kendi z kz, bunun kefaretini demeye zorlanyor ve Virginia'ya srgn ediliyordu. Bylelikle, : Mafia'ya gnl rahatlyle hizmet edebilecekti. s Anna, o gece gzne uyku girmeyeceini biliyordu. Ko-tecasm dnyor, onun byle apar topar Bellini'nin evine arlmasnn nedenini anlamaya alyordu. Gecenin o saatinde ve byle cil olarak arlmas nasl yorumlanabilirdi? 170 RETMEN Kendini, ezici ve kahredici yeni bir darbeye kar hazrlamaya alyordu. O geceki toplant yksek dzeyde bir toplantyd. Bu, Joe Pastore'nin katld ilk ve son toplant olacakt. Pater-o ile Giardano da gelenler arasndayd. Kede oturan za-yf ve korkun derecede cidd bir centilmen Pastore'nin gzne iliti. Ama Pastore ile tantrlmad, iki iilmedii gibi herkesin yz de askt. Pastore, Mafia'y ilk defa i banda gryordu. Profesr, etenin karsndaki bir sandalyeye oturmu, Joe Bellini'nin konumasn dinliyordu: Aydnlatlmas gereken birka nokta var, Profesr. Pastore'nin gz, kede kzl derili gibi sessiz sedasz oturan iadama takld. Mafia'mn kulland teknik hakknda kulana gelen sylentileri hatrlad birden. Birinin ba belya girdii ve Mafia tarafndan sorguya ekilmesi gerektii zamanlar, mecliste daima byle bir kzl derili bulunduruluyordu. Kzl derili, sessiz bir tank olarak celseye katlyordu. Bu tank her eyi dinliyor, enesini smsk kapal tutuyordu ve yksek mahkeme toplanp idam karan verdii zaman da, bu kararlannda daima hakl olduklar nceden biliniyordu. nk kzl derili btn iittiklerini bir bir naklediyordu. Bellini sadede gelmiti. Brooklyn Savcsn, birka kere makarnanda ziyaret ettiini haber aldk, Profesr. Geen hafta bir kere, bu hafta da bir kere grmsnz. Arkadalarnz sfatyle, bir derdiniz olup olmadn anlamak istiyoruz. Belki size bir yardmmz dokunur. Giardano sze kart: Tabi, bizi ilgilendirmez bu i ama orada gl adamlarmz var. Byle bir ey duyunca biz de merak ettik. Pastore birinden tekine bakt, kedeki sessiz tan da gzden karmad bu ara. Ne demek istediinizi anlayamadm, dedi. Ben Brooklyn'deki savcy ziyarete filn gitmedim. Daha doruRETMEN 171 su, imdiye kadar hi.bir savcy makamnda ziyaret etmi deilim. Giardano elini kaldrd: Rica ederim, sinirlenmeyin, Profesr. Savcyla u sralarda bir i mnasebetimiz oldu da merak ettik. Sormakta bir saknca olmasa gerek. Pastore sinirlenmiti. Bana bir soru sordunuz, ben de cevap verdim. Mesele bylece halledildi sanyorum. Paterno: Tan olarak deil, dedi. Bakn, yle bir durum var. Siz ocuklarmz eitiyorsunuz, biz de bundan tr sizi seviyor ve sayyoruz. Sizi aileden biri olarak gryoruz. Bir mesele ortaya kt zaman da gelip size soruyoruz. Bundan daha tabi ne olabilir? Onun iin alnmayn. Bu problemleri kendi aramzda halletmek istiyoruz. Bylelikle birbirimize daha yakn oluruz.

Toplantmfn banda Profesrn iini kemirmi olan korku yava yava azalyor, fkeye dnyordu. Bakn, u noktay bir kere iyice belirtmek istiyorum. Ben sizlerden biri deilim. Aileden de deilim. Sizlerle daha yakn iliki kurmak da istemiyorum. Bunu sylediim iin zr dilerim ama, gerek bu. Ben s-adece ocuklarnz eitmekle ykmlym. O kadar. Gece yanlan beni evimden apar topar getirip sorguya ekmenin lemi yok. Joe Bellini elini kaldrd. Bu kadar fkelenmeyin, dostum. Biraz sakin olun. Szm tamamlamak istiyorum. Savcy, ahs bir i iin grmem gerekse, bunun hakknda size hesap verecek deilim. Hem zaten edindiiniz bilgi yanl. Doru olduunu kabul etsek bile, bu benim iim. Sizleri ilgilendirmez. Giardano: Joe, Profesre bir iki getir, dedi. ihtiyac var sanrm. Ben iki istemiyorum, sadece sizlerle anlamaya varmak istiyorum. Bu grevi zerime aldm zaman, bana kendi ocuklarnz gibi her eyden tecrit edileceim, sizin ilerinizden muaf tutulacam sylenmiti. Durum byle deilse ve ilerde de buna benzer baka durumlar olacaksa, imdiden isti172 RETMEN fam vermek daha yerinde olacak. Anlald sanrm? Odada sessizlik oldu. Pastore kedeki kzl derilinin gzlerini zerinde hissediyordu. Ama yine de iini boaltm, rahatlam, kendi tezini savunmutu. Tehlikeli bir oyun oynuyordu. O da onlara, kendi silhyle mukabelede bulunmutu. imdi dnme sras onlardayd. Sze ilk balayan Bellini oldu. Sakin bir tavrla glmseyerek: Amma fkeli bir yaradlnz var, dedi. stelik, ok da alngansnz. Giardano, Bellini'nin tavrn taknd. Seni kimsenin sulad filan yok, Profesr. Sadece edindiimiz bilgileri akla kavuturmak istiyoruz, dediin byle 'olur. Bunu senin de takdir etmen gerek. Paterno: Al'in bana bir kaza geldi, biliyorsun, diye ekledi. Evde, zel bir toplant yaplyor, sen de tam o srada oradan geiyorsun. Derken elimize bir rapor geliyor ve senin Brooklyn Savcsn ziyaret ettiini bildiriyor. Bunda bizim ne suumuz var? Bellini tamamiyle normale dnmt. Ylba gecesi verilen partideki masada, herkesi fethetmi olan Rudolf Valentino pozlarn taknmt yine. Professore, biz sorduk. Siz 'hayr' dediniz. Celse kapand. Gerilim hafiflemiti. Hepsi glmsyor, akalayorlard. Artk Profesrn iinin rahat etmesi gerekirdi, ama hi de yle olmad. Karsndakilerin maskelerinin altndaki gerek yzleri grmt. Grdklerini kolay kolay unutamayacakt. Bir de, kede oturan ve delici baklarla evresini szen o adam sinirlerini bozuyordu. Pastore, odaya girdii andan beri adamn, yz ifadesi deimemiti. Paterno: u adam yle seviyorum ki, vallahi, diyordu. O da glmsyordu: Bizim olan tokatlamasna ramenj yine RETMEN 173 de seviyorum. Olana 'Profesr yaman adamm vallahi' dedim. 'Sen kendi davan halle bak, onu rahat brak,' dedim, yi dememi miyim Profesr? Pastore goril gibi adama dikkatle bakt. Tehlikeli gangster, bu szleri itenlikle sylemiti. Nick Paterno olay yznden ba belya girmeyecekti, demek. Carmella ile aralarnda geen sahneden tr, Bellini'nin de bir tepki gstermeyecei anlalyordu. Ama o geceki toplantdan sonra, Joe Pastore, artk hi bir eyden emin olamayacan'anlad. Paterno'ya daha yakndan bakt, rastgele: Savcy ziyaret ettiime dair bilgiyi nerden elde ettiniz? dedi. Paterno'nun cevap vermesine frsat brakmadan Giardano atld: Professore, kutsal trenlerimizden sz ediyorsunuz, imdi. Biz bu trenler zerinde hi tartmayz. Bellini de: Bu meseleyi kapatalm, gitsin, dedi. Biri yanl bilgi vermi olmal.

Bellini, Paterno ve Giardano ayaa kalkarlarken, Pastore de davrand. Kzl derili, bir kede hareketsiz oturuyor, bombo gzlerle bakyordu. Belimi, Pastore'nin baklarn izledi; sonra onun endiesini ve merakn gidermek iin: O bizim muhafzmz, dedi. Ardndan yaygn bir tebessmle szlerine ekledi: :Sen bana elini srersen, o bu oday uurur. Pastore ile kedeki adam hari, herkes gld. Sonra Mafia ocuklarnn marur babalan, Profesr, Bellini'nin alma odasnn kapsna kadar uurladlar. Sizi rahatsz ettiimiz iin zr dileriz, dedi. An-na'dan da zr dileriz. Kendisine sayglarmz iletin. Hepsi Joe Pastore ile el sktlar, o da elinden geldii kadar glmsemeye alt. Gitmeden nce, kedeki sessiz tana son bir defa uzun uzun bakt; sonra, yi geceler, dedi. 174 RETMEN 17 HAFTALAR GETKE PROFESR, Mafia'nn ocuklarn eitme kararnn ne kadar isabetli olduunu anlad. Derslerinin semeresini grmeye balamt. Mevsimlerden bahard. Bir Pazar gn, leden sonra, arka bahede, her zamanki gibi piknik yaparlarken, bu kansn Rahip Monzanti'ye de aklad. Anna ok zayflamt; hi itah yoktu, iyi uyuyamyordu, sinirleri ok bozuktu. Carlton ona baz haplar tavsiye etmiti ama Anna, illara fazla gvenmiyor, kendiliinden bir aba da gstermiyordu. Zaman zaman, hi yznden duygusal bir fkeye kaplyor, sakin olduu gnlerde ise, evin iinde sar ve dilsiz gibi dolap duruyordu. Eskiden niversite evresinden birka arkada vard. Ama onlar da artk elini ayam ekmiti. imdi hemen hemen btn gnlerini, gecelerini evde geiriyor, kendi znts iinde kahroluyordu. Nancy de hi eskisi gibi deildi. Derslerinden dk not alyor, durmadan ba arlarndan yaknyor; bo vakitlerini genellikle odasna kapanmakla geiriyordu. Artk eskisi gibi glmyor, mzikle de hemen hemen hi ilgilenmiyordu. Ama ilerinde en ok deien Pastore olmutu. Devaml skntl ve zgnd, zaman zaman da sinirleniyor, fkeye kaplyordu. Mafia'nn en st kademelerinden en alt kademelerine kadar btn liderlerinin ocuklarn eitmekle meguld. Ama gzle grlr derecede ilerleme kaydetmesine ve abalarnn mkfatn grmesine ramen, ortada cidd bir deiiklik olmutu. Salvatore'nin lmnden beri ortalkta souk RETMEN 175 bir hava esiyordu. Bellini, Paterno ve Giardano ile yaplan toplantdan sonra, Pastore'ye kar saygl, fakat mesafeli davranlyordu. Ayrca bir ey daha vard. Grevi srasnda her ne kadar evresinde olup bitenlere kar gzlerini ve kulaklarn kapasa bile, Profesr yine de baz bilgiler edindiini fark etti. Geliigzel, oradan buradan gelen haberler, kafasnda yer ediyordu. ocuklardan, Salvatore'nin hizmetkrlarndan, ofrlerden ister istemez baz eyler kapyordu. Fazla bilgi edinmenin insan son derece nazik, tehlikeli bir noktaya getirebileceini biliyordu; iler o safhaya geldii zaman da, kendine imdiye kadar verilmi btn ayrcalklarn, ocuklarla birlikte kendisine tannan bakln elinden alnacann farkndayd. Byle bir durumda, her ey Mafia'nn insafna kalacak, hayat tehlikeye girecekti. Bir gn, Monzan'ti'ye: Kayglanmaya balyorum, dedi, Blk prk elde edilen bilgileri birletirmek, iten deil. Yaknda, karmdakiler, gereinden fazla bilgi sahibi olduum kansna varacaklar. Hepsi de tilki gibi kurnaz adamlar. Bahede oturmu, Anna'nn arap getirmesini bekliyorlard. Monzanti: Sana kar iyi davranyorlar ma? diye sordu. Eskisine nispetle daha souk davranyorlar. Yine de iyi saylr. Ama ben zlmekten kendimi alamyorum. ten vaz m gemek istiyorsun? Bilmiyorum. Bir trl karar veremiyorum. Ama iin iin, vazgememin gerekli olduunu da hissediyorum. Anna' ya, Nancy'ye ve kendime zlyorum. Vazgemek

istemiyorum aslnda. Yenilgiyi kendime yediremiyorum, bir trl. ocuklar ortada brakmak istemiyorum. Rahip Monzanti masada ne doru eildi. Peki, farze-delim ki, bu ii terk etmeye karar verdin. Elini kolunu sallayp brakabilecek misin? Rahip bunu sorarken ok ciddiydi. , 176 RETMEN Pastore cevap vermeden nce ona bakt. Sonra kendi kendine konuur gibi: Bir zorluk karacaklarn sanmyorum. Bu iin beni fazla yorduunu, baka bir yerde retmenlik yapmak istediimi syledim. Hayr, imdilik, bir zorluk karacaklarn sanmyorum. Anna, iinde tavuk bulunan bir servis taba elinde, baheye kt. Taba masann zerine brakp Rahip Monzanti' nin yanma oturdu. Nancy'yi Virginia'ya gnderme hususundaki kararn Monzanti'ye akladn m, Joe? Hayr. Kocam, gangsterlere hizmet edebilmek iin, her eyden, kzndan bile vazgemek niyetinde, Monzanti. Bunu biliyor muydunuz? Anna, rica ederim, sus! Bugn bu konuya deinmeyelim. Anna yemei tabaklara bltrd, sonra devam etti: Bu iten vazgemeni istediimi tekrarlamak, her halde bouna aba, yle deil mi, Joe? Profesr karsna bakt, onun tedavi altnda olduunu dnerek, iini boaltmasnn daha yararl olacana karar verdi. Bir gn gelecek, istesen de brakmayacaksn. O gn de gelmek zere, Joe. Bardana biraz arap koydu, sonra devam etti: Baka bir yerde grev al. Herhangi bir kk ehirde. Neresi olursa olsun, fark etmez. Yeter ki, selmete kavualm, u pislikten elimizi eteimizi ekelim, eski mutluluumuzu bulalm. Rahip Monzanti'ye dnerek onun konumasn bekledi. Rahibin cevap vermekten baka kar yolu olmadn anlamt. Joe yetikin bir insan, bunu unutuyorsun, Anna. Ayrca sorumluluk tayan bir insan. Kimse ona akl veremez. RETMEN 177 Anna: yleyse, hi olmazsa, t verin, dedi. deta yalvaryordu. Monzanti, tabandaki yemei didiklemekle megul olan Pastore'ye bir gz att: Evet, seni dinliyorum, Monzanti. Bana ne salk verirsin? Bu iten ekilmeni salk veririm. Tam zamandr. Anna hakl. Yaknda i iten geecek, kendi kararnla hareket edemeyeceksin. Ayrca her nzn durumu da beni ok endielendiriyor. Aile paraland, huzur diye bir ey kalmad. stelik gnden gne beter olacak. Sizleri byle grdke iim paralanyor. Joe Pastore bardana yeniden arap doldurdu. Bir yudum ald, sonra karsna ve Rahibe bakt. Kafamdan gemiyor, deil, dedi. Atina'nn yz biraz aydnlanr gibi oldu. Glmsemeye benzer bir ey belirdi yznde. Pastore, onu oktandr byle grmemiti. Birden buna ne kadar hasret kaldn far-ketti. Anna, mutluluklarnn bozulduunu sylemekte ne kadar haklyd. Ed Cartton, New York niversitesinin nnde kendisini arabasnn iinde bekledii gnden beri, Pastore ailesi pek az mutluluk yz grebilmiti. Rahip Monzanti kadehini kaldrd: Sevgili dostum, senin yerinde olmak istemezdim dorusu. Karar vermen ok zor olacak, biliyorum. Bu ii brakmak iin de, brakmamak iin de son derece gl olmak gerekiyor. Ama doru adm alacandan eminim. Gemite de, iler sarpa sardnda hep isabetli kararlar verdin, biliyorum. Kadehlerini kaldrdlar. Anna Pastore, gzlerini kocasnn yznden ayrmyordu. Pastore uzun bir sredir ilk defa glmsedi ve karsna gz krpt. Gen Albert Salvatore l babasnn konandaki alma odasnda masa banda dimdik oturuyordu. Artk eskisi gibi zincir krdatmyor, caka satmyordu; souk ve iine F.: 12 178 RETMEN

kapankt. Ama Pastore'ye itaat ediyor ve eskisine nispetle ona daha fazla sayg gsteriyordu. Profesr ondan baz ders notlan istemi, o da getirmiti. Ayrca ksa bir dev de vermiti. Salvatore, ok baarl olmamakla birlikte devi hazrlam, onun iin bir hayli de aba gstermiti. Pastore, devi gzden geirdikten sonra: Aferin, Al, dedi. yi yapmsn. Dn retmenlerinle grtm. Notlarn gayet iyi. Salvatore cevap vermeden sakin sakin oturuyordu. Gsterdiin abay ok takdir ediyorum. Al. Ne kadar zor bir dnemden getiini de biliyorum. lginize teekkrler. Profesr, oturduu koltuun arkasna yasland. Al, Brooklyn'de, ocukluum srasnda, bizim mahallede aramzda yle derdik. imizden biri, bir kavgada patakland ya da camlan krd iin polis gelip yakasna yapt zaman, 'yidir iyidir, byle eyler insan olgunlatm, adam eder,' diye onun hesabna sevinirdik. Bunun ne demek olduunu tam olarak, ancak babam ld zaman anladm. Delikanl yerinden kalkt Bakn, bunlar dinleyecek halde deilim Neler geirdiini bildiimi anlatmak iin, bunu sana syledim. ocuk kalarn atarak, Profesre bakt. Acaba, dedi. Acaba gerekten anlyor musunuz? Yoksa bana, pederin lmnden sonra,, o iinde bulunduunuz bataktan kmak iin nasl aba harcadnz, annenizi geindirmek iin nelere katlandnz, geceyi gndze katarak kendinizi adam etmek iin nasl altnz m anlatmay tasarlyordunuz? yi ngilizce bilmediinizi, bu yzden herkesten fazla almak zorunda kaldnz, nasl mcadele ettiinizi, ne kadar yrekli olduunuzu mu belirtmek istiyordunuz? Biz bu palavralar ok dinledik, dostum. Geceleri uyumadan masal diye dinletirlerdi. Vaktinizi bouna harcamayn. Bu filmi yzlerce defa seyrettim. RETMEN 179 Szm geri aldm, Al. Patavatszlk etmitim anlalan. Salvatore pencereye doru yrd. Biraz darsn seyrettikten sonra, ar ar Profesre dnd: Vaazlarnza ihtiyacm yok. Zaten vaaz etmeyi de beceremiyorsunuz. Nereden balayacanz bilmiyorsunuz. Masaya dnd, Pastore'nin yanbama dikildi. Buras zengin yuvas. Zengin mahallesi. Bu mahalleyi fazla tanmamanz sizin iin daha iyi olur... Bakarsnz, gnn birinde belinize bir ta balamlar, nehrin dibini boyluyorsunuz. Ses tonunu alaltt: Ben yle sandnz gibi, yklm filan deilim. Byle bir eyin olaca belliydi zaten. Bizim ihtiyar, bildim bileli veresiye yayordu. Elini uzatp ktlarn toplamaya balad, sonra Pastore'ye bir gz att. Siz bana ders verin, yeter. Ben renmek istiyorum. Bir berber dkknnda Azrail'le karlamak istemiyorum. Gzlerini indirip yutkundu. Babam bunu hak etmemiti. Bana kar daima iyi davrand. Onun adna kimse heykel dikmeyecek ama bana kar hep drst davrand. O kendi yolunu kendi izmi ve baa gemiti. Hakknda hep iyi anlarm olacak. Bu da ok ey ifade eder. Kapya doru giderken durdu, Pastore'ye dnd yeniden: Sras gelmiken, unu da belirteyim ki ok iyi bir. kznz var. Kapy at, yeniden durdu: Hakknzda hep iyi eyler sylyor Szn bitirdi, sonra kt gitti. Profesr nndeki masaya gzn dikip oturmaya devam etti. Albert Salvatore'nin syledikleri kendine ok dokunmutu. Derin dncelere dalmt ki, birden kap vuruldu. Buy'run. Tombul Victor Giardano, glmseyerek ieri girdi. Onun bu tatl ve sevimli hali, Pastore'nin perian yreine su serpti. Rahatsz ettiim iin zr dilerim, ama size gelip teekkr etmeden yapamadm. una bir bakn hele. Profesre bir kt uzatt. Bir matematik snavnn k180 RETMEN gdyd bu. Pek iyi derece alm bir kt Victor Giardano ok gururluydu, sevincinden uuyordu. Pastore de glmseyerek sevincini belirtti.

 stelik kopya da ekmedim. Bundan nce matematik derslerinde hep ekerdim. retmen bir trl gzlerine inanamyor. Onu bir arasanz da, kopya filan ekmediimi syleseniz, iyi olur. Merak etme, anlamtr, Victor Neyse, ben sadece grmenizi istedim. nallah rahatsz etmedim sizi. Victor, madalyonun iyi tarafn temsil ediyordu. Bok ynnn ierisine dm prlantalardan biriydi Ama... Pastore iin, oltann ucundaki yemlik oldu. Oltaya takld, kald. Beni rahatsz etmedin, Victor, dedi yava sesle. Sana sylediklerimi hatrlyor musun? Bana verilen mkfat hakknda? u anda ok ihtiyacm vard buna. Beni ok mutlu kldn. Ne kadar mutlu kldn bilemezsin. 18 PASTORE, KEND KENDNE, 'Daha birka hafta gesin,' diyordu. Birka hafta sonra, Vi-to Fulgoni'ye gidip grevinden vazgetiini aklayacakt. Anna bunu biliyordu. imdi kendini ok daha iyi hissediyordu. llar azalmt. Yz eskisine nispetle daha ok glyordu. Profesr, Giardano'nun ve dier baz ocuklarn yapt aamalardan ok memnundu, onlarla iftihar ediyordu. RETMEN 181 Sadece birka haftaya daha ihtiyac vard. niversite kayt ileriyle megul olmas gerekiyordu. ocuklarn, lise bitirme snavlar ve niversite giri snavlar iin Pastore'nin yardmna ihtiyalar vard. Profesrn ilikileri, ocuklarn tannm niversitelere kabul edilmeleri iin onlara yararl olacakt. Onun iin o anda onlar terk edemezdi. Derken bir gece, evde at katndaki alma odasnda, Pastore, evresini saran rmcek ana biraz daha yakaland, yle bir durum oldu daha dorusu. Mafia'mn kaba kuvveti Paterno'nun olu Tony Paterno, Profesrn karsnda oturmu, trp ile trnaklarn temizliyor, Profesr de nndeki ktlar inceliyordu. Delikanl, her zamanki gibi, kaygsz, kstah ve halinden memnundu. Pastore, kd inceledikten sonra: yi, dedi. ok iyi. Byle on sayfa dolusu yazacak kadar vakit bulabildin demek. Tony Paterno trnaklarn inceleyerek konumaya baladktan sonra da trplemeye devam etti: Genel evde kucamda bir kar, oturdum yazdm. Bana bir dev verdiniz, ben de yerine getirdim. tesi sizi ilgilendirmez. u azn biraz toplasan iyi edersin. Paterno trnaklarn trplemeyi brakt, ban kaldrd: Size sadece karnzdaki insann ebleh olmadn gstermek istedim. Ben yapmak istediim eyi iyi yaparm. Tekrar ediyorum, yapmak istediim eyi. unu da hemen ekleyeyim, yapmak istediim zaman. Pastore, masadan bir kitap ald, kitaplna doru yrd. Paterno, biliyor musun, beni gldryorsun. u byk adam ayaklarna yatmaktan vazge. Bu numaralarn. kimseyi ilgilendirmiyor. renimim tamamlaman kendi yararna. Onunla dalga gemek demek, kendinle dalga gemek demek. Pastore divana doru yrd ve Paterno'ya bakt. ocuk hl trnaklarn incelemekle meguld. u yaptn ilerde 182 RETMEN sebat edersen, ok yol alrsn. Yeteneklerini ve insiyatifini yozlatrmakta srar edersen, kendi bilecein i. Kimse iplemez. Pastore masaya dnp yerine oturdu. Bir sigara karp yakt, kendi trnaklarn incelemeye koyuldu. u son yaptn alma tarznda almalar bekliyorum senden. Ve bunu sistematik bir ekilde yapman istiyorum. Bundan byle geliigzel alma istemiyorum. Gangsterin olu kalarn kaldrd: Siz kendi iinize bakn Sen de kendi iine bak! Anthony Paterno arkasna yasland, Profesre nian ald: zel istihbaratm araclyle haber aldma gre, Patronlarla aran eskisi kadar parlak deilmi... yle diyorlar. Pastore, Paterno'ya att tokadn acsn uzun zaman unutamayacan ve bu kurnaz gangster taslann, erge o tokad iade edeceini biliyordu.

 yle mi dersin, Paterno? Bana da anlatsana. Bunu senin azndan dinlemek isterim, dorusu. yle diyorlar da. Profesr ne doru eildi: Sakn, Brooklyn Savcsna yaplan ziyaretlerle ilgili bir ey olmasn? Efelikanh, trpy bir tarafa brakt, divandan kalkarak masaya doru gitti. Ne demek istiyorsun, anlayamadm. Pastore kalkt, ocuun karsna dikildi. Biri benim Brooklyn Savcsna yaptm ziyaretlerden bahsetmi. Ben Brooklyn Savcsna hayatmda gitmediime gre, birinin yalan syledii anlalyor. Sana bir ey syleyeyim mi, Paterno? Bana kalrsa, o yalan senden kt. Olann gzleri ksld. Sen oynattn galiba! lme susamsn, anlalan Yz yze gelmilerdi. Olann dileri kenetlenmiti birbirine. RETMEN 183 Sana tokat attm iin gidip babana o yalan uydurdun, istersen, babann nnde yzleelim. Bir dene hele. Pedere bunu anlattn gn kendini lm bil Bu cevap, Pastore'nin kafasna iyice yer etti. Mafia ile hesaplamak iin yanl bir zaman semi olduunu anlad, zellikle Baba Paterno ile hesaplamann sras deildi. Mafia'nn gzde ocuklarndan birine dil uzatyor, onu suluyordu. stelik elinde hi bir delil yoktu. Bana bak! dedi. Ses tonunu alaltmt. Bama bel almak niyetinde deilim. Bana imdi doruyu sylersen, byle bir sulamadan vazgeerim. Erkeksen, itiraf et. Aksi halde, babana gidip her eyi anlatacam. Boyundan byk ilere karma. Profesr yerine oturdu: Bunu yapmak zorundaym. Bu benim iin bir eref meselesi. retmenlik ve babalk haysiyetime srlen bir leke olarak sayyorum bunu. Kendi gzmden dmemek iin bu lekeyi temizlemek zorundaym. Gidebilirsin, Paterno. Tony Paterno bir an Pastore'ye bakt. O oyunu daha fazla srdremeyeceini anlamt. Kapya vardnda dnd ve: Bizim pederin dar kafal olduunu hatrlatmak isterim. Benden ok sana inanacan sanyorsan, aldanyorsun Ban alayc bir tavrla sallad: Dediim gibi, kendini lm bil! Kapy amak zereydi ki, Profesr arkasndan seslendi: Paterno! Seninle benim aramdaki fark u: Ben ortaya erkeke atlyorum. Sen ise kallelik edeyim diye direniyorsun. Baban hakknda sylediklerine inanyorum. Ve ben de cidd bir sulamada bulunuyorum. Bu durumda, baban, hemen hi tanmad bir retmenle z olu arasnda bir tercih zorunda kalacak. Btn kozlar lehinde, Paterno. Buna ramen, gerein ortaya kmas iin her eyi gze almaya hazrm. yi dn. Belki imdi bir eyler anlarsn. 184 RETMEN Paterno hafif bir tereddt geirdi, sonra: Sende bu ii yrtecek cesaret yok, diye mrldanarak arkasndan kapy arpt. Joe Pastore, oturduu yerde, kalemini masaya vuruyordu. ocuk haklyd: Baba Paterno, muhakkak dar kafalnn biriydi. Zaten btn gangsterler, ocuklarna fanatik bir sevgi besliyorlard. Tony'ye gelince, Mafia'nn gzbebeiydi. En bata geliyordu, ilerinde en iltimasl olan, o yzden de en tehlikelisiydi. Ama Pastore, rencilerinin saygsn yitirmemek iin bu ii sonuna kadar gtrmek zorundayd, bunu biliyordu. Yoksa, onca zamandr verdii emeklerin, hepsi boa gidecekti. Ve bunca sknt bouna ekilmi olacakt. Baba Paterno ile gidip grecek ve hi bir delile dayanmakszn, sulamada bulunacakt. Elinde baka zm yolu kalmamt. O akam, Profesr, kz Nancy ile birlikte, New Rochel-le'deki evin nndeki ferah terasn tahta merdivenlerine oturmutu. Eski gnleri hatrlad birden, ii burkuldu. Nancy: Annemin uyuduuna ok memnunum, dedi. Yz o kadar bozuk ki! Pastore, elindeki dalla topra eeliyordu: O kadar ok hap alyor ki, dedi.

 Babacm, bize ne oldu byle? Skntl bir dnemden geiyoruz, canikom. Bu yeni bir ey deil. Daha nce de geirdik. Ama her seferinde sa salim kurtardk kendimizi. Bir sre konumadan oturdulajr: Bu, senin iin ok, ama ok nemli bir ey olmal. Mafia'n'm ocuklarn yetitirme ii yani Evet, nefes almak kadar nemli, benim iin. Onlara, Mafia'nn ocuklar demeni de istemiyorum ayrca. Nancy bir sre dnd, sonra tereddtle konutu: Annemin hastal gitgide artyor, biliyorsun. Pastore ban evirerek kzna bakt: Biliyorum. Sinirleri ok bozuk. Bir doktora gitmesi gerek. RETMEN 185 Nancy, babasnn gzlerinin iine iyice bakt. Eer, diye sze balad, Bu iten vazgesen... iyileecek. Pastore ban evirdi, elindeki dal krarak, Nancy, dedi. Virginia'ya gitmeni ve bir sre orada kalman istiyorum. Krma benim hatrm. Hi iimden gelmiyor. Buradan ayrlmak istemiyorum. Gitmen gerekiyor. Mitchell'ler ve Bonaventure'lerle grtm. Seni bekliyorlar. Nancy ban edi, babas alamak zere olduunu biliyordu. Madem srar ediyorsun, Babacm. Pastore elini enesinin altna koydu, yavaa kznn ban kaldrd, kzn u andaki kadar hi sevmemiti. Nancy, sen Mitchell'lere git, ben de sz veriyorum, aile dzenimizi eski haline getirmek iin elimden geleni yapacam. Elimden geldii kadar da abuk olarak. Sana btn kalbimle sz veriyorum, canm Ban dertte mi, baba? Yoksa seni brakmyorlar m? Hayr, bam dertte filn deil. Peki, ii brakacak msn? Pastore hafife iini ekti. Bak, sana yle izah edeyim. Bu, meslek hayatmda baarl bir dnem oldu benim. Hayli zor, biraz da tehlikeli olmakla beraber, heyecanl ve verimli bir dnem. Bunu brakmak benim iin ok zor olacak. Beni anlyor musun, yavrum? Nancy ban sallad: Ama seni ve anneni dnyada her eyden daha ok seviyorum, diye devam etti Profesr Benim iin hi bir ey, bundan nemli olamaz. Nancy ban babasnn omuzuna yaslad. Virginia'ya gideceim, babacm. Pastore, kolunu kznn omuzuna dolayp kendisine ekti, 186 RETMEN 19 MAFA'NIN KABA KUVVET Paterno oturduu malikneyi aln teriyle kazanm deildi. Ama bina konfor ve lks bakmndan dierlerinden hi de aa kalmyordu. Bellini'nin maliknesine yakn olan Tdor slbundaki evi, sarmaklarla kaplyd. Tam bir sayfiye rahatln ve sknetini yanstan bu dekor, Mafia'nm canavar olan eski bir liman iisiyle yaplacak konuma iin olduka uygunsuz bir yerdi. Profesr, Paterno ile grmek istediini, kendisine telefonla bildirdii zaman, teki arm, yine de gayet nazik davranmt. Pastore, Mafia'nm tehlikeli batanda hayatta kalabilmenin temel kuralnn Mafia, canavarndan uzak durmak olduunu Dr. Carlton'dan duymutu. Bu azl cani, insan ancak i iin, daha dorusu, iini bitirmek iin ziyaret ederdi. Paterno'nun evine yaplacak bir ziyaret ise, ancak Mafia yetkililerine tannm bir imtiyazd. 'Ama bu istisna bir durum,' diye dnd Pastore. retim sorunuyle ilgili bir dava. Paterno ile ocuklarn eiticisi sfatyle grecekti. Dr. Carlton, Tony Paterno'nun durumu kendisine akland zaman, baka bir ey daha sylemiti. Bu sekin mterilerle yllarca i yapmann kazandrd tecrbelerine dayanarak, arkadan uyarm ve ona baz tler vermiti. Joe, sakn enayilik edeyim deme. Ahlk kurallarn ve haysiyet meselesini bir tarafa brak. Paterno'nun ilerine burnunu sokma. Ondan uzak dur. Herif manyak!

Adam ldrmek, onun iin iten deil. Bunu defalarca kantlad. Yel deirmenlerine saldracak baka yer bulamadn m? RETMEN 187 Profesr, verdii tler iin Carlton'a teekkr etmi, onlar zerinde kafa yormu, sonra niha kararn vermiti. Paterno'nun evi, Salvatore ile Bellini'nin evlerinden farklyd. Anayurdu talyay hatrlatan bir havas vard. Oturma odasnn havas, kokusu, genel grn, Pastore'yi ocukluk yllarna gtrd, kafsnda baz eyalar, tablolar, anasna babasna ait anlar canland. Ama minenin yanndaki kocaman koltua rahata gmlm olan dev csseli adam grnce birden ayld, gemiinden silkinerek bugne dnd. Paterno glmsedi, ayaa kalkt ve elini uzatt. Kibar davranma abasna ramen, bu ilerin acemisi olduu ve yapmack yapt belli oluyordu. Profesr kendine gsterilen ye-le oturdu, ikram edilen ikiyle puroyu kabul etti. Havadaki gerginlii hissediyordu. Bize eref verdin, Profesr. nce srpriz oldu ama yine de eref verdin. Dava nedir, anlat bakalm? Pastore ikisinden bir yudum ald, sonra, Olunuz Nick hakknda grmek istiyordum, dedi. Tahmin etmitim. Nasl gidiyor dersler? Profesr elindeki iki bardan masaya koydu, purosunu yakarak biraz vakit kazand. Olunuzun potansiyeli byk. Bu yolda cidd olarak sebat ederse, ok ilerler. Kar karya oturmulard. Paterno, Profesrn yzne yumuak ve tatl bir ifadeyle baktndan, Pastore adamn gzlerinin iine bakmakta glk ekti. Bunu duyduuma memnun oldum. Nick hakknda iyi haberler almak beni sevindiriyor. Pastore: Zeki, uyank ve ok dikkatli bir ocuk, diye devam etti. Konutuka kendine gveni artyordu. Geen gn, Theodore Roosevelt hakknda mkemmel bir kompozisyon yazmt. Hemen okula yolladm. ok iyi. O yazy ben de okumak isterim. Bir kopyasn gnderirim. Nick mkemmel bir ren188 RETMEN ci olma yeteneklerine sahip. lerde hangi meslei seerse sesin ok baarl olabilir. Kiralk katil purosundan bir nefes ekti ve glmsedi. Beni ok gururlandrdn Profesr. ok sevindim. Peki, dava ne, onu anlayalm. Olunuz yalanc. Paterno purosunu brakt, ama yerinden kprdamad gibi, yznde de kl oynamad. Yalnz gzlerinde bir imek akt. O da, Profesrn yrek atlarn hzlandrmaya yetti. Pastore'yi dikkatle uzun uzun inceledikten sonra, nihayet katil ne doru eildi, alak bir sesle: Olum hakkndaki bu iddian kantlayabilir misin? Hayr, imknsz. Paterno bir sre sustu. Sonra yavaa yerinden kalkarak bara doru gitti. Pastore onun hareketlerini izliyor, her an patlamasn bekliyordu. Paterno bardana iki doldurdu Profesre dnd. Bir iki daha alr msn? Hayr, teekkr ederim. Katil ar ar mineye doru sejyirtti, dirseiyle minenin zerindeki mermere yasland. Sonra yava ve sakin bir sesle: Profesr, diye sze balad. Sen de tpk benim gibi kabaday bir talyansn. kimiz de ayn yollardan geldik. Sen belki biraz deiik yollara saptn. Ama iin iin birok konularda ayn grlere sahibiz, eminim. ocuklarmz konusunda rnein. Haksz mym? Pastore, dikkatle: Haklsnz, dedi. Kaslarnn skldn hissetmeye balamt.

Paterno: Anlatk, yleyse, dedi. Az nce olumun yalanc olduunu syledin. Elinde delili var m diye sordum, hayr dedin. imdi kendini benim yerime koy. Sen olsan ne yapardn? Bardamdaki ikinin yarsn yuvarlad, sonra bardan mermerin zerine koydu, Profesre dnd. Sesi gayet sakinRETMEN 189 di ama gzlerindeki ifade, Pastore'nin tylerini diken diken etti: Nick'e neden yalanc dedin, sebebini bilmek isterim. Syleyeceklerini bandan sonuna dikkatle dinleyeceim. Sonra karar vereceim. Ama sylediklerini beenmediim takdirde... Yzndeki ifade deimiti birden. Numara yapmyordu artk. Yzndeki glmseme kaybolmutu. Dr. Carlton'un szleri, Pastore'nin beyninde uulduyordu. Paterno ikisini slip koltuuna dnd. Dikkatle yerine oturdu. Seni dinliyorum, dedi. Pastore'nin gzlerinin iine bakarak onun konumasn bekledi. Pastore, bu sefer, adamn gzlerinin iine bakma cesaretini kendinde buldu. Anlatlacak fazla bir ey yok. Nick'le yaptmz dersler srasnda baz problemlerimiz oldu. Bir seferinde onu tokatlamak zorunda kaldm, biliyorsunuz. Brooklyn'deki savc hikyesini Nick'in benden almak iin uydurduuna eminim. Bu senin vardn bir kan. Ama elinde hi bir delil yok. Doru. Elimde hi delil yok. Ama eminim. Paterno, elindeki puroyu bir kl tablasna brakt, dahil telefona uzand: Gino, sen misin? Nick aada m? yi. Syle, sallanmadan oturma odasna gelsin. Paterno ahizeyi yerine brakt, sonra birka dakika hi konumad. Koltuunda arkasna yasland, purosunu dilerinin arasna sktrd, gzlerini Pastore'ye dikti. Profesr etrafndaki emberin gittike daraldn hissetti. O gne kadar kendisine tannan baklk yava yava kayboluyordu. Paterno, sonunda, purosunu sndrd, sze balad: ocukla konuuruz. Ha, sras gelmiken unu .da syleyeyim. Savcya yaptn ziyaretleri bana anlatan Nick de190 RETMEN il, bir bakasyd. Szlerine biraz ara verdi. Bir iki daha almaz miydin, Profesr? Hayr, teekkr ederim. Nick Paterno, nefes nefese, odaya girdi. Profesr grnce ban evirdi. Babas: Divana ge, otur, Nick, dedi. Delikanl, itaatle, divana yrd. Pastore'ye bakmaktan kanyordu. Sandalyenin ucuna ilimi, sinirli, tedirgin bir havas vard. Nicky, Profesr seni yalanclkla suluyor. Brooklyn' deki savc hikyesini, yedii dayan acsn karmak iin uydurduunu iddia ediyor. ocuk hemen akn ve melek gibi masum bir ifade taknd. Paterno, olunun itiraz etmesine vakit brakmadan szne devam etti: Profesre, bu hikyeyi bana senin anlatmadn, bunu bakasndan duyduumu syledim. imdi, sen anlat bakalm ne diyeceksin? Gen Paterno Profesre ilk defa olarak tell bir bak frlatt sonra sinirli sinirli sze balad: Benim savc hikyesinden hi haberim yok baba. Bu adam ilk karlatmz gnden beri yakam brakmad. Bana 'serseri,' dedi, 'it,' dedi. Kafam krmakla tehdit etti. Bana tokat da att, biliyorsun. imdi de gelmi, beni suluyor! Katil divana doru yrd, olunun bana dikildi: Kalk ayaa! diye buyurdu. ocuk hemen itaat etti. Paterno, ocuun ban koskocaman ellerinin arasna ald, onun gzlerinin iine dikkatle bakt: Nicky, dedi. Brooklyn'deki savc hikyesini sen mi uydurdun? Nick, can havliyle, Hayr, vallahi billahi, hayr! diye bard. Ba hl babasnn elleri arasndayd. Paterno, olunu serbest brakt, ama dikkatle ona bakmaya devam ediyordu.

Nick Paterno, fkeyle, Hikye olduu ne malm? dedi. Profesrn oraya gitmediini kim garanti edebilir? BabaRETMEN 191 snn tepki gstermediini grnce yerine oturdu, ne yapacan bekledi. Katil yine mineye doru gitti ve dirseini mermere yaslad: Profesr, olumu yalanclkla suladn. Elinde hi bir delil yok. te olum karmda ve szlerine inanyorum. Melek deil, biliyorum, ama bana yalan syleyeceini de tahmin etmiyorum. Yalan syledii takdirde bana gelecekleri bilir nk. Olundan yana bakt, sustu. Pastore'ye dnd zaman tavr deimiti Profesrn karsnda, Mafia'nn vurucu gc, karsndakinin iini bitirmeye hazrlanan bir adam duruyordu. Konumakta biraz acele ettin, dostum. Bunun hesa-bm deyeceksin. Peki, Nicky, gidebilirsin. Nick Paterno ayaa kalkt, kapya doru yrd. Profesr: Bir dakika, Nickyt diye onun arkasndan seslendi, sonra ocua doru yrd: Nick, dedi yavaa. Bu yaptna, hayatnn sonuna kadar piman olacaksn. Bilesin. Gen Paterno, geri geri bir adm att, ama Pastore onu kolundan tutmu, brakmyordu. Profesr kesik kesik soluyordu. Bak, beni dinle. Sen akll bir ocuksun. Babana doruyu sylemeye borlusun. Hem de derhal, Nick, itiraf et gerei. Nick Paterno kolunu ekti. Sen ldrmsn her halde, dedi. Heyecan iindeydi. Yardm istermi gibi babasna bakt. Ama baba Paterno hi istifini bozmam, sahneyi seyre devam ediyordu. Vakit dolmak zereydi. Pastore, alelacele ve dokunakl bir sesle konutu, bu defa son kozunu oynuyordu: Baban iriyar, gl kuvvetli. Ama ben ondan korkmuyorum, nk doruyu sylediimi biliyorum. Elleri buz gibiydi, bacaklar titriyordu ama olann da koluna yapm, brakmyordu. Bak, ben babann karsnda erkeke kendimi savunuyorum. Sen ise bu kapdan, bir yalanc olarak, srnerek kp gidiyorsun. Sonunda daya192 RETMEN namad, bard: Erkeklik gster, itiraf et. Mert olduunu gster. Dayaktan iflahn kesilse bile, itiraf et. Nick Paterno, yeniden Pastore'nin elinden kendini kurtard, kapya doru davranarak babasna haykrd: Baba, kurtar beni bu kudurmu orospu ocuundan! Mafia'mn vurucu gc, tam Pastore ocuu ceketinden yakalad bir srada harekete geti. Profesr, can havliyle: Dur, diye haykrd. Dur! Bir dakika daha bekle. ocuu ceketinden yakalam tutuyordu, hl. Nick, dedi. Sesi asab, heyecan doluydu, Elimde delil yok dedim. Yanldm. - Yalan sylediin gzlerinden okunuyor, sesinden anlalyor, tiraf et! tiraf et! Erkek olduunu gster! Pastore, birdenbire devin kuvvetli ellerini zerinde hissetti. Mengene gibi iki el grtlana dolanm, skmaya balamt. aresiz gzlerle, profesyonel katilin, hrlayan, gzleri yerinden uram vahi suratna bakyordu. Boazndaki mengene gittike daralyor, azalyordu. Birden bire, ocuun: Dur, diye haykrdm duydu babasna. Sonra bir daha, Dur! diye bard gen Paterno. Boazndaki mengene gevedi. Profesrle Paterno, kapya yaslanm, gs krk gibi inip kalkan ocua baktlar. Kimsenin sesi kmyordu. Nick Paterno, derin bir soluk aldktan sonra, fsldar gibi: Evet, yalan syledim, dedi. Hepsini ben uydurdum. Katil, kocaman yumruklar iki yannda sklm duruyor, oluna bakyordu. fkesi gittike artyordu. Birdenbire, hayvan gibi bir ses kararak, olunun suratna olanca gcyle vurdu. Nick Paterno, darbenin etkisiyle duvara doru savruldu, sonra yzn tutarak yava yava yere doru kayd. Azndan kan boand. Dt yerde ban kaldrp babasna bakt. Paterno, Profesr unutmutu bile. Dev gibi cssesiyle, olunun bana dikilmi, ylece duruyordu. Pastore, baba RETMEN 193 oula bakt, sonra kapya doru davrand, onu at, gitmeye hazrland.

 Bay Paterno! dedi. Paterno, cevap vermedi, duymam gibiydi deta. Profesr: Olunuz az nceki davranyle erkek olduunu gsterdi. Olgun bir erkek gibi hareket etti hem der. Yerinizde olsam, artk ona vurmaz, onunla iftihar ederdim. ocuk yerde kanlar iinde, babas da onun bana dikilmi iki heykelden farkszdlar. kisi de donmu kalmlard sanki. Profesrn varlndan habersiz gibiydiler. Pastore, sessiz sedasz ekip gitti. 20 ANNA PASTORE HASTAYDI; kendi bann aresine de kendi bakmak zorunda olduunu biliyordu. Kocas ona kar tamamiyle yabanclamt, retmenlik, Pastore iin sadece kutsal bir grev olmaktan km, garip bir saplant haline gelmiti. Kendini bu davaya adam, benliini onun dnda her eyden tecrit etmiti. Anna onu tanyamyordu artk. Birbirleriyle nadiren konuuyorlard. -Aradan haftalar gemi, Joe Pastore Mafia'daki grevini brakmak iin hi bir harekete gememiti. Anna, onun kararn i iten getikten sonra vereceine iyice inanmt. ini brakmamak iin birbiri ardsra mazeretler buluyordu. Yl sonu imtihanlar. niversite giri snavlar, gen Peter-no'nun Carmella Bellini'nin, ya da Albert Salvatore'nin gsterdii baarlar, ocuklarn kendi anne babalaryle aralarnda geen anlamazlklar ya da okulda kan bir atma ve daha bunun gibi bir sr bahaneler ileri sryordu. Bunun sonu olmad gibi, kar koymaya kalkmann da bir anlam yoktu. Kurtulu umudu kalmamt artk. Anna kendini kurF.: 13 194 RETMEN tannann aresine bakmalyd. Tabi, elinden gelebilirse... Nancy Virginia'ya gideliden beri Anna "evde yalnzd. Ba arlar gitgide sklayor, iddetleniyordu. Gcn yitirmi, sinirleri harap olmu, uyku diye bir eyi kalmamt. Kendini ve evini ihmale balamt. Durumu gnden gne ktye gidiyordu. '' Anna kendisini ziyarete geldii zaman Doktor Carlton, endiesini saklayamad. Nancy'nin yerine, Virginia'ya asl senin gitmen gerekiyor, dedi ve Anna'ya ii tablet dolu bir ie verdi. Dinlenmeye iddetle ihtiyacn var. evreni deitirmediin takdirde, ok ekersin. Anna elindeki ieye bakt. Bunlar ayn tabletler mi? diye sordu. Evet, ama daha kuvvetli. Yine de senin derdine are olamaz Anna. Ktrmlere verdiim koltuk denekleri bunlar. Anna yavaa, Ama uyumama faydas oluyor, dedi. Senin ban dinlemeye ihtiyacn var. Anna ayaa kalkt, sonra duraklad : Hastalm nedir, syler misin, Ed? Dr.' Carlton glmsedi: Yirmi dolarlk sradan bir tehis mi istiyorsun, yoksa iki yz dolarlk, derin bir analiz sonucu mu? Anna ban eerek, ienin stndeki etiketi okumaya alt. Anna, sana, zntden mtevellit bir nevrozun isteri haline dnmesi, ya da evre artlarnn ten-bih ettii vagotonik sinir sistemi hakknda uzun uzun aklamalarda bulunabilirim. Ama bunu yapmayacam. Yerine, sana sadece Joe'nun kendini adad bu dersler yznden sinirlerinin adamakll tahrip olduunu sylemekle yetineceim. Yirmi dolarlk sradan bir tehis sana ite. Anna ban kaldrd : Virginia'ya gitmekle, u haplar almak arasnda hi fark yok demek istiyorsun, yle deil mi? Hayr, benim asl sylemek istediim bu deil. Yolculuk yararl olabilir, ama meseleyi kknden halletmez Peki, ne halleder? RETMEN 195 Anlay ve tevekkl. Geici bir sre iin hi olmazsa. Anlay m? Carlton ayaa kalkt, alma masasnn etrafnda dolaarak Atina'nn yanna geldi, masann kenarna iliti. Evet, anlay gstermen gerekiyor. Bu duruma

katlanp oturmak, kocanla bar iinde bir arada yaamak istiyorsan, anlay gstermen gerek. Carlton, bir an durdu, dudaklarn kst sonra devam etti: Bunu istemiyorsan, kocana aka kar koyman gerek. Btn cesaretini topla, ona engel ol, onu ter-ket, ne yaparsan yap, yalnz bu znty iinden at. ine kapanmaktan da vazge. Bir eyler yap. Anna Pastore, Ed Carlton'dan hi bir zaman fazla holanmamt. Ama o anda, nefrete benzer bir his uyand ona kar iinde. Joe'yu bu ie sokan oydu. Kendi de yllardr Ma-fia'ya hizmet ediyordu. Buna ramen, Anna iinde bulunduu acayip durumdan utand iin, yabanc bir doktora gitmeye de bir trl raz olmamt. Bana bunu mu salk veriyorsun, Ed? Evet. Bir doktor sfatyle. Peki, ya arkada olarak tavsiyen nedir? Arkada olarak, salk veremem. Anna, bak, dinle beni. Joe'yu Salvatore ile tantran benim. Bu konuda epeyi tecrbem var. On yldr bu adamlara tbb hizmette bulunuyorum. Bende bir acayiplik gryor musun? Hayat mahvolmu, damgalanm, yer alt dnyasnn batana dm bir insan halim var m benim? Syle? Dorusunu istersen, aksine bu iten fevkalde memnunum. Anna kalarn hafife att, Carlton'u birka dakika inceledi. Birka saat nce, Joe'yu ardlar. Haberin var m? Ee, ne olacak ardlarsa? Giderken, Joe'nun yzndeki ifadeyi hi beenmedim. Her halde can sklmtr, dedi Carlton, gidip masann arkasndaki yerine oturdu. Hayr, korku. Bu defa korku vard yznde. 196 RETMEN Carlton glmsedi, bam sallad. Anna : Bu defa, onu almaya gelen Salvatore'nin arabas deildi. Je'nun telefon konumasndan anladm kadaryle, nereye gtreceklerini de sylemediler ona bu sefer. Mafia korkun bir komplo tertiplemi olmal. Anna bu alayc sz umursamad, zel bir ofr yollamlar. Ad Papuch. Joe, birka defa bahsetmiti ondan. Pa-puch'u ancak zel birtakm ilerde kullanyorlarm. Carlton yeniden gld : Ben Papuch'u ok iyi tanrm. Tonton bir adamdr. Anna bu defa sustu, Carlton'a uzun uzun bakt. Tekrar sze baladnda, ses tonu, karsnda oturan bencil ve karc doktora kar iinde byyen nefreti yanstyordu: Sen bu oyundan holanyorsun, deil mi, Ed? Carlton bakt, sonra cevap vermeden gs geirdi : Hi olmazsa sen onlarn sayesinde zengin oldun. Joe iin byle bir durum da sz konusu deil. CarJton, cidd bir tavrla : O kendi suu, dedi. Ya da benim suum, dedi Anna ayn ciddiyetle. Ayaa- kalkt, ilc antasna koydu. Tabletleri alrm. Sonra sana haber veririm. Carlton onu kapya kadar geirdi. Bana telefon et, Anna. Ne zaman istersen. Kendine de iyi bak. Anna son bir defa onun yzne sessizce bakt, sonra muayenehaneden kt. Manhattan trafiinin iinde ar ar ilerleyen fiyakal siyah arabann arkasnda oturan Joe Pastore, tedirgin, zgn ve sinirliydi. Pencereden dar bakarak sordu : Nereye gidiyoruz? Papuch glmsedi : Grand Central istasyonu civarna. Bir i hanna. Ne var o i hannda? Papuch : Bir sr i yerleri, diye cevap verdi ve kahkahay bast. Pastore ofrn o esprisine glemedi. O anda hi bir eGRETMEN 197 ye glecek hali yoktu. Vito Fulgoni ile aralarnda gayet ksa, resm ve hi beklenmeyen bir konuma gemiti. Daha nce de defalarca kendini evden aradklar olmutu. Ama Pastore bu defa, iin dorudan doruya Mafia ile ilgili

olduunu sezmiti. Fulgoni'nin sesinde, ricadan ok, bir emir edas vard. Daha fazla bilgi edinmek iin : Yeni bir renci ile ilgili bir i mi? diye sordu bu defa Papch'a. Hayr, Profesr. Bu defaki rencilerle ilgili bir mesele deil. Toplantya gidiyorsunuz. Ne toplants? ofr cevap vermeden nce arabay krmz trafik iaretinin nne ekip durdurdu. Toplant, ite, dedi ve kafasn evirmeden ban arkaya yaslad. Byk bir irketin ynetim kurulu toplants gibi bir ey. Btn kodamanlar, ellerinde kalem kt, masann etrafnda toplanr ve i konuurlar. Byk iler. Sizi yle bir toplantya gtryorum imdi. Kafasn evirerek Profesre bakt, glmsedi. Ynetim Kurulu Bakannn zel davetlisi olarak gidiyorsunuz, Artk siz de kodamanlara hizmet eden koskoca bir profesrsnz. Pastore gznn zerindeki yara izini elledi, sonra bir sigara yakt. 'Pekl reddedebilirdim,' diye dnd. 'Kusura bakmayn kendimi iyi hissetmiyorum ya da gideceim yeri bana sylemediinize gre, gitmek istemiyorum,' diyebilirdi. Sylenecek ok ey vard. Ama o sadece dinlemi ve hi bir ey sylememiti. Fulgoni, kelimeleri tkrr gibi sylemi, sonra Profesrn yle veya byle bir tepki gstermesine frsat vermeden suratna telefonu kapamt. Ynetim kurulu toplantsnda ne iim var benim? diye yksek sesle sordu. irketle hi bir ilgim yok ki! Profesr, ben sadece bir emir kuluyum. Verilen emirleri yerine getirir, st tarafna karmam. Size hi bir yardmm dokunamaz. Gzlerini trafikten hi ayrmamt, konuurken. Pastore, Fulgoni'nin telefon konumasna kar gsterdii tepkiyi tahlile altka, muhakeme kabiliyetinin eskisi gibi 198 RETMEN olmad kansna vard. Birtakm acayip, duygusal gler mantna hkmediyordu. Artk bu iten syrlmann zaman geldiine aksi takdirde grtlana kadar o bataa gmleceine akl iyice yatmt. Sigarasndan derin bir nefes ekti, yan aka, yar cidd bir lf att ofre: Peki, farzedelim, bu toplantya gitmek istemediimi syledim sana. lk frsatta beni indir arabadan dedim, ne yaparsn, Papuch? Mafia'mn zel ofr birden kahkahayla gld, dikiz aynasndan Profesre, bakt. O sorunun cevabn siz bilirsiniz, Profesr, yle deil mi? Ynetim Kurulu Bakannn zel da-vetlisisiniz, dedim size. Pastore oyunu biraz daha srdrmeye kararlyd. Ynetim Kurulu Bakan benim mirim deil ki, dedi. Papuch : Bakn, beni dinleyin dedi. Sonra yeniden aynaya bakt. Bu defa yznde glmseme yoktu. Tatl bir sesle devam etti: Sizi o toplantya gtrmekle grevliyim. Grevimi ihmalle sulandrlmay hi istemem. Szlerine biraz ara verdi, sonra yine aynadan Profesrn yzn inceleyerek devam etti : Neyse, zaten sizin de aka ettiinizin farkndaym. Birka dakika sonra oradayz. Profesr arabnn kadife dmesine yaslanarak, Man-hattan'n kalabalk caddelerini seyre koyuldu. Fulgoni ile konutuktan sonra merak ve korku doldurmutu iini. Ayrca baka bir ey daha hissetmiti. Heyecan, belki de. Sonra, Nick Paterno'nun kabasaba tarifi aklna geldi. Byle eyler insana cinsel bir zevk veriyor, dostum, demiti ocuk. Pastore rperdi. Gzlerini smsk kapad bir sre, iindeki korkuyu yenmee alt. Park Avenue taraflarnda, modern bir i hannn ynetim kurulu odasnda, byk bir toplant balamak zereydi. Yepyeni, lks ve rahat mobilyalar odaya, nemli i toplantlarna uygun bir atmosfer vermiti. Mafia rgtnn yksek kademelerinden yeler ve lkenin her yannda, etenin eitli ileriyle uraan btn faal elemanlar arlmt bu toplantya. RETMEN 199 Hepsi ortadaki kocaman konferans masasnn etrafndaki mkellef deri koltuklara gmlm oturuyorlard. Son derece ciddiydi hava.

Masann banda, Ynetim Kurulu Bakan koltuunda, Vito Fulgoni oturuyordu. Masann ayak ucundaki koltuk ise botu. Bakan, Amerika Birleik Devletlerinin Dou Kysnda yrtlen iler hakkndaki ayrntl bir raporun aklamasn tamamlamak zereydi. Ynetim Kurulu yeleri, kendisini byk bir dikkatle dinliyorlard. Fulgoni: Chicago civarnda giriilen harektn baarl olmas, dier ilerin ihmaline yol amamal, dedi ve masann etrafndakilere bakt. Dnnzde, Bat Kysndaki adamlarla temasa geip oradaki imknlar da gzden geirmeniz gerekiyor. Orada kuvvetli bir ebekemiz var. Sana gelince, Kramer, yelerden biri dikkatle kulak kabartt, ay bana kadar Salinas tesislerinin bizim hesabmza almalarnn salanmasn, salanmazsa imha edilmelerini istiyorum. Anlald m? Kramer bayle onaylad. Tam o srada, ynetim kurulu odasnn kaps ald, iyi giyimli bir delikanl ieri girdi, kendisine sz hakk verilmesini bekledi; Sonra Profesrn darda beklediini bildirdi. Fulgoni ban sallad : Aln ieri. Profesr Joe Pastore ieri girdi; karlat manzarann etkisiyle bir an afallad, olduu yerde kalakald. Papuch'un ynetim kurulu toplants hakknda anlattklar aynen doruydu. Burada byk ilerin dnd bir bakta anlalyordu. Salvatore'nin evinde kulana arpan baz szlerden, rgtn, ehrin merkezinde birka i hanna birden sahip olduunu biliyordu. Bu da onlardan biriydi her halde. Masann evresinde oturanlar gzden geirdii zaman, binann stratejik noktalarna yerletirilmi bir sr, ibilir gen gangsterin, ne maksatla grevlendirilmi olduklarn kavrad. Ayn anda, kendi bann da belya girdiini, o odada konuulacak iin nitelii ne olursa olsun, geri dnmenin imknsz ol200 RETMEN dn da'iyice anlad. Artk Mafia ile iliki kurmu bulunuyordu. Fulgoni masann banda ayakta duruyordu. Eliyle Profesre iaret etti: u tarafa buyurun, Profesr. Koltuunuz hazr, sizi bekliyor. Pastore, yznde akn bir ifade, ar ve tedirgin admlarla masaya yrd, onun ayak ucundaki bo koltua gelince duraklad. Fulgoni, nezaketle: Buyurun, oturun, dedi. Pastore hi ses karmadan nce etrafndaki yzlere bakt, sonra oturdu. Ynetim Kurulu yelerinin ou kendisini ilk defa gryorlard. Hepsi byk bir dikkatle Pastore'yi incelemeye koyuldular. Bellini, Paterno ve Giardano gibi eski tandklar glmseyerek selm verdiler; Ratazzi buz gibi bakt. Profesr yerine oturduktan sonra Bakan resm bir tavrla: Baylar, dedi. Size Profesr Joseph Pastore'yi takdim ederim. Hakknda sizlere daha nce bilgi verilmiti. imdi, hemen sadede gelebiliriz. Pastore koltuunda dimdik oturuyordu. Masada oturanlarn hepsi de ayr ayr kendisini inceliyordu. Hepsinin de bu konuda uzman olduklar belliydi. Nihayet sinirlerine yeterince hkim olduu zaman, o da evresindeki baz yzleri incelemeye koyuldu; tand o kiinin, kendisini glmseyerek 'selmladklarn fark etti.O da onlar, yznde donuk, sapk bir glmseme ile ve bir idam mahkmu tavryle selmlad. Birdenbire Vito Fulgoni'nin konumakta olduunu ve onuu ilk szlerini kardn fark etti. Bakan, birka dakika Profesr vmekle ve yalnz ocuklarnn retmeni olarak deil, ayn zamanda, bir erkek ve bir dost olarak da kendisine byk sayg ve gven beslediklerini belirtmekle geirdi. Sonra sadede geldi, Pastore'nin yreine de bir bak saplanverdi. Profesr, bu rgt pek yaknda yepyeni bir harekta RETMEN 201 giriiyor, o ii iin yardma ihtiyacmz var. Bu yardm da bize ancak siz salayabilirsiniz Profesr: Hi bir ey anlamyorum, dedi. Konuurken sesi titrekti.

 Ayrntlara girecek deilim imdi ama size kabataslak u kadarm syleyeyim: Baka ilerimizin yan sra, uyuturucu madde imaltna da girimi bulunuyoruz. Bu ie balayal epeyi oluyor. Pastore donakalmt. Adamn szlerini iyi iitmemiti her halde, iitmi olsa bile, kt bir aka ya da bir tuzakt bu. Ama Fulgoni'nin yz ciddiydi, dudaklar da kmldamaya devam ediyordu. Profesrn alnnda ter taneleri birikmee balad. Odann kapsndan tarafa bir gz att. ocuklardan ikisi kapnn nnde bekliyordu. Kapnn dnda bir on kiinin, daha bekledii de muhakkakt. Fulgoni'yi dinlemeye devam etti: " , ... Yllardr baz dertlerimiz var. O dertler de gnden gne artyor. retim fiyatlarnda art. Datm glkleri. Ayrca gvenlik tedbirleri almakta da sknt ekiyoruz. Bundan baka.. Pastore, Bakann szn kesmek iin zayf bir harekette bulundu. Ama Fulgoni frsat vermedi. Buz gibi: Szm bitirmeme izin verin ltfen. Sonra konumakta serbestsiniz, dedi. Masann etrafnda oturanlarn hepsi de Profesr dikkatle inceliyordu. Pastore can havliyle : Ama ben dinlemek istemiyorum, diye bard. Birka dakika sessizlik oldu. Anna'nn o gne kadarki btn uyarlar, Profesrn beyninde uuldamaya balad. Kapana kslmak zereydi. Fulgoni tekrar sze balad zaman .sesinde bir tehdit edas vard. Kasten ar ar konuuyordu : Greceiniz kadarn grdnz, iiteceiniz kadarm da iittiniz. Devamn dinlememeniz iin hi bir sebep yok. Ondan sonra, aklnza ne gelirse syleyebilirsiniz Bakan, nndeki bardaktan bir yudum su ald, boa202 RETMEN zn temizledi ve szlerine devam etti : zetleyecek olursak afyonu morfine, morfini de eroine dntrmek iin yeni bir metod kefettik. Bu kkl bir deiiklik olacak. Siz bu konuda benden daha bilgilisiniz, bunu sonra meslekdalar-nzla tartabilirsiniz. Pastore : Bir dakika! diye bard. Btn balar ona doru evrildi. Buraya niin getirildiimi ve bu tartmay neden dinlemek zorunda brakldm anlamyorum. Bir kelime daha fazla dinlemek istemiyorum. Ltfen beni brakn. Gitmek istiyorum. % Fulgoni masann br ucundan Pastore'ye hayretle bakt. Profesr, adamn fkelenmee balam olduunu hissetti. Ama biraz sonra yeniden kendine hkim olmutu. Profesr, bu alanda bilimsel denemelere girimek iin White Plains'de bir lboratuvar kurmay dnyoruz. Kimya sahasnda sizin gemiteki deneyleriniz var, biliyoruz. Bu konuda, gvenebileceimiz birinin yardmna muhtacz Ynetim Kurulu odasndaki olaylar birden, gerek st boyutlar ald. Profesr, nce Fulgoni'ye, sonra tekilere hafife baktktan sonra sze balad: Siz delirmisiniz galiba, dedi hayretle. Benim kimya alanndaki bilgim, lise son snf ile niversitedeki balang -yllarma dayanr. Bir de Colombia'daki renim yllarm srasnda bir il irketiyle ilgili olarak yaptm nemsiz bir aratrma var. Benim kimya bilgim son derece yetersizdir. Size bu konuda, istesem de hi bir yardmda bulunamam. Fulgoni, kesinlikle: Sadede gelelim, dedi. retmenle yeteri kadar megul olmutu. Sizden bu ii bilfiil yapmanz istemiyoruz. Bize sadece, bu ii organize etmek konusunda yardmc olmanz istiyoruz. Bahis konusu olan bu i iin gerekli uz- ' manlar bulmanz, onlarla iliki kurmanz ve iin banda olmanzdr, n safta bulunmanz diyelim, isterseniz. Bu tasar, dier ilerimizden tamamiyle ayr bir nitelik tayor. ne RETMEN 203 doru eildi ve deta -fsldar gibi konutu: Bize, sizin gibi bir gemii ve hreti olan biri gerekli. Bu iin bana yle birini getirmek istiyoruz. Baz kaplar aabilmemiz iin sizden yararlanmamz sz konusu Joe Bellini'ye iaret etti, Sen de syleyeceini syle

Joe Bellini, efine bakt, sonra Profesre glmseyerek konuyu at: Professore, niversitedeki tandklarnzla iliki kurabilirsiniz, ayrca Parke-Davis ya da Sharpe-Dohme gibi byk ecza irketlerinden yararlanabilirsiniz. Bize gerekli uzmanlar oralardan salayabilirsiniz. Bu adamlara, hayatta bugne kadar grmedikleri derecede byk paralar teklif edebilirsiniz. Sonra bu teebbsmz dier faaliyetlerimizden tamamiyle ayr tutulacak. Kimse dier ilerimizle bunun arasnda iliki kuramayacak. zellikle iin banda siz olursanz, kimse ku-kulanmayacaktr. Pastore'nin iindeki korku ve fke yerini imdi byk bir aknla brakmt.. Artk her ey bir rya gibi geliyordu kendisine. u evresindeki insanlar da mukavvadan yaplm kuklalard. Masaya yumruunu indirdii anda hepsi bir yana devrilecekti. Hayr, hayr bir filim seyrediyordu. Can isterse elini uzatr, patlam msr yiyebilir, filimden holanmad takdirde de parasn geri alp, sinemay terkedebilirdi. Ama Vito Fulgonfnin yzndeki ifade onu bu dnden uyandrd, gerekle kar karya getiriverdi. Mafia lideri: u anda, iin nitelii stne aslnda bir ey bilmiyorsunuz. Bu teebbsn ayrntlar hakknda gerek bilginiz yok. Ayrntlar sonra reneceksiniz. Bu toplantdan gayemiz bizimle hemfikir olup olmadnz ve ibirlii yapmak isteyip istemediinizi anlamakt Pastore arkasna yasland. Donmu, kalmt. Bir sigara yakmaya alt, ama elinin titrediini fark etti. Bellini glmseyerek konumasna devam etti: Paraya nem vermediiniz belli. Ama bu teebbs204 RETMEN muzu desteklerseniz, bir yla varmadan milyoner olmanz iten deil. Bu grevi zerinize alacak olursanz, Vito size onun iin her trl garantiyi verecektir. Bu kadar cazip bir teklifi kimsenin reddedebileceini sanmyorum. Profesr, masann zerindeki bir dosyay kapatmakla megul olan Fulgoni'den gzlerini ayramyordu. efin celseye son vermek istedii belliydi. Pastore, biraz sonra son szn sylemesi gerektiini biliyordu. Yava yava evresindeki insanlarn mukavvadan deil, etten kemikten olduklarn anlamaya balamt. Parasnn iade edilmeyeceini ve o salonu istedii zaman terkedemeyeceini iyice kavramt artk. Fulgoni: Size gvenimiz var, dedi. ocuklarmz eitiyorsunuz. Herkesten itibar ve sayg gren bir insansnz. Bizim iin bulunmaz meziyetler bunlar. Ayrca bu teebbs gerekletirecek niteliklere de sahipsiniz. Bu projeyi uygulama konusunda yararl olabilecek yetenekte kiilerle ilikilerimiz var. Bir retmen olarak, hi birimizin nfuz edemeyecei yerlere rahata girip kabiliyorsunuz. Artk bu ii karara balayp, bir sonuca varalm. Masann evresindekilere bir gz gezdirdi ve bayle iaret etti: Daha gndemdeki ilerimizin yarsn bile gitiremedik. Ayrca, buradaki arkadalarn ou da uzak yola gidecekler, vakitleri dar. Pastore'yi uzun bir sre inceledi, sonra Size gvenebileceimizden eminim,-diye ekledi. Profesr, Mafia mensuplarnn gzlerini zerinde hissediyordu. Kendine hkim olmaya alt. Ama sabr tkenmiti: Hayr, dedi kesin bir tavrla. Bana gvenemezsiniz. Gvenmemeniz gerekir. Korkun bir tuzaa atmm kendimi. u odada bulunmam bile prensiplerime tamamen aykr. Ama u andan itibaren, bu ie bu* nihayet vermek zorunda olduumu size bildirmekle, kendimi ykml hissediyorum, baylar : Fulgoni, ksa ve kesin bir tavrla: Bu gece sizinle zel olarak grrz, dedi. RETMEN 205 Ben imdi koiumak istiyorum, iinizden bazlar beni ocuklarnz eitmekle grevlendirdiler. Ama lbu grevin snrlar da burada son buluyor, rgtnzle ve faaliyetleriyle hi bir iliki kurmaa niyetim yok. n bu dneme girmesine izin verdiim iin de kendimden utanyorum. Bu iler beni, hi mi hi ilgilendirmiyor, baylar. Masann evresindeki yzleri gzden geirdi, ama herhangi biriyle gz gze gelmekten kand. Sonra Bellini'nin

zerinde durdu: Ba-zan insann deerine kimsenin paha biemeyecei zamanlar vardr. Hatt Mafia'nn bile. Ortal bir lm sessizlii kaplamt. Mafia liderleri birer birer dnp Fulgoni'ye baktlar. Onun nasl bir tavr taknacan beklemeye baladlar. Pastore de elinde olmadan ayn eyi yapt. Bakann yz bir anda deimiti. Ma-sadakiler iin olaan, ima Pastore iin yepyeni bir yz ifadesiydi bu. Vito Fulgoni, kibarlk maskesini bir yana brakm, i bandaki bir Mafia elebasnn sert ve amansz tavrm taknmt. Pastore'nin bakl sona ermiti. Fulgoni, ne doru eildi, elindeki kalemle Profesr tehdit etti: Bu yle sandnz kadar kolay bir i deil. dedi yavaa. Sz konusu proje bizim iin ok nemli. BU i iin bize gereklisiniz. Sonra kalemi masaya brakarak, biraz vakit kazanmaya alt. Size saygmz var. Bu ite zorbala ba vurmak istemiyorum. Biz, istediklerimizi adama zorla yaptrtmay da biliriz. Onu zamanla reneceksiniz. Sizin yerinizde olsam imdi eve gider, iyice bir dnrm Pastore tam azn amak zereydi ki. etrafndaki yzleri, zellikle Vito Fulgoni'nin yzn grdkten sonra vazgeti. Onun yerine, yavaa kalkt, ihtiyatla ynetim kurulu salonunun kapsna doru gitti. Tam o srada. Bat'l kabaday tavrl bir gangster sessizlii bozdu, masay yumruklayarak : Ne biim i bu? dedi. Bu herif buraya elini kolunu sallayp geliyor, gidiyor. Ee, biz buraya ene almak iin 206 RETMEN mi toplandk. Konutuklarmzn hepsini duydu. Hi houma gitmedi bu i, Vito. Fulgoni onu umursamad. Profesr tam kapy amak zereyken arkasndan seslendi: Professore! Pastore, Mafia liderine doru dnd, bekledi. Fulgoni, masa bandaki yerinden kalkmamt. Professore, bugn burada duyduklarnzn olduka... mahrem olduunu hatrlatmay gereksiz buluyorum. Profesr derin bir nefes ald, eli kap tokmanda, asil bir tavrla cevap verdi: Bay Fulgoni. Belki inat ve aptal bir adamm. Ama her halde deli deilim. Pastore odadan ktktan sonra, Fulgoni, oturduu yerde kalemini hafif hafif masaya vurmakta devam ediyor, masann evresindekileri de teker teker gzden geiriyordu. 21 PROFESR, NEW ROCHELLE'DEKl EVNE yorgun argn geldi. Mafia toplantsnn yapld i hannn dnda, ofr Papuch ile birlikte uzun boylu biri kendisini eve gtrmekle grevlendirilmiti. Yolda tek kelime bile konuulmamt. Papuch ona gler yz gstermemi, yanndaki uzun boylu, otomobilin arkasnda Pastore ile heykel gibi oturmutu. Bir seferinde, ofr beklenmedik bir viraj alrken, Profesrn yrei oynam, aklna gazetelerde okuduu, bilinmeyen istikametlere doru karlan adamlarn akbetleri, eit eit cinayetler gelmiti. Kaburgalarna dayanan bir silhn namlusunu ya da brne saplanan bir ban soukluunu hisseder gibi olRETMEN 207 mu, ssz bir sokakta -uzun bir yolculuk gznn nnde canlanmt. Ama korktuklar bana gelmemiti. Etrafnda derin bir sessizlik vard p kadar. O da yeterince korku vericiydi. Oturma odasnda Pastore divana doru yrd, pabularn frlatp att, divana uzand, ban yasta dayad, gzlerini yumdu. Durumunun dehet verici taraf bir kbus gibi zerine kmt. Parmaklklarn dndan seyrettii kaplanla ayn kafese konulduunu hissediyor ve kafesin kapsnn, dardan kilitlendiini fark ediyordu. Sadece, o masann evresindeki yzleri grm olmas bile insan lme gndermeye yeterdi. Fulgoni'yle Bellini'nin pervaszca aklad plnlar da caba. Btn bunlarda bir kast olduunda hi kukusu yoktu. Kendisini kafese kapatmak iin kurtmu bir komploydu bu. Ama^ onlara meydan okumu, oradan, daha

dorusu, toplantdan uzaklamt. Ama acaba bu ii gerekten terk edebilir miydi? Anna odaya girdi, hi bir ey sylemeden bara gitti. Pas tore'ye iki hazrlad. Sonra divana yrd, ikiyi kocasnn eline verdi, yine hi sesini karmadan' gidip onun karsndaki koltua oturdu. Pastore, ikisinden bir yudum alrken merakla Anna'nn yzne bakt*. Her halde ald illarn, Carlton'un sun olarak yaratt sakin atmosferin etkisi altnda, diye dnd. Bam yasta dayam, istirahat ediyor ve tavana bakyordu. Anna nihayet; Bugn ne oldu, Joe? diye sordu. Pastore, bardann iine bakt, glmser gibi oldtt. Bana bir i teklif ettiler. Ben de reddettim, dedi. Nasal bir i? nemli deil. Aksine, ok nemli. Pastore, Anna'nn sesindeki o bak keskinliini hi beklemiyordu. Bam kaldrd, ilk defa gryormu gibi karsna bakt. Anns, bunca yldr beraber yaad kadna benzemi206 RETMEN mi toplandk. Konutuklarmzn hepsini duydu. Hi houma gitmedi bu i, Vito. Fulgoni onu umursamad. Profesr tam kapy amak zereyken arkasndan seslendi: Professore! Pastore, Mafia liderine doru dnd, bekledi. Fulgoni, masa bandaki yerinden kalkmamt. Professore, bugn burada duyduklarnzn olduka... mahrem olduunu hatrlatmay gereksiz buluyorum. Profesr derin bir nefes ald, eli kap tokmanda, asil bir tavrla cevap verdi: Bay Fulgoni. Belki inat ve aptal bir adamm. Ama her halde deli deilim. Pastore odadan ktktan sonra, Fulgoni, oturduu yerde kalemini hafif hafif masaya vurmakta devam ediyor, masann evresindekileri de teker teker gzden geiriyordu. 21 PROFESR, NEW ROCHELLE'DEKl EVNE yorgun argn geldi. Mafia toplantsnn yapld i hannn dnda, ofr Papuch ile birlikte uzun boylu biri kendisini eve gtrmekle grevlendirilmiti. Yolda tek kelime bile konuulmamt. Papuch ona gler yz gstermemi, yanndaki uzun boylu, otomobilin arkasnda Pastore ile heykel gibi oturmutu. Bir seferinde, ofr beklenmedik bir viraj alrken, Profesrn yrei oynam, aklna gazetelerde okuduu, bilinmeyen istikametlere doru karlan adamlarn akbetleri, eit eit cinayetler gelmiti. Kaburgalarna dayanan bir silhn namlusunu ya da brne saplanan bir ban soukluunu hisseder gibi olGRETMEN 207 mu, ssz bir sokakta'uzun bir yolculuk gznn nnde canlanmt. Ama korktuklar bana gelmemiti. Etrafnda derin bir sessizlik vard p kadar. O da yeterince korku vericiydi. Oturma odasnda Pastore divana doru yrd, pabularn frlatp att, divana uzand, ban yasta dayad, gzlerini yumdu. Durumunun dehet verici taraf bir kbus gibi zerine kmt. Parmaklklarn dndan seyrettii kaplanla ayn kafese konulduunu hissediyor ve kafesin kapsnn, dardan kilitlendiini fark ediyordu. Sadece, o masann evresindeki yzleri grm olmas bile insan lme gndermeye yeterdi. Fulgoni'yle Bellini'nin pervaszca aklad plnlar da caba. Btn bunlarda bir kast olduunda hi kukusu yoktu. Kendisini kafese kapatmak iin kurulmu bir komploydu bu. Ama^ onlara meydan okumu, oradan, daha dorusu, toplantdan uzaklamt. Ama acaba bu ii gerekten terk edebilir miydi?

Anna odaya girdi, hi bir ey sylemeden bara gitti. Pas tore'ye iki hazrlad. Sonra divana yrd, ikiyi kocasnn eline verdi, yine hi sesini karmadan' gidip onun karsndaki koltua oturdu. Pastore, ikisinden bir yudum alrken merakla Anna'nn yzne bakt. Her halde ald illarn, Carlton'un sun olarak yaratt sakin atmosferin etkisi altnda, diye dnd. Ban yasta dayam, istirahat ediyor ve tavana bakyordu. Anna nihayet; Bugn ne oldu, Joe? diye sordu. Pastore, bardann iine bakt, glmser gibi oldu. v Bana bir i teklif ettiler. Ben de reddettim, dedi. Nasl bir i? nemli deil. Aksine, ok nemli. Pastore, Anna'nn sesindeki o bak keskinliini hi beklemiyordu. Ban kaldrd, ilk defa gryormu gibi karsna bakt. Anna, bunca yldr beraber yaad kadna benzemi208 RETMEN yordu artk. Gzlerindeki o eski yumuak, tatl bakn yerinde yeller esiyordu. Keskin ve delici baklarla bakyordu insana. Bazan da bombo baklarla szyordu. Pastore o gne kadar karsnn tertemiz, titiz ve bakml olmasyle iftihar ederdi. Anna'nn artk o hali de maziye karmt. Salar, giysileri, yry, duruu, btn grn, pasakl, kendini kapp koy-vermi bir kadn haline geldiini belli ediyordu. Birdenbire ii burkuldu, ban evrerek ikisine dald. Yavaa: Bugn baz eyler rendim, dedi. Baz bilgiler edindim. Anna ne doru eildi, canlanr gibi ojdu, yanaklar kzard. Joe, pilimizi prtmz toplayp gidelim. Nereye olursa olsun. Hemen. Ses tonu Pastore'yi yeniden artt. Samalama. Hi bir yere gidemeyiz. Anna: Polise gidebilirsin, dedi acele acele. Polise mi? Pastore ayaklarn divandan yere sarktt, ona doru dnd. Polise gidip ne yapacam? \ Her eyi anlat onlara. Neyi anlatacam? Sana neler yaptklarn. Bana ne yaptlar? Syle, Anna bana ne yaptlar? Anna cevap vermedi, ama sinirli sinirli yzyle oynamaya balad. Polise gidip onlara Mafia hakknda bilgi mi vereyim? Onu mu demek istiyorsun Anna? Sen kala gz arasnda ldrlen insanlardan sz edildiini duymadn m hi? Delirdin mi sen? Peki, ne yapacaz? Pastore ikisini bitirdi, bara doru yneldi. Sakin sakin oturup aklmz bamza toplayacaz. Ondan baka bir ey yapamayz. Kamak delilik olur. Sana bir ey syleyeyim mi, iler yoluna girene kadar, bu evde bir daha polisin bahsini duymayaym. Anlald m? RETMEN 209 Pastore tekrar divana dnd, Anna'nn yzyle oynamasn seyretti. Sana nasl bir i teklif ettiler, Joe? Anna'nn sesinde hafif bir titreme vard. idar bir i Yine glmsemeye alt. Krtasiyecilikten ne kadar nefret ederim, bilirsin Ben ciddiyim. Sen de cidd ol Bana bak Anna. u anda teklif edilen ii tartmak istemiyorum. Birok nedenleri var bunun, nemli olan, o ii reddetmi olmam. imdi bunu unut. Dert edinme kendine Peki, retmenlik ii ne oldu? Pastore, soukkanllkla; Yarn gece Salvatore'nin evinde, Bellini'nin kz ile randevum var, dedi. O randevuya gitmeye de kararlym Anna hayretle sordu: ocuklarna ders vermeye devam m edeceksin? imdilik, yle. u anda yapabileceim en kt ey, onlara korktuumu, ya da panie kapldm belli etmek olur.

 Demek hl brakmaya niyetin yok, yle mi? Pastore divana bir yumruk indirdi.. stme varma, Anna! diye bard. Sonra kendine gelerek, sinirlerine hkim olmaya alt. Sana her eyi sakin sakin anlatmaya alyorum Biraz durakladktan sonra, kendi kendine konuur gibi devam etti. Yarn, Carmella Bellini ile ders yaptktan sonra Vito Fulgoni ile greceim. Oraya i konumaya gelecek, ben de kendisine, artk bu iin canma yettiini, dersleri brakmak istediimi syleyeceim. Bak greceksin, bu iten yzmn akyla kmak iin ne mmknse yapacam. Birden bardan brakp ayaa kalkt. imdi biraz iim var. Yemek hazr olunca beni ar Anna'nn omuzuna elini koydu. Ben bu insanlar tanyorum ve anlyorum, Anna. Enayi deilim. zme kendini. Panie kaplmaz ve apF.: 14 2JO RETMEN talca bir ey yapmazsak, yadan kl eker gibi bu iin iinden syrlabiliriz Pastore, at arasndaki alma odasna kan merdivenlere yrrken, Anna gzleriyle onu izlemeye ve alyansyle oynamaya devam etti. Kocas yarn dedii gibi, bu ie nihayet vermedii ve derslere devam ettii takdirde onu terke ve herkesten, her eyden ebediyen uzaklamaya yemin etti. Sonra da alamaya balad. 22 CARMELLA BELLlN, SALVATORE'NN evindeki alma odasnda oturmu, byk bir dikkatle yaz yazyordu. O vahi hallerini atm, epeyi ehlilemiti. Pastore de alma masasna onun karsna oturmu, kz seyrediyordu. Bir ara saatine bakp glmsedi. Kzn ne zaman skya gelse, sinirli sinirli sam ekitirdiim fark etmiti. Saatimiz doldu, Carmella. Carmella yumruuyle masaya vurdu. Hay Allah belsn versin Kz, Pastore'nin istedii kd istemeye istemeye verdi, o da yle bir gz att. Bu gece evde okurum Cmle yarm kald. Brakn da u yere batas cmleyi tamamlayaym. Ama saat doldu, Carmella Hay Allah! Pastore, ktlar antasna yerletirdi: Yeni retmen nasl? Wilcox mu? Yaman herif! Profesr glmsedi: Parsnip'ten daha m iyi yani? RETMEN 211 Parsons demek sitiyorsunuz. Herkes hl o gn okula gidip onu bir gzel kalaylamanzdan bahsediyor Ee, ne yaparsn? Senin gibi zeki bir rencinin hakkn yemiti herifiolu Benim de kafam kzd Pastore bir gn okula gitmi ve o mahut Parsons denilen adamla uzun uzadya grmt. Carmella'nn onun hakknda anlatt hikyelerin doruluunu, o zaman anlamt. retmen, Joe Bellini'nin kz olduu iin Carmella'ya kar hn besliyor ve onun bu saygdeer ve zel eitim ocanda dier ocuklarla birarada olmasn ho grmyordu. Pastore, retmene iddetle atm, sonra okul mdryle de meseleyi grmt. Neticede, Bellini'nin kz baka bir ubeye verilmiti. O gnden beri de Carmella'nn, Pastore'ye kar tutumu deimiti. O konuyu hi amamakla birlikte, Profesrn bu davrann takdirle karlam, onun kendini byle yiite savunmas gururunu okamt. Carmella enesini avular iine ald, dirseklerini masaya dayad. Beni baka ubeye tayin ettirdiiniz gnden beri, ne zaman koridorda karlasak, ban ne eiyor, benden de fellik fellik kayor. Bir daha sizden zlgt yemekten korkuyor her halde! Onun ubesinden ayrlal beri derslerinde baya ilerleme var. Senden ok memnunum dorusu.

Carmella Bellini'nin derslerinde gsterdii basan, Pastore'nin Mafia ile olan, kbustan farksz ilikilerinin olumlu yanlarndan birini tekil ediyordu. Derslere daima hazrlkl geliyor, okuldaki notlar her gn biraz daha iyiye gidiyordu. Carmella da gsterdii baarlardan tr hakl bir gurur duyuyordu. Wilcox denen herif bana hanmefendi muamelesi yapyor. tekinin nazarnda ise bir hitim Dorusu da bu. Sen gerekten bir hanmefendisin. stelik de akll bir hanmsn. Sahi yle mi dnyorsunuz, Profesr? Tabi, yle dnyorum. Hele diline de bir hkim 212 RETMEN olursan kibar ve kusursuz bir hanmefendi olup kacaksn. imdi beni yalnz brak. Bir randevum var. Carmella Bellini kkr kkr gld. Kibar bir hanmefeiT-di ha? Haydi canm, zrvalamayn. Ben acayip bir yaratktan baka bir ey deilim Ayaa kalkt, ban arkaya doru att. Sonra salna salna kapya doru yrd. Kibar bir hanmn yryn taklide alyordu. Kapya gelince sordu: Nasl buldunuz? Fena deil, Carmella. Haydi, imdi yaylan bakaym. Babana gidip de yine bana amur atmaa kalkman isterdim. Carmella gld, tipik bir italyan kznn canllyla, Ha, bacam tutup bana sulanmak istediiniz hikayesi mi ? Babama bir ey sylemedim ki! Sylesem bile, yalan olduunu anlayacakt. Bana gre o kadar anlaysz ki! dedi, kapy arkasndan hzla arpt. Profsr arkasndan ban sallyarak glmsedi. Saatine gz att. Yzndeki glmseme birden silinmiti. Fulgoni neredeyse gelecekti. Pastore gl ve kesin bir tavr taknmaya, yalvarmama-ya kararlyd. Grevi bitmiti. Mafia yesi deil, retmendi. Meslek grevine resm olarak son verilmesini isteyecekti. Canl ve hzl admlarla merdivenden indi, birinci katta, koridorun nihayetinde bulunan Salvatore'nin alma odasna doru yolland. Kapya vurmak zereyken, ierden sesler duyup duraklad. Belki de ierde toplant vard. Rahatsz etmek istemedi. Bir sre bekledikten sonra yavaa kapy vurdu. Fulgoni'nih ierden sesi, Gir, diye cevap verdi. Vito Fulgoni, Salvatore'nin alma masasna kurulmutu. Yannda iyi giyinmi orta yal bir adam, elinde bir ekle bekliyordu, iki adam, balarn kaldrdlar, kapnn eiinde duran Profesr grnce ardlar. Fulgoni el kaldrd: Bir dakika darda bekleyin, Profesr. Ben Papuch sandm, dedi. Profesr, iki adamn zerine dikilen baklar arasnda, RETMEN 213 geri geri ekilerek odadan kt, kapy yavaa arkasndan kapatt. Dardan, hl iki adamn konumalarn duyabiliyordu. Ama ikisi de seslerini alaltmlard. Biraz sonra, Fulgoni'nin; yi anslar, Peterson, dediini iitti. Hemen arkasndan kap ald. Zengin bir i adam hissini veren, iyi giyimli adam alma odasndan kt. Profesre kukulu nazarlarla baktktan sonra hzla koridordan ileri doru yrmeye balad. Fulgoni, Pastore'ye girmesini iaret etti. Kocaman alma masasnn ardnda oturan Fulgoni resm bir tavra brnmt. En bir ufak scakkanllk ve dostluk havas gstermiyordu. Akl fikri iteydi, fkeli olduu da her halinden belliydi ayrca. Pastore oturdu: Megul olduunuzu biliyorum. Onun iin hemen sadede geleceim. Fulgoni yz ifadesini deitirmeden bayla onaylad. Pastore devam etti: ocuklarla ilikilerim ok verimli oldu. Annelerinin babalarnn da bu gelimelerinden memnun kaldklarn mit ederim. Fulgoni'nin bir tepki gstermesini bekledi, ama berikinin kl bile kprdamad. Profesre cesaret vermekten kand. Pastore, ihtiyatla devam etti: Notlan dzeldii gibi, gerek skolstik, gerek kiisel proplemlerine bir zm yolu bulmaya altm. Karakterlerinin gelimesinde de yararl olduumu sanyorum. Biroklarnn

niversiteye kabul edilmelerini saladm Yardmm olmasayd bu ocuklarn bazlar bu konuda byk glklerle karlaacaklard. Pastore szlerine ara verdi. Fulgpni'den hl bir tepki yoktu. Profesr, sinirli sinirli cebinden sigara paketini kard. Fulgoni, yznde en ufak bir deiiklik olmadan, onun sigarasn yakmasn seyretti. imdi yeni bir karara vardm, retmenlik grevinden bsbtn ayrlmak istiyorum. Kzm, Virginia'daM aile 214 RETMEN dostlarmzn yanna yollamtm. Kanmn da iklim deiikliine ve dinlenmeye ihtiyac var. Sinirleri ok bozuk. Vito Fulgoni' nin yz ta gibi hissizdi. Profesr konumasna devam etmekten baka are bulamad. Mafia liderinin ne dndn kestirmek imkanszd. Pastore, karanlkta bocalamaya devam etti: Normal akademik almalarna devam etmeyi dnyorum. Tercihan, Florida'daki niversitelerden biriyle temas kurup oraya yerlemek ve ailemle birlikte rahat ve huzur iinde yaamak arzusundaym. Sigara yakmak sras Fulgoni'ye gelmiti. Pastore, bu hareketinin gangester efinin gsterecei tepki bakmndan bir ipucu olacan dnd ama aldanmt. Sessizce devam ediyordu. Pastore yumuak bir sesle konutu: ime ok balym aslnda. ocuklara srt evirmek dncesi beni ok zyor, tler balangtaki gibi kalm olsayd, btn hayatm bu greve adayabilirdim her halde. ite syleyeceklerinin hepsini sylemiti. Hatta fazlasn bile. Vito Fulgoni nihayet ne doru eildi, Pastore'yi artan bir nezaketle sze balad. Pastore birden bire umutland: Gzel karnzn hasta olduuna zldm Profesr. Onu Florida'ya yollamak iyi fikir. Bir an nce yollasanz iyi edersiniz. Btn masraflar bize ait, istedii kadar kalsn orada. Bir anlk umut bir anda snd. Pastore: Anlamyorsunuz, dedi. Karm tatile yollamak niyetinde deilim. Ben de onunla birlikte gideceim. Bir daha dnmemek zere Professore, siz hi bir yere gidemezsiniz. Birden bire derin bir sessizlik kt ortaya. Fulgoni'nin szleri son derece kesindi. Hi bir itiraz kabul etmeyen, buz gibi otoriter bir tavrla sylemiti. RETMEN 215 Pastore'nin konumasna frsat vermeyen Fulgoni sakin bir sesle devam etti: Teklif edilen proje zerinde alacaksnz. Ynetim Krulunda, ana hatlaryla akladmz projeyi kastediyorum. Nazik ve dosta bir tavrla devam etti: ocuu Vir-ginia'ya, karnz da Florida'ya yollamak iyi fikir. Bylelikle, rahat almak ve dikkatinizi de ie teksif etmek imknlarn salam olursunuz... Bunlara ihtiyacnz olacak. Bu projeyi gerekletirmek iin ok zaman ve almak gerekli. 'Umutsuz bir dava diye,' dnd Pastore. Kapana kst-rlmt. Etraf alarla rlyd. Smsk yakalanm hissediyordu kendini. Bu namussuz dzenbazlar, onun ideallerinden, ocuklara ve retmenlik mesleine kar besledii kutsal sevgiden yararlanm, kendisini kullanm, onu pis amalarna alet etmilerdi. Enayi gibi onlara kanm, kendini kirletmelerine, pisliine bulanmalarna izin vermiti. Yine de her eye ramen kar koyacak, dvecek, mukabelede bulunacakt. zr dilerim, Vito. Ben yokum artk bu ite. Phm prtm toplayp gidiyorum. Hounuza gitsin, gitmesin. Kim ne derse desin, vz gelir! Bu defa Pastore ne doru eildi ve parmayle szlerini vurgulayarak devam etti: Ben enirinizde alan gangsterlerden biri deilim, retmenim. Bana byle muamele edemezsiniz. Baka sylenecek szmz kalmad. Vito Fulgoni, felce uram gibi dikildi kald. Yz pancar gibi olmutu. Yumruklarn skt, italyanca bir eyler mrldand ve masay var gcyle yumruklad. Yeter, diye kkredi. Ispazmoza tutulmu gibi her taraf titriyordu. Kudurmu, kendinden gemi, karsnda kini ldrmeye hazrlanan tehlikeli vahi

bir hayvana benziyordu. Yz hl kpkrmz, elleri fkeden titriyordu; hasmnn zerine atlmaya hazrlanan bir kaplan gibi ne do216 RETMEN ru eildii zaman, Pastore en kt ihtimallere kar kendini hazrlad. Fulgoni: Yeter, diye bard. Kimse daha ileri gidemez karmda benim. Bir an duraklad, kan dolamnn normale dnmesini ve sinirlerinin yatmasn bekledi, sonra devam etti: ocuklar eittiniz, biz de bunu takdir ediyoruz. Ama kendinizi de biraz eitseniz ve aklnz banza toplasanz iyi olur, Profesr. rnek vermemi istemezsiniz her halde . Yznn rengi normale dnmt imdi. Bu aynso-nunda, Salvatore, Bellini, Paterno, Giardano ve kendi olum dndaki btn rencilerinizi brakacaksnz. Geri kalan vaktinizi, proje almalarna hasredeceksiniz. Anlald m? Bu kadar. Profesr ayaa kalkt. Hayr, daha bitmedi. Ben gidiyorum. Bu gece eyalarmz toparlayp yarn yola kacaz. Beni ya da ailemi bask altnda tutamazsnz. Verdiiniz sz tutmadnz. Bu andan itibaren aramzda hi bir iliki kalmad. Pastore, sendelemeden kapya doru yrd. Oraya vardnda kap kendiliinden ald, uzun boylu, iri kym bir gangster yolunu kesti. Ayn anda, Fulgoni, arkasndan seslendi: Professore! Pastore, karsnda duran gangestere bakt, sonra masajndan kalkp yanna gelen Fulgoni'ye dnd. Gz gze gel-oriirlerinde, Fulgoni yumuak ve tehditkr bir sesle: Ayanz denk aln, bize glk kartmayn, dedi. Pastore, Mafia liderinin souk gzlerinin iine bakarak yava yava ve korkusuzca cevap verdi: Siz de ayanz denk aln. Bana ya da aileme zarar verecek bir davranta bulunduunuz takdirde, ne yapacam bilirim. O zaman olacaklardan beni sorumlu tutamazsnz. iki adam daha bir sre konumadan, anlaml anlaml birRETMEN 217 birlerine baktlar. Nihayet, Fulgoni, kapdaki fedaiye dnd: Angelo, brak gesin. Profesr son bir defa kapdaki muhafza ve Fulgoni'ye bakt. Sonra, kendi mezarna bir kazma darbesi daha vurduunu dnerek kt, gitti. Bu defa, Salvatore'nin evine kendi arabasyla gelmiti. Ne kadar da isabet etmiti. Vito Fulgoni ile .aralarnda geen sahnelerden sonra, Mafia'nn arar basna binmek zorunda kalmak, endielerini, zntsn, korkularn bsbtn arttrmaktan baka ie yaramyaakt. Yolda tek bana giderken, hi olmazsa sinirlerini yattrmaya ve Anna'nn karsna kmadan nce kendine hkim olmaya frsat bulacakt. Karanlk ve mehtapsz bir geceydi. Park yolunda trafik azd. Pastore az sonra tek bana yapt bu otomobil yolculuunun, gerilimini azaltmadn, tam tersine, dikiz aynasnda yansyan otomobil farlarnn, her seferinde yreini yerinden hoplattn, sinirlerini bozduunu fark etti. Yoldan geen her araba, iinde kuku uyandryordu. Bir an Karayollar Trafik Mdrlnn nnde durup bandan geenleri olduu gibi anlatmay aklndan geirdi. Ama durumunu tahlil ettikten sonra hemen vazgeti. Fulgoni ile yapt konumada vahim bir hataya dmt, biliyordu. Yalnz meydan okumayla kalmam, ilerdeki hareketlerinden sorumlu tutulamayacan da ihsas etmiti. Dpedz, etrafndaki tehlike emberini bytm, Mafia'nn nazarnda, temizlenmesi gereken adamlar listesinde yer alm oluyordu. Yine de, ocuklaryla ilikisini muhafaza ettii srece, Mafia'carn, kendisine kar bir iddet hareketine girieceklerine bir trl inanamyordu. imdilik kendisine gveniyor, sayg gsteriliyor ve dier ilerine bulatrmyorlard. Kendisine ya da ailesinin bana bir ey gelecek olursa Mafia'carn kutsal ocuklar asla bunu unutmayacak, ba-lamayacaklard. Bu yzden, yle bir eye girime ihtimali ok 218

RETMEN zayft. Mamaroneck'e yaklarken kendi kendine kuvvetli olmaya, tetik durmaya ve akln bana toplamaya sz verdi. Bundan byle ayan daima denk alacakt. Mafia ile ilikisini kesmiti. Bundan sonra ilk admn atmak kar tarafa dyordu. Arabay baheye srd, farlarn sndrp konta kapat-i. antas elinde, akl deli yoldan evin giri kapsna doru yrmeye balad. Her taraf karanla gmlmt. Giri kapsnn zerindeki lambadan baka etrafta hi bir k yoktu. Profesr, bitkin, birka basamak merdiveni trmanrken, evin balkonunun da karanlk olduunu fark etti. Cebinden anahtar karp kapy amak zereydi ki, karanln ierisinden bouk bir ses duyuldu: Joe! Pastore, sesin geldii tarafa yneldi, gzlerini karanla altrmaya alt. Biraz bekledi, gzleri karanla alt zaman da, Rahip Victor Monzanti'yi bir hayalet gibi karsnda grd. Rahibin yz solgun ve zgnd. Pastore'nin kolundan tuttu, alak sesle abuk abuk konutu: eriye girmeden seninle konumak istiyorum. Ne var? Ne oldu? Bir dakika seninle konumam gerekiyor. ok rica ederim. Ondan sonra ieri gir. Profesr kolunu hzla onun elinden ekti, kapy amaya alt; fakat Monzanti koluna smsk yapt, yalvarmaya balad: Joe, yalvarrm. Pastore dnd, lambann solgun nda Monzanti'nin kederli yzn grd. Ne oldu, anlat? Anna'ya bir ey oldu... Rahibin szleri Pastore'yi akna evirdi bir an, olduu yerde hareketsiz kald. Btn hayatiyetini kaybetmiti sanki. Bacaklarnda derman kalmadn hissederek, Rahibin ellerinden kurtulmaya alt, evin giri kapsna doru atlGRETMEN 219 di. Rahip, btn kuvvetiyle, kendinden ok daha gl olan Pastore'yi yakalayarak, onu kapdan ayrmaya muvaffak oldu. Bir taraftan da acele acele anlatyordu: Merak etme, iyileecek, Joe. iyileecek. Ama yanna girmeden nce sana mutlaka bir ey sylemem gerek. Dinle beni. Sonradan piman olacan bir i yapmaya kalkma Allah kahretsin! Sadede gelsene be adam! Profesrn sesi st perdeden kmaya balamt. Monzanti, derin derin soluyor, bir trl dzgn konua-myordu. Biraz nce, eve birka kii geldi. Her halde, Mafia' nn adamlaryd. Seni sordular. Anna da, sana bir ey olduunu dnerek, onlar ieri ald. Sonra, Anna ile... konutular... Pastore gzlerini kst, yz adaleleri ksld, nbete tutulmu gibi tir tir titremeye balad! Joe, kendine gel. Adamlar Anna'ya vurmadlar, herhangi bir ktlk falan da yapmadlar. Sadece korkuttular. Profesr birden bire n kapya doru atld. Joe, akln bana topla! Anna ok hasta. Doktor var yannda, u anda. Pastore eve dald. Rahip Monzanti de peinden kotu. Dr. Carlton tam o srada st kat merdiveninden iniyordu; sakin bir sesle: Kendine geldi, dinleniyor imdi, Joe, dedi. Otur bir dakika Pastore, Doktorun szlerine aldr etmedi. Ne oluyor? abuk syle? diye bard. Carlton ona dikkatle bakt, nce kendine hkim ol, sonra konualm, dedi. Profesr bayle onaylad. Carlton szlerine devam etti: Bu aslnda benim iim deil. Bir sinir uzman ardm. Neredeyse gelir. Bence hemen hastaneye yatrlmas gerek. ok geiriyor. Korku ve zntden mtevellit bir sinir krizi san220 RETMEN

rm. Bir sinir uzmannn onu iyice muayene etmesi lzm. Pastore gzlerini yumdu, kafasndan geen dncelere hkim olmaya alt. Nihayet, sakin bir tavrla, Adamlar ne yaptlar ona? diye sordu. Carlton gmleinin kollarm dzeltti, ceketini giymeye balad. Uyutmadan nce anlattklarna gre, adamlar ona el srmemiler. Drt kiiymiler. Anna'y tehdit etmiler. Pastore'nin iinde vahi bir fke kabard. Yznde de hayvan bir ifade belirdi. Yumruunu avucunun iine vurarak haykrd: Haydutlar, alaklar! Carlton onun fkesinin yatmasn bekledi, sonra elini Pastore'nin koluna koydu. Bylesine fkelenmenin hi faydas yok. Anna'nn sana ihtiyac olacak imdi. Birazdan ambulansla gelip onu alacaklar ve New Rochelle hastanesine gtrecekler. Uzun bir sre dinlenmeye ve bakma ihtiyac olacak, sanrm. Onu grmek istiyorum. Uyuyor, u anda. istiyorsan, k bak. Ama sakn uyandrma. Profesr, nce Monzanti'ye bakt, sonra bitkin bir halde merdiveni trmand, yatak odasna girdi. Hesabnda aldanmt. Saklanabilecei, mahfuz, tehlikeden uzak hi bir yer yoktu artk. Mafia'ya kar bakln kaybetmiti. Vahi ve karanlk ormann iinde snabilecei bir yer gremedii gibi, k yolu da kalmamt. Mafia liderlerinin ocuklar bile onu bu bataktan ekip karamazlard artk. Anna'nn yz kire gibi, gzleri de kapalyd. Elinde smsk bir mendil tutuyordu. Pastore, yatan yanna bir sandalye ekip oturdu. Bu iin tek sorumlusu kendisiydi. Yiit valye, muhta ocuklarn koruyucusu, yce bir davann savunucusu soylu retmen, aslnda bencil arzularnn ve inat ideallerinin tutsa, ciz bir insandan baka bir ey deOCRETMEN 221 ildi. Btn olup bitenler kendi eseriydi. Btn yaptklarnn cezasn ekecekti. Anna da ekecekti, ama ilerde hepsinden ok Nancy ekecekti. Her de mahvolmaya mahkmdular. O ktlerin tohumlarn slaha almt, tte mkfat! Pastore, birden bire kendine hkim olamad, yzn ellerinin arasna alarak ocukluundan beri,' ilk defa alamaya balad. Mendilini karp gzlerini silmeye, kendine hkim olmaya alt srada, Anna'nn ban kendisine doru evirdiini ve gzlerinin ak olduunu fark etti. Onun elini tuttu. Buz gibiydi. Karsna doru eildi artk btn skntlarnn sona erdiini, bundan sonra her eyin dzeleceini, hayatlarna braktklar yerden balayacaklarm, eskiden kurduklar gzel, scak, sade ve tatl aile yuvasna yeniden dneceklerini, anlay, ilgi ve efkat zerine kurulmu olan mutluluklarna yeniden kavuacaklarn onun kulana fsldad. Birden, Anna'nn kendisine bo ve anlamsz gzlerle baktm fark ederek sustu. Anna onun varlnn farknda bile deildi. Gzleri yava yava kapand, uyuturucu illarn etkisiyle yeniden uykuya dald. Soluk allar dzensizdi, alnnda da boncuk boncuk ter birikmiti. Pastore iinde yeni bir fkenin kabardn hissediyordu ki, Carlton ieri girdi, ambulansn ve sinir uzmannn geldiini haber verdi. Pastore eildi, gzleri dolu dolu, karsn efkatle akandan pt, sonra Carlton'un yanndan geerek odadan kt. Rahip Monzanti, merdivenin en alt basamanda onu bekliyordu, hi konumadan, kolunu Pastore'nin omuzuna dolad ve hastabakclar, kapdan girerken onu oradan uzaklatrd. Vito Fulgnni ve Ortaklan tehlike iaretini vermilerdi. Pastore artk lm kalm mcadelesinin baladn biliyordu. 222 RETMEN 23 MAFA YELER, GNEL

bir Pazar gn, Beilini'nin ahane bahesinde keyif atyorlard. Gzel havann ve sayfiye hayatnn zevkini tadyor, ayn zamanda, i banda geen yorucu bir haftann da acsn karyorlard. Fulgoni, Bellini, Paterno, Giardano ve Rataz-zi'nin zerinde frapan renkli spor gmlekler ve pantolonlar vard. Ellerinde sopalar, kroket oynuyorlard. Oyun ok ekimeli geiyordu. Kendilerini oyuna kaptrdka yklerinin hafiflediini hissediyor, tatilin adamakll tadn karyorlard. Mafia'nn kaba gc Ay Paterno, beceriksiz ve hantal hareketleriyle herkesi glmekten krp geiriyor, Fulgoni ise ustalyle hayranlk uyandryordu. Eh acemileri Giardano'nun arada bir ans yaver gittii zaman ise, herkes onu lgnca alklyordu. Oyun sahasnn yan bandaki masalarda byk bir hazrlk gze arpyordu. Gangsterlerin sadk karlar, kocalarnn oyundan sonra, a kurtlardan farksz olacaklarn bildiklerinden, harl harl piknik yemekleri hazrlamakla meguldler. Bir yandan dedikodu yapyor, ene alyor ve kavga dou kroket oynayan kocalaryle arada bir akalayorlard. Biraz sonra, Giardano'nun oluyle Bellini'nin kz grndler, babalarn tevike baladlar. Giardano, bu arada yeni bir vurua hazrlanyordu. Herkese, Susun! diye bard. Talih yine yzne gld, kazand sayy alklayan ocuklarn sevin lklarna, onun lklar da katld. Herkes hayatndan memnundu. u dnyada canl, hareketli, salkl bir aile RETMEN 223 toplantsndan daha gzel ne olabilirdi? iyi arkadalar, nefis yemekler ve ahane bir dekor, cana can katyordu. Ma bitmek zereydi .Erkekler kanter iinde kalm, mendilleriyle yzlerini ve boyunlarn siliyorlard. Yava yava sahay terke baladlar. Joe Bellini ile Giardano, ocuklarnn olduu masaya katldlar. Dierleri ise, tedeki- kocaman aacn altnda toplantlar. Herkes birbirine taklyor, glp sylyordu, biraz sonra ortalk yatr gibi oldu. Victor Giardano birden bire babasna dnd: Baba, Profesr neden ortalkta grnmyor, sylesene? dedi. Bu an soru karsnda can sklan Giardano, Joe Belli-ni'yle gz gze geldi. Bellini imdada yetiti: Sizin gibi ba bellarndan bkm olmal ki, istiraha-te ekildi. Carmella o cevapla tatmin olmad. Czlam ekmi diye duydum, dedi. Bellini sert bir tonla: Carmella, sokaklardaki itler gibi konuuyorsun, Profesr bir sre iin istirahate ekildi dedim deil mi? Artk bu meseleyi kapatalm, dedi. Glmsedi ve kznn salarn kartrarak havay deitirmek istedi. Ama Carmella dayatt: Biliyor musun, baba, ilk gnlerde ondan nefret ediyordum. Ama zamanla kanm kaynad ona. Tam bir retmen gibi hareket ediyor, stelik ukal ve ikiyzl deil. Drst sznn eri bir adam. Okulda beni savundu, biliyorsun. Ayrca, benim, kibar bir kz olduumu da syledi. Bellini gld. Nonoum, o ne biim laf yle? Elbette kibarsn. Bu yeni bir ey deil ki Gen Giardano, Carmella'nn vglerine katlmakta gecikmedi: Benim notlar da Profesr sayesinde dzeldi. Okuldaki seviyemi hl muhafaza ediyorum. Bir retmeni zleyecei-ni hi aklma getirmezdim, ama onu aryorum, ne yalan syleyeyim? nce babasna, sonra Joe Bellini'ye bakt. Inal224 RETMEN lah yaknda dner... Szlerinde ciddiydi, sondaj yapyordu. Baba ne dersin, dnecek mi? ey... yani tatili bittikten sonra, demek istiyorum. Giardano, ensesini kurulayarak masadan kalkt: Tabi, yaknda dner, diye kestirip att. Haydi bakalm, siz de biraz kroket oynayn. Tembellii brakn da biraz kmldayn bakalm. Joe Bellini de kalkmt. Her iki erkek, yanlarna birka souk bira alarak, Fulgoni, Paterno ve Ratazzi'nin glgesinde yattklar aacn yanna gittiler. Giardano, Fulgoni'nin yanna oturdu, srtn aaca yaslad ve: ocuklar, Profesr hakknda bilgi istiyorlar, dedi. Onu aradklarn sylyorlar

Fulgoni cevap vermedi, daha dorusu orada oturanlarn hi biri o szlere bir tepki gstermedi. Gnlerden Pazard ve hepsi istirahate ekilmilerdi. Profesr Joe Pastore ise, i konusuydu. Bir sre sessizlikten sonra, Ratazzi, kocaman bir srahiyi azna boaltarak cevap verdi: Bombok bir durum, dedi. Fulgoni ona buz gibi bir bakla bakt ama ses kartmad. Giardano ile Bellini de bir tepki-gstermediler. Ratazzi, bir ie birann azn aarak lkr lkr iti. Vito, ne dnyorsun, o herif hakknda? Byle elini kolunu sallayarak ortada dolamas doru mu? Chicago'da duyduklarma baklrsa, bildii eyler varm. imdi de blbl gibi tmeye hazrlanyormu. Paterno: Ne ikillenip duruyorsun, Ratazzi? dedi. Herifi gzaltna aldk. Ratazzi'nin tepesi atmak zereydi, ama karsnda, imenin stne bada kurup oturmu dev csseli adama gz atar atmaz, kendine geldi, birasn ekmeye devam etti. Paterno devam etti: Sen Chicago'daki ileri yrtmeye bak, bunun gibi nemsiz ileri bize brak. Fulgoni bira iesinin kapayle oynuyordu; sinirli olduu her halinden belliydi. RETMEN 225 Bellini ortal yattrmaya alt: Her ey yolunda, Frank. Hi bir derdimiz yok. Herif zararsz. Ondan eminiz. Ratazzi tatmin olmamt. Zararsz m? Onu klahma anlat. O tip enayileri kollamak gerektir. Bence herif bamza bel olabilir. Duyduuma gre, kars tmarhanedeymi. Kzn da uzak bir yere postalam. Bana sorarsan, pusuya yatt, frsat kolluyor. Biraz daha bira ektikten sonra devam etti: Onu temizlemenin tam sras bence. Ne diye harekete gemiyorsunuz, akl erdiremiyorum. Fulgoni birden bire talyanca bir eyler homurdand, elindeki ie tkacn frlatp att. Yeter be! Kes sesini! diye grledi. Seni dinleyecek deiliz, Ratazzi. Syleyeceklerin o kadar oksa, yarn broda sylersin. Buras Joe'nun evi. Gn de Pazar. Aile gnmz le ilgili hi bir ey dinlemek istemiyorum, Ayaa kalkt, tekiler de yava yava ayaa doruldular. Yalnz Ratazzi, oturmaya devam ediyor, elindeki ieyi inceliyordu. Fulgoni, piknik masalarna doru yrmeye balad, sonra durdu, Frank Ratazzi'ye dnd, Chicagolu kstah ve kendini beenmi gangstere hitap etti: Sana u kadarn syleyeyim, dedi. Herif bu sabah bana telefon etti, karsn anlatt. Yarn sabah da broma gelecek. Ben onun ne zaman hakkndan geleceimi bilirim, Ratazzi. Senden ders almaya hi ihtiyacm yok. Szlerinin tepkisini lmek iin bir sre bekledi, sonra kadnlarn olduu yana doru azametle yrd, tekiler de onu takip ettiler. Ratazzi burun kvrd, sonra azna bir ot paras alarak inemeye balad, kendi kendine, Pastore meselesiyle ahsen daha yakndan ilgilenmeye ahdetti. Profesr bardana viski doldurup oturma odasn arnlamaya balad. Oturdu, ayaa kalkt, yine volta vurmaa balad, sonra ikisini bana dikti, kendini huzura kavuturmas P: 15 226 RETMEN iin Tanrya dua etti, bir mucize yaratmas iin yakard. Ama arad huzuru ikisinde, evinde ve kendi iinde bulamayacan biliyordu. Kafasnn iinde, parampara olmu dlerden ve krk hayatlardan baka bir ey yoktu. Kendi kendini yarglad, mahkm etti ve cezalandrd ama yine de diledii gnl rahatlna kavuamad. ok yalnz hissediyordu kendini. Kars hastanedeydi. Durumu iyi deildi. Kz ise Virginia'-dayd. Her gn biraz daha zlyordu onu. Hayatnda ikisine de hi bu kadar ihtiyac olmamt imdiye dek. Her eyden phe ediyordu. Kendi mantndan, amacndan, ilkelerinden, ahlk kurallarndan, gcnden, sevgisinden, cesaretinden, aklndan, her eyinden phe ediyordu artk, retmenlie de lanet yadryordu, ikisini yuvarlad.

Kendine meydan okuyan, bilgisini kamlayan problemlerden nefret ediyordu. Bunca yllk mcadele, mesleine bunca yllk sadakat, hepsi bounayd demek. Gsterdii abalarn mkfat buydu demek? Kesin bir yenilgi ve perianlk. Bu hezimete kendi ?ebe-biyet vermiti. Onu elinden tutmu, adm adm uuruma doru srklemilerdi.. ocuklara olan sevgisi, kendi bencillii ve sapk fikirleri gzlerini kreltmiti. Suluydu. imdi de cezasn ekmesi gerekiyordu. Koltua yld, ertesi gn Vito Fulgoni ile olan randevusunu dnd. Johnson Bulvar'nn illeriyle dvmeye yemin etti. Hayatna bile mal olsa, bu uurda mcadeleden kamayacakt. 24 PASTORE'NN, BAI ARIDAN atlyordu, gzleri de uykusuzluktan, yorgunluktan ve ikiden yerinden trayacakm gibiydi. Buna ramen, tra olup giyindi, Vito Fulgoni ile yapaca korkun ve umutsuz mcadelenin son raunduna hazrland. Aynann nnde kravatRETMEN 227 n balarken, fkeye ve kine ihtiyac olduunu dnd. Korku, bsbtn mahvolmasna yol aacakt, ama fke, kendine g verecek, onu ayakta tutacakt, fke elinin altndayd. Hastane kesindeki Anna'nn kansz cansz yz, Pastore iin, fkenin sihirli dmesiydi. Salvatore'nin evine giderken, btn yol boyunca, o dmeye basmaktan geri durmad. Kazanmasna imkn yoktu; biliyordu. Ama nakavt olmadan nce, iyi ve salam bir yumruk ekmee azimliydi. Evin nnde uakla karlat zaman, emin ve gvenli admlarla yryp selm verdi. Kararl ve azimli grnmeye alarak antreden geti, alma odasna yaklat. Kap ald, daha nce karlat i adam Peterson dar kt, ardndan kapy kapad. Pastore adamla baktktan sonra onun koridordan geerek giri kapsna doru yrmesini seyretti. Bu adamn yzn daha nce, gazetelerde, dergilerde, bir de bir pazar gn televizyondaki bir mlakatta grdn hatrlad. Ama adamn, gangsterlerle olan ilikisini karamad. Bir an merak etti, dnd, sonra alma odasna dnp hzla kapya vurdu. Fulgoni, ierden havlar gibi : Gir diye bard. Profesr ieri girdi, alma masasna doru yrd. Fulgoni, rahat ve soukkanl, koltuunun arkasna yaslanm, bekliyordu. Pastore, Anna'nn salk durumunu dnerek fkesini tahrik gereini duymuyordu henz. Gangsterin yz ifadesiyle davran, Pastore'yi yeterince rndan kartyordu, formalitelere aldrmadan ve oturmadan konumaya balad. Sesinin gl kmas ve heyecana kaplmamas, Profesr sevindirdi. Karm hastanede, diye sze balad, Fulgoni'nin masasna dayanarak konumasna devam etti: iyileip iyilemeyeceini Tanr bilir. Onu siz perian ettiniz. Hepinizin can cehenneme! u iki elimle, boaznza sarlp sizi bomak geliyor iimden. Ama kendime hkim olmaya alacam 228 RETMEN Fulgoni, soukkanllkla: nce iinizi boaltn hele, sonra konuuruz, dedi. Pastore aldr etmedi. Kzm uzaklarda... u anda yapayalnzm ve stelik de paraszm. Biriktirdiimiz birka kuru, Anna'nm tedavisini ancak karlayacak. Bizi mahvettiniz. Artk rahat brakn bizi. Fulgoni saatine bakt, azn amad. O yere batas projeniz beni zerre kadar ilgilendirmiyor. Bunu imdiye kadar anlamanz gerekirdi. Bouna vakit kaybediyorsunuz. Masann yan bandaki bir koltua oturdu, sonra yava yava ve szlerini vurgulayarak devam etti: Bizi rahat brakmaya sz verirseniz, ben de buradan uzaklarda bir i bulmaya ve bama gelen felketi unutmaya alrm. Mafia liderinin ban kaldrp yzne bakmasn bekledi, gz gze geldikleri zaman da szlerine devam etti: Bana sz vermezseniz Federal Aratrma Brosuna gidip btn bildiklerimi anlatacam. Her eyi; ama bildiim her eyi bir bir anlatacam Sesini alaltt. Eroin iini, lboratuvar ama teebbsnz, planlarnz bir bir aklayacam.

Bu tehdidine bir tepki gsterilmesini bekledi, ama Vito Fulgoni'nin kl bile kprdamad. O zaman Profesr son kozunu oynad. Byle konumakla, kendi idam fermanm imzaladm biliyorum. Ama -benim gibi birini ldrmek istediinize emin deilim, Fulgoni! Heykel yava yava harekete geldi, cebinden bir paket sigara kard, Neden byle dndnz bilmek isterim? Buy-run, sz sizin ocuklarnzla aramdaki yakn iliki yznden. Beni kendi ilerinizden ayr tutmay kutsal grev addettiniz. Aile hayatnzn bir parasym da ondan. Beni ldrmekle, kutsal aile evrenizin bir direini ykm olacaksnz. Ona gveniyorum da konuuyorum. Yine, gangsterin bir tepki gstermesini bekledi, ama Fulgoni sigarasn yakm, ta kesilmiRETMEN 229 ti. Nihayet Profesr masann zerinden uzanarak sakin bir sesle yakard: Size yalvarrm, bizi rahat brakn. Yeterince zarar verdiniz zaten. Brakn da biz de huzur iinde yaayalm. Fulgoni'nin merak gemiti. Azndan, burnundan ustaca duman karrken, bir yandan da i adam tavrn taknd, sakin ve kesin bir tonla : Beni hayal krklna urattnz, Profesr, dedi. ocuklarmz eittiniz, evlerimize girip ktnz, ailelerimizle tantnz; sonra da elinizi kolunuzu sallayp buraya geliyor, tehditler savuruyorsunuz, ldrmekten filn sz ediyorsunuz. Nutuk dinlemek niyetinde deilim. Ne sylersem dinleyeceksiniz. Size profesyonel bir tavsiyede bulunaym Fulgoni ayaa kaklt, pencerenin yannda duran bir akvaryuma doru gitti. Akvaryumun kenarna vurunca balklar katlar. Bana meteliksiz olduunuzu sylyorsunuz. Gleyim bari. Balklardan skld, Pastore'ye dnd. Size bol para yapmak iin frsat verdik, byle enayi gibi srnecek yerde, ailenizi ihya etmeniz iin her trl imkn tandk. Siz ise bu teklifi reddediyor ve Federal Aratrma Brosuna gitmekten sz ediyorsunuz. Bu akla yakn bir davran m sizce? Ben kesin bir cevap istiyorum, Fulgoni. Ve bu cevab hemen u anda vermenizi istiyorum. Fulgoni glmsedi, ban sallayarak masasna dnd. Her messesenin ileriyle ilgili srlar vardr, Profesr. Bu messese ise, baz nedenlerden tr bu gibi konularda daha da titiz davranmak zorundadr. Karmza geip tehditler savurmanza sakin sakin gz yummamz bizden nasl bekleyebilirsiniz? Tahsil grm, akll bir adamsnz. Sizin zeknzdan beklemezdim bunu dorusu. imdi de kendisine renci muamelesi yaplyordu. Gangsterin elinde bir kara tahta, bir de tebeir eksikti. Pas230 RETMEN tore kalkmaya davrand, ama Fulgoni'nin yzndeki ifadeyi grnce fikrini deitirdi. Aslnda nemli hi bir ey bilmiyorsunuz, Profesr. Yine de aznza geleni etrafa sylemeniz iimize gelmez tabi. Byle bir davran bizi masrafa sokar, iimize zarar getirmez, onu sekteye de uratmaz, ama vakit, insan ve para kaybna yol aar. te anlarsnz her halde. Her messese hissedarlarn korumak zorundadr, bunu siz de bilirsiniz. Profesr kalkt: Pekl, yle olsun. imdi kp gidiyorum. Banm aresine bakacam. Ama bana ya da aileme kar yeni bir saldrya getiiniz takdirde,, Allah yardmcnz olsun! Fulgoni yerinden kalkmad. Soukkanll Pastore'yi artt. Aklnz banza toplayn. Hi bir yere gidecek deilsiniz. Projeyi uygulama safhasna koyun, ileri dzenleyin, o zaman ben de size sz veriyorum, paralan cebinize koyup ekip gitmekte serbest brakacam sizi. Muradnza erecek, hayatnzn sonuna kadar da mutlu olacaksnz. O anda kap ald, Ratazzi ieri girdi. Chicago'lu gangsterin davetsiz geldii her halinden belliydi Fulgoni, fkeyle: Ne halt etmeye geldin buraya? dedi.

Ratazzi sallana sallana masaya doru yrd, cevap vermeden nce bir sandalye ekip oturdu. Kstah bir glle: Chicago'daki bir dostun zel davetiyesiyle geldim, dedi. Fulgoni, havlar gibi: Konu, dedi. Ratazzi, Profesre kt kt bakarak, glmsemeye devam etti; Mafia liderine meydan okuyan haline baklrsa, herhalde bir bildii vard. Bu toplantya katlmak iin talimat aldm. Maksadn akladktan sonra yzndeki glmseme silindi. Kesin ve resm bir tavr taknd. Profesrn, teklifimizi kabul edip etmediini renmek istiyorum. Hepsi bundan ibaret. Anla grne baklrsa, cevab, 'Hayr' olmal. Pastore'nin yzne bakp cevap bekledi. Pastore susuyordu. Onun yerine Fulgoni konutu. Demek byle elini kolunu RETMEN 231 sallayp ieri gireceksin, yle mi? Toplant halinde olduumu bile bile, yle mi? Ratazzi alayl alayl: Kapy vurmay unuttum. Vito. dedi. zr dilerim. Kendine pek fazla gveniyorsun, Ratazzi. Buna aptallk derler. Onu da biliyor muydun? Sylemilerdi. Yalnz birka dakika sonra bir yere telefon etmem gerekiyor. Birka dakika sonra gebereceksin, Ratazzi! Onu da biliyor muydun? Chicago'lu gangster fazla ileri gittiini anlamt. Enayi deildi: Vito, kendine gel, ltfen, dedi. Ne demek istediimi anlyorsun. Buraya grevli geldim. Biraz sonra rapor vermem gerek. Fulgoni grledi: Verilecek raporun varsa, onu bana vereceksin. Anlald m? Aalk herif! Yumruunu btn hmyle masann zerine indirdi. Sonra Pastore'ye bir gz atarak hemen fkesini yattrd. Telefonu a, efendilerine unu syle; bir daha sefere, benim toplantlarma davetsiz gelirsen, buradan sadece lein kar. Syle bunu onlara, anlald m? Ratazzi: Anlald, Vito, dedi ve ayaa kalkarak kstaha bir glle kapya yrd. Pastore'ye omuzunun stnden bakarak; niversite bahesinde grrz, hoa kal, Profesr, dedi, kt gitti. Ratazzi konutuu zaman Pastore dnp bakmamt. Bu kapana nasl kstrldn dnyordu. Bu Allann bels rgtn bir paras, bir kuklas haline getirilmiti. Fulgoni kapdan yana ban sallayarak: Serseri! dedi. Adi bir haberci, bir emir kulundan baka bir ey deil. Ama dedim ya, bu irketin eit eit hissedarlar var. Byk iler yledir. Pastore'nin gznn iine bakt ve itenlikle sordu: Bu projenin gerekletirilmesinde bizimle i birlii yapp yapmayacanz, size son bir defa soruyorum. 232 RETMEN Cevabm hayr. Fulgoni bir sre daha baktktan sonra, zntl zntl ban sallad: Yazk, dedi. Cesur bir insansnz, ama bu cesaretle ancak sokaktaki ayak takmyle baedebilirsiniz Masann zerindeki baz ktlar eline ald, gzden geirmeye balad. Toplant sona ermiti. Ban kaldrmadan: Gle gle, Profesr, dedi. Herhangi bir sebepten tr fikrinizi deitirecek olursanz, beni nereden arayacanz biliyorsunuz. Pastore ayakta durmaya devam etti. Ama Vito Fulgoni onu hi umursamyor, bir bloknotun zerinde bir eyler karalyordu. Profesrn iinden bir an iin, yalvarmak, gururunu ayaklar altna alp ondan yardm istemek, kendisini kurtarmas iin dil dkmek geldi... Fulgoni'ye hi bir zarar dokunmadn, oluna elinden geldii kadar yardm ettiini dnyordu. Sonra hisleri deiti, nefrete dnt ve iinden Mafia liderini ldrmek, kafasn patlatmak, yzn paralamak geldi. Ama dndklerinin hi birini yapmad. Dnd, ar ar

alma odasndan kt, yrd, gitti. Fulgoni kafasn kaldrp bakmamt bile. Pastore o akam, evinin nndeki merdivenleri trmanrken, iinde hi bir hayatiyet kalmadn, suyu ekilmi bir deirmene dndn hissediyordu. Kalp, cier, adale, sinir ve beyinden yoksun bir yaratk haline gelmiti sanki. Gdml bir canszdan farkszd. Koca evde oturma odasnda yanan cansz bir ktan baka hi bir aydnlk yoktu. Kapy anahtarla aarken pencereden grd, eri girip oturma odasna alan antrenin lambasn yakmak zere elini uzatt zaman, evin sessizlii ve yalnzl onu kedere bodu. Elini elektrik dmesine uzatt anda yzne yedii korkun bir yumrukla birden sersemledi. Karanlkta binlerce yldz akt, sanki; gzlerinin nnde beliren eitli renkler ve ekiller arasnda, yumruun acsn RETMEN 233 fazla hissetmiyordu henz. Sonra odann karanl iinden gelen ikinci bir yumruk kyasya midesine indi. Pastore iki bklm oldu, acsndan inledi. Suratna inen sert bir diz darbesiyle yere yld. Burnundan oluk gibi kan boandn hissediyordu. evresinde dolanan glgeler onu ldrmeye azimliydi. Pastore, nefes alamyor, baramyordu. Hayaletler ka tane olduunu bir trl seemiyordu sessiz sedasz, sistemli, profesyonel ve cniyane bir sistemle ilerini gryorlard. Odann ortasna tandn hissetti. Yumruklama fasl devam ediyordu. Her vuru hesaplyd ve tam isabet kaydediyordu. Adamlar yumruklarn, dizlerini ve ayaklarn kullanyordu. Pastore, kendi kanyle srlsklam olduunu hissediyor, derisinin varldn, kemiklerinin atr-dadn duyuyordu. Kendini savunmasna imkn yoktu. Ne kollarn, ne de bacaklarn kullanabiliyordu. Kasna gelen gaddar bir diz vuruuyle, sessiz bir lk att. Tekrar tekrar saldryor, vuruyor, eziyorlard. Bu vahet, hi bitmeyecekmi gibiydi. Kendisini tekrar ayaa dikip, hurdaha olmu yznden ve zonklayan kafasndan oluk gibi boanan kanlara bakmadan, vcudunun her tarafna insafszca sille tokat ve tekme yadrmaya devam ettikleri zaman artk hemen hemen ac diye hi bir ey duymaz olmutu. Derken yava yava dmeye balad. Bu dme hi bitmeyecekmi gibi geliyordu kendisine. Yeri boylad zaman yer yumuak ve slak geldi, hi acmad can. Ar bir kundurann kulana doru savurduu tekmeyi, akabinde boanan kan da hissetmedi. evresinde yldzlar, klar gryor, nlamalar duyuyordu. Sonra ortalk karard, Pastore kendinden geti, ilerini bilen tecrbeli gaddar centilmen, tek kelime konumadan, stlerini balarn dzelttikten sonra, New York'un New Rochelle kesiminde mtevazi evden sessizce ktlar, karanln iinde kayboldular. Ev sahibi, oturma odasnda, yerde iki bklm, kanlar iinde, baygn yatyordu. Sabah olmutu. Pastore'lerin evinin oturma odasn prl 234 RETMEN prl bir gne aydnlatyordu. Yerde yatan, hurdaha vcut kmldad, hassas gzlerini gnein klarndan korumak iin bir hareket yapt. Yz davul gibi imi, kanrevan iindeydi. Btn kemikleri krlm yahut yerinden oynam gibiydi sanki. Kmldanmaya alt ama duyduu iddetli ac yznden tekrar baylacak gibi oldu. Ba dnyordu. Gzleri yumruk gibi imiti. Etrafmda-kileri hayal meyal seebiliyordu. Yeniden kprdamaya alt ama, ac dayanlr gibi deildi. Alt dudan kanatncaya kadar srarak yava yava ellerinin ve dizlerinin zerinde srnerek yerde ilerlemeye alt, odann br ucundaki barn nne kadar geldi. Son bir gayretle btn gticn toplayarak, titrek bacaklarnn zerinde doruldu, kalkt, barn yanndaki duvara yasland. zerindeki sersemlikten, mide bulantsndan ve etrafn sarmakta srar eden karanlktan kurtulmaya alt. Nihayet bir bardaa viski doldurmay baard. Ama elinin titremesi yznden ikinin yars yere dkld. ebildii kadarm iti, sonra ikinin etkisini bekledi, yi gelmiti iki. Fakat biraz sonra midesi bulanarak kustu. Sendeleyerek oday geti ve kendini divana att. Tam zamannda davranmt. Az

sonra duyduu acnn etkisiyle ortalk yine karard. Pas-tore yeniden kendinden geti. Telefon alyordu. Profesr iki saatten beri baygnd. Ama baygnlk ona iyi gelmiti. Biraz daha rahatt imdi. Telefon almaya devam ediyordu. Hareket edebiliyor ama bir trl dorulamyordu. Telefon srarla alyordu. Pastore nihayet kendini telefonun yanna kadar srklemeyi baard. Telefondaki Rahip Monzanti'ydi. Pastore'ye her eyin yolunda olup olmadn sordu. Merak etmiti. Pastore'nin az ierden clk yarayd. Konumakta glk ekiyordu; yine de mmkn olduu kadar normal konumaya gayret etti, uzun ve etin bir gece geirdiini, altn, kafay ektiini ve tam derin uykuya dald bir srada telefonla uyandn anlatt. Her eyin yolunda olduunu, sadece kendisini son derece yorgun hisRETMEN 235 settiini ve hemen gidip uyuyacan syledi. Monzanti durumun hi de iyi olmadn sezmiti, ama bir ey sylemedi. Yanhz Pastore'nin, kendisini daha sonra mutlaka aramasn istedi. Bir eye ihtiyac olduu takdirde, btn gn kilisede telefonun banda bekleyeceini belirtti. Profesr teekkr edip telefonu kapatt. Sonra dnd, bardan! tekrar viski ile doldurdu. Doktor arp armama hususunda nce bir karara varamad, sonra bu ii bir sre ertelemeyi daha uygun buldu. Doktor Carlton bir haftalna tatile gitmiti. Baka bir doktora ise durumunu usturuplu bir ekilde anlatmak ok g olacakt. Kimseyle konumadan nce, bundan sonra ataca admdan emin olmas gerekiyordu. Viskiyi itikten sonra duvarlara dayanarak, holdeki misafirlere mahsus tuvalete kadar gidecek gc buldu kendinde. Byk aba harcayarak, yzne su vurdu, kuruyup kalm kanlar temizlemeye alt, ama ac dayanlacak gibi deildi, vazgeti. Ceketiyle gmleini kard, kaburgalarm ve yaralarn elledi, ellerken inlemekten kendini alamad. Mafia'-mn tethiileri iyi i grmlerdi. Tam profesyonelcesine grevlerini yerine getirmiler, vcudunu kalbura evirmilerdi. Pastore aynada kendine bakt, ban sallad. u anda bir doktor armas doru olmazd. Biraz daha beklemeye karar verdi. Srne srne oturma odasna dnd, inleyerek kendini bir koltua att. Bir sigara yakt. Acdan yine midesi bularu-yordu. Ban arkaya atarak, i dudaklarnn arasndan sigara dumann savurmaya alt. Kendini yapayalnz, akn ve yardma muhta hissediyordu. Dayaktan lmesine ramak kalmt. Nancy, Virginia' da, Anna da New Rochelle'deki hastanedeydi, ikisi de Mafia' nm son gaddarlndan habersizdiler. Paras tkenmi, hi bir gelir kayna kalmam, meslei elinden gitmiti. niversite evreleri Mafia ile olan zel ilikilerini haber almt. Eski meslektalarndan bazlarnn yzne kar, davranlarm 236 RETMEN ve cesaretini takdir ettiklerini sylemelerine ramen, ortada Joe Pastore ile Mafia hakknda birok kt sylentilerin dolat da gerekti. Ne zaman onlardan biriyle tesadfen kar-lasa, kendisini souk bir tavrla selmlyorlar ve hemen yanndan kamaya bakyorlard. Greenberg bile bucak bucak kayordu. Pastore, o anda hi bir eyi doru drst dnebilecek halde deildi. Bundan sonraki hareket tarzn tayin etmekten cizdi. Kendini ok bitkin, hasta ve mustarip hissediyordu. Hayatnn en kt dnm noktasna gelmiti ve bunun tek sorumlusu da kendiydi. Pastore sigarasn sndrd, gzlerini yumdu, kendini karanla brakt. Kap vuruluyordu, nce hafif hafif, sonra srarla vurulmakta devam etti. Profesr gzlerini at, dinlemeye balad. Derken zil almd. Herifler belki de bsbtn iini bitirmek iin geri gelmilerdi. Bir skmlk can kalmt zaten. Belki Monzanti, son duasn okumaya gelmiti. Profesr byk bir aba harcayarak koltuktan kalkt, sendeleye sendeleye kapya doru gitti. Pencerenin perdelerini aralayarak dar bakt, karsnda Mafia'nn ocuklarn grnce afallad.

Kapy at. ocuklarn hepsi de bir aradaydlar. Albert Salvatore, Carmella Bellini, gen Giardano, Fulgoni'nin olu, hatt Nick Paterno bile... Profesr ieri girmelerini iaret etti. ocuklar girdikten sonra da sessiz sedasz, Pastore'nin kapy kapatmasn beklediler. Pastore elinden geldii kadar dik durmaya alt ama, kaburgalarnn ars, dorulmasn engelliyordu. Gz ucuyle .ocuklardan birkann, hurdaha olmu yzne dehet iinde baktklarn grd. Pastore dnp de bakt zaman hepsi gzlerini ondan kardlar. Salvatore: Buradan geiyorduk da, diye sze balad, bir u-rayalm, size bir merhaba diyelim diye dndk. Pastore ban sallad, elinden geldii kadar yava ve dzgn hareket ederek oturma odasna doru yrd. oRETMEN 237 cuklar sessiz sedasz onu takip ettiler, incelik gstererek Pastore'ye yardmdan kanyorlard. Profesr kendini bir koltua brakt. Arlarn hepsi birden hcuma geince, yksek sesle inlememek iin kendini zor tuttu. Derin derin nefes alyor, bu arada, ocuklarn, sezdirmeden, yaralarn berelerini incelediklerini hissediyordu. Nick Paterno, ilk olarak, sze balad: Ancak birka dakika kalabileceiz Hocam, dedi. Sesinden ok utand belliydi. Birka kere yutkunduktan sonra devam etti: Fec bir dayak yemie benziyorsunuz. Sizin hesabnza ok zldm. Hepimiz zldk, dedi Salvatore. Sonra bayle Victor Giardano'ya iaret etti. Her zaman gler yzl olan Victor kederli grnyordu bu defa. Neeli olmaya alarak: Son snavlarm ok baarl geti, Hocam, dedi. Maryland niversitesi giri imtihanlarn kazandm. Size bunu bildirmeye geldim. ocuk, Pastore'nin bir tepki gstermesini bekledi ama bu durumda imknsz olduunu anlayarak devam etti: Beni o niversiteye kabul ettirmek iin ne kadar byk aba harcadnz rendim. Sonra tatl bir sesle ekledi: Bana dediiniz gibi, 'yaptklarnzn mkfat bu ite.' 'Mkfat,' diye dnd Pastore. Duygulanmt. Evet, imdi mkfatn alyordu. Ama bu mkfatn bedelini ok pahal demiti. Fulgoni kravatn ekitirerek sze kart: Ben de Victor gibi, Vanderbilt niversitesine kabul edildim. Bu gidile, avukat olma hayalimi gerekletirebileceim galiba. Profesr btn ocuklarn gsterisiz ve sade giyinmi olduklarn fark etmiti. Nedense, bu grnleri kendisini duygulandrd. Fulgoni de bekledi, retmenin her zamanki scak tepkisini gremeyince anlayla konumasna devam etti. Vanderbilt'deki kayt memuru, Joe, sizin yaptnz mracaat ve beni kabul ettirmek iin nasl ter dktnz aa-latt. ok zarif bir hareket dorusu. Sa olun, Hocam Pastore'nin ba aryor, gs aryor, vcudunu kpr-datamyordu. Grnn korkun olduunu biliyordu. Gzle238 RETMEN ri o kadar iti ki, krden farkszd. Yz de hl kanrevan iindeydi, ilerinde en by ve en kabadayarm oan Nick Paterno'nun, koltuuna doru yaklatn hissetti: Ben de pederle konutum, dedi sakin bir tavrla. niversiteyi bitirir bitirmez zel bir i tutacam kendisine bildirdim... Kendi bama bir i kurmak istiyorum. Peder anlay gsterdi, memnuniyetini de belirtti. Paterno bir sre sustu, sonra devam etti. Size bunu sylemek istedim. Cali-fornia'daki irkete gnderdiiniz tavsiye mektubunu da yeni haber aldm. Benim niversite hayatm izleyeceklerini ve ilerisi iin gz nnde tutacaklarn sylyorlar. Bu yardmnz ok takdir ettim dorusu. Salvatore atld. Bayan Pastore'nin durumuna zldk. Bir an nce iyilemesini dileriz. Bir an gzlerini yere dikti, sonra Profesre doru yryerek elini uzatt. Pasture ac duymakla birlikte elini uzatt. Salvatore: Artk gitmemiz gerekiyor, dedi. nallah abuk iyileirsiniz. Tony yarn gelip tekrar sizi yoklayacak, bir ihtiyacnz olup olmadm renecek. ar, bakkal ii cil ihtiyalarnz karlayacak.

Profesr konumak istiyor, fakat sesi kmyordu. ocuklar odadan kmadan nce, teker teker gelip elini sktlar. Car-mella Bellini en sona kalmt. Pastore, birden, onun hi azn amadn fark etti. Bym, tavrlar yumuam, zerine kadnca bir hal gelmiti. Pastore'ye yaklat, abucak onu alnndan pt, sonra teki ocuklara katld. Profesr, d kapnn kapandn duyunca oturduu yerde gzlerini yumdu, kendisini byle hunharcasna ezen adamlarn ocuklarna kar neden hl ilgi ve sevgi duyduunu anlamaya alt. Koltuunun yanndaki masann zerinde duran sigara paketine uzanrken eli ufak bir pakete dedi. Demin orada byle bJr paket yoktu. Yakndan bakp inceledi. Mavi bir kurdele ile Dalanm beyaz kda sanl bir paketti bu. Acemi hareketlerle paketin balarn zd zaman iindeki paralar grd. ocuklarn hepsi harlklarm bir araya toplaRETMEN 239 m ve retmenlerine bir yardmda bulunmak istemilerdi. Ona kar minnettarlklarn ancak bu yoldan belli edebilirlerdi. Baka imknlar yoktu. Pastore'nin gzlerinden yalar boand, yaral yanaklarndan aa doru szlmee balad. Yz yanyor, ama gzyalarna bir trl hkim olamyordu. Bulank gzlerinin arasndan mavi kurdeleyi gryor, onu Carmella'mn baladn biliyordu. imdi ocukluunu, karsn, kzn ve ektii aclar dnerek alyordu Joe Pastore. 25 PROFESR SON BRKA haftay doktor armadan geirdi. Gitgide glenip iyiletiini hissediyordu. Geri vcudu fena halde hrpalanm, yara bereler iinde kalmt ama, Allahtan hi bir kr yoktu. Durumunu kimseye amad iin de memnundu. Bol bol dinleniyor, okuyor, yaralarn tedavi ediyor, sk sk telefonla Anna' yi ve Nancy'yi aryordu. imdiye kadar, kendini Rahip Mon-zanti'den baka arayan olmamt. Gangsterlerden de hi ses seda kmyordu. Pastore'nin, imdi bir an nce eski shhatli durumuna dnmekten baka derdi yoktu. Gelecekte kendisini bekleyen korkun problemlerle baa kabilmek iin adamakll glenmesi gerekiyordu. Bu dertlerle mcadeleye ve stlerinden gelmek iin de var gcyle almaya ahdetmiti. Kendisini ve ailesini selmete karacak bir zm yolu bulmaya her zamankinden fazla azimliydi. Gangsterler tarafndan dvldnden beri ilk defa evden kt, Rahip Monzanti'yi ziyarete gitti. Monzanti kk ve gzel bir kilisede vaizlik yapyordu. Etraf aalk ve imenlikti. evrenin insana huzur verici bir gzellii vard. Pastore'nin evinden ancak yirmi kilometre tede olmasna ramen, kilise RETMEN 240 RETMEN 241 ve evresi, Pastore'ye el dememi, cra ve gerek d bir yer hissini veriyordu. imdiye kadar Rahibi ok seyrek ziyaret etmiti. O gzel ve gneli havada, oraya daha sk gelmemi olmasna hayfland birden. Belki de hayatnn bu umutsuz ve karamsar dneminde huzura ve sknete her zamankinden fazla ihtiyac vard da ondan. Nedenleri ne olursa olsun, Monzanti ile birlikte kocaman bir aacn glgesinde oturduklar anda, uzun zamandr, ilk defa olarak kendini rahat ve mutlu hissetti. Kk ta bina arkalarnda kalyordu. Bahe ok gzeldi. Temiz hava cierlerine iyi geliyor, kularn cvlts da yreine, ferahlk veriyordu. Pastore bacaklarn uzatt, ban sandalyesinin arkalna yaslad. Hayat dediin byle olmal, Monzanti, dedi derin bir hazla. Bu sakin hayata fazla alman tavsiye etmem, dostum. Tabi papaz olmak istiyorsan, baka. Pastore gld: Sen yerimi ak tut, ne olur ne olmaz. Monzanti de Pastore gibi bacaklarn uzatt: Her halde ok kt bir rahip olurdun, dedi. Profesr sandalyesinde aa doru kayd, ellerini midesinin zerinde kavuturdu. Ha, sras gelmiken syleyeyim. Ben de seni bir yere davet etmek istiyorum.

 Cevabm, 'hayr.' Senin ilerin tekin deil. Bakarsn, bam belya girer Cidd sylyorum. Gelecek hafta Nancy'nin doum gn. Hafta sonunu birlikte geireceiz. Anna'y da birka gnlne hastaneden eve getirmek istiyordum. Bir doum gn partisi dzenlemeyi dnyorum. Anna gelebilecek durumda m? D'urumu eskisine kyasla ok daha iyi. Peki, Nancy? Nancy de bizi ok zlemi. Grmeye can atyormu. Ee, ne diyorsun, bakalm, sayn Peder? Monzanti glmsedi, cevap vermeden nce biraz dn.. d: Aileyi bir araya getirmeyi dnyorsun demek? Eh artk zamandr, dostum. Sevindim bu ie, Joe. ok sevindim. Bam evirip Pastore'ye bakt. Yedii dayan izleri hl grnyordu, ama genel durumu eskisinden ok farklyd. Cidd bir tavrla: Joe, eski patronundan bir ses kt m? diye sordu. O olaydan beri hi ses kmad. Onlara ait bir arabann birka kere evimin civarnda dolandn grdm. Beni gzetlediklerine eminim. pin ucunu biraz gevettiler. Dayan zerimde yapaca etkiyi anlamak istiyorlar her halde. Hizaya gelmeni bekliyorlardr. Her halde. Birka dakika konumadan oturdular, sonra Monzanti oturduu yerde dorularak arkadana doru eildi. Joe, dorusunu istersen bununla yetineceklerini sanmyorum. Bana bel kesilecekler gibi geliyor bana. Anna ile Nancy'nin eve gelmelerini frsat bilip, seni daha fazla sktrma yoluna gideceklerdir. En zayf tarafnn ailene kar drstln olduunu biliyorlar. Bu zaafndan yararlanmak isteyecekler gibi geliyor bana. Onu ben de dndm, Monzanti. Pastore'nin yz birden ciddilemiti. Rahat kam, gergin ve zgn bir ifade gelmiti yzne. Peki, ne yapacaksn? Her eyden nce iyileeceim, karm ve kzm greceim, bir doum gn partisi dzenleyeceim. imdilik gndemde sadece bu maddeler var. Monzanti yeni bir soru sormadan nce iyice dnd; sonra, Bandan geenleri, ilgili makamlara anlatmay aklndan geirdi mi hi? diye sordu. New York niversitesinin bahesinde Dr. Carlton'un arabasna bindiin gnden bugne kadar olup bitenlerin hepsini onlara aklamay dndn m? Profesr an bir hareketle ban evirdi. Deli misin? F.: 16 242 RETMEN Tabi dndm. Devaml onu dnyorum zaten. Ama imknsz. Neden? Polis bunu nasl karlayacak hi dndn m? Bir niversite profesr Mafia'ya katlmak iin grevinden istifa ediyor. Sonra ba belya girince polise 'kouyor, nasl? Sen Mafia'nn faaliyetlerine katlm deilsin ki! iyi ama polis yetkililerinin ii gc kalmad da, bu davranmn altnda yatan asl nedenlerini, yce amacm m aratracaklar, sanyorsun? Benim o ocuklara beslediim yksek duygular vz geliyor onlara, inan bana. Meseleye sadece yzeyden bakp bu ie gnll olarak katldm hususunu dikkate alacaklar. Polisin gzyle bakarsan Mafia'nn srtndan pekl milyonlar kazanm olabilirim, deil mi? Ama yle bir ey olmad. Bunu kantlayabilirsin. Monzanti, Allah akna bu kadar saf olma. Pastore, yine her zamanki gibi, arkadana fkelenmeye balyordu. Mafia'nn ortaklarndan biri de, korunmak iin pekl polise mracaat ediyor olabilir. Zaten dorusu da bu ya. Ben onlara olup bitenleri anlatacam, onlar da birka gn iin kapma bir polis dikecekler. Ne ie yarayacak bu? Hi yoktan daha iyi bence. Byle bir durum ancak, ailemin yaralanmasna, sakatlanmasna, belki de ldrlmesine yol aar.

 Ben polisi kastetmedim ki, Joe. Peki, neyi kastettin? Hi haberleri dinlemiyor musun? Pastore sabrszland ve sinirlendi. Allah rzas iin sadede gel. Hangi haberleri kastediyorsun? Amerika Birleik Devletleri Senatosu Yeralt Faaliyetlerini Tahkik Komitesi birka haftaya kadar Washington'da toplanyor. Pastore akn, akn ba sallad. Sen de bir ey duydun mu tam duyuyorsun. RETMEN 243 Monzanti, acele acele: imdi dinle Joe, dedi. nmzdeki hafta, mahkemeye celp karar kacak. Dostlarn tanklk etmek zere Tahkikat Komitesine celbedilecek. Ama kanunun bir pf noktasn bulup ellerini kollarn sallaya sallaya dar kacaklar yine. Pastore omuz silkerek: Doru, dedi. O Allahm bels komitelerin imdiye kadar hi bir yarar olmad. Peki neden? diye sordu Monzanti. Yznde byk bir endie ifadesi vard. Komite faaliyete geiyor, delilleri topluyor, tanklar topluyor, onlar tanklk etmek zere Was-hington'a getiriyor ve arlan herkes Kanunun Beinci maddesinden yararlanarak: 'Thmet altna girmemek iin cevap vermeyi reddediyorum' diyor. Oh, ne l memleket. Pastore yine arkadann yzn inceledi, sonra akn akn ban sallad: Maksadn ne kuzum, sylesene? Kimse konumuyor, bildiklerini sylemiyor. Herkes korkuyor. Gangsterler de Beinci Maddeden yararlanp ekip gidiyorlar. Cinayetler de srp gidiyor bu sayede. Mill bir kahraman kesilip ortaya atlmam m bekliyorsun yoksa? Profesr imdiye kadar arkadan hi o derece heyecanl grmemiti. Gln bir hali vard deta. Monzanti, Pastore'nin alayl szlerini umursamadan devam etti: Sana da celp gelecek. Hem de listenin en banda yer alanlarn arasnda olacaksn. Sen delirmisin, diye bard Pastore. ilgili makamlarn, faaliyetlerinden haberleri yok mu sanyorsun, Joe? Mafia'nn elebalar ile yakn ilikin olduunu unutuyorsun galiba, dostum. Benim bildiklerim ne ki? Dava o deil ki. Ayrca, dnrsen tahmininden fazla bilgi sahibi olduunu anlarsn. Profesr o szleri yalanlamad. Devam et, Monzanti. Hikyeni tamamla bakaym. 244 RETMEN Hikye falan deil. Mahkemeye celbedileceksin. Eline geen bu frsattan yararlanp yararlanmamak senin elinde. Benim tanklm hi bir ey ifade etmez. Bildiklerim deersiz. Komite, bu eroin imalt konusuyle mutlaka ilgilenecektir. Monzanti sesini alaltt. Ve daha birok eylerle. Hi phen olmasn. Yine de yetersiz. . Yetersiz olup olmadna Senato karar verir. Pastore sandalyesinde arkasna yasland, otomatik olarak sigara paketine el att. ikisi de susmular, kafalarnn iindeki dncelere dalmlard. Monzanti, bir iki can alc noktaya parmak basmt. Dedii gibi, mahkemede bildiklerini anlatmas, etkin bir mcadele yntemi olabilirdi ama bu yntemi uygulamak, ayn zamanda en kestirme yoldan lm gze almak ve evresindekilerin hayatn da tehlikeye sokmak demek olacakt... Pastore sigarasn tttrmeye devam etti, sonra Rahibe bakt: Monzanti, dedi yavaa. Karnn ve kznn hayatlarn, bile bile tehlikeye atmay gze alabilir miydin? Hayr. ki masum insan kurban etmeye ne hakkm var benim? Pastore ile Monzanti gz gze geldiler, yeniden sustular. Pastore hl i olan gzn elledi. Acs gememiti daha. Rahip, Pastore'nin kalarn attn fark etti.

 Haydi gel, gidip karnmz doyuralm, Joe, dedi. Alktan lyorum. Profesr glmsemeye alt, yava yava yerinden kalkt: Burann kt mutfana gvenemiyorum. - iyidir iyidir, merak etme. *- Artk orasn Allah bilir. Kiliseye doru yava yava yrmeye baladlar... Monzanti kulana fsldad: Tabi, elinde bir k daha var. O da RETMEN 245 adamlarn tekliflerini kabullenip mrnn sonuna kadar rahat etmek. Pastore ona bakp glmsedi: Beni fazla tahrik etme. 26 ANNA PASTORE BR hafta sonra, bir cumartesi gn, New Rochelle hastanesinden karak evine dnd. Yz solgundu. Kaybettii kilolar yznden ypranm bir hali vard. Ama dnmt ite ve Pastore de sevincinden uuyordu. Anna oturma odasnda pencereye yakn bir yerde dinleniyordu. Pastore onu rahat ettirmek iin etrafnda pervane gibi dnyordu. Arkasna yastklar koyuyor, ayaklarnn altna tabure yerletiriyor, ona sevdii aydan hazrlyordu. Gne nlar fazla rahatsz etmesin diye perdeleri ekiyor, elinden geldii kadar en grnmeye, ho ve gzel bir ortam yaratmaya alyordu. Anna'nn sknetini bozacak en ufak bir ey sylemekten ve yapmaktan iddetle kanyordu. Rahatsz edici tek faktr kendi grnyd. Onu deitirmesi imknszd, tabi. Gzlerinin stnde hl bereler vard. Bir de sol yananda birka yara izi gze arpyordu. Onlar belki de hi silinmeyecekti, mr boyu, bu son retmenlik grevini hatrlatacak ac yadigrlar olarak kalacakt. Kars o ana kadar, yara izlerinin zerinde durmam, hi bir ey sormamt. Pastore o aklamay daha sonra, Anna iyice rahatladktan sonra, belki de Nancy'yi istasyonda karlamaya gitmeden nce yapmay dnyordu. Karsnn yeniden bir ok 246 RETMEN geirmesini istemiyordu. Dr. Carlton, Anna'nm durumunun ok nazik olduunu ve zel bakma ihtiyac olduunu belirtmiti. Anna sakindi, hatt gereinden fazla sakindi. Pastore eve gelirken antasna yerletirdii msekkinleri, uyku illarn, saysz tabletleri dndke rperiyordu. Pek az konuuyordu Anna. Konutuu zaman da gayet yumuak ve heyecansz bir sesle konuuyordu. Hastanede ok iyi baklmt. Herkes kendisine gayet iyi davranm, zel bir ihtimam gstermiti. Pastore zellikle, hastalnn banda geirdii en zor dnem srasnda byk bir yardmseverlik gsteren gen bir hemireyi hatrlyordu. Kz derin bir anlayla, incelikle hareket etmiti. Anna da onu bir akam yemee davet etmek suretiyle Pastore'yi sevindirmiti. Nancy'nin, Virginia'dan yazd mektuplardan sz atlar. Ata binmeyi rendiinden sz ediyordu kzlara. Anna, o konuma srasnda birka kere glmsemi, hatt bir seferinde kahkaha bile atmt. Her ikisi de kzlarnn bir an nce gelmesini bekliyor ve ertesi gnk doum gn partisini iple ekiyorlard. Arada bir eski gnlerin havasna dnyorlard. Ama bu durum Pastore'yi zyordu, nk eski gnlerin bir daha geri gelmeyeceini biliyordu. Artk buna iyice inanmt. Anna'nn, bunu kendisine belirttii gn hatrlad birden, kendisine lanet etti. Karsnn zayf ve souk elini avular arasna ald. Anna, birden: Yzne ne oldu, Joe? diye sordu. Bile bile ve gayet sakin bir ekilde sormas Pastore'yi gafil avlamt. Profesr, otomatik bir hareketle elini yzne gtrd, An-na'y zmeyecek szler dnmeye alt... Ama daha konumaya frsat bulamadan Anna atld: Dvdler, deil mi? Pastore bayle onaylad. Anna dmdz ve heyecansz bir ses tonuyle devam etti: Bunu yapacaklard, biliyordum. Yaralarn ne durumda? Pastore efkatle: Fena dvdler, dedi. Ama imdi iyiyim. Bu yara izleri gemeyecek RETMEN 247 Pastore, hafiften almaya alt: Sen asl tekilerin halini grecektin, dedi glmseyerek.

 Peki, ne yapmay dnyorsun imdi? Anna'nn yz glmyordu. Pastore bandan beri bu tarz bir konumadan kanmt. imdi de konuyu hemen geitirmesi gerekiyordu. Bilmiyorum, sevgilim. Bir aresine bakacaz elbette. Ben bu mesele zerinde ok dndm. Bol bol vaktim oldu dnmee zaten. Anna'nn halinde bir tuhaflk vard. Onun bu sakin ve soukkanl halini yadrgyordu, Pastore. Hali uyuturucu illarn etkisi altnda bir kadmmkine hi de benzemiyordu. Tam tersine, duruma hkim, kararl ve azimli bir tavr vard. On.un bu kesin ve kararl haline Pastore ilk defa tank oluyordu. Ama imdi bunu tehlile kalkmann zaman deildi. Anna, imdi bunu tartmayalm. Bak evdesin artk. Bu ann tadn karmal, zevkine varmalyz. Daha o ii konuacak ok zaman var nmzde. Ama sonra konuacaz, deil mi? Evet. Her ey hakknda deil mi? Evet, Anna. Her ey hakknda. Pastore, Anna'nm glmsediini grerek sevindi. Artk bir daha o konuyu amadlar. Gnn geri kalan zamann Rahip Monzanti'den, hastane personelinden ve Nancy'nin doum gn partisi hazrlklarndan konuarak geirdiler. Mafia'nm ad aza alnmad. Monzanti, tam Pastore treni karlamak iin istasyona gitmek zereyken geldi. Selmlatlar, birka kelime konutular, sonra Rahip, Anna ile grmek zere ieri girdi. Anna'nm gr endie vericiydi. Rahip, Pastore'nin talimatna uyarak o tehlikeli konudan kanmak iin byk aba harcamasna ramen baarl olamad. Hastanede bol bol dnmeye vakit buldum... Koca248 RETMEN ma, hayatnn bu en kritik dneminde yardm edebilmem iin ok gl olmam gerekiyor. Monzanti de, Pastore gibi, Atina'nn genel durumundaki deiiklii fark etmekte gecikmemiti. Bu, yalnz illarn etkisi olamazd. Anna, yeni bir g, yeni bir kiilik kazanmt. Pastore'nin, ciz bir kadn idare etmesi gerekmiyordu artk. Hastanede kendi kendiyle yapt mcadeleden galip km, akln kaybetmek tehlikesi karsnda, ip gerilmi gerilmi, ama kopacak yerde, bsbtn salamlamt. Anna birdenbire, dobra dobra: Polise mracaat edecek mi? diye sordu. Bilmiyorum, Anna. Byle bir karar vermi olsa bile, Joe'nun hesabna konumak yetkisine sahip deilim. Anna yalvard: Monzanti, bana yardm etmek zorundasnz. Hayatmz rayna koymamz gerekiyor. Monzanti dayanamad, Senato Tahkikat Komisyonundan sz at. Anna da, onu hastanede rendiini ve o ile ok ilgilendiini syledi. Joe'yu her halde ifade vermek iin celbedecekler, dedi Monzanti. Peki, Washington'a arld takdirde ne yapmay dnyor? Bilmiyorum. Ama isabetli bir karar vereceine eminim, ler ne zaman sarpa sarsa, bir zm yolu bulmakta gecikmiyor. Anna, iddetle Hayr, diyerek koltuktan ayaa frlad. Monzanti onun oday arnlamasn seyrediyor ve hayretten hayrete dyordu. Hayr, diye tekrarlad Anna. Doru deil bu! Joe Pastore'nin verdii kararlar her zaman isabetli olmuyor. Bu lf dinlemekten bktm artk . Anna, ltfen kendine hkim ol. Monzanti yalvaryordu. Ama Anna ona frsat vermedi. Pasif kalmaktan, srtmn svazlanmasndan bktm artk ben. Btn evliliimiz sresince hep Joe karar verir, ben de ona uyardm. Bazen iim dolup taar, paylayacak hale gelirdim ama RETMEN 249 her seferinde glmser, ona ayak uydururdum. O da yzm okar, srtm svazlard. Hastaneye de o yzden dtm zaten. O ocuklarn eitimini zerine almakla iyi mi yapt, kt m yapt bilmiyorum. Bildiim bir ey varsa, o da

beni ve kzm bu ilere bulatrmaya hi hakk yoktu. Bundan sonra artk kendi kararlarm kendim vereceim. Monzanti, Ann*nn ellerinin titrediini ve yznn gerildiini farketti, ama iin bolatmasna engel olamayacan da anlad. Gemite boyun edii yllarn ve gelecekteki yllarn cn almaya kararl grnyordu. antasn dolduran illarn hepsinden daha etkin bir tedavi yntemiydi bu. Bktm artk, Monzanti, dedi. Sesini alaltmt. Kendi hayatn iin de mcadele ediyorum 33011 zamanda Elini cebine daldrd, bir il iesi kard. Her gn alt tane hap yutuyorum. Gnde alt hap. Her gn. Daha kimbilir ne kadar da alacam? Doktor eski gcm kazanabilmem iin bir yere hava tebdiline gitmemi, birka ay dinlenmemi salk verdi. Hangi gten sz ediyor? Ben hi bir zaman gl olmadm ki ler yoluna girecek, Anna. Hastaneden daha bugn ktn, Kend;ni yorma fazla. Beni korumaya, martmaya almayn, Monzanti. Bu adam bir karar veriyor, hayatmz kknden deitiriyor, sonra da benden tevekkl gstermemi, kadere boun ememi bekliyorsunuz. Ban, sallad iini ekti; Onu seviyorum. Ona daima destek olacam... Ama bundan sonra ben de fikirlerimi belirteceim, o da beni dinlemek zorunda kalacak Rahip, sknetle: Bunda yerden ge kadar haklsn, dedi. Ama Allah rzas iin ykc olma. Byle bir zamanda onu yerden yere vurmaya kalkma. Sana ok ihtiyac var. Bir an duraklad, sonra devam etti: Brak da senin gcnden yararlansn biraz. Sen ok glenmisin anlalyor Anna biraz vakit kazand. Tekrar konumaya baladnda kendine tamamiyle hakim olmutu. Bunu sistemli bir e250 RETMEN kilde yapmasn rendii belliydi. Tedavi iyi sonu vermiti anlalan. Rahip, birok bilgili psikanalistlerin, onu hastanedeyken ele aldklarn biliyordu. Gl lup olmadm bilmiyorum, Monzanti... Yalnz bildiim birey varsa o da etin bir dnce srecinden gemi ve apak harekete zorlanm olmam... nmde iki k vard: intihar, kadere boyun eme ya da mcadele. Daha bu dnyadan, bir ok nedenler yznden ayrlmaya hi niyetim yok. Ama bugne kadar srm olduum hayata boyun emek niyetinde de deilim. Tmarhaneyi boylamaya ise hi niyetim yok. Gerekirse, Joe' yu da terk ederim Gece btn aile bir araya gelmiti. Nancy prshhat grlyordu. ocuksu, grltc hallerini bir yana atm, olgunlam, gzellemiti. Hepsi sarmadola olmu, alam, glmlerdi. New Rochelle'deki ev, yeniden scak bir aile mutluluuna sahne olmutu. Mafia bir sre iin, sadece metrolarda gazete okuyanlar ilgilendiren bir Cizvit papazn ve bir retmen ailesini zerre kadar ilgilendirmeyen bir gazete bal haline geldi. Ama yine de frtna bulutunun arln zerlerinde hissetmekten kendilerini alamyorlard. Hafif bir akam yemeinden sonra aile oturma odasnda topland, bol bol Virginia'dan, atlardan, Mitchells ailesinden sz edildi. Nancy'nin getirdii fotoraflar gzden geirildi... Ama ine demiti bir kere, balon neredeyse patlamak zereydi. Kahkahalar gitgide samimiyetini yitirdi, neeli lflar tkendi. Bulut gitgide alalyordu. Havadaki gerilim, herkesi tedirgin etmeye balamt. Birazdan gerekle yz yze gelmeleri gerekecekti. Nancy, divann zerine serilmi, anlatyordu: Olanlar yakkl, ama o skc gneyli havasn bir trl zerlerinden atamyorlar. Hepsi akll, uslu, tam birer centilmen, nsann iine fenalk basyor New York ivesini zledim, vallahi. El perevi eken kstah bir olana bile razym, o hanm evltlarndan iyidir her halde. Paslore, akayla kark: Olanlarn can cehenneme! RETMEN 251 dedi. Bir yandan da Rahip Monzanti'ye ve kendine iki hazrlyordu. Atlardan ne haber? Sen ondan haber ver. Onlar da gzel, temiz ve bakml. Tam gneylilere gre. gnlk bir ziyafet iin bu kadar bavulu niye tasr dm buraya? Anna'nn bu dobra dobra srusu zerine btn balar ona evrildi. Nancy, ciddiyetle: Maksadm belli deil mi , anne? dedi. Geri dnmeyeceim.

Bulut tepelerine inmiti artk. Odadaki atmosfer deiti. Geree ilk admn atan Profesr oldu. Seni hayal krklna uratmak istemem, ama Vir-ginia'ya dneceksin, dedi. imdi bunu tartmann sras deil. Nancy divann zerinde doruldu, kesin bir tavrla: Vir-gina'ya dnmeyeceim .babacm, dedi. Bundan sonra her eye birlikte gs gereceiz. Pastore: Neye gs gereceiz? diye sordu. Birdenbire sinirlenmiti. Nancy, sakin: Problemlere, dedi. Bu ilere burnunu sokma. Seni ilgilendirmez. Nancy: Yzndeki ilikler beni de ilgilendirir, babacm, dedi. Kesin bir tavr taknmt. Pastore ikisinden bir yudum ald, Anna'ya, Rahip Monzanti'ye, sonra tekrar kznn yzne bakt. Bu kadar olgunlatna gre, annenin hastaneden yeni ktn da hesaba katman, onu zmemen gerekir. Nancy annesinin yzne bakt. Monzanti de dnp bakt. Annan'n ne syleyeceini tahmin etmiti. Anna: Bu i Nancy'yi de, beni de ilgilendirir, Joe. Durumu tartmak istemiyorum, dedi. Pastore karsna bakt, hi de hasta grnmedi gzne. 252 RETMEN Sesi gl kyor ve gayet sakin konuuyordu. Birden An-na'nn hali onu sinirlendirdi. Sevdiklerini korumak, kanad altna almak, onun en doal, en kutsal greviydi. Ama savunmakla grevli olduu insanlarn kendisini yarglamas, Pastore'yi ciz brakyordu. u tartmak istediin neymi bakalm, anlayalm, dedi alayl alayl. Benim korkularm ve zntlerimi eit olarak paylamak m istiyorsun? Bunlar mzn arasnda bltrp benim ykm hafifletmek mi istiyorsun? Anna souk bir tavrla: Onu zaten paylam durumdayz, dedi. Sen farknda ol veya olma. Pastore, yine karsn ilk defa gryormu gibi onun yzne bakt. Nancy araya girdi: Ortalkta dnenleri biliyorum, baba. Onun iin ltfen, bebek muamelesi yaparak beni kandracan sanma. Ben de bu ailenin bir parasym. Bu yzden korunman iin uzaklara gnderilmek istemiyorum. 'Kzm da bana kar cephe ald/diye dnd Pastore. O da yarg pozuyla annesinin yannda yer almt. nanlmayacak bir ey kafasna yeni dank ediyormu gibi ban sallad, ikisini almak zere bara yneldi. Fakat yar yolda durarak birden ban evirdi, gzlerini oturma odasndaki gruba dikti: Pekl, balayalm yleyse. Gl bir karm, yetikin bir kzm, bir de Allahla aram bulacak bir rahip var aramzda. Bundan iyisi can sal. ikisini doldurdu, sonra Nancy'e dnd: Demek Virginia'ya gitmek istemiyorsun. Omuz silkti. Bana gre hava ho. Burada kal ve her eye gs ger. Ama, geri dnp yerine oturdu, neyi gsleyeceinden emin olmalsn. Nancy, srarla: Biliyoruz, dedi. Pastore, umutsuz bir sesle bard: Hi bir halt bilmiyorsunuz. Hepiniz safsnz. Bu adamlar tanmyorsunuz. Onlarn ne kadar gaddar, ne kadar kt olduklarn bilmiyorsunuz. Bunlar en hunharca eyleri bile yapmaktan ekinmezler. Anlyor musunuz? Herkes susuyordu. Profesr ceketinin i cebine el att, RETMEN 253 oradan kocaman kaln bir zarf karp onlara gsterdi. Bu ne, biliyor musunuz? diye sordu, teker teker hepsinin yzne bakt. Anna, heyecanla: Mahkemeden gelmi bir celp, dedi. Pastore hayretle onun yzne bakt. .Evet, doru. Celp. dedi. Sonra Monzanti'ye bakt. Rahip sessiz sedasz oturmu, halya gzlerini dikmiti. Pastore'nin ses tonu irkindi: Bana vakit kazandrdn iin teekkr ederim, dedi.

Ayaa kalkt, odann iinde dolamaya balad. Celp karar, ya! diye tekrarlad. Amerikan Hkmetinden geliyor. Daha dorusu, Amerika Birleik Devletleri Senatosu Tahkikat Komitesi, Washington'dan geliyor., Bu sabah elime geti. seyirci, Pastore'nin oday arnlamasn ilgiyle seyrediyordu. Pastore, bilgi bir tavrla: Peki, bu komitenin neyle uratn biliyor musun? diye sordu. Nancy: Amerika'daki cinayet rgtleri ve Mafia hakknda soruturma yapyorlar, dedi. Pastore: Doru. Kk hanmn hakk var, dedi. Sonra ses tonunu alaltarak devam etti: Beni Washington'a tanklk etmem iin aryorlar, Mafia hakknda btn bildiklerimi sylememi istiyorlar. En ufak ayrntlarn bile zerinde nemle duruyorlar. Biraz durdu, ikisini yudumlad. zellikle, bir sre nce katlm olduum bir toplant zerinde duruyorlar. Nancy: Ne toplants baba? diye sordu. Gizli bir toplant, canm. Son derece mahrem bir toplant. Nancay,: Ne toplants, baba? diye sordu. Pastore bir sre kzna bakt, sonra: Uyuturucu maddelerle ilgili bir toplant, dedi. Bu kadarn bilmen yeterli sanyorum. Nancy annesiyle bakt. Dur, dur, dahas var, diye devam etti Pastore. Blk prk kulak misafiri olduklarn 254 RETMEN topladm zaman bir hayli ey bildiimi anlyorum. Eh, Washington'dakiler bunlarn hepsini renmeye can atyorlar. Ama dostlarm bunu her halde hi de ho karlamayacaklar. Farknda olmadan elini yzndeki yara izlerinde gezdirdi. Anna: Peki> ne yapmay dnyorsun? dedi. Profesr koltua doru gitti, oturdu, ki bardam elinde tutuyordu: Bu celple mahkeme huzuruna kmak zorundaym. Ama onlara bir ey sylemem gerekmez tabii. Nancy szn kesti: Televizyonda yaynlanacakm. Evet, yaynlanacak biliyorum. Zarf tekrar cebine yerletirdi. Thmet altna girmemek bahanesiyle sorulara cevap vermekten kanabilirim. Karsmdakilerin cevap vermesini bekledi. Nihayet Anna sordu: Kararn bu mu ? Pastore abucak: Hi bir kararm falan yok, dedi. Mafia ile ilikisi olan btn tanklar, Anayasann Beinci Maddesinden yararlanacaklar. Zaten hep ayn hileye mracaat ediyorlar. Thmet altna girmekten ok, bu halka ak televizyon yaynnda, Mafia hakknda bildiklerini aklamann, Amerikan halknn gzleri nnde intihar etmekle ayn anlama geldiini biliyorlar da ondan. Anna, sabrla: Peki, ne yapmay dnyorsun? diye sordu tekrar. Pastore bardan masann zerine brakt: Eh, artk hepimiz bu ite beraber olduumuza gre, bir dnelim, dedi. Washington'a gidip de Anayasann Beinci Maddesinin verdii haklara dayanarak bildiklerimi sylememekle dire-nirsem Mafia'ya mensup olduumu ve gizlenecek eylerim olduunu itiraf etmi olacam. Yok, Washington'a gidip de bildiklerimi aklarsam, o zaman da bama gelecekleri siz dnn. Nancy divann kenarna oturmu, sylenen her sz bRETMEN 255 yk dikkatle sindirmekle meguld. Nihayet dayanamad : Peki, sana ne yaparlar sanyorsun, baba? diye sordu. Yani Mafia'y kastediyorum. Pastore, Rahip Monzanti'ye ve karsna baktktan sonra kzma cevap verdi: Bu ailenin sorumlu bir ferdi olduunu dnerek, Virginia'ya gidip, tehlikeden kamak, saklanmak istemiyorsun demek? yle deil mi, canikom? Evet. Annen de buna taraftar grnyor. Tekrar karsna bakt. Ben de bunu kabul ediyorum yleyse. imdi soruna cevap vereyim. Annenin yzne iyice bak, Nancy, sonra bir de benim yzme bak. Seni sadece uyaryorum. Rahip Monzanti mdahale ihtiyacn duydu. Bu ana kadar, kasten konumann dnda kalmt: Joe, bu kadar yklenme kza.

 Hayr, Monzanti. Bu ii hafiften alamam. Ailem, bu iin muhasebesini yapmak istediine gre, onlara her eyi aklamak gerek. Benden bu izahat istemek haklar. Bundan nce, onlara gerekleri anlatmay, bencillik, dncesizlik ve korkaklk addediyorum. Ama bakalarn dnmek bazen insann aleyhine oluyor. Yllardan beri aldanmm demek. Artk her eyi kafamdan atmak istiyorum. Madem bunu istiyorlar, herkes benim kayglarm v"e sorumluluklarm paylasn o halde. Ar v\ r"">asnn, bu gereksiz addettii alaycln umursamad: Neden kznn sorusuna cevap vermiyorsun? diye sordu. Nancy, bildiklerimi sylersem, hayatlarmzn hi bir deeri kalmayacak. Bunu bilmi ol. Ve bozuk para gibi harcayacaklar bizi. Madem ki, sorunlarm paylamak istiyorsun, sana u kadarn syleyeyim : Her an telefonun almasn, siyah bir arabann gelip beni alarak eski patronlarma gtrmesini bekliyorum. Tahkikat Komitesinden bana celp geldiini biliyorlar. Bu Komitenin karsna kmamam iin ellerinden gelen her eyi yapacaklar, bundan emin olabilirsin. -256 RETMEN Monzanti, mdahale etti: Mahkeme huzuruna kmadan nce bir tana dokunmaya cesaret edemezler, Joe. yle mi dersin, Sayn Peder? Onu garanti edemem dorusu. Oday yine bir sre sessizlik kaplad. Ne olursa olsun, bir karar vermek zorundasn, Joe Karsnn bu dobra dobra konumas ve sesindeki yeni "kararllk, Pastore'yi yine gafil avlamt. Anna ile gz gze geldiler. Peki, ne tavsiye ediyorsun baba? diye sordu. Anna sandalyenin ucuna doru kayd. Ellerindeki titremeye hkim olmak iin aba harcyordu. Sen Mafia yesi deilsin bir kere. Onun iin ifade vermekten kanmak iin Beinci Maddeden yararlanamazsn. Gzlerinde yalvaran bir ifadeyle Monzanti'ye bakt, alak sesle : Bunu yapamaz, dedi. Sonra yeniden kocasna dnd. Komite huzuruna kp senden istedikleri bilgiyi onlara vermek zorundasn. Sonu ne .olursa olsun. Artk harekt pln aa kmt: lm gze alp konuacakt. Profesr ac ac glmsedi, yerinden kalkt. Bir iki daha istiyordu cam ama, itii takdirde dncelerinin bulanacam biliyordu. Bunu yapmaya hakk yoktu imdi. Hepsinin hayatlar, imdi verecei karara balyd. Dediin gibi, Anna, dedi. Barn yannda duruyor, fakat ikilere el srmekten kanyordu. Her eyi gze alp konumak gerek. Dur bakaym. Eroin imalatyle ilgili tertiplenen toplantda grdm kiilerin adlarn, yeni proje hakknda bildiklerimi, halihazrdaki datm ilerini kimlerin yrttn, ayrca, Chicago harektna ait kulama alnan baz ayrn... Monzanti, alelacele mdahale etti. Joe, dedi. u bildiklerini kendine sakla ltfen. Pastore parmam uzatt. fkesi gitgide artyordu. Neden? Hepiniz ne kadar safsnz, bunu size gstermek istiyorum. Burada yaptmz ak celse, nasl olsa, Washington'da konumam m istiyorsunuz? Pekl. Onlara nl Bronx irRETMEN 257 keti ve o irketin genel mdr hakknda bildiklerimi, onun Vito Fulgoni'den talimat aldn ve her hafta gelip rvet kopardn sylerim. Bunun gibi daha pek ok eyler, Ben... Monzanti yine mdahale etti: Joe! Kendine gel. Byle yapmakla bir ey kazanamazsn. Ben kendimdeyim, Monzanti. Daha dorusu, henz kendimden gemi deilim. Sizin gibi ukal danmanlarn bir yargya varmadan nce, ilerin ne merkezde olduunun iyice kafalarna dank etmesini istiyorum. Haksz mym? Monzanti yorgun yorgun: Bildiklerini Komite'ye sakla, dedi. Bizlere hakszlk ediyorsun. Pastore bardan viski ile azna kadar doldurdu. u anda ikiye ok ihtiyac vard. Kafas dumanlansa bile iecekti. Tahkikat Komitesi bana kim bilir ne kadar mteekkir olacak. Kendileriyle ibirlii yaptm iin beni gklere karacaklar. Belki Senatodan bir takdirname bile alrm. Onu da ereveler, uraya asarz, Durdu, ikisini yudumlad, sonra ksk bir sesle devam etti:

Her ey olup bittikten sonra da, oturduum yerden ailemin bir suikaste kurban gidiini seyrederim. Her halde bana zel muamele yaparlar, en can alc yerimden vururlar. ki barda elinde, koltuuna kt. Sonra bardan' kaldrd: Vatan uruna son bir hizmette bulunan Profesr Joe Pastore'nin erefine! Anna ayaa kalkt, kocasnn yanbandaki bir tabureye oturdu: Hastanede ok dndm, Joe. Bu ie kendin girdin. imdi de iinden k bakalm. Biz sonucu gze alyoruz. Azndan kann farknda deilsin, Anna, dedi Pastore. Sakin bir sesle konuuyordu. Bu dpedz cinayettir, intihardr. O zaman, benim herhangi bir Mafia yesinden ne farkm kalr? Anna, ayn sknetle: Btn hayatmz korku iinde yaayamayz, dedi. Sz sras Nancy'deydi. Btn hayatm boyunca senin dnyann en cesur ve en akll adam olduuna inandm, baF.: 17 258 RETMEN ba. Annemin dediini yapmak zorundasn. Bamza ne gelirse gelsin. ocuklar da, Albert ve dierlerini kastediyorum mahkeme huzuruna kp konuman bekliyorlardr. Eminim. Tabi, bunu aka syleyemezler, nk nihayet babalar sz. konusu. Ama iin iin senden bunu beklediklerine eminim. Pastore kznn szlerini dikkatle dinledikten sonra Mon-zanti'ye dnd. Sevgili dostum ve danmanm, sen ne duruyorsun, sylesene. Yoksa Allahtan vahiy mi bekliyorsun? Belki de. u anda doru drst syleyecek bir ey bulamyorum Kusura bakma, Monzanti Pastore zr dileyen bir tavrla ban sallad. Biraz sinirliyim de Monzanti yine de dncesini aklamaktan kendini alamad: Joe, karn ve kzn sana dncelerini akladlar. Hayatlarnda ilk defa olarak kendi balarna bir karar verdiler. ster doru ister yanl, Washington'a gidip mahkeme huzurunda konuman arzu ediyorlar Profesr yeniden sinirlendi: Monzanti, Allah rzas iin vaaz brak da bir eyler syle! Aslnda hi bir ey sylememem gerekir. Ama u kadarn belirteyim, bunca yl kendim eitime adayan bir adamn, toplum karsnda sulu durumuna dmesine gnlm raz olmuyor. Kimseden ^gizleyecek bir eyim olmadn herkesin bilmesini isterim Pastore'nin her zamanki gibi fkeye kaplmasn bekledi. Ama yle olmad. Mafia'nn ocuklarn eitmi olmakla vnebilirsin. Byle bir dnemde, Washington'daki Tahkikat Komitesi huzurunda, Beinci Maddeye snarak imdiye kadar yaptklarn bozarsan, ok yazk olur! Pastore: Vay canna! Bu ne dokunakl konuma byle? dedi, oturduu yerden kalkarak pencerenin yanna gitti. Karanla uzun uzun bakt, derin bir nefes ald, sonra seyircilerine dnd: * RETMEN 259 Mkemmel! dedi glmseyerek. Ailem ve papaz efendi beni kahraman olmaya ikna ettiler. Nancy'ye gz krpt. Bakalm beni televizyonda beenecek misin? Nancy yerinden frlad, koup babasnn boynuna sarld. Pastore kzm kucaklarken bir taraftan da omuzunun stnden Anraa'ya bakarak elini uzatt. Anna ona doru gitti. Rahip Monzanti oturduu yerden glmseyerek o dokunakl sahneyi seyrediyordu: Bu byk kahramanl gze alacan! nceden tahmin ettiim iin, senin haberin olmadan; New York'un en byk avukatlarndan Paul Gunther'den senin iin bir randevu almak cesaretinde bulundum. Bu ileri iyi biles bir hukukudur. Bundan nce de Washington'da Tahkikat Komitesi huzuruna kan birok mteri oldu. Durumundan haberi var. lk frsatta kendisini gr Profesr kollarn karsyle kznn boynuna dolam, Mon-zanti'nin gznjn iine bakt, bayle onaylad, ikisi de bunun ne demek olduunun farkndaydlar. 27 NAPOL NEW YORK'UN

Bat Kysnda bir talyan lokantasyd. Nefis Napoliten yemekleriyle tannm olan lokanta, ancak Mafia'nn en st kademelerine hizmet ederdi. Ama lokantann arka tarafndaki lo salom, oktandr o kadar sekin bir topluluu bir arada grmemiti. Masaya arap tayan garson, Mafia'nn kaynan tekil eden Fulgoni, Bellini, Paterno, Giardano ve Ratazzi'nin karsnda ezilip bzlyordu. O akam erken saatte, Vito Fulgoni, Profesrle iliki kurmu ve biraz arap imek ve ene almak iin hep birlikte, Naptoli Lokantasnda bulumalarn teklif etmiti. Pastore de bunu kabul etmiti. Fulgoni, o toplantnn, i toplantsndan 260 RETMEN ok elence niteliinde bir toplant olacam sylemiti. Profesr, o bulumadan kanmaa imkn olmadn biliyordu. O yzden, doklarn cra bir kesine gtrlp Hudson rmann dibini boylamaktansa, kendi arzusuyle bir italyan lokantasna gitmeyi daha uygun buldu. Bellinir Herifin glk karmayacan size daha nce sylemitim, dedi arkadalarna hitaben. Lokantada oturmu, Pastore'nin gelmesini bekliyorlard. -Glk karmaya niyeti olsayd bu gece buraya gelmezdi, yle deil mi, Vito? Ratazzi: -Henz gelmi deil, diye homurdand. -Gelir gelir. Bunu syleyen Bellini idi. Garson, kadehlerine arap doldurup tella masadan uzaklat. Tabii gelecek, dedi Fulgoni otoriter bir tavrla. Gelecek ve biz ne dersek, onu yapacak. Washington'da sesini kesip oturacak. Ben malm bilirim. Ynetim kurulu toplantsna rla bu yzden ardm onu, iyice kapana kstrmak iin. Bir sre barp aracak, tehditler savuracak, gsn yumruklayacak, sonra da sesini kesip oturacak. Neden biliyor musunuz? Akll da ondan, dedi Giardano. Evet, akll, diye tekrarlad Fulgoni. stelik cesur da. Zek ile cesaret bir araya geldi, mi, harikalar yaratr. Sadece cesur olan adam boboazlk edebilir. Sadece zeki olan adam da belki ayn eyi yapar. Ama bizim, Profesr gibisi enesini tutmay bilir. Biraz daha arap alsana. Bello. ok nefis. Bellini bardana arap doldurdu, bir yudum aldktan sonra: Vito, dedi. u Profesr cenaplarn niye bu kadar nemsiyorsunuz sanki? ylelerini biliyorum ki, mahkeme huzurunda konuacak olsalar, anamz belleyebilirler. Bu herifi olunun ise hi bir bildii yok. Birka kiinin adm biliyor, o kadar. Ne kar bundan? Paterno, mdahele etti: Biraz daha fazlasn biliyor ya! RETMEN 261 Bellini srar etti: ATin vurulduu gn, evde olup bitenlerin hi birinden haberi yok, diyorum size. Ne bilebilir? Fulgoni arap kadehine kakla vurdu. Herif akll diyorum size. yi bir gzlemci, iyi bir dnr ve iyi bir iahlilci. Grdkleri ile duyduklar arasnda kolayca balant kurabiliyor. Bizim sandmzdan ok daha fazlasn bildiine kalbm basarm. Bellini: Yine de bir ey.bilmiyor bence, dedi. Sessiz sedasz araplarn' imee devam ettiler. Vito Fulgoni. birden sze balad: Senin, gammazlk edebileceklerini sandn adamlar aslnda, serseri. Onlar da bizden. Mahkemenin nnde klarn yrtsnlar, vz gelir. Bize zararlar dokun-naz. Ama bu her fin durumu baka. Bir kere, her eyden nce bir niversite retim yesi. Senatrler ona kar byk bir sempati duyacaklar. Hele bizim ocuklar eitmi olmas, herkesin duygularn gcklayacak. Basn dersen barna basacak, televizyon dersen, gklere kartacak. Onun tankl bize zarar verebilir, hatt derin bir iz brakabilir. Benim syleyeceklerim bundan ibaret. Giardano: Doru, Peterson'u birka' kere grd mesel, dedi. Fulgoni: Birka eyleri birka defa grd, diyerek Giar-dano'nun szlerini dorulad. Ama bu bir ey ifade etmez. nk, Wa.-h'ngton'da zaten birok sorularn cevab biliniyor. nemli olan, bu adamn, saygdeer bir yurtta

olmas. Onun syleyecei szleri kayda deer bulacaklar, zapta geirecekler, kendilerine gre birtakm kesin ve olumlu sonular karacak-'ar. Duraklad, masann etrafndaki cidd yzlere bakarak glmsedi. Haydi canm, zmeyin kendinizi, dedi. O bizim adammz naslsa. Ve hep bizim adammz kalacak. Masada yine sessizlik oldu; herkes arabn yudumluyor ve bekliyordu. Fulgoni, birdenbire: Bu Allahn bels yerden nefret ediyorum! dedi. . Ratazzi hari, hepsi gldler. Washington'da yaknda balayacak Senat tahkikatn dndke keyfi kayor, hi bir 262 RETMEN eye glemiyordu. Ayrca kendisine zel talimat da verilmiti. Bu sefer, sessizlii bozan Paterno oldu: Herjfin ocuklara epeyce yarar oldu ama. Onu inkr edemeyiz, dedi. Fulgoni, samimiyetle: ok byk yarar oldu, bence. Zaten onun iin gme gitmesini istemiyorum ya, dedi. Ratazzi hari, hepsi, Profesrn, ocuklarn sempatisini ve saygsn kazandn biliyorlard. Bu da durumu hayli gletiriyordu. Herkes iinden, iin iyi sonulanmasn diliyordu. Bellini: Keke byle bir durum olmasayd, diye mrldand. Aslnda hepsinin aklndan geenleri dile getiriyordu. Yalnz Ratazzi ayn kanda deildi: Ne demek istiyorsun? diye sordu. r- Yani, keke ocuklar eitmeye devam edebilseydi demek istedim. Benim kz ald, yrd, renme akndan yanp tutuuyor. Hep bu adamn yznden. Yazk olacak kza. Ne yaparsn, hayat byle. Giardano bam sallad. Eer o adama bir ey olursa, benim olan lgna dner. Vito Fulgoni arab aznn iinde yuvarlad, sonra masa-dakileri gzden geirdi. Bu benim iin yeni bir ey deil. Ay-ji problem benim iin de mevcut. Ama proje ii hepsinden nemli. Adam bu i iin biilmi kaftan. Bir daha onun gibisini bulamayz. Bu ii zerine almal. Kendine de hi bir zarar gelmeyecek. Ratazzi daha fazla dayanamad: Herifi melek yapp ktnz yahu! Bakn, size sylyorum. Bu herif temizlenecek. Yalnz o deil, onunla beraber birka kii daha temizlenecek. Herkes bir an sustu. Nihayet Fulgoni sessizlii bozdu: Ben sana bir ey diyeyim mi, Ratazzi? Sen gangsterin danis-kassn. Joe Pastore'nin rencilerinin babalar, glmekten krldlar. Bellini yemek odasndan yana bakt: Hah, ite geliyor, dedi. RETMEN 263 Garsonlardan biri Profesr masaya gtrd. Pastore, bir an nce sadede gelmeye kararlyd. Yedii dayaktan da sz etmeyecekti. Yzndeki yara izlerini grmeleri yeterliydi. Masada bekleyen topluluun yanma yaklatka kendi mantndan pheye dt. Fulgoni'ye pekl kfredebilir, onun teklifini reddedebilir ve telefonu yzne kapatabilirdi. Ondan sonra da avukatn, yetkili makamlar ya da Monzanti'yi haberdar edebilirdi. Ama bunlarn hi birini yapmamt. Yine kendi ilkelerine gre hareket ediyor, oyunu kendi kozlaryle oynamakta direniyordu. Yalnz bu sefer hepsinden tehlikeli bir oyun oynuyordu. Masadakijerin hepsi ayaa kalkp Profesr samim bir tavrla selmladlar. Yalnz Ratazzi hi bir tepki gstermedi. Pastore'nin yzne dik dik bakmakla yetindi. Profesr, Fulgo-ni'nin gsterdii yere oturarak hemen sze balad. Ksa konuacam. Bu gece buraya gelmemin bir tek nedeni var. Karm hastaneden yeni kt. Kzm da Virginia'-dan dnd. Onlarn hi bir surette rahatsz edilmelerini istemiyorum. Fulgoni hogryle glmsedi, elini kaldrd. Kendinizi kapp koyvermeden nce biraz arap aln. Profesr itiraz etti: arap filn istemiyorum. Ama Fulgoni'nin iareti zerine, Bellini onun kadehini doldurdu. Pastore umursamadan devam etti: Tahkikat Komitesinden gelen celp hakknda bana nutuk ekmeden, bizi rahat brakmayacanz biliyorum. Paterno srtt. Profesr, Ne syleyecekseniz abuk syleyin, hemen geri dnmek istiyorum, dedi.

Masadakilerden ses kmad. Bana Komiteden celp geldiini her halde biliyorsunuz, deil mi? diye sordu. Fulgoni, kesin bir tavrla: Elbette, dedi. Peki, ne diyorsunuz? Ne mi diyoruz? Karlkl oyun oynamay braksak da sadede gelsek 264 RETMEN nasl olur? Pastore sinirlenmeye balamt. Her hakte, beni buraya kamn gzmn hatr iin armadnz. Mesele ok basit, dedi Bellini. Size celp geldiini biliyoruz, o yzden sizinle bir gr birliine varmak istiyoruz. Ne demek yani? Fulgoni bakla bardana vurdu ve bardan nlamasna kulak kabartt bir sre. Profesr, bararak konumamanz rica edeceim. Umum bir yerde olduumuzu unutuyorsunuz. Baka zaman olsayd, Pastore bu teklifi gln bulurdu. Ama bu kez, hi umursamad, ne doru eilerek masadaki-lerin yzn bir bir inceledi. Sonra kesin bir tavrla: Beni dinleyin, dedi. Komiteden celp geldi. Tabii, gitmek zorun-daym. Bu ilerde tecrbesi olan bir avukata dantm da bilmenizi isterim. Komite vereceim bilgi hakknda nceden aklama yapmak yetkisine sahip deilim. Anlald m? tanklk etmeyeceinize ve Beinci Maddeden yararlanacanza inanyoruz. Rattazzi birdenbire kadehini masaya vurdu. Vito, kusura bakma ama sinirlerim bozuluyor. u herife bandan beri fazla yumuak davrandk. uhu aka yzne kar sylesene: Washington'da azn at anda kendini lm bilsin! Profesr masann br ucunda oturan tipe bakt zaman dayak yedii zaman oturma odasnda zerine saldran siluetlerden biri olduu kansna vard. Kendi katlmam olsa bile bu ii dzenleyinin o olduuna emindi. Fulgoni: Rattazzi, kes sesini diyorum sana! diye buyurdu. Adama bizimle birlikte bir kadeh arap imesini rica ettik, o da zahmet edip geldi. Sonra ne doru eilerek sesini alaltt: Profesr, ak konualm: Washington'a gidip, Beinci Maddeden yararlanr ve aznz amazsanz sizi tamamen serbest brakacaz. Bir daha bu rgtn hi bir yeRETMEN 265 sinin sizinle bir ilikisi olmayacak. Tabii siz arzu ederseniz Bellini de bu szleri dorulad. Evet, bu teklifi kabul ettiiniz takdirde bizimle btn balarnz kopmu olacak. Bir daha da yzmz grmeyeceksiniz.. Fulgoni tamamlad: Karnz ocuunuzu alr Florida'ya yerleirsiniz, orada cannzn istediini yaparsnz. Her ey size bal. Profesr birinden tekine bakt, sonra gz Giardano'ya iliti. O da bunu frsat bilerek kendi fikrini syledi: Bir gn herhangi bir yardma ihtiyacnz olur ve bizi grmek isterseniz, her zaman elimizden geleni yapmaya hazrz. Namus sz. Profesr masadakilerini dikkatle inceledi. Paterno ile Bellini de bu karar onayladlar. Hepsi samim grnyorlard. Daha dorusu Pastore'ye yle geldi. Ama dnecek olursa iin banda retmenlik grevini kabul ettii zaman da byle samim davranmlar, sonra birden yn deitirmiler ve kendisini mahva srklemilerdi. 'Acaba Albert Saevatore hayatta olsayd dur'im deiir miydi?' diye aklndan geirdi Pastore. Bu karar Kurul toplantsnda ele alrz. O zaman salama balanm olur. Hi bir kuvvet onu deitiremez artk. 'Samim grnyorlar,' diye dnd Pastore yeniden. Kurul toplantsnda niha kararlar alnr, ant iilirdi. O kararlar da hi bir zaman deitirilmezdi. Aleyhlerine tanklk etmedii takdirde yakasn brakacaklard. Bundan emindi. Fulgoni birden ne doru eildi, ok cidd bir tavrla konutu: Ama Komite huzurunda azn aacak olursan, ar ar ban sallad, O zaman ban belya, girer. O takdirde, bu rgt yelerinden bazlarnn, senin ve aile efradn hakkndaki tasarlarna engel olamam. Szlerini bitirdikten SOB-ra arkasna yasland ve bir sigara yakt.

Pastore onlarn bu szlerinde de samim olduklarn biliyordu. O zaman hakknda lm fermann imzalayacaklard. 26u RETMEN Ailesi de kimbilir ne ikencelere maruz kalacakt. Masadaki-lerin yzlerini birer birer inceledi. Hepsi de ayn gr savunuyorlard. Pastore, dedi Giardano. Sen akll adamsn. Bizi daha fazla merakta brakma. Vito'ya, Komite huzuruna ktn zaman, Beinci Maddeye snacana sz ver. Pastore'nin gzleri masann br ucunda oturan Rataz-zi'ye tkld, kald. Yedii dayan acsn hl vcudunda duyuyordu. Ne sz? diye sordu. Ben yanlz insanlara sz veririm. Hayvanlara deil. Fulgoni muhtemel bir frtnay nlemek* iin hemen Ra-tazzi'nin koluna dokundu; sonra sesini ykseltti. Ksaca: Beni dinleyin, dedi. Bu davranyle de fkeden kuduran Chicago'lu gangsterin an bir hareketine engel oldu. Profesr, sizin yznzden, Hkmetle bamzn belya girmesine msaade edemeyiz. rnein, Park Avenue'da katldmz toplantdan sz edecek olursanz, Chicago'da faaliyet gsteren ok nemli bir yemizin ba belya girebilir. O teebbs onun medar iftihardr. Paterno: Ratazzi size o arkada hakknda bilgi verebilir, dedi. Onunla karlamanz, hakknzda hayrl olur. Ama Washington'da aznz atnz takdirde maalesef onunla karlaacaksnz. Bunu garanti edebiliriz. Fulgoni, tekrar dayatt: Bize Beinci Maddenin verdii skt hakkndan yararlanacanza namus sz verin, bu konuyu kapatalm ve erefine kadehlerimizi kaldralm. Pastore bu Allahn bels toplantya bir an nce son verip buradan ayrlmann en doru i olaca kararna varmt. Mafia'clarm kartlarn ak oynadklarna ve bu anlamay byle umum bir yerde yapmak istemelerine ok memnundu. Aksi takdirde kendisini evde kstracaklard. u anda hepsi cevabn bekliyordu. Kafasnda en uygun szleri bulmaya RETMEN 267 alt. Beni siz ardnz, diye balad. Szlerini byk bir dikkatle seiyordu. Ben de geldim. Baz tavsiyelerde bulundunuz. Onlar hesaba katacam, tabi. Bu gecelik bu kadar. Fulgoni: Daha ak konumanz tavsiye ederim, dostum, dedi. u kadarm syleyeyim. Washington'da Komite* huzurunda vereceim ifadeyi avukatm tanzim edecek.v Senato Komitesinin bir yardmc yesi de tanklm konusunda benimle imdiden iliki kurmu durumda. Fulgoni sert bir tavrla: Nutuk dinleyecek deiliz, dedi. Sz vermenizi bekliyorum. Pastore, mdahaleye aldrmadan devam ettir Byk i adamlar olarak, Amerika Birleik Devletleri Senatosunun huzuruna kmaya hazrlanan bir tana bask yapmann kanun hkmlerini ve ceza sonularn gzden geirseniz iyi olur, sanrm. Ayaa kalkmaya hazrland. Vito Fulgoni birden masadan uzanarak Profesrn koluna yapt, onu mengene gibi skt. Hi beklenmeyen bir kuvvetle Pastore'yi kendine doru ekti, turun buruna geldiler. Ksk bir sesle: Ben baka bir eye gveniyorum, dedi. Sesindeki kin, Pastore'yi artmt. Yerinden kprdayamad. Sen bize ve bizim faaliyetlerimize kar gizli. bir hayranlk duyuyormusun gibi geliyor bana. itiraf etmek istemiyorsun ama, aslnda bize ok benzeyen bir tarafn var. Btn dava, seni o yola doru itiyor. Kalbm basarm. Profesr biraz daha kendine doru ekti. Beinci Maddeden yararlanr, gammazlk etmezsen, sayesinde Karun gibi zengin olursun. Fulgoni, Pastore zerindeki basksn arttrarak onu bsbtn kendine doru ekti. Yzleri neredeyse birbirine deecekti. Bana yle geliyor ki, bir elinle beni yumruklamak istiyor, bir elinle de o paray almaya can atyorsun. Profesr Fulgoni'nin gzlerinin iine bakt. Konuamyor-du. Gangsterin yz nihayet gld, Pastore'nin kolunu b-

268 RETMEN rakt. Pastore bir an yle dondu, kald. Bir tepki gstermeye alyordu, fke, korku, utan, nefret, ne olursa olsun! Ama iinden hi bir ey gelmiyordu. Sanki kendini umum bir meydann ortasnda rlplak soymular gibi bir his duydu. O da kendini rtmek iin en ufak bir aba gstermiyordu. Yavaa dnd, acele admlarla yryerek lokantadan kt. Masadaki adamlar araplarn yudumluyor ve konumadan oturuyorlard. Giardano nihayet sessizlii bozdu: Vito, maksadn neydi, yle? Bana biraz daha arap ver, dedi f'ulgoni sknetle. Koltuunda arkasna yasland, Giardano'ya hitap etti: Size dediim gibi, herif hem akll, hem cesur. Greceksiniz, Komite huzurunda Beinci Maddeye, snacak. Sonra Rataz-zi'ye dnd: Ratazz, bak, ona sylediim doruydu. Komitede konumazsa, ona kimse el sremez, anlald m? Hi kimse! Chicago'dan emir gelse bile. Anlald m? Anlald, Vito. Ama bu orospu ocuuna hl gvenim yok. Ratazzi! Vito Fulgoni sabrl sabrl gld. Senin problemin u ki, ocuun yok. Sen benim dediime bak. Was-hington'dan yana hi korkun olmasn. Haydi, ikilerimizi bitirelim de buradan gidelim. Her zaman kasvet verir bana buras. 26 WASHlNGTON'DA TOPLANACAK KONGRE gn getike kamuoyunda byk heyecan yaratyor, bu olaya byk nem veren basn ve televizyon yaynlar da heyecan bsbtn krklyordu. Profesr Joseph Pastore'nin yaknRETMEN 260 da Komite huzuruna-kmas olayna da geni yer veren bu yaynlar Nancy Pastore'ye byk zevk veriyordu. Gazetelerde kan samim ve scak bir slpla yazlm eitli makaleler, Pastore'yi, btn vaktini ve hayatn, Mafia yelerjnin ocuklarna adam olan fedakr ye gl bir insan olarak tanmlyordu. Baz resimli dergiler, Profesrn, Mafia'nn gizlerini aklayacan bildiriyor, halkn tepki ve heyecann kamlyordu. Pstore'nin n giderek artyordu. eitli gazeteciler ve haber ajanslar imdiden New Rohelle'deki evine telefon etmilerdi. Ama Pastore avukat Paul Gurither'in direktiflerini harfi harfine uyguluyordu. Gazetecilere sadece gemiteki akademik kariyerine ait bilgiler, Mafia nezdindeki retmenlik grevinin herkese bilinen taraflar anlatld, ama, hi bir ayrntl bilgi verilmedi. Pastore, bu driemin hayatnn en heyecanl dnemi oldu- unu dnyordu. imdiye dek jgayet dikkat.U davranmt. Basna, Tahkikat Komitesi huzurunda verecei ifadenin nitelii hakknda hi bir aklamada bulunmamt. Ama, Komite ile ilikisi olan birinin baz eyler yumurtlam olduundan emindi. Bu da kendisini endielendiriyordu. Komite Bakann temsil eden zel bir yardmc bir akam, evinde kendisini ziyaret etmi ve Profesrden, kendileriyle tam bir ibirlii yapaca vaadini koparmt. Bu durum naslsa gazetelere intikal etmi, onlar da tabi bu haberi iirmiler ve Pastore'yi bir kahraman haline getirmeyi ihmal etmemilerdi. Mafia'dan ise hi ses kmyordu. Kendisiyle bir dafa iliki kurmaya yanamamlard. Pastore, Komite huzuruna kmadan herhangi bir harekette bulunup bulunmayacaklarn merak ediyordu. Bir sre kendisinden uzak durmay tercih eden eski dostlar da Pastore'yi yava yava aramaya balyorlard. niversite Dekan Whitmore bile, ona iyi anslar ve baarlar dilemiti: ..Btn faklte yeleri televizyon yaynlarn izleyecek Joe. Hepimiz, cesaretini takdirle karlyoruz, demiti. 270 RETMEN 'Palavra,' diye geirdi iinden Pastore. Ama Nancy, bu kadar ilgi karsnda baya heyecanlanmt. Whitmore'un telefonundan sonra, babasna: Greceksin, bak, artk birer ikier, hepsi seni arayacaklar. (Bir kahraman oldun artk, Babacm, dedi. Whitmore'un, ne zaman istersen seni niversiteye geri alacana eminim.

'Ben ldkten sonra, ka para eder,' diye dnd Pastore. Ama niversiteye hi bir zaman dnmeyeceini de biliyordu. Selmete ulamak iin nndeki btn engelleri amasnn gerektiinin farkndayd. Washington'daki engel bunlarn ilki, belki de sonuncusu olacakt. Oturma odasnda toplanm, akam bakente uu iin hazrlk yapyorlard. Pastore, Rahip Monzanti kendisiyle birlikte gidecei ve ifadesi bitinceye kadar da yanndan ayrlmayaca iin Tanrya krediyordu. Bavullar yerde duruyor, Anna ile Nancy son hazrlklar tamamlarken, Profesr ile Rahip iki iiyorlard. Pastore kars ile kzn seyrederken ok dnceliydi. Anna, keke Nancy ile sen de gelebilseydiniz, dedi. Sizi yalnz brakmaya gnlm hi de raz olmuyor. Anna, heyecansz: Bize bir ey olmaz, merak etme, dedi. u son birka gn iinde Anna'nn durumu daha dzelmiti, bazen neelendii bile oluyordu, illarn azaltm olmas iyiye almetti. Pastore'nin endieleri bitiyordu artk. Sonu kt bitse, hatt lmle bile sonulansa, artk bu dertten ebediyen kurtulmak istiyordu, iindeki kanserli tmre neteri vuruyor, btn tehlikeleri gze alyordu. Bavulunu kapatmadan nce ban kaldrd: Washing-ton'a gelecek olsak bile, bir otel odasna kapanp kalacaz. Ben ahsen, burada kalp btn safahat televizyonda seyretmeyi tercih ederim. Pastore iini ^ekti. iyi. Donato'larla grtm, bu akam gelip sizi alacaklar. Ben dnene kadar onlarda kalabilirsiniz. Evden ayrlmayacanza sz veriniz, dedi. Kesin bir tavrla. RETMEN 271 Seni sk sk telefonla arayacam. Donato'larda kalr, hi evden kmayz, Joe. Sen Washington'daki ilerim bitirmeye bak. Bizi dnme, merak etme. Pastore, Anna'y Washington'a gelmeye ikna edemeyeceini anlad. Washington'daki elektrikli sinir bozucu ortamdan uzak kalmas belki daha yerinde olacakt. Nancy ile birlikte New Jarsey'de daha rahat ederlerdi. Bunun her ikisi iin de zor bir dnem olduu muhakkakt. Pastore, dikkatini Nancy'nin zerine toplad: Albert'ten haber aldn m? diye sordu. Kz burden ard. Hayr, Babacm. Uzun sredir hi haber almadm. Nonoum, senden bir ricam var. Albert'le grme, telefonla ya da baka yollardan onunla iliki kurma.' Peki, Babacm. Evde kalp annene gz kulak olacana sz ver. Sz veriyorum , Senden beklenenleri anlayacak yaa geldin artk sanrm. Kars: Anladndan emin olabilirsin, Joe, dedi. ikimiz de bizden beklenenleri biliyoruz Anna ile Nancy yukarda bir ey unutulup unutulmad-n anlamak iin yukar ktlar. 'Ne kadar da rahat hareket ediyorlar,' diye dnd Pastore. ikisi de masum ocuklar gibi, balarna gelebilecek bellardan habersiz, dolap duruyorlard. Onlarn btn sorumluluu Pastore'nin omuzlarna binmiti. Bu kimseden istenemeyecek kadar byk bir fedakrlkt. Ama ikisinin de bunu kendisinden beklediini, istediini biliyordu. Bu iki kadn beni hayrete dryor, dedi Mon zanti'ye. Talihli adamsn, dostum. Bazen olup bitenlerin acaba gerekten'farkndalar m, 272 RETMEN diye dnyorum. Farkndalar, hi kukun olmasn Piknie 'gidiliyormu gibi bir halleri var Profesr hayretle ban sallad. Bylesi daha iyi, dedi Monzanti. Profesr bardan masaya koydu. Ee, sayn Peder, birlikte cehennemin yolunu tutuyoruz artk.

 Belki senin iin yle ama benim elimde cennete girmek iin resm damgal davetiye var. Pastore glmsedi: Bir tane de bana bulsana Sen Komite'de doruyu syle, ben de cennetteki yerini garanti ederim. bir sure sonra bavullar kapatlm ve otomobile doldurulmutu. Artk gitmeye hazrdlar. Rahip Monzanti vedala-t, Profesr beklemek zere dar kt. Pastore kars ile kznn yzlerine bakt. Onlar birtakm dolambal yollardan bugn bulunduklar yere getirmiti. imdi de yolun sonuna gelmilerdi ite. Tanrnn yardmyle bu iten alnnn ak ile kabilecek miydi acaba? Sylemek istedii o kadar ok ey vard ki, onlara kar duyduu sevgi, sululuk, acma ve sayg hissi imi dolduruyordu. Kars ile kzndan af dilemek geliyordu iinden. Ama onlar syleyecek yerde: Florida'daki okuldan cevap aldm, dedi. Dnmde, Whitmore, okuldaki yerimi garanti edebilir. Kadnlar balaryle onayladlar. Ne demek islediini anlamlard. htiyar tilkinin arad iyi oldu. Ben dner dnmez, Florida niversitesi dekanyle iliki kurup bu ii halletmesini isteyeceim. Biraz durdu, sonra: O zaman artk bamz din olur,'dedi. Baka sylenecek bir ey yoktu. Joe Pastore karsna sarld. Anna bir sre ordan ayrlmak istemedi. Sonra Pastore kzn kucaklad. Nancy alyordu. de birbirine sarlm, kapda durdular. Yaknda her ey deiecekti. RETMEN 273 JOE PAST'ORE, RENCLK yllar srasnda birka kere Amerika Birleik Devletleri Senatosunu ziyaret frsatn bulmutu. Bir iki sefer, niversite rencisi arkadalarla bilimsel aratrma yapmak maksadyle, birka kere yalnz, bir kere de kk yatayken anas baba-, siyle birlikte gitmiti... Her defasnda da etkilendiini hissetmiti. imdi de, esas Komite salonuna alan koridorda yrrken gemiteki o ziyaretleri hatrlamaktan kendini alamad. Yannda Rahip Monzanti ile avukat Paul Gunther vard. Pastore, bir mahkmun hayatndaki son merhaleyi, gaz odasn, idam sehpasn, giyotini aklndan geirdi. Sonra Johnson Bulvarndaki serseri gruhunu dnerek cesaretini toplamaya alt. 'Hepsinin can cehenneme. Sonuna kadar dveceim,' dedi kendi kendine. Ama bu dncelerin hi biri kr etmedi. Bu binann duvarlar arasnda kendini formunda hissetmiyordu. O yzden, arenann giri kapsnn nnde karlat pandomi-maya hazrlkl deildi. Koridorun sonuna geldiklerinde, birdenbire zerlerine doru gelen, kendilerini saran bir ordu ile karlatlar. Gazeteciler, fotoraflar, televizyon kameralar, konumaclar hep birden harekete getiler. Flalar parlyor, telsiz telefonlar alyor, grltden geilmiyordu. Pastore ramp na kmann ac, tatl btn zevklerini tadyordu. Birdenbire, boulacakm gibi oldu, ban edi ve hayatnda ilk kez olarak panie kapld. Paul Gunther, btn o gruhu yneterek, profesyonelcej?1: 18 274 RETMEN sine abucak koridor boyunca yrmeye balad. Her adan fotoraflar ekiliyor. Profesr soru yamuruna tutuluyordu. Komitede isim verecek misiniz?, Salvatore'nin katilini ifa edecek misiniz?, Konuacak msnz?, Konuacak msnz?, Konuacak msnz? Pastore ban nne emi, dudaklarn sryor ve dinlememeye alyordu. Sadece Gunther'in sesine kulak veriyor, avukatn; Profesr Pastore halihazrda hi bir aklamada bulunmuyor, diyen sesi kulaklarnda yanklanyordu. Aradan sanki yzyllar getikten ve binlerce kilometre .katettikten sonra durdular. Pastore klara ve etrafn eviren insan yzlerine bakt. Ellerinde mikrofon, kendine doru uzanan bir sr ses geldi kulana. Ban daha yksee kaldrnca, kapdaki levhaya gz iliti. 'Konferans Salonu A' O odaya dalmak, bu kalabalktan uzaklamak, kendini tecrit etmek istiyordu.

Birden arkadan itildiini hissetti. Gunther'di iten. Sonra gz bir niformaya takld, kap ald, kendini ierde buldu. Arkasndan kap kapand. Kapnn eiinde bir sre dondu kald. Soluk almaya alyordu. Buras olduka kk ve plak bir odayd. Gunther, orasnn genellikle, Senatonun esas mahkeme salonundaki celseden nce, tanklarn ve dava vekillerinin kulland bir oda olduunu anlatt. Tahkikat salonu, koridorun br uundayd. Rahip Monzanti bitkin bir halde bir koltua kt. Koridordaki kalabalk kendini adamakll sarsmt. Pastore, nihayet kendine gelerek Rahibin yanbamda bir yere iliti, ama o da bitkindi. Gunther tam anlamyle bir i adamyd. Masaya yrd, evrak antasndan baz ktlar karp nne serdi. Sizi ne zaman aracaklar, bilmiyorum, Profesr. Haber verilinceye kadar burada bekleriz 'Bunlarn hepsi garip bir d, daha dorusu, kurnazca ha-jzrlanm bir kbustan ibaret,' diye dnd Pastore. Birazdan uyanacak, New York niversitesinin bahesinden RETMEN 275 karak Dr. Carlton'la karlaacakt. Doktor, Pastore'nin sin-sitini tedavi iin yazd bir reeteyi kendisine vermek iin uram olacakt. Hepsi bundan ibaretti. D gcnn yaratt bu fantezi otuz saniye kadar srd. Tekrar ediyorum, diyordu Paul Gunther. Size, etkili bir- cevap verebilmemiz iin, dnmenizi gerektiren bir soru sorduklar takdirde, cevap vermeden nce avukatnzla istiare edebileceinizi aklnzdan karmayn. Senato binasnn iindeydi. Birazdan Amerika Birleik Devletleri Senato Tahkikat Komitesinin huzuruna kacak ve Mafia aleyhinde tanklk edecekti. imdi onu hazrlyorlar, ban tra ediyorlard. Sonra, son defa yemek yiyecek, idam sehpasna gtren birka adm yryecek ve sonunda lecekti. Pastore, Paul Gunther'in syledii mkul szlere dikkatini teksif etmeye alt. Senatrlerin ve Komite yelerinin sizi; Mafia'nn bir su orta olarak sorguya ektikleri hissine kaplabilirsiniz. Yine de sakin olun. Kesin sonuca varabilmeleri iin, belli bir soruturma yntemi kullanmak zorundadrlar. Siz, Tahkikat Komitesinden yana, onlarla ibirlii yapan bir tank olduunuza gre, hi bir soru karsnda sinirlenmemeye ve fkelenme-meye gayret edin. Cevap vermeden nce iyice dnn. Bir de benimle istiare etmeyi unutmayn. Anladn z m? Pastore, Rahip Monzanti'ye bakyordu. Rahibin yz solgundu. Yutkunuyor, derin derin nefes almaya alyordu. Avukat, tekrar: Anladnz m? diye sordu. Efendim? Profesr, rahatsz msnz, yoksa? Hayr, hayr, bir eyim yok, dedi Pastore sknetle. Tam o srada kap ald, ieriye gen bir adam girdi. Profesr dardaki yamyamlarn vahi grltlerini tekrar duydu,, olduu yerde strapla kvrand. Uzun boylu, -narin ve becerikli gen Paul Gunther'in yanna gitti ve onunla el skt. Gunther: Size Arnold Singer'i takdim ederim, dedi. 276 RET ME N Komite Bakan Yardmcs ve danman. Profesr Pastore, Rahip Victor Monzanti. Pastore ile Monzanti yerlerinden kalkmadan yabancy selmladlar. Bakan yardmcs onlara cidd ve sert bir ekilde bakt: Komite adna, yardmlarnza teekkre geldim, dedi. Tavrlarnda en ufak bir scakkanllk yoktu. Gerek sizin, gerek aileniz iin her trl gvenlik tedbirlerinin alndn bildirmekle grevlendirildim. Bu konuda msterih olabilirsiniz. Pastore aylmt. Artk d grmyordu. Singer o szleri hi nemsemeden, geliigzel sylemiti. Ama, keyfiyetin yle hafifletilerek kendisine bildirilmesi, Pastore'ye, sindirilmesi daha zor bir ey gibi geldi. Profesr ne doru eildi. Kafasndaki rmcek alan tamamen dalmt. Ailem iin alman gvenlik tedbirlerinden ne kastediyorsunuz? diye sordu. Kanunu temsil eden robot bu sorudan alnma benziyordu. Profesr sert bir bakla uzun uzun szd, sonra ayn kesin, igzar ve bitaraf tavrla devam

etti: New York'un New Rochelle kesimindeki polis mdriyetini ve o blgedeki Federal Tahkikat Brosunu keyfiyetten haberdar etmi bulunuyoruz. Pastore, kulaklarna inanamad. Fsltya yakn bir ses to-nuyle: Federal Tahkikat Brosunu mu? dedi. Singer, Profesrn sorusunu umursamadan devam etti: Donato ailesinin ikmetgh civarndaki Orange, New Jer-sey'le ilgili pblis yetkilileri de uyarlm bulunuyor. Pastore adama nayretle bakt: Ailemin Donato'larda kaldn nereden biliyorsunuz? Gunther hemen mdahale etti: Bay Singer'i ben haberdar ettim. Joe. Singer, masann zerindeki ktlar dzenlerken kuru bir ses tonuyle : Profesr Pastore, bu zc dnem sresince ailenizin gvenlik iinde yaayabilmesi iin her trl tedbirin alnm olduundan emin olabilirsiniz, dedi. RETMEN 277 i 'Aman ne byk ltuf. Seni robot herif, seni,' diye dnd Pastore. Rahip Monzanti ile gz gze geldiler... Rahip, ba-yle onaylad, glmsemeye alt. Bay Singer. Bakan yardmcs, Pastore'nin hitab zerine ban kaldrd. Bilmeniz gereken bir ey var. Karm cidd bir sinir hastal geiriyor. Byk zntlere maruz kald bugne kadar. Haberimiz var, Profesr Pastore. Elimizden geleni yapacaz. Singer yine elindeki ktlara dnd. Profesr tatmin olmamt. Polisler ve FBI, hastalnn nksetmesine sebep olabilir. Singer yeniden ban kaldrd. Karnzn, polis nezareti altnda olduundan haberi olmayacak. Onlar ilerini bilirler. Masadan bir kt alp inceledi. Bu arada, otelinizi deitirip size Shoreham Otelinde yer ayrttmz da bildirmek isterim. Neden? Orada, sizi gven altnda bulundurmak daha kolay bizim iin. ifadeniz alndktan sonra New York'a resm arabayla nakledilmenizi de saladk. Naho bir yolculuk olacakt bu Pastore iin, ama yine de glmsemekten kendini alamad: Komite adna katlandnz btn bu zahmetler iin size teekkr ederim. Ama bu adamlar beni temizlemeyi akllarna koymularsa, nasl olsa bir aresini bulurlar. O yzden, aldnz gvenlik tedbirlerinin hi bir faydas olacan sanmyorum. Singer: Bizim de kendimize gre usullerimiz var, Bay Pastore, dedi. Sesinden biraz sinirlendii anlalyordu. Ben bu adamlar yakndan tanyorum. Onlara kar koyamazsnz. Onlarla, buna benzer koullar altnda daha nce de karlatk Pastore, ciddiyetle: Ama ben aralarnda yaadm, dedi. Paul Gunther ustaca araya girdi. Bakan yardmcsna 278 RETMEN davayla ilgili bir soru sordu: Dosya tamamland m? Singer: Evet, dedi ve masann zerinden birtakm resm vesikalar ald. Ama daha baz eksikler var. Dosyann tamamlanmas Profesr Pastore'nin verecei bilginin kapsamna bal. Sanki bir bakasndan sz ediliyormu gibiydi. Etrafnda olup bitenleri belli bir yerde toplamak ok zordu. Senato binasnda olduunu bir trl havsalas almyordu. Singer souk bir tavrla konumasna devam etti: Profesrn akademik kariyeri ve ihtisas ile ilgili bilgiler tesbit edildikten sonra, Mafia ile ilgili faaliyetlerinin ayrntlarna geilecek. Profesrn akademik kariyerine halel gelmemesi gerekiyor, Arnold. Merak etme. O konuda gereken titizlii gstereceiz, te istediin evrak Gunther'e baz ktlar verdi, sonra igzar bir tavrla antasn kapatt. Rahip Monzanti ile Pasto-re'ye bakt. Mdavimi olduunuz kilisenin papaz m? diye sordu. Pastore, yumuak bir sesle: Benim yakn arkadam, dedi.

Singer bayle onaylad. Size iyi anslar dilerim. Komite ve Senato adna, yardmlarnz iin size tekrar teekkr ederim. Bunun, sizin iin ne demek olduunu anlyoruz. Kap vuruldu. Etraf grltc gazetecilerle ve fotoraflarla sanl bir mbair, Singer'e bir kt uzatt. Singer abucak okuyarak Gunther'e dnd. Ge1 kalyorum. Bana msaade. Profesr yarn sabah saat onda komite huzuruna kacak Pastore'ye dnd: Hazr olur olmaz, sizi Shoreham Oteline gtrecek bir otomobil kapnn nnde sizi .bekliyor. Mahkemede grrz. Souk bir selm verdi, kapy at, sabrsz gazeteci gruhunun arasndan kendine bir yol aarak gzden kayboldu. niformal bir polis, konferans salonunun kaps kapanncaya kadar dardaki kalabaln ieri girmesine engel oldu. RETMEN 279 Gunther ktlarn toplayarak : Biraz vakit kazanm olduk. Baz hususlar yeniden gzden geirmek, yararl olacak. Pastore: Bu iin ertelenmesi hi de iyi olmad, dedi. Gecikme asabn bozuyordu. Kendini hazrlamt. u Alla-hn bels arl diini bir an nce ektirip kurtulmak istiyordu. Bitmek bilmeyen, upuzun, uykusuz bir gece. Buna vakit kazanmak m diyorsunuz? Gunther glmsedi: En nemli tanklardan birisiniz. Kendinizi iyice hazrlamanz istiyorlar. Her ey olup bittikten sonra, rahat bir uyku ekersiniz. Peki, imdi ne yapacaz? Buradan kar, bir sre Shoreham Otelinde konuuruz, sonra da iyice bir dinlenmenizi salk veririm. Eh, sayn Peder, sen ne diyorsun bu ilere bakalm? diye sordu. Monzanti: Bu da yeni bir tecrbe. Hayata renk katyor, dedi ve bitkin halde ayaa kalkt. Ban sallayarak kapya doru gitti. Darda birka niformal polis, hemen nn etrafn evirdi, onlar kalabaln arasndan geirdiler... Fllar, yeniden yanp snmeye, sorular yamur halinde yamaya devam etti. Profesrn hi bir aklamada bulunmayaca tekrar edildi. Kalabal yarp getikleri srada, Pastore'nin aklna birdenbire, bir silh, bir bak ya da bir bomba geldi. Nian alma, hedefe isabet ve ertesi gn gazetelerde bir balk. Sonra o dnceyi aklndan kard, canna kylacaksa, onun daha fiyakal, daha zarif, daha profesyonel ve ok daha kaliteli bir ekilde yaplacandan emindi. Senatonun n kapsna doru yrrlerken, ban havaya kaldrd, dimdik ileriye bakt ve iinden hepsine kfretti. 280 RETMEN 20 PROFESR HAYATINA O GNE kadar birok otellerde kalmt ama hi bir zaman Amerika Birleik Devletleri Senatosunun kendini misafir ettii Sho-reham Otelindeki gibi lks bir dairede kalmamt. Kapnn nnde srekli olarak bekleyen sivil bir polis memurunun hizmetinden yararlanmak, imdiye kadar hkmet merkezini ziyaret eden pek az turiste nasip olmutu. Rahip Monzanti, odann bir kesinde bavulunu am, eyalarn karmakla meguld. Pastore, divann zerine uzanm, dinlenmeye alyordu. Paul Gunther ise, yaz masasnn bana gemi, birok dosyalar tanzime urayor, bir yandan da buzlu Coca - Cola iiyordu. Pastore, yatt yerden: u kapdaki muhafz, yreime ferahlk veriyor, dedi. Profesr gzlerini yumdu: Kendirni Clark Gable ya da hretli kiilere halel gelmemesi iin gzn drt ayor, dedi. Profesr gzlerini yumdu: Kendimi Clark Gable ya da Lindberg veya Bruno Hauptmann gibi hissetmee baladm, dedi. Asansrlerin nnde de adamlar var. Ayrca hole de en sekin elamanlarndan drt tanesini dikmiler. Pastore hl gzleri kapal olarak: Peki, gzde tann, mahkemedeki ii bitince ne olacak? diye sordu.

 Kimsenin sana ya da ailene yaklamamasn salarlar. RETMEN 281 Pastore gzlerini at, yerinden doruldu. Ba dnyordu, az kupkuruydu. Bu ne kadar srer? Bir gn, bir hafta, bir yl m, yoksa ebediyen mi? Benim bildiim kadar, Komite kendisiyle ibirlii yapan tanklar korumakla grevlidir. Sama. Ne fcadar korusa bouna. Fulgoni'nin adamlar iin bu gvenlik tedbirlerini yarmak iten bile deil. ocuk oyunca bunlar! Gunther dosyalar brakt, Pastore'ye doru dnd: -<Ssn hangi taraftansn? diye sordu. Bunu sorarken hafife g-lmsyordu. Pastore: Tam ortadaym, diye cevap verdj. Ne sadaym, ne soldaym. Gunther'in glmsemesi kaybolmutu: Sana bu gece iyice dinlenmeni ve yarma kadar kendine adamakll hkim olman salk veririm, dedi. Profesr lks dairenin pbr tarafna 'gz att: Ne lemdesin, Monzanti diye seslendi. im neredeyse bitmek zere. Pastore ayaa kalkt, gerindi, tekrar divana oturdu, i rahat deildi. Endieliydi. Sarhotan farkszd.Gunther'in bir an nce cehennem olup gitmesini istiyordu. ki imek hem de arka arkaya birka tane yuvarlamak ihtiyacn iddetle duyuyordu. Ondan sonra da derin bir uyku ekmek... Gunther, Pastore'nin karsndaki bir sandalyeye geip oturdu: Gzden geirmek istediim birka nokta var. Ondan sonra giderim. Kendinde bu gc gryor musun? Pastore bayla onaylad. Mafia'nn, New York'daki eroin iiyle ilgili toplants hakknda seni inceden inceye sorguya ekecekler, bilesin. Avukatn bu szleri zerine, Pastore'nin midesine bir kramp sapland. Bu syledii, ertesi sabah geirecei imtihann ancak kk apta bir rneiydi. Komite iin nemli saylacak eyleri kendi kendine 282 RETMEN tayine kalkmt. O toplant srasnda duyduun her lf, rendiin her eit ayrntl bilgiyi aynen nakle al. Orada bulunan adamlar hakknda btn hatrlayabileceklerini bir bir anlat. Pastore, ilgisiz: Daha baka ne syleyeyim, dedi. Afyonu eroine, eroini de morfine dntrme sreci hakknda Fulgoni'nin azndan kan btn laflan ve White Plais'de kurulmas tasarlanan Laboratuvar konusunda btn bildiklerini anlatman gerekiyor. Bunlar hayat nem tayor Sanki onlar bunlar bilmiyorlar m? Belki de bilmiyorlar. Onu seri tayin edemezsin ki! Hem bilseler bile, bylelikle, bu ilerin iinde olan bir tann ifadesiyle, bildiklerini dorulam olacaklar. Monzanti yanlarna geldi, sessizce bir keye oturdu. Avukat devam ,etti: O konuda ayan denk al. Vakit kazanmaya al ve bizimle istiare etmeden cevap verme. Seni artmak iin birok yntemlere ba vurabilirler, nce kolay sorularla balayp gitgide sktrrlar adam, terletirler." Ama Singer'in sylediini duydun. Sana zarar verecek, seni mkl durumda brakacak her hangi bir ey yaplmayacak. Alnnn akyle kacaksn bu iin iinden. Pastore divana yaslanp kahkahay bast: Duydun mur Monzanti? Bana zarar vermeyeceklermi. Alnmn akyle -kaakmm bu iin iinden. Sonra Gunther'e dnd. Ciddiyetini taknmt yine. Ben Senato'dan korkmuyorum ki. iin matrak taraf da bu zaten. Sana dediim gibi, ifaden alndktan sonra bana bir i gelmemesi iin ellerinden gelen her eyi yapacaklarndan emin olabilirsin. Pastore fkelendiini hissederek ne doru eildi: Gunther, beni ileden karyorsun, biliyor musun? u esnaf azyle yumurtladn herzeler tepemi attryor. Trafik kurallarna aykr hareketten karakola ekilmi bir adam-mm gibi hareket ediyorsun. Avukat kucandaki dosyay kapatt. Pastore'nin o davRETMEN

283 ran kendisini biraz gcendirmiti. Ben grevimi yapyorum, Bay Pastore, dedi. Sen grevini yapyorsun ama benim de hayatm sz konusu. Bunu unutma. Pastore, Rahibe bir gz att, sonra sesini alaltt: Benimle ak konu. Kan muamelesi yapma bana. Yarn sabah bir sr deyyusun hakkndan geleceim. Onun iin bu gece tatl dile ihtiyacm yok benim. Gunther tecrbeli adamd, anlaylyd. Bu ileri idare etmesini, kendisine hkim olmasn da iyi bilirdi. Joe, dedi. Komite lehine tanklk etmeyi kabul ettin. Ben sadece senin avukatnm, baka bir ey deilim. urada oturan arkadan sna baz hususlarda benden ok daha yararl olabilir kansndaym Yaz masasna doru yrd. Seninle grmek istediim son bir nemli mesele daha var. Bunu tartabilir miyiz? Pastore bayla onaylad. Resm olmayan. kaypaklardan duyduuma gre, zel bir tank, Ticaret Odalan Birliinin temsilcisi olarak Komite huzurunda, ticaret alannda dnen baz kanunsuz iler hakknda bilgi vermee hazrlanyormu. O ilerin ou Mafia tarafndan kontrol ediliyor. Onun benimle ne ilgisi var? Komite, senden Bay E. J. Peterson hakknda bilgi isteyecek. Sz konusu tank, seni bu konuda desteklemek zere Komiteye celbedildi. Bu bilgiler hayat bir nem tayor. Peterson mu dedin? Fulgoni'nin alma odasnda birka kereler rastladm adamn m kastediyorsun? Ta kendisi. Eyalet Kamyon Nakliyat irketinin bakan. Sz konusu ilerden birinin bandaki adam. Pastore'nin kafasnda bir sr armlar uyand. Paralarn hepsi birlemiti imdi. Elinde tuttuu ekle, nl kodamanlardan Peterson gznn nnde canland. Ben Bay Pe-terson'la tek kelime olsun konumu deilim, dedi. Doru. Ama ona birka kere Salvatore'nin evinde, 24 RETMEN Fulgoni'nin alma odasnda rastlamsn. Ayrca onun Fulgo-ni'den bir ek aldna ve Fulgoni'nin kendisine Peterson diye gbek adiyle senli benli hitap ettiine tank olmusun. O konu hakknda yeterince bilgi sahibi deilim. Yarn bunu amasam daha iyi olacak Amak zorundasn. Zapta geti bile. Komite temsilcisi seni evinde ziyaret ettii zaman kendisine sylemisin. Pastore kmldad: Neden bahsettiini bilmiyordum. Bir sigara yakt. Komite temsilcisine boboazlk etmiti. O sralarda, fkeden lgn gibiydim. Azma geleni sylyordum. Gunther, yumuak bir sesle: Yarn sana E. J. Peterson hakknda bildiklerini soracaklar. Yemin ettikten sonra onlar cevaplandrmak zorundasn. Pastore dnemeyecek ve cevap veremeyecek kadar bitkindi. Ayaa kalkt. Nezaketle : Artk gidiyor musunuz, Bay Gunther? diye sordu. Evet, gidiyorum. Gunther, Pastore'ye dikkatle bakt, sonra evrak antasn alarak ihtiyatl bir ekilde yrd. Odadan kma. Bir eye ihtiyacn olursa, iste. Yarn sabah yedide gelirim. Mahkeme salon unda* izlenecek beylik formaliteler hakknda seni aydnlatmak ve Komite yeleri hakknda da zet eklinde baz kiisel bilgiler vermek istiyorum. imdi uyumana bak. iyi geceler, Monzanti. Paul Gonther odadan kt. Pastore ile Monzanti birka dakika sessiz sedasz oturdular. Sonunda Pastore dayanamad: iki smarlayalm, kafalar ekip zom olalm. Anna'y araan daha iyi olmaz m? Ararm, daha sonra. Pastore ban arkaya yaslad, sonra onu kaldrp tavandan sarkan muhteem avizeye dald. Dorusu g bir durum, Joe. Ancak senin gibi gl biri bu iin stesinden gelebilir.

Pastore kahkahay bast. Bir trl kendini tutamyordu. Rahibin ciddiyetini grnce kendine hkim olmaya alt. RETMEN 285 Kusura bakma, ama bazan ok komik oluyorsun, Monzanti, dedi. Rahip: Zaten sahneye kmay dnyorum, dedi, ama belli ki krlmt. Pastore, ciddiyetle: Beni dinle, dostum. .dedi. Gl adam biraz nce ne 8nyordu, biliyor musun? 'Cevap vermeyi reddediyorum,' demenin kolayln dnyordum. Brak, onlar istediklerini dnsnler, hepsinin can cehenneme, diyordum kendi kendime. Ama dndklerini uygulamayacan da biliyorum. Hayr uygulamayacam. Ama kolayca uygulayabilirdim. Kap vuruluyordu. Biraz sonra, sivil polis, stnde ikiler sral bir tepsiyle ieri girdi, tepsiyi divann yanndaki masann zerine brakt, ikilerin Bay Gunther tarafndan smarlandn syleyerek odadan <jkt. Pastore: uraya geldiimizden beri, itolu itin yapt ilk akllca i, diye homurdanarak iki bardaa iki doldurdu, birini Rahibe verdi. Viskisini iki hamlede diktikten sonra bardan yeniden azna kadar doldurdu ve Monzanti'ye yaklamas iin iaret etti. -Yarn mahkeme salonuna girdikten sonra nasl davranacam gerekten ben de bilmiyorum, Monzanti, dedi. Geen akam, Vito Fulgoni bana kendim hakknda baz eyler sylemiti. Bir trl o szleri kafamdan karamyorum. Monzanli, ikisini yudumlayarak: Anlat bana. dedi. Gnah karrken anlatrm. Mahkemeden sonra. Aslnda ne kadar kt bir adam olduumu anladktan sonra. Monzanti glmsedi: ifaden alndktan sonra kahraman olacaksn, o zaman Papaya gidersin, ona gnah kartrsn. Pastore ikinci ikisini de bitirmiti. Kendini gayet rahat 286 RETMEN ve iyi hissediyordu. Rahibe doru eildi. Fulgni bana elli bin dolar teklif etti. Szlerinin onun kafasna iyice girmesi iin biraz duraklad. Sonra: Susmam iin elli bin dolar tek- lif etti, dedi. -'- ok para. Dnyann paras, dedi Pastore. ki ve yorgunluk yava yava etkisini gstermeye balyordu: Paray alp ekip gideceksin. Florida'ya. Yeni bir i, yeni bir hayat, bankada da paran olacak. Bundan iyisi can sal. Adamlar szlerinde samim. Bundan eminim. Artk onlar iyice tandm. Belki onlar tanyorsun Joe, ama ben de seni tanyorum. Acaba? Acaba beni gerekten tanyor musun? Bunca yl sonra, artk seni tandm sanyorum. Profesr: inallah yamlrmyorsundur, dedi. yle olmasn btn kalbimle temenni ediyorum, nk bazan ben bile kendimi tanyamyorum. Yeni ikisinden bir yudum ald. Vito bana, kendilerinden biri olduumu syledi. Kader onlar bir yola, beni de baka bir yola itmi ama aslnda ayn hamurdan yorulmuuz.. yle dedi bana. Paray eninde sonunda alacandan emin. Alacan sanmyorum, Joe. Daha dorusu, biliyorum. Haklsn, dedi Pastore. Viski artk iyice hkim olmaya balamt. Ayaa kalkt, hafife sendeleyerek yatak odasna doru yrd. Neden, biliyor musun? Cesurum da ondan! Allah belsn versin! Kendisini yataa att. Johnson Bulvar kopuklarna erkek olduumu ispat edeceim, Monzanti, bana dikildi: Daha sonra Anna'y aramay unutma. imdi biraz uyu bakalm, dedi. Pastore, gzleri kapal: Ararm, diye mrldand. Bugnlerde onu tanyamaz oldum Onu acaba hi tandn m, Joe? Pastore: Bu patrt bitince, her eye yeniden balayacaz, dedi ve uyudu. RETMEN 287 31

ERTES SABAH PARLAK bir gne ortal aydnlatrken, arenada gladyatr dleri iin son hazrlklar yaplyordu. Senato'nun, byk mahkeme salonuna alan holnde, heyecanl bir kalabalk birikmiti. Gazeteler, radyo ve televizyonlar, sabahn erken saatlerinde gangsterler dnyasnn gizlerini gn na karacak kahraman talyan profesr gklere karmakta deta yar ediyorlard. Profesr Pastore'nin saat onda mahkeme huzuruna kmas, kamuoyunda .yaratt tepki, siyas cinayetlere, sava ilnlarna, kitle halinde katliamlara ya da Warner Brothers'in muhteem filmlerine kar gsterdii tepkiden farkszd. Yiit Profesr, bir Rahiple elele, Mafia'y duman etmeye hazrlanyordu. Yardmc kuvvetlerle ve en gl silhlarla donatlm basn ordusu, Senato binasnda yerini almt. Amerikan halk, lm kalm savann ve kan kokusunun zevkini karmaya hazrlanyordu. Tank, bir gece nce kars ve kzyle telefonla konumutu. Monzanti, onu gece yars sarsarak uyandrm, yzne su arpm ve ite kaka telefona gtrmt. Profesr gayet az konumu, sarho azyle konumamak iin azam aba gstermiti. Anna formundayd. Nancy de babasyle iftihar ediyordu. Gvenlik tedbirlerinden haberleri vard, bir sr polis memuru evi gz altna almlard. Korkmuyorlard. Anna, cesaretten, inantan ve her eyi beraberce gslemekten sz ediyordu. Pastore, onlar ayk kafayla dinleyemedii-ne hayfland. Anna, New Jersey'e gitmeden nce, bir sr: 288 RETMEN telefon ve telgraf geldiini syledi. Herkes kendisini takdirle karlyor, iyi anslar diliyordu. Hepsi televizyon yaynlarn heyecanla bekliyorlard. Bu szleri dinledikten sonra Pastore telefonu kapatm ve uykuya dalmt. Kahvaltda yumurta ve jambon yemiler, sonra Gunther, Profesre baz ayrntl bilgiler vermiti. Pastore ardan atlayan bam ve szlayan kasn unutmaya ve sylenenlerin hepsini hatrnda tutmaya almt. Otelden ayrlmadan nce, Rahip Monzanti'nin dua ettiini grnce, birden sinirleri bozuldu. Her ey fazla cidd, fazla drst, fazla dramatik bir havaya brnmt. Aczini itiraf edip Tanrdan yardm dilenmekten baka bir ey deildi bu. Senato binasna doru yol alrlarken, gazetelerin balklar gzne iliti: ^PROFESR BU SABAH HER EY AIKLAYACAK. Dnyada ne kadar drst ve namuslu insan varsa, hepsi ona gveniyordu demek! Allah kahretsin! Pastore derin bir nefes ald, geceden kalma sarholuu, iindeki korkuyu, karmakark duygular ve elimeleri zerinden atmak istedi. Gunther ve Mon-zanti ile akalamaya alt. te geliyorlar! Mahkeme salonuna alan koridor boyunca sesler yankland. Joe Pastore, kendi yaratt cehennemin iine girmiti. Basn ordusu Profesr kuatm, gazeteciler drt yandan saldryorlard. Gunther: Aklama yapmyoruz diye bar bar baryor, de polislerin arkasndan kalabal yara yara, koridorun br ucundaki mahkeme salonuna doru ilerliyorlard. Pastore, dilerim skm, kalabal ite kaka kendisine yol ayordu. Soru yamuruna kulaklarn tkyor, gzn alan klar grmemeye alyordu. Kendini tecrit etmi, d dnya ile balarn koparmt. Tam mahkeme salonuna girmek zereyken dierlerini bastran bir soru kulana arpt: Mafia ocuklarndan bazlarnn hukuk fakltelerine kabul edildikleri doru mu? Profesr, Gunther'in arkasndan kapdan girmeden nce bir dur aksad, sonra gen gazetecinin RETMEN 289 yzne bakarak; Evet, doru, dedi. Ve Amerika Birleik Devletleri Senatosunun mahkeme salonuna girdi. Joe Pasto-re'nin mahkemesi balamt. Pastore nce gzlerini krptrd-, ban edi, Gunther'in arkasndan tank yerine doru ilerlerken, dizlerinin biraz bkldn hissetti. Ban kaldrp, her eyi birden kafasna naketmeye korkuyordu. Grdklerini azar azar, yava yava sindirecektir. Avukatnn yannda yer alrken ban kaldrd ve Monzanti'nin,. seyircilere tahsis edilen yere doru gtrldn grd. Ticaret Odalar temsilcisinin ifadesi .alnm ve Pastore'nin dinlenilmesine hazrlk yaplmak zere celseye ara verilmiti. Profesr, yarglarn yer ald

yksek krsye bir gz att. Senatrleri, Komite yelerini, yardmclarn, stenocular teker teker gzden geirdi. Hepsi birbirleriyle istiare ediyor, notlarn hazrlyor ve arada bir Pastore'den yana bakyorlard. Profesr, zellikle, solundaki senatrle cidd bir konumaya dalm olan Babakana dikkat etti. Onun arkasnda, basn mensuplar ve halk yer almt. Kimi oturmu, kimi ayaktayd. Gr asn genileterek, klar, kameralar, telsizleri, fotoraf makinelerini de iine ald, grltler kulaklarna arpmaya balad. plak gerekle kar karya idi imdi. Amerika Birleik Devletleri Senatosunun huzurunda ifade vermek zereydi. u anda, televizyon kameralar, lkenin drt bir yanndaki, zellikle New Jersey'in Orange kasabasndaki televizyon ekranlar zerine imgesini yanstyordu. Pastore doruldu, kravatn dzeltti Ancak o zaman bu muazzam arenadaki btn gzlerin kendine dikilmi olduunu farketti. Bakan tokmakla masaya vurdu, salondaki grltler yava yava yatt. Gunther eildi, Profesrn nndeki masann zerine konulmu olan Mikrofonu iaret etti. Pastore alete bakt ve bayla onaylad. Grlt etmeyelim! diye bard Bakan. Bir taraftan da tokman masaya vuruyordu. Susalm ltfen. Salonda t kmyordu artk. F: 19 290 RETMEN Amerika Birleik Devletleri Daim Komitesinin Devlet ileriyle ilgili Tahkikat Komitesi, Profesr Joseph Pastore'-nin tank olarak dinlenmesini talep ediyor. Salonda yeniden uultular balad. Fotoraflar faaliyete getiler. Bakan tokman birka kere iddetle masaya indirdi, sonra: Grlt kesilmedii takdirde, mahkeme salonunun tahliyesini isteyeceim! diye bard. Bir sre grltnn yatmasn bekledikten sonra szlerine devam etti: Tank ltfen ayaa kalksn. Joseph Pastore yarglarn karsnda ayaa kalkt. Adnz? Joseph Pastore Duruma balamt. Bu duruma, bir devlet komisyonu tarafndan plnl yoksuzluklar hakknda alan bir soruturma olmaktan ok, Pastore'nin zel duru-masyd. ilkeleri, idealleri, drstl, kiisel gc mahkeme huzurunda yarglanacakt. Pastore, ant itikten sonra Gunt-her koluna dokundu ve yerine oturmasn iaret etti. Bakan: ehadette bulunmay kabul ettiiniz iin Komite adna size teekkr ederim, dedi. Tatl bir Gneyli i-vesiyle konuuyordu. Krsnn zerinde duran ktlar gzden geirdi, Kaytlara gre, psikoloji retmeni Joseph Pastore'nin New York niversitesinde parlak bir sicili olduu anlalyor. Sz konusu niversitenin Profesr hakknda verdii mkemmel referanslar halen Komitenin elinde bulunmaktadr Bakan bir yudum su iti ve szlerine devam etti: Elimizde bulunan dier referanslar da, tank Joseph Pastore'nin iinde ehil, tecrbeli ve kendini eitime adam fedak bir retmen olduunu dorulamaktadr. Bakan baz evraklar incelemek zere konumasna bir sre ara verdi. Gunther de o frsattan yararlanarak masann zerindeki mikrofonu dzeltti. Bakan hazrd, soruturma balamak zereydi. RETMEN 291 Komitenin haber aldna gre, vaktinizin byk bir ksmn zel derslere adam bulunuyorsunuz, zellikle, fakir mahallelerden gelen rencilere byk nem verdiiniz anlalyor. Doru mu? Pastore mikrofona uzand: Evet, efendim. Bu eit ilere ne zamandan beri merak sarm bulunuyorsunuz? Lise renimimi tamamladktan sonra, diye cevap verdi Pastore. Sakin bir sesle konumaya- alyordu. Co-lumbia'daki renimim srasnda, geceleri zel ders veriyordum. Kt evrelerde yetimi ocuklarn sorunlarna kar zel bir ilgi gsterdiiniz anlalyor. Bunun nedenlerini aklayabilir misiniz?

Profesr tereddt etti. Ben Brooklyn'in kenar mahallelerinden birinde doup bydm. Pastore yutkundu, sonra ne doru eildi. Bu yzden bu ocuklar anladm sanyorum ve onlara kar byk bir yaknlk duyuyorum Arnold Singer haklyd. Mahkeme heyeti, Pastore'yi halkn gznde sempatik gstermek iin elinden geleni yapyordu. Bakan, Pastore'nin hayattaki amalarn, meslek alandaki ideallerini sordu. Ald cevaplarn hepsi mkemmel ve kusursuzdu. Pastore bunun bir mizansen olduunu biliyor ve hi bozmamaya gayret ediyordu. Onlarn kamuoyunun gznde yaratmak istedikleri fedakr retmen, kusursuz insan ve Ma-fia'y tehire en uygun aday pozuna girmeyi kabul etmiti. New Jersey'in Orange kasabasndan Nancy Pastore yere, televizyon cihaznn tam nne oturmutu. Michael Donato, Nancy'ye, televizyon yaynlarna kar gsterdii ilgiden daha fazlasn gsteriyordu. O da yere, kzn yanna km, beraberce seyrediyorlard. Anas babas divanda oturmular. Anna da onlarn yanbanda cidd bir tavrla ekrana gzlerini dikmiti. Nancy, cokuyla: Ne kadar yakkl, deil mi? dedi. 292 RETMEN Michael Donato: Bir sinema aktrnden farksz, diye onaylad. Nancy, ekrana biraz daha yaklat. Asl heyecanl blm bundan sonra balyor. dedi. Ne bu yahu, sinemam seyrediyorsunuz? diye sordu Bayan Donato. Anna birdenbire: Ltfen susun! dedi. Herkes ona dnp bakt. Nancy ltfen cidd ol. Baban byk bir bask altnda diye ekledi yumuak bir sesle. Anna byk bir ciddiyetle seyrediyordu. Bakann sorduu her soru ona gemi hayatn hatrlatyor, tank yerindeki adamn cevaplar ise, birlikte geirdikleri gnler, beraber bulunduklar yerler, krlan umutlar, karlan frsatlar geri getiriyordu. lkelerini, ideallerini aklayan kocasn dinledike, gznde kldn hissediyor ve btn hayatn, onun amalarna hizmet etmekle, onun kiisel karlarn, beslemekle geirdii, imdiye kadar mantndan, ilkelerinden, saduyusundan zerre kadar phe etmediini farkediyordu. Bu dar ereve iinde Pastore artk tanrsal niteliini1 yitirmiti. Oday doldurmuyor, evresine hkmetmiyordu. Cidd bir snavdan geirilen sradan bir italyan erkeinden baka bir ey deildi. Birazdan hayatnda ilk kez, cesaretini ve alak gnllln gsterecekti. Hepsinin hayat tehlikeye girecekti ama bu fedakrla deerdi. Bu dncesinden tr utan duymakla birlikte, Anna kocasnn, yaptklarnn cezasn ektiini dnyor, buna mstahak olduunu da hissediyordu. Bylelikle hizaya getirilmi normal insan boyutlarna indirgenmi olacakt. Kendi de onun eiti olacakt. Hayatlarn dakikas dakikasna, saati saatine birlikte yaayacaklar ve aralarna hi bir ey girmeyecekti artk. Bakan bir sre ara vermi, Komite yeleriyle istiare ediyordu. Buraya kadar, tank hakknda geree uygun bir portre izilmiti, Pastore de kendini iyi idare etmiti. Profesrn gemii, kiilii, ihtisas ve gangsterlerle kurduu iliki mantk bir yorumla kamuoyunun gzleri nne serilRETMEN 293 mis, onu herkesin gznde bir kahraman haline getirmiti. imdi Pastore'den onlarn karln bekliyordu. White Plains'deki muhteem evin zel alma odasnda, Vito Fulgoni ile Joe Bellini sabrla televizyon yaynlarn seyrediyor, Bakann soruturmaya balamasn ve iin doruuna ulamasn bekliyorlard. Kendini iyi idare ediyor dorusu, dedi Bellini. Sakin grnmeye alyordu. Fulgoni: imdilik, evet, dedi. Soruturmann ilk dnemi sresince pek az konumulard. Asl enlik bundan sonra balyor. Bakalm o zaman ne olacak? Ona hl gveniyor musun? Yzde yz, dedi Fulgoni. Bellini bir yudum viski ald. Hayatta hi bir eyden yzde yz emin deildi, zellikle, Joe Pastore'den. Ona hayranlk duyuyor, etkisi altnda kalyordu ama satn alnamayacandan ve korkutulamayacandan endie ediyordu. Vito Fulgoni'nin kendine bu kadar gven duymasna hayret ediyordu. Cins atn bile baca krlabilir, Vito, dedi glmseyerek.

Fulgoni: O zaman da vurursun, dedi ve sigarasndan derin bir nefes ekti. Bakan tokman masaya indirdi. Grlt yatt. Profesr kravatn dzelterek soruturmann balamasn bekledi. Albert Salvatore ile iliki kurdunuz mu? Kalabalktan heyecanl bir uultu ykseldi. Fotoraflar stratejik yerlerini aldlar. Evet. Vito Fulgoni ile. Evet. Victor Giordano ile? Evet. Vincent Patemo ile? 294 RETMEN Pastore terlediini hissetti. Birdenbire mahkeme salonu derin bir sessizlie gmlmt. Cevap vermeden nce Gunt-her'e bir gz att. Evet, efendim Biraz sesinizi ykseltir misiniz? Evet. Peki Joseph Bellini ile? Evet. Bakan nndeki ktlar kartrd. Bu adamlarn Amerika'daki yeralt dnyasnn elebalar olduunun farknda msnz? Profesr adamakll ter dkyor ve buna engel olamyordu. Gunther'e doru eildi, onunla fsldatktan sonra mikrofona uzand: Evet. Mahkeme huzurunda bu adamlarla iliki kurmanzn nedenlerini anlatabilir misiniz? Pastore, Gunther'e bakmadan acele cevap verdi: ocuklarna zel ders veriyordum. Bakan sandaki senatrn kulana bir eyler fsldad, sonra: Kaytlar, tann ocuklarn eitimini baar ile yrttn gsteriyor, dedi. Yine kaytlardan anlaldna gre, ocuklarn notlarnda belli bir dzelme grlm ve ilerinden bazlar nemli niversitelere girmeye hak kazanmlar. Televizyon lambalarnn kardklar s Pastore'yi rahatsz etmeye balamt. zerindeki bask gitgide artyordu. Bu ocuklarn anneleri ve babalaryle yakn iliki kurmu muydunuz? Az nce sz konusu olan kiileri kastediyorum. Profesr cevap vermeden nce tereddt etti. Yakn ilikiden ne kastettiinizi anlayamadm, efendim. > Onlarla her halde istiare ettiiniz oluyordu, deil mi? RETMEN 295 Evet, ocuklarla ilgili meseleler zerinde tartyorduk, Onlarla sosyal ilikiler de kurmu muydunuz? Pastore avukatna dant. Karmla birlikte bir ylba partisine gitmitik. Parti nerede verilmiti? Joseph Bellini'nin evinde rgtn baka yeleri de var myd o partide? Oradakilerin ou bana yabancyd. Az nce ad geen kiiler de orada mevcut muydu? Evet, efendim. Profesr Pastore, biraz nce, bu ocuklarn ebeveyn-leriyle olan ilikilerinizin, ocuklarn renimiyle ilgili meselelere inhisar ettiini sylediniz. Tamam m? Profesr kravatn gevetti, yakasn at. Fotoraflar bu frsat karmadlar. Genellikle yleydi, dedi Pastore sinirli bir tavrla. zr dilerim, duymadm

 Genellikle yleydi, dedim. Peki, bunun dndaki zamanlarda, yani ocuklarla ilgili meseleleri tartmadnz zamanlar? Pastore, boynunu evirdi, enesini kad ve iinden terlemesine ve sinirlerine hkim olamad iin kendi kendine kfretti. Paul Gunther ile yeniden istiare etti. Nihayet: eitli konularda gryorduk, dedi. Ama nemsiz konular. u anda hatrlamak ok zor benim iin. Mahkeme heyeti yelerinden biri Bakana bir kt uzatt. Bakan onu inceledikten sonra, yeni bir soru sordu: Salvatore'nin evinde uzun sre kaldnz oluyor muydu? Evet. ocuklarla orada ders yapyorduk. Pastore masann altndaki ayaklarn oynatt, kendini yeni saldrya hazrlad. Singer'in, Gunther'in ve dier btn Allann bels heriflerin kendisine yalan sylediklerini anlyordu. Ken296 RETMEN diini hzla ve dosdoru uuruma srklyorlard. Sonra da gznn yama bakmadan uurumdan aa itivereceklerdi. Aslnda istedikleri bir, iki cevaptan ibaretti. Geri kalann tasfiye edeceklerdi. Salvatore'nin, evi. Salvatore'nin lm. Allah bellarn versin diye dnd. O konularda bir ey bilmiyordu zaten. Derken, Bakan birdenbire ve hi habersiz, sadede geldi, Pastore'nin dengesini bir rpda bozdu. Salvatore'nin evinde olduunuz bir srada, Bay E. J. Peterson'a rastladnz oldu mu? Namussuzlar. Pastore, mendilini karp yznn terlerini sildi. Dinleyicilerin ilgisinin ve heyecannn gitgide arttn farkediyordu. Doruyu syleme zaman gelmiti. Pastore doruyu syleyeceini ve akabinde leceini dnd. Namert herifler kendisini kurban etmeye hazrlanyorlard. ne doru eildi, mikrofonun iine fsldad: Evet. Ltfen sesinizi ykseltir misiniz? Pastore yutkundu: Evet. Komite huzurunda, Bay Paterson ile hangi koullar altnda tantnz anlatr msnz? Gangsterler, katiller, Chicago Johnson Bulvar etesi u anda kendisini seyrediyor olmalyd. Pusuya yatm, bekliyorlard yzde yz. Anna da bekliyordu. Ona ilk defa bir broda rastladm. Bay Vito Fulgoni'nin brosunda m? Mahkeme salonundaki grltler Bakan rahatsz ediyordu. Tokman masaya vurdu. Pastore burnundan soluyarak sordu: Sorunuzu tekrarlar msnz ltfen? Bay Vito Fulgoni'nin brosunda m? yle sanyorum, evet. Salondaki grlt ondan sonraki sorunun ertelenmesine sebep oldu. 'te syledim/ diye dnd Pastore, 'sylyorum. BeRETMEN 297 nimle oyun olmaz, ilkelerime bal, cesur bir adamm ben. Kurunlar, elli bin dolar bana vz gelir.' Kendisini grdnz zaman kim olduunu biliyor muydunuz? Hayr, o zaman bilmiyordum imdi biliyor musunuz? Evet. Ltfen anlatr msnz? - - Bay Peterson'un, Eyalet Kamyonculuk irketinin Ynetim Kurulu Bakan olduunu sanyorum. 'te bildiklerimi size syledim,' diye dnd. 'imdi brakn da gideyim artk. Hastaym ben. Sylediklerimi duydunuz, onlar da duydular. Hepsi konumam bekliyorlard.' Bay Peterson'un her hafta o broda Bay Fulgoni'den para aldn biliyor muydunuz? Onu bir gn brodan karken grdm. Elinde., bir ey vard. ek mi vard?

 Olabilir. Pek emin deilim. Bakan yanndakilerle istiare etti: Profesr Pastore, salonun sa kesindeki masada oturan adama ltfen bir bakar msnz? Pastore yavaa dnd, adama bakt. Vito Fulgoni'nin brosunda rastladnz adam bu muydu? Evet, dedi Pastore yavaa. Masada oturan kii, Eyalet Kamyonculuk irketinin Ynetim Kurulu Bakan Bay Peterson'dur. Bu adamn, Vito Fulgoni'nin, Salvatore'nin evindeki brosunu ziyaret ettiini ve elinde de bir ey olduunu ve o grdnz eyin bir ek olabileceini beyan etmi bulunuyorsunuz. Grdnz ey, gerekten bir ek miydi? Evet, yle sanyorum. Peki, Bay Peterson'a Albert Salvatore'nin evinde baka defalar da rastladnz oldu mu? 298 RETMEN Evet, oldu. Oyun, iln edilen programa uygun ekilde oynanyor, se-. yirciler de byk zevk duyuyorlard. Tank yerinde oturan u kan ter iindeki hrpalanm adam, her ne kadar yakkl bir valye olmaktan uzak idiyse de, yine oyunun kurallarna harfi harfine uyuyordu. Konumutu. Az da olsa yine konumutu. Tahkikat Komitesinin hayat nem verdii bir konu ile ilgili olarak olumlu bilgiler vermiti. Ama Bakan hl tatmin olmu deildi. Tann genel durumu kendisini tedirgin ediyordu. Dorudan meselenin can noktasn demeye karar verdi. Bakan yeniden tokman masaya indirerek asayii salad. Profesr birdenbire kendi kendine ihanet etmi gibi bir his duydu. Bu oyunu daha bir mddet srdrecek, sonra da oyunun finaline kendi gerek kiiliinin damgasn basacakt. Akl dengesini ancak bu ekilde muhafaza edebilecekti. Sa bacann titremesine, yznden boanan terlere ve boaznn kurumasna bir trl are bulamyordu. Onun iin, Joseph Pas-tore denilen o bedenin ierisine ekilmeye ve onu kendi kaderiyle babaa brakmaya karar verdi. 'Varsn bildiini yapsn,' diye dnd. Mutlak sknet avdet ettikten sonra, Bakann yeknesak sesi duyuldu: Profesr, soruturmann bu dneminde, soracamz sorularn nemine dikkatinizi ekmek isterim. Dnmeden cevap vermeyiniz ltfen. Amerika Birleik Devletleri Senatosu huzurunda ant imi bir tank sfatyle bulunduunuzu unutmayn. nndeki bir kda gz attktan sonra devam etti: On sekiz Temmuz 1954'de New York City'de, 136 Park Avenue'da yaplan bir toplantda hazr bulundunuz mu? Pastore alnn sildi, oturduu yerde vaziyetini deitirdi. Sonra avukatyla grmeye karar verdi. Gunther onu teskine alyordu. Amerika'nn, birok yerlerinde birok insanlar, belli nedenlerle Pastore'yi seyrediyor ve ne syleyeceini bekliyorlard. RETMEN 299 Ltfen Komitenin sorduu soruya cevap verir misiniz? Profesr, kararsz bir tavrla, ban mikrofona "doru uzatt: Peki, dedi. Sesi ksk ve acayip kyordu. Profesr Pastore, o toplantda hazr bulunan kiilerin adlarn aklar msnz ltfen? Hatrlayabildiiniz kadar. Pastore'nin gzlerinin nnde krmz, yeil renkler uuuyordu. Gzlerini tekrar tekrar krptrd, ama renkler uumaya devam ediyordu. Renkli televizyonu dnd birden, glmser gibi oldu. Sorulan soruyu unutmutu. Tekrar bedeninin ierisine girip onu bu kmazdan kurtarmak iin yardm etmeyi dnd. Soruyu tekrar eder misiniz, ltfen, dedi. Sesi kulaklarna yabanc geliyordu'artk. Bakan ilk kez sinirlendiini ve meraklandn belirtti: Bu toplantda hazr bulunan kiilerin adlarn, hatrlayabildiiniz kadaryle aklayn ltfen. Pastore mikrofona doru uzanrken, Gunther onu durdurdu, kulana bir eyler fsldad. Profesr yeniden ne doru eildi. Bir an decekmi gibi oldu, sonra gayet yava ve heyecansz bir sesle konutu:

 Vito Fulgoni... Joseph Bellini... Victor Giardano... Vincent... Sa bacandaki titreme imdi btn sa yanm kaplamt. Artk sa eline de hkim olamyordu. nndeki masada duran bir bardaa doru uzanmak istedi ama eriemedi. Paul Gunther, endieyle: Komitenin izniyle, dedi, bardaa su doldurup Profesre uzatt. Pastore ierken suyun bir ksm gmleine dkld. Sonra mikrofona doru uzanarak, bir an nce iini bitirmek ister gibi acele acele konutu: Vito Fulgoni, Joseph Bellini, Victor Giardano, Vincent Paterno, Frank Ratazzi... ve daha bakalar tekilerin adlarn biliyor musunuz? Hayr, efendim. 300 RETMEN Grdnz takdirde tanyabilir misiniz? Evet, efendim. Bakan ve Komite yeleri imdi tana kar sempati duymaya, onunla ilgilenmeye balamlard. Ne kadar byk bir bask altnda olduunuzu biliyorum, Profesr. Onun iin size acele etmemenizi ve cevap vermeden nce iyice dnmenizi salk veririm. Soruturmann bu kritik safhasnda, celseye ara vermek zorunda kalmak istemiyorum. Ama u anda salim kafayla ve iyice dnmeden cevap verecek durumda deilseniz, ara verebiliriz. Gunther, Pastore'nin kulana fsldad, Profesr bayle 'olur,' anlamna bir iaret yapt. Avukat mikrofona yaklat : Soruturmaya devam edebilirsiniz, sayn Bakanm, dedi. Pekl. Bu toplant srasnda grlen iler hakknda, hatrlayabildiiniz kadaryle bizleri aydnlatabilir misiniz? Joe Pastore bu sefer avukatna danmad. Komite yelerini birer birer incelemekle yetindi. Sonra televizyon kameralarn incelemeye koyuldu. Grd renklerin, krmzlarn,' yeillerin zengin eidine hayranlkla bakt. Grltler, yzler yava yava silindi. Gzlerinin nnde Carmella Bellini'nin plak gsleri canland. Sonra Frank Ratazzi'nin boazn hamburger dorar gibi doradn dnd. Elli bin dolarlk Florida portakal bahesi gzlerinin nnde dansetti... Bakan, asayii salamak iin tokman vuruyor, Gunther ise kolunu ekitirip duruyordu. Komite adna sorulan soruya cevap vermenizi bekliyorum. Profesr Pastore derin bir. aknlk iinde ban edi, sakin ve belli belirsiz bir sesle mrldand: Thmet altnda kalabilirim kaygsyle... bu soruya... cevap vermeyi... reddediyorum. Mahkeme salonunda kyamet koptu. Kalabaln grlts. Bakann tokmak seslerini bastrd. Profesr hi bir eRETMEN 301 yin farknda deildi. Dimdik nne bakyor, etrafnda olup bitenleri grmyor ve iitmiyordu. Vito Fulgoni'nin yzndeki glmsemeyi grr gibi oldu. Sonra sessiz sedasz kendisini seyreden kars Anna'nm yz ifadesinin deimediini, sadece yanaklarndan aa yuvarlanan gzyalarn silmediini hayal etti. Grlt biraz yatr gibi oldu. Bakan, yanndakilerle istiare ettikten sonra yine tana dnd: Anayasann Beinci Maddesinden yararlanarak beyanda bulunmay reddetmek kanun hakknzdr. Ancak, Amerika Birleik Devletleri Tahkikat Komisyonu baz bilgileri kastl olarak aklamak istemediiniz kansna varm bulunuyor. Byle davranmakla, adaletin tecellisine ve bu lkede ilenen sularn cezasz braklmasna sebebiyet vermi olacaksnz. Bu hususta sizi uyarmak zorundaym. Cevabnz yeniden gzden geirmek ister misiniz? Profesr mekanik bir hareketle ne doru eildi: Hayr, dedi. Bakan yeniden senatrlerden biriyle istiare etti, sonra tokman vurarak grltnn yatmasn salad. Profesr Pastore, sz konusu toplantya katlanlar tarafndan size, eroin imaltyle ilgili bir projeyi ele almanz teklif edildi mi?

Paul Gunther, mterisini uyarmak iin en ufak bir harekette bile bulunmad. nk i kanun erevesini amt artk. Thmet altnda kalmamak iin bu soruya cevap vermekten imtina ediyorum. Profesr Pastore'nin ehadetiyle ilgili celse sona ermiti. Belgesel fotoraflar ekildi. Yorumcular faaliyete geti. Grlt bir trl dinmek bilmiyordu. Herkesin gklere kard kahraman attan inip eee binmiti. Bakan nihayet, grlty bastrma abasndan vazgeti, resm bir aklamada bulundu: Oturum, saat 19'a kadar tatil edilmitir. 302 RETMEN RETMEN Profesr, koltuuna ylm kalmt. Her taraf uyumu olduundan hi bir ey hissetmiyordu. Komite heyeti dalp, seyirciler arenadan karlarken, Paul Gunther de ktlarm topluyor, onlar muntazam bir ekilde antasna yerletiriyordu. Biraz sonra, her zamanki soukkanl ve profesyonel tavry-le Pastore'ye hitap etti: lerin byle bir seyir takip etmesine zldm. Sizi anladma emin olabilirsiniz. Profesr ban kaldrmadan onu onaylad. Resm araba, sizi New York'a gtrmek iin emrinize amade, istediiniz takdirde. Profesr ban sa'lad. Sizinle New York'a vardnzda grrz. Paul Gunther mahkeme salonundan kt. Fotoraflar son resimlerini ekiyorlard. Gazetelerin ataca balklar iin Profesr bundan ideal bir poz veremezdi. Oda boalrken, Profesr ipnotize olmu gibi oturuyordu. Ameliyata rza gstermi, onlar da karnn yarp barsaklarm ortaya dkm, herkese tehir etmilerdi. Uzmanlar iini iyice incelemilerdi... imdi kendi bana karnn dikip, tekrardan yaamaya koyulmas gerekiyordu. Her tarafn demiler, kameralarn karsnda varlnn dokusunu gzden geirmilerdi. Artk herkes iyzn biliyordu. Haysiyeti erefi kalmamt. Yine de ameliyatn baarl olduu sylenebilirdi. nk hasta yayordu ve yaamaya devam edecekti. Profesrn otele gidip gitmeyeceini sordu. Joe Pastore, seyircilerin oturduu tarafa bakt. Rahip Monzanti kendisine doru geliyordu. Arkadam bekliyorum, dedi. 303 32 PROFESR LE RAHP o akam eve dndklerinde, ortalkta derin bir sessizlik vard. Washington'dan trenle gelmi ve yol boyunca hi konuma-mlard. Konuacak bir eyleri kalmamt zaten. Bavullarn antrede brakm, paltolarn karm ve yorgun argn oturma odasna gemilerdi. Pastore doru bara gitti. ieyi iaret ederek Rahibe gsterdi, ama Monzanti iki istemedi. O da bardan azna kadar viskiyle doldurarak en sevdii koltuuna yolland... Oturduu yerde viskisini yudumlarken birden byk bir rahatlk ve skunet hissetti. evresindeki her ey kendisine ferahlk veriyordu. Bu ok gzel bir histi. Bu sknetin nereden geldiini dnmeye balad. Gemi olaylar dnmeye baladka birden midesinin kasldn hissetti. Bulantya benzer bir his duydu. Telefon aldnda Pastore hi tepki gstermedi, bir sre sonra Monzanti yerinden kalkarak cevap vermeye gitti. Joe, bir gazeteci seninle grmek istiyor, ded% ahizeyi Pastore'ye uzatt. Profesr viskisinden bir yudum daha ald, hi istifini bozmad. Syleneni duymama benziyordu. Joe, gazeteden telefon ediyorlar. u Allann bels telefonu prizden ek, Monzanti Monzanti gazeteciden zr dileyerek, Profesrn telefona gelmesinin imknsz olduunu syledi, ahizeyi masann zerine brakt. Sonra koltuuna yrd, oturdu. Hi konumuyorlard. Pastore, bardan dikdikten sonra bir sigara yak302 Pi

olduu seyirci topluy du. Bi le Pas anlad P md( ca Oda l liyate taya incel( yaar mera di. A mt hasts le gi< taraf .304 RETMEN ti, ban koltuunun arkalna yaslad. Rahip onu dikkatle izliyordu. Mahkemeden beri telefonlar durmadan alyor burada her halde, dedi. Bir sre buna katlanmak zorunda kalacaksn, Joe. Pastore, soukkanllkla: Hi bir eye katlanmak zorunda deilim, dedi. Birka dakika sonra Nancy merdivenden indi. Bir randevuya gittii belliydi. zerinde k bir elbise vard. Kemerini dzelterek odaya girdi. Profesr kzn tepeden trnaa inceleyerek glmsedi: Merhaba, Canm. Nancy; Merhaba, babacm, dedi, fakat babasna sokulmad. Pek gzelsin. Yeni sa kuafrn ok yakm, sana. Nancy odann ortasnda durduu iin Pastore onu yerinden kalkmadan iyice grebiliyordu, lk defa gryordu onu sanki. Nancy de herkes gibi onun iyzn seyretmiti. Bu yzden yanma gelmiyordu. Pastore, onu zorlamamaya karar verdi. Nancy, zgn bir tavrla: Kusura bakma, babacm, bir randevum var da, dedi. Yemee davetliyim. Pastore, sakin bir sesle: Annenin haberi var m? diye sordu. O tevik etti beni kmaya zaten. yle mi? Pastore, ikisinden bir yudum daha ala. Bu olmad ite. Seninle konumak istiyordum. Nancy, sanki dnyada daha nemli bir ey yokmu gibi antasn inceden inceye muayene etti, sonra Monzanti'ye dnd. Naslsnz, sayn Peder? Biraz yorgunum, Nancy. Size kimbilir ne kadar zor gelmitir. Babana da ok zor geldi, Nancy. Pastore bardan brakt. Annen nerde, canikom? Nerdeyse iner. RETMEN 305 Annen nasl? Bilmem, iyi grnyor. Saatine bakt. Gitmem lzm artk, babacm. Pastore kzna bakmaya devam etti ve zlmekle birlikte Nancy'nin gsterdii tepkiye amad. Byle bir tepkiyle karlaacan ve aralarnda hi bir eyin artk eskisi gibi olmayacan biliyordu zaten. Kiminle kyorsun? Michael'la. Michael Donato ile. iyi. Ge kalma, canm. Nancy ona uzun uzun bakt ve cevap vermedi. Sonra babasna doru yryerek, koltuunun zerinden eildi, geliigzel onu alnndan pt. Pastore bam kaldrp kznn yzne bakt. Memnun oldum. Nancy. Michael iyi bir ocuk. Nancy'nin gzleri dolu dolu oldu. Onu kollarnn arasna alp gemi yllara dnmek istiyordu. Nancy'nin kck, basit bir kzcaz olduu gnlerin zlemiyle ii yand. O

zamanlar henz kaderin sillesini yememiti Nancv. Pastore yanan oka-yp glmsedi. Nancy, efkatle: yi akamlar, babacm, dedi. Mic-hael'le bahe kapsnn nnde buluacaz. Allahasmarladk, baba. Nancy abucak odadan kt. Biraz sonra d kapnn alp kapandn duydular. Monzanti: Bunu da atlatr Joe, dedi. Profesr bara doru yrd, ar ar bardana iki doldurdu. Neyi atlatr, Monzanti? Hayal krkln, demek istiyorum. Pastore elindeki viski bardan inceledi. Herkes hayatnn belli bir dneminde annesini, babasn yakndan tanmak zorunda kalr, Monzanti, dedi ac ac. Bu i bazen gayet yava olur, bazen de insan tokat yemi gibi olur. Hzl bir ada yayoruz. Nancy de bunu hzl bir ekilde rendi. Televizyonda seyretti. F: 20 302 P] olduv seyirci topluy du. Bi le Pas anlad P md I I ca Oda ' liyatj taya inceL yaa mera di. f. mt hast; le gi taraJ 304 RETMEN ti, ban koltuunun arkalna yaslad. Rahip onu dikkatle izliyordu. Mahkemeden beri telefonlar durmadan alyor burada her halde, dedi. Bir sre buna katlanmak zorunda kalacaksn, Joe. Pastore, soukkanllkla: Hi bir eye katlanmak zorunda deilim, dedi. Birka dakika sonra Nancy merdivenden indi. Bir randevuya gittii belliydi. zerinde k bir elbise vard. Kemerini dzelterek odaya girdi. Profesr kzn tepeden trnaa inceleyerek glmsedi: Merhaba, Canm. Nancy; Merhaba, babacm, dedi, fakat babasna sokulmad. Pek gzelsin. Yeni sa kuafrn ok yakrrn, sana. Nancy odann ortasnda durduu iin Pastore onu yerinden kalkmadan iyice grebiliyordu, ilk defa gryordu onu sanki. Nancy de herkes gibi onun iyzn seyretmiti. Bu yzden yanna gelmiyordu. Pastore, onu zorlamamaya karar verdi. Nancy, zgn bir tavrla: Kusura bakma, babacm, bir randevum var da, dedi. Yemee davetliyim. Pastore, sakin bir sesle: Annenin haberi var m? diye sordu. O tevik etti beni kmaya zaten. yle mi? Pastore, ikisinden bir yudum daha aim. Bu olmad ite. Seninle konumak istiyordum. Nancy, sanki dnyada daha nemli bir ey yokmu gibi antasn inceden inceye muayene etti, sonra Monzanti'ye dnd. Naslsnz, sayn Peder? Biraz yorgunum, Nancy. Size kimbilir ne kadar zor gelmitir. Babana da ok zor geldi, Nancy. Pastore bardan brakt. Annen nerde, canikom? Nerdeyse iner. RETMEN 305 Annen nasl? Bilmem, iyi grnyor. Saatine bakt. Gitmem lzm artk, babacm. Pastore kzma bakmaya devam etti ve zlmekle birlikte Nancy'nin gsterdii tepkiye amad. Byle bir tepkiyle karlaacan ve aralarnda hi bir eyin artk eskisi gibi olmayacan biliyordu zaten. Kiminle kyorsun? Michael'la. Michael Donate le. iyi. Ge kalma, canm.

Nancy ona uzun uzun bakt ve cevap vermedi. Sonra babasna doru yryerek, koltuunun zerinden eildi, geliigzel onu alnndan pt. Pastore ban kaldrp kznn yzne bakt. Memnun oldum. Nancy. Michael iyi bir ocuk. Nancy'nin gzleri dolu dolu oldu. Onu kollarnn arasna alp gemi yllara dnmek istiyordu. Nancy'nin kck, basit bir kzcaz olduu gnlerin zlemiyle ii yand. O zamanlar henz kaderin sillesini yememiti Nancv. Pastore yanam okayp glmsedi. Nancy, efkatle: iyi akamlar, babacn, dedi. Mic-hael'le bahe kapsnn nnde buluacaz. Allahasmarladk, baba. Nancy abucak odadan kt. Biraz sonra d kapnn alp kapandn duydular. Monzanti: Bunu da atlatr Joe, dedi. Profesr bara doru yrd, ar ar bardana iki doldurdu. Neyi atlatr, Monzanti? Hayal krkln, demek istiyorum. Pastore elindeki viski bardan inceledi. Herkes hayatnn belli bir dneminde annesini, babasn yakndan tanmak zorunda kalr, Monzanti, dedi ac ac. Bu i bazen gayet yava olur, bazen de insan tokat yemi gibi olur. Hzl bir ada yayoruz. Nancy de bunu hzl bir ekilde rendi. Televizyonda seyretti. F: 20 306 RETMEN RETMEN 307 Anna merdivenden indi, enerjik admlarla odaya girdi. Her halinden, ev ileriyle ilgilenen, ii bandan akn, ev-resine kar da kaytsz olduu anlalyordu. Profesr ba-nn yanndan ayrlmad, karsnn o oyunu srdrmesine izin verdi. Baka kar yol yoktu. Anna: Telefon ak kalm, dedi. Pastore: O Allann bels gazeteciler yznden, ne olacak? dedi ve karsna dikkatle bakt. Anna masaya doru yrd, ahizeyi yerine koydu. Acil bir telefon gelebilir, ne olur ne olmaz, dedi Anna. Sonra kocasna dnd. Naslsn, Joe? Bu durumda daha iyi olmam beklenemez her halde. Yemek birazdan hazr. Bavullarn yukar karp kendine bir ekidzen versene. Sonra Monznti'ye dnd. Yorgun grnyorsun, Monzanti. iyiyim, Anna, merak etme. Anna, masann zerindeki telefonu dzelterek: Btn gazetelerden telefonlar yad, dedi. lkenin her tarafndan. Televizyon ve radyo istasyonlarndan da aradlar. 'Look' ve 'Time' dergilerinden de telefon ettiler. Biroklar eve kadar geldiler. Pastore: Yaknda sesleri kesilir, dedi. Rahip Monzanti ayaa kalkt. Usturuplu bir ekilde: Ben bir banyo yapaym, izin verirsen, dedi. Misafirlere mahsus olan banyo dairesine girin, dedi Anna. Temiz havlu koymutum. Rahip odadan ktktan sonra, Pastore, karsnn sinirli sinirli telefonun kordonuyle oynamasn seyretti. Syleyecek sz bulmakta glk ekiyordu. Sylenecek her ey sylenmiti. Her ey bytlm, iirilmi ve kamuoyunun bilgisine sunulmutu zaten. Buradan ayrlr, Florida'ya gideriz, Anna. Yeni bir hayata balarz. Anna yavaa bam kaldrd, kocasnn gzlerinin iine bakt: Ben Florida'ya gitmek istemiyorum, Joe. dedi sakin bir sesle. Burada kalmak istiyorum. Pastore divana doru yrd, oturdu, ki barda hl elindeydi. Bu ii yemekten sonra konuuruz, dedi. Anna, birden: Ben sinirli ve hasta bir insanm, dedi. Pastore ban kaldrd, ona gzlerini ksarak bakt. Yeni bir hayata balayacak durumda deilim.

Pastore gzlerini karsndan evirdi, ikisini incelemeye koyuldu: Otursana, Anna. Anna ayakta durmaya devam etti: Bu koullar altnda, imdiki hayatmz elimizden geldii kadar ayakta tutmaya alrz. Pastore, yeniden ban kaldrp Anna'ya bakt. Hayatnda ilk defa kendini karsnn karsnda tamamiyle yetersiz buluyordu. Anna: Nancy, Virginia'ya dnmek istiyor, dedi. Onun iin iyi olur her halde. Doktor, benim de bir sre onunla birlikte gitmeme taraftar. Bir deiiklie ve dinlenmeye ihtiyacm olduunu sylyor. Bir sredir dnyorum bunu. Belki iyi olur, sana faydas dokunur, diye mrldand Pastore. Bildiim bir gey varsa, Joe, baka bir ehire ya da baka bir eyalete gitmek niyetinde deilim. Burada kalmak istiyorum. Anna, unu anlamalsn, Washingtoii'da elimden geleni yaptm. Daha fazlasn yapamazdm. Gz gze geldiler. Pastore, yumuak bir sesle: Daha fazlasn yapamazdm, diye tekrarlad. Anna: Biliyorum, Joe, dedi ve kocasnn baklarndan kendini kurtararak mutfaa girdi. Birka dakika sonra Monzanti oturma odasna dnd. Neeli grnmeye alyordu. Oh, kendimi ok daha iyi hissediyorum imdi, dedi. 308 RETMEN RETMEN 309 Profesr onu umursamad. Karsnn arkasndan mutfaa bakmaya devam etti. Tam o srada kap alnd. Monzanti: Ben bakaym, istersen, dedi. Pastore ona cevap vermeden kapya doru yrd. Profesr kapy at zaman, elinde bloknot tutan zayf bir genle yzyze geldi. ocuk, Pastore'yi grr grmez, crlak bir sesle konumaya balad. Mahall gazeteden yollamlard kendisini. Byk tirajl gazetelerin Pasto-re'nin hikyesini, daha nce basacaklarn biliyordu, ama ayn mahalleden olduu iin bu byk bir frsat olacakt kendisi iin. Ne de olsa hemeri saylrlard. Nancy ile bir partide tanmlard bir seferinde. Pastore'ye sadece birka soru sormak istiyordu... Olann nefes nefese konumas uzadka, Pastore'nin fkesi artyordu. ocuun yz gzlerinin nnde bulank bir hal ald. Crlak sesi gecenin sessizlii iinde kulaklarn trmalyordu. Mafia ile evirdii iler hakknda sorular soruyor, kendisine dayak atp atmadklarn renmek istiyor ve Anayasann 55. Maddesinden yararlanmakla ne gibi bir maksat gttn bilmek istiyordu. O ana kadar Pastore'nin ekmi olduu btn azap, o anda bu geveze ve aptal olann zerinde topland, Pastore avaz kt kadar: Allann bels, salak herif, sus, kes sesini, diye bard. Sonra ocuun yakasna yapt: Sersem! t olu it! Beni rahat brak! Allah beln versin! diye kkredi. ocuun korkudan bembeyaz kesilen yzn ve dehet iinde alan gzlerini grnce, birden ne yaptn anlad, olann yakasn brakt... Gen gazeteci, son bir defa Pastore'nin yzne dehet iinde bakt, sonra dnd, koa koa oradan uzaklat. Profesr kapda durmu, derin derin nefes alyordu. Birden telefonun aldn duydu, ieri girerek telefona yrd. Kars mutfak kapsnn nnde, Rahip ise radyo - pikabn nnde durmu, kendisine bakyorlard. Olan biteni seyretmilerdi besbelli, kisi de birer yabancdan farkszd. Telefon almaa devam ediyordu. Anna ile Monzanti donakalmlard deta. Telefona bizzat cevap vermek zorund?yd Pastore. Anna ile Monzanti, onun telefona gidiini seyrettiler. Telefonun br ucundaki ses Pastore'ye yabanc deildi. Ona deta ferahlk verdi ses. Evet, dedi yavaa. Evet. Pekl. Olur. iyi akamlar. Ahizeyi yavaa yerine koydu, ar ar Anna ile Monzanti'ye dnd, ikisi de yerlerinden kprdamamlard. Ebediyete kadar da kprdamayacaklard. nk kendisini tanyorlard artk. Herkesin nnde ii deil-miti. Herkes, onu tanmt artk. Vito Fulgoni ile konutum, dedi sakin bir sesle. Anna kendisine bakmakta devam etti, ama yz ifadesi deimedi. Sonra abucak merdivene doru yrd, basamaklar trmanmaya balad.

Pastore: Anna, diye seslendi ve onun arkasndan kotu. Anna merdivenin st basamanda durdu, kocasnn yzne bakt. Pastore, umutsuz bir sesle: Srf seni ve Nancy'yi kurtarmak iin konumadm Washington'da, dedi. Buna inanman lzm. Tekrar sze balamadan nefes almak zorunda kald. Mafia'nn ocuklarna da srf retmenlik ak uruna, yardma ve anlaya muhta olduklarn bildiim iin ders vermeyi kabul ettim. Buna da inanman lzm, Anna! Anna olduu yerden Pastore'ye bakmaa devam etti. Yznde souk ve karsndakini hakir gren ve her eyden feragat ettiini gsteren bir ifade vard. Az sonra sakin bir sesle ve kelimelerin stne basa basa konumaya balad: Brooklyn'in bir laf vardr, 'nsann bana gelen ktlkler zamanla onu olgunlatrr' derler, dedi. Bir sre daha hissiz bir ekilde kocasna baktktan sonra merdivenleri trmanmaya balad. Pastore oturma odasndaki bara gidip bardana iki doldurdu. Hayret, eli titremiyordu. Bir sigara yakt, sonra Rahip Monzanti'nin karsndaki bir koltua geti oturdu. Yarn arka avluda piknik olmayacak her halde. Belki de kiliseye gelir, bir sre yannda kalrm, dedi. Durdu ve ikisinden bir yudum aldktan sonra: Tabi, istersen, diye ek310 RETMEN ledi. Birbirlerinin gzlerinin iine baktlar, sonra Monzanti ban evirdi, gzlerini yere dikti. Profesr bir sre arkadam inceledikten sonra sigarasndan bir nefes ekti, ban arkaya yaslad. Gzlerini yumdu. Rahip Monzanti dua ediyordu. SON DEV ROMANLAR * DEV ROMANLAR * DEV ROMANLAR 1) ALJ LE NNO Kurban Said 2) RETMEN Jack l#nn (4. Byk Bask) 3) YALNIZ KALPLER C. D. Bower - D. V. Meck (Bitiyor) 4) DOKTOR HANIMLARI Frank G. Slaughter 5) BETSY Harold Robbins (2. Byk Bask) 6) KARADENZ OYUNU Keith Wheeler (Bitiyor) 7) AUSTOS 1914 Aleksandr Soljenitsn (Yeniden baslyor) 8) BEN, MARE ANTOINETTE Victoria Holt 9) KADINLAR Joyce Carol Gates 10) ERKEK GZEL James Rand 11) KELEBEKLER ALAMAZ Willi Heinrich (2. Byk Bask ) 12) CEML Jonathan Black (2. Byk Bask) 13) PATRON Charles Durbin (2. Byk Bask) 14) BYC John Fowles 15) ZMR'N KLLER Richard Reinhardt 16) BR DEFA YETMEZ Jacqueline Susann (3. Byk basta) 17) KALP ILIKLARI Irwin Shaw 18) FIRTINANIN GZ Patrick White Hazrlananlar: 19) LM KALIM OYUNU Emmett Grogan 20) ERKEKLER VE DLER Joseph Di Mona 21) ALTIN KIZLAR Ann Pinchot 22) GN DOMADAN Ann Fairbairn r JACK LYNN _retmen www.kitapsevenler.com Merhabalar Buraya Yklediim e-kitaplar Aada Ad Geen Kanuna stinaden Grme zrller in Hazrlanmtr Ekran Okuyucu, Braille 'n Speak Sayesinde Bu Kitaplar Dinliyoruz Amacm Yayn Evlerine Zarar Vermek Deildir

Bu e-kitaplar Normal Kitaplarn Yerini Tutmayacandan Kitaplar Beyenipte Engelli Olmayan Arkadalar Sadece Kitap Hakknda Fikir Sahibi Olduunda Aada Ad Geen Yayn Evi, Sahaflar, Ktphane, ve Kitaplardan Temin Edebilirler Bu Kitaplarda Hi Bir Maddi karm Yoktur Byle Bir eyide Dnmem Bu e-kitaplar Kanunen Hi Bir ekilde Ticari Amal Kullanlamaz Bilgi Paylatka oalr Yaar Mutlu Not: 5846 Sayl Kanunun "altnc Blm-eitli Hkmler " blmnde yeralan "EK MADDE 11. - Ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksa hibir ticar ama gdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarak ya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibi kurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri 87matlarda oaltlmas veya dn verilmesi bu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibir ekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz. Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur." maddesine istinaden web sitesinde deneme yaynna geilmitir. T.C.Kltr ve Turizm Bakanl Bilgi lem ve Otomasyon Dairesi Bakanl Ankara Bu kitaplar hazrlanrken verilen emeye harcanan zamana sayd duyarak Ltfen Yukardaki ve Aadaki Aklamalar Silmeyin Tarayan Yaar Mutlu web sitesi www.yasarmutlu.com www.kitapsevenler.com e-posta yasarmutlu@kitapsevenler.com yasarmutlu@yasarmutlu.com mutlukitap@hotmail.com kitapsevenler@gmail.com