You are on page 1of 62

Do.Dr.

Ahmet Necati YELGN


EL EL K YAPILAR K YAPILAR
DERS NOTLARI DERS NOTLARI
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Sakarya niversitesi Mhendislik Fakltesi
naat Mhendislii Blm
lkemizle tarihsel ilikisi
Demir : Dk oranda karbon(C) ierir, yumuak, ergime
noktas : 1500
0
C
Font : %1,7 karbon(C) ierir, sert, krlgan, ekme
kuvveti tayamayan, ergime noktas : 1200
0
C
elik : Demirle font aras bir malzemedir, iki
malzemenin zelliklerini ieren dkme elik, dvme elik
olarak ikiye ayrlr.
Fontun naatlarda Kullanlmas:
- 1713 ngiltere Abrahom Darby (Coulbrookdale)
ilk deneyler, yksek frnlarn gelimesi Daha sonra
sv font eldesi.
- 1779 Severn nehri zerinde ilk font kpr, aklk
30 metredir.
- XIX. Yzyl balarnda binalarda kolon ve kprlerde
kemer olarak kullanlmaya balanmtr.
1- eliin Tarihesi
2
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
eliin naatlarda Kullanlmas:
- Dvme elik:
- 1784 Cort Puddler frn
- 1846 ngiltere, Britanya kprs : Sandk kesitli
olarak yaplmtr ve kpr orta akl 140 m dir.
1857 Bat Prusyada yaplan kpr, Weicsel ber
Dirschau : Sk rgl kafes kiri olarak yaplmtr
ve 131 m dir.
- Dkme elik:
- 1855 Bessemer, 1864 Siemens Martin, 1878
Thomas, 1891 ylnda ilk dkme elik kpr inaat
- Binalarda kullanlma paralel yrmtr.
- lk asma elik asma kpr : Clipton Kprsdr.
Biti tarihi 1864 dr.
Birleim Aralarnda Grlen Gelime : Perin, bulon,
kaynak (XX.Yzyl balarnda), ngermeli bulon.
3
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Hesap Yntemlerinde Gelime: Amprik formllerle
yaplan hesap Elastik hesap Plastik hesap
elik Yaplarda Kullanlma: Boru ve kutu kesitler,
bklm sa elemanlar, asma ve uzay kafes sistemlerde
meydana gelen gelimeler.
Severn Kprs (1779) ngiltere
4
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Severn Kprs : Detay
Firth of Forth Demiryolu Kprs (1890) skoya
5
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Takoma Building
New York(1887)
Konut Blou
Chikago (1951)
IBM Binas
Pittsburgh (1965)
6
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
1.1- eliin stn ve Sakncal zellikleri
Bir yapnn kullanm amalar ve tr ne olursa olsun proje
aamasnda tayc sistem malzemesinin seilmesi
gerekmektedir. Bazen eitli malzemeler arasnda uygunluk
aratrmas da yaplr.
Malzeme Seimindeki Faktrler: Yapnn fonksiyonu,
kullanlma sresi, yapm iin harcanlacak para, iletmeye
almas iin dnlen tarih, bakm giderleri, geici yada
kalc yap olmas, yap yerinin temel zemini, yapnn corafi
blgesi (klim artlar, ulam olanaklar vs.), yap malzemesi
fiyat hareketleri.
Kullanlacak malzemelerin seimi iin malzemenin stn ve
sakncal taraflarnn iyi bilinmesi gerekmektedir.
Memleketimizde kullanlmakta olan tayc sistem
malzemeleri: Kagir(Kerpi dahil), Betonarme, elik, Ahap.
7
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Yap elii homojen ve izotrop bir malzemedir. elik retimi
sk ve srekli denetim altndadr. Bu yzden gvenli bir
malzemedir. Dk gvenlik katsaylarna sahiptir (< 2).
Yksek mukavemetli bir malzemedir. z arln tanacak
faydal yke oran dktr.
eliin ekme mukavemeti basn mukavemetine eittir.
eliin elastiklik modl dier yap malzemelerine oranla
ok daha yksektir (E=2100000 kg/cm
2
). Bu nedenle Sehim,
Titreim ve Stabilite (Kararllk) problemlerine uygunluk
salar.
1.1.1- eliin stn zellikleri
8
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
elik Snek (Dktil) bir malzemedir. Byk ekil
deitirebilme yapma zelliine sahiptir. Bu nedenle plastik
hesap yapma olana vardr. Deprem ve zemin kmelerine
(oturmalara) uyabilme zelliine sahiptir.
Tayc elemanlarn retimi byk oranda atlyelerde ve
fabrikalarda yaplr. antiyede sadece montaj ileri
gerekletirilir. Bu nedenle hava koullarndan nemli
oranda bamszdr. Bu da yapm sresini ksaltr.
elik yap elemanlarnda deiiklik ve glendirme
yaplabilme olana vardr.
elik yap elemanlar yerine monte edildii anda tam ykle
yklenebilirler. Bu sebeple yapm sresi ksadr.
Sklp yeniden kullanlabilme olana vardr.
Uygun bir planlama ile az iskeleli inaat yapma olana
vardr.
9
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
1.1.2- eliin Sakncal zellikleri
Yanc olmamakla birlikte, yksek scaklk derecelerinde
mukavemetinde hzl bir d grlr.
100 200 300 400 500 600 t (
0
C) 100 200 300 400 500 600 t (
0
C)

P
1.10
6
E

A

K
2.10
6
(kg/mm
2
) E (kg/cm
2
)
10
20
30
40
10
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Isy iyi iletmesi nedeniyle olay hzla dier katlara ve
aklklara yaylr. nlem alma gerei doar. Bu da maliyetin
ve bazen de arln artmasna neden olur.
Paslanma (Korozyon) yapar. Srekli bakm yapma veya
betona gmme gerekli olabilir. Son zamanlarda korozyona
dayankl zel alaml elikler yaplmaktadr. Bu ise maliyet
artna neden olmaktadr.
Ses ve sy iyi ileten bir malzemedir. Bu da yaltm
sorunlarnn ortaya kmasna neden olur.
11
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
1.2- eliin Yapda Kullanlma Yerleri
Byk Aklklarn Geilmesinde: Hafif olmas, yksek
dayanm, ekme dayanmnn yksek olmas.
Temel Zemininin Zayf Olduu Yaplarda: Hafif ve snek
bir malzeme olmas.
ok Katl Yksek Yaplarda: Hafif olmas, yksek dayanm
ve elastisite modlnn yksek olmas, snek bir malzeme
olmas.
Sanayi Yaplarnda: Yksek Dayanm ve elastisite
modlnn yksek olmas, snek bir malzeme olmas,
glendirme olanaklarnn yksek olmas, yapm hz.
Kprlerde: (Sanayi yaplarnda belirtilen nedenlerle)
Geici Yaplarda (Prefabrike Yaplarda): Hafif olmas,
sklebilme olanann bulunmas.
Hz steyen Yaplarda:
12
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Tayc Sistemi zellik Gsteren Yaplarda: Byk
Aklkl Yaplar, Byk kmal Yaplar, Ask Kolonlu
Yaplar ve Yksek Katl Binalar.
13
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
1.3- eliin Yapda Kullanlma Biimleri
Ksmi Kullanm: Yapda zellikle yatay konumlu tayc
sistemlerde (Kiriler, at Makaslar, Lentolar vs).
Kagir Duvar veya Betonarme Kolon
elik Deme Kirii
elik at Makas
elik Ak
14
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
elik Karkas Yap: (Temeller dnda tayc elemanlarn
tamam elik olan yaplar) (Dzlem veya uzay tayc
sistemler)
Dolu Gvdeli Karkas Yap
15
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kafes Gvdeli Tayc Sistem
Bazen Gergi
16
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kablolu Asma Yap Kablolu Asma Yap Sistemleri Sistemleri: :
Tabliye
17
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Karma Kullan Karma Kullan m m: :
Dolu Gvdeli Kolon
Kafes Gvdeli at Makas (Kiri)
18
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Dnyadaki Uygulamalardan rnekler
Rockefeller Center (New York) 1932
19
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Sears Tower (Chicago) 1974
20
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
John Hencox Center (Chicago)
21
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
John Hencox Center (Chicago) Welthandelszentrum (New York)
Hotel Du Lac (Tunus) 1972
renci Yurdu (Paris) 1968
23
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
renci Yurdu (Paris) 1968 renci Yurdu (Paris) 1968
24
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Hotel Alpha (Amsterdam) 1971
25
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Hotel Alpha (Amsterdam) 1971
26
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Federal Reserve Bank (Minneapolis) Federal Reserve Bank (Minneapolis) )
27
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2 2- - Malzeme Olarak elik ve elik
Yaplarn Hesabna Ait Genel Bilgiler
ekme Deneyi Numune Biimi
(F
0
: Yklemeden nceki Enkesit Alan)
L
0
P P
F
0
28
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gerilme - ekildeitirme Diyagram

p p

e e

K K
arctg E
= L / L
0
Elastik Blge
Plastik Blge
Kopma
B
= P / F
0

P
29
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Hesaplarda
P
= 0,8.
A
(Hooke Kanunu st Snr)

P
: Orantllk Snr

E
: Elastiklik Snr

A
: Akma Snr

B
: Kopma Snr

K
: Kopma Uzamas

e
: Elastik ekil Deitirme

P
: Plastik ekil Deitirme
E : Elastiklik Modl
30
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2.1- elik Trleri
retim yntemi ve alamlarna bal olarak deiik trlerde
yap elikleri retilmektedir. Bu elikler mekanik zellikleri
ynnden, akma yada elastiklik snrlar ve kopma
mukavemetleri ile adlandrlrlar.
Memleketimizde iki tr yap elii retilmektedir.
1- . 37(Fe 37): Normal Yap elii (
B
37 kg/mm
2
)
2- . 52(Fe 52): Yksek Mukavemetli elik (
B
52 kg/mm
2
)
31
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Her iki tr elik iin de ayn olan deerler ;
E = 2100000 kg/cm
2
G = 810000 kg/cm
2

t
= 0,000012

A
akma snrlar ise ;

A
= 2400 kg/cm
2
[.37 (Fe 37) elii]

A
= 3600 kg/cm
2
[.52 (Fe 52) elii]
Her elik tr kaynaklanmaya uygun deildir.
32
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2.2- elikte Haddeleme ve Hadde
rnlerinin Biimleri
eliin scakta, dz yada zel biimli silindir iftleri arasndan
ekilerek ekillendirilmesine Haddeleme denir.
Hadde rnleri Profiller ve Yass rnler olarak ikiye ayrlr.
Hadde Profilleri ;
I Profiller : Dar ve geni balkl olarak ikiye ayrlr.
[ Profiller :
L Profiller : Eit ve Farkl Kollu olarak ikiye ayrlr.
Korniyer veya Kebent olarak isimlendirilir.
T Profiller :
Ray Profiller :
Her bir tr hadde profili deiik boyutlarda retilebilir.
(Profil Tablolar)
33
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
b
t Yass Hadde rnleri;
Daire Kesitli Hadde rnleri
Boru ve Kutu Kesitler
- ekillendirilmi Levhalar
- Levhalar : b = 530 ~ 3600 mm, t = 0,1 ~ 60 mm
- Lamalar : Dikdrtgen kesitli ubuklardr.
b = 10 ~ 1250 mm, t = 0,1 ~ 60 mm
34
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2.3- Statik Karakterli Yklemelerde Akma
art, Gvenlik ve Genel Hesap
Esaslar
Akma art: Sabit ekildeitirme ii teorisi (Von Mises
Kstas):
) 3.( . . .
2
zx
2
yz
2
xy x z z y y x
2
z
2
y
2
x v
+ + + + + =
2
xy y x
2
y
2
x v
3 . + + =
2 1
2
2
2
1 v
. + =
(Asal Gerilmeler Cinsinden)
(ki Eksenli Gerilme Durumu)
35
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2 2
v
3 + =
3
v
=
(Yalnz Kayma Durumu)
(Eilme + Kayma Durumu)
Deiken ykler iin hangi akma teorisinin elie uyduu ok
kesin olarak belli deildir.
36
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gvenlik Dzeyi:
elik malzemenin ana mekanik zellikleri olarak
A
akma
snr alnr. Gvenlik seviyesi bu
A
akma snrna bal
olarak belirlenir.
Bu blmde Elastik Hesap esaslar ele alnacaktr
(Emniyet gerilmeleri yntemi). Dnem sonuna doru vakit
kalrsa Plastik Hesap (Tama Gc) ynteminden de
bahsedilmeye allacaktr.
1

A
A
=
A
A
em

=
(Akmaya kar gvenlik)
(Emniyet Gerilmesi)(
A
> >> >1)(
em
)
37
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Ykler ve Yklemeler; Ykler Esas Ykler (E) ve lave
Ykler () olarak ikiye ayrlr.
Esas Ykler: Arlk tr (Kar yk dahil) statik karakterli
yklerdir.
lave Ykler: Rzgar yk, deprem ykleri, fren ve demaraj
ykleri, darbe ve scaklk deimesi etkileri, vs.
Ykleme Durumlar;
Ykleme Durumu 1 (YD1 veya EY) : Esas Ykler
Ykleme Durumu 2 (YD2 veya EY) : Esas Ykler + lave
Ykler
38
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Emniyet Gerilmeleri
Gerilme
Tr
YD1 YD2
ekme,
Basn,
Eilmede
ekme ve
Basn ()
1440 1656
Kayma () 831 956
Ezilme (
l
) 2800 3200
Dier elik trleri iin akma snrlar oranyla deiir.
. 37 elii in Emniyet Gerilmeleri (kg/cm
2
)
.52 elii iin : 3600 / 2400 = 1,5 kat olarak alnacaktr.
39
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Dinamik Etkilerde Gvenlik
elik yaplar deiken kuvvetlerin etkisi altnda da bulunabilirler.
Geni bir aralkta hzla deien etkiler gibi. ok sk sayda
tekrarlanan bu tr durumlarda, malzemede kopma, statik zellikli
yklemelere gre daha dk gerilme deerlerinde meydana
gelir. Buna yorulma mukavemeti denir.
Whler Erisi
Gerilme
Yk Tekrarlanma Says
40
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3- Birleimler ve Birleim Aralar
Birleim Yapma Gerei: Elemanlarn boyunun
uzatlmasnda, elemanlarn enkesitini arttrmada (Bileik
enkesitler), dm noktalarnn ve mesnetlerin tekilinde
.
Birleim eitleri: zlebilen Birleimler (Birleim arac
Bulon ile yaplabilen birleimler), zlemeyen Birleimler
(Birleim arac Perin ve Kaynak ile yaplabilen birleimler)
Birleim Aralar:
1) Perin
2) Bulon (Cvata): Bulonlar ikiye ayrlr.
a) Olaan Bulonlar
b) Yksek Mukavemetli ve ngermeli Bulonlar
Olaan Bulonlar da Kendi inde kiye Ayrlrlar.
a) Kaba (Siyah) Bulonlar
b) Uygun (Parlak) Bulonlar
3) Kaynak
41
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3.1- Perinli Birleimler
Ham Perin Vurulmu Perin
Perinler : Yuvarlak Bal ve Gmme Bal olmak zere ikiye ayrlr.
Perinli birleim, birletirilecek paralarda nceden alan
deliklere, zel biimli elemanlarn (Perin) scakta dvlerek
ve sktrlarak yerletirilmesiyle gerekleir.
d
1
d = d
1
= d
0
+ 1 mm
d
0
L
d
s
t
1
t
2
42
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Ham Perin Istlmas in Kullanlan Frnlar
Perinler Yuvarlak ve Gmme bal olmak zere ikiye ayrlr.
Perin eitleri
1) Yuvarlak Bal Perinler:
2) Gmme Bal Perinler:
d
1
d
0
L
d
s
t
1
t
2
d
1
d
0
L
d
s
t
1
t
2
44
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gmme Bal Perin
Yuvarlak Bal Perin
Tek Yamal Perinleme
(Tek Kesimli, ki Sral, Zikzakl)
ki Yamal Perinleme
(ift Kesimli, ki Sral)
Bindimeli Perinleme
(Tek Kesimli, Tek Sral)
Yamal ve Bindirmeli Perinleme
Ham Perin Malzemeleri: Ham perin malzemeleri
birletirdii paralardan farkl olarak imal edilirler.
rnein; . 37 iin . 34, . 52 iin . 44 gibi
Ham (Vurulmam) Perin Boyutlar:
0,2 5.t d
min 0

d
3
4
s L + =
4,5d s
6,5d s
Hadde profillerine uygun aplar
profil tablolarndan alnacaktr
(Makine ile dvmede uygun kapak ba
iin gerekli ham perin boyu)
(Yuvarlak bal perinde dvmede deliin
ime ile dolmas iin gerekli art)
(Gmme bal perinde dvmede deliin
ime ile dolmas iin gerekli art)
47
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Perin aplar ve Projede Gsterilileri
Genel olarak perin gsterilii
Perin antiyede vurulacak
Delik de antiyede alacak
48
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Perin aplarna Uygun Levha Kalnlklar
4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 17 20 24 t (mm)
11
13
17
21
23
25
28
d
1
(mm)
49
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3.1.1- Perinli Birleimlerin alma ekilleri
ift Tesirli alma: Kesilmeye alan iki kesit vardr.
Perinli birleimler daha ok makaslamaya
(Kesmeye) alrlar.
Tek Tesirli alma: Kesilmeye alan tek kesit vardr.
Kesme kuvvetine alan
dzlem kesit alan
Ezilme kuvvetine alan
kesit
Ezilme kuvvetine alan
kesit
P P
P
P
P/2
P/2
P
50
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ok Tesirli alma: Kesilmeye alan birden fazla
kesit bulunabilir. Bu eit alan kesitlere ok tesirli
alma denir.
Tek Tesirli ift Tesirli Tesirli
P/2
P/2
P/2
P/2
P/2
P/2
P/2
P/2
P/2
P/2
P/2
P/2
51
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Ekseni Dorultusunda ekmeye alan Perinler:
)
`

= =
) (YD2)(.37 kg/cm 540
YD1)(.37) ( kg/cm 480

4
.d
n
P

2
2
em a, 2 a
em a,
2
1em,

4
.d
P =
P
P
52
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Perinli Birleimlerde Gerilme Yayl Kabulleri:
53
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3.1.2- Perinli Birleim Hesap Bantlar
(Makaslama Kuvvetine Gre Hesap)
Perinlerle lgili Kontroller:
)
`

= =
) (YD2)(.37 kg/cm 1600
) (YD1)(.37 kg/cm 1400

4
.d
m
n
P

2
2
em a, 2 a
)
`

= =
) (YD2)(.37 kg/cm 3200
) (YD1)(.37 kg/cm 2800

d.t
n
P

2
2
em l, *
min
l
54
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Birletirilen Paralarla lgili Kontroller:
em
n

F
P
=
.d) n .(b t F
1
*
min n
=
em
*
min

.e 2.t
n
P
=
(Uygun perin aralklarna
uyulmas durumunda kayma
gerilmesi kontrolnn yaplmasna
gerek yoktur)
55
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Uygun Perin Aralklar:
e : Perinler aras mesafe
e
1
: Kuvvet dorultusuna paralel perin kenar mesafesi
e
2
: Kuvvet dorultusuna dik perin kenar mesafesi
(Profillerde ayrca belirlenir yani Profil Tablolarndan alnr)
e
1
e e
1
P
e
e
2
e
2
e
56
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Uygun Perin Aralklar
Aralklar Binalar, Krenler Kprler
min e 3d 3,5d
min e
1
2d 2d
min e
2
1,5d 1,5d
max e 8d; 15t
min
(12d; 25t
min
)
6d; 12t
min
max e
1
3d; 6t
min
3d; 6t
min
max e
2
3d; 6t
min
3d; 6t
min
Not : ekme ubuklarnda parantez iindeki deerler alnacaktr.
57
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Bir Perinin Emniyetle Aktarabilecei Kuvvet:
em a,
2
1em,

4
.d
m P =
em l,
*
min l 1em,
. d.t P =
Bu iki kuvvetten k bir perinin bu birleimde
emniyetle tayabilecei kuvvet olarak alnacaktr.
58
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gerilme Kontrol Tr Problemler:
- Seilen d = d
1
perin ap uygun olup olmadnn
kontrolu? (Levhada ve profilde ayr ayr yaplacaktr)
1em 1
P
n
P
P =
-
- Birletirilen paralarda gerilmesi kontrol (Basn ve
ekme durumundaki farklla dikkat ediniz)
- Aralklarn uygunluk kontrol
(Perinde kontrol)
59
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
- Uygun aralklarn belirlenmesi
- Sonucun izimle gsterilmesi
Boyutlama Tr Problemler:
- Uygun ap ve boy seimi. Daha sonra bir
perinin gvenle tayabilecei P
1emn
kuvvetinin
hesab,

5
2
P
P
n
1em
-
Perin says hesabnda, ayet perin says be
adetten fazla kyor ise ift sra yaplmaldr.
60
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Not : Kuvvet YD1 de verilmitir. Malzeme .37 eliidir.
rnek 3.1
ekilde yk ve lleri verilen perinli birleimde gerekli
kontrollar yapnz.
Perin ap d = 17 mm olarak verilmektedir.
a a kesiti
a
a
40 60 60 40 L100.75.9
P = 8 t
t = 8 mm
45
55
61
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Profil tablosundan L100.75.9 iin : d21 mm
Verilen d = 17 mm < 19 mm (ap uygundur)
s = t = 9 + 8 = 17 mm < 4,5.d = 4,5 . 17 = 76,5 mm
olduundan perinli birleim mmkndr.
Perin Saysnn Yeterlilii: Perinler tek tesirlidir (m=1)
1,8cm 0,2 5.0,8 d
0
=
t 3,18 P t 2,667
3
8
P
t 3,81 8 1,7.0,8.2, . d.t P
t 3,18 1,4
4
.1,7
1
4
.d
m P
1em 1
em l,
*
min l 1em,
2
em a,
2
1em,
= = =
= = =
= = =
levhada :
Perin apnn ve Perinli Birleimin Uygunluk
Kontrolu:
d19 mm
62
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Birletirilen Paralarda Kontrol:
Levha genileyerek gittiinden kontrol yalnz hadde
profilinde yaplacaktr. Kuvvet ekme karakterli olduundan
net enkesit alan kullanlacaktr.
2 2
n
2
n
t/cm 1,152 0,8.1,44 t/cm 0,589
13,57
8
F
P

cm 13,57 1,7.0,9 15,1 F F F


= = = =
= = =
Perinler ubuk ekseninde olmad iin emniyet
gerilmesi % 20 drlerek hesap yaplmtr.
63
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Aralklarn Kontrolu:
Profil tablosundan L100.75.9 iin w
2
= 55 mm bulunur. Bu
deer soruda verilen deere eittir, yani e
2
mesafesi uygun
verilmitir.

= =
= =
= =
=

= =
= =
= =
=
mm 48 6.8 6.t
mm 51 3.17 3.d
mm 34 2.17 2.d
mm 40 e
mm 20 1 15.8 15.t
mm 6 13 8.17 8.d
mm 51 3.17 3.d
mm 60 e
min
1
min
64
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 3.2
ekilde ematik olarak elemanlar verilen birleimi perinli
olarak znz.
Not: Kuvvet YD2 de verilmitir. Malzeme .37 eliidir.
a
a
t = 12 mm
100.100.12
P
a a kesiti
65
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
P = 42 Ton in zm
Profil tablosundan L100.100.12 iin d25 mm
Uygun perin ap d = 23 mm (k) olarak seilir.
s = t = 2.12 +12 = 36 mm <4,5.d = 4,5.23 =103,5 mm
olduundan perinli birleim mmkndr.
Ham perin : d
0
= 23 1 = 22 mm
mm 23,5 mm 1 22,5 d
cm 2,25 0,2 5.1,2 d
0
= +
=
mm 67 23
3
4
36 d
3
4
s L = + = +
Uygun perin ap ve boyunun belirlenmesi:
Levhada :
Ham perin boyu L = 67 mm olarak seilir.
d23 mm
66
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gerekli Perin Says: Perinler ift etkilidir (m = 2).

= = =
=
)
`

=
)
`

=
= = =
= = =
5
2
adet 5 4,75
8,83
42
P
P
n
cm 1,2
cm 1,2
cm 2,4 2.1,2
t
ton 8,83
t 8,83
t 13,29
P
t 8,83 2 2,3.1,2.3, . d.t P
t 13,29 1,6
4
.2,3
2
4
.d
m P
1em
min
*
min
min
1em
em l,
*
min l 1em,
2
em a,
2
1em,
67
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Uygun Perin Aralklarn Belirlenmesi:
Profil tablosundan L100.100.12 iin w
1
= 55 mm,
w
3
= 45 mm bulunur.
mm 50 e seilen
mm 72 6.12 6.t
mm 69 3.23 3.d
e
mm 46 2.23 2.d e
mm 70 e seilen
mm 180 15.12 15.t
mm 184 8.23 8.d
e
mm 69 3.23 3.d e
1
min
1max
1min
min
max
min
=

= =
= =

= =
=

= =
= =

= =
68
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Birletirilen Paralarda Kontrol:
Levha genileyerek gittiinden kontrol yalnz hadde
profilinde yaplacaktr. Kuvvet ekme karakterli
olduundan net enkesit alan kullanlacaktr.
2 2
n
2
n
t/cm 1,325 0,8.1,656 t/cm 1,053
39,88
42
F
P

cm 39,88 2.2,3.1,2 45,4 F F F


= = = =
= = =
Perinler ubuk ekseninde olmad iin emniyet
gerilmesi %20 drlerek hesap yaplmtr.
69
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Sonucun izimle gsterilmesi:
a a kesiti
a
a
50 70 70 70 70 50 100.100.12
t = 12 mm
P
45
55
70
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
P = 52 Ton in zm
Hesaplarn farkl ksmlar burada ele alnacaktr.
Gerekli perin says:
adet 6 5,889
8,83
52
P
P
n
1emn
= = =
Perin says 5 den byk olduu iin, kuvvet
dorultusunda en ok 5 adet perin konulabileceinden
(Kuvvetin perinlere niform yayl kabul iin) farkl zm
gerekir.
Bu farkl zm yardmc kebentli zm olacaktr.
Yardmc kebent, ana ubuk enkesitinde alnr.
Gerekli 6 perinden 4 ana ubua, 2 si yardmc
kebende konulacaktr.
71
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Ana ubuu yardmc kebentlere balayan perinler tek
etkilidirler ve aktardklar kuvvetin 1,5 katna gre
hesaplanrlar (D merkez yklemeden ve konstrktif
nedenlerle).
ton 8,667
6
52
6
P
P
1
= = =
t 26 1,5.17,334 1,5.P P
t 17,334 2.8,667 2.P P
' ' ' ' '
1
' '
= = =
= = =
Bir perine gelen kuvvet:
72
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Simetri nedeniyle ift sayya yuvarlatlr. Ayn apl perinde,
t
min
iin e
1
ve e deerlerinin alt ve st snrlar ayndr. Bu
nedenle ve konstrktif adan e = 2e
1
= 100 mm alnacaktr.
adet 4 3,91
6,65
26
P
P
n
ton 6,65
t 8,83
t 6,65
P
t 8,83 2 2,3.1,2.3, . d.t P
t 6,65 1,6
4
.2,3
1
4
.d
m P
em 1,
' ' '
' ' '
min
em 1,
em l,
*
min l 1em,
2
em a,
2
1em,
= = =
=
|
|

\
|
=
= = =
= = =
73
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Sonucun izimle Gsterilmesi:
a a kesiti
a
a
50 50 100 50 150
100.100.12
P
45
55
55
45
50 100 100 100 50
t = 12 mm
74
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3.2 - BULONLU BRLEMLER
s (Pul ngermelilerde her iki tarafta yaplacaktr)
Di alm blm
d
1
d
Bulon
Pul Somun Pul (Rondela)
Birletirilecek paralar
75
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Bulonlarn Kullanlma Alanlar
Geici birleimlerde ve yaplarda,
antiye birleimleri ve eklerinde,
Dinamik karakterli yklerin aktarlmasnda (ngermeli
Bulonlar),
Farkl malzemelerin birbirlerine balanmasnda
(rnein : alminyum ve eliin balanmasnda),
Birleimin yapdaki yeri, ekli yada paralarn ebatlar dier
birleim aralarnn kullanlmasna uygun deil ise,
Eksenleri dorultusunda byk ekme kuvveti alan
perinlerin yerine,
Mafsallarda pim olarak
76
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Bulon Trleri
Normal (Olaan) Bulonlar
Kaba (Siyah) Bulonlar
Uygun (Parlak) Bulonlar
Yksek Mukavemetli Bulonlar (Genellikle bu tr bulonlar
ngermeli olarak kullanlrlar)
77
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Bulon aplar ve Projede Gsterilileri
78
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3.2.1- Normal (Olaan) Bulonlar
Kaba bulonlar : d = d
1
1 mm
Uygun Bulonlar : d d
1
(Gerekte d = d
1
0,3 mm alnr)
Olaan bulonlarda: alma ekli, hesap bantlar, gerilme
kontrol ve boyutlama tr problemlerin zmleri perinli
birleimlerdeki gibi yaplr. Makaslamaya alan uygun
bulonlarn aplar ve emniyet gerilmeleri perinlerinkilerle
ayn olup benzer netice verirler.
Kaba bulonlarn: Kolon ekleri, dolu gvdeli kiri ekleri,
moment aktaran kiri birleimleri ve ok katl yaplarda
kullanlmalarna standartlarca izin verilmez.
79
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
.37 elii in Emniyet Gerilmeleri (kg/cm
2
)
Aralklar: Perinlerle ayn olup, ancak e
min
(3,5 ~ 4)d
1
olarak alnmas tavsiye edilir.
Bulon Tr Uygun Bulon Kaba Bulon Ankraj Bulon
Yk Durumu YD1 YD2 YD1 YD2 YD1 YD2

a,em
1400 1600 1120 1260 - -

l,em
2800 3200 2400 2700 - -

a,em
1120 1120 1120 1120 1120 1120
80
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3.2.2- Genellikle ngermeli Olarak
Kullanlan Yksek Mukavemetli
Bulonlar
Yksek mukavemetli bulonlar, deiik kayma emniyet
gerilmeleriyle, olaan bulonlar gibi de kullanlabilirler. Ancak
bunlardan tam olarak yararlanlabilmesi ngerme verilerek
mmkndr ( 10.9 iin
K
= 100 kg/cm
2
;
A
= 90 kg/cm
2
).
Biimdeki Ufak Deiiklikler:
Balk i yz ile somun i yz talanm olmaldr.
Gvdede di alm ksm birleim iinde kalabilir.
Hem somun ve hem de balk altna yksek kalite elikten
yaplm pul (rondela) konur.
81
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN

.N

S
P
0
1emn,1
= =
Kuvvet srtnmeyle aktarlyor.
alma ekli
N
0
N
0
N
0
N
0
S = N
0
S = N
0
P/n
P/n
82
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gvenlik Katsaylar
Ykleme Durumu YD1 YD2
Genelde statik yk 1,25 1,10
Genelde dinamik yk 1,40 1,25
Montaj ncesi yzey durumu . 37 . 52
Kum (dkm yada kuvartz)
pskrtlerek hazrlanm
0,50 0,55
ki kere oksijen aleviyle
yaklm
0,50 0,55
Ya giderilmi ve tel fra ile
temizlenmi
0,30 0,30
Srtnme Katsaylar
83
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
N
0
ngerme Kuvveti: ngerme kuvveti deiik ekillerde
verilebilir.
Gstergeli tork anahtar yardmyla M
0
Burulma Momenti
verilebilir.
Darbe anahtar yardmyla N
0
ngerme Kuvveti
dorudan doruya verilebilir.
lk skmadan sonra ilave sktrma dndrmesi yaplarak
ngerme kuvveti verilebilir.
Skma Boyu L
s
Bulon
Yeniden dndrme
A evrim
mm mm derece -
0 ~ 50 M12 ~ M30 180 1/2
51 ~ 100 M12 ~ M30 240 2/3
101 ~ 170 M12 ~ M30 270 3/4
171 ~ 240 M22 360 1
171 ~ 240 M24 270 3/4
lave Sktrma Ynteminde Dndrme Miktarlar
84
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
N
0
ngerme Kuvveti Deerleri
Bulon N
0
Tork
Anahtar
le (M
0
)
Darbe
Anahtar
le (N
0

)
lave Sktrma
Ynteminde lk
Sktrma (M)
- ton kg.m ton kg.m
M12 5 12 6 1
M16 10 35 11 5
M20 16 60 17,5 5
M22 19 90 21 10
M24 22 110 24 10
M27 29 165 32 20
M30 35 220 39 20
85
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
1em,1
m.P
P
n

= =
(YD2) kg/cm 5400
(YD1) kg/cm 4800

d.t
n
P

2
2
*
em l,
*
min
l
(Gerekli ngermeli bulon says)
Ayrca sanal ezilme gerilmesi kontrol da yaplmaldr.
86
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Birletirilen Paralarda Kontrol Yaplrken:
ekme ubuklarnda F
n
ile allr. Ancak her bulonun
aktard kuvvetin %40 nn srtnme ile zayflayan kesitten
nce ilettii gz nnde tutularak kuvvette azaltma yaplr.
em
n
*
*

F
P

F
P

=
=
1
*
0,40.n.P P P =
87
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ngerme Verilmede: 0,60N
0
birer sra atlayarak, dier
sralara, geri kalan 0,40N
0
da benzer biimde yaplr.
Eksenleri Dorultusunda N ekme Kuvveti Tayan
ngermeli Bulonlar: En ok etkilenen bulonlarda

N
N
0

YD1 YD2
Binalar 0,70 0,80
Kpr ve krenlerde 0,60 0,70
Binalarda bundan baka, bir birleimde ekme kuvveti alan
bulonlar iin N / N
0
0,60 olmaldr.
Bu durumda makaslamadaki P
1em,1
kuvvet deerleri de
(N - N
0
) / N
0
orannda azaltlmaldr.
olmaldr.
88
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
1) Kaba Bulonlu,
2) Uygun Bulonlu,
3) ngermeli Yksek Mukavemetli Bulonlu olarak znz.
Not : Kuvvet YD1 de verilmitir. Malzeme . 37 eliidir.
a a kesiti
a
a
90.90.9
P = 31 t
t = 20 mm
rnek 3.3:
ekilde elemanlar ematik olarak verilen birleimi ;
89
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
a) a) Kaba Bulonlu zm:
cm 2,96 0,2 5.2 0,2 5.t d
min 0
= =
t 31 P t 31,36 1,44 27,22.0,8. . F P max
cm 27,22 2,1.0,9) 2.(15,5 F F F
*
em n
n
= = = =
= = =
Levhada ;
Uygun Bulon apnn Belirlenmesi:
ubukta Kontrol: Kuvvet ekme olduundan F
n
net enkesit
alan ile allacaktr.
Buraya kadar yaplan hesaplar btn bulon trleri iin ayndr.
d
1
31 mm
Profil tablosundan : L90.90.9 iin d
1
21 mm
Seilen uygun ap : d
1
= 21 mm M20 lik bulon
Bulon aralklar problemin sonunda hesaplanacaktr.
90
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gerekli Bulon Saysnn Hesab: Bulonlar ift etkili (m=2)

= = =
=
)
`

=
)
`

=
= = =
= = =
5
2
adet 5 4,403
7,04
31
P
P
n
cm 1,80
cm 2,0
cm 1,8 2.0,9
t
ton 7,04
t 8,64
t 7,04
P
t 8,64 4 2,0.1,8.2, . d.t P
t 7,04 1,12
4
.2,0
2
4
.d
m P
1em
min
*
min
min
1em
em l,
*
min l 1em,
2
em a,
2
1em,
91
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Bulon ift etkili (m = 2) ve d = d
1
= 21 mm alnacaktr.
b) Uygun Bulonlu zm:

= = =
=
)
`

=
)
`

=
= = =
= = =
5
2
adet 4 3,19
9,70
31
P
P
n
cm 1,80
cm 2,00
cm 1,80 2.0,9
t
ton 9,70
t 10,58
t 9,70
P
t 8 5 , 10 8 2,1.1,8.2, . .t d P
t 9,70 1,4
4
.2,1
2
4
.d
m P
1em
min
*
min
min
1em
em l,
*
min 1 l 1em,
2
em a,
2
1
1em,
92
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Yzeylerin Kum Pskrtlerek Hazrland Kabul ile:
c) ngermeli Yksek Mukavemetli Bulonlu zm:
ton 6,40
1,25
0,5.16

.N
P
0
1em,1
= = =

= = =
5
2
adet 3 42 , 2
2.6,4
31
m.P
P
n
1em,1
2 *
em l,
2
*
min
1
l
1
t/cm 4,8 t/cm 2,87
2,0.1,8
10,333
d.t
P

ton 10,333
3
31
n
p
P
= = = =
= = =
Gerekli ngermeli Bulon Says:
Sanal Ezilme Gerilmesi Kontrol: ( d = d
1
- 1 mm)
M 20 bulonu iin N
0
= 16 t alnacaktr.
93
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Uygun Bulon Aralklarnn Belirlenmesi: (d = d
1
alarak)
Profil tablosundan L 90.90.9 iin : w
1
= 50 mm, w
3
= 40 mm
mm 5 4 e seilen
mm 54 6.9 6.t
mm 63 3.21 3.d
e
mm 42 2.21 2.d e
mm 85 e seilen
mm 135 15.9 15.t
mm 168 8.21 8.d
e
mm
84
5 , 73
21
4
5 , 3
d
4
3,5
e
1
min
1max
1min
min
max
min
=

= =
= =

= =
=

= =
= =

|
|

\
|
=
|
|

\
|
=
|
|

\
|

94
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Sonucun Sonucun izimle G izimle G sterilmesi sterilmesi : :
Kaba Bulonlu zm:
a a kesiti
a
a
45 75 75 75 75 45 90.90.9
M20
P
t = 20 mm
40
50
95
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Uygun Bulonlu zm:
a a kesiti
a
a
45 75 75 75 45 90.90.9
P M20
t = 20 mm
40
50
96
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ngermeli Yksek Mukavemetli Bulonlu zm:
Not : ngermeli yksek mukavemetli bulonla yaplan birleimlerde,
ubuun gvenle tayabilecei yk de 0,40P
1
kadar artar.
a a kesiti
a
a
45 75 75 45 90.90.9
M20
P
t = 20 mm
40
50
97
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ekilde boyutlar verilen bulonlu birleimin gvenle
tayabilecei maxP kuvvetini bulunuz ve gerekli dier
kontrollar yapnz.
rnek 3.4:
Not : Kuvvet YD2 de bulunacaktr. Malzeme . 37 eliidir.
a a kesiti
a
a
t = 16 mm
40 70 70 70 70 40 200
P M16
65
70
65
98
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Her Trden Bulonda Ortak Kontrol :
Levha ve levha kabul edilecek U profili gvdesinde:
t
min
= 8,5 mm (profil tablosundan) alnr.
mm 19,6 mm 1 18,6 mm 1 d d
cm 1,86 0,2 5.0,85 0,2 5.t d
0 1
min 0
= + = +
= =
Kuvvet dorultusunda bulon sra says 5 dir.
Ynetmelik uyarnca sz konusu bu sra says uygundur.
99
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Aralklarn Uygunluk Kontrolu:

= =
= =
= =
=

= =
= =
= =
=
mm 51 6.8,5 6.t
mm 51 3.17 3.d
mm 34 2.17 2.d
mm 40 e
mm 127,5 15.8,5 15.t
mm 136 8.17 8.d
mm 68 4.17 4)d 5 , 3 (
mm 70 e
min
1
1
1
min
1
1
100
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
mm
34
26
.d
2
1,5
mm 40,5
2
70 151
2
e h
e
1
1 *
2 |
|

\
|
=
|
|

\
|
=

=
Profil tablosundan U200 profili iin h
1
= 151 mm bulunur.
F
n
= 2(F
1
F
1
) = 2(32,2 2.1,7.0,85) = 58,62 cm
2
Bulon yerletirme bakmndan nerilen uzaklk :
e
2
* = (h
1
e) / 2
e
2
* = (h
1
e) / 2
h
1
e
Net enkesit alan :
101
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kaba Bulonlu Durum: d = d
1
1 mm = 16 mm
- Bulonlar Bakmndan:
ton 50,70 10.5,07 n.P P max
cm 1,60
cm 1,6
cm 1,7 2.0,85
t
ton 5,07
t 6,91
t 5,07
P
ton 6,91 7 1,6.1,6.2, . d.t P
ton 5,07 1,26
4
.1,6
2
4
.d
m P
1em Bulon
min
*
min
min
1em
em l,
*
min l 1em,
2
em a,
2
1em,
= = =
=
)
`

=
)
`

=
= = =
= = =
102
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
- ubuklar Bakmndan: ubuk ekme ubuudur.
ton 97,074 6 58,62.1,65
. F P max
em n ubuk
= =
= =
ton 50,70
ton 97,074
ton 50,70
P max
min
=
|
|

\
|

103
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Uygun Bulonlu Durum:
- Bulonlar Bakmndan: d = d
1
= 17 mm
ton 60 , 72 10.7,26 n.P P max
cm 1,60
cm 1,6
cm 1,7 2.0,85
t
ton 7,26
ton 8,70
ton 7,26
P
ton 8,70 2 1,7.1,6.3, . .t d P
ton 7,26 1,6
4
.1,7
2
4
.d
m P
1em Bulon
min
*
min
min
1em
em l,
*
min 1 l 1em,
2
em a,
2
1
1em,
= = =
=
)
`

=
)
`

=
= = =
= = =
104
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
- ubuklar Bakmndan:
ton 97,074 6 58,62.1,65
. F P max
em n ubuk
= =
= =
ton 60 , 72
t 97,074
t 72,60
P max
min
=
|
|

\
|

105
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ngermeli Yksek Mukavemetli Bulonlu Durum:
d = d
1
1 mm = 16 mm (yzeyler oksijen aleviyle 2 kez
yaklm, bina durumu sz konusudur)
M16 bulonu iin N
0
= 10 t ; = 0,50 ; = 1,10
- Bulonlar Bakmndan:
ton 4,55
1,10
0,5.10

.N
P
0
1em,1
= = =
ton 90,90 10.2.4,55 n.m.P P max
1em,1 Bulon
= = =
2 *
em l,
2
*
min
1em,1 *
l
t/cm 5,4 t/cm 3,55
1,6.1,6
2.4,55
d.t
m.P
= = = =
106
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3.3- Kaynakl Birleimler
Ayn yada benzer alaml metallerin s etkisi altnda
birletirilmesine Kaynak denir. Lehimleme ile kaynak
kartrlmamaldr. Kaynakla birletirmenin baz trlerinde,
benzer alaml bir lave Metal de kullanlr (elektrot veya tel).
Kaynakl birleimler zlemeyen, nemli bir malzeme
tasarrufu salayan, yapya estetiklik getiren, bunun yannda
kalifiye ii ve kontrol hizmeti gerektiren birleimlerdir.
1) Ergitme Kaynaklar : Gaz kayna, Elektrik ark
kayna
Balca ki Kaynak Grubu Tr Bulunmaktadr.
2) Basn Kaynaklar : Ate kayna, Diren kayna
(kt, punto, kordon kayna)
107
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gaz Kayna: Ekseriye kesme ilemlerinde ok
sklkla kullanlr. Bu ileme otojen kesme denir.
G kayna
Kaynak az (yata, yuvas)
Balant maas
Elektrot
Kaynak maas
Kaynaklanacak paralar
Elektrik Ark Kayna: elik yaplarda birletirmelerde
kullanlan balca kaynak trdr.
108
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kaynak Dikii Yaplmas lemi
109
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kaynakta Manyetostriksiyon Olay: Erimi metal daima
elektroddan kaynaklanacak paraya gider.
Elektrod Elektrod
110
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Btn bu blgelerde : Doku deiiklikleri (yeniden kristalleme), faz
deiimleri (ayrma, fosfor vb. elemanlarn heterojen dalm),
tavlanma, yalanma ve kimyasal oluumlar meydana gelir.
Ana metal ve elektrodlar baz kimyasal ve mekanik zellikler
gstermek zorundadr (kaynaa uygun kalitede elik).
(Siemens Martin elikleri ve zel HSB elikleri).
lkemizde, t 20 mm olmak artyla .37 elii kaynaa elverilidir.
. 52 elii ise zel ve pahal kaynak yntemleriyle kaynaklanabilir.
Kaynaklama leminin Metalin Yapsna Tesiri ve
Kaynaklamaya Uygun elik Kalitesi:
Isdan Etkilenme Blgesi
Yar Ergime Blgesi
Ergime blgesi
111
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Hadde Profillerinde Kkrt Fosfor Ylma
Blgelerinden Olanaklar lsnde Kanmak Gerekir:
Genellikle ylmalar ibkey kelerde meydana gelir.
Dar ve Geni
Balkl I Profilleri
U Profilleri Eit ve Farkl
Kollu Kebentler
112
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3.3.1- Kaynakta Meydana Gelen Hatalar
Boluk (Gzenek) ve Yabanc Madde Bulunmas: ki
parann birletirilmesi ou zaman tek bir geile (Paso)
yaplamaz.
Bu nedenle bir evvelki kaynan crufu kaldrlmadan bir
sonraki kaynak geilirse meydana gelir.
Kaynaklama esnasnda, kayak iinde hava kabarcklar ve su
buhar oluur.
Balant (Giriim) Hatas: 0 ise kaynaktan
bahsetmek sz konusu deildir.
Burada ancak yapmadan bahsetmek mmkndr.

113
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kaynak Yata Dibi (Kk) Hatas: Sz konusu bu hata dar
yatak veya kaln elektrod kullanlmas sonucu oluur. Alt
blgedeki kk tersten kaynaklanarak bu hata giderilir.
atlaklar: En nemli kaynak hatasdr. ayet elikte C ve P
gibi elementlerin oran yksekse veya rtreye (bzlme)
engel olunmusa oluur.
Isrma Olay (Hatas): Kaynaklama srasnda ar snma
veya elektrodun yanl tutulmas sonucu oluur.
114
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3.3.2- Kaynakta Rtre (Bzlme)
Kaynakta rtre, kaynaklama srasnda nne geilmesi
olanaksz bir olaydr. Kaynakta kullanlan sl ilemler, kaynak
dikiinin kendisinde ve komu ana metalde uyumayan snma
ve souma olaylar meydana getirir ve elasto - plastik ekil
deitirmeler meydana getirir.
e
0
t
e
k
e
u

e
k
r
k
r
k
(bzlme) tg 0,18.(e
0
e
u
) / t (arplma)
.F Campus a gre r
k
= 0,18.e
k
(atlak)
115
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kaynakl Yapda Temel Kural: Birleimlerin saysn en
aza indirerek ve bunlarda kaynak kesitini mmkn olan en
kk deerde tutarak rtre (bzlme) etkisini azaltmak
mmkndr. Ayrca kaynaklama sras yle seilmelidir ki,
birletirilen paralar en uzun sre serbest kalsnlar.
Izgara Demelerde Kaynaklama Sralar: ayet
kaynaklama esnasnda ters sra izlenirse, rtreden
(bzlme) meydana gelen parazit gerilmeler (atk
gerilmeler) byk deerler alrlar.
13 11 12 14
5 3 2 6
8 1 4 7
16 9 10 15
116
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
- Uzun olarak yaplacak bir kaynak dikiinde ortadan balanp
her iki tarafa ayn anda (2 ii beraber) ilerlemelidir.
- Rtreden meydana gelecek parazit gerilmeleri ortadan
kaldrmak iin baz teknikler kullanlr. Bu teknikler :
n stma : 150 250
0
C
Sonradan stma: 650
0
C (2,5 dakika/mm 30 dakika)
Bu stma btn elemanlarda ayn anda yaplacaktr.
(Bu teknik pahal ve bazen de yapnn bykl nedeniyle
olanakszdr.
Kaynak Dikilerinin Kontrolu: Deney rnei alnarak tahrip
edici deneyler yaplr : rasgele rnek alnmaldr.
Inla izleme (x ve ) : Pahaldr, nemli yaplarda yaplr.
Kaynaklamaya Balama Yn
117
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
a) Kt Kaynak Dikileri
b) Aln Kaynak Dikileri
c) Ke Kaynak Dikileri
3.3.3- Kaynak Dikii Trleri
T.S. 3357 ye gre ergitme kaynanda kaynak dikii trleri
eittir.
118
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
K K t Kaynak Diki t Kaynak Diki leri leri: :
Aksi durumda pah(eim) yaplr
t = 316 t = 1640
t 5 t = 420 t = 820 t 20 t = 1640 t 16
V dikii K dikii
Birletirilecek paralarn u uca yada ucundan baka bir
paraya eklenmesinde kullanlan kaynak trdr.
ok Sk Kullanlan Kt Kaynak Dikileri:
I dikii V dikii Y dikii Levhal diki X dikii U dikii
119
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Aln Kaynak Dikileri:
Birletirilecek paralarn birleim yerleri bir dzlemde yan
yana getirilerek yaplan kaynak dikileridir.
Dz (Bask) Aln Dikii Azl Aln Dikii
(0,5 1,2) t
1min
60
0
t
1
3 t
1
4
120
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Ke Kaynak Dikileri:
Birletirilecek paralarn oluturduklar ann iinin kaynakla
doldurulmasyla elde edilir (t 4 mm).
Bindirmeli Ke Dikii Ke (Boyun) Dikii D Ke Dikii
60
0
0 ~ 3
121
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3.3.4- Kaynak Dikilerinde Hesap
Byklkleri
(a) Kaynak Dikii Kalnlklar:
1) Kt Kaynak Dikilerinde: (a) Kaynak dikii kalnl
olarak; U uca birletirilen paralarda, paralardan ince
olann kalnl (a = t
min
), ucundan baka bir paraya
balananlarda ise ucundan balanan parann kalnl
alnr.
122
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
a
a
2) Aln Kaynak Dikilerinde:
a = ? Kaynak dikii kalnl belirsizdir.
Tespit kaynaklarnda yaplr
Dz Aln Kayna Azl Aln Kayna
a = az derinlii
a a
123
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3) Ke Kaynak Dikilerinde: (a) kaynak dikii kalnl
olarak, diki enkesiti iine izilen ikizkenar genin
ykseklii alnr.
Kemerli Diki
a a a
ukur Diki Dz Diki
a
t
1
t
2
124
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
min
0,7.t a
mm 3,5
mm 3
kren kpr
bina

|
|

\
|
|
|

\
|

min 3
2
2
min 2
1
1
t
t
0,7 a ,
t
t
0,7 a
|
|

\
|

|
|

\
|

min 2
1
2
min 2
1
1
t
t 2 1
0,7 a
t
t
7 0 a
|
|

\
| . ,
,
|
|

\
|
,
Ke Kaynak Dikilerinde Alt ve st Snrlar
t
2
t
1
t
3
a
1
a
2
[ profili
L Profili
a
1
a
2
t
1
t
2
125
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Ke kaynak dikilerinde (a) kaynak kalnlnn kk seilmesi
elektrotlarn harcanmas asndan ok ekonomiktir.
rnein, (a) kaynak kalnlnn 2 kat artmas iin harcanacak
elektrot says 4 kat artmaktadr.
Daha da nemlisi, bu esnada Rtreye (Bzlme) ye de dikkat
edilmelidir.
F
a
4F
2a
126
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
(L) Kaynak Dikii Hesap Boyu:
a 2 L L
'
=
Kaynak dikilerini boyu olarak L grnen boylar yerine,
olarak hesaplanan alan boylar
alnacaktr. Bylece balang ve biti
kraterlerinin zayf zellikleri ortadan kaldrlm olacaktr.
1) Kt Kaynak Dikilerinde; L = L olmas isteniyorsa,
kaynak dikii bakr yada alminyum levha zerinde da
doru tarlmaldr. Daha sonra bu taan ksmlar
sonradan tralanr. Bu ilem dinamik karakterli yklerde
bu ilem zorunludur.
Tarma Levhas(Paras)
(Bakr, Alminyum, vs.)
127
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
a
0
1
2
L L
'
|
|
|

\
|
=
a 100 L a
15
10

|
|

\
|
Kaynak uzunluklarnn minimum deeri olan (10~15)a
deerlerinin hangi konumda ne kadar alnaca aada
gsterilmektedir.
(TS 3357)
alnabilir ve L hesap uzunluu iin kuvvet dorultusunda
aada alt ve st snrlar verilmektedir.
2) Ke Kaynak Dikilerinde; Dikiin konumuna gre,
128
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
L = L + 2a
P P
a 15a L 100a a
a 10a L 100a
L
2
= L
2
P P
L = L + a
129
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
L a F
k
. =

=
. =
n
1 i
i i k
L a F
(F
k
) Kaynak Dikii Enkesit Alan:
Tek bir kaynak dikii iin ;
Birden ok kaynak dikii iin ;
bantlaryla hesaplanr.
130
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
(I
k
) Kaynak Dikii Atalet (Eylemsizlik) Momenti:
131
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
a
4
L
4
a
4
L
4
a
3
L
3
a
3
L
3
y
4
y
3
a
3
L
3
x a
2
L
2
a
2
L
2
x y
1
y
2
a
2
L
2
a
1
L
1
a
1
L
1
nce kaynakl birleimin G
K
arlk merkezi belirlenir.
Seilen bir X,Y eksen takmna gre G
K
(X
G
,Y
G
)
koordinatlar belirlenir.

=
=
ki
n
1 i
i ki
G
F
.Y F
Y

=
=
=
n
1
ki
n
1 i
i ki
G
F
.X F
X
i
(Simetri ekseni varsa X
G
bellidir)
(rneimizde X
G
= 0 olur)
132
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
G
K
ya gre yeni koordinatlar belirlenir (x,y).
Daha sonra bu x ve y eksen takmna gre atalet momentleri
hesaplanr.
( )

=
+ =
n
1 i
2
i ki k0i kx
.y F I I
( )

=
+ =
n
1 i
2
i ki k0i ky
.x F I I
olarak x ve y eksenine gre kaynak atalet momentleri bulunur.
133
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2
4 4 k
2
3 3 k
2
2 2 k
3
2 2 2
1 1 k kx
y F y F 2 y F
12
L a
2 y F I . + . +
|
|

\
|
. +
.
+ . =
Verilen rnek ekil iin ;
(y
i
lerin aln ekline dikkat ediniz)
a
4
L
4
a
4
L
4
a
3
L
3
a
3
L
3
y
4
y
3
a
3
L
3
x a
2
L
2
a
2
L
2
x y
1
y
2
a
2
L
2
a
1
L
1
a
1
L
1
134
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
max
ky
ky
max
kx
kx
x
I
W
y
I
W
=
=
6
a L
W
6
L a
W
2
ky
2
kx
.
=
.
=
Eksenine Dik Tek Dikite;
(W
k
) Kaynak Dikii Mukavemet Momenti:
L
x x
a
135
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3.3.5- Kaynak Dikilerinin Hesab
Aln Kayna Kt Kaynak
Ke Kayna
Zorlanan Kaynakta
Gerilme Bileenleri

k// // // //

k
a
L

k
136
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kaynaa Yalnz N Normal Kuvveti veya Yalnz T
Kesme Kuvveti Tesir Ediyor se:
P = ( N veya T ) Durumu
k
*
k
F
N
=
k
k k k//
F
T
) veya ( =

(*) : Yalnz basn yk tayan kolonlarn kafa ve taban


levhalarna birleimlerinde, bu levhalar kolon eksenine dik ve
yeterli kalnlkta iseler, kaynak hesabnda kuvvetlerin gerek
deerleri yerine drtte biri alnabilir)
137
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kaynaa N Normal Kuvveti ve T Kesme Kuvveti
Ayn Anda Tesir Ediyor ise: P = ( N + T ) Durumu
k
k
F
N
=
k
k
F
T
=
2
k
2
k v
+ =
( * : Kt kaynaklarda kyaslama gerilmesi hesab yaplmaz)
(Kyaslama Gerilmesi *)
P N
T
138
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Yalnz M Eilme Momenti Tesir Ettii
Kaynakl Birleimler: Yalnz M Durumu
k
k
W
M
max =
i
kx
k
y
I
M
=
Kaynak dikii boyunca herhangi bir (y
i
) oordinatl noktada
gerilme :
139
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kaynak Dikiine Kesme, Normal Kuvvet ve Eilme
Momenti Tesir Etmesi Durumu: T + N + M Durumu
k k
k
W
M
F
N
max + = y
I
M
F
N

kx
x
k
k
+ =
k
k
F
T
=
2 2
//
2

+ + =
k k k v

(Her iki tr kesme kuvveti ayn anda var ise)
140
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Aada Belirtilen Durumlarda Kyaslama
Gerilmesi (
v
) Hesab Yaplmaz:

(.52) kg/cm 1200


(.37) kg/cm 750
2
2
ise
1) Kaynak dikii kt kaynak dikii ise,
2
k
2
k// k
ve

+
2) deerleri ayr ayr
141
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3) Hesap, basitletirilmi olarak, momenti yalnz balk
dikilerinin, kesme kuvvetini yalnz gvde dikilerinin
tad kabulne gre hesap yaplyorsa ve N = 0
durumu sz konusu ise:
kg
w//
kb
k
F
T

F
h
M

=
=
F
kg
: gvde kaynak dikileri
alan
F
kb
: balk kaynak dikileri
alan
h : profil ykseklii
142
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Eilme ubuklarn Boyuna Ekleri: Boyun ekleri, balk
levhalarnn boylama dikileri, gvde levhas boyuna
eklerinde TS. 3357 gre yalnz
k//
kontroluyla yetinilir.

=
=
n
1 i
i x
xi y
k//
a . I
.S T

S
xi
ve I
x
kesitle ilgili deerlerdir.
S
x
S
x1
S
x2
S
x1
S
x2
kt
y y
1
y
2
x x
ke ke
aln aln
ke
T.S. 3357 ye gre
k
kontrol yaplmaz.
143
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kaynakl Birleimlerde Emniyet Gerilmeleri (kg / cm
2
)
(*) Hadde profilleri eklerinde kt kaynaktan olanaklar lsnde
kanlmaldr. Ortalama t 11 mm ise ve n kontrolu
yaplyorsa parantezsiz deerler, aksi halde parantez
iindeki deerler kullanlmaldr. 144
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Bir birleimde kt ve ke kaynak birlikte kullanlyor ve
hesap F
k
ya gre yaplyor ise, emniyet gerilmesi olarak
ke kaynak emniyet gerilmeleri kullanlacaktr. Kuvvetin
ekme olmas durumunda ise, ke kaynak alanlarnn
tamamnn, kt kaynak alanlarnn ise yarsnn alnmas
tavsiye edilir.
ilik kalitesinden phelenilen durumlarda, emniyet
gerilmelerinden uzak durulmas tavsiye edilir.
Profilden oluan ubuklarnn kaynakl birleimlerinde
dmerkezlik meydana gelmesi nlenmelidir.
2 1
2 1
2 2 1 1
P ; P
P P P
.e P .e P
)
`

= +
=
Her diki zerine gelen kuvvete gre hesaplanmaldr.
P
2
a
2
L
2
a a a kesiti
P
P
1
a
1
L
1
a
e
1
e
2
145
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kaynak Dikii Kuvvete Dik Dorultuda Dnyor se (Yani
U Diki de var ise);
3 2 1 3
3 2 1
2 2 2
3
3 1 1
P e e L
P P P P
e P e
2
L
P e P
+ =
= + +
. = |

\
|
+ .
P
3
hesaplanr. Bu deer dier denklemlerde yerine konur ve iki
bilinmeyenli denklem zlr. Kaynaklar zerlerindeki yklere
gre zlrse d merkezlik meydana gelmez.
P
2
a
2
L
2
a a a kesiti
P
e
1
P
3
e
2
P
1
a
1
L
1
a
146
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Dmerkezlik meydana gelmemesine, kt ve ke kaynak
dikilerinin beraber kullanld profil birleimlerinde de
zen gsterilmelidir. Aksi durumda moment miktar
hesaplanarak momentli hesap yaplmaldr.
Kaynak dikilerinin toplam arlk merkezi ubuun arlk
merkezi ile akmaldr. Kt kaynaklarda a
1
ve L
1
sabittir,
Ke kaynaklarda ise a
2
ve L
2
deitirilebilir.
a a kesiti
Ke kaynak a
2
L
2
a
Ke kaynak a
2
L
2 a
1
L
1
kt kaynak
P
a
147
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Dmerkez Momentin Gznne Alnmasnn
nemli Olduu Durum (Kaynakl Birleim rnei):
P
a.L
a
a
a
e
x
e
t
G
a a Kesiti
2
t
2
2
a
e e
x
|

\
|
=
148
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 3.6:
3
2 2
k
2
k
'
min
cm 54
6
18 1
6
L a
W
cm 18 18 1 L a F
a 2 L L cm 18 1 2 20 L
mm 10 t a
=
.
=
.
=
= . = . =
) = ( = . =
= =
ekilde yk ve lleri verilen kaynakl birleimin
yeterliliini kontrol ediniz. Kuvvetler YD1 de verilmitir
ve malzeme .37 eliidir.
b) P
1
= 5 t ; P
2
= -8 t
iin znz
a) P
1
= 3 t ; P
2
= 4 t iin zm ;
N = 4 t, T = 3 t, M = 3x5 = 15 tcm
a) P
1
= 3 t ; P
2
= 4 t
149
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
50
200 v P
2
P
1
t =10 mm
t =10 mm
Kt kaynaklarda kyaslama gerilmesi kontrolu yaplmaz.

=
=
= +
= + = + =
2
em k,
2
2
em k,
2
k k
k
t/cm 1,400 t/cm 0,056
t/cm 0,700 t/cm 0,500
0,222 0,278
18
4
54
15
F
N
W
M
max
2
em k,
2
k
k
t/cm 1,100 t/cm 0,167
18
3
F
T
= = = =
150
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
b) P
1
= 5 t ; P
2
= - 8 t in zm;
N = - 8 t, T = 5 t, M = 5 x 5 = 25 tcm

=
=
=
= = + =
2
em k,
2
2
em k,
2
k k
k
t/cm 1,400 t/cm ,907 0
t/cm 0,700 t/cm 0,019
0,444 0,463
18
8
54
25
F
N
W
M
max
2
em k,
2
k
k
t/cm 1,100 t/cm 0,278
18
5
F
T
= = = =
Kt kaynaklarda kyaslama gerilmesi kontrolu yaplmaz.
Kaynak dikii her iki durumda da yeterlidir.
151
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 3.7:
ekilde yk ve lleri verilen kaynakl birleimin,
a) 1 nolu dikiinde gerekli kontrollar yapnz.
b) 2 nolu dikiinde L
2
diki boyunu belirleyiniz.
Kuvvet YD1 de verilmitir ve malzeme .37 eliidir.
a a a kesiti
3.L
2
P = 12 t
3.65
t = 10 mm a
P
1
e
1
e
2
P
2
50.50.5
152
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
a) 1 Nolu Kaynak Dikiinde:

= =

=
mm 3,5 0,7.5 0,7.t
mm 3
mm 3 a
min

= . =
= . =
= . = =
mm 300 3 100 a 100
mm 45 3 15 a 15
mm 59 3 2 65 a 2 L L
'
1 1

, = , . , . = . =
2
1 1 k
cm 54 3 9 5 3 0 2 L a F
ton ,639 8 P
ton 3,361 P
t 12 P P P
.e P .e P
2
1
2 1
2 2 1 1
=
=
)
`

= = +
=
2
emn k,
2
k1
1
k
t/cm 1,1 t/cm 0,949
3,54
3,361
F
P
= = = =
e
2
= e
x
= 1,40 cm (Profil tablosundan)
e
1
= 5 1,40 = 3,60 cm
153
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
b) 2 Nolu Kaynak Dikiinde:
2
em k,
2
k2
cm 7,86
1,1
8,639

P
F = = =



) = ( , =
, .
,
= =

mm 300
mm 45
a a cm 1 13
3 0 2
86 7
a
F
L
1 2
2 k
2
cm 7 13 3 0 2 1 13 a 2 L L
'
2 2
, = , . + , = + =
L
2

= 140 mm seilir.
gerekli
gerekli
154
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 3.8:
ekilde yk ve lleri verilen kaynakl birleimde gerekli
kontrollar yapnz. Kuvvet YD2 de verilmitir. Malzeme .37
eliidir.
a a kesiti
t = 12 mm
L 90.90.9
a
a
P = 18 t
5.240
155
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN

= =

=
mm 3 , 6 0,7.9 0,7.t
mm 3
mm 5 a
min

= . =
= . =
= . = =
mm 500 5 100 a 100
mm 75 5 15 a 15
mm 230 5 2 240 a 2 L L
'

= . , . = . =
2
1 k
cm 23 23 5 0 2 L a F

, =
, , .
=
.
=
3
2 2
k
cm 17 88
6
23 5 0 2
6
L a
W
cm 2,638
2
1,2
2
2
0,5
2,54
2
t
2
2
a
e e
x
= |

\
|
= |

\
|
=
tcm 47,484 18.2,638 P.e M = = =
156
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN

= = =
= = =
2
k
k
2
k
k
t/cm 0,783
23
18
F
P

t/cm 0,538
88,17
47,484
W
M

2
em v,
2 2 2 2
k
2
k v
t/cm 1,25 t/cm 0,95 0,783 0,538 = = + = + =
2
em
2
n
2
n
2 2 2
2 2
t/cm 1,656 t/cm 1,362
13,213
18
F
P

cm 13,213 2,287 15,5 F F F


cm 2,287 0,2146.1,1 2 1,2.0,9. 2.0,5
0,2146.r 2 t.d. a 2
= = = =
= = =
= + +
= + +

F
2
2
2 2
cm 2,289
4
t
r
3
1
4
t
4
3r
2 d t 2a F =
|
|

\
|
+ + =
Kesin zm
ekme ubuunda kopma kontrolu;
Her iki deerden biri
bile 0,750 t/cm
2
yi
aarsa kyaslama
gerilmesi kontrolu
yaplmaldr.
157
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 3.9:
ekilde krokisi verilen kaynakl birleimde gerekli kontrollar
yapnz. Kesit Tesirleri YD1 de verilmitir. Malzeme . 37
eliidir.
t = 12
160.300.12
I 240
T = 10 t
N = 1 t
5.190
A
8
M = 2,4 tm
158
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
a) Kesin zm:
( ) [ ]
( )
2
kg
2
k
cm 18 2.0,5 19 2.0,5 F
cm 34,96 0,8.10,6 0,5 2.0,5 19 2 F
= =
= + =

= . =
= . =
= . = =
, = , . , = . , =
, = . , = . , =
mm 500 5 100 a 100
mm 75 5 15 a 15
mm 180 5 2 190 a 2 L L
mm 09 6 7 8 7 0 t 7 0 mm 5 a 3
mm 4 8 12 7 0 t 7 0 mm 8 a 3
'
g g
min g
min b
3 k
k
4
2
3
k
cm 244
2 24
2928
2 h
I
W
cm 2928
2
24
0,8.10,6.
12
0,5.18
2 I
= = =
=
(
(

\
|
+ =
159
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2
em v,
2 2 2 2
k
2
kA A v,
2 2
k
A
k
kA
2
em k,
2
kg
k
2
em k,
2
k k
k
t/cm 1,1 t/cm 0,947 0,555 0,767
t/cm 0,75 t/cm 0,767
34,96
1
2
18
2928
240
F
N
y
I
M

t/cm 1,1 t/cm 0,555


18
10
F
T

t/cm 1,1 t/cm 0,848


34,96
1
244
240
F
N
W
M
max
= = + = + =
= + = + =
= = = =
= = + = + =
160
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
b) N = 0 in Basit zm:
2
em k,
2
kb1
b
k
2
kb1
b
t/cm 1,1 t/cm 1,25
8
10
F
P

cm 8 0,8.10 F
ton 10
24
240
h
M
P
= = = =
= =
= = =
2
em k,
2
kg
k
t/cm 1,1 t/cm 0,555
18
10
F
T
= = = =

k
gerilmesi tutsa idi ;
(Gvenli tarafta kalan basit zmn her zaman ie
yaramadn gsterir durum).
161
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 3.10:
ekilde ematik olarak elemanlar verilen kaynakl birleimde
gerekli kontrollar yapnz ve bilinmeyenleri belirleyiniz.
Kuvvet YD1de verilmitir. Malzeme . 37 eliidir.
a a kesiti
a
2
L
2

a IPB 180
a
1
L
1

P
a
2
L
2

v
t
l
= 10 mm a
162
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Birleim in Profilde Yaplan Kesimler ve Kesim Alanlar:
2
'
1 1 g b l
cm 96 5 12 4 12 9 0 4 1 4 1 0 1 2 F
L h t r t t 2 F
, = ) , ( , + ) , + , ( , . =
) ( + ) + ( =
y
x x
y
t
b
t
b
r
r
h
1
h
t
g
163
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ton 17 , 86 59,84.1,44 . F maxP
cm 59,84 5,96 65,8 F F F
emn n
2
n
= = =
= = =
( ) ( )
2
1
'
1 1 n
cm 18 9 9 0 2 12 9 0 a 2 L a F , = , . , = =

= = =
2
emn k,
k
cm 40,91
1,1
45

P
F gerekli
a) P = 45 t (YD1) in zm:
h
1
= 124 mm L
1

= 120 mm seilmitir
164
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2 kg *
kg
cm 4,59
2
9,18
2
F
F = = =

= = =
2 *
kg k kb
cm ,32 36 4,59 40,91 F F F
2 kb
kb1
cm 4,54
8
36,32
8
F
F = = =

Her bir ke kaynak dikii iin; 8 adet kaynak dikii var.
Gerekli ke kaynak dikii alan;
Kuvvet ekme trnde olduundan, kt kaynaklarn yar
alann kullanma tavsiyesi uyarnca;
165
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
mm 7 0,7.10
mm 14
mm 10
0,7.t
mm 3
seilirse mm 5 a
min
min
2
= =

|
|

\
|
=

= , . =
, = , . =
, =
,
,
= =
cm 50 5 0 100 a 100
cm 5 7 5 0 15 a 15
cm 08 9
5 0
54 4
a
F
L
2
1 kb
2
mm 105 mm 8 , 100 5 . 2 8 , 90 a 2 L L'
2 2 2
= + = + =
166
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
b) P = - 55 t (YD1) in zm:

= =
2
k
cm 50
1,1
55
F

= = =
2
kg k kb
cm 40,82 9,18 50 F F F
2 kb
kb1
cm 5,10
8
40,82
8
F
F = = =

Kuvvet basn olduundan,
gerekli
167
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN

= , . =
, = , . =
, =
,
,
= = =
cm 50 5 0 100 a 100
cm 5 7 5 0 15 a 15
cm 20 10
5 0
1 5
a
F
L mm 5 a
2
1 kb
2 2
mm 115 mm 112 5 2 102 a 2 L L
2
'
2 2
= . + = + =
168
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3.3.7 3.3.7- - Bas Bas n n Kaynaklar Kaynaklar
Kordon Kayna Nokta (Punto) Kayna
N
N
N
N
Bakr Elektrod
169
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kalnlklar az paralarn birletirilmesinde kullanlr. Metal,
elektrik arkna gnderdii direnle kzl dereceye kadar
snarak plastik kvama gelir, uygulanan basnla birbirine
kaynar.
t
max
= 5 mm
t 15 mm (En ok 3 para kaynaklanabilir)
t
t
1
t
2
t
3
d
t
1
t
2
170
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Nokta Kaynaklar Perine Benzer ekilde
Hesaplanr (T.S. 3357)

=
=
=
=
=
iin) 2 (m 2,5.
iin) 1 (m 1,8.
d.t
n
P

0,65.
4
.d
m
n
P

t 5 d
em
em
*
min
l
em 2 a
min
1em
em
*
min 1eml
em
2
1em
P k
.
2,5
1,8
. d.t P
0,65.
4
.d
m P

|
|

\
|
=
=

emn
: Birletirilen paralarn emniyet gerilmesi
171
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Nokta Kaynaklarnda ki Tr Problemle Karlalr:
1em 1
P
n
P
P =

=
5
2
P
P
n
1em
Nokta kaynak says 5 den fazla ise ift sra yaplr.
1) Gerilme Kontrol Tr Problem:
2) Boyutlama Tr Problem:
172
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Nokta Kaynaklarda Aral Nokta Kaynaklarda Aral klar klar
4.d e 2.d
4,5.d e 2,5.d
6.d e 3.d
2
1



Tespit kaynaklarnda st snrlar artar.
Kuvvet aktaran nokta kaynaklar iin;
e
1
e e e e e
1
d n (rnein n = 10)
P P
e
2
e
e
2
173
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 3.11:
( ) mm 15 t mm 10 5 5 t
mm 5 t t
lim
lim max
= = + =
= =

ekilde verilen punto (nokta) kaynakl birleimin gvenle
aktarabilecei maxP kuvvetini belirleyiniz. Kuvvet YD1 de
bulunacaktr. Malzeme . 37 eliidir.
30 40 40 40 30
5 mm
5 mm
10 4
P P
25 mm
25 mm
174
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
MaxP Kuvvetinin Belirlenmesi:
1) Nokta Kaynak Ynnden:
uygundur kaynak mm 11,18 5 5 t 5 d
min
= =
ton 0,735 P
ton 1,296 8.1,44 1,0.0,5.1, .1,8. d.t P
ton 0,735 0,65.1,44
4
.1,0
1 0,65
4
d
m P
1em
em
*
min 1eml
2
em
2
1em
=

= = =
= = =
ton 2,94 4.0,735 n.P P max
1em kaynak
= = =
ton 2,94
ton 3,60
ton 2,94
P max
ton 3,60 0,5.5.1,44 . F P max
min
em min ubuk
=
|
|

\
|
=
= = =
2) Birletirilen Levhalar Ynnden:
175
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Nokta Kaynak Aralklarnn Belirlenmesi:
mm 40 4.10 4.d mm 25 e mm 20 2.10 2.d
mm 45 4,5.10 4,5.d mm 30 e mm 25 2,5.10 2,5.d
mm 60 6.10 6.d mm 40 e 30 3.10 3.d
2
1
= = = = =
= = = = =
= = = = =
176
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
4- EKME UBUKLARI
Kesit tesiri olarak yalnz eksenleri dorultusunda, ekme
cinsi normal kuvvet (+N) alan ubuklara ekme ubuklar
denir. Kafes gvdeli sistemlerin ekme ubuklar, gergiler,
ask ubuklar, asma kolonlar, vs.
ekme ubuklarnn kesitleri tek veya ok paral olarak
tertiplenebilir. Kesitlerin en az bir simetri ekseni olmasna ve
kafes gvdeli tayc sistemlerde simetri ekseninin kafes
dzleminde bulunmasna itina gsterilmelidir. Balant
zellii olan elemanlarda bu kuraln dna klabilir.
ekme ubuklarna ait eitli hesaplarda, birleimlerinde
kullanlan birleim aracnn tr nemli rol oynar.
177
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
4.1- ekme ubuu Hesaplar
ekme ubuklaryla ilgili hesaplarn nemli bir blmnde
ubuun F
n
net yada yararl alan kullanlr.
F
n
= F F olarak hesaplanr.
Burada; F delik, kesim ve benzeri sebeplerle kesitte
meydana gelen zayflamay gstermektedir.
F
n
yada F deerlerinin hesaplanmasnda kopma izgisinin
konumu nem arz etmektedir.
Bu nedenle kopma izgisi aratrmas yaplmaldr.
178
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kopma izgisi zerindeki toplam alandan, ayn izgi
zerindeki delik kayplar toplanarak kartlmaldr.
Profillerde deliklerin artmal olarak konmas durumunda
kopma izgisi;
III II I
III II I
P P
II I
II I
Kopma izgisinin Aratrlmas:
179
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
a) Gerilme Kontrolu Tr Problem:
*
em
n

F
N
=
em

F
N
=
em
n

F
N
=
(Kesim dolaysyla kesit kayb olmas
durumunda)
(Kesim kayb olmamas durumunda)
2) Birleim Arac Kaynak se;
*
: ubuk ve delik eksenleri akmyorsa;
emn
*
= 0,8.
emn
alnacaktr.
1) Birleim Arac Perin Yada Olaan Bulon se;
180
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
( )
( )
( ) [ ] ) + + ( + ) + ( = :
, + . + = :
( + ) ( = :
'
g b g b l
2 2
g 1 g 1 l
L r t h t r t t F 3
r 2146 0 2 d t a 2 F 2
) L h t h h t F 1
L
g
yerine L
g
= L
g
2a kullanld da olur.
1
2 3
181
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3) Birleim Arac ngermeli Bulon se;
kontrol iki

F
P

F
N

0,4.n.P N P
*
em
n
*
em
1
*

=
=
=
* : ubuk ve Bulon eksenleri akmyor ise;

*
emn
= 0,8.
emn
alnacaktr.
182
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
b) Boyutlama Tr Problem:
*
em
n

N
F =
1) Birleim Arac Perin, Olaan Bulon ve Kesit Kaypl
Kaynak se;
gerekli
gerekli hesaplanr. F = gerekli F
n
+ tahmini F
Profil tablosundan F seilir. Seilen F gerekli F
ise gerek F hesaplanr.
F
n
= seilen F - F gerekli F
n
olmaldr.
183
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2) Birleim Arac Kesit Kayb Olmayan Kaynakl Birleim
Olmas Durumunda se;
emn

N
F =
emn
0

N
F =
Daha sonra gerilme kontrolu hesabna geilir.
Seilen
Profil tablosundan kesit seimi yaplr.
gerekli
3) Birleim Arac ngermeli Bulon Olmas Durumunda se;
Seilen
Profil tablosundan kesit seimi yaplr.
gerekli hesaplanr.
olmaldr. F gerekli F
hesaplanr.
olmaldr. F gerekli F
0
184
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
c) Emniyetle Tanabilen Kuvvetin Hesab:
Emniyetle tanabilecek kuvvet 3 etkene baldr.
1) ubuk asndan emniyetle tanabilen kuvvet.
2) U birleimlerde birleim aralar ynnden emniyetle
tanabilen kuvvet.
3) ayet var ise, ubuk eki ynnden emniyetle
tanabilen kuvvet.
Birleim aralar ynnden yaplacak hesap daha evvel
gsterilmi idi. ubuk asndan tanabilen kuvvet :
emn n emn
. F N maxN = =
min
1
*
em n
em
0,4.n.P . F
F.
N max
|
|

\
|
+
=
Kesit kayb yoksa F
n
yerine F alnacaktr. Dmerkez
perin ve bulonlu birleimlerde
emn
yerine 0,8.
emn
alnacaktr.
ngermeli bulonlarla balanan ekme ubuunda;
185
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
d) Kuvvet Altnda Uzama Miktarnn Hesab:
L
Ask kolon
L
Gergi
186
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN

emn
durumunda uzama miktarnn mertebesi:

= = = =
875
1
.52(YD2)
1310
1
.37(YD2)
E

E.F
N
L
L

em
0
rnek olarak 100 m aklkl bir kemerin gergisinde,
.37 (Fe 37) iin 7,6 cm; .52 (Fe 52) iin 11,4 cm olur.
187
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
4.2- ekme ubuu Ekleri
ekme ubuklarnda farkl trde ek yapmak
mmkndr. Yaplabilecek ekler nem srasna gre
sralanrsa;
1) Bindirme Elemanl Ekler (Perin, Bulon, Kaynak)
2) Enleme Levhal Ekler (Kaynak)
3) Kt Ekler (Kaynak)
1) Bindirme Elemanl Ekler (Perin, Bulon, Kaynak):
P P
(Perin yada Bulonlu zm)
188
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
(Kaynakl zm)
(2 3)a
P P
(2 3)a
189
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Bindirme Elemanl Ekler ve Hesap Kurallar:
Bindirme elemanlarn (ekleme paralar) net (*) enkesit
alanlar toplam, eklenen ubuun net enkesit alanndan
kk olmamaldr. ( * : kaynaklarda brt olmaldr)


ubuk n, bindirme n,
F F
max
i
i
i
N
F
F
P

=
Not: Ek, ubuun tad N kuvvetine gre deil, ubuun
tayabilecei max N kuvvetine gre hesap yaplmaldr.
(i : Bindirme eleman numaras)
Bindirme elemanlarnn toplam brt alanlarnn arlk
merkezi, olanaklar lsnde eklenen ubuun arlk
merkezi ile st ste dmelidir (tolerans:birka milimetre).
Her bir bindirme elemann ubua balayan birleim
arac, sz konusu bindirme elemanna alanyla orantl
datlan kuvveti aktarabilmelidir.
190
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Not : Aktarlan kuvvet ke kaynak dikilerinin aktarabilecei
kuvveti amamaldr.
2) Enleme Levhal Ekler (Kaynak):
t
l
t
ubuk,max
3a
2
a
2
3a
2
P P
a
1
3a
1
191
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3) Kt Ekler (Kaynak):
Not: Bu tr ekten olanaklar lsnde kanlmaldr.
TS 3357: Sfr yada buna yakn kuvvet tayan
ubuklarda yaplabileceine msaade eder.
P P
192
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
4.3- Konstrktif Kurallar
ok paral ekme ubuklar, statik adan gerekli olmamakla
birlikte, uzunluklar boyunca minimum iki ara noktada (ok
uzun ubuklarda 1 2 metrede bir) birbirlerine balanmaldr.
Kprlerde e
max
aralklar uygulanr.
40 mm
10 mm
3 mm
3d Pul
193
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ubuk aralklar fazla ise arada ba levhalar kullanlmaldr.
(3 6)d
1
Ba levhas
Ba Levhasnn Perin yada Bulonlu Birleimi:
194
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Ba Levhasnn Kaynakl Birleimi:
40 100 mm
10 mm
Ba Levhas
min 3 mm
195
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 4.1:
Birleimde M20 lik Uygun Bulonlar kullanlmaktadr.
ekilde verilen ekme ubuu ekinde gerekli kontrollar yapnz
ve birleimin gvenle aktarabilecei kuvveti belirleyiniz.
Malzeme . 37 eliidir. Kuvvet YD1 de bulunacaktr.
45 60 60 45 45 60 60 45
12 20 12
III II I
N N
35
65
65
35
III II I
196
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Verilen M 20 bulonu uygundur. mm 22,5 cm 2,25 0,2 5.1,2 0,2 5t d
min 0
= = =

= =
= =
= =
= + =
mm 300 25.12 25.t
mm 252 12.21 12.d
mm 63 3.21 3.d
mm 88 65 60 e
min
2 2

= =
= =
= =
=
mm 72 6.12 6.t
mm 63 3.21 3.d
mm 42 2.21 2.d
mm 45 e
min
1

= =
= =
= =
=
mm 72 6.12 6.t
mm 63 3.21 3.d
mm 5 , 31 1,5.21 1,5.d
mm 35 e
min
2
197
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ekme ubuunun Emniyetle Aktarabilecei Kuvvet:
2
n3
2
n2
2
n1
cm 36,2 2.2,1) 8,8 3,5 2.(10 F : III III
cm 36,6 3.2,1) 2.8,8 2.(2.3,5 F : II II
cm 31,6 2.2,1) 2.(20 F : I I
= + + =
= + =
= =
ton 45,5 31,6.1,44 . F N ubukta
cm 31,6 F ) (F
em n em
2
1) - n(1 min n
= = =
= =
En elverisiz kopma izgisinin bulunmas;
198
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Bindirme Elemanlarnn ( Levhalarn ) Emniyetle
Aktarabilecei Kuvvet:
2
ubuk n,
2
bindirme n,
cm 31,6 F cm 37,92 2.2,1) 2.1,2.(20 F = = =
ton 9,7 P
ton 11,76 8 2,1.2,0.2, . d.t P
ton 9,7 1,4
4
.2,1
2
4
.d
m P
1em
em l,
*
min 1eml
2
em a,
2
1em
=

= = =
= = =
Dolaysyla bindirme elemanlarnda N
emn
> >> > N
emn,ubuk
olduu iin deerinin belirlenmesi gerek yoktur.
Birleim Elemanlarnn Emniyetle Aktarabilecei
Kuvvet:
Birleim (ek) tek tip bindirme elemanyla gerekletirilmi
olduundan (yani levha ile), birleim elemanlar iin hesap
bir defada yaplabilir. Uygun bulon, m = 2 (ift tesirli)
Bindirme elemanlarnda da en elverisiz kopma izgisinin
I I olaca aktr.
199
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Birleim bu deerden kk veya eit olan her N
kuvvetini emniyetle tar.
ubuk em, 1em em
N ton 48,5 5.9,7 n.P N = = =
(YD1) ton 45,5 N N max
ubuk em,
= =
Birleim aralar;
200
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
I 300
110 mm
x x
15
6
e
x
90
N N x x
45
8 195 180.12.390
rnek 4.2:
ekilde verilen bindirme elemanl kaynakl ekme ubuu
ekinde gerekli kontrollar yapnz.
Malzeme . 37 eliidir. Kuvvet YD1 de hesaplanacaktr.
201
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Bindirme Elemanlarnn (Ekleme Lamalar) Enkesiti
Eklenen ubuunkinden Byk Olmaldr:
2
ubuk
cm 34,55
2
69,1
2
F
F = = =
ton 49,752 34,55.1,44 . F N
em ubuk em
= = =
2
ubuk
2
ek
cm 34,55 F cm 39,6 18,0.1,2 2.9,0.1,0 F = = + =
I 300 ekme ubuunda;
Ek ubuun tayabilecei N
emn
= max N kuvvetine gre
kontrol edilecektir.
202
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Bindirme Elemanlarnn Arlk Merkezi, Eklenen
ubuun Arlk Merkezi le st ste Dmelidir:
cm 11,03
34,55
381
F
S
e
ubuk
x
x
= = =
cm 11,24
39,6
5,6 18,0.1,2.1 6,0 2.9,0.1,0.
) (e
bindirme x
=
+
=
mm 2,1 cm 0,21 11,03 11,24 e = = =
Yeterli yaklam elde edilmektedir.
Ekleme lamalarnn x x eksenine gre arlk merkezi;
ubukta (1/2 I 300) ; F
ubuk
. e
x
= S
x
203
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kaynak Dikilerinde Yaplacak Kontrollar:
mm 7 0,7.10
mm 10
mm 10,8
0,7 0,7.t mm 6 a 3mm
min
min g
= =
|
|

\
|
= =
mm 15 2,5.6 3).a (2,5 mm 15 e
1
= =
e
2
b e
2
e
1
h
g
L
e
1
1) Gvde Ekleme Levhalar Kaynak Dikileri
204
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
mm 120,5
2
241
h
g
= =
mm 600 100.6 100a mm 104 6 110 l mm 90 15.6 15a
mm 15 2,5.6 2,5a mm 15,5 15 90 120,5 e
g
'
1
= = = = = =
= = = =
2
em k,
2
kg
g
k
b g
g
g
t/cm 1,1 t/cm 0,881
4.0,6.10,4
22,615
F
N

ton 22,615 49,752


39,6
2.9,0.1,0
N
F F
F
N
= = = =
= =
+
=
205
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2) Balk Ekleme Levhas Kaynak Dikileri:
mm 8,28 0,7.11,83
mm 11,83
mm 12
0,7. 0,7.t mm 8 a mm 3
min
min b
= =
|
|

\
|
= =
mm
24
20
.8
3
2,5
.a
3
2,5
mm 27,5
2
125 180
e
2
|
|

\
|
=
|
|

\
|
=
|
|

\
|
=

=
mm 800 100.8 100a mm 187 8 195 l mm 120 15.8 15a
b
= = = = = =
2
em k,
2
kb
b
k
b g
b
b
t/cm 1,1 t/cm 0,907
2.0,8.18,7
27,137
F
N

ton 27,137 49,752


39,6
18,0.1,2
N
F F
F
N
= = = =
= =
+
=
206
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 4.3:
I 300 25
7 120 h
g
N N 27,5
30
11 35
17 45 45
75 35 75
ekilde verilen enleme levhal kaynakl ekme ubuu ekinin
gvenle aktarabilecei kuvveti belirleyiniz.
Malzeme . 37 eliidir. Kuvvet YD1 de hesaplanacaktr.
207
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kaynak Dikilerinde Kontrollar:
1) Gvde Kaynak Dikii;
mm 56 7 8 10 7 0
mm 8 10
mm 17
7 0 t 7 0 mm 7 a mm 3
min
min g
, = , . , =
|
|

\
|
,

. , = . , =
) , = ( , = ) , , .( , . = cm 3 11 L cm 82 15 7 0 0 12 7 0 2 F
1 k
2
1 k
mm 34 11 2 16, 7 0
mm 2 16
mm 17
7 0 t 7 0 mm 11 a mm 3
min
min b
, = . , =
|
|

\
|
,

. , = . , =
) , = ( , = ) , , .( , . =
, = , . , =
cm 4 3 L cm 48 7 1 1 5 4 1 1 2 F
cm 75 13 5 12 1 1 F
3 k
2
3 k
2
2 k
Enleme levha kalnl (17 mm), ekme ubuu kalnlna
uygun (t
max
= 16,2 mm) ve boyutlar profil kenarndan (2,5-3)a
taacak ekilde seilmitir.
Dta:
te :
2) Balk Kaynak Dikileri;
208
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3) Kaynak Dikileri Arlk Merkezi;
cm 10,68
7,48 13,75 15,82
1,62) 7,48(15 13,75.15
2
11,3
15,82
e
k
=
+ +
+ + |

\
|
=
4 2 2 2
2 2
kx
cm 880 8 37,05.10,6 1,62) 7,48.(15 13,75.15
2
11,3
15,82.
12
2.0,7.11,3
I = + + |

\
|
+ =
3
max
kx
min kx,
cm 82,4
10,68
880
y
I
W = = =
e
ubuk
= 11,03 cm olarak rnek 4.2 de bulunmutur.
Dmerkezlik ar olmayp ihmal edilebilir.
Ancak ihmal edilmeyerek kesin hesap yaplacaktr.
e = 11,03 10,68 = 0,35 cm = 3,5 mm
209
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Birleimin Gvenle Aktarabilecei N ekme Kuvveti:
ton 35,21 N t/cm 1,1
82,4
0,35.N
37,05
N

W
N. .
F
N
em
2
em k,
min k, k
= = +
= +
Birleimin emniyetle aktarabildii kuvvet (N
em
= 35,21 t).
Kaynak kalnlklar mmkn en byk deerler alnd
durumda (a 0,7t
min
), ekme kuvveti alan ubuun emniyetle
tayaca (N = 49,752 t) kuvvetten kktr.
210
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 4.4:
I 300 enkesitli ekme ubuunun, kaynakl kt ekinin
emniyetle aktarabilecei N
emn
kuvvetini bulunuz.
Malzeme 37 eliidir. Kuvvet YD1 de hesaplanacaktr.
Not: Hadde profillerinden yaplan ekme ubuklarnda bu tr
eklerden olanaklar lsnde kanlmas tavsiye edilir.
2
k
2
b
'
g g
cm 06 33 49 1 55 34 F F F
cm 49 1 62 1 0 12 0 15 08 1 t L h t F
, = , , = =
, = ) , , , .( , = ) .(
|
|

\
|
=
|
|

\
|
= =
t 19,55
t 23,14
.0,7
27,93
33,06
. F N
em k, k k em,
Bazen, daha gvenli bir yaklamla F hesabna
(2t
2
g
+2t
2
balk
) krater paylar da katlr. Problemimizde
F = 6,62 cm
2
ve F
k
=27,93 cm
2
olarak hesaplanr.
N 120< << <h
g
N I 300
211
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
5- Basn ubuklar
2
k
2
k
s
EI
N =
Euler burkulma bantsyla belirlenir.
Kesit tesiri olarak, eksenleri dorultusunda basn tr normal
kuvvet tayan ubuklara basn ubuklar ad verilir.
Bu tr ubuklarla kafes sistemlerde ve bina kolonlarnda ok sk
karlalr.
elik yaplarda yaplan btn basn elemanlar burkulmaya
gre hesaplanrlar (T.S. 648; DIN 4114).
Mukavemet dersinden de bilindii zere, prizmatik enkesite
sahip bir basn ubuun, orantllk blgesi snrlar iinde,
burkulmadan emniyetle tayabilecei eksenel basn kuvveti
(Euler Kritik Yk),
212
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kritik burkulma gerilmesi,
2
k
2
k
k
F.s
.E.I
F
N
= =
i
s
;
F
I
I
k
= =
2
2
2
k
2 2
k

.E
s
.E.i
= = olur.
Bu deerler yukardaki bantda yerine konur ise, kritik
burkulma gerilmesi;
olarak hesaplanr (Euler kritik burkulma gerilmesi).
213
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gerilme Narinlik Diyagram
20
p
=114,8

k,emn

p
Euler Hiperbol
Tama Yk Yntemine Gre
k

214
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Burkulma olmas halinde de bir emniyet gerilmesinden
sz etmek mmkndr. Kritik gerilmeden belirli bir
oranda uzak kalan kritik emniyet gerilmesi deeri;

F
N

F.
N
em
em
em k,
em
=
( ) f
F
N
em k,
=
[ ] ( ) ( ) f yntemi
F
N
em
*
= =

= =
Kprler 150
Binalar 250
; 1 ; iin 20
max
Bu deerin her iki taraf
em
ye
blnr ise;
215
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Basn ubuklarnda Genel Hesap Yntemi
(T.S. 648)
olmak zere,
F
2
p

.E 2.
=
iin) (
iin) (20
iin) 20 (
2,5

0,2

1,2 1,51
1,67
n
max p
p max
max
3
p p

|
|

\
|

|
|

\
|
+ =
( Plastik Narinlik Snr )
216
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Sz konusu bu bantlar elik cinsi ne olursa olsun
geerlidir.
T.S. 648, yntemine gre hesab da kabul etmektedir.
Elastik blgesi iinde yaplan Euler tipi burkulma
durumunda basn emniyet gerilmesi;
( )
( ) ise
n.
.E

ise
n

.
2
1
1

p
*
em bE, 2
2
em b,
p F
2
p
em b,
= =

|
|

\
|

=
2
2
em bE,
2,5.
.E
= olarak hesaplanacaktr.
217
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
5.1- Tek Paral Basn ubuklar
Tek paral basn ubuklar ifadesi iinde bileik kesitler de
saylabilir ( Tek paral saylabilmesi iin paralar birbirlerine
e e
max
aralkl perin yada bulonlarla, veya srekli kaynak
dikiiyle bal olmaldr).
simetri
ekseni
yok
en az
bir
simetri
ekseni
var
Tek Paral Basn ubuklar Enkesitlerine ait rnekler:
218
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Burkulma Boylar ( s
k
) : s
k
= .L (L = ubuk Boyu)
1) Ularda Mesnetlenme eklinin Etkisi:
2,0 2,1 1.0 1,2 0,8 0,65 Hesap
2,0 2,0 1,0 1,0 0,7 0,5 Teorik
Ularn
Mesnet
ekilleri
219
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2) Ara Balantlarn Etkisi:
Ara balantlarn bulunmas : Bir kafes kiriin st (basn)
baln balayan aklar, duvarlarda kuaklar, vb.
Basn ubuu deiik dorultularda deiik burkulma
boylarna sahip olabilir. Yani s
kx
s
ky
olabilir.
T.S. 648 ynetmeliinde ortogonal ereve ubuklar
burkulma boylarnn hesab iin abaklar verilmitir.
Abaklarn kullanlabilmesi iin, nce ubuun (i) ve (j)
ularna ait G
i
ve G
j
redr oranlarnn belirlenmesi gerekir

=
i k
k
i s
s
i
l
I
l
I
G
220
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rneimizde, B noktasnda yazlan bantda, BC ubuu
toplama girmez. Kirilerde I
k
/ L
k
deerleri aada verilen
katsaylarla arplarak alnacaktr.
() iareti, ele alnan dm noktasnda ve burkulma
dzleminde, sz konusu dm noktasna ait rijit bal
ubuklarn toplam ifade etmektedir (s : kolon iin, k : kiri
iin kullanlacaktr).
I J K
D E F G H
A B C
221
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Ortogonal (Dik Al) erevelerde ubuk Burkulma
Boylar:
{
(2,0) Dm noktalar ankastre ereve : E de ED ubuu
Temele ankastre bal kolonlarda, bu utaki G 1,0
olarak alnabilir (teoride sfr alnabilir)
(1,5) Dm noktalar sabit ereve : G de GH ubuu
(0,5) Dm noktalar sabit ereve : C de CB ubuu
Temele mafsall bal kolonlarda, bu utaki G 10
olarak alnabilir (teoride sonsuz alnabilir)
T.S.648 standard, dik al erevelerde, ubuk burkulma
boylar iin, ubuk ularnn ubuk eksenine dik
dorultuda tutulmu veya serbest olduklarn gz nne
alan iki adet abak vermektedir.
222
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ubuk ular eksenine dik dorultuda tutulmu
Ortagonal erevelerde ubuk Burkulma Boylar ( s
k
= .L )
223
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ubuk ular eksenine dik dorultuda serbest
Ortagonal erevelerde ubuk Burkulma Boylar ( s
k
= .L )
224
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
x ve y eksenlerine dik dorultuda ubuk burkulma
225
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gerilme Kontrolu Tr Problem:
F
I
i
F
I
i
y
y
x
x
=
=
bulunur Tablodan
i
s

i
s

max
y
ky
y
x
kx
x

=
=
em

F
.N
=
x ve y asal eksenler deillerse (korniyerlerdeki gibi)
benzer ilemler asal eksenler iin yaplr.
(Tek hadde profilleri iin tablodan alnr)
(Tek hadde profilleri iin tablodan alnr)
x ve y asal eksenler olmak zere;
226
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Boyutlama Tr Problem:
em
0

1.N
F
em
0

N
F =
2
2
0
2
0
2
k
2
k
2
2
0
2
0

i
s
s
i
i
i

F
F
= = = =
hesaplanr. Tablodan profil seimi yaplr.
(F
0
, i
0
) bulunur ve
0
= s
k
/ i
0
hesaplanr.
F = (1,5 ~2)F
0
hesaplanr. Profil seilir. Gerilme kontrolu
tr problemdeki admlar burada da tekrarlanr.
F ve F
0
n benzer alanlar olmalarndan dolay,
Bir denklem ve iki bilinmeyen vardr.
1) Genel Yntem:

0
= 1 alnarak
2) Domke Yntemi: Bu yntemde profil tr nceden bellidir.
227
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
3) Gvenle Tanabilen Kuvvetin Hesab:
(izelge)
0
=
em

.N
F

F.
N N max
em
em
= =
Kesit seimi yaplr. Gerilme kontrolu tr
problemdeki admlar aynen tekrar edilir.
ubua gelen N basn kuvveti N N
em
olmaldr.
Gerilme kontrolu tr probleme benzer durum burada da
sz konusudur.
max
ve bulunduktan sonra ;
belirlenir.
228
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 5.1:
Enkesiti [ 300 olan bir basn ubuunun sistem emas
grlmektedir. ubuun emniyetle aktarabilecei basn
kuvvetini bulunuz. Kuvvet YD1de hesaplanacaktr. Malzeme
.37 eliidir.
y x
4,5 m
x y y
9 m
x x
4,5 m
y
N
229
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
x x eksenine dik burkulma;
76,92
11,7
900
i
s

x
kx
x
= = =
155,17
2,90
450
i
s

y
ky
y
= = =
155,17
155,17
72,65

max max
y
x
max
=
|
|

\
|
=
|
|

\
|
=
ton 20,017
4,23
58,8.1,44

F.
N
em
em
= = =
4,23 =
y y eksenine dik burkulma;
230
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 5.2:
2 [ 160 dan bileik olarak yaplm bir basn ubuunun yk
ve tayc sistem emas verilmitir. Gerekli kontrollar yapnz.
Kuvvet YD1 de verilmektedir. Malzeme .37 eliidir.
L 8 0 s
L 1 2 s
ky
kx
. , =
. , =
x y y x y
y x y x
x x
4 m
y
N = 20 t
231
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
x x eksenine dik burkulma;
135,3
6,21
840
i
s

x
kx
x
= = =
cm 840 2,1.400 s
kx
= =
( ) [ ]
4 2
y
cm 1213 1,84 6,5 24. 85,3 2. I = + =
cm 5,03
2.24
1213
F
I
i
y
y
= = = cm 320 0,8.400 s
ky
= =
63,7
5,03
320
i
s

y
ky
y
= = = 3,21 135,3
63,7
135,3

max max
y
x
max
= =
|
|

\
|
=
|
|

\
|
=
2
em
2
t/cm 1,44 t/cm 1,338
2.24
3,21.20
F
.N
= = = =
y y eksenine dik burkulma ;
232
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 5.3:

= =
= =
= = =
cm 1,26 i i
cm 7,85 F cm 8,70 F
L65.65.7 cm ,85 7
1,656
13

N
F
min
2
0
2
2
em
0
2,38 116 174,6
1,26
220
i
s

1
0
k
0
= = = = =

=
=
= = =
cm 1,95 i
cm 19,2 F
0 L100.100.1 seilen cm 18,68
1,656
2,38.13

.N
F gerekli

2
2
em
1
2,29 112,82
1,95
220
i
s

k
max
= = = =
2
em
2
t/cm 1,656 t/cm 1,55
19,2
2,29.13
F
.N
= = = =
Tek hadde profilinden yaplm basn
ubuklarnda, zellikle s
kx =
s
ky
ise Domke
yntemi hzl boyutlama olana salar.
(, asal eksenler)
y

N = 13 t luk yk tayacak elik (.37) bir basn ubuunda


burkulma boylar s
k
=s
kx
=s
ky
=2,20 m olup tek kebent olarak
boyutlaynz. Kuvvet YD2 de verilmektedir
233
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 5.4:
F(cm
2
) e (cm) I
x
(cm
4
) I
y
(cm
4
)
[180 28 1,92 1350 114
[220 37,4 2,14 2690 197
ekilde bileik enkesiti ve tayc sistem emas verilen
basn ubuunda gerekli kontrollar yapnz.
Kuvvet YD2 de verilmektedir. Malzeme .52 eliidir.
[220
x
G1
y
G1
G
1
G
G
2
x
1
x
2
x
[180
y
1
y y
2
s
k
= s
kx
= s
ky
= 325 cm
N = 105 t
N = 105 t
e
x x
y
y
3,25 m
234
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Arlk Merkezinin x
1
, y
1
Eksenlerine Gre Yeri;
cm 3,89
37,4 28
1,92
2
22
28.
y
cm 4,77
37,4 28
2
18
2,14 28.
x
G1
G1
=
+
|

\
|

=
=
+
|

\
|
+
=
4
xy
4
2
2
y
4
2
2
x
cm 1620 4,77 2,14
2
18
1,92 3,89
2
22
28. 4,77 37,4.3,89. I
cm 3534 4,77 2,14
2
18
28. 1350 37,4.4,77 197 I
cm 4124 1,92 3,89
2
22
28. 114 37,4.3,89 2690 I
= |

\
|
+ |

\
|
+ =
= |

\
|
+ + + + =
= |

\
|
+ + + =
235
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2
xy
2
y x y x
,
I
2
I I
2
I I
I +
|
|

\
|

+
=

=
=
= + |

\
|

+
=
4

4
2
2
,
cm 2182 I
cm 5476 I
1620
2
3534 4121
2
3534 4124
I
cm 5,78
37,4 28
2182
i i
min
=
+
= =
1,47 6,23 5
5,78
325
i
s

min
k
max
= = = =
2
em
2
t/cm 2,484 1,656
2,4
3,6
t/cm 2,36
37,4 28
1,47.105
F
.N
= = =
+
= =

236
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
5.2- ok Paral Basn ubuklar
ok paral ve tek paral basn ubuklar arasnda fark ;
N N N N
Ara balantsz Tek paral Ara balantl ok paral
Ekonomik yada konstrktif nedenlerle dzenlenirler.
ki deiik trde ara balant (Enine balant) yaplr.
- ereve Balant : Moment alabilen balant
- Kafes Balant : Moment alamayan balant
Her iki tr balantda da birleim arac Perin, Bulon veya
Kaynak olabilmektedir.
237
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kafes Ara Balantl ubuk ereve Ara Balantl ubuk
x x
e
y
y
s
1
e
y
y
s
1
d

x x
238
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ok paral basn ubuklar, kaymadan meydana gelen
ekil deitirmeleri de dikkate alan itibari narinlik dereceleri
yardmyla hesaplanrlar.
Standartlar, ok paral basn ubuklarnn hesap ekillerini,
bunlarn enkesit ekillerine gre belirlenen, ana gruba
ayrrlar :
a) I. Grup ok paral basn ubuklar
b) II. Grup ok paral basn ubuklar
c) III. Grup ok paral basn ubuklar
239
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
5.2.1- I.Grup ok Paral Basn ubuklar
I. Grup ok paral basn ubuklarnda, btn enkesitin asal
eksenlerinden biri (rnein: x x ekseni), btn ubuklarn
arlk merkezlerinden geer ve her birinin kenarlarna paralel
x veya y eksenlerinden biriyle akr (Bu akan eksene
malzeme ekseni denir).
Enkesit rnekleri
x x
x x
x x
(*)
240
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Hesap Admlar:
x x Malzeme Eksenine Dik Burkulma: Tek paral basn
ubuun burkulmas gibi hesaplanr. i
x
farkl enkesitli
ubuklar durumu (*) dnda direk profil tablolarndan
alnabilir.
x1
1
x1
1
x1 x
x
i
F
I
n.F
n.I
F
I
i = = = =

=
=
n
1 j
x1j x
I I
F
I
i
x
x
=
x
kx
x
i
s
=
bulunur. Daha sonra
hesaplanr. Buradan belirlenir.
Farkl enkesitli ubuklardan olumas durumunda, nce
241
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
y y Malzemesiz Eksene Dik Burkulma: Kayma ekil
deitirmesini dikkate alan
yi
itibari narinlik derecesi ile
hesaplanr. nce tm kesitin I
y
atalet momenti deeri
hesaplanr.
F
I
i
y
y
=
y
ky
y
i
s
=
1
1
1
i
s
=
2
1
3
D D
1
.e s
d
.F n
F
=
( )
( )

ise 100 50
ise 100
2

x
x
x
1

1
deerinin alabilecei st snr deerleri:
(Kafes ara balant olmas
durumunda)
(ereve ara balant olmas durumunda)
(Kayma ekil deitirmeleri
sebebiyle yalnz bana
kullanlmas uygun deildir)
242
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
(m: I. Grup basn ubuklarnda para
says)
2
1
2
y yi

2
m
+ =

max
yi
x
max

|
|

\
|
=
em

F
.N
=

F.
N N
em
em
=
0 1
em
0
3)F (2 F

N
F = =
Not: s
kx
= s
ky
ve burkulmann x x eksenine dik dzlemde
oluaca belli ise Domke Yntemi kullanlabilir.
Kesit seimi yaplr. Seilen
kesitte gerilme kontrolu yaplr
(Boyutlama tr problemde)
(Emniyetle tanabilen kuvvet bants)
(Gerilme kontrolu tr problemlerde)
243
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
zel Durumlar :
1) I. Grup 2 paral basn ubuklarnda, iki profilin aras, balant
levhas kalnlna eit ise (ekilde birinci satrda), ayrca bu profillerin
aralarna, enleme ara balantlara ek olarak, aralklar 15i
1
olan ilave
tali balant elemanlar konuluyor ise :
yi
=
y
alnabilir (Tek paral
basn ubuklarnda olduu gibi)

x
Pratikte bu tr ubuklarla ok karlaldndan
hesaplanmalarnda byk lde bir kolaylk getirir.
x x
2) Eit kollu kebentler, yksek gvdeli T profiller ve farkl kollu
kebentlerin ksa kollarnn yan yana gelmeleri zel durumunda,
profillerin aral balant levhas araln amyor ise ve s
kx
= s
ky
ise,
hesap yalnz
x
narinliine gre yaplabilir(
y
>
yi
daima).
15i
1
15i
1
15i
1
s
1
244
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
5.2.2- II.Grup ok Paral Basn ubuklar
Enkesit eit yada farkl kollu 2 kebentten oluabilir. (a) ve
(b) durumlarnda ara balant elemanlarnn dorultular
artmal konur. at makaslarnda ara rg ubuklar var
ise, s
kx
= 0,75L alnmaldr.
II. Grup ok paral basn ubuklarnda, btn paralarn
arlk merkezlerinden geen bir asal eksen (malzeme ekseni)
bu tr ubuklarda da bulunur. Ancak bu grupta malzeme
ekseni, ubuklarn kenarlarna paralel kendi x ve y
eksenlerinden biriyle akmazlar.
( a ) ( b ) ( c )
x x x
x x 0 x
245
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
II. Grup ubuklar, daha ok kafes sistemlerin alt ve st
balklar arasndaki rg ubuklarnda kullanlrlar. Bu zel
durumda : s
k
= s
kx
= s
ky
= L olur.
(c) enkesit ekli yalnz eit kollu kebentlerle yaplabilir.
(Not: Yalnz aadaki ekilde belirtilen durumda geerli)
L
246
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Hesap Admlar:
II. Grup basn ubuklarnda, genellikle tek bir s
k
sz
konusu olduundan, toplam kesitin x x eksenine gre
hesap yaplmas yeterlidir (
x
>
yi
).
em
x
k
x

F
.N

i
s

=
=
Burada sorun i
x
olarak hangi deerin alnacadr. (a) ve
(c) tr enkesitlerde, i
x
olarak tek parann i

atalet yarap
deeri kullanlmaldr.
y
y
= x
x x
= x
247
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
(b) tr enkesitte, toplam kesitin x x asal ekseni, paralarn birbirinin
asal eksenleri ile akmaz. Bu durumda farkl kollu kebentlerin
enkesit zelliklerinden yararlanlr. nce, farkl kollu kebendin uzun
koluna paralel 0 0 eksenine gre I
0
atalet momenti hesaplanr.
(
(

\
|
+ + =
2
y 1 y1 0
2
t
e . F I 2. I

1,15
i
i
F
I
i
x
0
0
0
0
=

F.
N N
em
em
=
Tek bir s
k
sz konusu olduundan, (a) ve (c) tr enkesitlerde
boyutlama iin Domke yntemi uygundur. Genel yntem de
kullanlr.Gerilmenin tutmas dnda, balant aralklar bakmndan
= (s
1
/ i
1
) 50 olmaldr ( i
1
= i

).
Her durumda :
II. Grup basn ubuklar yalnz ereve balantldr.
t e
y
0 y
1
x
y
1
x
0
248
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
5.2.3- III.Grup ok Paral Basn ubuklar
y y y
x 1 1 1 x
e e e
(a) m =2 (b) m =2 (c) m =2
e m=2 e m=2 e m=2
1 1
e m =4 e
m=2
(d) (e) (f)
e e e e e
m =2 m =2
m =2 m=2
e
(g)
m =3
e e m=2
Malzeme ekseni olmayan ok paral basn ubuklar bu gruba girer.
249
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Hesap Admlar:
Her iki asal eksene gre burkulma hesab, I. Grup basn
ubuklarnn y y eksenine gre hesab gibi, itibari
yi
,
xi
narinlik derecelerine gre yrtlr.
em max
2
1y
2
y yi
2
1x
2
x xi

F
.N

2
m

2
m'

=

+ =
+ =

F.
N N
em
em
=
(Gerilme Kontrolu Problem)
( ) Kontrolu Gerilme Seimi Kesit F 3 2 F

N
F
0 1
em
0
= =
Boyutlamada genel hesap yntemi kullanlr.
(Emniyetle Tanabilen Kuvvet)
250
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Balant Aralklar st Snrlar :
50
i
s

50
i
s

1
1y
1y
1
1x
1x
=
=
i
1
deeri, kebentler iin her iki dorultuda i
1
= i

alnr.
Farkl trden paralarda ([ ve T gibi) i
1
her iki dorultuda
deiiktir.
Bununla birlikte, gvenlik tarafnda kalan bir yaklamla i
1
= i
1min
alnabilir.
olmaldr.
251
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Konstrktif bakmdan, enkesit biimleri (d-e-f-g) trnden
olan III. Grup ok paral basn ubuklarnda, enkesitin
dikdrtgen biimini koruyabilmesi iin ara balant levhalar
dnda, her kat hizasna ya kat levhas yada ubuk
eksenine dik kegen konulur.
252
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
5.2.4- Ara Balant Elemanlarnn Hesab
Ara balant elemanlarnn hesab itibari bir T
i
kesme kuvvetine gre yaplr.
80
F.
T
em
i
=
i
1
i
T 20
i
e
0,05 T
|
|

\
|
=
i i
*
i
T T T + =
kadar arttrlr.
ereve tr ara balantl ubuklarda, e > 20i
1
ise T
i
itibari
kesme kuvveti,
253
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kafes Ara Balantl Basn ubuklar:
(a) (b) (c)
s
1
s
1
s
1
s
1
s
1
254
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
deerinde bir ekme ve basn kuvveti olarak yklenir.
Gerek kegen ve gerekse ulardaki birleim aralar bu kuvvete gre
hesaplanr. Ara balantlar tali tayc elemanlar olduklarndan, eksenleri
dm noktalarnda ayn bir noktada kesimeyebilir ve tek bir perin
yada bulonla balanabilirler (n 2 koulu salanmayabilir).
ubuk eksenine dik konumlu rg ubuklar (a) trnde herhangi bir
kuvvet tamayp yalnz s
1
boyunu ksaltrlar. (c) tr kafes rgde ise
N
v
= N
D
. sin < << < N
D
deerinde kuvvet tarlar. Dikmeler ve birleimleri
hesaplanmaz. Kegenlere e kesitte alnr, birleimleri de aynen
kegenlerinki gibi yaplr.
Gerek kegen ve gerekse dikmeler ya lama, yada kebent enkesitli
alnrlar. n
D
> >> > 1 ise, kegenler paralel konulmaldr. apraz dzenleme
basn ubuunda burulma yaratr.
.sin n
T
N
D
i
D

=
Kegen ara balantl ok paral basn ubuklarnda T
i
itibari kesme
kuvveti kegenlere,
(n
D
: ayn bir kesitteki kegen ara
balant says)
255
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ereve Ara Balantl Basn ubuklar:
ereve ara balantl ok paral basn ubuklarnda, her
ara balant ya tek bir ba levhasyla (I. Grup rnekler birinci
satr, II. Grup rnekleri birinci satr), yada birden ok sayda
ba levhasyla dzenlenir.
T
i
Kesme Kuvvetinin Ara Balantlara Etkisi:
e
.s T
T
1 i
=
e/2 e/2
N T T
i
/2 T
i
/2
T
T T s
1
/2
T m = 2
T
T T s
1
/2
T
N T T
i
/2 T
i
/2
256
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2e
.s T
T
1 i
=
e
.s T
0,3 ' T'
T
e
.s T
0,4 T'
1 i
max
1 i
=
= =
2e/3 e/3 e/3 2e/3 5e/6 e/6 e/2 e/2 e/6 5e/6
T
i
/3 T
i
/3 T
i
/3 T
i
/4 T
i
/4 T
i
/4 T
i
/4
T T T T T
T T s
1
/2 T T T
m = 3 m = 4
T
i
/3 T
i
/3 T
i
/3 T
i
/4 T
i
/4 T
i
/4 T
i
/4
257
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Aralarnda yalnz bir levhann girebilecei kadar aralk
bulunan 2 paral I. Grup basn ubuklarnda (Enkesit
rnekleri, birinci satr), balant levhas daha ok bir besleme
levhas niteliinde olup ayrca kontrolu gerekmez. Bu tr
ubuklarda balant hesab birleim arac hesabndan
ibarettir. Birleim arac (perin, bulon, kaynak)
e
.s T
T
1 i
=
Baz III. Grup basn ubuklar da (enkesit rnekleri, birinci
satr), x x eksenine gre burkulmada, yukarda baz I. Grup
basn ubuklar iin aklanan biimde ara balant hesab
ierirler.
deerindeki kuvveti aktarabilmelidir.
Dier btn durumlarda aada aklanan ara balant hesab
yaplr.
Ayn bir enkesitteki ba levhas says > 1 ise T kesme kuvveti
bunlara pat edilecektir.
258
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2
c
T M
n
T
T
1 1
L
1
=
=
mm 150 1,0).h (0,8 g mm, 8 t
2 g
I
W
y .t. d
12
t.g
I
n L,
n L,
n
1 i
2
i 1
3
n L,
=
=

=
(YD1)
W
M

em
n L,
1
=
(n
L
: ba levhas says
rnekte : 2)
e ve e
1
aralklarna dikkat
Ba levhasnda kontrol:
Birleim Arac Perin veya Bulon se:
e s
1
e
1
e
b
T g d
1
e
e
1
c t
s
1
h
259
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
em
n L,
1
L

F
T
1,5 =
1em
2
max
2
1
1
max
1
P H V P max
b
M
f H
n
T
V
+ =
=
=
Perin (bulon) kontrollar:
Baz lkelerin artnameleri
L
kontrol de ngrr.
V
V
V
H
H
T
1
M
1
b
260
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
f Katsaylar Tablosu
0,533 0,400 0,800
5
0,643 0,450 0,900
4
0,800 0,500 1,000
3
1,000 0,500 1,000
2
ki Sral Bir Sral
lk Sradaki
Perin
(bulon)
Says
(ekillerde 3)
261
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2
c
T M
n
T
T
1 1
L
1
=
=
k
1
k
k
1
k
2 2
k
k
F
T
,
W
M

6
a.g
6
a.l
W
15a) (g a.g a.l F
= =
= =
= =
em vk,
2
k
2
k vk
+ =
deillerse,
Ayr ayr < 0,75 t/cm
2
(.37)
Levhada kontrol gereksizdir.
bytlmemesi yararldr).
rnekte: 2, ayrca c deerinin
(n
L
: Balant levhas says,
Birleim Arac Kaynak se:
a) Kaynak Dikii ubuk Eksenine Paralel (Keler a Kadar Dnlyor):
h
s
1
s
1
e
a a
T
T
c
g
t
262
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2
c
T M
n
T
T
1 1
L
1
=
=

mm 150
10a
1,0)h (0,8 g
mm 8 t
a l l
kaynakta) nolu (2
a.l
g M

kaynakta) nolu (1
a.g
T
a.l
T

'
2 2
em k,
2
1
k
em k,
1
1
1
k
=
=
= =
Kaynak dikilerinde basitletirilmi
Hesap yntemi kullanlr.
b) Kaynak Dikii Kenarda:
c/2
2
2
1
l
2
a
a
a
T
g
263
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Baz lkelerin ynetmelikleri bu durumda levhada da
gerilme kontrolu yaplmasn ngrrler.
em
1
em 2
1

t.g
T
1,5 ,
6
t.g
M
= =
264
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2
c
T M
n
T
T
1 1
L
1
=
=

mm 150
10a
1,0)h (0,8 g
mm 8 t
em k,
k
1
k
em k,
k
1
k

(ekme)
W
M
=
=
T

6
a.l
W a.l F 2.a g l
2
k k
= = =
Levhada kontrol
gereksizdir.
c) Kt Kaynak Dikii Durumu:
v T
1
g
c
t
265
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2
c
T M T, T
1
= =
(2)
.b a
h
M
.l a
h
M

(1)
.h a
T
.l a
T

em k,
2
b
2 2
b
k
em k,
b 1 1 1
k
= =
= =
Genellikle artan profil paralar
kullanlr.
h = h
b
olmaldr.
Balant profilinde kontrol
gereksizdir.
Kaynak dikilerinde kontrol
basitletirilmi yntemle yaplr.
Keler a
2
kadar dnlm,
l
2
= b
d) Profil Parasyla Ara Balant Kaynaklar:
c
1
1
1
2
2
2
2
h
b
e
b
h 2
266
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
. 37 elii in Burkulma Katsaylar
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
10 - - - - - - - - - -
20 1,02 1,03 1,03 1,04 1,05 1,06 1,06 1,07 1,08 1,08
30 1,09 1,10 1,11 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,15 1,16
40 1,17 1,18 1,19 1,20 1,20 1,21 1,22 1,23 1,24 1,25
50 1,26 1,27 1,28 1,29 1,30 1,31 1,32 1,33 1,34 1,35
60 1,36 1,37 1,38 1,39 1,40 1,41 1,43 1,44 1,45 1,46
70 1,47 1,49 1,50 1,51 1,53 1,54 1,55 1,57 1,58 1,59
80 1,60 1,62 1,64 1,65 1,67 1,69 1,70 1,72 1,74 1,75
90 1,77 1,79 1,81 1,82 1,84 1,86 1,88 1,90 1,92 1,94
100 1,96 1,99 2,01 2,03 2,05 2,08 2,10 2,13 2,15 2,18
110 2,20 2,23 2,26 2,29 2,32 2,35 2,38 2,41 2,45 2,48
120 2,51 2,55 2,59 2,63 2,66 2,71 2,75 2,79 2,84 2,88
130 2,93 2,98 3,03 3,07 3,12 3,17 3,21 3,26 3,31 3,36
140 3,40 3,45 3,50 3,55 3,60 3,65 3,70 3,75 3,80 3,86
150 3,91 3,96 4,01 4,07 4,12 4,17 4,23 4,28 4,34 4,39
160 4,45 4,50 4,56 4,61 4,67 4,73 4,79 4,84 4,90 4,96
170 5,02 5,08 5,14 5,20 5,26 5,32 5,38 5,44 5,50 5,57
180 5,63 5,69 5,75 5,82 5,88 5,94 6,01 6,07 6,14 6,20
190 6,27 6,34 6,40 6,47 6,54 6,60 6,67 6,74 6,81 6,88
200 6,95 7,02 7,09 7,16 7,23 7,30 7,37 7,44 7,51 7,59
210 7,66 7,73 7,81 7,88 7,95 8,03 8,10 8,18 8,25 8,33
220 8,41 8,48 8,56 8,64 8,72 8,79 8,87 8,95 9,03 9,11
230 9,19 9,27 9,35 9,43 9,51 9,67 9,67 9,76 9,84 9,92
240 10,00 10,09 10,17 10,26 10,34 10,43 10,51 10,60 10,68 10,77
250 10,86 - - - - - - - - -
267
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
. 52 elii in Burkulma Katsaylar
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
10 1,00 1,00 1,00 1,00 1,00 1,01 1,02 1,03 1,03 1,04
20 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,11 1,12 1,13
30 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 1,19 1,20 1,22 1,23 1,24
40 1,25 1,26 1,27 1,28 1,30 1,31 1,32 1,33 1,35 1,36
50 1,37 1,39 1,40 1,41 1,43 1,44 1,46 1,47 1,49 1,50
60 1,52 1,54 1,55 1,57 1,59 1,60 1,62 1,64 1,66 1,68
70 1,70 1,72 1,74 1,76 1,78 1,80 1,83 1,85 1,87 1,90
80 1,92 1,95 1,97 2,00 2,03 2,06 2,08 2,11 2,15 2,18
90 2,21 2,24 2,28 2,32 2,35 2,39 2,43 2,47 2,52 2,56
100 2,61 2,65 2,70 2,75 2,81 2,86 2,92 2,98 3,04 3,10
110 3,15 3,21 3,27 3,33 3,39 3,45 3,51 3,57 3,63 3,69
120 3,75 3,81 3,88 3,94 4,01 4,07 4,14 4,20 4,27 4,34
130 4,40 4,47 4,54 4,61 4,68 4,75 4,82 4,89 4,96 5,03
140 5,11 5,18 5,25 5,33 5,40 5,48 5,55 5,63 5,71 5,78
150 5,86 5,94 6,02 6,10 6,18 6,26 6,34 6,42 6,50 6,59
160 6,67 6,75 6,84 6,92 7,01 7,09 7,18 7,27 7,35 7,44
170 7,53 7,62 7,71 7,80 7,89 7,98 8,07 8,16 8,25 8,35
180 8,44 8,54 8,63 8,73 8,82 8,92 9.01 9,11 9,21 9,31
190 9,41 9,50 9,60 9,70 9,81 9,91 10,01 10,11 10,21 10,32
200 10,42 10,53 10,63 10,74 10,84 10,95 11,06 11,16 11,27 11,38
210 11,49 11,60 11,71 11,82 11,93 12,04 12,16 12,27 12,38 12,50
220 12,61 12,73 12,84 12,96 13,07 13,19 13,31 13,43 13,54 13,66
230 13,78 13,90 14,02 14,14 14,27 14,39 14,51 14,63 14,76 14,88
240 15,01 15,13 15,26 15,38 15,51 15,64 15,77 15,90 16,02 16,15
250 16,28 - - - - - - - - -
268
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
. 37 elii in
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
10 - - - - - - - - - - 10
20 20,4 21,4 22,4 23,6 24,6 25,7 26,8 27,9 29,0 30,1 20
30 31,2 32,4 33,4 34,6 35,7 36,9 37,9 39,2 40,4 41,5 30
40 42,7 43,8 45,0 46,3 47,4 48,7 50,0 51,3 52,4 53,7 40
50 55,0 56,3 57,7 58,8 60,1 61,5 62,9 64,2 65,6 67,0 50
60 68,4 69,8 71,2 72,7 74,1 75,5 77,0 78,4 80,2 81,6 60
70 83,1 84,6 86,4 87,9 89,4 91,2 92,8 94,3 96,2 97,7 70
80 99,6 101 103 105 107 108 110 112 114 116 80
90 118 120 121 123 125 127 130 132 134 136 90
100 138 140 142 144 146 148 151 153 155 158 100
110 160 162 165 167 169 172 175 179 181 184 110
120 187 190 193 196 200 203 206 209 213 216 120
130 219 223 226 230 233 237 240 241 248 251 130
140 255 258 262 266 269 273 277 281 285 289 140
150 292 296 300 304 308 312 316 320 325 329 150
160 333 337 341 345 349 354 358 362 367 371 160
170 376 380 385 389 393 398 402 407 422 416 170
180 421 426 430 435 440 445 449 455 459 464 180
190 469 474 479 484 489 494 499 504 509 515 190
200 520 525 534 536 541 546 552 557 562 568 200
210 573 579 584 590 595 601 606 612 618 623 210
220 629 635 640 646 652 658 664 670 676 682 220
230 687 693 699 706 712 718 724 730 736 742 230
240 749 755 761 767 773 780 786 793 769 806 240
250 812 - - - - - - - - - 250

0
=
Deerleri
269
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9
10 - - - - - - - - - - 10
20 20,6 21,6 22,8 23,8 24,9 26,0 27,1 28,2 29,4 30,6 20
30 31,6 32,8 33,9 35,1 36,3 37,5 38,6 39,9 41,1 42,4 30
40 43,6 44,7 46,0 47,3 48,6 49,9 51,2 52,5 53,9 55,2 40
50 56,6 58,1 59,5 60,9 62,3 63,9 65,2 66,7 68,4 69,8 50
60 71,2 72,9 74,4 76,1 77,9 79,3 81,1 82,9 84,4 86,2 60
70 88,0 89,8 91,6 93,5 95,3 97,2 99,1 101 103 105 70
80 107 109 111 113 115 117 119 121 124 126 80
90 129 132 135 138 141 147 147 150 153 156 90
100 159 162 166 169 172 175 179 182 185 189 100
110 192 196 200 203 207 210 214 218 222 225 110
120 229 233 237 241 245 249 253 257 261 265 120
130 269 273 277 282 286 290 295 299 303 307 130
140 312 317 321 325 330 335 339 344 349 353 140
150 358 363 368 373 378 383 387 392 397 402 150
160 407 413 418 423 428 433 439 444 449 454 160
170 460 465 471 476 482 487 493 499 504 510 170
180 516 521 527 533 539 545 551 557 562 569 180
190 574 581 587 593 590 605 611 618 624 630 190
200 637 643 650 656 662 669 675 682 689 695 200
210 702 709 715 722 729 736 743 750 756 763 210
220 770 777 784 792 799 806 813 820 827 834 220
230 842 849 857 864 871 879 886 894 902 909 230
240 917 924 932 940 947 955 963 971 979 987 240
250 990 - - - - - - - - - 250
. 52 elii in

0
=
Deerleri
270
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 5.5:
mm 50 w mm 25 d max mm 10,4 t mm 14 t
cm 2,36 e mm 90 b cm 2,56 i i cm 9,99 i
cm 317 I cm 317 I cm 4820 I cm 48,3 F
1
1 1 y x
4
1
4
y
4
x
2
= = = =
= = = = =
= = = =
70,1
9,99
700
i
s

x
k
x
= = =
cm 19,28 2.2,36 24 e = =
4
2
y
cm 9611
2
19,28
48,3 317 2 I =
(
(

\
|
+ =
y y Eksenine Dik Burkulma:
a) x x Eksenine Dik Burkulma:
Profil Tablosundan, [ 260 iin:
b) Ara balant levhalarn perinli ve
kaynakl olarak hesaplaynz ve
dzenleyiniz.
a) Gerekli irdelemeyi yapnz.
ekilde enkesiti verilen, ereve tr ara
balantl basn ubuunda (.37), N = 45 t
(YD1), s
k
= s
kx
= s
ky
= 7 m olduuna gre,
[260
240
e e
1
1 y 1
t
b
x x
1 y 1
271
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ereve tr ara balantda, ba levhalarnn ubuk ekseni
dorultusunda s
1
ara mesafelerinin belirlenmesi:
70,2
9,97
700
i
s

cm 9,97
2.48,3
9611
F
I
i
y
k
y
y
y
= = =
= = =

= = =
= =

ise) 100 70,1 ( cm 128 50.2,56 50.i


cm 233,33
3
700
3
l
) (s
x min
max 1
100
7
700
r
L
s
(tek) 7 5,4
128
700
s
L
r
1
1
= = =
= = =
272
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
tibari narinlik derecesi:
80,4 39,1
2
2
70,2
50 39,1
2,56
100
i
s

2 2
yi
1
1
1
= + =
= = =
2
em
2
max
yi
x
max
t/cm 1,44 t/cm 0,75
2.48,3
1,61.45
F
.N

1,61 80,4
80,4
70,1

= = = =
= =
|
|

\
|
=
=
=

273
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
cm 1,9 0,1 0,2 5.0,8 0,1 0,2 5.t d
min
= + = +
tcm 31,57
2
2.5) (24
51 , 4
2
c
T M
ton 4,51
2
9,02
n
T
T
ton 9,02
19,28
1,739.100
e
.s T
T
ton 1,739
80
4 2.48,3.1,4
80
F.
T
1 1
1
1 i
em
i
=

= =
= = =
= = =
= = =
e=19,28 cm<20.i
1
= 20.2,56 = 51,2 cm
Ba Levhasnda Gerilme Kontrolu :
g = (0,8 1,0).h = 0,8.260 = 208 mm
g = 200 mm ve t = 8 mm seilmitir.
Seilen perin d = 17 mm
b-1) Ba Levhalarnn Perinli (Uygun Bulonlu) Olarak
Hesap ve Dzenlenmesi:
h
x x
y
y
240
c
8 mm
s
1
s
1 w
b g
40
60
60
40
274
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
4 3
4
3 3
cm 98 6 2.1,7.0,8. I
cm 533
12
0,6.20
12
t.g
I
=
= = =
3
n
cm 43,5
2
20
98 533
2
g
I I
W =

=
2
em
2
n
1
t/cm 1,44 t/cm 0,726
43,5
31,57
W
M
= = = =
275
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ton 3,03 2,631 1,503 P max
ton 2,631
12
31,57
1
b
M
f H ton, 1,503
3
4,51
n
T
V
2 2
1
1
max
1
= + =
= = = = = =
ton 3,03 P max ton 3,18 P
ton 3,61 8 1,7.0,8.2, P
ton 3,18 1,4
4
.1,7
P
1 1em
l 1em,
2
1em
= =

= =
= =
Bir Perine Gelen Kuvvetler :
Perinlerin Kontrolu:
H
max
H
max
b = 120
V
1
V
1
V
1
T
1
M
1
276
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN

= =
= =
=
mm 500 100.5 100a
mm 75 15.5 15a
mm 200 l
k
3
2
k
2
k
cm 33,33
6
0,5.20
W
cm 10 0,5.20 F
= =
= =

= = =
= = =
2
2
2
k
1
k
2 2
k
1
k
t/cm 1,1
t/cm 0,75
t/cm 1,353
33,33
45,1
W
M

tcm 0,75 t/cm 0,451


10
4,51
F
T

Kyaslama gerilmesinin tutmayaca kesindir. Bu sebeple 2 nlem alnr.


l
k
= l
k

= g olarak alnr.
Kaynak kelerde dndnden
M
1
= T
1
.(c / 2) = 4,51.(20 / 2) = 45,1 tcm
a = 5 mm < 0,7.8 = 5,6 mm
b-2) Ba Levhalarnn Kaynakl Olarak Hesap ve Dzenlenmesi:
c=200
g = 200
5.200
277
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
cm 6,5 0,5 7 l
cm 7 9
2
24
2
20
l
k
'
k
= =
= |

\
|
=
2
k1
cm 3,25 0,5.6,5 F = =
2
k1
1
k1
1
1
t/cm 0,694
3,25
2,255
F
P

ton 2,255
20
45,1
g
M
P
= = =
= = =
2
em k,
2
k2
1
k2
t/cm 1,1 t/cm 0,451
0,5.20
4,51
F
T
= = = = 2 Dikilerinde:
TS 3357 uyarnca, 1 dikilerinin bir kuvvet iftine
dnen momenti, 2 dikiinin kesme kuvvetini
aktard kabul edilir.
nlem 1) Kaynaklar Ba Levhalarnn Eksene Dik Kenarlarnda
Devam Ettirilir:
1 1
2 2 200
5
c=200
1 Dikilerinin her birinde :
278
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
tcm 22,55
2
10
4,51
2
c
T M
1 1
= = =
2 2
k
1
k
2 2
k
1
t/cm 0,75 t/cm 0,676
33,33
22,55
W
M

t/cm 0,75 t/cm 0,451


10
4,51
F
T

k
= = =
= = =
Gerilme 0,75 t/cm
2
den kk olduu iin kyaslama gerilmesi kontrolu
yaplmaz.
Kaynak ilk durumla ayn olup,
nlem 2) Ba Levhasnn c Boyutu Azaltlr (20 mm > 3a) Bindirme
Pay le: c = 100 mm Alnr.
100 5
200
20 60 20
279
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
cm 18,4 2.0,8 20 l
mm 8
mm 10,4
mm 8
t a
k
min
min
= =
=
|
|

\
|
= =
3
2
k
2
k
cm 45,14
6
0,8.18,4
W
cm 14,72 0,8.18,4 F
= =
= =
tcm 13,53
2
6
4,51
2
c
T M
1 1
= = =
2
em k,
2
k
1
k
2
em k,
2
k
1
k
t/cm 0,7 tcm 0,300
45,14
13,53
W
M

t/cm 1,1 t/cm 0,306


14,72
4,51
F
T

= = = =
= = = =
b-2) Kt Kaynak Dikili Ba Levhas Kullanlmas Durumu:
s
1
s
1
g
c=60
x x
y
y
260 Levha 200.60.8
280
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 5.6:
[ 300
c = 250
1
2 x x 300
y
y
e = c + 2e
1
[ 260 90
2 2
2 2
1 1
260
8,75 m
N
ekilde enkesiti ve alma
dzeni verilen elik (.37)
basn ubuunun (YD1) iin
gvenle tayabilecei yk
belirleyiniz ve ara balant
kontrollarn yapnz.
281
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Profil Tablosundan Alnan Enkesit Deerleri
F I
x
I
y
i
x
i
y
t t
g
(cm
2
) (cm
4
) (cm
4
) (cm) (cm) (mm) (mm)
300 58,8 8030 495 11,7 2,9 16 10
260 - - - - - 14 10
cm 1837,5 2,1.875 .l s
cm 700 0,8.875 .l s
ky
kx
= = =
= = =
59,83
11,7
700
i
s

x
kx
x
= = =
4
2
y
cm 28160
2
30,4
58,8 495 2 I =
(
(

\
|
+ =
cm 15,47
2.58,8
28160
F
I
i
y
y
= = =

78 , 118
15,47
1837,5
i
s

y
ky
y
= = =
I. Grup ok paral basn ubuunda :
Burkulma boylar :
282
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
s
1
Ara Balant Aralnn Belirlenmesi:

= =
= =

100) ( cm 145 50.2,9 50.i


cm 291,7
3
875
3
l
) (s
x 1
max 1
( )
cm 125
7
875
r
l
s
say tam tek 7 r adet 6,03
145
875
s
l
r
1
1
= = =
= = = =
126,36 43,1
2
2
118,78
2
m

2 2 2
1
2
y yi
= + = + =
( )( ) tr ereve iin 100 50 43,1
2,9
125
i
s

x
1
1
1
= = =
2,79 126,36
126,36
59,83

max
max
= =
|
|

\
|
= t 60,697
2,79
4 2.58,8.1,4

F.
N
em
em
= = =
283
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Ara balant kontrollar : e = 30,4 cm < 20.i
1
0 20.2,9 = 58 cm
tcm 108,81
2
25
8,705
2
c
T M
t 8,705
30,4
2,117.125
e
.s T
T
t 2,117
80
4 2.58,8.1,4
80
F.
T
1 i
emn
i
= = =
= = =
= = =

= =

=
mm 7 0,7.10 0,7.t
mm 3
mm 5 a
min
2
em k,
2
k1
k
t/cm 1,1 t/cm 0,67
0,5.26
8,705
a.l
T
= = = =
2
em k,
2
k2
2
k2
2
t/cm 1,1 t/cm 0,93
0,5.9
4,185
a.l
P

t 4,185
26
108,81
g
M
P
= = = =
= = =
2 nolu kaynakta : l
k2
= l
k2

= 9 cm (kaynak balar dnyor)


1 nolu kaynakta :
1 ve 2 nolu kaynak dikilerinde a = 5 mm seilir :
284
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 5.7:
ubukta Boyutlama:
s
k
=s
kx
= s
ky
olduu ve I. Grup ok paral basn ubuklarnn bu zel
durumda
x
tek burkulma narinlii olduundan, boyutlama DOMKE
yntemi yardmyla yaplacaktr.
y
x x
y
ekilde enkesiti verilen kiri dikmesi
(s
k
= s
kx
=s
ky
= 200 cm), N = 12 ton basn
kuvveti (YD1) tamaktadr. ubuu (.37),
birleim eleman perin olarak boyutlandrnz
(eit kollu kebent olarak).
2,08 105 148
1,35
200
i
s

1 1
x
k
0
= = = = =

=
=
= =
= = =
cm 1,26 i
cm 1,96 i
cm 17,4 2.8,7 2F
65.65.7 2 cm 17,33
1,44
2,08.12

.N
F

x
2
2
em
1
1

=
= =
= = =
cm 1,35 i
cm 8,6 2.4,3 2F
45.45.5 2 cm 8,33
1,44
12

N
F
x
2
2
em
0
285
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2,01 102
1,96
200
i
s

x
k
x
= = = =
2
em
2
t/cm 1,44 t/cm 1,386
17,4
2,01.12
F
.N
= = = =
Ara Balantlarda Boyutlama:
Araln belirlenmesi:
( )

= =
= =

iin 100 cm 64,26 1,26


2
102
i
2

cm 66,7
3
200
3
l
s
x min 1,
x
max 1,
( )
cm 40
5
200
r
l
s
say tam tek izleyen ara 5 3,11
64,26
200
s
l
r
1
max 1,
= = =
= = =
286
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Ara balantlarda boyutlama:
t 0,313
80
2.8,7.1,44
80
F.
T
em
i
= = =
e = 2.e
1
+ t = 2.1,85 + 0,8 = 4,50cm < 20.i
1
= 20.1,26 = 25,2 cm
t 2,782
4,5
0,313.40
e
.s T
T
1 i
= = =
65.65.7 d
1max
= 17 mm m = 1 (Tek etkili ara balantlarda)
d = 17 mm lik perin seilirse;
t 3,178 P
t 3,332 8 1,7.0,7.2, . d.t p
t 3,178 1,4
4
.1,7

4
.d
P
1emn
lem
*
min l 1em,
2
aem
2
1em,
=

= = =
= = =
( ) olmal 2 n adet 2 n 0,88
3,178
2,782
p
T
n
1em
= = = =
287
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
t 1,858 P
t 2,548 8 1,3.0,7.2, . d.t p
t 1,858 1,4
4
.1,3

4
.d
P
1em
lem
*
min l 1em,
2
aem
2
1em,
=

= = =
= = =
( ) olmal 2 n adet 2 n 5 , 1
1,858
2,782
p
T
n
1em
= = = =
d = 13 mm lik perin seilirse;
w
1
=35mm (Profil tablosundan)
seilir mm 40 e
mm 105 15.7 15.t
mm 104 8.13 8.d
e
mm 39 3.13 3.d e
min
1
max
1 min
=

= =
= =

= = =
seilir mm 30 e
mm 42 6.7 6.t
mm 39 3.13 3.d
e
mm 26 2.13 2.d e
1
min
1
1max
1 1min
=

= =
= =

= = =
288
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
8.65.100
35
30
30 40 30
8
d
1
= 13
65.65.7
Birleim Detay
289
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 5.8:
ekilde enkesiti verilen (.37) basn ubuunun, YD1 iin gvenle
tayabilecei kuvveti belirleyerek ara balantlar boyutlandrnz.
L 80.80.8 F = 12,3 cm
2
, i

= 3,06 cm ; i

= 1,55 cm
( II. Grup ok paral basn ubuu )
80.80.8
N N
10
3 m
N
emn
Kuvvetinin Belirlenmesi:
1,92 98
3,06
300
i
s

x
k
x
= = = =
t 18,45
1,92
4 2.12,3.1,4

F.
N
em
em
= = =
290
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Ara Balant Hesaplar:
Balant aralnn belirlenmesi;

= =
= =

cm 77,5 50.1,55 50.i


cm 100
3
300
3
l
s
1
max 1,
( )
cm 60
5
300
r
l
s
say tam tek izleyen ara 5 r 3,87
77,5
300
s
l
r
1
max 1,
= = =
= = = =
Ara balant boyutlamas;
t 0,443
80
4 2.12,3.1,4
80
F.
T
em
i
= = =
t ,815 4
5,52
0,443.60
e
.s T
T
1 i
= = =
e = 2.e
1
+ t = 2.2,26 + 1,0 = 5,52cm < 20.i
1
= 20.1,55 = 31 cm
291
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
- Perinli zm:
35 45 45 35
10
55
70
55
80.80.8 w
1
= 45 mm , d
1max
= 21 mm
(Perin aralklarnda snrlara uyulmutur)
c = 2.4,5 + 1,0 = 10 cm
tcm 24,075
2
10
4,815
2
c
T M = = =
Levhada :
4
2
3
xn
cm 434,5
2
7
2.2,1.1,0.
12
1.18
I = |

\
|
=
3 xn
xn
cm 48,3
2
18
434,5
2
g
I
W = = =
2
em
2
xn
t/cm 1,44 t/cm 0,498
48,3
24,075
W
M
= = = =
stenirse:
2
em
2
n
t/cm 0,9 t/cm 0,523
2.2,1) 1,0(18
4,815
1,5
F
T
1,5 = =

= =
292
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Perinlerde:
t 4,704 P
t 4,704 8 2,1.0,8.2, . d.t p
t 4,849 1,4
4
.2,1

4
.d
P
1em
lem
*
min l 1em,
2
aem
2
1em,
=

= = =
= = =
t 2,408
2
4,815
n
T
V = = = t 3,439
7
24,075
1
b
M
f maxH = = =
t 4,198 3,439 2,408 maxH V P max
2 2 2 2
1
= + = + =
293
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
- Kaynakl zm:
20 20
160
4.160
80 10 80
50.160.10
c = 50 mm
tcm 2,038 1
2
5
4,815
2
c
T M = = =
mm 400 100.4 100a mm 160 l mm 60 15.4 15a
mm 5,6
10
8
0,7 mm 4 a mm 3
min
= = = = =
=
|
|

\
|
=
2
k
cm 6,4 0,4.16 a.l F = = =
3
2 2
k
cm 17,07
6
0,4.16
6
a.l
W = = =
2 2
k
k
t/cm 0,75 t/cm 0,75
6,4
4,815
F
T
= = =
2 2
k
k
t/cm 0,75 t/cm 0,705
17,07
12,038
W
M
= = =
294
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 5.9:
ekilde emas verilen elik (.37) ed at makasnn,
enkesitleri belirli D
2
ve D
3
ubuklar sreklidir. Tadklar en
byk yk N = 5,366 t (YD1) basn olduuna gre enkesitin
yeterliliinin kontrolu yapnz ve ara balantlar hesaplaynz.
D
2
D
3
223,6 cm
223,6 cm
x G
1
G
1
x
1
1
1
1
v v
1
t v
1
v
t = 8 mm
L 65.65.7
Kesit : D
2
ve D
3
295
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN

= = =
= = =

2 4

1
cm 8,70 F cm 13,8 I cm 53 I
cm 2,29 v cm 1,26 i cm 2,47 i
65.65.7 L
II. Grup ok paral basn ubuu. Bu zel trde (<>), s
kx
s
ky
olmas gznne alnabilir. s
kx
= 223,6 cm, s
ky
= 447,2cm olur.
90,53
2,47
223,6
i
s

x( (
kx
x
= = =
4
2 2
1 1 1
cm 153,5
2
0,8
2,29 8,7 13,8 2
2
t
v F I 2 I =
(
(

\
|
+ + =
(
(

\
|
+ + =
150,57
2,97
447,2
i
s

y((
ky
y
= = = cm 2,97
2.8,70
153,5
F
I
i
y
y
= = =

296
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
( )

= =
= =

iin 100 cm 63 50.1,26 50i


cm 74,53
3
223,6
3
l
s
x 1
max 1,
( )
cm 44,70
5
223,6
r
l
s
say tam tek izleyen ara 5 r 3,26
63
223,6
s
l
r
1
max 1,
= = =
= = = =
( )( ) tr ereve iin 100 50 35,45
1,26
44,7
i
s

x
1
1
1
= = =
297
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
154,69 35,48
2
2
150,57
2
m

2 2 2
1
2
y yi
= + = + =
4,17 154,69
yi max
= = =
2
em
2
t/cm 1,44 t/cm 1,265
2.8,70
4,17.5,366
F
.N
= = = =
Ara Balant Hesaplar :
t 0,313
80
4 2.8,70.1,4
80
F.
T
em
i
= = =
e = 2v
1
+ t
l
=2.2,29 + 0,8 = 5,38 cm < 20.i
1
= 20.1,26 = 25,20 cm
t 2,60
5,38
0 0,313.44,7
e
.s T
T
1 i
= = =
298
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Ara balant levhas besleme levhas niteliindedir.
gerekli

= = =
2
*
em k,
k
cm 2,89
0,90
2,600

T
F
(*) = Azaltlm emniyet gerilmesi
a = a
min
= 3 mm seilirse,

= =
= =
= = =

mm 300 100.3 100a
mm 45 15.3 15a
cm 4,82
2.0,3
2,89
2a
F
l
k
L = L + 2a = 48,2 + 2.3 = 54,2 mm 55 mm alnr.
299
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
x G
1
G
1
x
1
1
1
1
t
l
= 8 mm
L 65.65.7
Kesit : D
2
ve D
3
55
s
1
=447 mm s
1
=447 mm
55.110.8
9
9
46
46
9 3a
3
Birleim Detay
300
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
5.3 - Eilmeli Basn ubuklar
Bu blmde dmerkez bir basn kuvveti veya merkezi bir basn kuvveti
yan sra bir eilme momenti de tayan ubuklar incelenecektir.

N N N N
q
y
max
M
max
= N . y
max
M
max

a
1
a
2
N N N N
M
1
= N.a
1 M
2
= N.a
2
M
1
M
2
M
1
M
2
max
2
1
*
2 1
max
M
M
2
1
2
M M
M
|
|

\
|
|

\
| +
=
301
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
a
1

a
2
N N N N
M
1
= N.a
1 M
2
= N.a
2
M
1
M
2
M
1
M
2
max
2
1
*
max
M
M
2
1
M
|
|

\
|
=
(
*
) katsays, dm noktas hareketli ubuklarda 1 alnacaktr.
Yatay yada eik konumlu basn ubuklar da, kendi arlklarndan ileri
gelen bir momenti de tarlar.
10
G.L
M
H
max

G : ubuk arl
L
H
: ubuun yataydaki izdm
( L
H
6 m ise bu etki ihmal edilebilir )
302
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kontrollar:
- Aklkta Burkulmal Kontrol:
em
xd
x x

W
M
0,9
F
.N
+ =

x
:
x
den meydana gelen
W
xd
: Basn kenarna gre
mukavemet momenti
M
x
= M
max
Kesitte y
dmax
< y
zmax
ise ayrca,
em
xz
x x

W
M
1000
2 300
F
.N

+
+ =
x

W
xz
: ekme kenarna gre
mukavemet momenti
N
G
y
dmax
y
zmax
303
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
- Ularda (Mesnetlerde) Burkulmasz Kontrol:
*
emn
min xn,
x
n

W
M
F
N
+ =
n : Birleim nedeniyle
zayflam kesitteki
deerler
M
x
= max u momenti
Benzer kontrol, aklkta zayflam kesitler varsa, bu kesitlerde de
M
x
= M
max
olarak tekrarlanmaldr.

y
>
x
ise
max
=
y
ile momentsiz kontrol yaplr.
em
max

F
.N
=
304
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
5.3.1 - Eik Eilmeli Burkulma
Aklkta burkulmal kontrol:
em
min y,
ymax
min x,
xmax

W
M
W
M
0,9
F
.N

|
|

\
|
+ + =
deeri
max
tan elde edilen deerdir.
Ularda burkulmasz kontrol:
em
min yn,
yu
min xn,
xu

W
M
W
M
F
N
+ + =
305
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
6 - Eilme ubuklar
Kesitlerin boyutlandrlmasnda, esas etkinliin M eilme
momentinde olduu ubuklara Eilme ubuklar ad
verilir (Dolu gvdeli kiri).
Eilme kirilerinde M Eilme Momenti yan sra hemen
hemen daima T kesme kuvveti ve bazen N normal kuvveti
de bulunabilir.
306
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kesitte, Tarafsz (x x) Ekseninden y Oordinatl
Noktada :
y
I
M
F
N

x
x
+ =
b
S
I
T
x
x
y
=
2 2
v
3 + =
307
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Bir Kesitteki En B Bir Kesitteki En B y y k Gerilme De k Gerilme De erleri erleri : :
x
x
max
x
x
max
W
M
F
N
y
I
M
F
N
+ = + =
max x
y
max
I
T
|

\
|
=
b
S
x

g g
y
g
y
ort
.h t
T
F
T
=
Gerilme deerleri
ayn noktada
bulunmamaktadr
308
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ubuk Boyunca En B ubuk Boyunca En B y y k Gerilme De k Gerilme De erleri : erleri :

= + =
(YD2)(37) cm kg 1656
(YD1)(37) cm kg 1440

W
M
F
N
max
2
2
em
min x,
max
max

= |

\
|
=
(YD2)(37) cm kg 956
(YD1)(37) cm kg 831

b
S
I
T
max
2
2
em
max
x
x
max y,
max
309
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Sehim Sehim ( ( kme) kme) De De erleri erleri in Yard in Yard mc mc Tablolar Tablolar
310
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Sehim Sehim ( ( kme) kme) De De erleri erleri in Yard in Yard mc mc Tablolar Tablolar
311
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
D D zg zg n Yay n Yay l l Y Y k k in E in E A A kl kl kl kl S S rekli rekli
Kiri Kiri lerde Maksimum lerde Maksimum Sehim ( Sehim ( kme kme) ) De De erleri erleri

+ =
+ =
+ =
x
4
max
x
4
max
x
4
max
EI
L
0,00967.p) (0,00632.g f
EI
L
0,00990.p) (0,00677.g f
EI
L
0,00912.p) (0,00521.g f
4.A.
3.A.
2.A.
312
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Birleim arac perin yada bulon ise, ilgili kesitte deliklerden
dolay bir kesit azalmas (zayflamas) sz konusu ise, I
x
ve
W
x
yerine I
xn
ve W
xn
deerleri kullanlmaldr.
Kesit ift simetri eksenli deil ise (Yalnz y y eksenine gre
simetri sz konusu ise) :
nce arlk merkezi ve bu merkezden geen x x eksenine
gre I
x
atalet momenti bulunmaldr.
em
x,
x
b,

x
x
b
x
xb

W
M
F
N

y
I
W
y
I
W
b

=
= =
313
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
E E ilme ilme ubuklar ubuklar nda nda ekil De ekil De i i tirmenin tirmenin nemi : nemi :
kontrollar tek bana yeterli deildir. Bundan baka f f
Lim
sehim kontrollar da yaplmaldr (L> 5 metre olan aklarda
ve kirilerde).
rnek olarak, dzgn yayl ykle ykl basit kiri tayc
sistemli deme kirilerinde ;
em max

em max

A v

0,80
0,75

|
|

\
|

300
L
f
EI
q.L
384
5
f
Lim
x
4
= =
314
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
E E ilme ilme ubuklar ubuklar Enkesit Enkesit ekilleri : ekilleri :
- Hadde Profilleri : Dar ve Geni Balkl I Profilleri,
U Profilleri vs. (Bir veya ok sayda),
- Takviyeli (Glendirilmi) Hadde Profilleri : Bileik
Kesitler
315
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
- Hadde profillerinden deiik yararlanmalar : Deiken
ykseklikte kesilmi hadde profilleri, Petek kiriler
- Yksek gvdeli yapma kiriler : Yapma kiriler
316
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
6.1. Hadde Profilleri 6.1. Hadde Profilleri
Gerilme ve Sehim kontrollar genel kurallar iinde yaplr.
Boyutlama Kontrolu Tr Problemler : (N = 0 iin)
Gerekli
Mukavemet momenti hesaplanr.
Daha sonra profil tablosundan kesit seimi yaplr.
kayma gerilmesi ve f sehim kontrolu yaplr.
ayet N kuvveti de var ise kontrolu da yaplmaldr.
Ksa ve ar ykl kirilerde (veya
v
), byk aklkl
kirilerde ise f sehimi daha elverisiz durum yaratabilir.
em
x
x

maxM
W
317
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Eilme ubuklarnda boy uzatmak amacyla ek yaplmas
gerekebilir.
- Ek, olanaklar lsnde kesit fazlal olan yerlerde, rnek
olarak srekli kirilerde moment sfr noktalar civar gibi
yerlerde yaplmaldr.
- Ek yerinde ubuun tad gerek moment deeri
gerekte ne olursa olsun (hatta M = 0 iin), ek hesaplarnda
belli deerlerde bir momentin altna inilemez.
6.1.1 6.1.1 Hadde Profillerinden E Hadde Profillerinden E ilme ilme
ubuklar ubuklar nda Ekler nda Ekler

/2 M
M
M
em
Hesap
(Ek yerindeki gerek moment miktar)
(Srekli kirilerde : M
em
)
318
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Eilme ubuklarnda ek bindirme levhalaryla
gerekletirilir. Bu tr eklerde Kaba Bulon kullanlamaz.
A) E A) E ilme ilme ubuklar ubuklar nda Per nda Per in ve in ve Bulonlu Bulonlu Ekler Ekler
319
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Bindirme (Ekleme) Levhalar Boyutlar :
- Bindirme levhalarnn x x eksenine gre toplam atalet
momenti en az eklenen ubuun atalet momentinin yars
kadar olmaldr.
- Ek gvde bindirme levhalarnn her birinin t
g
kalnlklar
eklenen ubuun gvde kalnlnn 0,80 kat alnrsa bu
levhalarda, birleim eleman hesab dnda, ayrca bir
kontrol gerekmez.
( )
2
I
I
x
bindirme
x

5mm
0,80.t
t
g
g
320
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
- Balk bindirme elemanlarnn (t
bL
.b
gL
) enkesit alan,
eklenen ubuun (t
b
.b) balk enkesit alanna eit alnrsa,
bu levhalarda da, birleim eleman hesab dnda, ayr bir
kontrol gerekmez.
Ek Hesaplar :
Ekteki M
x
eilme momenti ile N normal kuvvetinin hem
gvde, ve hem de balklarca, T
y
kesme kuvvetinin ise
yalnz gvde tarafndan aktarld kabul edilir.
.b t .b t
8mm t
b bL bL
bL

321
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
F
b
: Balk bindirme levhalarnn toplam alan
F
g
: Gvde bindirme levhalarnn toplam alan
I
b
: Balk bindirme levhalarnn x-x eksenine gre
toplam atalet momenti
bL bL
.b 2t
gL gL
.h 2t
2
bL
b
2
t h
F
|

\
| +
322
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
I
g
: Gvde bindirme levhalarnn x-x eksenine gre
toplam atalet momenti
olmak zere, ek yaplan kesite ait N ve M
Hesap
deerleri
balk ve gvde bindirme elamanlarna :
|
|

\
|
12
.h t
2
3
gL gL
|
|
|

\
|

+
=
+
=
+
=
+
=
varsa
N
Ekte
N
F F
F
N M
I I
I
M
N
F F
F
N M
I I
I
M
g b
g
g Hesap
g b
g
g
g b
b
b Hesap
g b
b
b
323
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Balk Bindirme (Ekleme) Levhalarnda Hesap
(Boyutlama Tr Hesaplarda) :
Bir balk bindirme levhasna gelen en byk kuvvetin
hesab:
Bir balkta ve etkin bir tarafnda gerekli, tek tesirli
birleim eleman says (ap uygun seildiine gre)
(ift sayya yuvarlatlr)
2
N
h
M
P
b b
b
+ =
em 1,
b
b
P
P
n
324
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Uygun e Perin yada Bulon aralklar seilerek L
bL
balk
bindirme levhas boyu belirlenir.
Alnmam ise, balk bindirme levhas da kontrol
edilmelidir.
.b t .b t
b bL bL

em
bL bL
b

.b t
P
=
325
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gvde Bindirme (Ekleme) Levhalarnda Hesap
(Gerilme Kontrolu Tr Hesaplarda) :
x
y
G
r
i
i
x
i
y
i
1Mmax
max
i
1Mi
max
1Mmax
i
1Mi
n
1 i
i 1Mi
'
g
i g
'
g
P
r
r
P
r
P
r
P
.r P M
.c T M M
g
=
=
=
+ =

=

= =
=
|
|

\
|
=
g g
n
1 i
n
1 i
2
i
max
1Mmax
i 1Mmax
max
i '
g
r
r
P
.r P
r
r
M
326
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Yada yatay ve dey bileenlerine ayrlm olarak ;
(Kesme Kuvvetinden)
(Normal Kuvvetten)
ayet tutmaz ise deitirilip hesap tekrarlanr.
'
g n
1 i
2
i
max
1Mmax
M
r
r
P
g

=
=
'
g 2
i
2
i
max x
1Mmax
'
g 2
i
2
i
max y
1Mmax
M
y x
y
P
M
y x
x
P


+
=
+
=
g
1N
g
1T
n
N
P
n
T
P
=
=
( ) ( )
1em
2
x
1Mmax 1N
2
y
1Mmax 1T 1Mmax
P P P P P P + + + =
327
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Balca 4 trde kaynakl ek yapmak mmkndr.
B.1 ) Drt Bindirme Levhal Ek
Statik karakterli olmak art ile byk kesit tesirlerini
aktarmaya uygun bir birleimdir.
Sadece ke kaynakl bir birleim olduundan dinamik
karakterli kesit tesirlerini tamak iin uygun deildir.
B) E B) E ilme ilme ubuklar ubuklar nda Kaynakl nda Kaynakl Ekler Ekler
328
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
h
gl
h
t
bL
t
bL
L
gL
L
bL
b
bL
(b + 5a
b
)
a
g
a
b
a
b
c
t
gL
Hesap ekli, perin ve bulonlu bindirmeli eklerde
olduuna benzer ekilde yaplr.
I
b
, I
g
, F
b
, F
g
kesit deerleri, M
b
, M
g
, N
b
, N
g
bindirme
levhalar kesit tesirleri ve P
b
balk bindirme levhas
kuvveti ayn bantlarla bulunur.
- Balk bindirme levhasyla ilgili hesaplar:
a
b
Kaynak kalnl uygun olarak seildikten sonra,
em
bL bL
b

.b t
P
=
'
b bL
b
b
b b
'
b
em k, b
b
b
2L L
100a
15a
a L L
. 2a
P
L
=

329
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
- Gvde bindirme levhasyla ilgili hesaplar:
a
g
Kaynak kalnl uygun olarak seildikten sonra,
330
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
T.c M M
g
'
g
+ =
g gL
'
g
L h L = = (ayet keler dnlyor ise L
g
alnacaktr)
6
2 W
.L 2.a F
2
g g
.L a
kg
g g kg
=
=
kem v,
2
k
2
k v
kg
k
kg
g
kg
'
g
k

F
T

F
N
W
M

+ =

=
+ = ( 37 elii iin herhangi biri
0,75 t/cm
2
deerini ayorsa
kyaslama gerilmesi tahkiki
yaplacaktr)
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
B.2 ) ekme Bal Bindirme Levhal Ek
Gvde ve basn bal kt kaynak dikiiyle, ekme
bal ve balk bindirme levhas ise ke kaynak
dikiiyle birletirilmitir.
L
g

h
g
=h
1
h
t
bL
L
bL
b
bL
a
b
M M
331
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
- Kt Kaynakl Basn Balnda Kontrol
(M = M
Hesap
)
Burada W
x
ve F kesit ile ilgili deerlerdir.
N Eksenel kuvveti ekme deerine gre iaretlenmitir.

k,em
ihmal edilen kraterlerden dolay snrda kullanlmamas
tavsiye edilir.
em k,
x
x
k

F
N
W
M
+ =
332
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
- ekme Bal Bindirme Levhas le lgili
Hesaplar :
(Profilin Balk Alan)
(N ekmeye Gre
aretlenmitir)
'
b bL b b
'
b
b
b
em k, b
b
b
em
bL bL
b
b
b
x
x
b
b
2L L a L L
100a
15a
. 2a
P
L

.b t
P

N
F
F
F
W
M
P
b.t F
= +

=
=
+ =
=
333
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gvde Kt Kaynak Dikileri ile lgili Hesaplar :
Burada I
x
ve F profilin kesitiyle ilgili deerlerdir.


+
= + =
=
=
em k,
em k, g
x
x
k
em k,
g g
k
g
'
g g
......... ..........
(ekme) .....
F
N
2
L
I
M

.L a
T

2a L L
334
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
B.3 ) Enleme Levhal Ek
Bu tr ekte, eklenecek ubuk paralar arasna, eksenlerine
dik dzlemde bir levha sokulur ve kesit tesirleri ke
kaynak dikileriyle aktarlr.
L
g

h
g
h
b+5a
b
a
b
a
b
a
b
a
b
a
g
a
g
L
g
=
L
g
-
2
a
g
t
b
t
b
b
2,5a
b
2,5a
b
t
L
335
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
t
L
t
max
, a a
max
ve L
g

h
g
alnmaldr.
Kesit ift simetri eksenli deil ise, kaynak ve ubuk
arlk merkezlerinin st ste dmesine allr.
Hesaba, kaynak dikilerinin x x eksenine gre atalet
momenti bulunarak balanr.
Eksen kaydrma bantsnda y
i
kuvvet kollarna dikkat
edilmelidir.
( )
(
(

\
|
+ |

\
|
+ =
2
b b
'
i b, b
2
b
3
g g
kx
t
2
h
a L a . 2
2
h
.b) a (
12
.L a
2 I
336
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
37 elii iin
k
ve
k
dan herhangi biri 0,75 t/cm
2
yi
ayor ise
v
kyaslama gerilmesi tahkiki yaplmaldr.
Hesap yaklak yolla da yaplabilir (zellikle N = 0 iin).
Bu durumda T Kesme Kuvveti yalnz gvde kaynak
dikilerince, manivela koluna blnerek bir kuvvet iftine
dntrlen M Eilme Momenti de yalnz balk
dikilerince aktarlr kabul yaplr.
{
em vk,
2
k
2
kg v
g
kx
x
kg
g g
k
em k,
k kx
x
k
kx
kx

F
N
2
L
I
M

.L 2a
T

F
N
W
M

2
h
I
W
+ =
+ =
=
+ =
=
337
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
B.4 ) Tam Kt Ek
Birletirilecek ubuk elemanlar u uca getirilerek kt
kaynakla birletirilir.
Dinamik yklere dayanmas iyi olmakla birlikte dk
ekme emniyet gerilmesi nedeniyle az kesit tesiri
aktarlr.
Kriterler ve gvde dikiinin boyunun gerekte kk
olmas ihmal edilerek profilin kesit deerleri ile hesap
yaplr.
em k,
x
x
k

F
N
W
M
+ = L
g

338
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
ekilde Yk ve lleri
Verilen Basit Kirite;
a) Gerekli Kontrollar Yapnz.
b) M noktasnda Yaplmas
Dnlen Bir Ek in Deiik
zmleri Aratrnz.
Not : Ykler YD2 de
Verilmitir. Malzeme 37
eliidir.
Kiri Kesiti Olarak I380 Profili
Kullanlmaktadr.
339
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
rnek 1)
P=5 t q = 2,75 t/m
+
+ +
-
M(tm)
T(t)
10,75 t
6,625 t
2,50 t
2,50 t
10,75 t
13,03 tm
19,875 tm
A B
M C
1,5 m
6 m
a) Kirite Gerekli Kontrollarn Yaplmas
340
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
(YD2) 1,656t/cm 1,266t/cm
2
30,6
24010
1987,5
y
I
M

(YD2) 0,956t/cm 0,060t/cm


1,37.30,6
2,5
F
T

(YD2) 0.956t/cm 0,256t/cm


1,37.30,6
10,75
F
T
max
(YD2) 1,656t/cm 1,577t/cm
1260
1987,5
W
M
max
2
em
2
g
x
C
Cg
2
em
2
g
C
C
2
em
2
g
max
2
em
2
x
max
= = = =
= = = =
= = = =
= = = =
2
A
2 2 2 2
C
2
Cg C V,
1,92t/cm 0,8.2,4 0,8 1,27t/cm 3.0,06 1,266 3 = = = + = + =
2cm
300
600
300
L
f 1,367cm 0,447 0,920 f
.24010 2,1.10
.600 5.10
48
1
.24010 2,1.10
27,5.600
384
5
f
E.I
P.L
48
1
E.I
q.L
384
5
f
Lim
6
3 3
6
4
x
3
x
4
= = = = + =
= + =
= + =
Kiriin Noktasnda
V
Kontrolu Yaplr (Ynetmelik Gerei
Zorunlu Deildir).
341
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
2
em V,
2 2 2 2
M
2
Mg M V,
2
g
M
M
2
2
g
x
Mx
Mg
1,92t/cm 0,874t/cm 3.0,158 0,830 3
0,158t/cm
1,37.30,6
6,625
F
T

0,83t/cm
2
30,6
24010
13,03.10
2
h
I
M

= = + = + =
= = =
= = =
b) M Noktasnda Ek in Farkl zmler
13,03tm
10,43tm
2
1,656.1260
2
.W
13,03tm
2
M
M
M
max
x em
max
max
M
Hesap
=
(
(

= =
=
(
(

=
Bu birleim kt kaynakl olarak yaplamaz.
342
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
b1) Tam Kt Kaynakl Ek
e) (YD2)(ekm 0,800t/cm 1,034t/cm
1260
1303
W
M

2
em k,
2
x
x
k
= = = =
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Bu tr ekte, kesin hesaplamada, Momentin ve Normal
kuvvetin btn kaynak dikileri tarafndan, Kesme kuvvetinin
ise yalnz gvde kaynak dikileri tarafndan aktarld kabul
edilecektir.
343
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
b2) Enleme Levhal Kaynakl Ek
a
g
a
g L
kg

b = L
kb

a
b
L
kbi

430.220.20
I 380 I 380
344
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Balk Kaynak Dikilerinde;

= =
|
|

\
|
=

14mm a 14mm
20,5
20
0,7. 0,7.t
3mm
a
b
min
min
b
149mm b L L
'
kb kb
= = =
4cm 1,4
2
2.1,37) (1,37 14,9
a
2
2r) (t b
L
b
g
kbi
=
+
=
+
=
345
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gvde Kaynak Dikilerinde;

= =
|
|

\
|
=

9mm a 9,59mm
13,7
20
0,7. 0,7.t
3mm
a
g
min
min
g
g
'
kg
h 300mm L =

= =
= =
= = =
900mm 100.9 100.a
135mm 15.9 15.a
282mm 2.9 300 2.a L L
g
g
g
'
kg kg
346
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Kaynak Dikilerinde Kontrollar;
= |

\
|
+ |

\
|
+ =
2
kbi b
2
kb b
3
kg g
kx
t
2
h
) .L 4(a
2
h
). .L 2(a
12
.L a
2 I
4
2 2
3
kx
24860cm 2,05
2
38
4.(1,4.4).
2
38
). 2(1,4.14,9
12
0,9.28,2
2 I = |

\
|
+ |

\
|
+ =
3 kx
kx
1308cm
38/2
24860
h/2
I
W = = =
2
g g kg
50,76cm 2.0,9.28,2 .L 2.a F = = =
347
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Balk Kaynak Dikilerinde Gerilme Kontrolu;
(YD2) 1,25t/cm 0,996t/cm
1308
1303
W
M

2
em k,
2
kx
x
k
= = = =
Gvde Kaynak Dikilerinde Gerilme Kontrolu;
2
em vk,
2 kg
kx
x
kg
0,75t/cm 0,739t/cm
2
28,2
24860
1303
2
L
I
M
= = = =
2
em vk,
2
kg
g
kg
0,75t/cm 0,131t/cm
50,76
6,625
F
T
= = = =
Kaynaklarda Kyaslama Gerilmesi Kontrolu Yaplmaz.
348
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
b3) ekme Bal Ek Levhal Kaynakl Ek
g
'
kg h 300mm L = a
g
M M
I 380
L
kb

L
bL
b
L
I 380
a
b
a
b
a
b
220.14 - L
bL
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
349
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Basn Bal Kt Kaynak Dikilerinde Gerilme Kontrolu;
(YD2) 1,6t/cm 1,034t/cm
1260
1303
W
M

2
em
2
x
x
k
= = = =
ekme Bal Ke Kaynak Dikilerinde Gerilme Kontrolu;
31,587t 30,545
1260
1303
F
W
M
P
seelim F 30,8cm 22.1,4 .t b F
30,545cm 14,9.2,05 b.t F
b
x
x
b
b
2
bL L bL
2
b
= = =
= = =
= = =
350
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN

= =
|
|

\
|
=
=
=

seelim 8mm a 9,8mm


15,29mm t
14mm t
0,7. 0,7.t
3mm
a
b
min
1
bL
min
b
189mm 2.2,5.8 149 2.2,5.a b 220mm b
b L
= + = + =

= =
= =
= = =
80cm 100.0,8 100.a
12cm 15.0,8 15.a
15,8cm
2.0,8.1,25
31,587
. 2.a
P
L
b
b
em k, b
b
kb
340mm 2.170 2.L L
170mm 166mm 8 158 a L L
'
kb bL
b kb
'
kb
= = =
= + = + =
351
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
13,7mm t a
g g
= =
Gvde Kt Kaynak Dikilerinde Gerilme Kontrolu;
27,26cm 2.1,37 - 30 2.a L L
g
'
kg kg
= = =
e) (YD2)(ekm 0,800t/cm 0,74t/cm
2
27,26
24010
1303
2
L
I
M

(YD2) 1,25t/cm 0,177t/cm


1,37.27,26
6,625
.L a
T
F
T

2
em k,
2 kg
x
x
em k,
2
em k,
2
kg g kg
kg
= = = =
= = = = =
ekme Bal Ek Levhal Kaynakl Ek Yeterlidir.
352
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
b4) Gvde ve Balk Bindirme Levhal Perinli Ek
L
gL
L
bL
t
gL
t
bL
t
bL
h
bL
b
L
I 380
353
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
seildi. 3054mm 20,5.149 .b t 3080mm 14.220 .b t
seildi. 12mm t 10,96mm 0,8.13,7 0,8.t t
seildi. 300mm h 306mm h h
2
b
2
L bL
gL g gL
gL g gL
= = = =
= = =
= =
Hem balk ve hem de gvdede kullanabilecek ortak
perin apnn belirlenmesi :
23,5mm 1mm d d 22,5mm 2,25cm 0,2 5.1,2 0,2 5.t d
0 min 0
= + = = =
Seilen Uygun Perin ap d=23 mm
seilir. 70mm e
180mm 15.12 15.t
184mm 8.23 8.d
69mm 3.23 3.d
e
min
1
1
=

= =
= =
= =
=
103,5mm 4,5.23 4,5.d 37,7mm 2.12 13,7 t s
1
= = = + = =

354 Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
seilir. 50mm e
72mm 6.12 6.t
69mm 3.23 3.d
46mm 2.23 2.d
e
min
1
1
1
=

= =
= =
= =
=
4
3
3
gL gL
g
4
2 2
bL
bL L b
5400cm
12
1,2.30
2
12
.h t
2. I
23906cm
2
1,4
2
38
. 2.(22.1,4)
2
t
2
h
). .t 2.(b I
=
|
|

\
|
=
|
|

\
|
=
= |

\
|
+ = |

\
|
+ =
240,1tcm 1303
5400 23906
5400
M
I I
I
M
1062,9tcm 1303
5400 23906
23906
M
I I
I
M
M
g b
g
g
M
g b
b
b
=
+
=
+
=
=
+
=
+
=
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
355
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
27,971ton
2
1062,9
h
M
P
b
b
= = =
t
bL
.b
L
> t
b
.b olduundan balk bindirme levhasnda ayrca
kontrol gerekmez.
Baln birleimde kullanlan perinler tek tesirlidir ve
aktardklar kuvvet :
ton(YD2) 6,664 P
K
10,304ton 2 2,3.1,4.3, . d.t p
6,644ton 1,6
4
.2,3
1
4
.d
m P
1em
em l,
*
min l 1em,
2
em a,
2
1em,
=
)
`

= = =
= = =
Sra (ift adet 6 n 4,21
6,644
27,971
p
P
n
b
em 1,
b
b
= = =
mm 450 2.50 5.70 2e 5e L
1 bL
= + = + =
356
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gvde bindirme levhalarnda kontrol (Burada perinler ift
tesirli olarak almaktadr) :
1,104ton
6
6,625
n
T
p
6,546ton
473,09
309,66.10
r
.y M
P
2,291ton
473,09
309,66.3,5
r
.x M
P
473,09cm 2.3,5 4.10,59 r
10,59cm 10 3,5 r
309,66tcm 6,625.10,5 240,1 T.c M M
g
1T
2
i
1
'
g
1M
2
i
1
'
g
1M
2 2 2 2
i
2 2
1
g
'
g
x
y
= = =
= = =
= = =
= + =
= + =
= + = + =

10,083ton P 7,374ton P
1,104) (2,291 6,546 ) P (P ) (P P
YD2) 10,083ton( P
10,083ton ,2 2,3.1,37.3 . d.t P
13,288ton 1,6
4
.2,3
2
4
.d
m P
em 1, 1max
2 2 2
1T 1M
2
1M 1max
em 1,
em l,
*
min l 1em,
2
em a,
2
1em,
y x
= =
= + + = + + =
=

= = =
= = =
G
x
y
50 70 70
C = 105
50
100
100
50
r
1
357
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
50 70 70 70 70 50
50 70 70 35 35 70 70 50
t
gL
t
bL
t
bL
70 80 70
I 380
50
100
100
50
Yandan Grn
stten Grn
70
80
70
Perin delikleri dolaysyla zayflam kesitte gerekli
kontrollar:
( )
( )
2
A
2 2 2 2
M
2
Mg M v,
2
g
M
M
2
max
xn
M
Mg
2
em
2
xn
M
M
3 xn
xn
4
x x xn
4
2
2
bL b
bL bL b x
1,92t/cm 0,8.2,4 0,8. 1,113t/cm 0,158 1,079 3
0,158t/cm
1,37.30,6
6,625
F
T
1,079t/cm
2
30,6
18475
1303
y
I
M

(YD2) 1,656t/cm 1,341t/cm


972
1303
W
M
max
972cm
2
38
18475
2
h
I
W
18475cm 5535 24010 I I I
5535cm
2
1,4 2,05
1,4
2
38
1,4 2,05 2.2,3.
2
t t
t
2
h
t t 2.d. I
= = = + = + =
= = = = = =
= = = =
= = =
= = =
= |

\
| +
+ + =
= |

\
| +
+ + =
358
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
359
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
b5) Balk ve Gvde Bindirme Levhal Kaynakl Ek
h
gL
=300 a
g
a
b
a
b
a
b
a
b
a
g
L

kg
a
g
a
g
a
b
a
b
L

kb
L
bL
t
bL
t
bL
h
220.14 - L
bL
100.300.12
360
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Balk (220.14) ve gvde (300.12) bindirme levhalar
enkesitleri perinli ekteki gibi seilmitir.
I
b
ve I
g
atalet momentleri de ayn olup M
b
= 1062,9 tcm ve
M
g
= 240,1 tcm olarak elde edilmilerdir.
Balklarda;
300mm 2.150 2.L L
150mm L 14,79cm 0,8 13,99 a L L
80cm 100.0,8 100.a
12cm 15.0,8 15.a
13,99cm
2.0,8.1,25
27,971
. 2a
P
L
seilir. 8mm a 9,8mm
14mm
20,5mm
0,7. 0,7.t a
27,971t
38
1062,9
P
'
kb kb
'
kb b kb
'
kb
b
b
kem b
b
kb
b
min
min b
b
= = =
= = + = + =

= =
= =
= = =
= =
|
|

\
|
=
= =
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
361 Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gvdede ;
( )
( )
2
em vk,
2 2 2 2
k
2
k vk
2 2
kem
2
kg
k
2 2
kem
2
kg
'
g
k
3
2 2
kg g
kg
2
kg g kg
g
g '
kg kg
g
min
min g
g
'
g
1,25t/cm 1,146t/cm 0,138 1,138
0,75t/cm 1,25t/cm 0,138t/cm
48
6,625
F
T

0,75t/cm 1,25t/cm 1,138t/cm


240
273,2
W
M

240cm
6
0,8.30
2
6
.L a
2 W
48cm 2.0,8.30 .L 2a F
120mm 15.8 15a
306mm h
300mm L L
seilir. 8mm a 8,4mm
13,7mm
12mm
0,7. 0,7.t a
273,2tcm 6,625.5 240,1 T.c M M
= = + = + =
= = = =
= = = =
= = =
= = =

= =
=
= =
= =
|
|

\
|
=
= + = + =
Hadde profilleri ile dzenlenen aklarda, profilin gvdesi
genellikle at dzlemine diktir. Bu konumdaki aklar,
arlk tr(dey) ykler altnda eilmeye alrlar.
362
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
6.1 - Hadde Profilinden Eilme ubuklarnda
Eik Eilme (Aklar)
x
x
y
y
q (Arlk Tr Ykler - Kar Yk Dahil)

x
x
y
y
x
q
x
q
y
q
q.sin q
x
= q.cos q
y
=
363
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Eilmeye alan ubuklardaki: M
x
, T
x
ve f
x
deerlerinin
yan sra q
x
den ileri gelen: M
y
, T
y
ve f
y
deerlerini de
gsterirler.
y
4
y x
x y
x
4
x y
y y
x
y x
x
y
x y
y
y
2
y x
y
x
2
x y
x
EI
.L q
f
EI
.L q
f
n
.L q
T
n
.L q
T
m
.L q
M
m
.L q
M
= =
= =
= =
364
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Gerilme Kontrollar:
Sehim Kontrollar:
em
y
y
x
x

W
M
W
M
+ =
em
b
x
x em
g g
y
y

.b 2t
T

.h t
T
= =
lim
2
y
2
x
f f f f + =
Rzgar tr, at dzlemine dik yklerde, aa yalnz gvdesi
dorultusunda etki geleceinden, YD2 (EIY) de rzgar yk
katks yalnz M
x
, T
y
ve f
y
deerlerine olacaktr.
Deprem tr yklerde ise her iki dorultuda yk geldii gibi
byk etki x ekseni dorultusundadr.
Arlk tr yklemelerde dahi, profilin W
x
ve I
y
deerleri bir
hayli kk olduundan M
y
ve f
x
deerlerinin etkileri byk
olur.
Bu durumda, L
y
akln klterek aadaki ekildeki gibi
nlem almak (at dzlemi gergi sistemi), zellikle byk
a deerlerinde uygun olur.
Gergiler ekme ubuklar olup bu zelliklere gre
hesaplanrlar. Aklarn gergili dzende, srekli kiri gibi
altklar gz nnde tutulmaldr.
365
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
366
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
Makas
Makas
D
a
m
l
a
l

k

A

D
a
m
l
a
l

k

A

M
a
h
y
a

A

L
y
L
y
L
y
L
x
=

a
Makas
Makas
D
a
m
l
a
l

k

A

D
a
m
l
a
l

k

A

M
a
h
y
a

A

L
y
L
y
L
y
L
x
=

a
Tek Gergili
ift Gergili
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
367
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN
368
Do.Dr.Ahmet Necati YELGN

You might also like