ARETLEMEveUYGULAMALARI

Deney1:AyrkSinyaller

Deney 1 : Ayrk Sinyaller Deney1:AyrkSinyaller

AyrkSinzoidaller 2. PeriyodikAyrkSinyaller
1.

i.
3.

FourierSerilerininnemlizellikleri

PeryodikOlmayanSonluuzunluklu Sinyaller 4. Sinyallerintekiftayrm 5. SinyalKaydrma/TersevirmeveFrekans Gsterimi 6. DeneyProsedr

Ayrk Sinzoidaller AyrkSinzoidaller

Analogsinzoidaller herzamanperiyodiktir.
x ( t ) = A cos ( 0t + )
T0 = 2 / 0 sn periyot 0 radian / sn frekans A genlik g radian faz

Fakatayrksinzoidallerin zarflarperyodikolmakla arflar per odik olmakla beraberiaretlerherzaman deildir.

x ( n ) = A cos (0 n + )
iaretiancak iareti ancak
x ( n + N ) = A cos (0 ( n + N ) + ) = x ( n )

eitliinisalayanN ,pozitif tamsayiseperiyodiktir.

N= 2

AyrkSinzoidaller rnekler kl
1.

Nninrneklemeperiyoduileilikisi
Ts

x ( t ) = A cos ( 0t )
0 = 2 f 0 = 2 T0

x (T0 n ) = A cos ( 0T0 n ) = A cos (0 n )

Ts 0 = 0Ts = 2 T0
Ayrkiaretinperiyodikolmasiin

f 0 Hz iaretin frekans T0 sn iaretin peryodu p y Ts sn rnekleme peryodu

N=

T0 Ts

ifadesitamsay olmaldr.

AyrkSinzoidaller rnekler kl
2. 2
2 n x ( n ) = 2cos + iareti periyodik midir ? iaretiperiyodikmidir? 4 8

Evet,peryotN=8pozitiftamsaydr. E N 8 i if d Salama: l
2 ( n + 8 ) 2 n x ( n + 8 ) = 2cos + = 2cos + 2 + = x ( n ) 8 4 4 8

AyrkSinzoidaller rnekler kl
3.

Frekans1rad/snolananalogsinzoitten periyodikolmayanayrksinzoitretelim.
Ts

x ( t ) = cos ( t )
1 fs = Ts f0 = 1 1 = T0 2

x (t )

t = nTs

= x ( n ) = cos ( 0,5n )
y Ayrkiareti

Nyquistkriterinegre .ibelirleyelim. Ts

f s > 2 f max = 2 f 0 Ts < 1 2 f 0 =

T0 2 N= = Ts 0,5
ifadesitamsay olmadiin periyodikdeildir. d k d ld

artn salayan y Ts = 0,5 olsun

AyrkSinzoidaller rnekler kl
4.

ncekirnektekiayrkiaretiperiyodik yapmakiin:
Ts

x ( t ) = cos ( t )

x (t )

t = nTs

= x ( n ) = cos (Ts n )

T0 Ts = < N
artnsalayacakbirNtamsays tercihetmeliyizveya ih li i

N>

T0

=2

eitsizliinisalayacakekilde(rnein N=8)seilirseayrkiaretperiyodikolur

Periyodik Ayrk Sinyaller PeriyodikAyrkSinyaller

Eerx(n)iaretisonsuzuzunluktavekherhangibir tamsayise x ( n ) = x ( n + kN ) iaretiN peryoduylaperiyodiktir. BirperyodikayrksinyalinFourierserisialm:

1 x (n) = X (k )e N k =0 Fourierserisikatsaylar Fo rier serisi katsa lar

N 1

2 nk N .

X (k ) =

x (n) e
n= 0

N 1

2 nk N .

Periyodik Ayrk Sinyaller PeriyodikAyrkSinyaller

1 x (n) = N

X (k )e
k =0

N 1

2 nk N .

X (k ) =

x (n) e
n =0

N 1

2 nk N .

N peryoduylaperiyodikbirayrksinyal,[, )veyaedeer[0, 2) aralndaNfarklharmoniesahiptir.X(k) peryotNileperiyodiktirbu yzdenX(k) sadece,mherhangibirtamsayolmakzerek=m,...,N1+m y den X(k) sadece m herhangi bir tam say olmak ere k m N 1+m aralndahesaplanmasyeterlidir. X(k)Fourierserikatsaylarkomplextirdolaysylagenlikvefazlaryla tasviredilmelidirler. BirperyodikayrksinyalinFourierserisi,osinyalinbirperyodunun DTFTdnmvezdnmileilgilidir.

X ( k ) = X e j

( )

= 2 k / N

= X ( z)

z =e j 2 k / N

FourierSerilerininnemlizellikleri Fourier Serilerinin nemli zellikleri

Eerx(n)ve y(n) iaretleriNperyoduileperiyodikiseler 1. z(n)=x(n)+y(n)iaretidahiNperyoduileperiyodiktir veFourierserisikatsaysZ(k)=X(k)+Y(k)ifadesiile bulunabilir. 2. v(n)=x(n)+y(n)iaretidahiNperyoduileperiyodiktir veFourierserisikatsays,*birperyottakonvolsyonu gstermekzere,V(k)=(1/N)[X(k)*Y(k)]ifadesiile ( ) ( / ) ( )* ( ) bulunabilir. 3. X(k)Fourierserisikatsaylarnhesaplamannenhzl 3 X(k) Fourier serisi katsaylarn hesaplamann en hzl yntemiFFTalgoritmasdr.

FourierSerilerininnemlizellikleri
rnek1 rnek1 x ( n ) = 1 + cos ( 2 n / 4 ) N = 4
cos ( ) = e
j

+e 2

x (n) =

1 N

N 1+ m k =m

X (k )e

2 nk N .

e j 2 n /4 + e j 2 n /4 x (n) = 1 + 2 2 2 j n 1 j 4 n = 2e + 4 + 2e 4 + 0 4 = 1 4
4 1+ ( 1) k =1

X ( 1) = X ( 3) = 2 X (0) = 4 X (1) = 2 X ( 2) = 0

X (k )e

2 nk N

FourierSerilerininnemlizellikleri
rnek2 rnek2
x ( n ) = cos ( 2 n / 3) N x = 3, y ( n ) = 2cos ( 2 n / 2 ) N y = 2

z (n) = x (n) + y (n) Nz = ?

e j + e j cos ( ) = 2
j 1 2 z (n) = X (k )e 3 k =0

1 x (n) = N

N 1+ m k =m

X (k )e

2 nk N .

2 nk 3

j 1 1 + Y (k )e 2 k =0

2 nk 2 2 3 nk 6

j 2 2 = X (k )e 6 k =0

2 2 nk 6

j 3 1 + Y (k )e 6 k =0

j 1 = 2 X ( 0 ) + 3Y ( 0 ) + 0 + 2 X (1) e 6 j nk 1 5 N = Z (k )e Nz = 6 6 k =0

2 2n 6

+ 3Y (1) e

2 3n 6

+ 2 X ( 2) e

2 4n 6

+ 0

FourierSerilerininnemlizellikleri
rnek3 rnek3
x ( n ) = cos ( 2 n / 4 ) N x = 4, y ( n ) = 2cos ( 2 n / 8 ) N y = 8

z (n) = x (n) y (n) Nz = ?

e j + e j cos ( ) = 2

( z (n) =
e

e j 2 n /4 + e j 2 n /4 2
j 2 n (1/4 +1/8 )

)(

/8 e j 2 n /8 + e j 2 n /8

2 +e
j 2 n (1/4 1/8 )

j 2 n 1/4 +1/8 ) j 2 n (1/4 +1/8 ) +e ( +e = 4 , = 0,5cos ( 2 n / 8 ) + cos ( 6 n / 8 ) N z = 8

FourierSerilerininnemlizellikleri
rnek4 rnek4
N x ve N y periyotlarna sahip iki periyodik iaretin arpm yada toplamnn periyodu aadaki forml yardmyla bulunabilir. bulunabilir Nz = Nx N y ebob N x N y

Aperyodik Sonluuzunluklu Sinyaller Sonlu AperyodikSonlu uzunlukluSinyaller

x(n)
x (n)

n L
2 nk L

X (k ) =

n =0

L 1

x (n) e

= X e j

( )

= 2 k / L

k = 0, , L 1

Yukardakiifadehemperyodikhemdeaperyodikiaretleriin kullanlabilir. kullanlabilir AperyodikolduundaLNalnr,Lninbykloranndaznrlk artar. PeriyodikolduudurumdaL=Nalnabileceigibifrekansznrln P i dik ld d d L N l bil i ibi f k l artrmakiinmp.tamsayolmakzereL=mN dealnabilir

AperiyodiksinyaliinDFTyadaperiyodik iinFourierserisialmnaslhesaplanr? i i F i ii l lh l ?
1.

aretretilir
periyodikse,m p.tamsayolmakzere L=mN uzunlukta aperiyodikse ,L N uzunlukta,(N uzunluklu iaretinsonunaL N adetsfreklenerek)

2. 3.

L uzunlukluFFThesaplanr,X(k),0 k L-1 Frekansspektrumlarizilir:

X(k) ve arg(X(k)), 0 k L-1 , (X(k)) L1

Sinyallerintekveiftayrm Sinyallerin tek ve ift ayrm

1 1 f (t ) = ( f (t ) + f ( t )) + ( f (t ) - f ( t )) ((2 2
ift sinyal tek sinyal

Sinyallerintekveiftayrm Sinyallerin tek ve ift ayrm

Salama:

SinyalKaydrmaveFrekansGsterimi Sinyal Kaydrma ve Frekans Gsterimi

y (n) = x (n M ) Y (k ) =

x(n M )e
n =0

N 1

2 nk N

N 1 M n= M =

x( )e

2 ( + M )k N

=e Y (k ) = X (k )

2 Mk N X

(k )

2 arg Y ( k ) = arg X ( k ) N Mk

SinyalTersevirmeveFrekans Gsterimi i i
y (n) = x ( L n) Y (k ) =

x ( L n) e
n =0

L 1

2 nk L

x( )e
=1

2 ( L )k L

x( )e
=1

2 k L

= X (k )

Y (k ) = X (k )

arg Y ( k ) = arg X ( k )

DENEY Blm1:Periyodiksinyaller Blm 1 : Periyodik sinyaller

1.

2.

3. 4. 5.

6.

Her16noktadabirtekrareden128noktalbirkaresinyalretin.Bu sinyalinperiyodikbirkaresinyalinparasolduunufarzedelim. square(2*pi*n/T), subplot, plot, axis ( * * / ) b l l Her16noktadabirtekrareden128noktalbirgensinyalretin.Bu sinyalinperiyodikbirgensinyalinparasolduunufarzedelim. ( p / , ), p ,p , sawtooth(2*pi*n/T,0.5), subplot, plot, axis rettiinizikisinyalitoplayn.Periyodikmi?yleiseperiyodunedir? rettiinizikisinyaliarpn.Periyodikmi?yleiseperiyodunedir? Karesinyal,gensinyalvetoplamlarnnfrekansblgesigenlik spektrumlarnizdirin.fft, fft hift abs, subplot, plot, axis. kt l i di i fft fftshift, b b l t l t i aretlerinbirdenfazlaperiyodukullanldiin,izdirilenekillerin frekansznrlnartrmaklaberaberharmoniksaysn deitirmediinedikkatediniz. Karesinyal,gensinyalvetoplamlarnntemelfrekanslarnedir?(5). maddedeizdirilenekillerdesfrdanfarklharmoniklerinsayskatr? Karesinyalvegensinyalinharmoniksaylariletoplamlarnn harmoniksaysarasndanaslbirilikivardr?

DENEY Blm1:Periyodiksinyaller Blm 1 : Periyodik sinyaller

7.

8. 9.

10.

Her16noktadabirtekraredenveher8noktadabir tekrareden128noktalikisinzoidalalsinyalretin.Bu tekrar eden 128 noktal iki sinzoidalal sinyal retin Bu sinyallerinperiyodiksinzoidalalsinyallerinparalar olduunufarzedelim.sin/cos(2*pi*n/T), subplot, p , plot, axis rettiinizikisinyaliarpn.Periyodikmi?yleise periyodunedir? Sinzoidalalsinyallerinvearpmlarnnfrekansblgesi y p g genlikspektrumlarnizdirin.fft, fftshift, abs, subplot, plot, axis. Sinzoidalalsinyallerinvearpmlarnntemelfrekanslar y p nedir?(10).maddedeizdirilenekillerdesfrdanfarkl harmoniklerinsayskatr?Sinzoidalalsinyallerin harmoniksaylarilearpmlarnnharmoniksays arasndanaslbirilikivardr? d l bi ili ki d ?

DENEY
Blm2:Peryodiklik ve AyrkSinzoidaller AyrkSinzoidaller
x( n) = cos ( n)
1. 2. 2 3.

Yukardaverilenformdakisinyali128rnekliretin.subplot, plot, axis Sinyalinfrekansnedir? Sinyalin frekans nedir ? Sinyalperiyodikmi?rnekcinsindenperiyodu nedir?Periyod ilesinyalinfrekansarasndanaslbirilikivardr?

x ( n) = cos( 2n)
4. 5. 6.

Yukardaverilenformdakisinyali128rnekliretin. Y k d il f d ki i li 128 kli ti subplot, plot, axis Sinyalinfrekansnedir? Sinyalperiyodikmi?rnekcinsindenperiyodu nedir? l dk k d d d Periyodilesinyalinfrekansarasndanaslbiriliki vardr?

DENEY
Blm3:Sinyallerintekveiftayrm
1.

2. 3. 4. 5.

Tekdzedalmasahip129rnek uzunluklubirrasgelesinyalretin.rand, uzunluklu bir rasgele sinyal retin rand subplot, plot, axis Sinyalintekveiftayrmnyapn.fliplr Sinyalin tek ve ift ayrmn yapn. fliplr yada flipud, subplot, plot, axis Sinyalintekbileeninortanoktasnndeeri (n=64)nedir? ( 64) di ? Sinyalintekbileeninortalamadeeri katr? katr ? Sinyalintekbileeninortalamadeeriile sinyalinortalamadeeriarasndanaslbir ilikivardr? ili ki d ?

DENEY
Blm4:Sinyallerintersevrilmesivekaydrlmas l
1. 2. 3. 3 4.

5.

Birraisedcosinesinyalretin:cos, subplot, plot, axis c ( n ) = 1 + cos ( n / 4 ) , n = 0,1, ,7. 01 7 lk8rneic(n),dierrnekleri0olanx(n)iaretiretin. zeros, subplot, plot, axis x(n)iaretini10rnekgeciktirin(saakaydrn). x(n) iaretini 10 rnek geciktirin (saa kaydrn) x(n)iaretininvegeciktirilmiversiyonununFFTlerini hesaplayn.FFTleriningenliklerinikarlatrn.Eitlermi? yleisegecikmex(n)iaretininfrekansgsterimindenasl y g ( ) g birdeiiklienedenolur? x(n)iaretinitersevirdiimiziveFFTsinihesapladmz farzedelim.FFTleriningenliklerinikarlatrn.Eitlermi? yleisegecikmex(n)iaretininfrekansgsterimindenasl yle ise gecikme x(n) iaretinin frekans gsteriminde nasl birdeiiklienedenolur?