T.C.

ABANT ZZET BAYSAL N VERS TES SOSYAL B L MLER ENST TS KAMU YNET M ANAB L M DALI

YEREL YNET MLERDE YNET ME KATILIM

YKSEK L SANS TEZ

HAZIRLAYAN: HAMZA ERKAL

DANIMAN: YRD. DO. FETH KILI

BOLU-2006

YEREL YNET MLERDE YNET ME KATILIM

SOSYAL B L MLER ENST TS MDRLNE,

Hamza ERKALa ait Yerel Ynetimlerde Ynetime Katlm adl alma, jrimiz tarafndan Kamu Ynetimi Anabilim Dalnda YKSEK L SANS TEZ olarak kabul edilmitir. (18/10/2006)

Prof. Dr. Uur ESER Sosyal Bilimler Enstits Mdr

iii

ABSTRACT Today, democracy is criticized densely because of problems which it experience. One of the most important matters of those critics is excessive centralization, over-growth of Central Administration and less public participation to administration. Public Participation to Local Government has been on the agenda of nations for the last 20 years. In parallel with this, Public Participation to Administration has been designated as the solution to the common problems of our worlds cities. In this matter, Local Government is joining to participation activities more can contribute to problems solving. In modern societies, public participation to Local Government administration makes political participation more dynamic. However, the rate, density and quality of this participation has a close connection with socio-economic levels of societies. In Turkey, considering the socio-economic qualities, political participation relatively appears less densely. In this work, it has been examined right to participation which an obligatory right which is recognized to citizens so that ability realization of a government approach that are important for this fact. To this end, the author first summarized the discussions around the concept of Public Participation to Local Government in the world and in Turkey. Participation is necessary and obligatory so that can realization of the government approach that includes such principles; participatory democracy, accoutability, openness, democratic, etc. of society of nowadays. Hamza ERKAL Yksek Lisans Tezi Kamu Ynetimi Anabilim Dal Tez Danman: Yrd. Do. Fethi KILI Eyll 2006 197 Sayfa

iv

ZET Bugn, kar karya olduu sorunlar nedeniyle demokrasi youn bir ekilde eletirilmektedir. Bu eletirilerin en nemli konularndan biri, ar merkeziyetilik ve merkez tekilatnn ok fazla bymesi ve halkn ynetime katlmnn yetersizliidir. Son 20 yldr dnya devletlerinin gndemlerinde Yerel ynetimlerde ynetime katlm sylemi yer almaktadr. Bu paralelde, dnya kentlerinin ortak dertlerinin zm de Ynetime Katlm olarak belirlenmektedir. Bu anlamda, yerel ynetimlerin katlm ile ilgili faaliyetlere daha fazla eilmesinin sorunlarn zmne byk lde katk salayabilecei ileri srlmektedir. Modern toplumlarda halkn yerel ynetimlerde ynetime katlmas, siyasal katlm daha dinamik klmaktadr. Ancak katlmn dzeyi, younluu, nitelii, toplumlarn sosyo-ekonomik dzeyleri ile yakndan ilintilidir. Sosyo-ekonomik nitelikleri itibar ile Trkiyede siyasal katlm grece daha az younluk gstermektedir. Yine gn getike siyasal katlm da toplumsal ekonomik yapdaki deimeden etkilenmektedir. almada, bu olgunun nem kazand bir ynetim anlaynn gerekleebilmesi iin, vatandalara tannmas zorunlu bir hak olan yerel yntimlerde ynetime katlma incelenmitir. Bu amala ilk nce dnyada ve lkemizde yerel ynetime halkn katlm kavram etrafnda ekillenen tartmalar zetlenmitir. Katlm, gnmz toplumunun katlmc demokrasi, hesap verebilirlik, aklk, demokratiklik, vb. niteliklere sahip ynetim anlaynn gerekleebilmesi iin gerekli ve zorunlu bir hak olarak ele alnmtr. Hamza ERKAL Yksek Lisans Tezi Kamu Ynetimi Anabilim Dal Tez Danman: Yrd. Do. Fethi KILI Eyll 2006 197 Sayfa

TEEKKR

Sayn Yrd. Do. Fethi KILIa aratrma boyunca anlay ve rehberlii iin en derin teekkrlerimi sunarm. alma arkadalarm Sayn Murat ATASEVENe ve mer DEM RKAPa tezin daktilo edilmesi ve basmnda yardmlarndan dolay teekkr ederim. Eim Hanifeye bana kar duyduu sarslmaz inancndan ve bana en ekilmez olduum anlarda tahamml etmesinden dolay teekkrlerimi sunarm. Ve benim iki yaramazm yaama sevincim Emir ve Onuruma en skldm anlarmda bana moral kayna olduklar iin sonsuz teekkr ederim.

vi

NDEK LER ABSTRACT ZET TEEKKR NDEK LER D Z N B R NC BLM GR K NC BLM KATILIM I-GENEL A-ZEL SEKTRDE KATILIM B-KAMU SEKTRNDE KATILIM 1 KATILIM E TLER 2 KATILIMIN SONULARI NC BLM KATILIMIN HUKUKSAL BOYUTU I-ULUSLAR ARASI HUKUKTA YEREL KATILIM II-TRK HUKUKUNDA YEREL KATILIM DRDNC BLM YEREL YNET MLERDE KATILIM I-GENEL II-YEREL YNET MDE .KATILIM YOLLARI A-KENT KONSEY B-HALK OYLAMASI C-HALK TOPLANTILARI D-KAMPANYALAR DZENLEME E- LET M DEMOKRAS S ( NTERNET) F-KAMUOYU YOKLAMALARI G-YURTTA KURULLARI H-PLANLAMA EMBERLER /FORUMLARI -DANIMA KURULLARI J-YEREL GNDEM 21 K-MECL S TOPLANTILARI L-GELECEK ATLYELER M-HALKLA L K LER UYGULAMALARI III- KADINLARIN YEREL YNET MLERE KATILIMI IV-GENLER N YEREL YNET MLERE KATILIMI V- ENGELL LER N YEREL YNET ME KATILIMI VI-YEREL YNET M ALIANLARININ YNET ME KATILIMI VII-S V L TOPLM RGTLER N N YEREL YNET ME KATILIMI VIII- YEREL YNET MLERDE YNET ME KATILIMIN SONULARI A-S YAS SONULAR iii iv vi vii 1 1 6 6 6 10 11 13 14 16 16 16 20 30 30 30 39 40 41 41 42 43 43 43 44 44 44 45 45 45 46 48 54 56 58 66 66

vii

B-EKONOM K SONULAR BE NC BLM I-KATILIM VE DEMOKRAS II KATILIM VE YNET M (GOOD GOVERNANACE) A- YNETIMSEL YNETIIM (URBAN GOVERNANCE) B- KURUMSAL YNETIIM:( CORPORATIST GOVERNANCE) C-GELIME NCESI YNETIIM:( PROGROWTH GOVERNANCE) D- REFAH YNET M :( WELFARE GOVERNANCE) III- KATILIM VE TOPLAM KAL TE YNET M IV- KATILIM VE B LG YE ER M V- KATILIM VE LET M ( NTERNET) ALTINCI BLM YEREL KATILIM UYGULAMALARI I- DNYADA YEREL KATILIM UYGULAMALARI PORTO ALLEGRE YEREL KATILIM UYGULAMASI II- TRK YEDE YEREL KATILIM UYGULAMALARI YEREL GNDEM 21 PROGRAMI VE BODRUM RNE HAL LBEYL KY KATILIMCI KIRSAL DEERLEND RME (KKD) ARATIRMASI III- YEREL KATILIM N RNEK B R MADEL NER S : MAHALLE YNET M YED NC BLM YEREL KATILIMA YNEL K ELET R LER I- KATILIM AISINDAN A- KATILIMIN ZNE YNEL K ELET R LER B- KATILIM PROJELER NE YNEL K ELET R LER II- KATILIMCILAR AISINDAN A- KATILIMCI B REYLERE YNEL K ELET R LER B- KATILIMCI S V L TOPLUM RGTLER NE(ST) YNEL K ELET R LER III- KATILIM PROJELER N UYGULAYAN K VE KURULULARA YNEL K ELET R LER A- KATILIM PROJELER N UYGULAYAN PROFESYONELLERE/UZMANLARA YNEL K ELET R LER B- KATILIM PROJELER N F NANSE EDEN ULUSLARARASI MAL KURULULARA (WB, IMF, UNDP, EU, OECD) YNEL K ELET R LER SEK Z NC BLM SONU VE NER LER KAYNAKA

69 73 73 80 84 85 86 87 89 92 98 109 109 109 113 117 122 128 131 135 135 135 135 146 150 150 158 161 162 163 166 166 170

B R NC BLM

I- G R : 20. yzyln son eyrei, klasik ynetim, devlet, demokrasi, yerel ynetimler ve siyaset kavramlarn, bunlarn birbirleriyle olan ilikilerini yeni batan tanmlamaya yol aan kkl ekonomik, siyasal, sosyal ve dnsel dnm ve deiimlere tanklk etti. Sanayi toplumundan bilgi toplumuna gei, ulus devletlerin kreselleme ve uluslararas rgtlerin dayanlmaz basksyla anp yerel ynetimlerin n plana kmas sonucu1 zlen geleneksel siyasal, ekonomik ve sosyal kurum ve sreler yeni batan ina edilmeye (re-construction) baland.2 Geleneksel ynetim (administration) kltrnden ada ynetim (management) kltrne geii niteleyen bu deiim olgusu, rgtsel yapy, davran normlarn, karar alma srelerini de kapsamtr. Yeni kamu ynetimi (new public management) ya da giriimci (entrepreneurial) ynetim olarak tanmlanan bu yeni ynetim anlay, kamu ynetimini piyasa benzeri bir yaplanma iine sokmutur.3 Bu srete de yeni ynetim anlaynn bir gerei olarak vatandaa yaknlk artmaya balam, bireyler her zamankinden daha fazla ynetim sreci iinde olmaya balamlardr.4 Merkeziyeti ynetimin krtasiyecilii arttran, hizmet ve yatrmlarda yerindelik olasln azaltan; yerel halk yakndan ilgilendiren ve etkileyen kamu hizmetleriyle balantsn koparan, halk katlmn azaltan, kamu kaynaklarnn etkinlii yok eden5 yapsn deitirmek amacyla giriilen btn radikal reform hareketlerinde, kamu ynetiminin bu olumsuz ar merkezileme eiliminden

1 lhan Tekeli, Katlmdan Beklentilerimiz Zaman inde Nitelik Deitiriyor, Ada Kentliyim, say 3, (1996) s. 23-24. 2 Ahmet Nohutu Toplam Kalite Ynetimi Ve Yerel Ynetimler Http://Www.Canaktan.Org/Politika/Kamuda-Kalite/Nohutcu.Pdf 3 Birgl A. Gler, Kamu-Yerel Ynetim Reformu Ve Trkiye: Toplumsal Eitsizlik Ve Ynetim1 Trkiye Ekonomi Kurumu Tartmal Toplant 2nisan 2004, http://www.tek.org.tr 2006 4 M. Akif zer, Kamu Ynetiminin Geleceine Dair Dnceler, Saytay Dergisi, Say 57 (2005), s. 74 5 Ziya ker, , Bugnk Yaps inde Kamu Ynetiminde Toplam Kalite lkeleri Uygulanamaz, darecinin Sesi Dergisi, (1998)

hareket edilmektedir. nk, halkn katlmna ve denetimine tam anlamyla kapal bir sistem ilemektedir.6 Daniel Bellin deyiiyle, devlet kk problemler iin olduka byk kalrken, byk sorunlar iin ise olduka kk kalmaktadr. Bu hzl deiim karsnda uyum salayamayan klasik devlet anlay7 karsnda bu eksiklikleri ikame edecei dnlen yerel ynetim olgusu kamu ynetiminden kamu iletmeciliine doru yeni ynetim teknik ve stratejilerinin kamu ynetimine uygulanmas eklinde gelimitir.8 1980li yllardan itibaren de yerel ynetimlerde desantralizasyonun kurumsallamas iin hesap verebilir, btnlemi /entegre, beklentileri karlayan, kabul edilebilir bir yap oluturma abalar gzlenmitir. Hizmet srelerine yurttalarn ve yerel aktrlerin dahil edilmesiyle yerel ynetiim uygulamalar eski merkezi, kapal ve hiyerarik rgt kltrnn yerine yeni desantralize, rgtsel, evreyi dikkate alan yeni bir yerel ynetim kltrn beraberinde getirmitir.9 Kresellemenin etkisiyle deien ynetim anlay, gl merkeziyeti yapdan daha desantralize ve esnek ynetime, da kapallktan saydam ynetime, hantal yapdan etkileimli ve ilevsel yapya, yurtta darda brakan karar alma srelerinden, katlmc pratiklerin yaygnlatrlmasna doru nemli bir deiim gstermitir.10 Ulusal egemenlik ve demokrasi anlay kkten deimi; kreselleme yerel ynetimlerin yaplarnda, ilevlerinde ve statlerinde de farkllamay kanlmaz hale getirmi ve yaygn iletiim a araclyla "kresel ky" konumuna gelen dnya daha homojen bir hale gelmitir.11 Bu iletiim kolaylklar, zincirleme kresellemeyi tevik etmi kreselleme de yerelliin nemini arttrmtr.12 Hzla artan deiim ve geliim sreci kitlelerin kendi kendilerini ynetme iradelerinin younlamasna, ynetime katlma ve ynetimi etkileme ynelimlerinin
6 Ali Diner, Mevcut Ynetim Sistemi Trkiyeyi Blnmeye Ve Paralanmaya Gtryor!, Yeni Trkiye Dergisi, Yeniden Yaplanma zel Says, (1995), Say: 4, s. 21 7 Ali Kazancgil, Governance And Science: Marketlike Modes Of Managing Society And Producing Knowledge, International Social Science Journal, say 155 (1998), s. 69 8 H.mer Kse, Yerel Ynetim Olgusu Ve Kreselleme Srecindeki Ykselii, Saytay Dergisi, Say 52 (2004), s. 26 http://www.sayistay.gov.tr/yayin/dergi/dergi3.asp?id=379 2006 9 M. Akif ukurayr-Esra Sipahi, Ynetiim Yaklam Ve Kamu Ynetiminde Kalite, Saytay Dergisi Say 50-51 (2003), s.57 10 Zerrin Toprak Karaman, Ynetim Stratejilerindeki Gelimeler, Trk dare Dergisi, say 126, Ankara, (2000), s. 42 11 Kse, a.g.m., s-31-32 12 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006

artmasna ve belki de daha nemlisi devletin niter yaps muhafaza edilmekle birlikte merkezci devlet anlayndan uzaklalarak yerinden ynetim anlayna doru bir kay gzlenmitir.13 Yerel ynetimlerin glenmesi, yerel demokrasinin yaygnlamas, yani ynetilenlerin ve alanlarn ynetime daha ok katlm, kamu ynetimi alannda grlen nemli brokratik aksaklklarn kendiliinden zm eklinde geni halk kitlelerine yansmas olmutur.14 Bu gelimelerin nemli bir sonucu olarak, 2000'li yllara doru, sanayi toplumundan bilgi toplumuna ve temsili demokrasiden katlmc demokrasiye doru gelimeler elik etmitir.15 Vatandalarn sadece ynetilen olarak grlmedii, ynetsel ve siyasal sorunlar karsnda taraf olarak alglandklar ynetiim kavramyla birlikte yalnzca hak talep eden yurttalk anlay yerine, dev ve sorumluluklar yklenen bir aktif vatandalk kavram olumutur.16 Bunlar bireyin her alanda olduu gibi, ynetim alannda da bilgi daarcn artrm ve ynetsel konular hakknda daha fazla bilgiye sahip olmasn salamtr. Bu yeni dnemde devlet ve toplum arasnda yeni etkileimsel ilikiler gelimi ve sivil toplum da nemli bir g haline gelmitir. Modern bilgi ve iletiim teknolojileri farkl gruplara seslerini duyurma frsat verirken, vatandalarn ihtiyalarnn daha az maliyetle ve daha iyi karlanmasna ynelik effaf ve hesap verilebilir kamu hizmeti taleplerini de hzla bytmtr. Bu sebeple hkmetler, vatanda talep ve ihtiyalarna cevap verme ynnde her geen gn daha da artan basklarla karlamaktadrlar. Bu basklar, arlkl olarak; ynetim tarafndan bilgilendirilme, kamu politikalar ve hizmetlerin sunumu ile ilgili karar alma srelerine katlma ve bu srete belirleyici olma, ihtiyalara uygun kamu hizmetlerinden yararlanma ve kalite-maliyet unsurlar dikkate alnarak seim ansna sahip olma eklindeki taleplerden kaynaklanmaktadr. Bylece, hizmet retiminin, kt kaynaklarn snrlar ok fazla zorlanmadan salanmas yollar tartlmaya balanmtr. Bu da bireyleri ve sivil toplum rgtlerini ynetimi paylamaya yneltmitir. Artk gnmzde
13 Kse, a.g.m .,s.5 14 Burhan Ayka, 21. Yzylda Kamu Ynetiminde Yeni Eilimler, Gazi niversitesi ibf Dergisi, zel Says / Special Issue (2002), 15-23 15 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. 1-2 http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 16 Kazancgil, a.g.m., s. 69

ynetim sadece siyasal iktidara ve brokratlara braklacak bir i olarak grlmemektedir.17 Bu deiim kendisiyle birlikte katlmc ve erdemli vatandalk anlayn da ortaya karmaktadr. Vatandalk sadece ulus-devlet ile snrl deil, yerellik ve topluluk balaryla da ilikilidir. Bu nedenle, kreselleme sreleri sadece bireysel hak ve zgrlkleri deil, ayn zamanda topluluk hak ve zgrlk taleplerini de vatandalk anlay iine sokmaktadr. Bu anlay erevesinde, hem evresinde olanlara kar duyarl ve sorumlu, hem de yerel topluluk balarn kamusal alana tayan bir kentli kimlii gndeme gelmektedir.18 Vatanda ynetilen deil, payda (stakeholder) temel karar alc konumdadr.19 Bylelikle klasik yurtta tanm da yerini toplumda ok ynl ilikiler ve iletiim iinde olan ada (network member) tanmna brakmaktadr.20 Halkn, ynetime katlmna duyulan ihtiyacn daha iyi anlalmas, hkmetlerin performans/snrl kapasiteleri karsnda uranlan hayal krkl, sivil toplum rgtlerinin eitlenmesine ve giderek nem kazanmasna yol amtr. Bu topluluklarn oalmas, temsil yetkisinin sorgulanmasna yol aarak, yeni katlm araylarn getirmekte, bu deiim de, demokratik hayatn ileyiine katkda bulunmaktadr.21 Bylece kamu gcnn dorudan yerel toplumsal gler tarafndan kullanlmasn ieren yerel ynetim olgusu, srekli gelien ilevleri ve yaygnlaan uygulama alan ile artan bir ilginin de odana yerlemektedir. Yerel ynetim rgtleri, yerel halkn gereksinim ve beklentilerine daha uygun ve daha etkili bir dzeyde yant verebilme zellikleri ile, ada ve demokratik bir ynetim yapsnn vazgeilmez unsurlar konumuna oturmulardr. te yandan demokrasi ile yerel ynetim arasndaki tarihsel ban gnmzde yeniden canllk kazanmas da, yerel ynetimlerin ne kan temel birimler olmasnda rol alan unsurlardan olmutur.22 Ayrca ekonomik, toplumsal, teknolojik ve ideolojik gelimeler ve deimeler de

17 ukurayr Sipahi, a.g.m ., s.35 18 Hasan Blent Bakiler E. Fuat Keyman, Ali Yaar Sarbay, Katlmc Demokrasi,Kamusal Alan Ve Yerel Ynetim, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999, s. 46

19 Ersin Kalaycolu, Srdrlebilir Kalknma Ve yi Ynetiim Alt alma Grubu I. Taslak Rapor, Www. ula-Emme.Org, 20 Korel Gymen, Trkiyede Yerel Ynetimler Ve Ynetiim: Gereksinmeler, nermeler, Ynelimler, Amme daresi Dergisi, Cilt 9, Say 2, (2000), s.6 21 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006 22 Kse, a.g.e., s.3

genel olarak kamu ynetimi alannda olduu gibi yerel ynetimlerde de anlay ve yap deiikliklerini de gndeme getirmitir. 23 Sonuta 21. yzyln ayrc zellii, demokrasi ve insan haklarnn, btn toplumlarca tartmasz kabul ve demokratik kitle rgtlerinin n plana kmas olmutur.24 Yerel ynetimlerin yeterlilik ya da baar dzeyleri ise; onlarn zgrlkleri, etkinlikleri ve demokrasiyi ya da katlm gerekletirme dereceleri ile deerlendirilmektedir.25 Yerel ynetimlerin, vatandaa daha yakn bulunmasndan dolay talepler konusunda daha fazla bilgi sahibi olduu bilinen bir durumdur. Bu bakmdan desantralizasyon ynetim srecine halkn daha dolaysz katlmn salamtr.26

23 Ruen Kele-Zerrin Toprak, 21.Yzyla Girerken Trkiye'de Belediye Meclislerinde Siyaset, zmir Yerel Gndem 21 Yayn, (2000) 24 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006 25 Ethem Kadri Pekta, Byk Kent Belediyelerinin Eitim Ve Kltr Hizmetlerine Siyasal Parti deolojilerinin Yansmas http://www.ekitapyayin.com/id/027/ikincibolum.htm, 2006 26 Trkiye Ynetiim Program, www.un.org.tr , 2006

K NC BLM

KATILIM

I-GENEL: Abraham Lincolne gre demokrasi, halkn halk tarafndan halk iin ynetimi olarak tanmlanmtr.1 Bu ideal tanm demokrasinin temel zelliini ortaya koymaktadr. Bunlar; temsil, katlm ve denetimdir. Halkn, temsilcilerini seme zgrlnn bulunduu, ynetime aktif olarak katlabildii ve temsilcilerinin karar ve eylemlerini denetleyebildii bir siyasal dzen ancak demokrasi olarak adlandrlabilir.2 Bu tanmda grlecei gibi halkn kendi kendini ynetme ilkesi ynetime katlmay da beraberinde getirmektedir. Dolaysyla demokrasinin ilerlik kazanmas ve srdrlmesi, daha ok halk katlmnn artrlmas ile mmkn olabilmektedir.3 Klasik ve yaygn katlm biimi olan seimlerde oy kullanma, ada demokrasilerde ynetimlerin meruiyet sorununu zmeye yetmemekte ve toplumsal gruplarn gereksinimlerini karlamada yetersiz kalmaktadr. Seimler ve eitli yerel meclislerde grev alma bir yntem olarak snrl bir demokratik zmdr. ada demokrasilerde halkn seimler dnda da, ynetsel etkinlikleri srekli etkileyebilecei ve yaam evresini biimlendirebilecei yntemler gelitirilmekte ve uygulanmaktadr.4 Klasik demokraside yurtta bir kullanc, bir lehdar, bir hak sahibi, bir mkellef ve zaman zaman da oy kabininde birka dakikalna bir semendir. Seimden sonra ise seilenler ve teknisyenler tarafndan, sorunlarn karmakl
1 Aytekin Ylmaz, Demokratik Gelime Ve Trkiyede Demokrasi, Yeni Trkiye Dergisi, Say 17, (1997), Ankara s. 519 2 Can Aktan, yi Ynetiim Ve Demokrasi, http://www.canaktan.org/politika/yonetisim/yonetisimdemokrasi.htm 2006 3 Yusuf Pustu, Yerel Ynetimler Ve Demokrasi, Saytay Dergisi, Say 57, (2005), s.126 4 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor S-15 http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

bahane edilerek yetki msaderesine gidiliyor.5 Hemen hemen her seferinde yneticiler "katlm" telaffuz etmelerine ramen, uygulamada katlm hibir zaman yer bulamam ve "ynetime katlm" maalesef slogan szck olmaktan teye gidememitir.6 Kukusuz katlma konusunda izgi d uygulamalarla tekil belediye rnekleri vermek olanakldr, ancak genel grnt, varsaylan anlamda belediye meclisleriyle halk etkileiminin, meclis-belde halk ilikisinin yokluudur.7 Gnmz modern toplumlarnda halkn ynetime ve kararlara dorudan katlm mmkn olamad iin klasik demokrasi kavram yerini katlmc ve oulcu demokrasi kavramlarna brakmtr almalarn ou savunmaktadrlar.9 Bu yndeki gelimeler yurtta ynetimi etkileme noktasnda etkin yurtta konumuna getirmitir. Aristoteles, yurtta kavramn ikiye ayryor; bunlardan birisi etkin yurtta, tekisi edilgen yurttatr.10 te bu etkin yurttalar modern zamanlarn gerektirdii zgr ve bamsz bir birey olabilmek iin kendi yaamn ilgilendiren srelerde karar alma/verme mekanizmas iinde yer almak istemektedirler.11 Etkin Yurtta kavramyla beraber sahneye kan yurtta kamu ynetiminin gerek bir orta olarak kabul edilip grlerine ve katklarna ihtiya duyulan bir konum kazanyor.12 Katlm, ok yaln bir biimde bireylerin kamu politikalarnn belirlenmesi, uygulanmas ve denetlenmesi srelerinde yer almas olarak tanmlanrsa, iktidar kullanan kii ve kurumlar, kaynak dalmn belirleyen sreleri etkilemeye ynelik tm eylem ve etkinlikler katlma kapsamna girmektedir. Bu erevede siyasal katlmann ilgi ile balad, bilgilenme ile srd ve eylem ya da etkinlikle
5 Tarso Genro-Ubiratan Dde Souza, Porto Alegre: zgn Bir Belediyecilik Deneyimi, stanbul :Demokrasi Kitapl, 1999,s.13 6 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006 7 Oya T , "Yerel Siyaset ve Demokrasi/ oulculuk/ Sivil Toplum", Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, yay.Ferzan Bayramolu Yldrm, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999, s.245-246 8 M. Olsen, Modern Polities, New Jersey : Prentice Holl Engewond Cliffs, , (1991), s.32 9 Anne Phllps, Farklla Nasl Yaklamal: Fikirler Politikas M, Yoksa Mevcuduyet Politikas M?, Demokrasi Ve Farkllk Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, ev:Zeynep Grata, Cem Grsel, ed. Seyla Benhabib, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s.205 10 Ruen Kele,"Trkiye'de Yerel Siyaset/Yerel Ynetimler-Yap, leyi", Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, yay.Ferzan Bayramolu Yldrm, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999, s.118-119 11 Celal nal, Toplum Sorunlarn Aratrma Merkezi Editoru http://www.tosam.org 2006 12 Katlm, http://www.tesev.org.tr/projeler/kamu_uluslararasi_metin_bolum6.php 2006

Demokrasi ve farkllkla ilgili ada

yurtta katlmn en st dzeye karan ve halkn birbiriyle

iletiime girip tartabilmelerini salayan daha aktif ve enerjik bir demokrasiyi

noktaland kabul edilmektedir. Etkinlik ya da eylemler ise bavurudan temsile, oy kullanmadan protestoya kadar geni bir yelpazeyi iermektedir. Liberal demokrasinin katlma kuram da znde yaad toplumun sorunlar ile ilgili, olas zm seenekleri hakknda bilgili ve en elverili semeyi yapacak lde rasyonel bir yurtta varsaymndan yola kmaktadr.13 Dnya Bankas ise katlm, itirakilerin, hayatlarn etkileyen gelime insiyatifleri, kararlar ve kaynaklar zerindeki denetimi etkileyip paylatklar bir sre olarak grmektedir. Bu tanmda da grlecei gibi asl nemli olan karar alma srelerine katlm n plana kmaktadr. Yani yasalar ve kararlar ktktan sonra deil, oluturulma aamasnda, sivil toplum kurulularnn ve bireylerin grlerinin alnmas ve karar alma srelerine dahil edilmesidir. Byle bir katlmn etkinlii, yerel ve ulusal dzeyde; ok ortakl, effaf ve srdrlebilir ynetiim alar arasnda oluturulan koordinasyonla elde edilebilir.14 Kararlar kentsel sorunlara total zmlere dnk deil; aamal, deneysel, katlmc ve farkl dnceler aras diyalog sonucunda alnacaktr. Amalar ve aralar zerine sorgulama, eletiri ve diyalog katlmclarn kamusal kar zerinde katklarn ve sorumluluklarn artracak ve yerel ynetimlerin karar alma srecleri de hem halkn taleplerine kar duyarl, hem de rasyonel ve demokratik olacaktr. Bu anlamda hem etkili, hem de demokratik ynetim, hem verimlilik, hem de istikrar; hem katlmclk, hem de kamusal kar sorgulama sreleri sonucunda birbirleriyle eklemlenme ve birbirlerinin tamamlayc esi olma olasln kazanacaktr.15 Kamusal sylemin iinde tad taleplerin nasl olutuu ile ilgili Habermas zel ahslarn kamusal meseleleri ve ortak kar tartmak zere bir araya gelmeleri ve konuma araclyla siyasal katlmn canlandrld bir tiyatrodur der. Byle bir alanda yurttalar, mterek meselelerine dair dncelerini aklarlar ve bylece sylemsel (discursive) bir etkileimde bulunurlar. Bu alan kavramsal olarak devletten ayrdr. Hatta, devletin kritik edildii sylemlerin retildii ve dolat bir alandr.16
13 iti, a.g.m.,s.244 14 Celal nal, Toplum Sorunlarn Aratrma Merkezi Editoru http://www.tosam.org 2006 15 Hasan Blent Bakiler E. Fuat Keyman, Ali Yaar Sarbay, Katlmc Demokrasi,Kamusal Alan Ve Yerel Ynetim, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999, s.l57

16 Bakiler-Keyman, Sarbay, a.g.e.,s.32-33

Genellikle iyi bir ynetim kavram tanmlanrken, yurttalarn siyasal katlma ve temsil kurumlar araclyla hkmetle ve yerel ynetimle serbeste etkileim iine girmesinin tesinde bir ileyi sz konusudur. Yurttalar bu anlayta ynetilen deil, payda olarak temel siyasal karar alc konumundadr. Burada temel siyasal katlma ilkesi, bir siyasal sorun ve zmyle ilgili karardan etkilenenleri de karar alma srecine ortak klmak olacaktr. Hkmetin semenlere gsterdii duyarllk, otoritelerin hayrseverlik ve iyi kalpliliinden deil, halkn rzasna ve ona hesap verme zorunluluuna dayanmasndandr.17 Bu anlay ayn zamanda kararlara katlma, karar alma srecini etkileme, ynetime katlma gibi fonksiyonlar gren sivil toplum rgtlerini, hem demokratikleme hem de sivil toplum rgtlerinin gelimilik dzeyini ortaya koyan aktif katlmclk, yetki devri, yerinden ynetim, zerklik, z ynetim gibi alt kavramlar ieren, yapabilir klmay ve klsik, geleneksel, hiyerarik, brokratik ve imdiye kadar iyi sonu vermeyen ynetim anlaynn tersine, sivil toplum rgtlerine nem veren, geliimlerinin nn aan, katlmcl, saydaml, yetki devrini, yerinden ynetimi, sonu verici ve uygulanabilir zm yollarn tevik eden ve benimseyen bir anlay olarak ynetiim kavramlarn ve tm bunlarn kamu ynetimlerine iermektedir.18 Gelimi lkelerde kalknma, nemli lde halkn ynetime etkin katlm ve yerel kaynaklarn harekete geirilmesi ile gereklemitir. Bu lkelerde yerel ynetimlerin birok adan, zellikle demokrasinin yaygnlatrlmas, yerel kaynaklarn harekete geirilmesi, hizmet nceliklerinin belirlenmesi ve hizmet maliyetinin edilmektedir. drlmesi
19

yansmasnda

somutlaan

yeni

kamu

ynetimi

dncesini

alarndan,

merkezi

ynetime

stnl

kabul

Kreselleme ve yerelleme sreleriyle yaanan deiim ayn zamanda topluluk hak ve zgrlk taleplerini de vatandalk anlay iine sokarak bireylerin

17 Srdrlebilir Kalknma Dnya Zirvesi Trkiye Ulusal Raporu, (Taslak 67 5. Ynetiim) http://www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20-%20yonetisim.enson.pdf 2006
18 M. Akif zer, Kamu Ynetiminin Geleceine Dair Dnceler, Saytay Dergisi, Say 57 s.75 19 H.mer Kse, Yerel Ynetim Olgusu Ve Kreselleme Srecindeki Ykselii, Saytay Dergisi, Say 52, (2004), http://www.sayistay.gov.tr/yayin/dergi/dergi3.asp?id=379 2006

10

hem evresinde olanlara kar duyarl ve sorumlu, hem de yerel topluluk balarn kamusal alana tayan bir kentli kimliini ortaya karmtr.20 Tekeliye gre: de tek kimlikli bireyler dnyasndan, ok kimlikli bireyler dnyasna doru bu deiim, katlmcl ieren, tek kltrllktr.21 bir merkezi olmayan ve merkez zerinde mcadele eden kimlikler aras ilikiler zerinde kurulmu bir ok

A. ZEL SEKTRDE KATILIM 1980 sonrasnda Japonya'nn uluslararas alanda rekabet stnl kazanmasn aratran birok bilim adam bunun temelinde takm almas, esneklik, karlkl gven, igcnn katlm ve sorumluluu gibi nitelikleri n plana karan, organizasyonun "insan" boyutunu glendirmesi olduunu grmlerdir. Teknoloji ile insan unsurunun birbirine geimesi ve birbirini etkileyen bir yap ierisinde hareket, insan varlkl teknoloji (humanware technology) kavramn n plana karmtr.22 nsan unsuru yaratc kapasiteyi, dolaysyla srekli gelimeyi salamaktadr. nsann makineye ruh vermesi ancak insan kaynann gerek anlamda kullanm ve katlmyla salanabilmektedir. Karar verme yetkisinin, kendi retim alan ile snrl da olsa igcnde olmas iin zn oluturmaktadr.23 Bunun yannda insan unsurunun etkinliinin salanmasnda, katlm olarak tanmlanan youn bilgi paylam ve ii sendikalarnn etkinlii byk rol oynamtr.24 Nick Oliver tarafndan, rgtsel ball etkileyen faktrler zerinde yaplan bir aratrmada gl katlmc deerler sergileyen igrenlerin daha yksek dzeyde

20 Bakiler-Keyman, Sarbay, a.g.e.,s.46 21 Bakiler-Keyman, Sarbay, a.g.e.,s.46

22 Ahmet Selamolu, Ynetim Ve retim Anlaynda Deiim Japon Modelinin Artan Etkinlii Ve nsan Unsuru s. 15 http://www.ceterisparibus.net/isletme/yonetim.htm 23 Ahmet Selamolu, Ynetim Ve retim Anlaynda Deiim Japon Modelinin Artan Etkinlii Ve nsan Unsuru s. 19 http://www.ceterisparibus.net/isletme/yonetim.htm 2006 24 Ahmet Selamolu, Ynetim Ve retim Anlaynda Deiim Japon Modelinin Artan Etkinlii Ve nsan Unsuru s. 20 http://www.ceterisparibus.net/isletme/yonetim.htm 2006

11

rgtsel ballk gsterdikleri sonucuna ulalmtr.25 Demek ki zel sektrde iilerin karar alma srecine katlm ve iin iinde yer almas rgte ballklarn arttran en nemli faktrdr.26 retimde kazan, artan fiziksel abalarla deil, artan koordinasyonla salanabilmi, bu da, iletmenin tm alanlarnn dzenli ve objektif bir biimde performans deerleme ve srekli gelitirmeye tabi tutulmalar ve karar verme, planlama ve inceleme srelerine katlmalaryla olmutur.27 zel sektrdeki bu gelimelerin kamu sektrne yansmas olarak da katlmc demokrasi ve katlm uygulamalarn etkiledii sylenebilir. Gnmz toplumunun ykselen deer olarak grd, katlmc, saydam, demokratik, insan ve hizmet odakl ynetimler, daha ok yerel ynetim felsefesiyle de uyumaktadr.28 Bu deerleri yeni bir ynetim felsefesi olarak niteleyen "ynetiim" yaklam da yerel ynetimi ne karan ve bu deerleri benimseyen bir anlay iermektedir.29 Ynetiimin getirdii piyasa sisteminin ilkelerinden artan oranda yararlanma, hemehrileri, vatandalar mteriler olarak grme, esnek rgtlenme biimleri ve giriimci ve iletmeci ruha sahip bir ynetim ve ynetici tipidir.30 Avrupa lkelerinde ve demokrasinin yerleik olduu bat toplumlarnda, son zamanlarda, vatanda, yurtta kelimelerinin yerine, mteri kelimesinin kullanlmas da kamu ynetiminin karsnda ynetilenleri mteri olarak grme anlay yatmaktadr.31 Ynetiim ve benzeri anlaylarla, bir adm daha ileri gidilerek halkn belediye ynetimini seme hakkndan te her trl yerel karar alma srecine katlm da gndeme bylece gelmi oldu.

25 Nick Oliver, Work Rewards, Work Values And Organizational Commitment n An Employee-Owned Firm: Evidence From The U.K, Human Relations, 1999, Vol:43, 6: 513-526. http://www.jbs.cam.ac.uk/ 2006 26 Refik Balay, Ynetici Ve retmenlerde rgtsel Ballk, Ankara: Nobel Yayn Datm. 2000,s.99 27 Mehmet Hseyin Bilgin Dergesi, s. 3-4 http://www.tkyd.org/ 2006

, Deien Rekabet Dengeleri,Yeni Ynetim Anlay Ve Trkiye, imento

veren

28 Kemal Grmez, Yerel Demokrasi Ve Trkiye, Ankara: Vadi Yaynlar, 1997, s.183 29 Serif ner, "Sivil Toplum Kurulularnn Yerel Demokrasi Ve Katlm Alglamalar", yy, Cilt 10, Say 2, (Nisan 2001), S.60. 30 Bilal Erylmaz, Yeni Kamu Ynetimi Anlaynn Yerel Ynetimler zerindeki Etkileri, Kent Ynetimi, nsan ve evre Sorunlar Sempozyumu Kent Ynetimi ve evre Politikalar, stanbul: Bykehir Belediyesi STA Genel Mdrl, stanbul. cilt:2. stanbul, 1999, s. 25 31 Cahit Tutum, Kamu Ynetiminde Yeniden Yaplanma , Yeni Trkiye, Ankara, 1995, s. 135-136

12

B. KAMU SEKTRNDE KATILIM Bir yandan sivil toplumun gelimesi, dier yandan temsili demokrasinin ileyiinde grlen olumsuzluklar yerel ynetimlerde katlmc hareketlerin, oulcu demokrasilerin doal ve zorunlu faktrleri olduunu ortaya kamtr. Ynetimlerin hizmet gtrecekleri toplumun gr, istek ve deerlendirmelerini dikkate almalar katlmc demokrasi olgusunu gl hale getirmekte, ancak katlm, kendi kendine gereklememektedir. Katlm, bireylerin inan ve tutumlarn, bilisel yaplarnn katlm davranna uygun bir sosyalizasyon srecine bal olarak gelitii durumda sz konusu olabilen bir davran trdr.32 Katlmc demokrasi, ortak karar almada vatanda katlmnn imkann ve sonularn en oa karmak iin siyasi aktiviteleri oy vermenin tesine tadndan demokrasinin tabandan uygulanmas amacn gder. Katlmc demokraside karar alma ilemi, kiilerin kendi hayatlarn etkileyen kararlarda kendi nerileri, tartmalar, karar vermeleri, planlamalar ve uygulamalar yoluyla olur. Bu balamda katlmc demokrasinin be ana zellii ortaya kmaktadr.33 Bunlar; a) Btn bireylerin kendilerini etkileyen btn ortak karar alma mekanizmalarna istedikleri kadar katlma imkanna sahip olmalar, b) Ortak karar almaya katlma sadece oylama ile snrl olmamal, deien derecelerde katlm ve ballk gerektiren aktiviteleri de iermelidir, c) Ortak kararlarda ki sorumluluk sadece grevlilerle ve/veya uzmanlarla snrl olmamal, mmkn olduunca yaygn olmaldr, d) Ortak kararlar almaya ynelik katlm, sadece siyasi sistem ile snrl olmamal, toplumsal hayatn btn evrelerini kapsamaldr.34 Bundan da anlalaca gibi katlm, ynetim ve karar alma srecine katlmla snrl kalmamaldr. Halkn bir denetleme ilevinin olmas ve yerel yneticilerin hesap vermesini salayacak mekanizmalarn yaratlmas gereklidir. Hemehrilerin katlm olmadan hibir yerel ynetici ideal bir kent hedefine ulaamaz. Yerlemelerimizin
32 eyda Kozcu - Melek Gregenli, Genlik Ve Yerel Ynetimler: Bursa Ve zmit Aratrmalar, Genlik Ve Kent Ynetimi, ed.Ferzan Yldrm, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002, s.202 33 M. Olsen, Modern Polities, New Jersey : Prentice Holl Engewond Cliffs, , (1991), s.32 34 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar Http:// ibf.Ogu.Edu.Tr/Kongre/Bildiriler/06-02.Pdf

13

mevcut olumsuz koullar, yerleim ve katlm kavramlarnn yeniden gzden geirilmesi iin uyarc niteliktedir. Yerel ynetimden beklenen, hemehri haklarnn korunduu, insanlarn, bedensel, duygusal ve sosyal gereksinimlerinin karland; alma ve dinlenmenin uyum iinde barndrld ortamlarn oluturulmasdr. Bunun iin, kentsel sorunlarn zmn yalnzca finansmana indirgeyen, btn gremeyen, parac yaklamlar terkedilmelidir.35 Katlmn yaama geirilebilmesi iin: a) Danma ve karar alma srelerinde halk katlmnn yasal erevesinin oluturulmas, b) Yerel ynetimlerde halk bilgilendirme srelerinin ve ortamnn gelitirilmesi, kamu belge ve bilgilerine zgrce eriilebilirliin salanmas, c) Danma srelerinde tarafszln salanmas, d) Yerel projelerin halka tantlp, gr/grlerin olumasnn salanmas, e) Toplumun tm kesimlerinin kentsel yerel yaama katlmnn salanmas nemlidir.36 Yani katlmn baars kamu alannn oluturulmas ve ileyiinin baarl olmasyla salanacaktr. Bu ise kamu alannn olumasnda yeni bir ahlak gerekli klmaktadr.37 Sonuta, oulcu ve katlmc demokrasi ilkelerini yaama geirmekte, hibir ayrm gzetmeden, insan yerel demokrasinin temeli kabul eden; sorumluluunun bilincinde olarak yerel topluluun yararlar ve haklar dorultusunda hizmetleri etkin bir biimde gerekletiren; zerk ve demokratik ada yerel ynetimlerin yneticilerine nemli grevler dmektedir.38 1. KATILIM E TLER Bireylerin kamu ynetiminin yetki ve grev alanna giren konularda sz sahibi olmalarn amalayan katlm anlayna ilikin iki yaklam sz konusu

35 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. 121 http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 36 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. 121 http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 37 lhan Tekeli, Katlmdan Beklentilerimiz Zaman inde Nitelik Deitiriyor, Ada Kentliyim, say 3, (1996) S. 59. 38 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. 121 http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

14

olabilmektedir. Bunlardan birincisi, yurttalarn yasalar dorudan demokrasi anlayna gre bizzat katlacaklar toplantlarda kabul etmeleri ve ynetimle ilgili kararlar gene bu toplantlarda vermeleri ynetsel mevkileri de belli srelerle nbetlee slenmeleri anlaydr. Dieri ise, kamu hizmetlerinin yrtlmesinde yurttan roln belli aralklarla yaplan seimlerde oy kullanma etkinlii ile snrl tutmay ngren yaklamdr. Seimlere dayal temsil edici kurumlarn varlnn, demokrasi iin yeterli olmad39 ve siyasi sisteme katlmann oylama dnda pek ok yolu olmutur. Bunlar u ekilde sralanabilir. 40 Gnll kurulular iindeki siyasi faaliyetlere katlma, Siyasi parti aktivitelerine katlma, Kamu kurumlar ile temas kurmak veya yerel, blgesel, veya ulusal dzeyde devlet fonksiyonlarnda yer almak. Bu katlma yollar demokrasiyi katlmc hale getirme yolunda nemli bir fonksiyon ifa etmekle beraber tek bana yeterli deildir. nk katlm biimlerinin ilki olarak belirttiimiz dorudan demokrasi iin henz teknik, ekonomik ve kltrel alt yapnn yetersiz olduu sylenmektedir. Katlmc demokrasi, vatandalarn kendisini ve milli politikalar ilgilendiren konularla ilgili karar verme srecine gzlemci olmas, katkda bulunmas ve yer yer mdahil olmasn gerektirir. Ingilizce'de ``participative'' ve giderek ``deliberative'' sfatlaryla anlan bu demokrasi trnde bilgili, rgtl vatandalarn, hesap verme, bilgi verme, hesap sorma mekanizmalaryla seilmilere ve atanmlara yn gstermeleri, denetlemeleri ngrlmektedir.41 2. KATILIMIN SONULARI Dorudan demokrasi ile temsili demokrasi arasnda denge salamay amalayan katlmc demokrasi anlay her iki ar yaklamn sakncalarna kar
39 smail Gne, Yerel Ynetimler Ve Sivil Toplum Kurulular http://idari.cu.edu.tr/igunes/yerel/sivil1.htm 2006 40 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006

41 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006

15

katlm ile bireylerde demokrasi duygusunu gelitirmektedir. Bu yolla yurttalar seilmi ve atanm kamu grevlilerini daha etkili biimde denetleyebilmekte, karar ve uygulamalarn deerlendirebilmektedirler.42 lkemizde ise halkn ynetime katlm birka ylda bir tekrarlanan ve birka dakika iinde gerekletirilen bir sre haline indirgenmitir. Bu, hemehriler bakmndan kendilerini ifade etme kanallarndan yoksun olduklar iin hemehri bilincinin gelimesine olanak vermeyen ve dolaysyla da yerel demokrasinin kalitesinin sorgulanmasn gerektiren bir olgudur.43 Siyasi olmayan kararlar alma ilemine katlm, bireylere daha nemli siyasi kararlara katlabilmek iin gerekli siyasi beceri ve normlar retir.44 Batdaki youn katlm deneyimleri, katlmn salad zellikle temel gelime zerinde durulmaktadr. Bunlardan birincisi, katlmn bireylerdeki demokrasi duygusunu gelitirmesidir. Katlm sreci vatandaa demokrasi eitimi olmaktadr, ona iyi vatanda olmay uygulamalar araclyla retmektedir. kinci olarak katlm, topluluk oluturarak, bu topluluk yeleri arasnda sevgi, anlay, hogr ve eitlik duygusunu gelitirerek ortak deerlerin olumasn salar. nc olarak katlm, kurumlarn yapsn deitirerek onlarn demokrasinin gerek ve etkin aralar olmalar olgusunu getirir. Kurumlarda vatandan istek ve tercihlerine yant verme anlaynn gelimesini de salar.45 Pateman , bireylerin geliiminin bizzat katlm sreci iinde gerekletiini; katlmn kendisi iin gerekli nitelikleri retip tevik ettiini belirtmitir. Bireyler, ne kadar ok katlrlarsa o denli katlma kapasitesine sahip olurlar. Katlm, her dzeyde eklemlemeyi kolaylatrarak, kolektif kararlarn kabuln ve iselletirilmesini hzlandrr ve consensus un olumas iin temel ereveyi oluturur. Consensusu

42 Yalnda, Seluk, Belediyelerde Halk Katlm,Trk dare Dergisi, say 424 (1999), s. 49-72 Aktaran Gne, smail Yerel Ynetimler Ve Sivil Toplum Kurulular http://idari.cu.edu.tr/igunes/yerel/sivil1.htm 2006 43 Ferzan Yldrm, "Yerel Demokrasi ve Kentteki Genlik," Genlik ve Kent Ynetimi, ev. Ahmet idem, ed. Ferzan YILDIRIM, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s.32 44 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006 45 Yldrm, a.g.m.,s.31

16

renmek, toplulua aidiyet duygusunu gelitirmek, kiilerin ve topluluun karlarn badatrmak ve dier insanlarla ibirliine girmek demektir.46 Katlm, hem hemehriyi hem de yneticiyi eiten, aralarnda dayanma ve ortak bir anlayn gelimesini salayan bir sretir.47

46 eyda Kozcu-Melek Gregenli, "Genlik ve Yerel Ynetimler: Bursa ve zmit Aratrmalar,", Genlik ve Kent Ynetimi, ev. Ahmet idem, ed. Ferzan YILDIRIM, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s.202 47 Yldrm, a.g.m., s.32

17

NC BLM

KATILIMIN HUKUKSAL BOYUTU

I-

ULUSLARARASI HUKUKTA YEREL KATILIM

Uluslararas hukuksal metinlerde katlmla ilgili maddelerden ilki 1789 Fransz nsan Haklar Beyannamesinde yer almaktadr. Beyannamenin 14. Maddesi, Yurttalar, bizzat kendileri veya temsilcileri araclyla, kamusal katknn gerekliliini tespit etmek, onu zgrce onaylamak, kullanmn takip etmek ve orann, matrahn, kapsamn ve sresini belirlemek hakkna sahiptirler eklinde dzenlenmitir. Daha sonra 1948 Evrensel maddesi nsan Haklar Beyannamesinin 21. 1.paragrafnda Her kii ya dorudan doruya, ya serbeste setii

temsilcileri araclyla, lkesinin kamusal ilerinin ynetiminde yer alma hakkna sahiptir eklinde yer almtr.1 Her iki hkmde de, yurttalarn siyasi yaama dorudan mdahale hakknn belirtilmi olduunu gryoruz. Daha sonra Avrupa Konseyi'nin 1985 ylnda kabul ettii "Avrupa Yerel Ynetimler zerklik art" Trkiye tarafndan 8.5.1991 tarihinde, baz maddelerine ekince konularak onaylanmtr. Trkiye, 1992 de Avrupa Yerel Ynetimler zerklik art'n kabul etmi ve 3.10.1992 tarihli Resmi Gazete'de bu art yaynlanmtr. artn nsznde; Vatandalarn kamu ilerinin sevk ve idaresine katlma hakknn Avrupa Konseyine ye devletlerin paylat demokratik bir ilke olduu ve bu haklarn en dorudan kullanm alannn yerel dzeyde olduunu belirtmektedir. Ayn art, vatandalardan oluan meclislere, referandumlara veya vatandalarn dorudan katlmna olanak veren teki yntemlere bavurabilmesi hakkna da atfta bulunmaktadr.
1 Tarso Genro-Ubiratan Dde Souza, Porto Alegre: zgn Bir Belediyecilik Deneyimi, stanbul :Demokrasi Kitapl, 1999,s.13-14

18

zerklik artnn "Hizmette Halka Yaknlk (Subsidiarite-Subsidiarity) ilkesine gre

lkesi" olarak

ifade etti

de kamusal sorumluluklar genellikle ve

tercihen yurttaa en yakn olan ynetimlerce yerine getirilir. Sorumluluun bir baka ynetime braklmasnda, grevin kapsam ve nitelii ile etkinlik ve ekonomi ilkelerinin gerekleri gz nnde bulundurulmaldr.2 "Hizmette Halka Yaknlk lkesi", yerel ve ortak hizmetlerin, merkezi ynetimin dnda bir ynetim tarafndan; yani yerel ynetimler tarafndan yerine getirilmesi gerektii anlayn yanstmaktadr. Baka bir ifadeyle "Kamu Hizmetini Kamunun Hizmetine Sunmak" eklinde anlatlmaktadr.3 Avrupa Sosyal artndan (1961) kaynaklanan Avrupa Kentsel art (1992) ve bu artn dourduu Kentsel Haklar Bildirgesi (1992) nin de kentlerde evre ve doa; konut, kent gvenlii ve suun nlenmesi; kentlerdeki fiziksel ve zihinsel zrl kiiler; kentsel alanlarda spor ve bo zaman; kentlerde kltr ve birden ok kltrn btnlemesi; salk; hemehri katlm, kent ynetimi ve planlamasna ilikin ilkeleri, katlm haklarn pekitirici nitelikte olup kent ynetimlerine halkn katlmyla ilgili politikalar oluturmada nemli ipular sunmaktadr. 4 Avrupa Kentsel art, Avrupa Konseyinin kentsel politikalarndan yola klarak oluturulmutur. Bu politikalar 1980-1982 yllar arasnda Konseyce dzenlenen Kentsel Rnesans iin Avrupa Kampanyas kapsamnda gelitirilmitir. Avrupa Kentsel art, Avrupa Konseyi Avrupa Yerel Ynetimler Konferans'nda Mart 1992'de kabul edilmitir.5 Avrupay kapsayan; halk ve yerel ynetimlere ynelik olan bu kampanya, yerleimlerdeki yaamn daha da iyiletirilmesini amalam ve drt temel konuya arlk vermitir. a) Fiziki kentsel evrenin iyiletirilmesi; b) Mevcut konut stokunun iyiletirilmesi; c) Yerlemelerde sosyal ve kltrel olanaklarn yaratlmas; d) Toplumsal kalknma ve halk katlmnn zendirilmesi;
2 Ruen Kele, "Hizmette Halka Yaknlk (Subsidiarity)", ada Yerel Ynetimler, C.4, S.L, (1995), s. 7 3 Burhan Ayka, "Trkiye'de Kamu Ynetiminin Kltlmesi, Yerel Ynetimler Ve Yerel Demokrasinin Amalan", G.. . .B.F. Dergisi S. 1 C. 1.S7 (1999), 4 Sevda Ulutekin, "Genliin Gereksinimleri ve Haklar Asndan Trkiyede Kentsel Genlie ynelik Hizmetlere Bir Bak", Genlik ve Kent Ynetimi, ed. Ferzan Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 81 5 http://www.coe.fr/cplre/eng/etxt/echarteurbaine.php 2006

19

Tm bu abalar, Konferansn yerel demokrasi, yerinden ynetim ve katlmclk konusundaki dier almalaryla birlikte arta gerekli temel veriler de salamtr. artn nemle benimsedii temel iki ilke ibirlii ve dayanmadr. art: a) Her bir ye lkenin yerel ynetimleri arasnda; kazanlar ve sorumluluklar gz nnde bulundurularak, kentsel yerleimlerdeki yaam kalitesini ykseltebilmek iin; b) Merkezi ve yerel ynetimler arasnda; oluturulacak politikalar ve para kaynaklarnn aktarmyla, karar verme mekanizmalarn merkezden evre yerleimlere yaymak amacyla; c) Yerel ynetimler ve kent sakinleri arasnda; kentlerin eitli sorunlarn yakndan anlamak ve yerel halk karar verme srelerine katmak iin; d) zellikle, lke snrlarn aacak ekilde tm Avrupadaki kentler arasnda; ibirlii ve dayanmay gerekli grmektedir. artn ilk ksmnda bu artta belirtilen haklarn gereklemesinin fertlerin, dayanma ve sorumlu hemehrilie ilikin eit ykmllkleri kabul etmesine baldr demektedir. Daha sonra da Avrupa yerleimlerinde yaayan kent sakinlerinin sahip olduu haklar sralamaktadr. artn katlma ynelik en nemli maddeleri 12,17,18 ve 20. maddeleridir. Bu maddeler aada ki gibidir; a) KATILIM(12.m): oulcu demokrasilerde; kurum ve kurulular arasndaki dayanmann esas olduu kent ynetimlerinde; gereksiz brokrasiden arndrma, yardmlama ve bilgilendirme ilkelerinin salanmas; b) K SEL BTNLK(17.m): Bireyin sosyal, kltrel, ahlaki ve ruhsal geliimine, kiisel refahna ynelik kentsel koullarn oluturulmas; c) BELEDIYELERARASI IB RL (18.m): Kiilerin yaadklar beldenin, beldeler aras ya da uluslararas ililerine dorudan katlma konusunda zgr olmalar ve zendirilmeleri; d) E TL K(20.m): Yerel ynetimlerin; tm bu haklar btn bireylere cinsiyet, ya, kken, inan, sosyal, ekonomik ve politik ayrm

20

gzetmeden, fiziksel veya zihinsel zrlerine baklmadan; eit olarak sunulmasn salamakta ykml olmas, eklinde dzenlenmitir. Avrupa Kentsel art'nn, halk katlm, kent ynetimi ve kent planlamas ile ilgili 4.12. blmnde de yle denmektedir. Yerel demokrasinin esaslar oturtulmadan, kentlerdeki kii haklarndan sz etmek yersiz olur. Kent ynetimi, haklar ve tanmazlar nerilen ynetsel yasalar ve kararlardan etkilenecek kiilere, bu kararlarn duyurulmas ve ayn zamanda kiilere konu hakknda fikir beyan etme hakk tannarak, karar verme srelerine faal olarak katlabilmelerinin salanmasyla gereklemelidir. ... halk ynetim mekanizmasna katlmak ve ileyiinde etken olmak zorundadr. Bunun iin, yerel gnll kurulularn varlnn tannmas, yerel politik yaamda halk katlmnn (yrtme organlarna bal ynetim kurullarnda ve komisyonlarda halk temsilcilerinin grev alabilmesi gibi) kurumsallatrlmas ve ynetim mekanizmalarna ilerliin (denetim kurulu, ikayet kurulu, ikayet memurlar gibi) kazandrlmas gerekmektedir. Yerel seilmi temsilciler, yalnzca genel bir yetkiye sahip olduklarndan, zel bir sorun ve politika sz konusu olduunda referanduma bavurmak durumundadrlar. Halk kendine den grevleri yerine getirebilmek iin grevliler ve seilmi temsilciler tarafndan uygulanacak tm kararlardan haberdar olmaldr." Avrupa Kentli Haklar Deklerasyonu ise katlmla ilgili u maddeleri iermektedir. Deklarasyonun balang ksmnda deklarasyonda imzas bulunan Avrupa Konseyi yesi devletlerin katlmla ilgili u maddelere uymasn art komutur.6 a) Vatandalarn kamu ilerinin sevk ve idaresine katlma hakknn tm ye devletlerin paylat demokratik ilke olduu, b) Genel oyla seilen ve gerek yetkilerle donatlm temsilcilerce ynetilen kentlerin vatandalara yakn bir ynetimi salayacana ,
6 Avrupa Kentli Haklar Deklerasyonu 2,3,4,5,6,7. maddeleri. http://www.gabb.gov.tr/ 2006

21

c) Yerel, blgesel, ulusal ve Avrupa leinde farkl ynetim kademelerinin eit meruiyeti temelinde hizmette yerellik (subsidiarity) ilkesinin Avrupada demokrasinin gelimesine asli katky saladna, d) Bu art ve Avrupa Yerel Ynetimler zerklik artnn, yerel ve makamlar yararna hizmette yerellik ilkesinin uygulanmasnda tamamlayc olduklarna, e) Hizmette yerellik ilkesinin hayata geirilmesi iin uygun bir ynetim kademesi oluturulacana, f) Avrupa Yerel Ynetimler zerklik art ile eriilen deerlere sayg gstererek eriilmesini iin aba sarfedileceini vurgulayarak, Katlmla ilgili hkmlere yer vermitir. Avrupa Kentsel artnn 3.3. maddesinde yerel demokrasi yle tanmlanmtr: Yerel demokrasi kentsel gelimenin temeli, zerk ve mali bamszl olan yerel ynetimlerde halkn dorudan katlmnn salanmasdr. Grld gibi uluslar aras hukukta halkn kent ynetimine katlm ile ilgili pek ok dzenleme bulunmaktadr. Bu dzenlemelerin birounu Trkiyede kabul etmitir. Ancak uygulamaya yansdn sylemek pek olas deildir. IITRK HUKUKUNDA YEREL KATILIM

Yukarda belirttiimiz gibi uluslar aras metinler diye saydmz bir ok anlama ve szlemeye Trkiye de imza att iin bunlar ayn zamanda i hukuk metinleri haline gelmi olduundan bunlara tekrar etmemek asndan deinilmeyecektir. Yerel ynetim kltrmze baktmzda ise vakf, imece, lonca ve avarz sandklarnda ok ncelerden sregelen bir birliktelik ve katlm olduunu grrz. Ancak zaman iinde ihtisaslama ve iblm ile birlikte bu ekilde i grme istei azalmtr. Belde ynetiminde temel dzenleme durumundaki 1930 tarihli ve 1580 sayl Belediye Yasasnda hemehri hukuku bal altnda, hemehrinin hak ve

22

borlar/sorumluluklar belirlenmitir.(1580, md.13)7

Bu hkmn yeni sylemi

kentli haklardr. O halde, kentli haklar, uygulama asndan yepyeni bir ey olmasa da katlm ruhunu canlandrmas, sorumluluk anlaynn tazelenmesi gerekliliini hatrlatmas ynyle yenilikidir.8 Bu felsefe ky ve zellikle Belediye Yasasnda da yer almaktadr.9 1580 sayl Yasann hemehri hukuku ile ilgili 13. maddesinde yle denmektedir: Hemehrilerin belediye ilerinde reye, intihaba, belediye idaresine itirake ve belde idaresinin devaml yardmlarndan istifadeye haklar vardr. Bu madde ak bir ekilde, yurttalarn belediye ynetimine katlma hakkn kabul etmektedir. Bu hemerilik sfat nedeniyle belediye seimlerinde reye, intihabata, belediye idaresine itirake ve belediye idaresinin devaml yardmlarndan istifadeye haklar vardr. Yasa hemehrin katlma hakkndan bahsetmi ise de, nasl bir katlm salanaca dzenlenmedii gibi, dzenlemede yerel rgtsel yaplanmann bata temsil olmak zere birok sorunu da, zmekten uzak olduu bilinmektedir.10 Sadece belediye meclisi toplantlarnn halka ak olmas kural bulunmaktadr. Toplant gndemi, gazetelerle ve uygun vastalarla ilan edilecektir. Bunun dnda belediye meclisi toplantlarna belde halkndan katlanlarla ilgili tek dzenleme mzakereyi dinlemeye gelenlerden nmayi ve grlt yapanlarn itima salonundan kartlmas ile ilgilidir. Ancak, belediye meclisinin, zetleri ilan edilecek kesin kararlarna kar alakadarlar a itiraz hakk da tannmaktadr. Grld gibi, zele inildiinde yasal ereve snrldr. Ama bu snrl yasal ereve uygulamaya nasl yansyor diye bakld zaman, bunun bile yansmad grlmektedir. Belediye meclisi toplantlarna belde halknn katlm konusunda
7 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006 8 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006 9 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006 10 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006

23

yaplm bir aratrmann bulgularna gre, aratrma kapsamna giren belediyelerin %75inde belediye meclisi toplantlarna belde halk hibir biimde katlmamaktadr. Toplantlara katlmn olduu belediyeler iin ise bu katlma bir ya da iki kii ile snrl kalmaktadr. Meknsal yaknlk, toplumsal yaknlk savlarnn geerliliinin daha fazla olabilecei dnlen daha kk lekli belediyelere doru gidildiinde, katlm daha da dmektedir. Alakadarlar n belediye meclisinin kesin kararlarna itiraz etmesi ise, iki yllk bir zaman dilimi iin yalnz bir belediyede belediye meclisi kararna yaplan itirazla snrl kalmaktadr. Sonuta, ok snrl bir yasal erevenin varlna, o yasal erevenin de ok arkasnda kalan bir katlm kalb elik etmektedir.11 Belediyelerin haklar, yetkileri ve ayrcalklar ile ilgili 19. maddesinin 1. fkrasnda ise u hkm yer almaktadr: Belediye idareleri kanunun kendilerine tahmil ettii vazife ve hizmetleri ifa ettikten sonra belde sakinlerinin mterek ve medeni ihtiyalarn tesviye edecek her trl teebbsat icra ederler. Bu durumda, bu amala gerekli dzenlemelerin yaplabilmesinde belediyelerin hakk ve yetkisi bulunmaktadr. 3030 sayl Byk ehir Belediye yasasnn 62. maddesinde, belediye meclislerinin gndemlerindeki konular incelemek zere encmenler kurabilecekleri belirtilmektedir. Belediye meclisi kararyla, belirli konular incelemek zere komisyonlar kurulmas ve bu komisyonlara, grlerini iletmek iin yurttalarn, uzmanlarn ve kitle rgtlerinin arlmasn da ngrmektedir. 5393 sayl yeni Belediye Yasasnn hemehri hukuku baln tayan 13. maddesi daha nceki yasadan daha ileri bir katlm ngrerek Herkes ikamet ettii beldenin hemehrisidir. Hemehrilerin, belediye karar ve hizmetlerine katlma, belediye faaliyetleri hakknda bilgilenme ve belediye idaresinin yardmlarndan yararlanma haklar vardr. Yardmlarn insan onurunu zedelemeyecek koullarda sunulmas zorunludur. Belediye, hemehriler arasnda sosyal ve kltrel ilikilerin gelitirilmesi ve kltrel deerlerin korunmas konusunda gerekli almalar yapar.
11 Oya iti, "Yerel Siyaset ve Demokrasi/ oulculuk/ Sivil Toplum", Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, yay.Ferzan Bayramolu Yldrm, stanbul:Demokrasi Kitapl, (1999), s. 245-246

24

Bu almalarda niversitelerin, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn, sendikalarn, sivil toplum kurulular ve uzman kiilerin katlmn salayacak nlemler alnr.Belediye snrlar iinde oturan, bulunan veya iliii olan her ahs, belediyenin yasalara dayanan kararlarna, emirlerine ve duyurularna uymakla ve belediye vergi, resim, har, katk ve katlma paylarn demekle ykmldr diyerek hemehri hukukunu dzenlemektedir. 5393 sayl yeni Belediye Yasasnn ''Mahalle ve ynetimi'' baln tayan 9 uncu maddesinin 2. fkras aadaki ekilde dzenlenmitir : Muhtar, mahalle sakinlerinin gnll katlmyla ortak ihtiyalar belirlemek, mahallenin yaam kalitesini gelitirmek, belediye ve dier kamu kurum ve kurulularyla ilikilerini yrtmek, mahalle ile ilgili konularda gr bildirmek, dier kurumlarla is birlii yapmak ve yasalarla verilen dier grevleri yapmakla ykmldr. Belediye, mahallenin ve muhtarln ihtiyalarnn karlanmas ve sorunlarnn zm iin bte imkanlar lsnde gerekli yardm ve destei salar; kararlarnda mahallelinin ortak isteklerini gz nnde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyalarna uygun biimde yrtlmesini salamaya alr.'' Grld gibi yeni belediye yasas mahallere ve mahalle muhtarlarna ayr bir nem vermi ve buradan anlald kadaryla mahallelerin katlmda daha avantajl kurumlar olduklar kanaati hasl olmaktadr. Yasada, mahalle muhtarna dier yasalarla verilen grevler dnda bir takm yeni grevler de verilmitir. Bunlar srasyla: a) Mahalle sakinlerinin gnll katlmyla ortak ihtiyalar belirlemek, b) Mahallenin yaam kalitesini gelitirmek, c) Belediye ve dier kamu kurum ve kurulularyla ilikilerini yrtmek, d) Mahalle ile ilgili konularda gr bildirmek, e) Dier kurum ve kurularla ibirlii yapmak olarak belirlenmitir. 5393 sayl Yasada mahalle ile ilgili olarak belediyelere yklenen grevler ise srasyla: a) Mahallenin ve muhtarln ihtiyalarn karlanmas ve sorunlarnn zm iin bte imkanlar lsnde gerekli yardm ve destei

25

salamak, b) Kararlarnda mahallenin ortak isteklerini gz nnde bulundurmak ve hizmetlerin mahallenin ihtiyalarna uygun biimde yrtlmesini salamaya almak, olarak belirlenmitir. 5302 Sayl l zel daresi Yasas da 5393 sayl Belediye Yasasna paralel dzenlemeler getirmitir. lgili Yasalarn (5302, 5393) hemehrilerin katlmyla ilgili maddeleri paralel ekilde yledir; (5302/12, 5393/20) ..meclisi nceden belirlenen gnde mutat toplant yerinde toplanr. toplantnn yeri ve zaman mutat usullerle halka duyurulur. Toplant yerinin nceden belirlenen yerde yaplmasnn ve halka toplant yer ve zamannn nceden bildirilmesi hemehrilerin bu toplantlara katlmak istemeleri durumunda bunun mmkn olmasn salamak iindir denebilir. Ayrca toplantlarn halka ak olduu da ayn maddelerde dzenlenmitir. Toplant gndemi (5302/13, 5393/21) de ..eitli yollarla halka duyurulur. htisas komisyonlarn dzenleyen 5302/16. madde de htisas Komisyonlarna .Kaymakamlar ve ildeki kamu kurulularnn amirleri ve ildeki kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, niversite ve sendikalar ile gndemdeki konularla ilgili ky ve mahalle muhtarlar ile sivil toplum rgtlerinin temsilcileri, oy hakk olmakszn kendi grev ve faaliyet alanlarna giren konularn grld ihtisas komisyonu toplantlarna katlabilir ve gr bildirebilir,demektedir. 5393/24. madde de ..Mahalle muhtarlar ve ildeki kamu kurulularnn amirleri ile ildeki kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, niversiteler, sendikalar ve gndemdeki konularla ilgili sivil toplum rgtlerinin temsilcileri, oy hakk olmakszn kendi grev ve faaliyet alanlarna giren konularn grld ihtisas komisyonu toplantlarna katlabilir ve gr bildirebilir. eklinde dzenlenmitir. Raporlarnn da aleni olduunu ve .eitli yollarla halka duyurulur ve isteyenlere il genel meclisi tarafndan belirlenecek bedel karlnda verilebileceini hkm altna almtr. faaliyetlerini dzenlemelerle halka aarak katlmn Grld gibi yasa koyucu meclis salanmasn arzulamtr. Ancak olsa bu da deiiklikler yaplm

katlm salamak ynnde

katlmclarn oy hakknn olmamas katlm etkisiz klmaktadr.

26

Stratejik pln ve performans pln ile ilgili (5302/31, 5393/41) maddeleri ..Stratejik pln, varsa niversiteler ve meslek odalar ile konuyla ilgili sivil toplum rgtlerinin grleri alnarak hazrlanr demektedir. Ayn maddelerle de Faaliyet raporunun kamuoyuna aklanacan dzenlemitir. 5302 sayl yasann 64. maddesi grev ve sorumluluk alanlarna giren konularda Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, dernekler, vakflar ve 507 sayl Esnaf ve Kk Sanatkarlar Yasas kapsamna giren meslek odalar ile ortak hizmet projelerigerekletirebileceini de ngrmektedir. Btn bu katlmla ilgili maddelerden baka beklide en nemli madde l zel idaresi ve Belediye hizmetlerine gnll katlm dzenleyen (5302/65 ile 5393/77) u maddeler n plana kmaktadrlar . salk, eitim, spor, evre, trafik ve kltr hizmetleriyle yallara, kadn ve ocuklara, zrllere, yoksul ve dknlere ynelik hizmetlerin yaplmasnda. dayanma ve katlm salamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimlilii artrmak amacyla gnll kiilerin katlmna ynelik programlar uygular. Gnlllerin nitelikleri ve altrlmalarna ilikin usul ve esaslar ileri Bakanl tarafndan karlacak ynetmelikle belirlenir. diyerek ilk defa bir yasayla Sivil Toplum Kurulular ve vatandalarn yerel hizmetlere katlmn dzenlemitir. Madde de belirtilen sz konusu ynetmelikte 9.10.2005 tarihinde yaynlanmtr. l zel daresi ve Belediye Hizmetlerine Gnll Katlm dzenleyen ynetmeliin amacnn il zel idaresi ve belediye hizmetlerinin yrtlmesinde hemehrilerin gnll katlmna ilikin usul ve esaslar dzenlemek olduunu belirtmi ve salk, eitim, spor, evre, park, trafik, itfaiye, ktphane, kltr, turizm ve sosyal hizmetlerle; yallara, kadnlara, genlere, ocuklara, zrllere, yoksul ve dknlere ynelik hizmetlere gnll katlma ilikin hususlar kapsadn belirterek l zel idaresi veya belediyeler, kendi zel yasalarna uygun olarak aralarnda yapacaklar protokol erevesinde kamu kurum ve kurulular, kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular, dernekler, vakflar, meslek odalar ve dier yerel ynetim birimleri ile ortak alma ve ibirlii yapabileceklerini hkm altna almtr. Ayca 5393 sayl Belediye Yasas 5302 sayl l zel daresi Yasasndan ve daha nceki Belediye Yasasndan farkl olarak 76. maddesinde Kent Konseyini dzenlemekte buna gre de Kent konseyi, kent yaamnda; kent vizyonunun ve

27

hemehrilik bilincinin gelitirilmesi, kentin hak ve hukukunun korunmas, srdrlebilir kalknma, evreye duyarllk, sosyal yardmlama ve dayanma, saydamlk, hesap sorma ve hesap verme, katlm ve yerinden ynetim ilkelerini hayata geirmeye alr. Belediyeler kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn, sendikalarn, noterlerin, varsa niversitelerin, ilgili sivil toplum rgtlerinin, siyas partilerin, kamu kurum ve kurulularnn ve mahalle muhtarlarnn temsilcileri ile dier ilgililerin katlmyla oluan kent konseyinin faaliyetlerinin etkili ve verimli yrtlmesi konusunda yardm ve destek salar. Kent konseyinde oluturulan grler belediye meclisinin ilk toplantsnda gndeme alnarak deerlendirilir. Kent konseyinin alma usl ve esaslar ileri Bakanlnca hazrlanacak ynetmelikle belirlenir. eklinde dzenlenmitir. Ancak henz bahsedilen bu ynetmelik karlmadndan bu hkmn nasl ileyecei bilinmemektedir. 1924 tarih ve 442 sayl Ky Yasas ise dier yerel ynetim dzenlemelerinden tamamen farkl bir ekilde dorudan demokrasiyi ngren bir dzenleme iermektedir. Yasann 20. maddesi Ky organlarn sayarken ky Derneini de bir karar organ olarak saym ve seme hakk olan tm kyllerden oluacan belirtmitir. Kanun Ky Derneini bir karar organ olarak belirlemi ama Ky Derneine kanunda sadece bir grev vermitir. O da kylnn isteine bal olan ileri ky derneinin yarsndan ounun kararyla mecburi i haline getirebilmektir. Uygulamada ise kylerin doru drst bteleri olmad iin zorunlu ileri yapma gleri dahi yokken zorunlu olmayan ilere ayracak kaynaklar olamad iin maddenin ilerlik grd pek sylenemez. Yerel ynetimlerde katlma en ok vurgu yapan metin 8. Be yllk Kalknma Plandr(8.BYKP). Bu plann yerel ynetimdeki katlma ynelik maddeleri yledir.12 Yerel ynetim programnda ortaya konulan anahtar szckler; sorumluluk, effaflk, etkinlik, karar srelerine ynetilenlerin katlm ve demokrasidir. Bu kavramlarn alm hali ksaca, a) Yerel ynetimlere yetki ve esneklik salamak, b) Yerel ynetimin, kendi koullarna ve gereksinimlerine en uygun
12 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

28

ynetim yapsn belirlemesine imkan tanmak, c) Yerel ynetimi, merkezi ynetimin mdahalelerinden korumak, Bu balamda, etkin bir yerel ynetimin sahip olmas beklenen zellikler unlardr; a) Demokratik olmaldr; b) Karar ve yrtme organlarnn yerel topluluun oyuyla grevlendirilmeleri asldr; c) Halk bilinli ve sorumluluunun farknda olmaldr; d) Yerel harcamalar ynetim ve yarg birimlerinin denetimine ak olmaldr; e) Karar verme srelerine halkn her dzeyde katlm ve ortak alma gibi deerler yerel ynetim ortamnda anlaml uygulama olanaklar bulabilmelidir. Grlecei gibi 8.Be Yllk Kalknma Plan Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Raporunda yer alan ve yaplmas ngrlen hukuki ve kurumsal dzenlemeler iinde srekli gndemde tutulan ncelikli maddelerden birisi de; " Halkn yerel ynetimlere katlmnn artrlmas" dr.13 Kamu Ynetiminin yiletirilmesi Ve Yeniden Yaplandrlmas zel htisas Komisyonu Raporunda da yerel ynetimler konusunda halkn ynetsel kararlara katlm ve mali kaynaklarn gelitirilmesi nerilmektedir.14 Bu dzenlemeler iinde halkn yerel meclis toplantlarna katlp soru sorabilmesi, eitim, salk, imar, sosyal yardm, bayndrlk ve evre gibi konularda oluturulacak zorunlu ihtisas komitelerine katlarak gr ve isteklerini belirtmeleri, bu komite raporlarnn meclislerin bilgisine sunulmas, ok nemli konularda halk oyuna bavurulabilmesi, halkn bilgilendirilmesi iin halkla ilikiler birimleri ile eitli yayn aralarnn yerel ynetimlerce oluturulabilmesi de nerilmektedir.15

13 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii
http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006 14 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 15 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

29

Bunun yannda imar yasas da yerellemeyi kstl yorumlayarak halk katlmna karar verme veya plan hazrlama aamalarnda yer vermemitir. Halk katlmn; planlarn, halkn temsilcileri olarak seilen belediye meclislerince onaylanmas ve planlara ask srecinde itiraz etme hakk olarak tanmlamtr.16 Yerel Katlm dzenleyen bir baka dzenleme ise evresel Etki Deerlendirmesi Ynetmeliidir. Ynetmelikte ED Srecine Halkn Katlm baln tayan 16. maddesi . halk yatrm hakknda bilgilendirmek, gr ve nerilerini almak zere faaliyet sahibi tarafndan bir toplant dzenlenir. ..Toplant yeri, faaliyetten en ok etkilenmesi muhtemel yre halknn kolaylkla ulaabilecei merkezi bir yerin seilmesine dikkat edilerek faaliyet sahibi ve Valilike belirlenir .. Mahallin en byk mlki idare amiri veya tayin edecei bir yetkili bakanlnda yaplan toplantda oluan halkn grleri, Tara Tekilat tarafndan bir tutanakla belirlenerek Bakanla bildirilirED Raporunu incelemek isteyenler Bakanlk veya Tara Tekilatnda nceleme ve Deerlendirme Sreci ierisinde raporu inceleyerek faaliyet hakknda Bakanla yazl gr bildirebilirler. Grler nceleme Deerlendirme Komisyonunda dikkate alnr. nceleme ve Deerlendirme sresinden sonra yaplan bavurular dikkate alnmaz. demektedir. Ayrca n nceleme Deerlendirme Komisyonunun Tekili baln tayan 22. maddesi de komisyonun tekilinde ..Valilike, niversite, Enstit, Aratrma ve htisas kurulular ve Meslek Odalar temsilcileri ile gerek ve tzel kiiler de ye olarak arlabilirler.diyerek Sivil Toplum Kurulularn srece katm oluyor. 23. Madde de .n nceleme Deerlendirme Komisyonu yeleri komisyonun ilk toplantsn takiben faaliyetin gerekletirilmesi planlanan yerde topluca ya da grevlendirecekleri yeler marifetiyle incelemelerde bulunurlar ve halkn katlm toplantsna itirak ederler.17 Trkiyede ED srecine katlm yolu olarak, hem yazl gr bildirmek hem toplant yapmak kabul edilmitir. ED srecine katlmn ilerliiyle ilgili olarak, uygulamann baarl olduunu sylemek gtr. Halkn katlmas daha ok,

16 Feral Eke, Ynetimde Yerellemenin Planlama Asndan Koullar Gazi niversitesi .L.B.F. Dergisi, Say 1, (2001), 143-152

17

evresel

Etki

Deerlendirmesi

Ynetmelii

T.C

Babakanlk

Mevzuat

Bilgi

Sistemi

hhtp://www.basbakanlik.gov.tr 2006

30

ynetmelikte yer alan ve bu nedenle gerekletirilmesi gereken basit bir biim koulu olarak grlmektedir. Bu konudaki olumsuzluu krmak iin, yerel koullara uygun katlm yntemlerini belirleyip uygulamak, evreci rgtlerin kuruluunu zendirmek, yredeki niversiteler ve STKlar ile meslek odalarnn srece etkili olarak katlmasn salamak gibi yollar nerilebilir. Nitekim, 8.BYKPnn 1820 no.lu politika maddesinde, ED srecinin daha etkin klnmas ynnde dzenlemeler yaplmas nerilmektedir.

31

DRDNC BLM YEREL YNET MLERDE KATILIM

I-GENEL: Evrensel tanmyla yerel ynetimler, belirli bir corafi alanda (ky, kent vb.) yaayan topluluk yelerinin bir arada bulunmalar nedeniyle, bunlarn en ok ihtiya duyduklar ortak hizmetleri salamak amacyla kurulan ve bu hizmetleri salamak iin rgtlenebilen, karar organlar (yerel topluluka seilebilen), baz durumlarda da yrtme organlar yasalarla belirlenmi grev ve yetkilere, zel gelir, bte ve personele sahip, merkezi ynetimle ilikilerinde zerk olarak hareket edebilen kamu tzel kiileri olarak belirtilmektedir.1 1982 Anayasas yerel ynetimleri halkn ortak ve uygar ihtiyalarn karlamak zere kurulan, hukuki tzel kiilii olan, karar verme organlar halk tarafndan seilen, grev ve yetkileri yasalarla belirlenen ancak merkezi ynetimin idari vesayetine tabi birimler olarak tanmlar. Ayrca yerel ynetimlere grevleri ile orantl gelir salanmas ilkesi de Anayasada yer almaktadr.2 Kamu Ynetimi Szlnde ise yerel ynetimler; merkezi ynetimin dnda, yerel bir topluluun ortak gereksinmesini karlamak amac ile oluturulan, karar organlarn dorudan halkn setii, demokratik ve zerk bir ynetim kademesi, bir kamusal rgtlenme modeli olarak tanmlanmaktadr 3 Bir baka tanmlamaya gre de yerel ynetim, bir beldede yaayan bireylerin, birey gruplarnn ve topluluun ortak ihtiyalarnn karlanmasna, ekonomik ve kltrel zenginliine ve refahna ilikin kamusal yerel ilerin, kendi sorumluluklar altnda ve topluluun yararlar dorultusunda dzenlenmesi hakknn yerel ynetim birimlerine brakld bir ynetim biimidir.4
1 KAYA, Yerel Ynetimler Aratrma Grubu Raporu, TODA E, Ankara 1992, S. 1. 2 T.C Anayasas, 1982 3 mer Bozkurt Turgay Ergun, Kamu Ynetimi Szl, Ankara Todae, 1998, s.258. 4 Selahattin Yldrm, Yerel Ynetim Ve Demokrasi, Yerel Ynetimin Gelitirilmesi Program El Kitaplar Dizisi 1, stanbu:Toplu Konut daresi Bakanl Ve Iula-Emme,II. Bask, stanbul 1994, s.11

32

Demokratik nitelii ne karlarak yaplan bir dier tanmlamaya gre ise yerel ynetim; yerel topluluk yelerinin (belde halknn) ortak ihtiyalarn karlamak, ekonomik, sosyal ve kltrel zenginliine ve refahna ilikin yerel hizmetleri grmek zere kurulan; bu hizmetleri genel yetki ile, kendi sorumluluu altnda ve yerel topluluun yararlar dorultusunda yerine getiren; hibir ayrm gzetmeden insan yerel demokrasinin temeli kabul eden; ileyiinde akl, effafl, insan haklarn, oulcu ve katlmc demokrasi ilkelerini yaama geiren; yetkilerin yerel toplulua en yakn ynetim birimince kullanld, kamu tzel kiiliine sahip, zerk ve demokratik bir ynetimdir. 5 Literatrde ise demokrasi insan haklar, oulculuk, szleme dzeni, temsil-katlm gibi temel ilkelere dayal ve sivil toplumun devletten, grece de olsa ayrln kabul eden bir ynetim tarz olarak grlmektedir.6 Avrupa Kentli Haklar Deklerasyonunda ise kent ya da yerleimler, artk belediye (municipality, commune, municipio, gemeinde, comune) olarak tanmlanmaktadr. Bu terim, ortak karlar olan insan topluluklarnn bir araya geldii, zerk idari birimler ve dzenli yaplam, kamu hizmetleri sunan ve kendi kendini ynetebilen yaam merkezleri anlamn ierir.7 Yerinden ynetim kavram, merkezi iktidardan ve onun organlarndan ayr olarak, kendi organlar, bamsz kiilii, personeli olan ve belirli bir yerel alanda yaayanlar ilgilendiren hizmetleri yerine getiren, organlar seimle ibana gelen, lkenin ynetsel btnl iinde yer alan zerk demokratik kurumlar tanmlamaktadr.8 Yerel ynetim organlarnn salt seimle oluacann ngrlmesinin, bu kurumlara demokratik bir nitelik kazandrmaya yetmedii zerinde gr birlii olan bir dncedir. Biimsel koullarn bir adm daha tesine gidilerek, ynetime halk katlmnn salanmas gerekmektedir. Katlm, toplumsal

5 Selahattin Yldrm, a.g.e., s.33 6 Yusuf Pustu, Yerel Ynetimler Ve Demokrasi, Saytay Dergisi, Say 57, 2005, s.122 7 Avrupa Kentsel art, Avrupa Kentli Haklar Deklerasyonu Ankara: ileri Bakanl Mahalli dareler Genel Mdrl Yayn, 1996. (2004), s.5 ev. Zerrin Yener Kumru Arapkirliolu, ,

8 H.mer Kse, Yerel Ynetim Olgusu Ve Kreselleme Srecindeki Ykselii, Saytay Dergisi, Say 52,

33

eitlie hizmet eden politika ve uygulamalarn yaama geirilmesinin gvencesi olmas nedeniyle nemlidir.9 Halk katlm, oulculuk ilkesi ve semene kar hesap verme sorumluluu demokratik yerel ynetimin asgari gerekleridir. Yerel ynetimlere halk katlm, sorunlarn daha salkl bir ekilde belirlenmesini salamann yannda, zmlerin de daha etkili ve tutarl olmasn salar. Kararlarn alnmasna ve uygulanmasna halk katlmnn salanmas, demokrasinin gnmzdeki anlamnn bir tezahrdr. Demokrasi gnmzde temsili olmaktan ziyade halkn bizzat kendisinin sorunlar ile ilgili zm srelerine katlmasn ifade eden bu anlay, katlmc demokrasi anlaydr. Bu anlamda demokrasi, yerel topluluklarnn kendilerini yakndan ilgilendiren konularda, kendi kendilerini zgrce, demokratik yol ve yntemlerle ynetmelerini ngrmektedir.10 Yerel ynetimlerin varlk nedeni halkn gven ve desteini salayarak, katlmc, demokratik, halkn dilek, istek ve nerilerine dayal hizmet sunmaktr. Yerel ynetimleri, merkezi ynetimden ayran en nemli zellik "mahalli ve mterek ihtiyalar karlamak amacyla" kurulmu olmalar ve bu anlayla hizmet sunmalardr.11 Ayrca bireylerinin kendilerini ynetecek ve ortak ihtiyalar iin hizmet salayacak birimleri semeleri hem demokratikleme hem de etkinliin artrlmas asndan nemlidir.12 te bu nedenlerden dolay da demokratik yaplanmann temel kurulular olduu konusunda yaygn bir kanaat vardr.13 Genel kamu ynetimi iinde yerel halkn hizmet taleplerini karlamak ve ayn zamanda ynetsel adan varolan demokrasi olgusunu yerele indirgemek noktasnda eitli avantajlarndan dolay, yerel ynetim kurulular ve zellikle belediyeler n plandadrlar.14

9 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 10 M Akif zer, Yerel Demokrasi, Demokratik Yerel Ynetimler Ve Yerel Ynetimlerin Demokratikletirilmesi Kavramlarnn Analizi zerine, Trk dare Dergisi, Say 426 (2000), 11 Halil Nadarolu, Mahalli dareler, stanbul:Beta Basn Yayn, 3.Bas, 1986. s.17 12 lhan Tekeli, "Yerel Ynetimlerde Demokrasi Ve Trkiyede Belediyeciliin Geliimi", Amme daresi Dergisi, Cilt 9-10 (1983), 13 Yusuf Pustu, Yerel Ynetimler Ve Demokrasi, Saytay Dergisi, Say 57, 2005, s.121 14 Uur Yldrm erif ner, The Turkish Online Journal Of Educational Technology, Tojet January 2004 Issn: 1303-6521 Volume 3, Issue 1, Article 8 http://www.tojet.net/articles/318.htm 2006

34

Gnmzde yerel ynetimler demokrasinin temel kurumlar olarak grlmektedirler. Yerel ynetimler halkn ynetime katlmasn salayan ve halka kendi kendilerini ynetme erdemi kazandran en nemli kurulular olmalarnn yannda, demokrasinin en etkin bir ekilde hayata geirildii kurululardr. Yerel ynetimler dzeyinde temsilciler ile semenler arasndaki corafi ve toplumsal uzakln, ulusal dzeye oranla daha az olmasnn, demokrasi kuramnn ngrd hem gerek bir seme srecinin hem de etkili bir halk denetiminin gereklemesini salad ileri srlmektedir.15 Demokrasi ile ynetilen lkelerde, yerel ynetimlerin demokratik yaplanmann n koulu olarak grlmesinin nedeni, ynetimde dorudan katlma olanak salayan kurumlar olmalarndan kaynaklanmaktadr.16 Demokrasi kavramnn temel gerekleri olan halk katlm, ounluk ilkesi ve semenlere kar hesap verme sorumluluu gibi deerlerin yerel ynetimlerde hayata geirilmesi daha kolaydr. Katlma yerel ynetimlerde ulusal dzeydekinden daha youn ve dorudandr.17 Bireyin devlet karsndaki gszl, bireyin devletten korkmasna, ona kar yabanclamasna ve depolitizasyonuna neden olmaktadr. Bu noktada yerel dzeyde gerekletirilebilecek halk katlm, sz konusu sakncalarn ortadan kaldrlmasna yardmc olabilmektedir.18 O yzden zgrlklerini kullanabilmeleri daha kolaydr. Yerel yerel ynetimlerle demokrasi arasnda olduka gl bir iliki vardr. Yerel ynetimlerde bireylerin ynetimler insanlarn zgrletirilmesinde, kurumlarn demokratik ynetime yatknl ile demokrasinin yaanabilmesinde kurululardr.19 Hille gre de; yerel ynetimler demokrasinin temel eitim kurumlardr ve yerel ynetimlerin demokratik kurulular olarak gelimesi demokrasinin gelimesine ve insanlarn demokratik eitim kazanmalarnda birincil

15 Oya iti, Temsil, Katlma Ve Yerel Demokrasi, ada Yerel Ynetimler Dergisi, Ankara:Todaie, Cilt 5 Say I 6, Kasm 1996 S-6 16 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s.26 http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 17 Dilys M Hill, Democratic Theory And Local Government, The New Local Government Series 12, London:Unwin niversty Book, 1974, s.22-24 18 Kemal Grmez, Mahalli dareler Ve Demokrasi, Gazi n. ibf Dergisi, C. 3, Say 1-2, (1987), s. 134 19 Kemal Grmez, Yerel Demokrasi Ve Trkiye, Ankara:Vadi Yaynlar, 1997, s.62

35

paraleldir.20 Yerel ynetimler ulusal sistemin demokratikletirilmesinde nemli rol oynayabilirler.21 Yerel demokrasinin ve demokratik deerlerin yerlemesi yerel ynetimler de, halk dorudan etkileyen karar srelerine dorudan ya da temsilcileri aracl ile katlmas, halkn gnlk hayatn nemli lde belirleyen gerek ve somut sorunlarn gndemi belirledii, tartlp karara baland ve uygulamaya konulduu kk lekli bir dnya olmasndan dolay daha kolaydr.22 O yzden de bireyin ynetime gerekten katlabilecei en uygun dzey olan yerelin ynetimidir. Kent ynetimi gnlk hayatn bugn ve yarn iin zel neme sahip birok kararn alnd, uygulamann yapld yerdir. Bu ynetim, sz konusu kararlarn alnmasnda, uygulanmasnda halkn etkinliinin salanabilecei ve ayn zamanda, topluluun yarar iin bireylerin bilgi ve yeteneklerinin harekete geirilebilecei en uygun konumda bulunan ynetimdir.23 Yerel ynetimlerin, kamu hizmetlerinin yrtlmesinde de merkezi ynetime gre stnlkleri vardr. Ancak hizmetlerinin yrtlmesinde en stn olduklar taraf, katlma frsat vermeleridir. Katlmn, demokratik ynetimin etkinlik kadar nem tad gnmzde, yerel ynetimlerin hizmette etkinlik konusunda da nemli yararlar salad tartma gtrmemektedir.24 Etkin toplumsal politikalar iin de yerelden yola kmaldrlar, bu aratrmaclar arasnda mutabk kalnan bir noktadr.25 nsan haklar asndan bakldnda da Yerel ynetimler, insan haklarna saygnln yerel dzeydeki gvencesi olarak grlmektedirler. Bu nedenle yerel ynetimlerin blgelerindeki hibir insana ikinci snf vatanda gzyle bakmamas asli bir gerekliliktir.26 Yerel halk arasnda her trl ayrc ilemlerden kanarak, o
20 Hill, a.g.e., s 79 21 Hardy Wickwar, The Political Theory Of Local Goverment, Carolina:Universty Of South Carolina Pres, 1970, s.74 22 Hill, a.g.e., s.71 23 Ferzan Yldrm, "Yerel Demokrasi ve Kentteki Genlik," Genlik ve Kent Ynetimi, ev. Ahmet idem, ed. Ferzan YILDIRIM, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s.18-19 24 Demet zdenko, Merkezi Ynetim le Yerel Ynetimler Arasnda Grev Blm, Gazi n. BF. Dergisi, 2/99, s.77-95 25 Tarso Genro, Ubiratan Dde Souza, Porto Alegre: zgn Bir Belediyecilik Deneyimi, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s.19 26 Nuri Tortop, "Demokratik Mahalli dare Anlaynn lkeleri", ada Yerel Ynetimler Dergisi, Say 3, (1992), s. 4

36

blgede yaayan insanlarn karlkl yardmlama ve yardmsever duygular iinde, beldelerini gelitirme abas iine girmelerini salamak yerel ynetimlerin temel amac olmaldr.27 Yerel ynetim faaliyetlerinin temelinde sosyal fayda olduundan toplumun katlmn da salamak arttr. Bylece hem alanlar hem de toplum bireyleri tatmin edilip, alnan karar ve uygulamalarda destekleri salanm olacaktr. Toplumsal evre ile dorudan alveri iinde olan yerel ynetimler tam katlm sayesinde hizmetlerde verimlik ve rasyonellik salam olurlar.28 Yerel ynetimler evreden hizmetlerin yrtlmesi iin eitli vergiler toplamaktadrlar. Bu vergilerin karl ise toplumun temel ihtiyalar olan salkl evre dzeni, alt yap, ulam vs. hizmetleri sunabilmektir. Tam katlm sayesinde bu hizmetlerin daha verimli ve rasyonel olmas salanr. Yerel ynetimler planlarn olutururken de her trl gelime ve deimeleri dikkate almak, plana gerekli esneklii vererek, toplumun katlmn salamaldrlar. rnein, hava kirliliine, evrenin kirletilmesine kar yerel ynetimlerin toplumla birlikte hareket etmesi zorunluluktur. Halk eitli seminerler dzenleyerek evreye kar daha duyarl olmalar ve gnll olarak birlikte hareket etmeleri hususunda aydnlatmalar gerekir. Yaplan aratrmalar grltnn, evre kirliliinin, doal kaynaklarn, enerjinin kt kullanlmasnn insan sal zerinde olumsuz etkileri olduunu ortaya koymutur. Bu olumsuzluklar gnmzde nc kuak haklarn oratya karmtr. Bunlarn iinde de en ok zerinde durulan evre haklardr. Bu nc kuak haklarn gerekletirilmesi iin toplumda yaayanlarn tmnn gayretlerinin birletirilmesi gerekir. Bu haklar, toplumda yaayan bireylere haklar kadar sorumluluklar, devler de getirmektedir.29 Yerel ynetimler ve o kentte yaayanlar ynettikleri meknn srekliliini salamak iin onu bir ekosistem olarak alglamak zorundadrlar. Ekosistemler, bir organizmann faaliyetlerinin ya da bir srecin
27 Ethem Kadri Pekta, Byk Kent Belediyelerinin Eitim Ve Kltr Hizmetlerine Siyasal Parti deolojilerinin Yansmas http://www.ekitapyayin.com/id/027/ikincibolum.htm, 2006

28 Melih Ba, Kentsel evre Ynetiminde Toplam Kalite Ynetimi Persektifi, nce Kalite Dergisi, Say 17 (1996) s.7 29 lhan Tekeli, " nsan Haklarnn Yerlemeye ve Mekna likin Boyutlar zerine", nsan, evre, Kent, ed. Ferzan Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 16

37

sonularnn yzlerce baka faaliyeti ve sreci etkiledii bir ilikiler adr. Kent de bir ekosistemler btn olduuna gre, kentte insan eliyle gerekleen her oluum da btn dikkate almadan atlan admlar ve ynetim anlaylar byk sorunlar yaratabilirler.30 Her kadn ve erkein kendi temel haklar olduu kadar, dierlerinin haklarn koruma ve ortak iyinin gereklemesi iin katkda bulunma sorumluluu da vardr. Yurtta ball duygusu olmadan, yaanabilir bir yerlemenin gerekletirilmesi dnlemez. Gnmzn kreselleen dnyasnda yurtta balln sadece iinde yaadklar yerleme dzeyinde gstermek yetmez. Ayn zamanda kresel sorumluluklarn da yklenmek, yani dnya yurtta da olmak gerekir.31 Ynetimlerin icraat erevesinde, ekipmanlarn kent dokusuna yerletirilmesi, sokak ve caddelerin, yeil alan ve parklarn dzenlenmesi, trafik ve yaya blgelerinin ayarlanmas, altyap hizmetlerinin yerine getirilmesi gibi konular insanlarn yaam stilleri ve gnlk yaamlar zerinde etkili olmaktadr. Tm bu hizmetler evreye bir mdahale anlamn tamakta ve bu mdahale, insanlarn talepleriyle uyutuu takdirde meruiyet kazanmakta ve insanlar asndan yaam doyumunu ykseltici bir ileve sahip olmaktadr.32 Onun iin de gelimi demokrasilerde, kent ynetimleri kentsel hayat biimlendiren ve orada yaayan deiik nfus gruplarnn yaamlarn u ya da bu ekilde etkileyen kararlar alrken, kentte yaayanlar da seimler ve onun dnda dnyada birok deiik uygulamalar olan eitli yntemlerle kent ynetimine katlma ve onu etkileme abas ierisindedirler. Onlar, kent ynetimlerini yalnzca alnan kararlar asndan etkileme deil ama ayn zamanda kent ynetimlerine projeler gelitirip nererek yerel hizmetlerin yrtlmesine ortak olma ve onlar bizzat stlenme olanaklarnn yaratlmas yolunda da mcadele vermektedirler.33

30 Yldrm, a.g.m., s.9-10 31 lhan Tekeli, nsan Haklarnn Yerlemeye Mekana likin Boyutlar zerine, nsan, vre, Kent, ev. Kent, Ed. Ferzan Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 21 32 eyda Kozcu - Melek Gregenli, Genlik Ve Yerel Ynetimler: Bursa Ve zmit Aratrmalar, Genlik Ve Kent Ynetimi, ed.Ferzan Yldrm, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002, s. 202 33 Yldrm, a.g.m., s. 30

38

Yerel ynetimler program ve planlarn dzenlerken insanlarn veya topluluun evresel doyumunu dikkate almak durumundadrlar.34 Yerel halkn bilgisinin program planlamasna katlmas o yzden nemli bir gedir.35 zellikle de sivil toplum kurumlarnn Planlama srecine katlmnn salanmas gerekmektedir.36 Yani "planlama"y ynlendirici koullarn halk ve sivil toplum kurulular tarafndan oluturulmas gerekmektedir.37 Yerel ynetimler evre ynetiminden birincil derecede sorumlu olmas gereken kurumlardr. nk, yerel ynetimlerin evreyle ilgili rgtl bir kamu gc haline getirilmesiyle evresel ve doal varlklarn korunmas ve gelitirilmesi salanabilir.38 Trkiye cephesine baktmz da ise en nemli eksiklik halkn planlama srecine katlamamasdr. Kentsel art lkelerine baktmzda da Trkiye iin en yeni ve gerekten devrimci nitelikte olan ilke de hemerilerin kentin ynetimine ve planlamasna bilfiil katlmalardr. Kentsel arta gre hemeriler serbeste ve demokratik seimlerle kentin ynetimine ve planlamasna katlmak durumundalar. Kentsel art, profesyonellik gerektiren teknik konularda, profesyonellerin kullanlmasn normal karlarken asl kentlerin geleceini ilgilendiren nemli kararlar kentlilerin almasn ngryor.39 Trkiye'de kent planlama mevzuat ve pratiinin, katlmcla imkan verdii sylenemez. Kentleri, halk yerine kent yneticilerinin mlk gibi deerlendiren anlay hem yasal hem de ynetsel dzeyde kat bir biimde yerlemitir. mar planlarnn alenilii ve kent halknn itiraz hakk dnda herhangi bir katlm kanal yoktur. Plann yaplmas ve uygulanmas srasnda, kent halknn ve sivil toplum kurulularnn bir

34 Kozcu- Gregenli, a.g.m., s. 202 35 David Mosse, Halkn Bilgisi,Katlm Ve Patronaj:Krsal Kalknmada Eylamler Ve Temsiller, Katlm: Yeni Bir Zorbalk M?, ev.Ahmet idem, Ed.Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, (2002), s. 34 36 Kemal Grmez, Byk Kentlerde Kent Planlamas Ve Baz Sorunlar, Gazi niversitesi .L.B.F. Dergisi, Say 2 (2001), s.135 37 Feral Eke, Ynetimde Yerellemenin Planlama Asndan Koullar Gazi niversitesi .L.B.F. Dergisi, Say 1, (2001), 143-152 38 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor S-151 Http://Ekutup.Dpt.Gov.Tr/Yerelyon/Oik554.Pdf, 2006 39 Mete Tunay, " nsan Haklar/ Kentsel Haklar/ Uluslar aras Yerel Ynetim Dokmanlar,", Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s. 277-278

39

katks beklenmemektedir.40 zellikle imar yasas yerellemeyi kstl yorumlayarak halk katlmna karar verme veya plan hazrlama aamalarnda yer vermemitir. Halk katlmn; planlarn, halkn temsilcileri olarak seilen belediye meclislerince onaylanmas ve planlara ask srecinde itiraz etme hakk olarak tanmlamtr. Bununla birlikte 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Raporunda katlmn ne kt bir planlama yaklam benimsenmitir.41 Bu nedenle planlama ve tm kentsel hizmetlere en geni katlmn salanabilmesi iin yol gsterici, karar srelerine katlm mekanizmalarnn nn ac, katlm zendirici dzenlemeler yaplmas ngrlmektedir.42 Bu nedenle kent ynetimleri, hemerilerinin daha eitliki, daha insani bir yaam srebilmeleri yolunda, yaklamlar ve yaplar asndan yenilenme ihtiyacndadrlar, kentliler de yaadklar mekna sahip kma ve onu biimlendirme bilincine erimek zorundadrlar.43 te bu olumsuzluklar giderebilmek iin tam katlm esas almak,44 iin etkin bir yerel ynetimin sahip olmas beklenen zellikler unlardr.45 a) Yerel ynetimler, demokratik olmaldr; b) Yerel ynetimlerde karar ve yrtme organlarnn yerel topluluun oyuyla grevlendirilmeleri asldr; c) Halk bilinli ve sorumluluunun farknda olmaldr; d) Yerel harcamalar ynetim ve yarg birimlerinin denetimine ak olmaldr, e) Karar verme srelerine halkn her dzeyde katlm ve ortak alma gibi deerler yerel ynetim ortamnda anlaml uygulama olanaklar bulabilmelidir. Yerel ynetimlerde ki bu katlm eksiklii ve ynetimlerin yetersizlii hem Trkiyede hem de Dnyada Sivil toplum kurulularn ortaya karmtr. Bu kurulular ynetim zerinde bir denetim mekanizmas oluturmulardr. Bylelikle,
40 Kemal Grmez, Byk Kentlerde Kent Planlamas Ve Baz Sorunlar, Gazi niversitesi .L.B.F. Dergisi, Say 2 (2001), s. 137
41 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s.174 http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 42 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s.174 http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

43 Yldrm, a,g.m., s. 31 44 Ba, a.g.m., s.7

45 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor S-15 http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

40

kent ynetimi zerinde sistemli ve srekli etki, rgtl yurtta giriimleri aracl ile daha kolaylkla salanm olmaktadr.46 Hkmetlerin performans ve snrl kapasiteleri, karsnda uranlan hayal krkl, sivil toplum rgtlerinin eitlenmesine ve giderek nem kazanmasna yol amtr. Bu topluluklarn oalmas, temsil yetkisinin sorgulanmasna yol aarak, yeni katlm araylarn getirmitir.47 Ayrca karar organlarna katlmak suretiyle siyasal alanda da, vatandan ynetime demokratik katlm ve ynetimi etkileyebilme hakkn gerekletirebilmenin de araclar olmular.48 Ynetiim ve benzeri anlaylarla, sivil toplum kurulular, meslek birlikleri, zel sektr temsilcileri, medya, yerel snrlarda grevli merkezi hkmet tara grevlileri ve akademisyenler birer toplumsal payda olarak belediye grevlileriyle birlikte tm yerel politika ve uygulamalarda katlm, ibirlii ve ortaklk temelinde yer almaya balamlardr. Bu anlay ve mekanizmann oturup yerleebilmesinde, i ve d mterilerin katlm, takm almas, tm ilgililer ve etkilenenlerle beraber srelerin iyiletirilmesi gibi demokratik ve katlmc ilkeleri neren Toplam Kalite Yetiminin benimsenmesi ve uygulanmas nemli bir koul olarak durmaktadr.49 Sonu olarak bu balamda yerel ynetimlerin katlmc demokratik bir yapda rgtlenmeleri ve sorgulama/diyalog srelerine ak bir kamusal alan olarak hareket etmeleri ancak aktif, katlmc, toplumsal sorunlara duyarl, erdemli ve demokratik bir vatandalk ve bu vatandalk ekseninde kurulmu kentlilik anlayyla olasdr. Katlmc demokrasinin vatandalar, sadece haklara sahip ve bu haklar hukuksal referanslar olarak dnen ve ynetimle ilikisini bu anlamda olumsuz zgrlk ilkesi temelinde kuran vatandalar deildir. Katlmc demokrasinin vatandalar ister bireysel temelde olsun, ister yeni toplumsal hareketler iinde rgtsel ve kollektif olsun, haklarn kamusal karn kurulmasna isel gren, olumlu zgrlk temelinde katlmc nitelikte hareket eden, kendi

46 smail Gne, Yerel Ynetimler Ve Sivil Toplum Kurulular,. http://idari.cu.edu.tr/igunes/yerel/sivil1.htm 2006

47 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006 48 49 Ylmaz Ahmet Aliefendiolu, Nohutu, nsan Toplam Haklar Kalite Ve Ynetimi Sivil Ve Toplum Yerel rgtleri Ynetimler http://www.abchukuk.com/makale/makale25.html 2006 http://www.canaktan.org/politika/kamuda-kalite/nohutcu.pdf 2006

41

evresinde oluan olaylardan haberdar ve sorumlu, erdemli ve aktif vatandalardr. Bu vatandalar bireyci deil, fakat bireysel hak ve zgrlklerin korunmas iin mcadele eden; topluluku deil fakat grupsal ve topluluk haklarn tanyan ya da tannmas iin dayanma iinde hareket eden ve kktenci/milliyeti deil, fakat ynetimle iliki iinde kamusal karn olumas iin sorgulama/diyalog ilikisini yaama geirmeye alan erdemli demokrat yurttalardr. Bu temelde kurulmu bir kentlilik anlayyla yerel ynetim vatanda ilikisi diyaloa ve katlma ak bir yapya dntrlebilir. Ve byle bir anlayla yerel ynetim, demokratik ynetiim temelinde kamusal sorgulamaya ak, katlmc bir tarzda ve demokrasikamusal alan ilikisi iinde yeniden rgtlenebilir.50 II-YEREL YNET MLERDE KATILIM YOLLARI Belediyelerin mteri odakl ynetimde baars, kukusuz yerel halkla srekli etkileim iinde olmalarna, verilen hizmetlerde aksayan, sorunlu ynleri halktan aldklar geri besleme ile renmelerine, bu sorunlarn ynetsel, beeri, teknik, mali ya da yasal nedenlerini bulmalarna, bunlarn nlenmesi iin gereken nlemleri almalarna, yapacaklar stratejik planlar mterilerin beklenti ve isteklerine gre katlmc bir yaklamla hazrlamalarna baldr. Gnmzde mteri tatmini, mteri ile iletiim, geri besleme ve dzeltici etkinlikler balamnda halka ulap etkileim iinde olmak, yerel halkn katk ve katlmn salamak iin farkl formatlarda pek ok yntem kullanlmaktadr. Bunlarn en bilinenleri, kamuoyu yoklamalar, halk meclisleri, kent meclisleri, halk saati, randevular, beyaz masa, yazl ikayet ve istekler, internet yoluyla iletiim, zabta, p, evre gibi konularda kurulan cretsiz telefon hatlar olarak sralanabilir. Tm iletiim ve etkileim yollar bir dert dinleme ve mteriyi (vatanda) geici rahatlatma yolu olarak gsterite kalmamal, halkn istek, ikayet ve gereksinimlerinin renildii, bu verilere dayanarak belediye plan, strateji, uygulama ve hizmetlerinin deitirilip

50 Hasan Blent Bakiler E. Fuat Keyman, Ali Yaar Sarbay, Katlmc Demokrasi,Kamusal Alan Ve Yerel Ynetim, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999, s.59

42

gelitirildii, proaktif (nleyici) nlemler alp uygun politikalarn retildii en ideal yntemler olarak deerlendirilmelidir.51 Yerel demokrasinin gelitirilmesinde en nemli lt, yerel halkn yerel nitelikteki kararlarn oluumuna yapt katknn derecesidir. Bu katk ne kadar fazla ise, yerel demokrasinin o oranda gelimi olduu sylenebilir. 52 Yerel ynetimlerde katlm salamak iin uygulanan nemlileri yle sralanabilir. A. KENT KONSEY /KURULTAYI: Kent Konseyi (Geniletilmi Kent Meclisi) seilmi yerel ynetim organlarnn almalarna halk katlmn ve denetimini salamak iin, en alt dzeydeki yerel ynetim biriminden(mahalle/ky) yukarya doru rgtlenerek demokratik kitle rgtleri temsilcileri ve uzmanlarn da katlmyla oluturulan dinamik yaplaryla etkin alma olanana sahip olabilmektedirler.53 Bu konseyin gerek amac;ynetime halkn katlmnn salanmas olmakla birlikte, mevcut yerel ynetim sisteminin bilinen yetersizliklerini aabilmek, kurulular ve semt temsilcileri araclyla dorudan halkn ihtiyalarn belirleyip, ada belediyecilik asndan zmler bulabilmek, belediye imkanszlklarn halk katlm ve yaratlacak kent imecesi ile aabilmek; ksacas daha yaanlr, ada ve dayanma iinde bir kent oluturabilmek en belirgin amalar arasndadr. Kurultaya muhtarlar, blge temsilcilikleri, Sivil Toplum Kurulularnn temsilcileri, resmi kurumlarn mdrleri, niversite ve okul temsilcileri katlmaktadrlar. Kurultayn gndemi, katlmclardan gelen neriler dorultusunda oluturulur. Kurultay grmeleri ve kararlar daha sonraki almalara k tutar ve halkn bilinlenmesini salar. Toplantlarn dzenlenmesinde belediye nderlik yapmakla birlikte ounlukla Sivil Toplum Kurulularyla geni lde ibirlii yaplmaktadr. Bu ilikiler balamnda bu gruplar, kentin tmn ve genel kamu yararn ilgilendiren grleri ve talepleri
51 Ahmet Nohutu, Toplam Kalite Ynetimi Ve Yerel Ynetimler

almalarn

en

http://www.canaktan.org/politika/kamuda-kalite/nohutcu.pdf 2006
52 Ethem Kadri Pekta, Byk Kent Belediyelerinin Eitim Ve Kltr Hizmetlerine Siyasal Parti deolojilerinin Yansmas http://www.ekitapyayin.com/id/027/ikincibolum.htm, 2006 53 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s.-15 http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

43

belediyeye yanstmalar yannda, dorudan temsil ettikleri kesimlerin karlarn belediye nezdinde savunma ilevi de stlenmektedir.54 Bu konseylerin mahalle esasna gre oluturulmas ve mahallelerin mecliste nisp temsil ilkesine uygun olarak temsil edilmesinin, temel temsil ilkesi olarak benimsenmesi gerekir.55 B. HALK OYLAMASI: Halk Oylamas dorudan demokrasinin zaman, maliyet ve etkinlik asndan uygulanabilir olmaktan uzak bir yntem olarak grlmesinden kaynaklanr. Halka, yerel baz nemli konularda daha etkin olarak karar alnmasna yardmc olacak seenekler sunma anlamn tamaktadr. Karar alma srecinde, halkn beklentilerine ve tercihlerine nem veren bu yntem, uygulanabilir bir seenek olarak demokratik toplumlarn gndemine yerlemektedir.56

C. HALK TOPLANTILARI: Halk Toplantlar Yerel ynetimlerin dzenledikleri halk bilgilendirme ve ynetimin eylem ve ilemlerinin yneticiler, uzmanlar ve halk tarafndan tartlmasnn saland toplantlardr. Bunlar yerel ynetimleri glendiren nemli etkinliklerdendirler. Meclislerin ve belediye bakanlarnn alacaklar kararlarda bu toplantlarn etki etme gc yksektir. Bu toplantlar, yurtta ve ynetim arasnda bilgi aknn salkl bir biimde yrmesine de hizmet etmektedir. Belde sorunlarnn tartlmasnn yannda halkn nerilerinin de deerlendirilebilecei bu tr halk toplantlar, yerel demokrasi ve hizmet etkinliine katkda bulunmaktadr.
57

Trkiyede belediyelerin en ok yararland katlm yntemi, olan halk toplantlar, belediyelerce haftann belirli gnlerinde dzenlendii iin halk gnleri olarak ta
54 Yalnda, Seluk, Belediyelerde Halk Katlm,Trk dare Dergisi, say 424 (1999), s. 63 Aktaran Gne, smail Yerel Ynetimler Ve Sivil Toplum Kurulular http://idari.cu.edu.tr/igunes/yerel/sivil1.htm 2006 55 Ethem Kadri Pekta, Byk Kent Belediyelerinin Eitim Ve Kltr Hizmetlerine Siyasal Parti deolojilerinin Yansmas http://Www.Ekitapyayin.Com/ d/027/ kincibolum.Htm, 2006 56 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s.-15 http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 57 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

44

anlmaktadr. Hemen hemen btn belediyelerde halk gnleri dzenlenmekte ve belediye bakanlar, belediyenin nemli organlarnn yetkililerini de yanlarna alarak halk gnleri/toplantlarna katlmakta, burada dile getirilen sorunlara zm aramakta ve yurttalar dinlemektedirler. Benzer uygulamalardan biri de muhtar toplantlardr. Mahalle sorunlarnn, belediye bakanna iletilmesi asndan, sorunlar yakndan bilen muhtarlardan yararlanmak, dier katlm yntemlerinin olmad bir sistemde nemli bir ilev grmektedir. 58 Ayrca bilim adamlar ve sorun alanlarna gre uzmanlardan oluan fakat katlmc says snrl olan daha sekinci bir alma yntemi olarak ta Yuvarlak Masa Toplantlar denen toplantlarda uygulanmaktadr.59 D. KAMPANYALAR DZENLEMEK: Belediyelerin, Sivil Toplum Kurulularnn katklaryla tm kent halkna dnk aalandrma, mahallelere/semtlere park, spor alan kazandrma, atk kat, cam/ie toplama, temiz kent, ila toplama gibi belli konularda kampanyalar dzenlemesidir.60 E. LET M DEMOKRAS S ( NTERNET): Bilginin, kltrn, siyasetin ve ekonominin zerindeki snrlar byk lde kaldrarak, dnyay kk bir kye eviren iletiim olanaklar; siyasal dzlemde, zellikle de yerel ynetim etkinliklerinde yaygn biimde kullanlmaktadr. rnein: Kent hakknda genel bilgiler (tarihsel, istatistiksel bilgiler, Kentsel sosyal, kltrel, evresel, ynetsel/siyasal etkinliklerin Kentsel hizmetler takvimi (ulam trlerinin alma plan, haritalar, fotoraflar, vb), duyurulmas , temizlik gn ve saatleri gibi);
58 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 59 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 60 Yalnda, Seluk, Belediyelerde Halk Katlm,Trk dare Dergisi, say 424 (1999), s. 66 Aktaran Gne, smail Yerel Ynetimler Ve Sivil Toplum Kurulular http://idari.cu.edu.tr/igunes/yerel/sivil1.htm 2006

45

Resmi ve zel kurulularn adresleri ve ulam kanallarnn Belediye yneticileri ve belediye meclisi hakknda bilgiler

duyurulmas, ( lgili birimlerin telefon numaralar ve yetkili kiilerin isimleri, alma saatleri vb) sunulmasdr.61 F. KAMUOYU YOKLAMALARI: Gnmzde, yeni ynetim ve toplam kalite ynetimi gibi yaklamlar, hizmet sunarken yurttan daha fazla tatmin edilebilmesi, hizmetlerin etkinliinin salanabilmesi amacyla, anket almalar yrtlmesini ngrmektedirler. Bu almalar, yasal ve kurumsallam katlm yntemleri yannda, yurttan ynetimin eylem ve ilemlerini srekli ve yakndan izlemesine olanak salamaktadr. Bu yntem, bir eit halk oylamas, yaplan hizmetlerin onaylanp onaylanmamas olarak da deerlendirilebilir.62 G. YURTTA KURULLARI: Bu kurullar, toplumsal yapnn ihmal ettii dezavantajl gruplar, yerel karar oluturma srelerine katma amacyla oluturulmaktadr. Engelliler(sakatlar, kadnlar, yardma muhta ocuklar, yoksullar vd) ve yabanc uyruklu yurttalar bu gruplardan bazlardr. Kurul yeleri, belirtilen toplumsal gruplardan seilmekte ve karar alma srelerine girmektedirler. Kurullar, danmanlk ilevi grmekle birlikte, ynetimi etkileme gleri yksek olan oluumlardr.63 H. PLANLAMA EMBERLER /FORUMLARI: Planlama emberleri, etkin bir katlm biimi olarak demokratik srete yer almaktadr. Planlama emberleri, rastlantsal rnekleme yntemiyle seilen bir grup
61 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 62 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 63 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

46

yurttan gnlk almalarndan arta kalan zamanlarnda, planlama sorunlarnn zm iin uzmanlar eliinde olumu alma gruplarna katlmalarn ngren bir yntemdir. Katlmclar deerlendirme, kontrol ve planlama sorunlar zerinde alrlar. Yntemin amac, kararlarn baar orann artrmak ve yeni katlm olanaklar oluturmaktr.64 . DANIMA KURULLARI: Karar alma ve uygulama srelerinde, yurttalarn ve demokratik kitle rgtlerinin grlerine bavurulmas ve bu amala kurumsal dzenlemeler yaplmas katlmn gerekletirilmesinin nemli bir boyutunu oluturmaktadr. Yerel ynetimlerin temel alma konular olan konularda (kent planlamas, altyap uygulamalar, evre sal ve eitimi, dezavantajl toplumsal kesimlerin sorunlar ve sosyal hizmetler gibi), demokratik kitle ve meslek rgtlerinin, uzmanlarn ve halk temsilcilerinin katld danma kurullarnn oluturulmas ve bunlarn yerel ynetimlere almalarnda yol gsterici olmas, kamu bilincinin ve yaama ortak olma sorumluluunun gelitirilmesinde nemlidir.65 J. YEREL GNDEM 21: Yerel Gndem 21in temel felsefesi katlm artrmak ve bulunduu yerleimden balayan hemehri sorumluluunu gelitirmektir. Ulusal/yerel yaam kalitesini artrmada sorumluluk, eitlik, zgrlk ve dayanmaya dayandrlan Gndem 21, halkn yerel ynetime dorudan katlmn ve dorudan kontrol ansn artracak bir ara zelliini tamaktadr.66

64 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 65 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 66 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

47

K. MECL S TOPLANTILARINA KATILIM: Meclis toplantlarna yurttan katlmnn salanmas, yurttan dilek ve sorunlarn ynetime ve meclise iletmesini salayabilecek bir yntemdir. Buna kout olarak, yurttan bilgi eksikliinin giderilmesi ve sorunlarn mecliste grlmesi salanmaktadr. Yerel yneticiler tarafndan benimsenen ve uygulanmaya allan bu yntem sayesinde, yurttalar ynetime ulama ve katlma olana bulabilmektedirler.67 L. GELECEK ATLYELER : Gelecee ilikin yeni sosyal ve evresel dncelerin projelendirilmesine ve gerekletirilmesine ynelik uzun erimli ve olduka etkin bir yntem olarak grlmektedir. Gelecek atlyelerinde, planlama, sosyal sorunlar ve genlerle ilgili almalar arlkl alma konularndandr. Gelecek atlyeleri, eletiri, fantezi ve uygulama gibi temele dayanarak, yurttalardan yerel lekte yararlanmay salarlar. Bir ynetici eliinde alan atlyelerde, etkileime dayanan bir beyin frtnas, dilekler ve umutlar demeti ortaya konur ve sonular deerlendirilir. Kk gruplar halinde allan atlyelerde, demokratik sosyalleme ilevinin gerekletii de bir baka yarardr.68 M. HALKLA L K LER UYGULAMALARI: Halkla ilikiler, ynetimin izlemekte olduu politikann halka benimsetilmesi, halkn gven ve desteinin salanmas, ynetimin yapt veya yapmay tasarlad almalarn srekli ve tam olarak halka duyurulmas, ynetime kar olumlu bir hava yaratlmas, bunun yan sra halkn da ynetim hakknda ne dndnn, beklenti ve nceliklerinin ne olduunun ve ynetimden ne istediinin bilinmesi ve halkla ibirlii salanmas ilevidir.69

67 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 688.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 69 Nuri Tortop, Kamu Kurulularnda Halkla likiler, Ankara:TODA E, 1975, s. 4

48

Yerel ynetimlerde halkla ilikiler faaliyetinin bilinli ve dzenli bir biimde yrtlmesi, bir yandan yerel ynetimlerin isabetli ve halk yararna kararlar almasn kolaylatrrken, dier yandan da yaplan hizmetlerin halka tantlmas yoluyla yerel ynetimlere, kendisi iin gerekli olan halk desteini salamasna yardmc olacaktr.70 Yerel ynetimlerde halkla ilikiler faaliyetlerinin nemli ve gerekli olmasnn yan sra, birtakm amalar da bulunmaktadr. Yerel ynetimlerde halkla ilikilerin drt temel amac vardr.71 Vatandalar yerel kuruluun politikasndan ve gnlk Yerel kurulular tarafndan kesin kararlar alnmadan nce, faaliyetlerden haberdar etmek, nemli yeni projeler hakknda vatandalara grlerini belirtmek frsatn vermek, Yerel kuruluun ileyi sistemi ile kendi hak ve Vatandalk gururunu alamak ve gelitirmek. sorumluluklar konusunda vatandalar aydnlatmak, Yerel ynetimlerde halkla ilikiler, yerel ynetimin ilikide bulunduu toplum kesiminin gven ve desteini salamak amacyla giritii iki ynl haberlemeye dayal, sonuta kamuoyunda yerel ynetimin, yerel ynetimde de kamuoyunun istedii ynde deiikliklerin gereklemesine bylece kurulu ile evresi arasnda uyum salamasna ynelik, sistemli, planl ve srekli abalardr.72

III-KADINLARIN YEREL YNET ME KATILIMI Kadnn kamusal yaama katlmas, toplumsal alanda kendini zgrce anlatabilmesi ve zellikle gereksinimlerine uygun bir kentsel evrenin olumas srecinde sz sahibi olmas ada dncenin ve gelimelerin gereidir. alan ve almayanyla, kentsel sistem oluturulurken btn kadnlarn gnlk yaamda karlatklar zorluklarn gz nnde bulundurulmas gerekir. Bu sorunlar en iyi
70 Tacettin Karaer, "Belediyelerde Halkla likiler", ller Ve Belediyeler Dergisi, Say 499 (1987) 99-125 71 Nuri Tortop, Halkla likiler, Ankara :Yarg Yaynlar, 1998, 72 Seluk Yalnda, "Belediyelerde Halkla likiler", Trk dare Dergisi, Say 377 (1987), s. 75-114

49

bilen kesim olarak da, kadnlarn ynetimde ve halk katlmyla gerekletirilecek almalarda yer almalar gerekmekte ve ynetimlerin kadnlarn bilgilerinden ve dncelerinden yararlanmay bir zorunluluk olarak alglamalar gerekmektedir.73 Kadnlarla ilgili kentsel sorunlarn zmnde ada lkeler, kadnlarn olabildiince planlama srecine katlmas ve kendi kurduklar sosyal rgtlerin saysnn artmas iin aba gstermektedirler.74 Ortak yaam evresini kadnlarla erkekler ayn biimde kullanmaz. Yaam evresinin sunduu ekonomik, toplumsal ve mekansal olanaklardan yararlanma frsatlar, dolaysyla sorunlar, gereksinimleri, beklentileri ayn deildir. Bu nedenle, ortak yaam evresine ynelik politika(szlk)lar kadnlarla erkekleri farkl biimlerde etkiler. Szgelimi, yerel dzeyde sunulmas gereken birok hizmetin yeterli nitelik ve uygun maliyette sunulmamas durumunda ortaya kan boluk arlkl olarak kadnlarca doldurulur ya da kadnlarn stlenmek durumunda olduu birtakm ileri yerine getirmeleri gleir. rnein, yaygn kamusal ocuk bakm hizmetinin sunulmad bir beldede bu toplumsal sorumluluk kadnlarca ve kadnlararas dayanma alar kanalyla yerine getirilir.75 Ya da zellikle krsal yerleimlerde ve gecekondu alanlarnda, dzenli kullanma ve ime suyu salanmamas durumunda suyu uzaktan tayp kaynatanlar, amar ykamak iin su kaynana gtrp getirenler, plerin sokaktan toplanmamas durumunda belli bir yere tamak durumunda kalanlar arlkl olarak kadnlar ve kz ocuklardr.76 Kent-ii ulama ilikin mekansal dzenlemelerin planlama ve kararlar aamalarnda kentsel gvenliin kadnlar iin daha farkl ve genellikle de daha fazla bir anlam tad pek ounlukla hesaba katlmamaktadr.77

73 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 74 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 75 Ayten Aklan, Yerel Siyaset Kadnlar in Neden nemli?, http://kasaum.ankara.edu.tr/gorsel/dosya/1097132304yerel_siyaset_kadinlar_icin_neden_onemli.doc 2006 76 Ayten Aklan, Yerel Siyaset Kadnlar in Neden nemli?, s.1 http://kasaum.ankara.edu.tr/gorsel/dosya/1097132304yerel_siyaset_kadinlar_icin_neden_onemli.doc 2006 77 Ayten Aklan, Yerel Siyaset Kadnlar in Neden nemli?, s.2 http://kasaum.ankara.edu.tr/gorsel/dosya/1097132304yerel_siyaset_kadinlar_icin_neden_onemli.doc 2006

50

Trkiyede kadnlara seme ve seilme hakk 1934te verilmi olmasna karn, hem seme hem de seilme srelerine katlma eilimleri dktr. te yandan, zellikle krsal blgelerde kadnlarn kullandklar oylarn genellikle koca, baba, aabey gibi erkekler tarafndan uyarlm olduu grlmektedir.78 Kadnlarn siyasal yaama katlmnn ilk basama kabul edilen yerel ynetimlerde de kadnn temsili snrldr. Bununla birlikte Trkiye'de kamu sektr, son derece nitelikli bir kadn kesimini bnyesinde barndrmaktadr. Yksek eitim grm kadnlarn balca alma alan kamu sektrdr. Buna karlk, kamu ynetimi karar mekanizmalarnda kadnlarn says olduka dktr.79 Kadnn sosyal, ekonomik ve siyasi kararlara katlmn artrarak, kalknma sreci ve toplumla btnlemesini salamak,80 toplum yaamnda daha etkin konuma getirmek, ynetime katlmasn salamak ve statsnn gvence altna almak temel hedef olarak belirlenmelidir. Kadnlara yasalarla verilen haklarn tam kullanlmasna ynelik bilinlendirme almalar yaplmal ve il ve belediye meclislerinin oluumunda kadnlarn daha fazla temsil edilmeleri salanmaldr.81 IV-GENLER N YEREL YNET ME KATILIMI Kentin ve kentlinin ihtiyalarnn belirlenmesi srelerinde kimlerin, hangi gruplarn ne kertede etkin olabildii gz nne alndnda, sz konusu taraflar birbirinden soyutlamak anlaml olmayacaktr. Ancak, nihai kararlarn resmi kurumlarda oluturulduu gz nne alndnda, kent sakinlerinin, konumuz asndan da genliin bu kurumlara ulam, onlar etkileme kanallarnn ve bunlara ilikin mekanizmalarn nemi ortadadr.82

78 Srdrlebilir Kalknma Dnya Zirvesi Trkiye Ulusal Raporu, (Taslak 67 5. Ynetiim)

http://www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20-%20yonetisim.enson.pdf 2006

79 Madde: 11 http://www.tuik.gov.tr/tkba/cedaw-ulke_raporu.doc 2006 80 Birlemi Milletler Cedaw Komitesine Sunulmak zere Hazrlanan kinci Ve nc Birletirilmi Periyodik Trkiye Raporu http://www.kssgm.gov.tr/cedawrapor.html 2006
81 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 82 Ferzan Yldrm, "Yerel Demokrasi ve Kentteki Genlik," Genlik ve Kent Ynetimi, ev. Ahmet idem, ed. Ferzan Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 12

51

Amerika ngiltere ve dier birok Avrupa lkesinde ok eitli biimlerde rgtlenebilen kent topluluklar gen nfusunda kentte yaratlan hizmet ve refahtan pay aldklar grlmektedir.83 Trkiyede ise genlere ynelik kent hizmetleri ve genlerin bu ynetimlerdeki etkinliine baktmzda, kentteki dier daha az gl gruplar gibi onlarn da varlklarn duyurmakta zorlandklarn grmekteyiz.84 Genlerin de dier kentliler gibi kamu politikalar ve hizmetlerin sunumu ile ilgili karar alma srelerine katlma ve bu srete belirleyici olma, ihtiyalara uygun kamu hizmetlerinden yararlanma ve kalite-maliyet unsurlar dikkate alnarak seim ansna sahip olma talepleri vardr.85 Genlerin kent ynetimine katm bamsz ve zerk bir kimlik gelitirme dorultusundaki gereksinmelerine de bir cevap bulmaktadr. Bu katlm kiiliini bulduktan sonra deil, kiiliini bulurken gereklemelidir.86 Genlik rgtlerinin bu kiilik geliiminde gencin topluma katlm ve toplumla btnlemesinde ok nemli bir ilevleri vardr. Bu nedenle kent ynetimlerinin genlik rgtlenmeleri konusunda aba harcamalar gerekmektedir.87 21. yy gndemini belirleyen Srdrlebilir Kalknmann gerekleebilmesi iin Birlemi Milletler genlerin anahtar rol stlenmeleri gerektiine iaret etmekte ve genliin kapasitesinin gelitirilmesi, yapabilir klnmas ve bylelikle karar mekanizmalarna aktif katlmlarnn salanmas gerektiine vurgu yapmaktadr.88 Politikalarn oluturulmasnda ve uygulanmasnda genlerin aktif rol oynamas iin gerekli dzenlemelerin yaplmas gerekir. Katlmn kolaylatrlmas ve tevik edilmesi iin programlar gelitirilmesi, eitimde katlm kltrnn zendirilmesi ve genlerin ifade zgrlnn kltrel ve sosyal alanlarda etkin katlmnn desteklenmesi ve grlerinin alnmas gerekir.89 AB Genlik Politikalar zerine Beyaz Kitapta da genlik katlmn, genliin bilgilendirmesini, gnll ve genliin daha iyi anlalmasn ncelikler olarak sralamaktadr.90
83 Yldrm, a.g.m., s. 25 84 Yldrm, a.g.m., s. 29 85 M. Akif ukurayr-Esra Sipahi, Ynetiim Yaklam Ve Kamu Ynetiminde Kalite, Saytay Dergisi Say 50-51 (2003), s.35 86 Sevda Ulutekin, "Genliin Gereksinimleri ve Haklar Asndan Trkiye'de Kentsel Genlie Ynelik Hizmetlere Bir Bak", Genlik ve Kent Ynetimi, ed. Ferzan Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 93 87 Ulutekin, a.g.m., s. 94-95 88 http://www.youthforhab.org.tr/tr/yayinlar/diger/19mayis/19mayis.htm 2006 89 http://www.youthforhab.org.tr/tr/yayinlar/diger/19mayis/19mayis.htm 2006 90 http://www.youthforhab.org.tr/tr/etkinlikler/2004/zirve/rapor.htm 2006

52

Avrupa Kentsel artnda genlerin toplum yaamna katlm iin yerel ynetimlerin eitli programlar yrtmeleri ngrlmektedir. art, genlerin katlmnn sosyal btnlemeye katkda bulunaca gibi, katlmn, genliin demokratik kurum ve kurululara olan inancn da pekitireceini ngrmektedir. Bu katlmn, genlerin her alandaki zel gereksinimlerine ynelik olmas gerekir ki, bu da yerel genlik politikalarnn oluturulmasyla ancak olanakl olabilir.91 Kentlerin nemli ve aktif nfus kesimini oluturan genlerin kentsel evrenin biimlenmesine katks aadaki koullar gerekli klar:92 1. 2. 3. 4. Yneticilere genlerle ilgili sorunlarn kent ynetiminin Genlerin kentle btnlemesi ve kentsel kimlik kazanmas Kentsel kararlar alnrken genlerin gereksinimlerinin karar Genlerin kent ynetimi ve demokrasi konularnda eitim sorumluluunda olduu bilincinin kazandrlmas; iin gerekli alt yapnn hazrlanmas; srelerinde dikkate alnmas, srecine sokulmas gerekir. Grld gibi uluslararas bir ok hukuksal metinde (Genlik Haklar Szlemesi, Avrupa Sosyal art (1961), Avrupa Kentsel art (1992), Avrupa Kentsel Haklar Bildirgesi (1992), nsan Haklar Evrensel Bildirgesi ve ocuk Haklar Szlemesi, Genlerin Yerel ve Blgesel Yaama Katlma art (Charter on the Participation of Young People in Municipal and Regional Life)) genlerin temel kii haklar ile ekonomik, sosyal, kltrel haklarn gvence altna almay dzenlemitir.93 Avrupa Genlikten Sorumlu Bakanlar Konferansnda (Viyana, 1993) kararlatrlan ve Avrupa Konseyi tarafndan ye lkelere nerilen eylem alanlar arasnda, 1) genlik rgtlerinin aktif olarak desteklenmesi, 2) genlik rgtleri arasnda ibirlii salanmas,

91 Avrupa Kentsel art, http://www.yerelnet.org.tr/uluslararasi/avrupakonseyianlasma7.php 2006 92 Avrupa Kentsel art, http://www.yerelnet.org.tr/uluslararasi/avrupakonseyianlasma7.php 2006 93Ulutekin, a.g.m., s. 72-80

53

3) genlerin toplumsal btnleme ve katlmn salamak zere ulusal, blgesel ve yerel dzeyde kapsaml genlik politikalarnn gelitirilmesi, 4) genlerin gereksinmeleri dorultusunda danma ve enformasyon birimlerinin devreye girmesi, 5) genlik yaplarnn dengeli artn salamak zere tedbirlerin alnmas 6) Avrupada genlik hareketliliini kstlayan engellerin kaldrlmas bulunmaktadr.94 Avrupa Konseyine bal olarak alan Avrupa Genlik Fonu (EYF) ve Avrupa Genlik Merkezi (EYC), Avrupada rgtlenmi ve saylar 50yi aan bamsz genlik rgtn ( nternational Non-Governmental Youth Organisation INGYO), ekonomik ve siyasal adan desteklemektedir. Bu rgtler Avrupann 23 lkesinde aktif olarak almakta ve ulusal genlik rgtlerine de bir at grevi grmektedir. Avrupa daki politik yaama dorudan katk veren bu organizasyonlarn milyonlarca gen yesi bulunmaktadr.95 Genlik Forumu, Avrupa Birlii ve Avrupa Konseyi iinde tutarl bir genlik politikasnn oluturulmasnda belirleyici olmay amalamaktadr. Genlik Haklar Szlemesi byle bir abann rndr.96 Genlik Haklar Szlemesinin 14. maddesi aynen yledir: mza sahibi devletler, okulda katlm, genlik organizasyonlar veya baka platformlar araclyla belirlenen yaplar erevesinde, genlerin politik, ekonomik, sosyal ve kltrel yaama etkili bir biimde katlmasn salamak zere her trl nlemi almakla ykmldr. Bu balamda genler zellikle u haklara sahiptir: a) lgi alanlar dorultusunda ve en uygun biimde kendi rgtlerini oluturmak; kendi aralarnda ve dier alanlarla, lke snrlarn gzetmeksizin ibirlii balantlar kurmak. b) mtiyazl eitim alanlar olarak tannan ulusal ve uluslar aras genlik rgtleri ile demokrasi hakknda bilgi sahibi olabilecekleri ve kendilerini ifade edebilecekleri yerler oluturmak.
94 Ulutekin, a.g.m., s. 78-79 95 Ulutekin, a.g.m., s. 79 96 Ulutekin, a.g.m., s. 80

54

c)

Eitlik ilkesi temelinde kendilerini etkileyen politikalarn

gelitirilmesi srecine, yerel, blgesel, ulusal ve Avrupa Birlii dzeyinde, okul, iyeri, toplum hayat gibi yaamlarn etkileyen tm alanlarn ynetiminde aktif ortaklar olmak yoluyla katlmak. Szleme, temel kii haklar erevesinde, 15-25 ya arasndaki tm bireyler iin gr ve dnceleri aklama, bilgi alma, hak arama, katlm ve rgtlenme zgrl ile ayrmclk yasa, ikence yasa, aile, konut ve haberleme dokunulmazl getirmektedir.97 Bizde genlik sorunlar ve genlikle ilgili baz hizmetlerin oluturulmas fikri ilk olarak kinci Be Yllk Kalknma Plannda (1968-1972) gndeme gelmitir. Ancak burada genlerin politikadan uzak tutulmas gerei dile getirilmitir.98 nc planl dnemde (1973-1977), genlik aratrmalarna hz verilmitir. Drdnc planl dnem (1979-1983) genlie ilikin hizmetlerde giderek bir daralmay getirmi ve bunun sonucunda Genlik ve Spor Bakanl, Milli Eitim Bakanl ile birletirilmitir. Genlik hizmetlerine ilikin rgt yaps Beinci Plan dnemi (1985-1989) iinde de klmeye devam etmitir. Uluslar aras Genlik Ylnn getirdii genlerin katlm, gelime ve bar ilkeleri erevesinde toplum hayatyla btnlemesinin salanaca amac ve 1988de toplanan 1. Ulusal Genlik urasnn nerilerine karn genlik hizmetleri, genel mdrlk dzeyinden daire bakanl dzeyine indirilmitir. Altnc Kalknma Plannda (1990-1994) nerilen hedeflere ulalmasnda, bte ve personel olanaklar snrl bu rgt yapsnn nemli rol olmutur.99 Yedinci Be Yllk Kalknma Plan Stratejisi (1996-2000) erevesinde, toplumun temelini oluturan ve gelecein gvencesi olan genlerin eitim, salk, alma hayat, sosyal gvenlik ve istihdam alanlarndaki sorunlarnn zmne ilikin nlemlerin alnaca belirtilerek 21. yzylda iyi eitilmi, yeni fikirlere ak, sorumlu, evrensel, problem zme yetenei gelimi bir gen nfus amaland ifade edilmektedir.100

97 Ulutekin, a.g.m., s. 80 98 Ulutekin, a.g.m., s. 82 99 Ulutekin, a.g.m., s. 82 100 (VII. Be Yllk Kalknma Stratejisi, Resmi Gazete, 6 Mays 1995, 38.39).

55

Bunun yannda Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu Genel Mdrl tarafndan 1992 ylnda oluturulan Toplum Merkezleri Projesi ile gecekondu blgelerinde yaayan genlerin var olan sorunlarn zmek iin gnll kii ve kurulularn ve yre halknn katlm ile birlikte allmas ngrlmektedir.101 Toplum Merkezleri Projesinin bir alt projesi olan Genliin Toplum rgtlenmesine Katlmnn Salanmas Projeside genler aras dayanmay ve katlmcl temel alan etkinlikler aracl ile genlerinin marjinal grup olmaktan karlarak toplumsal farkllamay azaltmak; kente uyum srecini hzlandrarak demokrasinin geliimine katkda bulunmak amalanmtr.102 Yerel bazda da Ankara Bykehir Belediyesinde 1992-1993 yllarnda etkinlik gsteren Genlik Konseyi ile, ankaya Belediyesinin 1991-1002 yllarndaki Kltrevi genlik almalar yaplmtr. Trkiye, nfusunun %53.3n ocuk ve genlerin oluturduu, Avrupann en gen lkelerinden biridir.103 O yzden kent ynetimlerince yrtlen projeler iinde ocuk ve genlere ynelik olanlarnn oran son derece dk mevcutlarn nitelikleri de karlanmas amalanan ihtiyalar gidermekten ok uzaktr.104 Genler kentte say olarak varken, hemehri olarak yoklar. Bu durum, onlarn byk bir kesiminin yalar nedeniyle oy verme hakkna ulamam olmalar, dolaysyla politikaclar iin zel bir ekiciliklerinin olmamas gibi bir gerekeyle tamamyla aklanamaz. Herhalde genler ve dier tm etkin olamayan gruplar iin asl sorun, byk lde, kent ynetimlerini etkileme kanallarnn, bir ksm ayrcalkl hemehri dndaki gruplarca, kullanlmasna ilikin bilgi ve gelenein yerlememi olmasndan kaynaklanmaktadr.105 Bu konu ile ilgili zmit ve Bursada genclerin bir yurtta olarak yerel ynetimlerle ilikisini ve bu konudaki bilgi dzeyini belirlemeye ynelik yaplan bir aratrmaya gre; Genlerin yerel ynetimlerin yetki, grev ve sorumluluklarna ilikin bilgi dzeylerinin ok dk olduu, %89unun bu konuda hibir ey
101 Toplum Merkezleri Projesi, Shek Genel Mdrl. s. 2 http://www.shcek.gov.tr/ 2006 102 Genliin Toplum rgtlerine Katlmnn Salanmas Projesi, Shek Genel Mdrl, s. 2-3 http://www.shcek.gov.tr/ 2006 103 Ulutekin, a.g.m., s. 71 104 Yldrm, a.g.m., s. 29 105 Yldrm, a.g.m., s. 29

56

bilmediini ifade ettii grlmtr. Bu konuda bilgi sahibi olduunu belirten az sayda gencin ise yerel ynetimlerle merkezi hkmetin yetki ve sorumluluklarn ayrt edemedii ve hatal bilgilere sahip olduklar saptanmtr.106 Ayrca genlerin yerel ynetimlerle ilgili herhangi bir problemlerinde %50ye yakn nasl bir yol izlemeleri gerektii konusunda da yeterince bilgi sahibi deildirler. Yerel ynetimlerle merkezi hkmetin yetkilerinin kartrld ve yerel ynetimlerle ilgili sorunlara, merkezi hkmet kanalyla zm arand grlmtr.107 Genlerin byk bir blmnn ynetime katlma ve oulculuk konusunda herhangi bir bilgisinin olmad grlmtr. Bununla beraber yerel demokrasi kavramna ilikin genlerin %76.6s bilgi sahibi olduklarn belirtmilerdir.108 Genlerin %77si, yerel ynetimlerin yaadklar yer ve kendileriyle ilgili olarak verdikleri kararlara katlmak istediklerini belirtirken, %23 kararlara katlmak istemediklerini belirtmilerdir.109 Grece olarak daha ansl bir konumda olduklar varsaylan okuyan genlerin, kent yaamnda beklentilerini tam anlamyla karladklar, kent yaamna eklemlenebildikleri ve kente ilikin aidiyet duygusu gelitirip bunun getirecei haklar ve sorumluluklara sahip ktklarn ileri srmek de mmkn deildir.110 Aratrma sonular, genlerin dolaysz katlm dzeyinde (kararlara ve uygulamaya dorudan katlm) katlm istei ifade ettiklerini gstermektedir. Dolaysyla aratrmann bu bulgusundan hareketle gen nfusun katlm isteinin yksek olduu ve katlm fikrine kar olumlu tutumlara sahip olduu sylenmektedir. Fakat genlerin katlm kanallar konusunda bilgi sahibi olmadklar, katlma ynelik olumlu tutumlarn, davransal planda nasl gerekletirebileceklerini bilmedikleri dolaysyla yerel ynetimlere nemli bir grev dt ifade edilmektedir.111

106 eyda Kozcu-Melek Gregenli, "Genlik ve Yerel Ynetimler: Bursa ve zmit Aratrmalar,", Genlik ve Kent Ynetimi, ev. Ahmet idem, ed. Ferzan Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 216-217 107 Kozcu Gregenli, a.g.m., s. 216-217

109 Kozcu Gregenli, a.g.m., s. 218 110 Yldrm, a.g.m., s. 16. 111 Kozcu Gregenli, a.g.m., s. 222

108 Kozcu Gregenli, a.g.m., s. 216-217

57

V-ENGELL LER N YEREL YNET ME KATILIMI Kesin rakamlar bilinmemekle birlikte engelli nfusun gelimi lkelerden yaklak %20 orannda yksek olduu tahmin edilen lkemizde, ne yazk ki, engellilerin aktif nfusa katlm oran ve buna ynelik kamu harcamalar, gelimi lkelere oranla ok dk dzeylerdedir.112 Anayasann 61. maddesi Devlet sakatlarn korunmalarn ve toplum hayatna intibaklarn salayc tedbirleri alr.ve 50. maddesi korunurlar. ...Kkler ve kadnlar ile bedeni ve ruhi yetersizlii olanlar alma artlar bakmndan zel olarak demesine ramen ne engellilerin ne de kadnlarn ne de genlerin ynetimde yer alabildiklerini sylemek mmkn deildir. nsan Haklar Evrensel Bildirgesinde de toplumu oluturan bireylerin eit hak ve zgrlklere sahip olduu kabul edilmitir. Birlemi Milletlerin nsan Haklar Evrensel Bildirgesine ek 3447 nolu ve 1975 tarihli Engelli Haklar Bildirgesinin 6. maddesi engelli kiiler... dzgn yaam standard hakkna sahiptirler... onlarn sosyal btnlemelerini kolaylatrp hzlandracak btn faaliyetler bu madde kapsamndadr hkmyle, Anayasamzn engelliler ve en geni anlamda dezavantajl toplumsal kesimlerle ilgili maddelerinin ieriine k tutmutur.113 Bununla birlikte, son yllarda, yerel ynetimlerin engellilerle ilgili yetki ve sorumluluklarn artran yasal dzenlemeler, zm araylarnn nemli bir boyutunu oluturmaktadr. Engellilerin yaama uyumuna ynelik 30.05.1997 gn 572 sayl KHK Ek Fkra 80 ve 81 ile yaplan aadaki dzenlemeler bu abalarn bir sonucudur. Gen ve yetikin engelliler iin blgenin igc piyasasna uygun meslek ve beceri kazandrma kurslar, i eitim merkezleri ve yaam evlerinin almasnn belediyelerin grevleri arasna alnmas ve belediyelerin ilgili kurulularla ibirlii yapmasnn zorunlu hale getirilmesi,
112 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 113 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

58

Kentlerdeki engelli gruplara ilikin Avrupa Kentsel artnn kentli haklarna ilikin eki, her kentlinin en temel hakknn kentteki sosyal etkinlie ve olanaklara ya, rk, bedensel ve zihinsel yeteneklerine baklmakszn kendi iradeleriyle eriebilmelerini ngrmektedir. Ayn zamanda engellilerin temel toplumsal haklarn kullanabilmelerinde yerel ynetimlerin desteine duyulan gereksinim ak olarak belirtilmektedir.114 Yerel ynetimler, bu kesimin toplumsal yaama katlmn salamada ok nemli bir boyuttur. Bu nedenle, engelli bireyleri toplumdan ayrmak yerine, btnn bir paras olarak alglayan ve fizik ve sosyal mekan buna olanak tanyacak biimde dzenlemek nemli bir gerekliliktir.115 Dezavantajl toplumsal kesimlerin karar alma srelerine katlm durumunda bu dezavantajlar bir para hafifletilmi olur.116 VI-YEREL YNET M ALIANLARININ YEREL

YNET ME KATILIMI Yerel ynetimlerde ilerin ve kararlarn oluum srecine halkn katlmnn gereklilii zerinde durulurken, kurum ii katlma da nem verilmelidir. Kurum alanlarnn da i mteri ( mteri, rgt iinde alan personel, d mteri ise, rgt alanlar dndaki mterilerdir117.) olarak alglanmas ve onlarn taleplerine de yer verilmesi gerekir. Kurum iinde aadan yukarya ileyen ve tevik edilen katlm srecinde, her alann ilerin yrtlmesi konusunda dncelerini aklayabilmesi ve iletebilmesi, yeniliklere istekli ve hazrlkl olunmas, mekanizmann iyi ve kaliteli i retme odakl ilemesi gibi zellikler nemlidir. Bunun yannda performanslarn somut verilerle deerlendirilmesi, olanaklarn maddi manevi tatmin konusunda yeterince kullanlmas gibi ncelikler de ynetiimin ve katlmn gereklerindendir.118 Bunun rgt kltr asndan byk

114 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 115 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 116 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 117 Fatih Yksel, Belediyelerde Toplam Kalite Ynetiminin Uygulanabilirlii zerine Bir Tartma Yksel F., Belediyelerde Toplam Kalite Ynetiminin Uygulanabilirlii zerine Bir Tartma, .. BF Dergisi, Adana, 1999 118 Erturul Gndoan, Ynetiim, Ynetiim Siyaset Ve Sosyal Bilimler Dergisi, , stanbul Fatih niversitesi Ynetiim Kulb Yayn (2002), s. 5

59

nemi vardr. Bylece ynetim, i mterilerin destek ve gvenini almak suretiyle, ynetim ve rgt kltrnn yerlemesine katk salamaktadr.119 Problemlerin zmnde, deiim ve geliim salanmasnda, alanlarn enerjisinden, katlmdan faydalanlmas nemli bir katk oluturmaktadr.120 Bu ekilde alanlar, iin yapmna katlr ve bu konuda eitli alternatifler gelitirmeleri salanrsa, yaptklar iten daha ok zevk alrlar ve ii daha kaliteli yaparlar.121 Belediye gibi yerel ynetim birimlerinin alanlar da ayn zamanda yerel halkn bir kesitidir. rnein; stanbul Bykehir Belediyesinde yaklak 34.000 alan vardr. Bu kk bir rakam deildir. O halde alanlarn belediyelerden beklentileri ile ilgili dncelerini renmek, tm yerel halkn hizmet beklentileri hakknda fikir verecektir.122 Burada alanlar tarafndan blm veya konuya gre oluturulacak sorun zme ekipleri, belediyelerin rgtsel katlmn salamak ve ayn zamanda da belediyenin rgtsel denetimini de yapacaktr.123 alanlarn ynetime katlmnn ve karar verme olanaklarnn artrlmas, kamu hizmetlerinin zel sektre ihale edilmesi gibi piyasa yntemlerinin daha fazla kullanlmas ve kamu kurumlar arasnda da rekabet anlaynn yerletirilmesi gereklidir124 Bunun yann da belediye personelinin ekip almas son derece nemdir. Ekip almasnn organizasyonel performansn artrlmasnda da nemli yararlar bulunmaktadr. Hereyden nce, ekip almas ile ortak akl yordamyla organizasyon problemlerinin daha doru bir ekilde tehis edilmesi ve problemlere doru zmler bulunmas mmkn olur. Ekip almas organizasyonda daha gl bir enerji ve momentum (sinerji etkisi) elde edilmesi, yenilik ve yaratcln ortaya karlabilmesi iin son derece nem tamaktadr.125 Bylece yerel hizmet retiminin, tespit edilmesinden retimine kadarki tm safhalarda, nce insan ilkesinin katks ile katlm imkan salanabilir. Bu sayede
119 Fatih Yksel, Belediyelerde Toplam Kalite Ynetiminin Uygulanabilirlii zerine Bir Tartma Yksel F., Belediyelerde Toplam Kalite Ynetiminin Uygulanabilirlii zerine Bir Tartma, .. BF Dergisi, Adana, 1999 120 O. Johnson Russ Wnchel William, Management And Quality, American Society For Quality Control, Milwaukee, (1989), s. 98 121 Iil Mende Pekdemir, letmelerde Kalite Ynetimi, stanbul: Beta Matbaas, 1992 Pekdemir, s. 58 122 Fatih Yksel, Belediyelerde Toplam Kalite Ynetiminin Uygulanabilirlii zerine Bir Tartma Yksel F., Belediyelerde Toplam Kalite Ynetiminin Uygulanabilirlii zerine Bir Tartma, .. BF Dergisi, Adana, 1999 S.254-266 123 Fatih Yksel, Belediyelerde Toplam Kalite Ynetiminin Uygulanabilirlii zerine Bir Tartma Yksel F., Belediyelerde Toplam Kalite Ynetiminin Uygulanabilirlii zerine Bir Tartma, .. BF Dergisi, Adana, 1999 S.254-266 124 Hseyin Gl, Kamu Ynetiminde Piyasa Temelli Yeni Model Araylar Ve Trk Kamu Ynetiminde Toplam Kalite Ynetiminin Uygulanabilirlii, Kamu Ynetiminde Kalite Ulusal Kongresi , (1999), s. 15-30 125 Can Aktan, Ekip almas Ve Sinerji,

60

alanlarn motivasyonlar artar ve kendilerini, o belediye rgtnde gerekli ve sz sahibi olarak grrler.126 Yerinden ynetim politikalarnn ve alt kademeleri yetkili klma giriimlerinin doal bir sonucu olarak birimler ve alanlar hem politikalarn oluturulmasna, hem de uygulama planlarnn hazrlanmasna ok daha fazla katlabilirler.127 Karar alma srecine katlm, iin iinde yer alma personelin daha verimli olasn rgte balln ve verimini arttrr. Meydana gelecek geliim ve deiimleri yakndan takip etmekte kolaylatrr.128 Trkiye iin ne merkezi ynetim de ne de yerel ynetim birimlerin de kurum alanlarnn ynetime yeterince katlabildii sylenemez. Her bir birim ve alann belediyeyi ve kenti sahiplenmesi, vatandaa kar kaliteli hizmet retmesi gereken bir mteri duyarllnda davranmas da ancak birer i mteri olarak kendilerine yeterince yetki ve sorumluluk devredilmesine, ynetim ve karar verme srelerine katlmlarnn salanmasna, kalite konusunda eitilerek bilinlendirilmelerine baldr. Katlm ve yetki devriyle glenmi alanlar kalite odakl hizmet anlaynn planlanmasnda; misyon ve ilkelerin belirlenmesinde halkla salkl, olumlu iletiimin ve geri-beslenmenin (feedback) gerekletirilmesinde ve nihayet etkin, verimli, sratli, effaf ve kaliteli hizmet sunumunda yaamsal rol oynayacaklardr.129 VII-S V L TOPLM RGTLER N N YEREL YNET ME KATILIMI Son yllarda zellikle gelimi lkelerde, nc sektr, gnll sektr, kramasz sektr, hkmet d organizasyon vb. olarak isimlendirilen alternatif bir sektrn hzla gelitii grlmektedir. Artk, gnmzde kamusal hizmetler, kamu rgtleri, zel sektr ve nc sektr olmak zere l bir yap tarafndan yrtlmektedir. Kamunun kltlmesiyle birlikte kamu tarafndan boaltlan alan,
126 Fatih Yksel, Belediyelerde Toplam Kalite Ynetiminin Uygulanabilirlii zerine Bir Tartma Yksel F., Belediyelerde Toplam Kalite Ynetiminin Uygulanabilirlii zerine Bir Tartma, .. BF Dergisi, Adana, 1999 S.254-266 127http://www.tesev.org.tr/projeler/kamu_uluslararasi_metin_bolum6.php 128 mer Peker, Toplam Kalite Ynetimi Ve Kamu Hizmetinde Kalite, ada Yerel Ynetimler Dergisi, Cilt:5, Say 6,(1996) 129 Ahmet Nohutu, Toplam Kalite Ynetimi Ve Yerel Ynetimler, http://www.Canaktan.Org/Politika/Kamuda-Kalite/Nohutcu.Pdf

61

sadece zel sektr tarafndan deil, nc sektr tarafndan da doldurulmaktadr.130 80li yllarda Sivil Toplum rgtlerinin (ST) giderek kamu alannda daha fazla yer almas, 90l yllarla birlikte Birlemi Milletlerin konferanslarna da yansmaya balad. Bu olgu hkmet d kurulularn etkinliini ne kard ve kararlar etkileyecek bir kanal at.131 Bu noktada, piyasa ve devlet arasndaki nc bir sektrn gerekliliini vurgulayan ynetiim anlay, ar merkeziyetilik ve zel sektrn olas suistimali arasndaki dengenin ancak nc sektre yani sivil topluma yetki verilmesi yoluyla salanabilecei temeline dayanmaktadr. Bu yndeki deiim, zn gnll gruplarn, hkmet d kurulularn, topluluk giriimlerinin, karlkl ibirlii oluumlarnn, nc sektr kurulularnn giderek artan rollerinde bulmaktadr.132 STlerin varlnn giderek nem kazanmas, yalnzca saylarnn artmasna deil, zellikle sivil toplumun vurucu gcn oluturduklar fikrinin yaygnlk kazanmasna baldr. Hatta baz alanlarda, neoliberal politik felsefenin tam da zayflatmak istedii devletin yerine geecek, gerek ikame aralar olarak grlmektedirler. te yandan STler, hkmet programlarnn yan sra Dnya Bankas ve Blgesel Kalknma Bankalar gibi uluslararas organlarn resmi programlarnda da ncelikli toplumsal aktrler olarak giderek daha sk anlmaktadrlar.133 Dnya Bankas programnda Sivil Toplum rgtleri iin Bunlar bir kalknma sreci balatmakta ve temel hizmetleri salamakta hkmetlere nazaran daha etkindirler. demektedir.134 Sivil Toplum rgtleri (non-governmental organisations), kiilerin, toplumsal farkllama temeline dayanarak, kamusal alanda bir ortak amac

130 Hamza Al, Bilgi Toplumu Ve Kamu Ynetiminde Paradigma Deiimi, Ankara: Bilimadam Yaynlar, 2002 s. 167-168 131 Ludmila Denisenko, "Habitat ve Ynetiim", Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s. 251 132 Ali Kazancgil, Governance And Science: Marketlike Modes Of Managing Society And Producing Knowledge, International Social Science Journal, Say 155, (1998), s. 69 133 Bayaz Sivil Toplum rgtleri (ST) Neoliberal Projenin Aralar m, Yoksa Halk Dayanmasnn Alternatif Taban rgtleri mi?, Sivil Toplum rgtleri:Neoliberalizmin Araalarm, Halka Dayal Alternatifler Mi? ev. Ik Ergden, stanbul: Demokrasi Kitapl (1998), s. 11 134 http://www.worldbank.org/

62

gerekletirmek zere meydana getirdikleri bamsz, gnll kurululardr.135 Bu kurulular, bireylerin, dileklerini ynetime duyurmada, kamuyu ve ynetimi etkilemede duyduklar glkleri amada; sorunlara kamu dzeni dnda zm retmede etkili olabilecek demokratik aralardr.136 STler, devlet yaplar dnda, ama devletle (olumlu ya da olumsuz) yakn iliki iinde olan, kalknma alannda faaliyet gsteren ve toplumsal bakmdan eitlilik ieren toplumsal aktrlerin oluturduu bir zemindir. Sivil toplum ise, toplumsal ilikilerin (kastlar, snflar, etnik balar, akrabalk) ileyi alandr; yani ekonomik, toplumsal, kltrel ya da politik bakmdan ayn arla sahip olmayan, dolaysyla nesnel ya da znel rgtlenme kapasiteleri kanlmaz olarak farkl olan, bu nedenle, karlkl ilikileri uyumlu olabilecei gibi, atmal da olabilen toplumsal gruplar arasndaki etkileim alandr.137 STler rgtlenme zgrlnn kapsamna ve demokratik devlet anlaynn pratiine gre toplumsal taban olutururlar. Siyasal iktidarn dnda ve iktidara bal olmadan kurulan sivil toplum rgtleri, ulusal istencin oluumunda ve kamu oyunun belirlenmesinde nemli rol oynayabilirler. Bir baka adan iktidar karsnda halkn nabznn atn duyuran kurululardr. STler ncelikle, kiilerle toplum arasnda, daha sonra, lke ile uluslararas toplum arasnda bir ba olutururlar. Bylece, kiilerle ulusal ve uluslararas sosyal gruplar arasndaki balarn glenmesinde salam bir dayanak salarlar.138 Bu da toplumu ynlendirmekte sorumluluk dengesinin devletten sivil topluma kaymas anlamna geliyor. ok aktrl bir sistemin birlikte ynlendirme srecine iaret ediyor. Bu ynlendirme biiminde devlet d aktrlerin katlabildikleri, ortaklk kurabildikleri

135 Alper Ylmaz Dede, Yeni Trkiye, Say: 21, (1998), s. 470. 136 Ylmaz Aliefendiolu, nsan Haklar Ve Sivil Toplum rgtleri http://www.abchukuk.com/makale/makale25.html 2006 137 Bayaz Sivil Toplum rgtleri (ST) Neoliberal Projenin Aralar m, Yoksa Halk Dayanmasnn Alternatif Taban rgtleri mi?, Sivil Toplum rgtleri:Neoliberalizmin Araalarm, Halka Dayal Alternatifler Mi? ev. Ik Ergden, stanbul: Demokrasi Kitapl (1998), s. 14 138 Ylmaz Aliefendiolu, nsan Haklar Ve Sivil Toplum rgtleri http://www.abchukuk.com/makale/makale25.html 2006

63

esnek yaplar ngrlrken demokratiklik, aklk, hesap verme, oulculuk, hizmetin verildii yere yakn olma (subsidiarity) gibi ilkeler n plana kyor.139 Yazarlarn hemfikirdirler; Kr amac (ya da ticari ama) gtmeyen, yani kendileri ve yelerinin kiisel zenginlii iin ekonomik kr elde etmeye almayan kurululardr; Toplumsal kesimlerle, rgtlenme, katlm, inisiyatif ve zynetim ltleri temelinde almalar srdrr, kalknma projeleri, programlar ve politikalar araclyla almalar kanalize ederler; Yoksulluun en grnr tezahrlerini aabilmek iin inisiyatifler gelitirmeye ve bunlar desteklemeye; toplumsal adalet, demokrasi ve dayanma ltleri temelinde, nfusun ounluunu oluturan kesimlerden yana alternatif yol araylarn merulatrmaya katkda bulunurlar.140 STler, demokratik oulcu sistemde, ok sesliliin ve siyasal kararlarn alnmas srecine katlabildii oranda katlmcln ve bireyin rgtl olarak sesini duyurabilmesinin en nemli uygulama aralarnn da banda gelmektedir.141 STlerin karsndaki ncelikli muhatap, sivil toplumdur. STler, yanllaryla dorularyla, ounlukla da sessiz sedasz bir ekilde toplumu demokratikletirmeye katkda bulunmaktadrlar. Dnmn yegne ncleri onlar deildir; ama bir lkenin politikasnn, iktidarnn ve zenginliinin, ounluun zararna, birka kiinin tekelinde kalmamasn salamak iin, olumakta olan alternatif toplumsal dokuda nemli bir grevi yerine getirmektedirler.142 ST lerin faaliyet gsterdikleri toplumlar asndan tad avantajlar, ST lerle ilgili analiz yapan iki akm tarafndan deerlendirilmitir. ncelikle,
139 lhan Tekeli, " nsan Haklarnn Yerlemeye ve Mekna likin Boyutlar zerine", nsan, evre, Kent, ed. Ferzan Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 22 140 Daniel Corsino,Ulslararas 141 Ylmaz birliinde Sivil Toplum rgtlerinin Pay, Sivil Toplum rgtleri: nsan Haklar Ve Sivil Toplum rgtleri Neoliberalizmin Aralar M, Halka Dayal Alternatifler mi?, ev.Ik Ergden, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2001, s. 56-57 Aliefendiolu, http://www.abchukuk.com/makale/makale25.html 2006 142 Corsino, a.g.m., s. 69

ou

STleri

zelliklerle

tanmlamak

konusunda

64

yurttalarn zel derneklere gnll katlmn demokratik kltrn temel dayana olarak gren A. De Tocquevillein perspektifinden yola karsak, STler, yurtta inisiyatifinin temel ifadesi ve sivil toplumun nemli bir esi olarak grlmektedir. Larry Diamond ise STleri, rgtl, gnll, zerk biimde domu, kendine yeterli, devletten bamsz, ama yasal bir dzene dahil ve ortak kurallar btnne gre ileyen toplumsal yaam alan olarak grr. Tocquevillee gre, eitliki ve demokratik lkelerde dernekler, baka lkelerde devletin (Fransa) ya da aristokrasinin ( ngiltere) salad birlii ve toplumsal badamay salamaktadr. Tocqueville yle der: Demokratik halklarda tm yurttalar bamsz ve gszdr; kendi balarna hemen hemen birer hitirler ve kimse yardm etmesi iin hemcinsini zorlayamaz, dolaysyla, zgr ve karlkl yardmlamay renmezlerse, mutsuzluk iinde her eyden mahrum kalrlar. Ayrca STleri, toplumda yeni fikirlerin yaylmas ve gerektiinde bunlarn hkmete dek iletilmesiyle de grevlidir. Bylece, hkmet tek bana hareket edemez duruma gelir.143 Buna gre STler, belli bir kurumsallama derecesi, sivil nitelikleri (hkmete ait olmama), kr amac gtmeme, kendi kendini ynetme ve gnll katlm gibi zelliklere sahiptirler. 144 Kimlie vurgu yapan ikinci grup ise, STler, kr amac gtmeyen, kendi kendini yneten ve belirli dzeydeki bir dayanma faaliyetiyle birlikte, toplumun ayrmcla urayan ya da mlkszlemi kesimleri yararna mdahalede bulunan zel kurulular olarak tanmlar. Bunlar devlet ile halk kesimlerinin talepleri arasnda; uluslar aras hareket ve rgtler ile yerel ihtiyalar arasnda yapsal olarak arac kurumlardr.145 STler, devletin birey zerindeki basksna kar diren gsterirler, kiinin siyasal, ekonomik ve sosyal sorunlar karsnda ezilmesini nlerler; tabandan gelen istekleri daha gl olarak yukarya iletirler; halkn sesi, ayn zamanda halkn kula olurlar; siyasal karar mekanizmasnda yer alarak, sorgulayarak, gerektiinde iktidar zerinde bask kurarak, sorunlarn kamuya duyurulmasnda ve kamuya mal
143 Sara Gordon R., Meksikada Stlerin Politik Kltr, Sivil Toplum rgtleri:Neoliberalizmin Araalarm, Halka Dayal Alternatifler Mi? ev. Ik Ergden stanbul: Demokrasi Kitapl Wald Yayn, , (1998), s. 168-169 144 Gordon R., a.g.m., s. 171 145 Gordon R., a.g.m., s. 171

65

edilmesinde rol alarak bireysel haklar savunurlar. Bu ilevlerini gerektiinde, ulusal ve uluslararas teki sivil toplum rgtleriyle dayanma iinde gerekletirirler. Bu ilev, ST'lerin insan haklar ihlallerinin nlenmesi ynndeki etkinliklerine uygun der. Dnyada, genelde gzlenen, kresellemeyle birlikte, zellikle 1970'li yllarn balangcndan itibaren ST'lerin saylarnn artmas ve glenmeleri; medeni ve siyasal haklar savunmada teki rgtlerle birlikte yanyana hareket ederek g birlii yapmalar olgusudur.146 Her yurtta modern zamanlarn gerektirdii zgr ve bamsz bir birey olabilmek iin kendi yaamn ilgilendiren srelerde karar alma/verme mekanizmas iinde yer almak isteyecektir. Bunun aralar sivil toplum rgtlenmeleridir.147 Ynetim srecine halkn katlmnn da, istikrarl bir ortamn garantisi olduu bir ok aratrmacnn da ortak kansdr.148 Gnmz STlerinin halkn temsil edilmesinde birer kanal olduklar; politik temsile dahil olamayan gruplar iin toplumun deiik dzeylerinde katlm ve etkili olma imknlar yarattklar kabul edilir.149 ST lerin ortak zellii, yaam kalitesi, eitli haklarn savunulmas, en yoksul kesimlerin taleplerinin karlanmas gibi postmodern deerlerin yaygnlamas yoluyla kendini gsteren ve bymekte olan toplumsal farkllamann ifadesi olmalardr. ST lerin politik kltrnn birok ortak noktas vardr. ncelikle, dayanma; bu toplumsal ve politik deiimlere katk yoluyla, yaam koullarnn iyiletirilmesiyle, kollektif deerlerin ve hatta seimlerdeki uygulamalarn deitirilmesiyle kendini gsterir. kinci olarak, devlet karsndaki zerklii sayabiliriz. Bu zerklik sayesinde bamsz bir iktidar nvesi olabilirler bylelikle kimlikleri glenir, d finansman pazarnda rekabet gc oluturabilirler. Son olarak da, ST leri niteleyen bir kolektivite kltr vardr. Szln gerek anlamyla politik kltre gelince, bu, resmi temsil ve politik eylem kanallarnn

146

Ylmaz

Aliefendiolu,

nsan

Haklar

Ve

Sivil

Toplum

rgtleri

http://www.abchukuk.com/makale/makale25.html 2006
147 Celal nal, Toplum Sorunlarn Aratrma Merkezi Editoru http://www.tosam.org 2006

148 James Buturo, Afrikada Stler, Demokrasi Ve Kalc Kalknma, Sivil Toplum rgtleri:Neoliberalizmin Araalarm, Halka Dayal Alternatifler Mi?, ev. Ik Ergden Demokrasi Kitapl Wald Yayn, , (1998), s. 156 149 Gordon R., a.g.m., s. 169

66

kmsenip, sivil toplumun toplumsal rgtlenmesinin nemsenmesiyle ve toplumdevlet ikiliinde devlete kar bir arlk oluturma arzusuyla kendini gsterir.150 STlerin toplum iindeki faaliyetlerinin, ynetim rejimi ne olursa olsun, demokratikleme srelerini glendirmeye katkda bulunduu genel olarak kabul edilen bir olgudur. Bu genel kabul dnda, en belirgin katklar arasnda unlar saylabilir. - Otoriter rejimlerin barnda ve gei dnemlerinde demokratik alanlar yaratlmas: Bu anlamda ST ler demokrasi okullar olarak kabul edilmektedir; - Halkn kendilerini ifade edebilecekleri ve karlarn tanmlayabilecekleri demokratik kalknma alternatifleri, dayanma ve ortak alma biimleri yaratarak, rgt-d ilikilerde [toplumla ilikilerde] demokratik alanlar yaratlmas; - Toplumsal ve politik rgtlerde ve zellikle STler iinde tartma deneyimlerinin canl tutulmas; - Halkn kltrel ve demokratik hafzasnn korunmas; - deolojik tartma alanlarnn yaratlmas; - nsan haklarn savunma eylemlerinin gerekletirilmesi; -Yerel ynetimlerden ve/veya ulusal ynetimlerden yola karak halk alternatiflerinin tanmlanmas, formle edilmesi ve uygulanmas; Halkn yaam koullarnn iyiletirilmesine ynelik programlar gerekletirmek amacyla kaynaklarn seferber edilmesi.151 Gnlk hayatmz yakndan etkileyen hizmetleri yerine getiren kurulular, genelde, yerel ynetim kurululardr. Yerel ynetim kurulular, kendilerine salanan yasal, mali ve teknik olanaklarla bu hizmetleri yerine getirmeye alrlar. Ynetimi, hem kamusal mal ve hizmetleri temin eden hem de teminini kolaylatran bir ara olarak deerlendirebiliriz. Bu anlamda, topluma ynelik baz hizmetler, yerel ynetim dnda bireyler veya STler, ile zel topluluklar tarafndan da yerine getirilebilmektedir.152

150 Gordon R., a.g.m., s. 167-168 151 Corsino, a.g.m., s. 59 152 smail Gne, Yerel Ynetimler ve Sivil Toplum Kurulular, http:// dari.Cu.Edu.Tr/ gunes/Yerel/Sivil1.Htm

67

Yerel ynetimler, yerel hizmetleri yerine getirirken halkn bilgi, deneyim ve becerisinin harekete geirilmesi iin eitli meslek kurulular, sendikalar, kooperatif birlikleri, dernekler ve dier gnll kurulularla eitli alanlarda ibirlii ve ortaklk yaparak STK'larn desteinin salanmas ok nemli yaralar salamaktadr.153 Halkn katklar, baka bir deyile sivil toplumun gizil (potansiyel) gc bu ekilde devreye alnyor.154 Yerel siyasal etkinlik, rgtsel alanda siyasal partiler ve sivil toplum rgtleri araclyla korporatif yerel meclislerin oluumunda; bireysel alanda, kiilerin referandumlarda oy kullanmalar, yerel meclislere temsilci semeleri, kimi koullarla temsilciyi azledebilmeleri, bu meclislerde izleyici olarak bulunabilmeleri, bilgilenmeyi ileyebilmeleri, soru sorma ve dileke verme haklarn kullanabilmeleri yollaryla gerekleebilir.155 Bylece giderek glenen sivil toplum rgtlerinin yerel ynetimleri kendilerine daha yakn bulmalar ve yerel ynetimlerde benimsenen katlmc anlayn giderek glenmesi bu birimler arasnda gl bir gven ilikisinin domasna yol amtr. Seilmi kiilerin ynettii yerel ynetim felsefesi, sivil toplum rgtlerine daha duyarl olmay yansttndan byle bir sonucu olaan grmek gerekmektedir.156 Trkiyede zellikle 1999 ylnda yaanan Marmara depremi, ardndan btn lkeyi derinden etkileyen ekonomik krizler, vatandalarn devlete olan gvenini bsbtn azaltt ve Trk kamu ynetiminin vatandalar tarafndan alglanmasnda da nemli lde olumsuza doru kayma eilimi grld. Nitekim 2000 ylnda TESEVin yapm olduu bir aratrmada da vatandalarn kamu hizmetlerinden duyduu memnuniyetsizlik olduka yksek dzeydeydi.157 Kamu Ynetimindeki bu olumsuz gelimelerle ters orantl bir ekilde zellikle son on yl zarfnda STlerin hem toplumdaki saygnlklar, hem de siyasal yetkililer nezdindeki gvenilirliklerinde nemli artlar sz konusu olmutur. Bunun
153 smail Gne, Yerel Ynetimler ve Sivil Toplum Kurulular,

http:// dari.Cu.Edu.Tr/ gunes/Yerel/Sivil1.Htm 154 http://www.tesev.org.tr/projeler/kamu_uluslararasi_metin_bolum6.php

155 Celal nal, Toplum Sorunlarn Aratrma Merkezi Editoru http://www.tosam.org 2006

156 Allan Cohrane, "The Changing State Of Local Government: Restructuring For The 1990", Public Administration, Vol .69, Automn (1991), s. 283. 157 brahim ztrk, Kamu Ynetimi Yasa Tasars Ve Ab lerleme Raporu: Trkiyenin Tarihle Randevusu http://www.turkishtime.org/22/22_tr.asp 2006

68

sonucunda, zellikle afet, acil mdahale, yardm ve kurtarma almalarnda toplum hizmeti yapan STlerin, devletin resmi kolluk kuvvetleri ve acil yardm ekipleriyle birlikte hizmet verdikleri grlmektedir. 17 Austos ve 12 Kasm 1999 depremlerinden sonra gerek Trk gerek yabanc STlerin yapt ve bazlarn hl srdrd yardmlar, halk arasnda zellikle toplumsal yardm ve acil kurtarma ile uraan gnll kurululara byk bir destein domasna neden olmutur. Rio (evre), stanbul (Habitat II) ve Pekin (Kadn) zirvelerine olan katlm da, zellikle devlet ve hkmet bakanlarnn STlere baklar zerinde etkili olmutur. Siyasal otoritelerin STlere ilikin dncelerindeki bu deime, kolluk kuvvetlerinin zellikle yardm rgt niteliindeki kurululara kar tavrnda da deiiklie neden olmutur. Toplumda uyanan destek duygusu siyasal hogrdeki artla birletiinde belirgin bir dsallk reterek, genelde STlere yaklam deitiren bir etkide bulunmutur. Bu durum Kalknma Planlarna da yansm ve 8.BYKPnda ilk kez Sivil Toplum Kurulular bal alarak, kalknmann her alannda kamu ve sivil toplum almalarnn demokratik bir topluma ulama asndan nemi vurgulanm, bu ibirlii kanallarnn gelimesi iin STlerin desteklenmesini bir hkmet politikas haline getirmek hedeflenmitir.158 12 Temmuz 2003 tarihinde ileri Bakanl Dernekler Dairesi Bakanl (DDB) ile baz derneklerin katlmlaryla gerekletirilen altay sonucun da Derneklerin talepleri alnm ve bu dorultuda kanun yeniden dzenlenerek yasalatrlmtr.159 Bununla birlikte Trkiyede toplumun rgtlenme derecesinin dkl, kurumsallamann zayfl ve STlerin yeterli gce ulaamamas nedeniyle yetki ve olanaklarn ktye kullanan siyasal gleri frenleme yetenei snrldr.160

158 Srdrlebilir Kalknma Dnya Zirvesi Trkiye Ulusal Raporu, (Taslak 67 5. Ynetiim)
http://www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20-%20yonetisim.enson.pdf 2006

159 http//www.icislri.gov.tr 2006 160 Srdrlebilir Kalknma Dnya Zirvesi Trkiye Ulusal Raporu, (Taslak 67 5. Ynetiim)
http://www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20-%20yonetisim.enson.pdf 2006

69

VIII-YEREL YNET MLERDE YNET ME KATILIMIN SONULARI A. S YAS SONULARI: 1. Katlm salanarak alnan kararlar aamal, deneysel, katlmc ve farkl dnceler aras diyalog sonucunda alnacandan amalar ve aralar zerine sorgulama, eletiri ve diyalog katlmclarn kamusal kar zerinde katklarn ve sorumluluklarn artracaktr. Yerel ynetimler de hem karar alma srecinde halkn taleplerine kar daha duyarl olacaklar, hem de ynetimlerinde rasyonel ve demokratik olacaklardr. Bu anlamda hem etkili, hem de demokratik ynetim hem verimlilik, hem de istikrar; hem katlmclk, hem de kamusal kar sorgulama sreleri sonucunda birbirleriyle eklemlenme ve birbirlerinin tamamlayc esi olma olasln kazanacaktr.161 2. Yerel ynetimlerin katlmc demokratik bir rgtsel yapya sahip olduklarnda, vatandalk haklar iinde gndeme gelen ve ifadelerini kimlik/fark talepleri olgusunda bulan tannma siyasetlerinin demokratik bir platformda tartlmasn salamalar ve bu talepleri sorgulamaya ve diyaloa ak tannma siyasetlerine dntrmeleri, kartlklara ve kutuplamalara yol amasn engellemektedir.162 3. Birok cumhurbakanlar, babakanlar, bakanlar, parlamento yeleri politikadaki stajlarn belediyelerde yaparak ykseliyorlar. Jaques Chirac Paris Belediye Bakan idi, hem Babakan hem Paris Belediye Bakan, Baka lkelerde, Almanyada Weizaecker olsun, Willy Bradt olsun daha bakalar, bizde de bunun son seimlerde stanbul Byk ehir Belediye Bakan Recep Tayyip Erdoann seimleri kazanp babakan olmas buna rnektir. Bu da yerel ynetimlerin devlet ve siyaset adamlarn yetitiren bir fidanlk gibi de hizmet grdn gstermektedir.163 4. Halkn etkin katlm ve bylece hemehrilerin belediyelerini daha
161 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., . 57 162 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s.58 163 Ruen Kele, "Trkiye'de Yerel Siyaset/Yerel Ynetimler-Yap, leyi", Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, ed.Ferzan bayramolu yldrm, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999, s. 121

70

bilinli bir ekilde denetlenmesi asndan byk yararlar salayacaktr. Halka yaklama almalar, yneten ve ynetilen ilikisinde kaynamay ve btnlemeyi beraberinde getirecektir. Bu da ortak amalara ynelik tm giriimlerde karlkl uyum ve destei salayacaktr.164 5. Yerel ynetimler devlet gcnn tek elde toplanmasn engelleyerek, bu gcn dengelenmesini salar; oulculuk ilevi ile de antidemokratik yaplamalar nlerler. nk, bir blgede yerel ynetimlerin varl merkezi ynetimin gcnn grece zayflamasn salar. Siyasal eitlii gelitirir ve bylece kamu politikalarna halkn katlm iin byk frsatlar verilmi olur. Bu ynyle yerel ynetimler zgrlk duygusunu, toplumun ihtiyalarn karlayacak faaliyetlerde bulunmak suretiyle de refah duygusunu gelitirirler.165 6. Btn dnyada kamu ynetimi ve yerel ynetimlerde srdrlen yeniden yaplanma hareketlerinde farkl ncelikler bulunmakla birlikte asl hedef, ynetimleri vatandaa daha yakn hale getirerek uygulanan politikalarn meruiyetini salamaktr. Bu da bireylerin, sivil toplum rgtlerinin ve zel sektrn katlm yoluyla salanabilir.166 Daha geni katlm, etkin karar vermeyi ve kararlarn meruiyetini de salamaktadr. Meruiyet ise, etkin uygulama ve daha fazla katlmn tevik edilmesi anlamna gelmektedir.167 Ynetimin varln ve etkinliklerini meru klan en nemli etken halkn ynetime duyaca gvendir.168 Meruiyet sorunu, ynetimle yurtta arasndaki etkileimi nemli bir soruna dntrmektedir. Siyasal sistem, yurtta sadece sistem ktlarnn alcs olarak alglama eilimindedir. Oysa, katlm, hukuk, mlkiyet ve iblm gibi toplumsal varln ve kamu dzeninin temelidir. Gittike daha karmak yapya brnen bir toplumda, bireylerin gven ve effaflk beklentisi katlm olmadan yerine getirilemez hale gelmitir.169 Eer yerel ynetim tarafndan alnan kararlar vatandalara empoze
164 Ethem Kadri Pekta, Byk Kent Belediyelerinin Eitim Ve Kltr Hizmetlerine Siyasal Parti deolojilerinin Yansmas http://www.Ekitapyayin.Com/ d/027/ kincibolum.Htm, 2006 165 H. mer Kse, Yerel Ynetim Olgusu Ve Kreselleme Srecindeki Ykselii, Saytay Dergisi, Say 52 (2004), s. 14 Http://Www.Sayistay.Gov.Tr/Yayin/Dergi/Dergi3.Asp? d=379 166 M. Akif ukurayr-Esra Sipahi, Ynetiim Yaklam Ve Kamu Ynetiminde Kalite, Saytay Dergisi Say 50-51 (2003), s. 53
167 M. Akif ukurayr-Esra Sipahi, Ynetiim Yaklam Ve Kamu Ynetiminde Kalite, Saytay Dergisi Say 50-51 (2003), s. 53 168 Nevzat Sayglolu Seluk Ar, Etkin Devlet, stanbul: Sabanc niversitesi Yayn, , 2002 s. 169 169 M. Akif ukurayr, Siyasal Katlma Ve Yerel Demokrasi, Konya: izgi, 2002, s. 45-46

71

edilmeyecekse, vatandalarn ynetime katlm yoluyla gndeme getirdikleri kamusal sorgulama srecine ynetimin ak olmas gerekmektedir. Bu ayn zamanda, ynetimle vatandalar aras ilikide rza olgusunun ortaya kmasnn ve ynetimin meruiyet sorunuyla karlamamasnn da aresidir. Dier bir deyile siyasal karar alma srecinin meruluundan, ancak vatandalarn ve onlarn temsilcilerinin iinde yer aldklar ve kamusal karla ilgili sorgulama ve eletirilerini yaptklar kamusal bir tartma mekn varolduu srece sz edebiliriz. Yerel ynetimlerin rasyonelyasal otoritenin kurallarna gre karar almalar ve ynetim srecini harekete geirmeleri, bu srecin yasal olduunu gstermekle birlikte, meruiyet kazandn varsayamaz. Meruiyet ancak ynetilenin rzasyla, alnan kararla kendi talebi arasnda bir akmann olduunu kabul etmesiyle oluur. Bu akma iin ynetilen durumdaki vatandalarn, kamusal alan iinde yaptklar sorgulamalarn ve tartmalarn karar alma srelerine eklemlendiini grmeleri gerekmektedir. Bu anlamda kamusal sorgulama, yerel ynetimle vatanda arasnda paylalm bir toplum/kent vizyonun un ortaya kma aracdr. Kamusal sorgulama, bir taraftan yerel ynetimi katlmc demokrasiye aarken, dier taraftan da vatandalar kendi karlarnn gerisinde, kamusal kar yoluyla yaadklar meknla iliki kurmaya ynlendirir. Bu nedenle kamusal sorgulama, kamusal alana ak olarak hareket eden ve katlmc demokrasi temelinde rgtlenmi yerel ynetim ile, sivil erdemlere sahip erdemli vatandalk temelinde hareket eden kentli kimlii arasndaki eklemlenme noktasdr.170 Ynetimlerin icraat erevesinde evreye yapt mdahaleler de insanlarn talepleriyle uyuma olduu srece meruiyet kazanmaktadr.171 B. EKONOM K SONULARI: Siyasi sonularn yannda ayrca yerel ynetimlerde gerekleecek katlmn ekonomik sonular da olcaktr. Gnmzde hangi siyasal sisteme sahip olursa olsun, kat merkeziyetilikle ynetilen lkelerde toplumsal refahn artrlmas ve demokrasinin

170 Bakiler-Keyman, Sarbay, a.g.e.,s 55-56 171 Kozcu- Gregenli, a.g.m., s. 202

72

yaygnlatrlmasnda nemli yapsal sorunlarla karlalmaktadr. te yandan gelimi lkelerde kalknma, nemli lde halkn ynetime etkin katlm ve yerel kaynaklarn harekete geirilmesi ile gereklemitir. Bu lkelerde yerel ynetimlerin birok adan, zellikle demokrasinin yaygnlatrlmas, yerel kaynaklarn harekete geirilmesi, hizmet nceliklerinin belirlenmesi ve hizmet maliyetinin drlmesi alarndan, merkezi ynetime stnl kabul edilmektedir.172 Yerel ynetimlerde esen deiim rzgarlar yerel ekonomik yaplanmalar farkllatrm ve halka sunulan hizmetlerde iyiletirme stratejileri gelitirilmitir. Halkn istek ve ihtiyalarn yerine getirme amacyla halkn memnuniyetinin ne derece salanabildiinin llebilmesi ve dzeltici-nleyici faaliyetler gelitirilerek, vatanda odakl bir hizmet sunumu gerekletirilebilmesi nem kazanmtr.173 Bir ok lkede uygulanmaya balanan Yeni kamu ynetimi (new public management) ya da giriimci ynetim (entrepreneurial) gibi kavramlarla tanmlanan yeni ynetim anlay, kamu ynetiminde piyasa benzeri bir rgtlenmeyi ngrmektedir.174 Kamu iletmeciliine doru meydana gelen bu deiim srecini ortaya karan faktrler; kamu sektr ve ynetimi zerindeki neo-liberal eletirilerin younlamas, ekonomik teorideki deiiklikler ve zel sektrde meydana gelen yeni ynetim teknik ve stratejilerinin kamu ynetimine olan etkileri olarak sralanabilir.175 Bu anlayn getirdii rekabete dayal ve dar kapsaml bir kamu ynetimi uygulamasnda yerel ynetimlerin glendirilmesi ve kamusal hizmetlerin halka en yakn ynetim birimleri tarafndan salanmas da gl bir eilim olarak belirmitir.176 Yeni Liberalizm de, yerel ynetimler dzeyinde kamusal rol ve sorumluluklarn zel giriimcilie ve sivil topluma devredilmesi ngrlmektedir.177 Gnmzde hizmetlerin sunumunda demokratik deerlerin benimsenmesi kadar sunulan bu hizmetlerin fayda-maliyet analizi erevesinde etkin, verimli ve ekonomik olarak sunulmas da olduka nem arz etmektedir. 178
172 Kse, a.g.m., s. 15 173 H.Burin Henden-Rfk Henden, Yerel Ynetimlerin Hizmet Sunumlarndaki Deiim Ve E-Belediyecilik, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi Say 14 (48-66)www.e-sosder.com ssn:1304-0278 gz 2005 c.4 2006 174 Birgl Ayman Gler, Yerel Ynetim Olgusu Ve Kreselleme Srecindeki Ykselii Yerel Ynetimler Dergisi, Ankara :Todai , 2. Bask, (1998) s.110 175 Kse, a.g.m., s. 26 176 Kse, a.g.m., s. 15 177 Kse, a.g.m., s. 22 178 Ahmet Nohutu, Toplam Kalite Ynetimi Ve Yerel Ynetimler, http://www.canaktan.org/politika/kamuda-kalite/nohutcu.pdf

73

Yerel ynetimlerde etkinlik, verimlilik, gereksinmelere yneliklik ve katlma olanak salama gibi alardan ideal bykln ne olduu tartma konusu olmakta ve bu alanda deiik uygulamalar gze arpmaktadr.179 Yerel ynetimler halkn karar srelerine dorudan ya da temsilcileri aracl ile katlm, halkn gnlk hayatn nemli lde belirleyen gerek ve somut sorunlarn tartlp karara baland ve uygulamaya konulduu kk lekli bir birim olduundan daha demokratik bulunmaktadr.180 Fakat yerel ynetimlerde kamusal hizmetlerin verimlilii asndan elektrik ve ulam sistemleri gibi sermaye youn kamusal hizmetlerin retimi ve salanmasnda lek ekonomisi problemi ortaya kmaktadr. Hizmetlerin sunulmas asndan belirli bir bykln altndaki birimler, kendilerinden beklenen hizmetleri yerine getirebilmek iin gerekli olan teknik donanma, profesyonel kadrolara sahip olamamaktadr. Bu noktada sorun, ynetsel verimlilik sorunu niteliini kazanmaktadr. Bu tr hizmetlerin daha byk lek ve daha geni bir alanda birden fazla yerel birim iin salanmas verimlilii artracak ve birim bana sabit sermaye yatrm payn azaltacaktr.181 Grld gibi asgari byklk kadar, en fazla byklk de, zellikle yerel hizmetlerin ynetimine halkn katlm ve denetimi asndan nem kazanan bir unsur olmaktadr. Bu nedenle desantralizasyonun yaygnlatrlmas amacyla daha kk yerel ynetim birimlerinin tercih edilmesi savunulmaktadr. zellikle metropol kentlerde yerel boyutu glendirici iki kademeli ynetim yaplar daha ok bu amala tercih edilmektedir.182 Sonuta hizmetlerin yerel ynetimlerce yerine getirilmesi baz hizmetler asndan ekonomik lek sorunu nedeniyle daha byk lekli birimlere ihtiya gsterirken bunun tersi olarak halkn ynetime katlm asndan ise, daha kk birimlere ihtiya olduunu gstermektedir. O yzden optimal byklk saptanrken katlm ile lek ekonomisi arasnda bir tercih dengesinin kurulmas gerekir.

2006 179 Kse, a.g.m., s. 29 180 Hill, a.g.m., s.74 181 Kse, a.g.m., s. 30-31 182 Kse, a.g.m., s.31

74

Kentler gelime ve lek olarak farkllklar gstermektedirler. Zamanla, birok kent ve yerleim, farkl gereksinimler, idealler, yaam biimleri, yaam seviyeleri ve yeni yaam kaliteleri dorultusunda gelimi ve yaylmlardr. Katlmn saland kentlerde, olumlu gelimeler; salanamad koullarda ise olumsuz bir deiim gzlenmitir. Kentsel gelimenin temeli, zerk ve mali bamszl olan yerel ynetimlerde halkn dorudan katlmnn salanmasdr. phesiz, ehirleraras ibirlii ve deneyim alverii yoluyla da yerel ynetim dzeyinde siyasi katlm artrlabilir. Bylece, halka ynelik daha verimle hizmetler verilebilir ve kentliler arasnda bar iinde, demokratik bir birliktelik iin bir dayanma yaratlabilir.183 Yerel Ynetimlerin hizmetlerde etkinlik ve katlm salayarak merkezi ynetime oranla hizmetlerin retimi ve datmn yerel halkn ihtiya ve taleplerine daha uygun ve daha etkin bir dzeyde yerine getirebilmeleri,184 devlete ait ilevlerin yerel ynetimlere devrinde en nemli kriterler olmutur. retilen hizmetin halkn taleplerini yanstabilmesi iin desantralize edilmesi, katlma imkan verilmesi gerekir. Aklc bir grev blm, etkinlikle katlm arasnda bir denge kuran blm biimidir.185 Demek ki yerel ynetimlere braklacak kamusal
186

hizmetlerin

saptanmasnda kullanlan temel ltler gz nnde tutulduunda; karlayan,

Yerel nitelikte olan ve ncelikle yerel halkn ortak gereksinimlerini Yerel halkn katksn gerektiren ya da bu katkya ak olan, kamu hizmetlerinin yrtlmesi ve ynetilmesi sorumluluunun yerel ynetimlere verilmesi en nemli kriter olarak saylmaktadr. 187 Kamusal hizmet sunumunda desantralizasyon politikalarnn bir gerei olarak ilevleri genileyen yerel ynetimlerin, yerel hizmetlerin sunulmasnda da yine ilevsel ve corafi desantralizasyon yoluna bavurarak, alternatif hizmet sunma

183 Ursula Christiansen, "Kentte okkltrllk", Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri,ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s.333 184 Kse, a.g.m s. 11 185 lhan Tekeli, "Cumhuriyetin Altm Yllk Belediyecilik Deneyinin Deerlendirilmesi zerine", Trk Belediyeciliinde 60 Yl Uluslararas Sempozyum, Ankara: Ankara Bykehir Belediyesi Yayn, (1990) 186 Kaya Kamu Ynetimi Aratrmas Yerel Ynetimler Aratrma Grubu Raporu (1992), Todaie Yayn, Ankara. S.64 187 Demet zdenko, Merkezi Ynetim le Yerel Ynetimler Arasnda Grev Blm, Gazi .niversitesi. L.L.B.F. Dergisi, 2/99, 7795

75

yntemlerine ynelmeleri ve deiken hizmet sunma yap ve srelerini gelitirmeleri nemli bir politika haline gelmitir.188 Piyasa sisteminin ilkelerinden artan oranda yararlanma, hemehrileri, vatandalar mteriler olarak grme, esnek rgtlenme biimleri ve giriimci ve iletmeci ruha sahip olma,189 bu hizmetleri sunarken de her eyden nce uzmanlara, gerekli bilgiye, etkili kurumsal yapya, verimlilii salayacak kurallara ve karar alma prosedrlerine sahip olmalar gerekir.190 Yerel ynetimlerin katlmc bir nitelikte rgtlenmesi ve farkl gruplarn taleplerine kar eit mesafeli bir konumda ilev gren, karar alma srelerine sahip olmas, vatandalarn gereksinimlerini karlayacak siyasalar ortaya koymalar dalm adaletini salayacaktr. Evrensellik ve herkese kar eit mesafeli olma ve eitlik ilkelerine dayal bir dalm adaleti vatandaln n kouludur. Eitlii sadece frsat eitlii olarak deil, ama daha nemlisi gruplar aras eitlik, gereksinimler aras eitlik ve blgeler aras eitlik olarak ele almak gerekir.191 Trkiyede belediyelere baktmzda ise belediyeler, ynetsel ve finansal adan yetersiz kalmlardr. Grevlerini yerine getirirken snrl da olsa baz hizmetlerde yerel ynetim dndaki bireyler veya gnll kurulular (Sivil Toplum rgtleri), ile zel topluluklardan da destek almaya almaktadrlar.192

188 Kse, a.g.m s.37

189 Bilal Erylmaz, Yeni Kamu Ynetimi Anlaynn Yerel Ynetimler zerindeki Etkileri, Kent Ynetimi, nsan ve evre Sorunlar Sempozyumu Kent Ynetimi ve evre Politikalar, stanbul: Bykehir Belediyesi STA Genel Mdrl, stanbul. cilt:2. stanbul, 1999, s. 25 190 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e. s. 50 191 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e. s. 58 192 http://idari.cu.edu.tr/igunes/yerel/sivil1.htm

76

BE NC BLM

I. KATILIM VE DEMOKRAS Halkn, temsilcilerini seme zgrlnn bulunduu, ynetime aktif olarak katlabildii ve temsilcilerinin karar ve eylemlerini denetleyebildii bir siyasal dzen ancak demokrasi olarak adlandrlabilir. Demokrasi, kamu siyasetine ilikin nemli sorunlar hakkndaki temel belirleyici kararlar btn halkn pozitif veya negatif olarak ald ve almaya yetkili olduu bir siyasal sistemdir.1 Demokrasinin ilerlik kazanmas ve srdrlmesi, daha ok halk katlmnn artrlmas ile mmkn olabilmektedir.2 Demokrasilerin ciddi sorunlarla kar karya olduu ska duyulan yaknmalar arasndadr. Belli ilkeler etrafnda temellenmi olan liberal demokrasiler artk birok nedenden tr sorgulanmakta ve yetersiz bulunmaktadr.3 zellikle geleneksel demokrasi anlaynn siyasi katlm seimlere ya da oylamaya katlmla eit grmesi;4 belirli bir sre iin yneticilerine yetkiler verip, halkn katlmna ak snrlamalar getirmesi dolaysyla sklkla eletirilmektedir.5 Katlm, oulculuk, kamusal ve zel alann ayrmas, farkl taleplerin bir arada karlanmas, iradi kimlik seimlerinin zgrce yaplabilmesi, temsil gibi olgular karsnda klasik liberal demokrasiler cevap vermekte zorlanmaktadrlar.6 zellikle eksik ve yetersiz temsiliyet durumu, ynetime uzak, yabanclam ve pasif vatanda tipine sebep olmaktadr. 7

1 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006 2 Yusuf Pustu, Yerel Ynetimler Ve Demokrasi, Saytay Dergisi, Say 57, 2005, s. 126 3 Hasan Blent Bakiler E. Fuat Keyman, Ali Yaar Sarbay, Katlmc Demokrasi,Kamusal Alan Ve Yerel Ynetim, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999, s. 13

4 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006 5 Tarso Genro, Ubiratan Dde Souza, Porto Alegre: zgn Bir Belediyecilik Deneyimi, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s.24 6 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s. 13 7 Ferzan Yldrm, "Yerel Demokrasi ve Kentteki Genlik," Genlik ve Kent Ynetimi, ev. Ahmet idem, ed. Ferzan YILDIRIM, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s.17-18

77

Btn bu tartma ve eletiriler demokrasilerin yerine baka bir ey nermek iin deil, demokrasinin daha iyi, daha yeterli hale getirilmesi iin yaplyor. Bu yzeysel ve pragmatik bir eletiri deil, demokrasiyi daha derinden dntrmeyi ve onu pekitirmeyi,8 daha insanca, daha adaletli, daha kapsaml ve kkl demokrasi kavram ve pratiklerine varlmas yolunda k yollar gelitirilmesi abalarn amalyor.9 Zaten demokrasi ve farkllkla ilgili ada almalarn ou da, daha aktif ve enerjik bir demokrasi ve yurtta katlmn en st dzeye karan ve birbirimizle iletiime girip tartmamz gerektiren bir demokrasiyi savunmaktadr.10 Yani demokrasi birey-zne, toplum-birey eksenlerinin kesiim noktasnda ortaya kan bir olguya dnmektedir.11 Btn bu aba ve amalar neticesinde demokrasi teorisi, demokrasinin halkn iktidar eklindeki klasik tanmndan uzaklaarak yeni bir yn kazanmtr. Bu yn, znelerin oulculuuna (pluralism of subjects) dair nemli bir vurguyu iermektedir. nk, her eyden nce gncel demokratik mcadele, ekonomik ve siyasal alan ile snrl bir iktidar mcadelesinden ok; kadnlardan ecinsellere, blgelerden etnik aznlklara uzanan bir yelpazede, bir ok yeni haklarn tanmlanmasna ve talep edilmesine inhisar etmektedir.12 Seimlere dayal temsil edici kurumlarn varl, salkl ileyen bir demokrasi iin zorunlu olsa da yeterli kabul edilmemekte ve "katlmc demokrasi"den sz edilmektedir.13 Katlmc Demokrasi anlaynn gelimesi ve demokratik bilincin kklemesiyle de yerel ynetimlerin nemi artmtr.14 Yan kurumlarla desteklenmi ve sivil rgtlenmeleri ne karan,15 halk katlmn da temel alan bir model haline gelmitir.16 Byle bir demokrasi modeli, demokrasinin rgtlenmesini ve derinletirilmesini de ngrmektedir.17

8 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s. 8 9 Yldrm, a.g.m., s. 18 10 Anne Phllps, "Farklla Nasl Yaklamal: Fikirler Politikas m, Yoksa Mevcuduyet Potikas m?," Demokrasi ve Farkllk Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, ev. Zeynep GRATA-Cem GRSEL, ed. Seyla BENHAB B, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s. 205 11 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s.26 12 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s.29 13 M. Olsen, Modern Polities, New Jersey : Prentice Holl Engewond Cliffs, , (1991), 14 S-1http:// dari.Cu.Edu.Tr/ gunes/Yerel/Sivil1.Htm 15 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s.25 16 smail Gne, Yerel Ynetimler Ve Sivil Toplum Kurulular,. http://idari.cu.edu.tr/igunes/yerel/sivil1.htm 2006 17 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s. 26

78

Katlmc demokrasi vatandalarn kendisini ve milli politikalar ilgilendiren konularla ilgili karar verme srecine gzlemci olmas, katkda bulunmas ve yer yer mdahil olmasn gerektirir. Ingilizce'de ``participative'' ve giderek ``deliberative'' sfatlaryla anlan bu demokrasi trnde bilgili, rgtl vatandalarn, hesap verme, bilgi verme, hesap sorma mekanizmalaryla seilmilere ve atanmlara yn gstermeleri, denetlemeleri esastr.18 Bunun neticesinde bireyin ynetime katlmn odak alan nc kuak haklar (katlma ve dayanma) n plana kmtr.19 Bu anlayla retilen yurttalk kavram da tm farkllklar benimseyen, bunlar ieren yeni ve katlmc bir szleme mantna dayanan bir srece tekabl edecektir.20 Joshua Cohene gre, Yurttalarn zerklii, demokratik mzakere srelerine katlm salayacak belli toplumsal ve ekonomik haklara ynelik gvenceyle korunmal ve geniletilmelidir.21 Bu yurttalk tanmnn iki dayanandan birisi anayasallk kavram, teki ise katlmclktr. Yani katlmcl esas alan bir anayasa fark temeli stnde ykselmekle kalmayacak, ayn zamanda onun gvencesi de olacaktr. Bu da aadan yukarya rgtlenen ve yatay rgtlenmeleri ne karan bir anlay douracaktr.22 Fakat burada nemli olan, zneler aras ilikilerin karakterinin demokrasiyi var etmeye yetip yetmeyeceidir. Bir baka deyile, demokrasinin zneler aras ilikileri ve konumlar belirlemesi kadar; sosyal ilikilerde znelerin birbirlerine kar duru ve tutumlarnn demokrasiyi ne kadar mmkn kldnn da nemi vardr. Son tahlilde zneler aras tabi olma (subordination) ilikisini ortaya karan ve merulatran bir kltrel tutum varsa durum ne olacaktr? Ya da znelerin temsil ettii deerler atmas belirdiinde demokrasinin akibeti ne olacaktr? 23 Yeni Liberal demokrasilerin kurumlar ve kltr, siyasal yapnn kimliini paralamakszn veya mevcut siyasal egemenlik biimlerini bozmakszn farklln
18 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006 19 Mete Tunay, " nsan Haklar/ Kentsel Haklar/ Uluslar aras Yerel Ynetim Dokmanlar,", Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s.268 20 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s. 23-24 21 Seyla Benhabib, Demokratik Moment ve Farkllk Sorunu, Demokrasi Ve Farkllk, Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, ev.Zeynep Grata Cem Grsel, ed.Seyla Binhabib, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s. 16 22 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s. 23-24 23 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s. 30-31

79

dile getirilmesine olanak salayacak lde karmak, esnek ve merkezilikten uzaktr.24 Ancak baz durumlarda bu konularda mzakereyle anlamaya varlamayabilir. yi mzakere anlama zeminlerini ortaya karr ve geriye kalan atma noktalarn akla kavuturur. Taraflar mzakereden sonra karlarn, hatta atan karlarn daha iyi kavrayacak bir noktaya gelir. Ama maddi karlar ve insann en kkl deerlerine ynelik karlar, her zaman bakalarnn maddi ve manevi karlaryla badamayabilir. yi mzakereden sonra atma hl sryorsa, bu noktada demokrasilerin nnde iki seenek vardr: Statkoyu srdrmek ya da bir taraf tekilerin grne uymaya zorlama yoluyla harekete gemek.25 Bir grubun iktidar dierleri zerindeki kontrol gerekli kldnda elde edilen hak, son tahlilde bir grubun dier gruplar snrlamas pahasna kavutuu hak olacaktr. Bu anlamda ise demokrasi, Sartorinin belirttii gibi, halkn, halk zerindeki iktidar eklinde paradoksal bir duruma tekabl edecektir.26 O halde, demokrasinin salam bir zeminde ina olmasnn ve/ya pekimesinin en nemli imkn olarak geriye, haklarn dier haklara zarar vermeden (onlar ortadan kaldrc veya snrlandrc bir tehdit oluturmadan) gerekletirilmesi kalyor. Siyaset teorisyeni Chantal Mouffe bu durumu dayanma (salidarity) olarak tanmlyor ve demokrasinin yeniden tanmlanmasnn hareket noktas sayyor. Mouffea gre demokrasinin eitlii ve zgrl birletiren yeni bir vizyon kazanmas, toplumsal ilikilerin ve bu ilikilere tekabl eden zne konumlarn oulluunun tannmasyla mmkndr. Bunu salayan kurumsal gvencelerin varl da nemlidir.27 Yani bir ynetim biimindeki kolektif karar alma sreleri asndan meruiyete ve rasyonellie ulamann gerekli koulu udur: Sz konusu ynetim biimindeki kurumlar yle dzenlenmelidir ki, herkesin ortak kar olarak grlen ey, zgr ve eit bireyler arasnda rasyonel ve adil biimde yrtlen kolektif mzakere srelerinden kaynaklansn. Kolektif karar alma sreleri bu modele ne

24 Seyla Benhabib, Demokratik Moment ve Farkllk Sorunu, Demokrasi Ve Farkllk, Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, ev.Zeynep Grata Cem Grsel, ed.Seyla Binhabib, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s. 13 25 Jane Mansbrdge, "G Kullanm/ Gle Mcadele: Ynetim Biimi", Demokrasi ve Farkllk,(Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, ev. Zeynep Grata-Cem Grsel, Ed.Seyla Benhabib, stanbul:Demokrasi Kitapl,1999, s. 74 26 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s. 29 27 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s. 29-30

80

kadar yaklarsa, meru ve rasyonel olarak kabul edilme olaslklar o kadar artar.

28

Ancak mzakereci/katlmc modeller, kamusal meselelerde yksek derecede bir konsenss veya gr birliini bir deer haline getirir grndkleri iin, byle bir gr birliinin yalnzca gr ayrln susturma ve aznlk grlerini engelleme pahasna elde edilebileceinden kukulanmak doaldr. Ayrca, demokratik ounluklarn kendi seim normlarn aznla dayatmas eklindeki zorbala kar nasl bir korunma salanaca endie konusudur.29 Buda ancak anayasal gvenceyle salanacaktr.30 Bu yurttaln ad da anayasal yurttalk olmaldr.31 Mzakereci demokrasi, demokrasiyi bir kamu (kolektif sorunlar, hedefler, idealler ve eylemler hakknda konumak zere bir araya gelmi yurttalar) yaratan bir sre olarak alglar. Demokratik sreler, her bireyin zel yararn ne karmak zere yarmasndan ok sz konusu ortak yarar tartmaya yneliktir. Yurttalar zel yarar en st dzeye karma amacndaki bireyin bak asndan akl yrtmek yerine, kamusal mzakere araclyla tercihlerini kamusal amalara gre deitirir ve bu amalarn nitelii ile onlar gerekletirmek iin en iyi aralar hakknda birlikte akl yrtrler. Serbest ve ak bir diyalog iinde, bakalar bu saptamalar ve nedenleri snamadan geirir ve itirazlarda bulunurlar. Katlmclar iyi nedenleri kt nedenlerden, geerli savlar geersiz savlardan ayrma konusunda dikkatlidir. Konumaya katlanlar kt nedenleri ve salam savlara dayanmayan konumalar uygun biimde eler, parlak nutuklar ve duygusal klar grmezlikten gelir veya hesaba katmazlar. Mzakeredeki katlmclar iddialar ile savlar ortaya koyma ve eletirme yoluyla, daha iyi savn gc nn hepsini bir sonucu benimsemeye zorlamasna kadar etkinliklerini srdrrler.32 Mzakereci demokrasi idealinde, katlmclar siyasal bir sorunu nyargsz bir yaklamla zmeye alrlar; Katlmclar neriler ortaya atar ve bunlar eletirirler; her biri yalnzca daha iyi savn gc nedeniyle bir sonuca rza gsterir. Byle bir rzann rasyonel olmas iin, katlmclarn zgr ve eit olmalar gerekir.
28 Seyla Benhabib, Mzakereci Bir Demokratik Meruiyet Modeline Doru, Demokrasi ve Farkllk,(Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, ev. Zeynep Grata-Cem Grsel, Ed.Seyla Benhabib, stanbul:Demokrasi Kitapl,1999, s. 105 29 Benhabib, a.g.m., s. 117 30 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s. 23-24 31 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s. 23-24 32 Irs Maron Young, " letiim ve teki Mzakereci Demokrasinin desinde", Demokrasi ve Farkllk Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, ev. Zeynep Grata-Cem Grsel, ed. Seyla Benhabib, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s. 175-176

81

Her biri neri sunma ve eletirme konusunda eit frsata sahip olmal ve konuma konumlar baskdan bamsz olmaldr. Hi kimse bakalarn belli nerileri benimseme veya reddetmeye zorlayacak veya bu ynde tehdit edecek konumda olmamaldr. Mzakerenin amac konsensse varmaktr; bu mmkn olmadnda ve katlmclar oylamaya bavurduunda bile, vardklar sonu zel tercihlerin toplamndan ok kolektif bir yargdr.33 Mzakereci demokrasi btn yurttalarn, toplumsal konumuna ve gcene baklmakszn, taleplerini ortaya koymak iin eit sz hakknna sahip olmalarn gerektirir.34 Ekonomik ve siyasal gcn etkisini ortandan kaldrdmzda, insanlarn konuma ve anlama tarzlarnn ayn olaca var saylmaktadr. 35 Giddens, demokrasinin en nemli boyutunun deer atmalarnn ve problemlerinin kamusal alanda mevcut iktidarn belirledii ekillerden ok, diyalog yoluyla zm olduunu syler. Bu da gnmz demokrasi teorisinde her eyden nce kamusal alanda teki ile karlkl tolerans iinde beraber yaamann tek aracnn diyalog olduunu varsayar.36 Burada ki kamusal alan da Habermasa gre; ahslarn kamusal meseleleri ve ortak kar tartmak zere bir araya geldikleri yer konuma araclyla siyasal katlmn canlandrld bir tiyatrodur. Byle bir alanda yurttalar, mterek meselelerine dair dncelerini aklarlar ve bylece sylemsel (discursive) bir etkileimde bulunurlar. Bu alan kavramsal olarak devletten ayrdr. Hatta, devletin kritik edildii sylemlerin retildii ve dolat bir alandr.37 Yine Habermasa mmkndr.38 Katlmc demokrasi esasen demokratiklemenin ve katlmn tepeden deil, tabandan yaylarak gelitirilmesi durumunda baarya ulalabilir. Katlm artrmak ve bulunduu yerleimden balayan hemehri sorumluluunu gelitirmek ynetimlerin temel felsefesi haline geldiinden,39 desantralizasyon, amzn gre toplumun demokratiklemesi, sivil toplumun varlyla

33 Young, a.g.m., s. 177-178 34 Young, a.g.m., s. 177 35 Young, a.g.m., s. 178 36 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s. 40-41 37 Bakiler- Keyman, Sarbay a.g.e., s. 32-33 38 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s. 37-38 39 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006

82

demokrasi anlaynn kanlmaz bir gereidir. nk yurttalarn yaama koullar ile ilgili kararlarn alnmasna katlmalar ve toplumsal gelimenin hzlandrlmas konusunda bilgi ve yeteneklerini seferber edebilmeleri, demokrasinin zn oluturur. Bunun ise, yurttalara en yakn ynetim kademesi olan yerel ynetimde gerekleecei, tm demokratik lkelerde ve uluslararas demokratik toplumda kabul edilmektedir.40 Bir baka deyile yerel ynetimler demokratik gelenein olumasnda, demokratik iklimin yaatlmasnda olduka etkili rol oynarlar. Devlet gcnn tek elde toplanmasn engelleyerek, bu gcn dengelenmesini salar; oulculuk ilevi ile de antidemokratik yaplamalar nlerler. nk, bir blgede yerel ynetimlerin varl merkezi ynetimin gcnn grece zayflamasn salar. Siyasal eitlii gelitirir ve bylece kamu politikalarna halkn katlm iin byk frsatlar verilmi olur. Bu ynyle yerel ynetimler zgrlk duygusunu, toplumun ihtiyalarn karlayacak faaliyetlerde bulunmak suretiyle de refah duygusunu gelitirirler. 41 Vatandan demokratik ilkelere ve davranlara olan alkanlklar, daha ok yerel ynetimler araclyla kazanlmaktadr. Yerel ynetimler demokrasinin en yaln tanm olan halkn kendi kendini ynetimesi idealini gerekletirme imkn bulabilecekleri ve kullanabilecekleri kurulular olarak demokrasinin tabandan tavana yaylmasn salarlar.42 Yerel ynetimler ile demokrasi arasndaki iliki siyaset bilimcilerin srekli ilgisini eken konulardan biri olmutur. Bu ilikinin temel dayana kendi kendini ynetme ilkesidir. Kendi kendini ynetme ilkesi katlmay da beraberinde getirmektedir. Dolaysyla demokrasinin ilerlik kazanmas ve srdrlmesi daha ok, halk katlmnn artrlmas ile mmkn olabilmektedir.43 Demokrasi kavramnn temel gerekleri olan halk katlm, ounluk ilkesi ve semenlere kar hesap verme

40 Trkiye'de Yerel Ynetim Sisteminin Gelitirilmesi, Yerel Ynetimin Gelitirilmesi Program Raporlar Dizisi 1, Toplu Konut daresi Bakanl Ve Iula-Emme, kinci Bask, stanbul 1994, S.12. 41 H. mer Kse, Yerel Ynetim Olgusu Ve Kreselleme Srecindeki Ykselii, Saytay Dergisi, Say 52 s. 14 Http://Www.Sayistay.Gov.Tr/Yayin/Dergi/Dergi3.Asp? d=379 42 Yusuf Pustu, Yerel Ynetimler Ve Demokrasi, Saytay Dergisi, Say 57 s.124 43 Kemal Grmez, Mahalli dareler Ve Demokrasi, Gazi n. ibf Dergisi, C. 3, Say 1-2, (1987), s. 133-134 http://www.ekitapyayin.com/id/027/ikincibolum.htm 2006

83

sorumluluu gibi deerlerin yerel ynetimlerde hayata geirilmesi daha kolaydr. Katlma yerel ynetimlerde ulusal dzeydekinden daha youn ve dorudandr.44 II. KATILIM VE YNET M (GOOD GOVERNANCE) imdiye kadar deinilen ynetime katlm olgusunu son yllarda ynetim literatrnn gndemine getiren ynetiim (good governance ) anlay olmutur. Ynetiim (good governance ) aslnda tek bana yeni bir model, yeni bir akm olarak deil, mevcut ynetim kavramnn ifade ettii anlam erevesinin baz elerini ne kararak sorunlara yaklamda baz farkllklar ortaya koyma giriimi olarak ifade edilmektedir.45 Bununla birlikte yeni bir ynetim felsefesini nitelemektedir.46 Geleneksel ynetim anlayndan, katlmcla ve ortaklklara dayal "ok aktrl ynetim" olarak tanmlanan ve "ynetiim" kavram ile nitelenen yeni ynetim anlay, global, ulusal, blgesel ve yerel lekte birlikte ynetim, oklu ynetim yaklamn iermektedir. Ynetimden ynetiime gei sreci, hiyerarik, tepedenci, emredici, "benbilirim"ci ynetim anlayndan vazgeilmesini ve yatay, saydam, hesap vermeye ve demokratik denetime ak, desantralize ve katlmc politikalar, kurumlar ve davranlar ekseninde yeni bir ilikiler sisteminin gelitirilmesini gerekli klmaktadr. Ulus devletlerin tayin edici mekansal rollerine karn kreselleme srecinde uluslararas ve bir lde de uluslartesi (transnational) bir siyasal kltr gelimeye balam; ynetiim (governance), uluslartesileme evresinde devreye giren ve odaksal devlet anlayn zen yeni bir kltr nitelii kazanmtr. Ynetiim olgusunu belirleyen sre, postmodernitenin zemin hazrlad yerellik kavramyla btnlemitir.47

44 Dilys M Hill, Democratic Theory And Local Government, The New Local Government Series 12, London:Unwin niversty Book, 1974, s.22-24

45 Erturul Gndoan, Ynetiim, Ynetiim Siyaset Ve Sosyal Bilimler Dergisi, stanbul: Fatih niversitesi Ynetiim Kulb Yayn, Say 1, (2002), s. 4 46 Serif ner, "Sivil Toplum Kurulu Larnn Yerel Demokrasi Ve Katlm Alglamalar", yy, Cilt 10, Say 2, (Nisan 2001), S.60. 47 Bakiler -Keyman, Sarbay,a.g.e., s.16

84

Ynetiim anlamsal olarak, "karlkl ynetim," "etkileim iinde ynetim" tarznda konumlanmakta olup, bu adan, "sivil toplum" ve "zynetim" (autonomy / self-management) kavramlarnn geliimiyle yakndan ilikilidir. 1970'lerin siyasi yaama katks olan ve sivil toplumun etkin politik katlm zerinde temellenen "zynetim" yaklamndan dorudan beslenen "ynetiim", liberal demokrasinin oulculuk anlayndan farkl olarak, ok daha etkileimli bir ynetim organizasyonu olarak karmza kmaktadr. Katlmc politikalarla toplum ierisinde en kapsaml konsensusu salayacak topluluk merkezli bir ynetim anlayn salamay hedefleyen "ynetiim" kavram; zynetim yaklamnn "demokrasinin etkinletirilmesi" idealini daha da ileriye tamaktadr.48 Kamuya kar sorumluluk hesap verebilirlik (accoutibility), meruiyetin salanmas, ynetimde effaflk ve katlm, ynetiimin temel unsurlar olarak ele alnm, bunlarn gereklemesi ise sivil toplumun gelitirilmesine ve yetki devrine balanmtr.49 Ynetiim (good governance) yaklam ayn zamanda yerinden ynetimi ne karan bir anlam iermektedir. Halk ynetimde aktif ve etkin hale getirmeyi amalayan ynetiim yaklamnda, yerel dzeyde ynetim yetkilerinin unsurlarn katlmyla kullanlmas ngrlmektedir.
50

yerel

Etkinlik ve yurttaa yakn ya

da yurtta odakl bir ynetim anlay, kamu hizmeti sunumunda en nemli kalite gstergelerindendir.51 Gerek demokratik katlmc boyutuyla, gerekse de ekonomik boyutuyla ynetiim bu sorunlarn zmne bir alternatif bir neri getirmektedir.52 Ynetiim (good governance) kavram zerine bir ok almas bulunan Can Aktan ise yi ynetiim; devlet ynetiminde temsil, katlm ve denetimin, etkin bir sivil toplumun, hukukun stnlnn, yerinden ynetimin, ynetimde aklk ve hesap verme sorumluluunun, kalite ve ahlakn, kurallar ve snrlamalarn, rekabet ve
48 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006

49 Selime Gzelsar, 1990 Sonras Anglo-Sakson Ve Kta Avrupas Devletlerinde Kamu Ynetiminde Yeni Yaklamlar, H.. Sosyal Bilimler Enstits, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara, 2000, s. 128 50 Serif ner, "Sivil Toplum Kurulu Larnn Yerel Demokrasi Ve Katlm Alglamalar", yy, Cilt 10, Say 2, (Nisan 2001), S.60. 51 M. Akif ukurayr-Esra Sipahi, Ynetiim Yaklam Ve Kamu Ynetiminde Kalite, Saytay Dergisi Say 50-51 (2003), s. 41 52 ukurayr-Sipahi, a.g.m., s. 36

85

piyasa ekonomisi ile uyumlu alternatif hizmet sunum yntemlerinin ve nihayet dnyada gerekleen dijital devrime (yeni temel teknolojilerdeki gelimelere) uyumun mevcut olduu bir siyasal ve ekonomik dzeni ifade eder demektedir.53 Ynetiim, yeni dnemdeki oulculuk anlay dorultusunda ynetimlerin tek balarna hareket etmeleri yerine birlikte dzenleme, birlikte ynetim, birlikte retim ve kamu-zel sektr ortakln anlatr.54 Birlemi Milletler Kalknma Program (UNDP)nin Trkiye Ynetiim Programnda; ynetiim, bir lkenin idaresinde tm dzeylerde, politik, ekonomik ve idari otoritenin kullanmdr. Ynetiim, vatandalarn karlarn birletirdii farkllklar arasnda orta yol bulduu, hak ve sorumluluklarn hayata geirdii, mekanizmalar, sreleri ve kurumlar kapsar.55 eklinde tanmlanmtr. TODA Enin Kamu Ynetimi Szl ise ynetiim kavramn etkileim temeline dayal ve katlm ne karan bir kavram olarak deerlendirmekte ve u ekilde tanmlamaktadr: Ynetiim, Bir toplumsal politik sistemdeki ilgili btn aktrlerin ortak abalaryla elde edilen sonularn oluturduu yap ya da dzendir.56 Bir baka tanmda da ynetiim, siyasal iktidarn kimler tarafndan kullanlacana ilikin zmler reten, bunun mekanizmalarn ve modellerini oluturan, mekanizma ve sreleri belli varsaymlar etrafnda teoriletiren yeni bir iktidar, dolaysyla yeni bir kamu ynetimi yaklamdr.57 Burada ynetiim, iktidarn karar alma srelerinin, devlet (i iktidar) ve sivil toplum (d iktidar) arasnda paylalmasn ve bu yolla kk devlet modeli ile belirginleen demokratik kapitalist yapy ifade etmektedir. Bu da ynetsel bakmdan etkili, bamsz, hesap sorulabilen, effaf bir kamu ynetimi yaps anlamna gelmektedir Bylesi bir yaplanma ise dikkati, sorumluluklardaki deimeye, devletin geri adm

53 Cokun Can Aktan, yi Ynetiim, Kalder 7. Toplam Kalite Ynetimi Makale Yarmas, 2002, http://www.canaktan.org/ 2006 54 Korel Gymen, Trkiyede Yerel Ynetimler Ve Ynetiim: Gereksinmeler, nermeler, Ynelimler, Amme daresi Dergisi, Cilt 9, Say 2, (2000), s.6 55 Trkiye Ynetiim Program, www.un.org.tr 2006 56 Kamu Ynetimi Szl, Todaie, Todaie Yaynlar I, Ankara, 1998, . s. 274 57 Melehat Kutun, Trk Kamu Ynetiminde Kresel Etkiler Ve Kamu Hizmeti Anlaynda Deiim Dinamikleri, E-Akademi Dergisi, (2005), s. 43

86

atmasna, zel sektr, Sivil Toplum rgtleri ve daha geni anlamda vatandan sorumluluk almasna ynelik bir anlaya ekmektedir.58 Toplumdaki deiik aktrlerin eylemlerinin amalanana ulalmay salamas iin bir ynlendirmeye gereksinme vardr. Bu ilev gnmzde governance kavram yerine getiriyor. Bu da toplumu ynlendirmekte sorumluluk dengesinin devletten sivil topluma kaymas anlamna geliyor.59 zetle yeni ynetim anlay kararlara katlma, karar alma srecini etkileme, ynetime katlma gibi fonksiyonlar gren sivil toplum rgtlerini, hem demokratikleme hem de sivil toplum rgtlerinin gelimilik dzeyini ortaya koyan aktif katlmclk, yetki devri, yerinden ynetim, zerklik, z ynetim gibi alt kavramlar ieren, yapabilir klmay ve klsik, geleneksel, hiyerarik, brokratik ve imdiye kadar iyi sonu vermeyen ynetim anlaynn tersine, sivil toplum rgtlerine nem veren, geliimlerinin nn aan, katlmcl, saydaml, yetki devrini, yerinden ynetimi, sonu verici ve uygulanabilir zm yollarn tevik eden ve benimseyen bir anlay olarak ynetiim kavramlarn ve tm bunlarn kamu ynetimlerine iermektedir.
60

yansmasnda

somutlaan

yeni

kamu

ynetimi

dncesini

Hzl kentleme srecinin tad zellikler ve gnmz toplumunun ykselen deer olarak grd ynetiim kavram da ierdii katlmc, saydam, demokratik, insan ve hizmet odakl ynelimler nedeniyle yerel ynetim felsefesiyle uyumaktadr.61 Yani ynetiim anlaynn nemli yaptalarndan biri de yerel ynetimlerdir.62 Yerel ynetimler iin iyi ynetiim, belediyelerin, kapsadklar alanda yaayanlarla birlikte, ortaklaa olarak yer alacaklar bir srele karar alma, uygulama ve denetlenme uygulamalar yrtmeleriyle gerekleebilir.63

58 Kutun, a.g.m., s. 43 59 lhan Tekeli, " nsan Haklarnn Yerlemeye ve Mekna likin Boyutlar zerine", nsan, evre, Kent, ed. Ferzan Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 22 60 M. Akif zer, Kamu Ynetiminin Geleceine Dair Dnceler, Saytay Dergisi Say 57 (2005), s. 75 61 Kemal Grmez,Yerel Demokrasi Ve Trkiye, Ankara: Vadi Yaynlar, 1997 62 Akif ukurayr, ok Boyutlu Bir Kavram Olarak Ynetiim, ada Kamu Ynetimi I, Der: Muhittin Acar, Hseyin zgr, Ankara: Nobel Yaynlar, 2003, s.268 63 Srdrlebilir Kalknma Dnya Zirvesi Trkiye Ulusal Raporu, (Taslak 67 5. Ynetiim) http://www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20-%20yonetisim.enson.pdf 2006

87

Yerel ynetimlerde

ynetiim (good governance) olgusunun hayata

geirilme abalar; kendisini yerel ynetimlerde uygulanan yerel gndem 21, toplam kalite ynetimi ve e-belediyecilik gibi uygulamalarla gsterebilmektedir.64 Bunun iin de OECD (Ekonomik ve Kalknma birlii Tekilat) kamu ynetiminde ynetiim anlaynn yerlemesi iin ulusal hkmetleri ynlendirmektedir.65 Pittsburg niversitesinde profesr olarak grev yapmakta olan Jon Pierrein 1999 ylnda Urban Affairs Review Dergisinde yaynlad makalesinde Ynetiimi (good governance) drt ayr ynetim modeli ekilinde incelemektedir.66 Bunlar; A. Urban governance =(Ynetimsel ynetiim) B. Corporatist governance = (Kurumsal (korparatist) Ynetiim) C. Progrowth governance =(Gelime ncesi Ynetiim) D. Welfare governance =(Refah Ynetiimi)= Bu drt kentsel ynetiim modelini kilit konumdaki katlmclarn rol, iyi ynetimi karakterize eden amalarn bir araya getirilmesi, bu amalarn yerine getirilmesi iin gerekli aralarn temin edilmesi ve bu farkl modellerden en genel ktlarn salanmas ynlerinden deerlendirmekte ve bunlarn iinden en ok katlm ne karan Corporatist governance zerinde durmaktadr67 A- YNETIMSEL YNET M:( URBAN GOVERNANCE) Ynetimsel ynetiim, siyasal katlmn tesindeki profesyonel katlma vurgu yapar. Yeni kamu ynetiminin "yneticilerin baarsna izin vermek" eklindeki slogan bu dncenin felsefesini sergilemektedir.68 Ynetimsel
64 H.Burin Henden-Rfk Henden, Yerel Ynetimlerin Hizmet Sunumlarndaki Deiim Ve E-Belediyecilik, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi Say 14 (48-66)Www.E-Sosder.Com Issn:1304-0278 (2005) C.4 (48-66) 65 Tekin Akgeyik, Kamu Ynetiminde Reform Araylar: ky Perspektifli Bir Yaklam, Hukuk Ve Adalet Eletirel Hukuk Dergisi, Say 2, (2004), s. 64. 66 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006 67 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006 68 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006

88

ynetiimdeki bu anahtar konumdaki yneticiler, kamu hizmetlerinin datmn ve retimini stlenen rgtlerin yneticileridir. Ynetimsel ynetiim zel sektr-kamu sektr ayrmn bulanklatrmtr. Bu durum sadece ideolojik adan deil, ayn zamanda hizmet salayclarnn ve mterilerin pazar aktrleri olarak ve geliimin temel kriterlerini pazar tabanl alglayarak gereklemitir.69 Ynetimsel ynetiimin amac, kamu hizmeti retimi ve datmn, bu hizmetlerin gerek mterilerin tercih ettii rn ve salayc standardn, mmkn olan en st etkenlik derecesinde artrmaktr. Bu hedeflere ulamada anahtar strateji, kamu-zel sektr ayrmn en alt seviyeye ekmektir . Yani zel sektr ynetim stratejilerini kamu hizmeti retimi ve datmnda kullanmaktr.70 B- KURUMSAL YNETIIM:( CORPORATIST GOVERNANCE) Kentsel ynetiimin bu modeli, Bat Avrupa'nn kk sanayi blgelerinde grlen gelimi demokrasi uygulamalarnn tipik bir rneidir. Bunlar; tarihsel olarak geni ve hantal kamu sektrnden oluan, ayrntl politikalar izleyen, olduka kapsaml refah devletini ngren, yksek derecede siyasal yn olan, katlma dayal ve gl gnll kurulular ieren, gl devleti gelenek tarafndan ortaya konulan siyasal sistemlerdir.71 Korporatist ynetiim; kentsel politika srecinde, yerel ynetimleri sosyal ve organize olmu kar gruplarn kapsayan politik ve demokratik bir sistem olarak kabul eder. kar kavramnn tarifinde karmza kan katlmc yerel demokrasi fikri, bu kentsel ynetim modelinin odanda yer alyor. Siyasal tartmalar, karlar arasnda pazarlk sreci olarak deerlendirilmekte ve yerel ynetim ile zel sektr kamu sektr ortak hareket plan oluturmak ve birletirmek arac olarak deerlendirilmektedir. Bu belirlemede kilit kriter, katlmc yerel demokrasi

69 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006 70 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006 71 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006

89

ideallerini yanstan kentsel politikalar ve yerel ynetimler boyutunda karmza kmaktadr.72 Korporatist ynetiimin aklayc zelliklerinden birisi de katlma ynelik doal yapsdr. Bu, politik srete yerini alan, en tepede yalnzca rgtsel liderlik olan, sk siyasetten ok rgtler tesi nitelik tayan, toplu katlm ieren, iki tekerlekli bir katlm modelidir. En gelimi formunda, siyasal kurumlarn gerektirdii, snrl ancak dorudan ortaya konmu kamu otoritesinden holanan kar gruplarn ngrmektedir.73 Korporotist ynetiimin kapsayc doasnda btn aktrleri ve karlar kentsel politika srecine getirmek, kentsel politik tercihte yksek derecede sivil toplum kabul yaratyor. Dier ynetiim modelleri ile karlatrldnda, sorunsuz iliyor nk kilit sosyal aktrler politika srecinde yer alyorlar. Korporotist ynetiimde en nemli ara, rgtlerin kendi kendilerine sistem iermeleridir. ok geni insan ve mali kaynaklarn kontrol iin, bu rgtler, Almanya ve sve'te baz spor ve bo zamanlar deerlendirme sektrlerinde olduu gibi, kamu hizmeti datmnda sorumluluk tad kabul edilmektedir.74 rgtler yksek dzeyde toplu katlm salayan gelecee ynelik rgtler olma eilimindedirler.75 CGELIME NCESI YNETIIM:( PROGROWTH

GOVERNANCE) Gelime ncesi ynetiim kentsel ekonomik gelimede siyasal tercih, pazar gleri ile devlet gcn kullananlar arasnda uyumu salayan dzenlemelerin

72 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006 73 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006 74 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006 75 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006

90

oluturulmasn yani siyasal ve ekonomik g arasndaki uyumu kolaylatran dzenlemelerden olumaktadr.76 Gelime ncesi ynetiimin, kamu ve zel sektr ilikilerinde belirgin olarak ortaya kmaktadr. Bu ilikinin siyasal-sosyal n koullar, devletin pazarlar iinde varln ve devletin pazarlar kapsamas ile ilgili geleneklerine baldr.77 Gelime ncesi ynetiim, yerel ekonomileri desteklemek amacyla kamu ve zel sektr faaliyetlerinin birlemesinden olumakta. Benzer ibirlikleri kentteki ve daha alttaki i evreleri arasnda ekonomik bymeden kaynaklanan karlarn artanlarn paylamak zere kurulmaktadr. Bundan dolay bu model drt model arasnda katlm en az ierendir.78 Gelime ncesi ynetiim genelde tm gelimi sanayi lkeleri demokrasilerinde yerel ekonomik politikalar yeniden yaplandran kentsel politikann en yaln sektrlerine hitap ediyor. Bylece ulusal apta farkllaan yerel ekonomik gelime politikalar iin legal ve ekonomik bir ereve izilmesine ramen, kentsel politikay vergi taban ve vergi gelirlerinden dolay zel sermayeye balayan temel sorun yine ayn yerde kalyor. Farkl nedenlere dayansa da Almanya, Hollanda ve skandinav lkelerinde, yerel ynetimlerin gelirleri, genelde, ilk olarak devletten gelmekte ve yerelden daha fazla ulusal apta vergilerden kaynaklanmaktadr.79 Gelime ncesi ynetiimde katlmclar, alt tabakalarda yer alan sekinler ve yerel ekonomide artan kar paylaan seilmi grevlilerdir. Bymeden dorudan ya da dolayl karlar bulunan bir ok aktr bulunmasna ramen ynetimsel ynetiim kadar sekinci bir ynetiim modelidir.80

76 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006 77 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006 78 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006 79 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006 80 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006

91

D- REFAH YNET M :( WELFARE GOVERNANCE) Refah ynetiimi modelinin temel katlmclar yerel ynetim memurlar ve devletin memur ve brokratlardr. Yerel ve ulusal kurumlar arasndaki tek ynl iliki seilmi kentlerin desteklenmesinde nemli bir aratr. Ksa dnemli ama, yerel ekonomiyi koruyacak devlet fonlarndaki ak srdrmektir. Refah ynetiimini, kentlerin kt durumu nedeni ve kkeni olduuna inanlan zel sektre ynelik dmanca bak asn sergileyen toplu siyasal gereklilikleri bir araya getirir. Devlet, baz ksa dnemli sorunlarla ilgili sbvanselerde bulunsa da, sanayide yeniden yaplanma sonucunda devletin sosyal maliyetleri ne kadar uzun karlayabilirse, bu oranda yerel vergi tabann gelitirme abas da, nc rol oynayan yerel otoritelere kar devlete hzl bir dknlk oluuyor. Sonu olarak kentlerdeki bu siyasal arpmalar potansiyel zel yatrmclar korkutuyor.81 Gelime ncesi ve ynetimsel ynetiim ama olarak ileri srlebilir (ktlar zerinde odaklatklarndan dolay)re ok az kara dayal. Bunun yerine bu ynetiim modelleri gerekli klasiklemi sreci bypass etme eilimindeler. Gelenekler ve giriimci abalar zerinde yrmektedirler. Refah ve korporatist ynetiim, klasik sreci devam ettirmi oluyor.82 Her ynetiim modeli kendi rgtsel mantk ve kurgusuna sahiptir. Yerel ynetimler erevesinde farkl sektrler farkl ynetiim modellerini savunmak eilimindedirler.83 Btn bu aklamalardan sonra Trkiye zeline baktmz merkeziyetilik, cumhuriyetin kurulmasndan bu yana yerleik bir hl almtr. Trkiyedeki temel ynetiim problemi, aklanan bu rollerin, bu aktr (sivil toplum, devlet, birey) arasnda tam oturmam olmasndan veya bu rollerin hlen kartrlyor olmasndan kaynaklanmaktadr. Ayrca ynetiimin tam olarak hayata geirilmesi iin, baka bir deyile aktif katlm (participation), hesap verebilirlik (accountability), effaflk (transparency), politikalarnn etkili ve verimli yrtlmesi (coherency) ve
81 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006 82 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006 83 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006

92

yerindenliin

(subsidiarity)

hayata

geirilebilmesi

iin

bu

ilkelerin

gerekletirilebilecei mekanizmalar ve eit ortaklk kltrlerinin gelitirilmesi gerekir. Bu adan bakldnda en temel sorunlar bilgiye eriim ve bilgi edinme hakkndaki eksiklikler, yasa, tzk ve ynetmelikler arasndaki karmaklklar, hesap sorma mekanizmalarn yava almas, katlm iin alt yap ve mekanizmalarn eksiklii ve ilgisizlik, ynetim katmanlar arasnda koordinasyon eksiklii, g ve yetki paylam konusunda sorunlar, idar vesayet, yerindenlik (hizmetlerin en etkin olduu dzeyde uygulanmas) ilkesinin eksiklii ve tm bunlara bal olarak etkinlik eksiklii olarak sralanabilir.84 Ynetiim ilkelerinin hayata geirilebilmesi, mevcut yerel ynetiim alar arasndaki i birliinin glendirilmesi ve aadan yukarya doru bir yaklamla halkn, politikalarn oluturulmas, uygulanmas ve deerlendirilmesi srelerine katlmas ile gerekleebilir. Yerel iletiim alarnn gcnden ve sinerjisinden destek alan ulusal dzeyde bir iletiim ann oluturulmas ve bu yolla, Trkiyede demokratik ynetiimin glendirilmesi ve bu konuda yapabilir bir ortam yaratlmas iin yrtlmekte olan almalar ve sreler, devlet tarafndan sadece yasal olarak deil, uygulama alannda da iselletirilmelidir. Sivil toplum kurulular, bu srelerde devleti karsna alarak deil, devletle uzlama hlinde politikalarn (olumlu ynde) deitirilmesi ve gelitirilmesi iin aba sarf etmelidir. Her iki aktr arasnda da gven ilikisi esas alnmaldr. Devletin bu srelerdeki kolaylatrc rol dikey deil, yatay olmal ve devlet karar alma srelerine katlacak temel toplumsal gruplar arasnda koordinasyonu salamaldr.85 Etkin bir ynetiimde etkinlii salamak iin vatandan, toplumun sorunlarna zm getirme srecine, performans veya kt lmne ve devletin yapsal reformlarna aktif olarak katlmas gerekir. Bu balamda kamu hizmetinin pasif tketicilerini aktif bir tketiciye ve sorumlu vatandaa dntrmeye ynelik aba gsterilmesi gerekir. Burada vatandan katlm sadece bireylerin deil, sivil toplumun ve ayn zamanda zel sektrn de katlmn iermektedir.86

84 Celal nal, Toplum Sorunlarn Aratrma Merkezi Editoru http://www.tosam.org 2006

85 Celal nal, Toplum Sorunlarn Aratrma Merkezi Editoru http://www.tosam.org 2006 86 Hlya Soylu, Etkinlik Ve yi Ynetiim, yi Ynetiimin Temel Unsurlar, Ankara: Maliye Bakanl Avrupa Birlii Ve D likiler Dairesi Bakanl Yayn, 2003, s. 78-89

93

Sonu olarak ynetiim kavram ile nitelenen yeni ynetim anlay, global, ulusal, blgesel ve yerel lekte birlikte ynetim, oklu ynetim yaklamn iermektedir.87 Yurtta taleplerine duyarl, dolaysyla yurttalar birer payda olarak karar verme srecine katan bir anlay iermektedir.88 III. KATILIM VE TOPLAM KAL TE YNET M Toplam kalite ynetiminde mteri odakllk, katlml ynetim ve kalite bir strateji silah olarak ele alnmaktadr. Kalite Ynetiminde ynetim ve astlar arasnda uyum, uzlama ve ibirliiyle birlikte scak, yzyze ve ok ynl ilikiler gelitirilmi, kat hiyerarik rgtler, yatay, daha az kuralc ve daha bamsz rgtlere dntrlmtr.89 Toplam kalite ynetimini; tm proseslerin, rnlerin ve hizmetlerin tam katlm yoluyla gelitirilmesi, i ve d mteri tatmininin artrlmas ve mteri ballnn yaratlmasnn salanmas amacyla, rgtte alnan sonularn srekli iyiletirilmesine dayanan; mteri beklentilerini her eyin zerinde tutan ve mteri tarafndan tanmlanan kaliteyi, tm faaliyetlerin yrtlmesi srasnda mal ve hizmet bnyesinde oluturulan bir ynetim anlaydr.90 Bir baka tanmda da Toplam Kalite Ynetimi mteri memnuniyetini hedefleyen, paydalarn katlmna dayanan verimlilik ve kamu anlayolarak tanmlanmaktadr.91 Grld gibi geleneksel anlayta kalitenin belirlenmesinde tketicilerin deil de hizmet sunanlarn ve uzmanlarn sz hakk varken, Toplam kalite ynetiminde mteri ynelimli yaklam, kalitede tketicilerin arln artrm ve idarelerinin faaliyetlerini kalite standartlarna uygun olarak sunmasn kabul eden bir

87 Kse, a.g.m., s. 26 88 Srdrlebilir Kalknma Dnya Zirvesi Trkiye Ulusal Raporu, (Taslak 67 5. Ynetiim)
http://www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20-%20yonetisim.enson.pdf 2006 89 Musa Eken Mahmut Demirkan, Yerel Ynetimlerin Hizmet Anlaynda Deiimin Gereklilii Ve Toplam Kalite Felsefesinin Uygulanabilirlii, Yerel Ynetim Ve Denetim Dergisi, Mahalli dareler Kontrolrleri Dernei Yayn, say 2, (1998), s. 25 90 mer Peker, Toplam Kalite Ynetimi Ve Kamu Hizmetinde Kalite, ada Yerel Ynetimler Dergisi, C. 5, Say 6, (1996),s. 45 91 zgr Ukan, E-Devlet, E-Demokrasi Ve E-Ynetiim Modeli: Bir lkesel ncelik Olarak Bilgiye Eriim zgrl, Strateji Ve Analiz E-Dergisi, Say 5 (2003), http://www. Stradigma.Com. 2006

94

yeni bir kalite anlayn gndeme getirmitir.92 Ayrca toplam kalite ynetimi, tketicinin yani vatandan hizmetlerin kalitesinin belirlenmesinde katlm konusunda, nemli bir yere sahiptir.93 Kaliteyi mteri belirler anlay mterinin isteklerine gre retim yapmak ve mterinin gerek anlamda ihtiyalarn tatmin etmek demektir. Yani buradaki temel l, retim aamasndan sonra mterilerin bu rnlere gre ihtiyalar belirlemesi deil, mterilerin isteklerini batan bilip, ona gre bir retim yaplmasdr. Toplam Kalite Ynetiminin bu esi, uygulanmas en zor olan ancak, uzun dnemde en fazla yarar getirecek elerden biridir.94 Toplam Kalite Ynetiminde kamu grevlileri de hizmetlerin kaliteli sunumunda vatandalara kar dorudan sorumludurlar. ngilterede yrrle konulan Vatandalk art bu yeni yaklamlardan biridir. Bu anlayta, kamu grevlileri hizmetlerin kaliteli sunumunda kullanclara kar dorudan sorumlu tutulmaya allmaktadr. Bunun bir sonucu olarak kamu kurumlar bir kontrat hazrlamakta, onlar yaynlamakta ve hizmet standartlarn net bir biimde ortaya koymaya almaktadrlar. Kamu hizmetlerinde yrrle konulan bu artn genel amac; kamu hizmetlerinin sunumunda kalite standardn ykseltmek, hizmetlerle ilgili ikayetlerin etkili bir ekilde sonulandrlmasn salamak ve onlar vatandalarn ihtiya ve isteklerine gre belirlemektir.95 Yalnzca vergi verip ynetsel etkinliklerin izleyicisi konumunda olan edilgen yurtta bir mteriden ziyade kamu hizmetinden faydalanan, kamusal etkinliklerin verimliliini ve performansn denetleyen, ynetsel, siyasal ve demokratik srelerin iinde yer alan aktif yurtta konumundadr.96 Esnek ve uyarlanabilme zelliine sahip Toplam Kalite Ynetimi insann yaam kalitesi, mutluluu ve esenliini amalayan her trl ada ynetim teknii, modeli ve yaklamyla harmanlanabilir. Bu balamda, kentsel dnm projeleri, kentlilik bilinci, srdrlebilir yerel kalknma gibi kentteki merkezi, kamusal, zel, akademik kurumlar ve tm sivil toplum kurulularn birer payda olarak gren
92 Hamza Al, Bilgi Toplumu Ve Kamu Ynetiminde Paradigma Deiimi, Ankara: Bilim Adam Yaynlar, 2002, s. 263 93 Fatih Yksel, Belediyelerde Toplam Kalite Ynetiminin Uygulanabilirlii zerine Bir Tartma, .. BF Dergisi, Adana, 1999 S.254-266 94 Mete irvanc, Toplam Kalite Ynetiminin Temel eleri, nce Kalite, stanbul: Kalder Yayn, 1993.irvanc, 1993, S. 13) 95 Hamza Al, Bilgi Toplumu Ve Kamu Ynetiminde Paradigma Deiimi, Ankara: Bilim Adam Yaynlar, 2002, s. 266 96 M. Akif ukurayr, Yurtta Odakl Yerel Ynetim, Konya: izgi Yannevi, 2003, s. 21

95

ynetiim temelli uygulama ve politikalar kalite odakl ada belediye anlayn tamamlayan gelimeler olarak deerlendirilebilir. Tm bu katlm, ibirlii ve ortaklk temelli yaklamlar kentin, hizmetlerin, yerel kaynaklarn sahiplenilerek hizmetlerin kalitesinin artmasn salayacaktr. Belediye hizmetlerinin kalitesinin, etkinliinin, esnekliinin ve verimliliinin artmasnda son derece nemli olan Toplam Kalite Ynetiminin bir ama deil, halkn memnuniyeti iin bir ara olduu unutulmamaldr.97 Giderek artan oranlarda grev, yetki, misyona ve yksek miktarlarda fiziki, mali beeri kaynaa sahip olan belediyelerin lke ekonomisi ve kalknmasna katk salamalar kukusuz Toplam Kalite Ynetimini uygulamalar olacaktr. Bir yaam felsefesi ve tarz olarak benimsenip uygulanabildii lde, yneticiler, alanlar ve yerel halk, kente ve belediyeye sahip kacak; srelerin etkin, verimli, sratli ve ekonomik olmas iin aba sarfedilecek, maliyetler azaltlacak, hizmetlerin kalitesi ykselecek; hizmeti ve belediyeyi sahiplenen insan kaynaklar optimum dzeyde kullanlabilecek bylelikle bir taraftan mutlu kent, mutlu evre, mutlu insan vizyonuyla yerel halkn yaam kalitesi ve hizmetlerden memnuniyeti artrlrken dier taraftan ulusal kalknma ve ekonomiye nemli llerde katk salanm olacaktr.98 IV. KATILIM VE B LG YE ER M Katlmc demokrasi, yerel katlm ve ynetiim kavramlar zellikle bilgiye eriimi yerel katlmn gereklemesi asndan en nemli unsur olarak nk bilgi paylam ynetebilirliin lt haline benimsemektedirler.

gelmektedir. Bilginin, yani iktidarn paylam, katlmc demokrasinin de temellerinden birini oluturmaktadr. Yurttalara ve sivil toplum kurulularna kamu bilgilerine eriim hakk tannmakszn, ne demokratik katlmdan, ne de kamu ynetiminin effaflndan sz edilemez. Katlmsz ve kapal bir ynetimin ise,
97 Ahmet Nohutu, Toplam Kalite Ynetimi Ve Yerel Ynetimler http://www.canaktan.org/politika/kamuda-kalite/nohutcu.pdf 2006 98 Ahmet Nohutu, Toplam Kalite Ynetimi Ve Yerel Ynetimler http://www.canaktan.org/politika/kamuda-kalite/nohutcu.pdf 2006

96

totaliter zihniyete, yolsuzluk ilikilerine, ar merkeziyetilikten dolay tkanan bir kamu ynetimine yol at aktr. Bu yzden, kamu bilgilerine eriim hakkn koruma altna alacak yasal dzenlemeler, zellikle de "Bilgi zgrl" ya da daha ak bir ifadeyle "Bilgiye Eriim zgrl", ynetiimin ve katlmn salkl bir biimde hayata geirilmesi iin gerekli hukuksal altyapnn en nemli boyutlarndan birini ve ilkesel nceliini oluturmaktadr.99 Gizlilik ve kapallk ynetimdeki, bilgi, belge ve dier verilerin aklanmamasn, kamu kurum ve kurulularnn dtan gelen her trl etkiye kar duyarsz kalmasn, ou ilem ve eylemlerinin dtan grlememesini ve alnan kararlarn gerekelerinin aklanmamasn ngrr.100 Oysa halkn halk tarafndan halk iin ynetimi olarak tanmlan demokrasi,101 Karl Poppere gre bir Ak Toplum dzeni olmaldr. effaflk (aklk) demokrasinin gereidir.102 Ynetilenler (halk) ile yneticiler arasnda yakn bir iletiimin daima mevcut olmas gerekir.103 Trkiyede kamu brokrasisi, gizlilik ve vatandaa kar kapallk felsefesine gre rgtlenmitir. Yasalar, gizlilik ve devlet srr kavramlarnn nasl anlalmas gerektii konusunda yneticilere geni bir takdir yetkisi tanmaktadr. Bu durum, kamu kurumlarnda yolsuzluk ve istismarlara ortam hazrlamakta ve vatanda brokrasi karsnda gsz duruma drmektedir.104 Devlette effafln salanmas, zel sektrn ve bireylerin karar verme mekanizmas iin ok byk kamuoyunu izlenen politikalar, nem tamaktadr. Siyasi ve idari effaflk, koyulan kurallar hakknda bilgilendirecek,

ynetimlerin bu politikalara uygun davranmalar iin otomatik bir gzetim mekanizmas oluturacak, bylece idarelerin hesap verebilirliini salayp, yolsuzluklar azaltacaktr. Ayrca katlmn artrlmas yoluyla izlenen politikalara kamuoyu destei salanacaktr. Ynetiimin ve katlmn kilit unsuru olan effaflk,
99 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006

100 Musa Eken, Kamu Ynetiminde Gizlilik Gelenei Ve Aklk htiyac, Amme daresi Dergisi, Cilt:22, Say 2, (1994), s. 26
101 Aytekin Ylmaz, Demokratik Gelime Ve Trkiyede Demokrasi, Yeni Trkiye Dergisi, Say 17, (1997), S.519 102 Can Aktan, yi Ynetiim Ve Demokrasi, http://www.canaktan.org/politika/yonetisim/yonetisim-demokrasi.htm 2006 103 Can Aktan, yi Ynetiim Ve Demokrasi, http://www.canaktan.org/politika/yonetisim/yonetisim-demokrasi.htm 2006

104 kr Karatepe, Trkiyenin Ynetim Sorunlar, Yeni Trkiye Dergisi, Yeniden Yaplanma zel Says, Say 4, Ankara, (1995), s.167

97

politika hedefleri, formlasyonu ve uygulamada akl gerektirmektedir. effaflk, mali piyasalarn sorunsuz izlenen ilemesini salarken, hkmetler ve uluslararas yaplan hatalarn tespitini ve kurulular tarafndan politikalarda

dzeltilmesini de kolaylatracaktr.105 Eriilebilir bilgi, daha fazla effaflk, daha geni katlm ve daha etkin karar vermeyi salamaktadr. Daha geni katlm, etkin karar verme iin gerekli bilgi deiimini temin edecei gibi, bu kararlarn meruiyetini de salamaktadr. Meruiyet ise, etkin uygulama ve daha fazla katlmn tevik edilmesi anlamna gelmektedir.106 Dijital a, ayrca, daha iyi bilgilenme imkan ve elektronik toplantlar ve geri besleme sayesinde daha katlmc bir demokrasi sunar.107 Yerel otoriteler ile halk arasndaki iletiim kanallarnn iki ynl olarak aktif olmas gerekir. Bilgilendirilmi bir kamuoyu katks ve gr olmadan demokratik yerel ynetimden sz edilemez .108 Her eyden nce artan iletiim olanaklar yurttalarn beklentilerini ve taleplerini deitirmektedir.109 Biliim teknolojisine bal olarak gelien bilgi toplumu ve zellikle internet araclyla oluturulan kresel iletiim ortam, kamu ynetimini etkin, verimli, kaliteli klacak ve katlmc demokrasiyi iler bir yapya dntrmeyi kolaylatracak, e-devlet modelini ortaya karmtr.110 E-Devlet kamu ynetiminde; etkinliin ve verimliliin salanmas, bilgi dzeyi daha yksek vatandalar oluturulmas, herkes iin eit eriim, kaliteli zengin enformasyon, gelitirilmi hizmet kolayl, maliyet tasarrufu, daha fazla effaflk, devlet kademelerinde rvet ve yolsuzlukla mcadele, kamu birimlerine ulamada rahat ve kolaylk gibi yararlar ngrmektedir.111 Karmza kan bu bilgi
105 Pelin Kuzey, effaflk Ve yi Ynetiim, yi Ynetiimin Temel Unsurlar, Ankara: Maliyebakanl Avrupa Birlii Ve D likiler Dairesi Bakanl Yayn, , 2003, s.1-2 106 M. Akif ukurayr-Esra Sipahi, Ynetiim Yaklam Ve Kamu Ynetiminde Kalite, Saytay Dergisi Say 50-51 (2003), s.53 107 www.e-envoy.gov.uk 2006 108 Dilys M Hill, Democratic Theory And Local Government, The New Local Government Series 12, London:Unwin niversty Book, 1974, s. 87 109 Nevzat Sayg Lolu Seluk Ar, Etkin Devlet, stanbul: Sabanc niversitesi Yayn, , 2002, s.. 63 110 Uur Yldrm erif ner, The Turkish Online Journal Of Educational Technology, Tojet January 2004 Issn: 1303-6521 Volume 3, Issue 1, Article 8 http://www.tojet.net/articles/318.htm 2006 111 Murat Belge, Elektronik Bilgi anda Kamu Ynetimi Ve Bir Yerel Ynetim Uygulamas: stanbul Bykehir Belediyesi, 1. Bilgi Ve Ekonomi Kongresi, Bildiriler Kitab, S.10-11. Kocaeli niversitesi 2002 s. 4

98

toplumunun gereklerinin yerel dzeyde ise zellikle ve ncelikle belediyelerin kurumsal yaplarna uyarlanmas ve vatandalara e-renme konusunda da ulalmas gerekmektedir.112 Bilgiye eriim ve iletiim ynetimi "enformasyonel" hale gelmektedir. te "e-belediyecilik" kavram da bu erevede ortaya kmaktadr. E-belediyecilik ortamnda; belediye-dier kamu kurumlar, belediye-vatanda ve vatanda-vatanda arasndaki bilgi aknda ve haberdarlk miktarnda ciddi bir art gzlenebilecei aktr. Ynetimin elektronik ortama geii ile kurumlar arasndaki etkileimin n plana kaca bir gerektir.113 E-Devlet devletin vatandalara kar yerine getirmekle ykml olduu grev ve hizmetler ile vatandalarn buna karlk devlete kar olan grev ve hizmetlerinin karlkl olarak elekronik iletiim ve ilem ortamlarnda kesintisiz ve gvenli olarak yrtlmesidir. Dolaysyla, e-devlet sanld gibi sanal bir devlet olmayp, gerek hayattaki devletin, teknoloji olanaklarn kullanarak an gereklerine uygun olarak yeniden yaplandrlmas halidir.114 E-Devlet olgusundan beklenen yararlara ulalmas iin toplumun tm kesimlerine gerekli bilgi aknn salanmas gerekmektedir.115 Yerel halka hizmet retme sorumluluu ile donatlm olan belediyelerin de bu sorumluluunu yerine getirebilmesi noktasnda teknolojik gelimeleri kurumsal ileyie aktarmalar gerekmektedir.116 E-Devlet e-belediyecilik oluumundaki dier bir ncelik; ynetimin vatandaa sanal ortamda sunaca hizmetlerin yalnzca bilgilendirmek dzeyinde kalmamas ve vatandan, kiisel bavuru, denetim, sonu alabilme, eitim, karar

112 Uur Yldrm erif ner, The Turkish Online Journal Of Educational Technology, Tojet January 2004 Issn: 1303-6521 Volume 3, Issue 1, Article 8 http://www.tojet.net/articles/318.htm 2006
113 H.Burin Henden-Rfk Henden, Yerel Ynetimlerin Hizmet Sunumlarndaki Deiim Ve E-Belediyecilik, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi Say 14 (48-66)www.e-sosder.com ssn:1304-0278 gz 2005 c.4 2006

114 Hilal Yldrr Elif Karakurt, E-Devlet Ve Uygulamalar, http://www.isguc.org, 2006 115 Uur Yldrm erif ner, The Turkish Online Journal Of Educational Technology, Tojet January 2004 Issn: 1303-6521 Volume 3, Issue 1, Article 8 http://www.tojet.net/articles/318.htm 2006 116 H.Burin Henden-Rfk Henden, Yerel Ynetimlerin Hizmet Sunumlarndaki Deiim Ve Belediyecilik, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi Say 14 (48-66)www.e-sosder.com ssn:1304-0278 gz 2005 c.4 2006 E-

99

srelerine katlm salamas, gvenlik, salk ve benzeri konularda da devletten servis alabilmesidir.117 Halk denetiminin etkinletirilmesi iin, yerel ynetimlerde effafln n almal, hemehrilere hesap verme teknikleri gelitirilmeli, hemehrilerin bilgi edinme hakkna uymak iin bilgi edinme kanallar almaldr.118 Zaten halkn belediyeyi daha yakndan ve titizlikle denetleme istekleri, sonunda akl ve katlm zorlayacak ve belediyeleri bu ynde giriimleri gerekletirmeye itecektir.119 Belediyelerin halka yaknlatrlmas ile bilinli bir ekilde denetlenmesi byk yararlar salayacaktr. Halka yaklama almalar, yneten ve ynetilen ilikisinde kaynamay ve btnlemeyi beraberinde getirecektir. Bu da ortak amalara ynelik tm giriimlerde karlkl uyum ve destei salayacaktr.120 Halkn bilgilendirilmesi iin, belediyeden yerel halka doru ileyecek olan bilgi akmnda iki yol zel nem tamaktadr. Bunlardan ilki, kentlinin belediyeden bilgi isteme hakkna dayal olarak salanacak bilgi akmdr. Bu hak balamnda yerel halk, yasalarla belirlenecek belli snrlamalar dnda, belediyelerin ilem ve uygulamalar hakknda, bu ynetimlerden bilgi ve belge isteyebilmelidir.121 kinci yol ise belediyelerin kendi giriimleri ile halkla ilikiler tekniklerinden de yararlanarak kentlilere "tantm" bal altnda toplanabilecek bilgileri ulatrmalardr. Bu tr bilgilerin kentlilere ulatrlmas birok lkede kimi durumlarda yasalarla zorunlu klnmtr.122 Bu E-devlet-E-Belediye projesi erevesinde amzn vazgeilmez teknolojisi olan internet belediye ile yerel halk arasnda kpr vazifesini stlenmi durumdadr. Bugn kimi gelimi bat lkelerinde vatandalar ynetimle olan ilerinin %50den fazlasn internet zerinden yaplabilmektedir. Bu orann hl %3ler civarnda olduu lkemizde bu konuda ciddi almalarn yaplmas gerektii
117 Hilal Yldrr Elif Karakurt, E-Devlet Ve Uygulamalar, http://www.isguc.org, 2006
118 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s.26 http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

119 Seluk Yalnda, "Saydam Ve Drst Belediyecilik", ada Yerel Ynetimler Dergisi, Say 1, (1995), S. 26-27 120 Bilgi Toplumu Stratejisi (2006-2010), 11/7/2006 Tarihli Yksek Planlama Kurulu 2006/38 Nolu Karar 28 Temmuz 2006 Tarih 26242 Sayl Resmi Gazete s-29
121 Ethem Kadri Pekta, Byk Kent Belediyelerinin Eitim Ve Kltr Hizmetlerine Siyasal Parti deolojilerinin Yansmas http://www.ekitapyayin.com/id/027/ikincibolum.htm, 2006 122 Ethem Kadri Pekta, Byk Kent Belediyelerinin Eitim Ve Kltr Hizmetlerine Siyasal Parti deolojilerinin Yansmas http://www.ekitapyayin.com/id/027/ikincibolum.htm, 2006

100

ortadadr.

123

Trkiyede 2005 yl itibaryla nternet kullanan bireylerin toplam nternet kullanmnn artrlmas

nfusa oran yzde 13,9 dur. Bu oran, yzde 47 AB ortalamas ile karlatrldnda, vatandalarn bilgisayar ve konusunda kat edilecek uzun bir mesafe olduu grlmektedir.124 nternet kullanm oran az olmakla beraber hkmet bu konuda nemli admlar atmtr. zellikle E-Devlet, E-Belediyecilik, Yerelbilgi, Yerelnet gibi olumlu gelimeler grlmektedir. 12.1.2002 tarihinde Bakanlar Kurulu ald ilke kararyla, Trkiyede Saydamln Artrlmas ve Kamuda Etkin Ynetimin Gelitirilmesi Eylem Plann kabul etmitir. Ayrca 8.BYKPnda yerel ynetimler arasnda ve yerel-merkezi ynetim kurulular arasnda etkili bir bilgi a kurulmas gerektii vurgulanmakta ve internet yerel dzeyde halk katlmnn ve iletiim demokrasisinin gerekletirilme aralar arasnda saylmtr.125 hazrlanm ve proje iki kurum arasnda imzalanan bir protokol ile 4 Nisan 2001'den balayarak yrrle girmitir. lkemizde 81 il zel idaresi, 3226 belediye, 34.600 ky, 1000'in zerinde yerel ynetim birlii, belediye bnyesinde bilinmeyen sayda iletme, dner sermaye ve fon birimi, ounluu belediyelere ait 1000'e yakn irket, 50'ye yakn vakf YERELB LG Projesi kapsamnda TODA E tarafndan internet ortamna tanmtr. Ayrca Mahalli dareler Genel Mdrlnn Uygulamaya koyduu belper projesi de Belediyelerin performansn karlatrmal olarak sergileyen ir internet a http://www.belper.gov.tr. adresinde uygulamaya gemitir. E-yerel ynetim ile ilgili sz konusu hedefler ngrlmekle birlikte uygulamann etkin biimde gereklemesi nemlidir, yani e-yerel ynetimin baarsn test etmek iin belirli parametrelere baklmaldr. ncelikle yerel hizmetlerin; tketicilerin ihtiyalar dorultusunda birletirilmi; ulalabilen; elektronik olarak desteklenmi; ortak olarak sunulan; devamllk arz eden; ak ve hesap verilebilir; vatanda tarafndan kullanlr olmas test edilmelidir. te yandan
123 H.Burin Henden-Rfk Henden, Yerel Ynetimlerin Hizmet Sunumlarndaki Deiim Ve E-Belediyecilik, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi Say 14 (48-66)www.e-sosder.com ssn:1304-0278 gz 2005 c.4 2006

124 Bilgi Toplumu Stratejisi (2006-2010), 11/7/2006 Tarihli Yksek Planlama Kurulu 2006/38 Nolu Karar 28 Temmuz 2006 Tarih 26242 Sayl Resmi Gazete s. 8 125 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s.26 http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

101

yerel e-ynetim ile yaplan hizmetlerin nceki yllara gre imdi daha uygun; sunulan hizmetlerin daha hzl ve daha az maliyetli olmasnn; yerel halk memnuniyetinin gerekmektedir.126 Btn bu gelimeler birlikte daha ok bilginin daha fazla katlmla sonulanaca konusunda tereddtler vardr. Yine de daha emin olunan bir ey varsa o da gelecekte insanlar arasndaki temel ayrmn bilgiye sahip olanlarla olmayanlar arasnda yaplacadr. lgili ve eitimli semenler bilgiye almak ve dncelerini tartmak iin pek ok imkanlara sahip olacaklardr. Dahas teknolojik kanallar, zaman ayrma veya bilgiye ulamak iin mali imkanlar gibi geleneksel sorunlar tarafndan yaratlan gerilimi azaltacak ve halkn katlmna daha elverili bir iklim yaratacaktr 127 Bu anlamda e-yerel ynetim veya e-belediye hizmetinin anlamnn iinde u ilkeler yer alr; daha iyiye gitmek; daha iyi bir deer/fiyat nermek; daha ulalabilir olmak ve daha uygun hizmet sunmaktr.128 Hizmetlerin elektronik ortamda sunulmas ile iletmeler, vatandalar ve kamu kurulular asndan nemli mali kaynak ve zaman tasarrufu yaratlacaktr. Bilgi ve iletiim teknolojilerinin kamu i srelerinde salad etkinlik ve birlikte alabilirlik yetenei sayesinde, kayp ve kaaklarn engellenmesi, kamu gelirlerinin artrlmas ve bilgiye dayal politika kararlarnn oluturulmas ile toplumsal refah artna katk salanacak ve ayrca, kamu ynetiminde effaflk, gvenilirlik, hesap verebilirlik ve katlmclk artrlacaktr.129 Bir dier faydas da vatandan ynetime katlmas, effafln, hesap verilebilirliin salanmas iin nemli bir ortam hazrlar. Kamu ynetimi kurumlar derecesinin artmas ve vatanda katlmnn salanmas,

126 Uur Yldrm erif ner, The Turkish Online Journal Of Educational Technology, Tojet January 2004 Issn: 1303-6521 Volume 3, Issue 1, Article 8 http://www.tojet.net/articles/318.htm 2006 127 Rita Kirk Whllock, "Cyber-Politics", American Behavioral Scientist, Vol. 40, No. 8, S.1208-1225. (1997), s. 1222 128 Http://Www.Lga.Gov.Uk/,2006 129 Bilgi Toplumu Stratejisi (2006-2010), 11/7/2006 Tarihli Yksek Planlama Kurulu 2006/38 Nolu Karar 28 Temmuz 2006 Tarih 26242 Sayl Resmi Gazete s. 29

102

arasnda bilgi alveriini kolaylatrarak brokraside gereksiz ilemlerin ve tekrarlarn azaltlmasna imkan salar.130 V. KATILIM VE LET M ( NTERNET) Biliim ve iletiim teknolojilerindeki gelimeler siyasal yaamda ve demokratik toplumlarn ve kurumlarn ileyiinde yeni kaplar amaktadr.131 Bilgi ve iletiim teknolojilerindeki yenilikler, ekonomik ve sosyal yaamn her alann ve toplumun tm kesimlerini eitli ynlerden etkisi altna almakta; kamu ynetimi yaklamlarn, i dnyasnn i yapma usullerini ve bireylerin yaamlarn derinden etkilemekte, bir baka ifadeyle toplumsal bir dnme neden olmaktadr. 21. yzyla imdiden damgasn vuran bu teknolojiler, yeni bir toplumsal dnme yani bilgi toplumuna da zemin oluturmaktadr.132 Bilgiye sahip olmann nem kazanmas; globalleme; biliim sektrnn douu; sivil toplum kurulularnn etkinlii ve rgtl toplumun glenmesi; kiinin merkezi konuma gelmesi; bilgisayarlama; yaam boyu renimin kanlmaz olmas, gnmz kurumsal ve toplumsal yaplarnn temel hedefi olarak alglanan bilgi toplumunun temel zelliklerini oluturmaktadr.133 zellikle letiim teknolojisindeki hzl gelimeler btn insanlk iin heyecan verici bir dzeye ulamtr. Her trl bilgi ve haberin elektronik ortamda saniyeler iinde dnyann herhangi bir yerinden baka bir yerine nakledilebilmesi kendi bana bir devrim olduu gibi baka pek ok devrime hareket kazandrabilecek ve insanlk hayatnn her boyutunu hzla deitirebilecek bir potansiyele sahip olmas nedeniyle de ayr bir nem tamaktadr.134 Bu radikal toplumsal dnm noktasnda devletin grevi, yatay iletiime imkan tanmak ve tek bana kendisini
130 H.Burin Henden-Rfk Henden, Yerel Ynetimlerin Hizmet Sunumlarndaki Deiim Ve E-Belediyecilik, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi Say 14 (48-66)www.e-sosder.com ssn:1304-0278 gz 2005 c.4 2006

131 H.Nee zgen, Katlmc Krsal Deerlendirme Yaklam: Menemen Projesi Uygulamas Ve Halilbeyli Ky rnei Tarmsal yaym ve Krsal Kalknmada Katlmc Yaklamlar Blteni, (2004), www.tuam.ege.edu.tr 2006 132 Bilgi Toplumu Stratejisi (2006-2010), 11/7/2006 Tarihli Yksek Planlama Kurulu 2006/38 Nolu Karar 28 Temmuz 2006 Tarih 26242 Sayl Resmi Gazete s. 29 133 http://www.inet-tr.org.tr/ 2006 134 aban Sitemblkba, letiim Teknolojisindeki Yenilikleri Ve Temsili Demokrasinin Gelecei, Gazi.niversitesi. .L.B.F Dergisi, C.5 Say 2 (2003), s. 193-213

103

ok aan bir koordinasyon almasna, geni katlml bir uzlama platformunda aktif olarak katlmaktr.135 Her bir iletiim teknolojisi vatandalar ile onlarn seilmi temsilcileri arasndaki diyalogun tabiatn nemli lde deitirmektedir. ok eski dnemlerde siyasetilerin zerine kt yksek platform "hatip politikac"y yaratrken radyo, sesini evlere kadar ulatran siyasi konumalar, televizyon ise politikaclarn yz yze yaptklar tartmalar getirdi. letiim teknolojisinde yeni bir sayfa aan internet ise kitleler zerinde ok daha hzl ve kapsaml bir etki yapmaya namzet gzkmektedir.136 nternet araclyla oluturulan kresel iletiim ortam, kamu ynetimini etkin, verimli, kaliteli klacak ve katlmc demokrasiyi iler bir yapya dntrmeyi kolaylatracak, e-devlet modelini ortaya karmtr.137 nternet iki tarafl alan bir iletiim kanal amtr. Bir taraftan seilmi grevliler semenlerine kendilerini, almalarn, dncelerini anlatabilmekte, dier taraftan da semenler
138

temsilcilerine

isteklerini,

sorunlarn,

zlemlerini

aktarabilmektedirler.

Dolasyla internetin yerel halkn kullanmna sunulmas ve

bu yolla belediye-yerel halk arasnda karlkl iletiim ve bilgi alverii sayesinde kaliteli hizmet sunumu ve yerel demokrasinin gelitirilmesi hedeflenmektedir.139 zellikle nternet sayesinde Kent gndeminin rahata izlenebilmesini salayabilmek, Kent verilerine ilikin bilgilerin daha rahat toplanabilmesini salayabilmek, nternet ortamnda yaplacak anketler sayesinde, halkn beklenti, talep ve ikayetlerini daha rahat renebilmek,

135 www.stradigma.com, 2006 136 aban Sitemblkba, letiim Teknolojisindeki Yenilikleri Ve Temsili Demokrasinin Gelecei, Gazi.niversitesi. .L.B.F Dergisi, C.5 Say 2 (2003), s. 193-213 137 Uur Yldrm erif ner, The Turkish Online Journal Of Educational Technology, Tojet January 2004 Issn: 1303-6521 Volume 3, Issue 1, Article 8 http://www.tojet.net/articles/318.htm 2006
138 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006 139 H.Burin Henden-Rfk Henden, Yerel Ynetimlerin Hizmet Sunumlarndaki Deiim Ve E-Belediyecilik, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi Say 14 (48-66)www.e-sosder.com ssn:1304-0278 gz 2005 c.4 2006

104

ynetimde iyileme ve beraberinde hizmetler zerinde de iyiletirici etkiler yapacaktr.140 nternet ile bir taraftan devleti oluturan kurumlarn i ilemlerinde ve kurumlar aras ilikilerde ve i ve karar srelerinde deiime sebep olurken dier taraftan yurttalarn bu i ve ilemlerden daha iyi bilgi sahibi olmalar ve karar srelerine bir ekilde katlmalar salanmaktadr.141 nternet ve demokrasi arasndaki etkileim ve iliki gelimi lkelerin ynetsel etkinliklerinde, zellikle de yerel ynetimlerde yaygn kullanmna yol amtr. Bizde de 8. BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Raporu yerel dzeyde interneti halk katlmn ve iletiim demokrasisinin gerekletirilmesini salayacak nemli aralar arasnda saymaktadr.142 Bugn dnyada pek ok ynetim interneti vatandalara daha fazla imkanlar sunmak iin kullanmaktadr. eitli dzeydeki ynetimler internet siteleri oluturarak internet alarna almakta ve bu iletiim ekliyle halka hizmet seeneklerini geniletmektedirler. oluturmakta, nternet siteleri sayesinde yerel ynetimler sohbet odalar ilgili eitli kaytlarn internet zerinden kamuyla

gerekletirebilmekte, i saatlerini duyurmakta, resmi kurumlarn yerlerini ekillerle gstermekte, i frsatlarn ilan etmekte, trafik ve hava durumu gncellemeleri yaparak vatandalara hizmet sunmaktadrlar. Ayrca baz ynetimler interneti bavuru ve dileke formlar sunma arac olarak kullanmaktadrlar. Bavuru doldurulup elektronik ortamda ilgili birime gnderilebilmekte ve bavurunun kabul edilir olup olmad yine elektronik olarak kontrol edilebilmektedir. nterneti yerel ynetimler ayn zamanda semenlerinin toplumsal sorunlar hakknda ne dndn renmek iin de kullanmaktadrlar. Bu ekilde tespit edilen nemli yerel konular toplumsal tartmaya almaktadr.143 Grld gibi u anda iinde yaadmz elektronik dnm srecinin, demokrasinin mmkn olan azami sayda vatandaa bilgi ulamn salamak ve
140 Birgl Ayman Gler-Argun Akdoan, Hakan Oktay, Yerel Ynetimler Ve Internet, Trkiyeyi Internete Tamak Konferans, Www. net.Tr.Org.Tr/ netconf7/Sunum/Yerelyonetim.Doc
141 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006 142 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor Http://Ekutup.Dpt.Gov.Tr/Yerelyon/Oik554.Pdf, 2006

143 aban Sitemblkba, letiim Teknolojisindeki Yenilikleri Ve Temsili Demokrasinin Gelecei, Gazi.niversitesi. .L.B.F Dergisi, C.5 Say 2 (2003), s. 193-213

105

alnan kararlarn onlarn ihtiyalarna gre ekillenmesine izin vermek olan en nemli iki taahhdn yerine getirecei ynnde iyimser bir bak as vardr. nternet sayesinde ynetimde etkili olmak isteyen herkes ok daha dk maliyetle siyasal etkinliklerde bulunabilecek ve sesini dnyann her yerine duyurabilecektir. nk Demokratik katlmn elektronik sistemler aracl ile salanmas, gnmzde dorudan demokrasinin nndeki zaman, mekan ve benzeri engelleri ortadan kaldracak ve demokratik katlmn maliyetini drecektir.144 Bylece internet sayesinde ynetime geni kesimlerin katlm salanacak ve demokrasi daha etkin olarak uygulanabilecektir.145 ternetin bu zelliklerinden dolay ykselii ok sayda politikacy ve siyasal analisti "elektronik demokrasi" diye nitelendirebilecek yeni bir demokrasinin ortaya kabilecei ihtimaliyle heyecanlandrmtr. Geni toplum kesimlerine alan internet alar, interaktif bilgisayar ve interaktif televizyon gibi yenilikler yoluyla elektronik ehir toplantlar, telefon seimleri, internet zerinde meclis gibi yeni siyasal tasarmlar imkan dahiline girmektedir. nternete yakn zamanlardaki ilgi elektronik demokrasi konusundaki tartmay atelemi ve onun geleceiyle ilgili birbirinden farkl iki eilimin ortaya kmasna neden olmutur: Bir tarafta Eski Yunan dneminin dorudan demokrasisinin yeniden yaratlaca gerek siyaset ihtimali hakknda mitli konuanlar, dier yandan demokrasinin yok edilmesinden endie duyanlar.146 E- demokrasi ynetimde bilgisayar alarnn kullanlmas, demokratik aktivitelerin bilgisayar alar zerinden yaplmas ya da katlm iin elektronik posta ve internetin kullanlmas demektir.147 Ancak elektronik Demokraside geni ve dar anlamda olmak zere iki ekilde tanmlanmaktadr. Geni anlamda elektronik demokrasi iletiim teknolojisinin liderler ve taraftarlar arasnda siyasi bilgi akn kolaylatrmak iin kullanm anlamna gelir. Bu tanm bilgi aknn iki ynl
144 H.Burin Henden-Rfk Henden, Yerel Ynetimlerin Hizmet Sunumlarndaki Deiim Ve E-Belediyecilik, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi Say 14 (48-66)www.e-sosder.com ssn:1304-0278 gz 2005 c.4 2006 145 H.Burin Henden-Rfk Henden, Yerel Ynetimlerin Hizmet Sunumlarndaki Deiim Ve E-Belediyecilik, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi Say 14 (48-66)www.e-sosder.com ssn:1304-0278 gz 2005 c.4 2006

146 John Street, "Remote Control? Politics, Technology And Electronic Democracy." European Journal Of Communication, Vol. 12, Say 1, (1997), s. 27 http://ejc.sagepub.com/cgi/content/abstract/12/1/27 2006
147 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006

106

karakterine vurgu yapmaktadr. Ayrca elektronik demokrasi kamu grevlileriyle etkileimin bir arac olarak, bir kimsenin siyasal grlerini geni bir dinleyici kitlesine aktarmas, vatandalar arasnda elektronik bir diyalog yntemi ve gelimi bir kamuoyu yoklamas cihaz anlamlarnda kullanld grlmektedir.148 Dar anlamda elektronik demokrasi ise iletiim aralarnn kullanld dorudan demokrasi anlamnda da kullanlmaktadr. Vatandalar lkenin karlat sorunlar hakknda dnecekler ve oturduklar odalarndan bu sorunlarn nasl zlecei konusunda dncelerini bildireceklerdir. Temsili kurumlar ve siyasal partiler ortadan kaybolacak
149

ve

vatandalar

gerek

anlamda

kendi

kendilerini

yneteceklerdir.

Bu anlamda kente ve kentliye etkin, verimli hizmet sunabilmek ve ilerleyen srete demokratik katlm geniletmek150 iin E-demokrasinin temel vazgeilmezi internet olmutur.151 nk internet karar oluturulmasnda halkn dorudan oyla yetkilendirilmesinin temsili sistemin zel karlar tarafndan tahakkm edilmesi, ile istikrarszlk yaratan kavga ve ekimelere zm bulacana inanlmaktadr. Halk meclisin yerine getiinde yorucu ve zaman alc siyasi ekimeler bertaraf edilebilir ve daha etkili yasalar yaplabilir. Ayn zamanda toplumun byk kesiminin benimsemedii zel karlarn etkisi silinip atlabilir. Halkn tamamn parayla satn almak pratik olarak mmkn olmad iin zel karlara kar halk elektronik oyla yetkilendirmek bu sorunu nemli lde zm olacaktr. nternetin bu etkileimci tabiat, onu demokratik sylemin etkili ve ayrdedici bir forumu yapmaktadr. Btn internet kullanclar hem konumac hem dinleyici, hem yaync hem de okuyucu, ierik salayc ve ierik tketici olabilmektedirler. nternetin etkileimci kapasitesi internet kullanclarna, sadece politikaclardan tek ynl iletiimle etkilenmek yerine kendi dncelerini yeniden

148

Scott

London,

"Electronic

Democracy:

Literature

Survey",

1994

http://www.scottlondon.com/reports/ed.html, 2006 149 "Welcome To The Teledeinocracy Page", http://web.utk.edu/~jjh6161/s490/teledem.html, 2006

150 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006

151 Uur Yldrm erif ner, The Turkish Online Journal Of Educational Technology, Tojet January 2004 Issn: 1303-6521 Volume 3, Issue 1, Article 8 http://www.tojet.net/articles/318.htm 2006

107

yasama organna geri iletme imkan vermektedir.152 Ayrca bu etkileimin sansrsz olarak annda yaplabildiinden internet elektronik demokrasinin yeni bir forumu olarak ifadelerin engellenmeden aktarlmasna ve hiyerarik olmayan bir dzenleme iinde fikir alveriine izin vermektedir.153 E-demokrasi sisteminin baarl olmas iin iki nemli amac gerekletirmesi gerekir: 1. Vatandalara bilgi ve politik ilemler, servisler ve ksa yollara ulam salamak; 2. Pasif vatanda bu sistem sayesinde; Bilgilendirme, Temsil etme, Oy kullanmaya tevik etme, Danmanlk hizmeti verme, Bir btn oluturma, aktif hale getirip, sisteme katma; unsurlaryla donatmaktr. Gerek anlamda e-demokrasinin salanabilmesi iin bu konuda ihtiya duyulan teknolojik alt yapnn, hukuki dzenlemelerin, siyasal sosyalleme dzeyinin yeterli olmas gerekir.154 nternetin bu olumlu etkilerine ramen tek bana demokrasiye bireysel katlm garanti etmedii gibi demokratik mzakerelerin mutlaka adil ve eit olacan teminat altna da almaz. nternet sadece bir platformdur. Yine de bu platformun ayrdedici zellii onun demokrasinin gelitirilmesine imkan verecek nemli bir frsat sunmasdr.155 Elektronik demokraside semenlerin dorudan yasama ilemlerine katlmasyla kusursuz bir sistemin ortaya kaca ynndeki tahminlere de kukuyla
152 Jerry Berman Daniel J Wtzner, "Technology And Democracy", Social Research, http://findarticles.com/p/articles/mi_m2267/is_n3_v64/ai_19952034 2006 153 Km, J. Y. Telecomunications .L.B.F Dergisi, C.5 Say 2 (2003), s. 193-213
154 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006

Cominication Abstracks, Vol. 22, No.21s. 124 125,

Aktaran

Sitemblkba, aban letiim Teknolojisindeki Yenilikleri Ve Temsili Demokrasinin Gelecei, Gazi.niversitesi.

155 Jerry Berman Daniel J Wtzner, "Technology And Democracy", Social Research, http://findarticles.com/p/articles/mi_m2267/is_n3_v64/ai_19952034 2006

108

bakmak gerekir. Gemiteki deneyimler gstermektedir ki byk gruplar, ok sayda insann katld bir ehir toplantsndaki diyalog ekliyle politika kararlar zerinde ittifak edememektedirler. nk ulusal sorunlar ok eitli ve karmak olup zmlerine ynelik politikalarn retilmesinde teknik bilgi gerektirmektedir. Semenlerin toplumsal sorunlar hakknda salkl kararlar verebilmeleri iin bilgilenmeleri ve zengin bilgiye dayal olarak mzakere yapmalar gerekir. Halbuki deil halkn, temsili demokraside milletvekillerinin dahi her konuda ayrntl olarak bilgilendirilmeleri mmkn olamamakta, bir ok teknik konularda inisiyatif alt komisyonlarn elinde bulunmaktadr.156 Ayrca kar gruplarnn etkisiz kalacann da hibir gvencesi yoktur.157 E-demokrasinin tam anlamyla gereklemesi iin; ncelikle, biliim ve iletiim teknolojilerinin tm topluma eit ve adaletli bir biimde yaylmas; ayn zamanda bu teknolojinin kullanmna ilikin eitsel altyapnn da tm bireylere eit biimde salanmas yani dijital blnme ya da dijital uurumun oluturulmamas ve giderilmesi gereklidir.158 Yerel Ynetimler bakmndan da yerel halka hizmet retme sorumluluu ile donatlm olan belediyelerin bu sorumluluunu yerine getirebilmesi noktasnda teknolojik gelimeleri kurumsal ileyie aktarmalar gerekmektedir.159 8.BYKPnda lkemizin ve zellikle yerel ynetimlerin rekabet gcn arttrmak ve bilgi toplumuna dnmn salamak amacyla teknolojik gelimeyi hedef olarak belirlemitir.160 Son yllarda bu hedef dorultusunda yerel ynetimlerin ok ynl hizmet verme gereksinimleri nedeniyle problemlere uygun zmler sunabilmek iin hizmetlerini elektronik ortama yansttklar grlmetedir. Kente ilikin verilerin gncel teknolojiye dayal biliim teknolojileri destekli almalarla ynetilerek bu
156 Amitai Etzon, "Teledemocracy: The Electronic Town Meeting", Current, Say 350, (1993), s.26-29. http://www.gwu.edu/~ccps/etzioni/b222.html 2006 157 aban Sitemblkba, letiim Teknolojisindeki Yenilikleri Ve Temsili Demokrasinin Gelecei, Gazi.niversitesi. .L.B.F Dergisi, C.5 Say 2 (2003), s. 193-213 158 www.bilisimsurasi.org.tr/listeler/tbs-hukuk, 2006 159 Uur Yldrm erif ner, The Turkish Online Journal Of Educational Technology, Tojet January 2004 Issn: 1303-6521 Volume 3, Issue 1, Article 8 http://www.tojet.net/articles/318.htm 2006 160 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

109

verilerden kent ve toplum yararna eitli bilgiler retilmesi, belediyelerin tantm ve etkin bir biimde vatandan hizmetine sunulmas salanmtr.161 Ynetimin vatandaa sanal ortamda sunaca hizmetlerin yalnzca bilgilendirmek dzeyinde kalmamas ve vatandan, kiisel bavuru, denetim, sonu alabilme, eitim, karar srelerine katlm salamas, gvenlik, salk ve benzeri konularda da devletten servis alabilmesi gerekir162 Bunun yannda belediye hizmetlerinin hzl sunulmas yetmez, belediyelerin dijital yolla halktan, kurum ve kurululardan gelen soru ve taleplerine ayn yntem ve hzla yant verebilmesi nemlidir.163 E-belediyecilik uygulamalarnda; Vatanda odakl Daha katlmc Daha effaf Daha etkin bir yerel ynetim yapsnn oluturulmas iin;

kamu hizmetlerinin sunumunda bilgi ve iletiim teknolojilerinin en etkin ekilde kullanlmasna olanak salayacak; yasal, idari ve teknik altyapnn oluturulmas gz ard edilmemesi gereken bir husustur.164 Belediye mevzuat teknolojik gelimelere gre yenilenmeli; belediyelerde bilgi ilem altyaps kurulmal, bu birimde, nitelikli uzman personel bulunmal; ve en nemlisi belediyelerin otomasyona gemesine ilikin teknik ve mali destek salanmaldr.165 Finansal eksiklik e-ynetim hizmetlerine yerel ynetimlerin katlmnn nndeki en ciddi engel olduundan E-belediye hizmeti sunulmas noktasnda merkezi ynetim eynetim iin gerekenleri yerine getiremeyen/yeterli kaynaa sahip olmayan yerel otoritelere finansal yardmda bulunmaldr.166 Bunun yannda yerel ynetimlerde vatandalar sanal bilgi ve hizmetleri kullanma konusunda istekli hale getirmek iin web sayfalarnda ulusal ve yerel dzeyde anlaml, ie yarar ve art deer yaratan
161 H.Burin Henden, Yerel Ynetimlerde Uygulanan Toplam Kalite Ynetiminin E-Belediyecilik Kavram le Balantsnn rdelenmesi, Yap Ve Kentte Biliim04 Kentte-Dnm, E-Belediyecilik, E-Mhendislik Ve E-Kentlilik 3. Ulusal Kongresi, 02-03 Aralk 2004,Ankara. 162 Hilal Yldrr-Elif Karakurt, E-Devlet Ve Uygulamalar, E-Dnce, http://www.isguc.org 2006 163 http://www.tbd.org.tr/ 2006 164 Mete Yldz, Elektronik (E)-Devlet Kuram Ve Uygulamasna Genel Bir Bak Ve Deerlendirme, http://www.bilgiyonetimi.org, 2006 165 http://www.belsoft.gen.tr/ 2006 166 www.lianza.org, 2006

110

ierik salanmaldr.167 Ayn zamanda sistemden yararlanacak olanlarnda eitilmesi gerekmektedir.168 Ancak kavramlarnn bu eksiklikler giderildiinde; dolaysyla, katlmclk hizmet ve izlenebilirlik art yaygnlamas verilen kalitesinde

olabilecektir.169 u anda var olan sreler daha ileri bir seviyeye gelecek; vatandalar ile etkileime geme ve bir dizi hizmet iin organizasyonlarn yeniden dzenlemesi ile organizasyonlarda kkl bir deiim olabilecek; belirlenen/tanmlanan yerel zgrlkleri ve ynetim iinde karar vermeyi yerel yetkililerle paylamak; hizmetlerin biimini deitirmek iin yeni bir teknoloji kullanlmas; yerel hizmetleri daha iyi, daha uygun maliyetli ve daha ulalabilir hale getirecek; yerel demokrasinin balamasn ve gelimesini gerekletirebilecektir.170 Trkiye de 2001 ylnda ABye aday lkeler iin tasarlanan eAvrupa+ Giriimine taraf olmu, daha sonra da 27 ubat 2003 tarihinde yaymlanan 2003/12 sayl Babakanlk Genelgesiyle e-Dnm Trkiye projesinin balca hedefi171 olarak Vatandalarmza daha kaliteli ve hzl kamu hizmeti sunabilmek amacyla; katlmc, effaf, etkin ve basit i srelerine sahip olmay ilke edinmi bir devlet yaps oluturacak koullarn hazrlanmasdr diye belirlemitir.172 AKP Hkmetinin seim beyannamesinde de; halen farkl kurulularca yrtlen eDevlet, e-Trkiye, Kamu-Net, vb. almalarn e-dnm Trkiye projesi ad altnda birletirilmesi olarak ngrlmt173 ve 58 ve 59. Hkmet Acil Eylem Plannda yer alan e-Dnm Trkiye Projesi lkemizde yrtlmekte olan mnferit almalar tek proje ats altnda toplayarak e-Dnm Trkiye Projesine hz kazandrmtr.

167 Mustafa Bulun, Bir E-Trkiye Denemesi. Inet 2001, 7. nternet Konferans, http://www.edevlet.net/eturkiye/e-turkiye_denemesi.pdf , 2006 168 www. govtech.net 2006 169 Mete Yldz, Elektronik (E)-Devlet Kuram Ve Uygulamasna Genel Bir Bak Ve Deerlendirme, http://www.bilgiyonetimi.org, 2006 170 www.kuntaliitto.fi/tietot, 2006 171 e-Dnm Trkiye 27 ubat 2003 tarih 2003/12 sayl Babakanlk Genelgesi http://www.icisleri.gov.tr/_icisleri/turkdaredergisi/uploadedfiles/a.nohut%2035-58.doc 2006 172 e-Dnm Trkiye 27 ubat 2003 tarih 2003/12 sayl Babakanlk Genelgesi http://www.icisleri.gov.tr/_icisleri/turkdaredergisi/uploadedfiles/a.nohut%2035-58.doc 2006 173 AkpSeim Beyannamesi, http://www.akparti.org.tr/beyanname.doc 2006

111

E-Dnm Trkiye Projesi kapsamnda; ilki 2003-2004 dnemini, ikincisi de 2005 yln kapsayan eylem planlar hazrlanm ve uygulanmtr. Eylem planlar erevesinde yrtlen ksa vadeli hedeflerin gerekletirilmesine ynelik almalarn yan sra, 2005 ylnda ayrca, Trkiyenin bilgi ve iletiim teknolojilerinden etkin olarak yararlanmas ve bilgi toplumuna dnmn gerekletirilmesine ynelik orta ve uzun vadeli strateji ve hedefleri belirlemek zere, 2006-2010 dnemini kapsayacak olan Bilgi Toplumu Stratejisi hazrlk sreci balatlmtr.174 28 Temmuz 2006 Tarih ve 26242 Sayl R.G. ile de Yksek Planlama Kurulu Kararyla yaynlanmtr. Bilgi Toplumu Stratejisinde; toplumun temel elerini oluturan vatandalar, kamu sektr ve iletmeler ile bilgi ve iletiim teknolojileri sektrnn mevcut durumlar ve Trkiyenin 2010 ylnda bilgi toplumuna dnm potansiyeli deerlendirilmi, belirlenen stratejik ncelikler erevesinde 2010 yl iin hedefler ve bu hedeflere ulamak iin atlmas gereken admlar tespit edilmitir. Ayrca, TB TAK tarafndan yrtlen Vizyon 2023 almalar ve Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulu kararlar esas alnarak Ar-Ge ve yenilikilik stratejileri de entegre edilmi ve stratejinin btnl salanmtr. Dier taraftan, stratejinin uygulanmasn glendirecek yaplar ile uygulamann izlenmesi ve deerlendirilmesi amacyla, lmleme kriterleri ve metodolojisi oluturulmutur.175 Bilgi Toplumu Stratejisi ve eki Eylem Plan; vatandalar, kamu kesimi ve i dnyas ile sivil toplum kurulular, ksacas toplumun her kesimi iin nmzdeki 5 yllk dnemde temel referans belgesi olacak ve gelecekte yrtlecek almalara da k tutacaktr.176 ileri Bakanl - Mahalli dareler Genel Mdrl; Bilgi Toplumu Stratejisinin yerel dzeyde hayata geirilmesinde koordinasyondan sorumlu olacaktr. Genel Mdrlk bu erevede; genel politikalarla uyumlu ve tamamlayc
174 Bilgi Toplumu Stratejisi(2006-2010), 11/7/2006 Tarihli Yksek Planlama Kurulu 2006/38 Nolu Karar 28 Temmuz 2006 Tarih 26242 Sayl Resmi Gazete s. 1 175 Bilgi Toplumu Stratejisi(2006-2010), a.g.b., s. 2 176 Bilgi Toplumu Stratejisi(2006-2010), a.g.b., s. 2

2006-2010 yllarn kapsayan Bilgi Toplumu Stratejisi

112

nitelikte

yerel

politikalarn

belirlenmesi,

yerel

ynetimler

arasnda

etkin

koordinasyonun salanmas, benzer teknoloji uygulamalarnda teknoloji paylam ve belirlenen standartlara uyumun tesisi suretiyle yatrmlarda etkinliin salanmas, uygulamalarn izlenmesi ve performans lmlenmesi ile grevlidir. Genel Mdrlk, bu grevlerin ifasnda Devlet Planlama Tekilat Bilgi Toplumu Genel Mdrl ile yakn ibirlii iinde alacaktr.177 E-Devlet ve bilgi toplumunun kurumsallamas noktasnda 8.BYKP, ve Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Raporunda, bilgi a kurulmas vurgulanmakta ve internet vastasyla yerel ynetimlerde halk bilgilendirme srelerinin ve ortamnn gelitirilmesi, kamu belge ve bilgilerine zgrce eriebilirliin salanmas ngrlmektedir.178 Yerel ynetimlerce elektronik ortamda sunulan hizmetler gelitirilecek, veri paylam salanacak ve bunlara ilikin esaslar belirlenecektir. Yerel hizmetlerin evrimii sunumunda baarl uygulamalar yaygnlatrlacaktr. e-Demokrasi uygulamalaryla halkn ynetime etkin katlm salanacaktr. Ayrca, yerel ynetimlerde bilgiye
179

dayal

performans

deerlendirme

mekanizmalar

yaygnlatrlacaktr.

Bilgi Toplumu Stratejisinin tm boyutlaryla bir btnlk ierisinde hayata geirilerek hedeflerine ulaabilmesi iin kamu kurum ve kurulular, i dnyas, sivil toplum kurulular bata olmak zere toplumun tm kesimlerinin stratejiyi benimseyerek ortak hedefler dorultusunda uyumlu bir biimde hareket etmeleri nem arz etmektedir. Bu uyumun en st dzeyde salanarak; siyasi ve idari liderlik, karar alma, programlama, kaynak tahsisi, uygulama, koordinasyon ve denetim dzeyinde etkin, yaptrm gc yksek, effaf ve hesap verebilir bir uygulama srecinin gerekletirilmesi hedeflenmektedir. Paydalarn rol, yetki ve sorumluluklar iyi

177 Bilgi Toplumu Stratejisi(2006-2010), a.g.b., s. 44 178 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006 179 Bilgi Toplumu Stratejisi(2006-2010), a.g.b., s. 32

113

ynetiim ilkeleri erevesinde tanmlanarak, aktif ibirlii ve etkileim iinde almalar iin uygun ortam yaratlmaldr.180

180 Bilgi Toplumu Stratejisi(2006-2010), a.g.b., s. 33

114

ALTINCI BLM

YEREL KATILIM UYGULAMALARI

I-DNYADA YEREL KATILIM UYGULAMALARI Halkn ynetim srecine katlmyla ilgili uygulamalar ncelikle batda balam ve bu konuda yaplan pek ok aratrma bat demokrasilerinde yaanan bunalma gnderme yaparak semenlerin ulusal siyasetten yabanclatna ve onlar yeniden ulusal siyasete yaknlatracak yollar bulma ihtiyacna iaret etmektedir. Aratrmalar demokraside ki bunalmn sadece siyasi aktrlerin deitirilmesiyle atlatlamadn semenlerde, derin bir honutsuzluk duygusu olduunu ortaya koymaktadr.1 Trk idare sistemine en yakn olan Fransada yerel ynetim sistemine ilikin tartmalarda ncelik yerel dzeyde yerel sekinlerin temsilde etkili olduu, temsilcilerin nfusun genel nitelikleriyle orantsz bir biimde greli olarak daha iyi eitim grm, orta snf kkenli kiilerden olutuu, dolaysyla demokrasi ve temsilin gerekleemedii noktasndayd.2 O yzden 1982de Fransz ynetim sisteminde katlma ynelik deiiklikler ngrlm ve bu ynde yasal dzenlemeler yaplmtr. Bu dzenlemeler u yenilikleri getirmitir;3 1) Seilmi temsilcilere daha ok yetki tannmas ilkesi benimsenmitir. 2) Yerel ynetim organlarnn aldklar kararlar zerinde n denetim kaldrlmtr. 3) Yerel ynetimlerin yaptklar ilemlerin yasalara uygunluk denetimi sonradan yaplacaktr.
1 Amitai Etzon, "Teledemocracy: The Electronic Town Meeting", Current, Say 350, (1993), s.26 2 Oya itci, Yerel Ynetimlerde Temsil-Belediye rnei, Ankara: Todaie Yayn, 1989, s. 34 3 Nuri Tortop, "Fransa'da Yerel dare Bteleri", ada Yerel Ynetimler Dergisi, Cilt 5, Say 1, (1996), s. 33

115

4) Yerel ynetimler, belediye meclisleri beldenin sosyal ve ekonomik menfaatlerini koruyucu dorultuda faaliyetler yapabileceklerdir. 5) Valilerin bteleri onaylama yetkileri kaldrlmtr. Btenin denk olmamas halinde Devlet temsilcisinin Belgesel Hesaplar odasna itiraz etme yetkisi vardr. tiraz halinde konu tekrar mzakere edilecek, denklik salanamazsa illerde Devlet temsilcisi tarafndan bte dzenlenecektir. Daha sonra da 1992 tarihinde Fransada karlan bir yasa ile belediyeye ait ilerde semenlere danma messesesi getirilmitir. Burada sz konusu olan sadece danmadr ve belediye meclisi kararnn aydnlatlmasna yneliktir.4 Katlm, gnll kurulularn temsilcileriyle seilmi kimseleri biraraya getiren "danma kurullar" yoluyla gerekletirilmektedir. Ayrca, "halk oylamas" yoluyla, belediye etkinlikleriyle ilgili her karar hakknda vatandalara danma yolu da almtr. Bununla birlikte, gnll kurululara ve halka tannan bu yetkilere, dorudan demokrasiyi artrmakta olduklar gerekesiyle belediye meclisi yelerinden tepkiler geldii gibi, bu yenilik, kimi bilim adamlarnca da eletirilmitir. Meclis yeleri, sahip olduklar siyasal gcn bu biimde paylalmakta olmasndan honut kalmamlardr. Fransa'nn yeni yerinden ynetim dzeni ve bu yapnn ileyii ar eletirilere konu olmutur. Belediye bakanlarna tannan geni yetkiler, onlara "Feodal beyler" denilmesine bile yol amtr. Bu yeni g sahiplerinin, merkezle evre arasndaki tarihsel dengeyi bozduuyla ilgili yaknmalar olmutur.5 Bat demokrasilerinin gelecei konusunda sregelen tartma ABD'nde Ross Perot'un 1992 bakanlk seim kampanyasyla yeni boyutlar kazand. Bu kampanyann odak noktas "Elektronik ehir Toplantlar"yd. Etkileimci teknolojinin araclyla halk ulusal lekte yeni bir ruhla seferber etmeyi amalayan bu fikir cazip ve uyarcyd. Perot'un yapmak istedii ey, Amerikan demokrasisinde halk iradesine engel olan tepkisiz kurumlarn yerine halkn isteklerini

4 Murat Akakaya, Fransa'da Yerel Ynetimler Ve Halkn Karar Alma Srecine Katlm, Gazi niversitesi ibf Dergisi , C.5 Say 1, (2003), s. 165 5 Akakaya, a.g.m., s. 173

116

karar mekanizmalarna ulatrabilecekleri bir ara oluturmakt. Bu yolla semenler engellenmeksizin aracsz ve dorudan kendilerini ifade edebileceklerdi.6 1994 te Perot seim kampanyasndaki vaadini yerine getirerek mehur Elektronik ehir Toplantlarndan birini uygulamaya koydu. Televizyon seyircileri nnde lkenin istikrarsz ekonomik durumu ve ABD'nin kar karya olduu btn tercihler gzler nne serildi. Sunutan ksa bir sre sonra telefon, faks, internet ve interaktif kablolu TV yoluyla sabaha kadar Amerikan toplumu tepki ve grlerini bildirdi. Katlmclar sosyal gvenlik demelerinin kslmasna, orduya yaplan harcamalarn azaltlmasna ve vergilerinin artrlmasna karar vermilerdi.7 Bylece Teknoloji bazl vatanda katlm almalarndaki ncelikli odaklama, seim ve seim kampanyalarnn internet zerinden yaplmas olmutur. Digital teknolojiler vatandalarn bir araya gelme yollarn ve seim bilgisini kullanmasn deitirirken, vatandalarn gnlk internet kullanm yoluyla yneticilerle iletiime girmesi daha uzun menzilli etkiye sahip olaca ortaya km oldu.8 Vatandalarn btn faaliyetlerini elektronik ortama tayabildikleri bir dnyada oy verme ve siyasal katlmn da elektronik ortama tanacan sinyallrini vermi oldu.9 Norve'te Telenor Research and Development kurumu yerel politikaclara yardmc olan bir iletiim sistemi gelitirmi ve uygulamaya koymutu. Sistem politikaclara telefon etme, telefon konferanslar dzenleme, e-mail ve faks gnderme ve alma kolayl salamaktayd. Bu sistem, belgelerin siyasetiler ve yerel ynetim grevlileri arasnda mbadelesine imkan vermekteydi. ki yllk alan denemesi, sistemin yerel politikaclar iin faydal ve etkili bir bilgi teknolojisi destei saladn ortaya koydu. Alan denemesi ayn zamanda elektronik demokrasiye

6 Michael Sandel, "Beyond Newtonian Democracy", New Perspectives Quarterly, Vol. 9, Say 4, (1992), S.9-11 s. 7-8 7 Phlp Elmer-Dewtt, "Dial D For Democracy", http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,975695,00.html 8 Www.Cviog.Uga.Edu 2006 9 Tracy Westen, "E-Democracy: Ready Or Not, Here It Comes", National Civic Review, Vol. 89, No. 3, S.217227.H (2000),

117

gven duyulmasn salayarak onun gelitirilmesi ynndeki dncelere de destek salad.10 800.000 nfuslu skoyann bakenti Edinburghta 2000 ylnda halkn yerel katlmna ynelik yrtlen Temiz Edinburg 2000 projesi Edinburgh kent meclisinin kenti yaamak, almak ve elenmek iin daha temiz ve ho bir hale getirmek iin tasarlad bir katlm uygulamasdr.. Bu projenin baarl olmas iin yeni uygulamalarn hayata geirilmesinden nce, balang durumunu ve ncelikleri saptamak amacyla meclisin evre ve tketim blm tarafndan halkla yaplan bir danmanlk uygulamas yrtlmtr.11 Edinburgh kent meclisinin dier blmlerinin danmay yrtmek amacyla katlmc deerlendirme (Participatory Appraisal) yntemlerini kullanarak bir alma yrtmler. Bu almada; Soru formu doldurmayan Halk toplantlarna katlmayan Gazetelere yaz yazmayan Resmi kurululara bavurmayan

kiilerle iliki kurmaya almlar.12 75 alan halkn samimi dncelerini ifade etmeleri iin, halkla yz yze geldiklerinde halk rahatlatacak ve gven verecek teknikler konusunda iyi ve kt uygulamalar incelemeyi de amaladklar iki gnlk youn bir eitime alnmlar. Halk iin ileri olabildiince kolaylatrarak brokratlarla deiik yerlerde karlamaya dayal basit ve hzl bir yntemle her gn 70 blgede yaklak 150 kii ile grmeler yaplm. Her bir grup kentin sokaklarnda yz yze iletiimi kullanarak harita ve problem listesi ile kilise salonlar, kou ve piyango dkkanlar, publar, ktphaneler, sper marketler ve caddelerde ok ynl danmanlk

10 Pal Ytterstad-Richard T. Watson, Sigmund Akselsen, Gunnvald Svendsen, "Teledemocracy: Using Information Technology To Enhance Political Work", Ms Quarterly, Vol. 20, No. 3, S.347 s. 223-224 11 Turner Gary, Yerel Ynetimlerde Baarnn Arttrlmas Ve Hizmetlerin Gelitirilmesine Yardmc Olmak Amacyla, Katlmc Halka Danma almalar ev. Tayfun zkaya, Tarmsal Yaym ve Krsal Kalknmada Katlmc YaklamlarBlteni, zmir: Ege niversitesi Tarmsal Uygulama Ve Aratrma Merkeziyayn, (2004) 12Turner Gary, Yerel Ynetimlerde Baarnn Arttrlmas Ve Hizmetlerin Gelitirilmesine Yardmc Olmak Amacyla, Katlmc Halka Danma almalar ev. Tayfun zkaya, Tarmsal Yaym ve Krsal Kalknmada Katlmc YaklamlarBlteni, zmir: Ege niversitesi Tarmsal Uygulama Ve Aratrma Merkeziyayn, (2004)

118

programn yrtmler. Bu danmanlk etkinlikleri srasnda danlanlarla ilgilenilerek gevemeleri, kendilerini rahat ve gvende hissetmeleri salanarak, grlerini paylamalar ve kendi ortamlarnda kendi dillerini kullanmalar salanarak mlakatlar yaplm. Yaklak 9000 kii ile grlm halkn katlmn kolaylatran onlara pozitif ve kolayca iliki kurabilecek bir ekilde Katlm arttran bir diyalog tekniki kullanlarak geleneksel yollarla grlerini aklayabilme gcne ve motivasyonuna sahip olanlarn dnda kalan insanlara ulalm ve bu alma ile Edinburgh vatandalarnn ihtiya ve zlemlerinin izini etkili bir ekilde srdrerek onlarn ihtiya ve beklentilerini yanstan bir hizmet salayabilmek iin olumlu sonular elde edilmitir.13 Yerel Katlm ile ilgili dnyadan somut bir uygulamay zet olarak vermek gerekirse en nemli ve baarl uygulama olarak grlen Brezilya Porto Allegre Yerel Katlm uygulamasn vermek mmkndr. PORTO ALLEGRE YEREL KATILIM UYGULAMASI Brezilyann Rio Grande do Sul eyaletinin bakenti 1.250.000 nfuslu Porto Alegrede belediye ynetimi yurttalarn eline belediye btesinin tm yaratm, formlasyon, kabul ve deerlendirme srecini emanet ederek kent sakinlerinin kentlerinin ynetimine srekli biimde katlmn salamtr.14 Porto Alegredeki Katlmc Bte deneyi, hem bir halk katlm biimi gelitirmitir hem de biimsel demokrasinin mekanizmalarn daha iyi altrmtr. Bununla da yetinmeyerek daha da ileriye giderek, sradan yurttalar ile yasama gc ve yrtme gcnn yan yana durduklar ve birbirleriyle karlatklar yeni bir kamusal alan yaratarak, siyasi eylemin demokratiklemesinden oluan kamusal alan da gerek karar merkezi haline getirmitir. Daha bilinli, eletirel ve talepkr

13 Turner Gary, Yerel Ynetimlerde Baarnn Arttrlmas Ve Hizmetlerin Gelitirilmesine Yardmc Olmak Amacyla, Katlmc Halka Danma almalar ev. Tayfun zkaya, Tarmsal Yaym ve Krsal Kalknmada Katlmc YaklamlarBlteni, zmir: Ege niversitesi Tarmsal Uygulama Ve Aratrma Merkeziyayn, (2004) 14 Tarso Genro-Ubiratan de Souza, Porto Alegre: zgn Bir Belediyecilik Deneyimi, ev.Blent Tanatar, stanbul: Demokrasi Kitapl yaym, 1999, s..15

119

bir yurttaln ortaya kmasn salayan da, tmyle bu yeni kamusal alan olmutur.15 Demokrasiyi nasl radikal biimde demokratikletirebiliriz? Nfusun byk ounluunun karlarna yant vermeyi salayacak mekanizmalar nasl bulacaz? Reformlar ve kopular araclyla, gelecei ilgilendiren kararlar, herkese paylalan kararlar yapan yeni kurumlar nasl icat edeceiz?16 sorular Porto Allegre yerel yneticilerini Katlmc Bte Uygulamasna gtren en nemli noktalr olmutur. Katlmc Bte devlet ile hkmet zerinde bir kontrol biimi ortaya karma yntemidir.17 Bu bak asndan, demektir.18 Kamu yatrmlarnn tipi ve elverililii zerinde dorudan bir etkisi olan bu yeni karar merkezi, zenginliklerin daha iyi blmn salamada ve siyasetin toplumsallamasna katkda bulunmada temel bir nemdedir.19 1988 seimlerinden sonra, Kentin on alt ilesinde yaplandrlan Halk Konseyleri bamsz bir kamu oyunun doum, oluum ve pekime yerleri haline gelmitir. Cemaatler, dorudan siyasi eylem iinde, kendi snfsal karlarn savunmak iin ayrcalkl snflarn devlet zerinde medyalar araclyla nasl bask uyguladklarn kefediyorlar.20 Yaplan mahalle toplantlarna ilk bata byk bir katlm olmu. En fakir kent sakinleri toplantlara kitlesel bir ekilde katlmlar. Bu dorudan katlmlaryla yllardr talep ettikleri yatrmlar iin karar verme olanan elde etmiler. Ama herkes her eyi ayn anda istediinden ve belediyenin seim vaatleri ni yerine getirmesini ve daha nceki yerel ynetimler tarafndan hep yzst braklan mahallelerinin iyiletirilmesine ynelik almalara hemen giriilmesini talep ettiklerinden,21 belediyenin ne kaynaklar, ne de projeleri buna
15 A.g.e., s.20-21 16 A.g.e., s.24-25 17 A.g.e., s.25 18 A.g.e., s. 26 19 A.g.e., s. 21 20 A.g.e., s. 23 21 A.g.e., s. 28-29

hareket

toplumsal snflar arasndaki katlm

eitsizliklerinin yava yava azaltlmasna yol aan kararlar zerinde etkili olmak

120

msait deildi. Yaplmas gerken ilk eyin kaynak yaratmak iin yerel vergi yapsn derinlemesine reformdan geirmek (yerel vergiler yoluyla) ve bylece kente, talepleri cevaplama ve asgari bir inandrclk dzeyine ulama imkn vermekti. Ayn zamanda byk ehirle de bir diyalog srdrmek, kentin tarihinde ilk kez sradan yurttalar iin iine katarak yurttalarn yeni belediye ynetiminin yntemlerine gven duymalarn salayan siyasi koullar yaratmak gerekmi.22 Birinci byk vergi reformu Belediye Meclisi20 ile zorlu bir pazarln ardndan, Katlmc Btenin delege ve temsilcilerinin21 geni apl seferber olularyla gerekletirilmi.23 Daha sonraki ylda da oturumlara zayf bir yurtta katlm olmasna ramen, belediye halkn alm olduu kararlara sayg gstermi ve alnan kararlar uygulamaya sokmutur. Bunun neticesinde mahallelerde kulaktan kulaa bu almalarn rgtl sakinlerin katlmyla karara baland yaylm.24 Bu haberlerle birlikte, cemaatler Katlmc Btenin uramaya deer olduunu anlamaya balamlar.25 Bu yepyeni olgu bir yandan seferber olmu fakir bir sosyal tabandan kaynaklanan kararlarn somutta gereklemesi ve dier yandan da belediye ynetiminin saydamlyd. Bylece halkn ilgisi nfuz sahibi liderlerin ya evrelerini kaybetmerine ya da davranlarn deitirmek zorunda kalmalarna sebep oldu.26 Belediye her yurttan belediye karsnda eit olduunu, gerekli grd yatrmlarn savunucusu olabileceini, bunun iin, karar srecine aktif katlm ve seferber olma yeteneklerini kantlamalarn istiyordu.27 Bu uygulamayla yerel ynetim toplum ilikisi demokratiklemi, sradan yurtta kamu ynetiminin aktif ba rol oyuncusu olmutur.28 Ayrca toplum adna ynetimi denetleyen, ynetimin danda bir kamusal alan yaratlmtr.29

22 A.g.e., s. 29 23 A.g.e., s. 29 24 A.g.e., s. 30 25 A.g.e., s. 31 26 A.g.e., s. 31 27 A.g.e., s. 31 28 A.g.e., s. 43 29 A.g.e., s. 43

121

Yrrle sokulan bu dorudan demokrasi sreciyle halk, zerk biimde, ileyi kurallarn koymu, ncelikleri tanmlam ve Katlmc Bte Konseyinde oturacak temsilcileri semitir. Bylece, iinde toplumun kenti ortaklaa (Katlmc Bte Konseyi ) ynetme srecini kurduu ve devlet zerindeki toplumsal denetim mekanizmalarn tanmlad, bir kamusal alan yaratlmtr.30 Bunun dorudan demokrasi srecini ayn zamanda temsili demokrasiyi dlamama, tersine deerini artrma gibi bir yarar da olmutur. Belediye Meclisi bte yasa tasarsn analiz ederek deiiklikler nererek ve oylayarak, tm anayasal yetkilerini kullanmaya devam etmitir.31 Porto Alegre Halk daresi cemaatle ortaklaa kamu btesini hazrladnda, belediye ile sivil toplumu angajmana sokan bir toplumsal szleme olumu, tabiatyla bu sre, gerek bir siyasi iradeye tekabl ettiinde gereklie dnmtr.32 Ylar plann hazrlk, tanmlama ve uygulamaya elik evreleri boyunca halkn katlm, bte direktiflerinin ve yllk btenin oluturulmasnda gvence altna alnmtr. Bu katlm, kentin corafi ileleri araclyla gerekletirimitir.33 Uygulamann somut koullar da belediye yasasnca deil, halk tarafndan zerk biimde tanmlanmtr.34 Bu ayn zamanda, halkta bir bilinlenme ve uyan unsuru olmutur.35 Bu sre zarfnda, halk belediye ynetimi erevesinde zlenemeyecek sorunlar bulunduunu da kefetmitir. Salk, eitim, konut, sosyal yardm, istihdam ve gelir yaratma gibi meselelerin yapsal zme kavumalar iin, ye eyaletler/devletler veya Federal Devlet dzeyinde Yasama Meclislerinde ve Ulusal Kongrede karara balanan makro-ekonomik ve mali politikalara ihtiya olduunun farkna varlmtr.36 Halk bylece Eyalet ve Birlik Btesinde dzeltmeler yapmann yetmediini, daha ileriye gitme cesaretini gstermenin gerekli olduunu
30 A.g.e., s. 43-44 31 A.g.e., s. 44 32 A.g.e., s. 44 33 A.g.e., s. 45 34 A.g.e., s. 45 35 A.g.e., s. 46 36 A.g.e., s. 46-47

122

anlamtr. Taleplerin, Brezilya toplumunun yaplarn derinlemesine dntrmeyi amalayan, daha geni mcadelelerle btnletirilmesi gerekmektedir.37 Kendi ve hemerileri iin en iyi hayat koullarn gelitirmeye abalayarak Porto Alegre sakinleri, yalnzca belediye dzeyindeki ileyiin arklarn deil, iktisaden neoliberal bir balamda, devletle srekli st ste binmeleri de kefetmeyi baarmtr..38 nsanlar tercihlerinin sonularn somut olarak grnce seferber olmay gnlden arzuladklar bu almalarda gzlenmitir.39 Katlmc bte uygulamas bylece vatandalarda bilinlenmeyi ortaya karm, zellikle, yurttalk bilinci dzeyini ykseltmeye ve belediye ynetimini Brezilya Devletinin deiimini hedefleyen, daha geni bir mcadele iine yerletirmeye yarayan bir vasta olmutur.40 Yani kendilerini ilgilendiren somut sorunlar araclyla sakinler, sorunlarnn tmnn yalnzca belediye ynetimi dzeyinde zlemeyeceini ve tatmin olmak istiyorlarsa, Brezilya toplumunun yaplarn dntrmek iin de mcadele etmeleri gerektiini kefetmiler.41 Porto Alegre deneyimi z itibariyle, Gelir eitsizliinin halkn kararlara ortak katlmyla giderilebileceini,42 Sakinlerin tanmlayabileceini, Nfusun byk bir ounluunun karlarna cevap vermeyi salayan mekanizmalarn bulunabileceini, Gelecee ynelik kararlarn en yksek konsenssle alnabileceini,43 Belediye faaliyetinin, sivil toplum tarafndan dzenli olarak denetlenebileceini gstermitir.44 kendi nceliklerini kendilerinin

37 A.g.e., s. 47 38 A.g.e., s. 72 39 A.g.e., s. 67-68 40 A.g.e., s. 72-73 41 A.g.e., s. 73 42 A.g.e., s. 73 43 A.g.e., s. 75 44 A.g.e., s. 76

123

Katlmc Bte srecinin bilme, anlama almalar, btenin uygulanmas yoluyla, yalnzca karar verme biimleriyle ilgili reformlarla kendini snrlamayan, ama sradan yurttan kamu ynetimini denetlemeyi baard bir kamusal alan yaratarak yalnzca bilin dzeyini ykseltmedii, ayn zamanda gerek toplumsal eitsizliklerin de zerine yrmeye imkn verdii gerekten nemli bir proje olmutur.45 II-TRK YEDE YEREL KATILIM UYGULAMALARI Trkiye'de, idarenin karar alma srecine o kararlardan "etkilenebilecek" olanlarn "katlmalarna" ve bilgi-belge sunmalarna olanak tanyacak bir "zorunlu hukuki prosedr" halen yoktur. Ancak idarenin elindeki bilgilere ulama hakkn gvence altna alan Bilgi Edinme Yasas karlmtr. Bunun gibi az sayda istisna dnda, kamu ynetiminin ilemlerini "kapallk" iinde yapabilmesine olanak tanmakta ve bireylere yarg denetimi dnda etkili bir "korunma" yolu brakmamaktadr. te yandan, daha nce benzer yasalar karm lkelerin deneyimlerinden yararlanlarak hazrlanan dari Usul Yasas tasarsna gre, idari karar alma srecine katlm, zel hukuk kiilerinin (bireyler ve tzel kiiler) "kamu gc"n kullanmalar anlamna gelmemektedir.46 Trkiyede siyasal katlmann daha ok, seimlere ve seim kampanyalarna katlma, bireysel ve topluluk giriimleriyle siyasal kurumlara talep iletme, ikayet ve dilekte bulunma biimini ald grlmekle47 birlikte azda olsa zellikle yerel katlm anlamnda baz gelime ve uygulamalar da vardr. Son yllarda giderek gelien katlm konusundaki bilgi birikimi, uygulamal aratrma sonularyla da desteklenmelidir. Bu konuda yaplan az saydaki aratrma

45 A.g.e., s. 76-77 46Srdrlebilir Kalknma Dnya Zirvesi Trkiye Ulusal Raporu, (Taslak 67 5. Ynetiim)
http://www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20-%20yonetisim.enson.pdf 2006

47 Srdrlebilir Kalknma Dnya Zirvesi Trkiye Ulusal Raporu, (Taslak 67 5. Ynetiim)

http://www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20-%20yonetisim.enson.pdf 2006

124

katlm ve halkn istek ve grlerinin yerel ynetimlerce bilinmesinin, retilecek politikalar asndan nemini gstermektedir.48 Genel seimlere katlma Trkiyede zorunlu olduundan, katlma oranlar % 80-90 arasnda seyretmektedir. Yerel seimlere katlma oranlar da benzer biimde yksektir. Kadnlarn hem seme hem de seilme srelerine katlma eilimleri ise dktr.49 Bu grntsyle siyasal katlmann, seim dnemlerinde younlaan, genellikle olaan katlmadan ok olaand katlmay zendiren bir nitelik tad gzlenmektedir.50 Halk genel olarak, Sivil Toplum Kurulular, yerel ynetimler, basn-yayn organlar araclyla katlma ve denetim ilevi grme eilimindedir. Siyasal sekinlerin ynlendirdii bir siyasal katlma olgusunun yaygn olduu grlmektedir.51 Bununla birlikte 3 Kasm 2002 seiminden nce btn partiler Seim Bildirgelerinde e-devlet e-belediye ve bilgi toplumuna ynelik eitli proje nerilerine (E-dnm Trkiye Projesi"; Vatanda Odakl E-devlet ; E-Trkiye Projesi Ulusal letiim Altyaps Halk Katlm Kart Bilgi Toplumu) yer vermilerdir; 52 Bunlarn en ilgin olan ise Fazilet Partisinin Seim Bildirgesinde yer verdii Halk Katlm Kart Projesi idi. Bu kart bankamatik kart benzeri bir kart olacak ve semen bu kartla oy kullanacak, belediye hizmetlerinin retimine, deerlendirilmesine, karar ve srelerine katlmasna, kamuoyu aratrmalarnda da kullanlmasn salayacan bildirmiti. 2000li yllarda Trk Boazlarnda petrol ve doal gaz trafiinin art ve bunun douraca sorunlar protesto eden eylemler, ile stanbul Boaznda nc

48 eyda Kozcu - Melek Gregenli, Genlik Ve Yerel Ynetimler: Bursa Ve zmit Aratrmalar, Genlik Ve Kent Ynetimi, ed.Ferzan Yldrm, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002, s.203 49 Tc ileri Bakanl, Mahalli dareler Genel Mdrl, 50Srdrlebilir Kalknma Dnya Zirvesi Trkiye Ulusal Raporu, (Taslak 67 5. Ynetiim)
http://www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20-%20yonetisim.enson.pdf 2006

51 Srdrlebilir Kalknma Dnya Zirvesi Trkiye Ulusal Raporu, (Taslak 67 5. Ynetiim)

http://www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20-%20yonetisim.enson.pdf 2006

52 Uur Yldrm erif ner, Bilgi Toplumu Srecinde Yerel Ynetimlerde Eitim-Biliim Teknolojisinden Yararlanma : Trkiyede E-Belediye Uygulamalar, http://www.tojet.net/articles/318.htm 2006

125

kpr yaptrmamak iin Arnavutkyllerin srdrd eylemler,53 bunun yannda baz dernek vakf ve derneklerce kamuoyuna sunulan belediye ve dier kurumlarn daha katlmc olmasn talep eden bildiri ve basn aklamalarda vardr. rnein Ankarada ASEKOM (Ankara Seilmilerini zleme Komitesi) Belediyenin craatlarn takip ederek hem meclis hem de encmen toplantlarna katlmay talep etmi. stanbulda ise krka yakn dernek ve kurulu temsilcisinden oluan Yerel Giriimler Komitesi 12 kasm 2002 de BAKA STANBUL YOK balkl bildirge yaynlam ve bildirge de Tm belediye bakanlar ve l yneticilerini aklk, saydamlk, hesap verme, katlm ve ortaklk ilkelerini ieren bir szleme imzalamaya davet etmitir. zellikle yerel ynetimlerde yerel ynetime katlm arttrmak iin baz almalar yapld gzlenmektedir. Belediye meclislerine alternatif olarak gelien kent meclisi, kent kurultay, kent parlamentosu gibi oluumlar ortaya km, Habitat II ve Yerel Gndem 21 gibi uygulamalarda en baarl rnekler olmulardr. Ayrca bir ok belediyenin kurduu internet siteleri ile halk bilgilendirmesi ve baz konularda anketlere bavurmas bunlara rnektir. stanbul byk ehir Belediyesinin ehir hatlar vapurlarnn modeline karar vermek iin belirledii sekiz modelden birini semek iin halkn internet zerinden anketlere katlmn istemesi ve uygulamas da bir katlm almasdr. Yine stanbul Bykehir Belediyesinde denenmekte olan Beyaz Masa, bireylere ynelik bir uygulama olup onlarn kararlara katlmalarndan ziyade, belediye ynetimine ilikin ikayetlerini dile getirebildikleri bir olanak olarak gzkmektedir. Birka belediyede uygulamasna geilen Semt Danma Merkezleri dorudan katlmdan daha ok, bir danma kurumu olarak ilev grmektedir. Dolaysyla aktif bir katlm yerine, kendine getirilen konularn tartld, bir anlamda pasif bir katlm modeli olarak uygulanmaktadr ve danma nitelii dnda bir zorlaycl yoktur.54

53Srdrlebilir Kalknma Dnya Zirvesi Trkiye Ulusal Raporu, (Taslak 67 5. Ynetiim) http://www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20-%20yonetisim.enson.pdf 2006 54 Ferzan Yldrm, "Yerel Demokrasi ve Kentteki Genlik," Genlik ve Kent Ynetimi, ev. Ahmet idem, ed. Ferzan Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s.32

126

nternet zerinden halkn ynetime katlmn arttrmaya ynelik 2004 ylnda TS AD ve TBV tarafndan ; Merkezi ynetimlerin merkez veya tara tekilatlarndaki uygulamalarna ve Yerel ynetimlerin uygulamalarna ilikin e-TR dlleri ve kongresi dzenlemitir. ISO Kalite Gvencesi altnda, bilgi teknolojileri destekli, vatanda odakl hizmet veren Osmangazi Belediyesi, elektronik hizmetlerini donanm ve veri iletiim altyaps, ynetim bilgi sistemi, kent bilgi sistemi ve web sitesiyle entegre bir bilgi saladndan dle layk grlmtr.55 Bu rneklerden de anlald gibi biliim kltr lkemizde yaygn olarak gelimektedir. Fakat gerek zel sektr ve gerekse kamu kurum ve kurulular bata olmak zere siyasi partiler ve gnll kurulular bile vatandalarn biliim ve katlmc kltrn bilinli bir ekilde gelitirme noktasnda pasif kalmaktadrlar.56 Bu konuda yaplan bir aratrmaya gre internet zerinden iletiim imkanlarnn; Alt yap yetersizlii %30, Brokrasinin ar basmas %32, Yneticilerin ilgisizlii %24.4, nternet kullanclarnn bilinsizlii %22, Teknik eleman eksiklii %20, Kaynak yetersizlii %22, Gvenlik %11.1 civarndadr. Dolaysyla teknoljinin katlm salamas bu yetersizlikler sebebiyle henz mmkn gzkmemektedir.57 Bundan dolay da biliim urasnda da iletiim teknolojisinin topluma eit biimde yaylmasna deinilmitir.58

55 http://www.osmangazi.bel.tr/calismalar/cal_acilis.htm 2006
56 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006 57 Ali ahin-Handan Temizel, Metehan Temizel, Trkiyede Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve Karlalan Sorunlar http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006

58 www.bilisimsurasi.org.tr/listeler/tbs-hukuk, 2006

127

Ynetimin vatanda ile direkt iliki ierisinde olmas, yani halkn kendine gelmesini beklemek yerine ayana gitmekle salanacak iletiim sonucu Beldeye ait olma duygusunun geliecei ve hemehrilik bilincinin artaca malumdur.Bu tr iletiim salandnda nemsenip, dinlenmek durumunda bulunan vatanda ynetime duyaca sayg ve gven ierisinde sorunlarn tespitine yardmc olacaktr. Birinci elden tespit edilen sorunlarn zm nerileri de kolayca belirlenebilecektir.59 Trkiyede btn bu olumsuzluklara ramen yine de ynetime katlma bir biimde gereklemektedir. Belki biimsel yollardan, biimsel kanallardan deil, ama bunlarn dnda informal biimde kararlar etkileme anlamnda siyasal katlmay gerekletiren kesimler bulunmaktadr. Bu tr katlma olanaklarn en fazla kullananlar da yerel topluluk dzeyinde en fazla siyasal kaynaa sahip olan ve en rgtl kesimler olmaktadr. Bunlar ayn zamanda temsil olanaklarndan da en fazla yararlananlar oluturmaktadrlar. Belli bir sayasal topluluk gz nne alndnda, genel bir kalp olarak en fazla siyasal kaynaa sahip kesimlerle, rgtlenme asndan da en elverili kesimlerin birbirleriyle rttkleri grlmektedir. Bu gl ve rgtl kesimler karar verme srecine her zaman formal olmasa da, informal yoldan etki edebilmektedirler. Bu noktada da artk gerek anlamda bir katlma deil, patronaj sz konusu olmaktadr.60 Siyasal sisteme ilikin bir hastalk olan patronaj, yerel ynetimlerde aynyla yansmasn bulmaktadr.61 Yerel Katlm ile ilgili Trkiyeden somut birka uygulamay zet olarak vermek gerekirse en nemli ve baarl uygulama olarak grlen u projeleri vermek mmkndr. Bodrum Yerel Gndem 21 ve Halilbeyli Ky Katlmc Krsal Deerlendirme Aratrmas uygulamalardr.

59 "ada Yerel Ynetimlerde Baar (Yaratc - Deiimci - Giriimci Yerel Ynetim), http://www.aydinbld.gov.tr/contentid-46-page2.html 2006 60 Oya iti, "Yerel Siyaset ve Demokrasi/ oulculuk/ Sivil Toplum", Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s.247 61 iti, a.g.m.,s. 247

128

YEREL GNDEM 21 PROGRAMI VE BODRUM RNE 1976 Vancouver Konferans sonrasnda Birlemi Milletler, HABITAT Iin devlet merkezli zm nerilerinin yetersizlii grlnce yeni stratejide sorumluluk sadece devlete deil, toplumdaki kamusal ve zel tm aktrlere yerel ynetimlere ve hkmet-d kurululara yklenerek yapabilir klma politikalar benimsenmi, uluslararas sorumluluklar ise sadece koordinasyon dzeyine indirgenmitir.62 1992 Rio Konferansnda da ortaya iki metin konmutur. Bunlardan ilki Rio Bildirgesi kincisi ise; Gndem 21 olarak tanmlanan eylem programdr. Eylem Program, ksaca evre zerinde etkisi olan ve etkilenen tm kurumlar ve kiilere sorumluluklar ykleyen kapsaml bir belgedir. Bu nedenle Gndem 21, Vancouverden farkl olarak devlet merkezli deil, toplum merkezlidir ve ok aktrl /katlmc bir ynetim anlayn ne karmtr. Gndem 21in en nemli nerisi, ulusal eylem planlarnn oluturulmasna temel tekil edecek yerel eylem planlarnn hazrlanmasdr. 21.yzyla hazrlk anlamndaki almalarn belirleyici szc olarak tanmlanan Yerel Gndem 21; yerel ve ortak yerleim sorunlarnn dayanarak, birlikte zm ve bu balamda mevcut kaynaklarn deerlendirilmesi ile gelecee ynelik yaanabilirlii srdrebilir klma almalardr. Kamu ynetimi asndan da emret-yaptr yerine, zendir ve ibirlii ile yaplsn tarznda bir davettir.63 1992 Rio de Janeiroda yaplan BM Yeryz Zirvesinde Gelecek yzyla alan yolda srdrlebilir gelime konulu oturumda her lkedeki yerel ynetimlerin, kendi beldelerinde katlmc bir sre balatarak, Yerel Gndem 21leri oluturmalar ana hedef olarak gsterilmitir.64 1992den bu yana, Avrupa lkeleri bata olmak zere, dnyadaki binlerce kentte Yerel Gndem 21 program olarak adlandrlan bu sre balatlm ve Gndem 21in baaryla uygulanmasndan ncelikle ve esas olarak hkmetler

62 http://www.la21turkey.net/modules.php?name=content&pa=showpage&pid=4 2006

63 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006
64 Gndem 21, http://www.la21turkey.net/modules.php?name=content&pa=showpage&pid=4 2006

129

sorumlu tutulmu, srece geni anlamyla halkn katlm ve hkmet d kurulular ile dier gruplarn etkin bir biimde dahil olmalar istenmitir.65 3-14 Haziran l996 tarihlerinde stanbulda toplanan (Habitat II) Kent Zirvesinde srdrlebilirlik ilkesi benimsenmi ve kentlileen dnyada srdrlebilir insan yerleimlerinin salanmas, yaanabilir evre oluturulmas ile herkese yeterli barnma olanann verilmesi temalar ilenmitir. Belirtilen bu hedeflere ulalabilmesi iin yerel ynetimlere, katlmc anlay iinde Gndem 21 olarak ifade edilen Kentler in Eylem Plan hazrlama sorumluluu verilmitir. Bu toplantlarda Katlm/ Birlikte Ynetim kavramlar gelitirilmi, merkezi ve yerel ynetimler ile sivil toplum kurulularnn birlikte yerleim sorunlarna zmler retmesi ve bu amala toplumun tm kesimleriyle ibirlii salanmas nerilmitir. Yerel Gndem 21 hareketiyle yerleim alanndan balayarak dnyann sorunlarna sahip kma bilinci, zmde ortaklk anlay, aktif katlm anahtar szckler konumuna gelmitir. Habitat, toplumsal ilerleme ve ekonomik bymeye en nemli katlmn insan yerleimlerinden geldii dncesine dayanan bir kent zirvesi olarak ortaya kmtr.66 Bu amala BMKP tarafndan, Trkiyenin de aralarnda olduu 85 lkede Yerel Gndem 21 Projesi yaygn biimde uygulamaya geirilmitir. zellikle beldelerde, gerek yasal karar alclar gerekse hemehriler ynyle almalarda ortaklk konusunda olumlu gelimeler salamtr.67 Eyll 1997 de Trkiyede Yerel Gndem 21lerin Teviki ve Gelitirilmesi Projesi Birlemi Milletler Kalknma Programnn (UNDP) desteiyle T.C Hkmeti ve Uluslararas Yerel Ynetimler Birlii, Dou Akdeniz ve Ortadou Blge Tekilat (IULA-EMME) koordinatrlnde imzalanarak uluslar aras bir anlama nitelii kazanmtr. 6 Mart 1998 tarih ve 23278 sayl Resmi Gazete'nin mkerrer saysnda da yaymlanmtr. Balangta 9 kenti kapsamtr. Birinci yl sonunda bu uygulamann baarl sonular grld iin, proje BMKP tarafndan revize edilmi ve kent says 23e karlmtr. Proje orta kentlerin
65 Gndem 21, http://www.la21turkey.net/modules.php?name=content&pa=showpage&pid=4 2006 66 Ludmila Denisenko, "Habitat ve Ynetiim", Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s. 251

67 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006

130

saysn artran Proje Revizyonu ise 8 ubat 1999 tarih ve 23605 sayl Resmi Gazete'de yaymlanmtr. 19. Mart. 1998 tarihli ileri Bakanlnn genelgesi belediyelerimiz asndan tevik edici olmutur Bu uygulamalar, 1580 sayl Belediye Yasasnn halkn ynetime katlmn dzenleyen 13. maddesinin gelitirilmesi iin de yeni bir frsat oluturmutur. Bu projenin i programnda Pilot kentlerde yerel topluluk iindeki farkl sektrler ile mzakerelere dayal bir planlama srecinin gelimesini salayacak kent leinde danma mekanizmalar oluturulmas ve bunlara ilerlik kazandrlmas temel hedeflerden biri olarak belirlenmitir.68 Proje yaklak iki yl kapsayan bir uygulama dnemi sonunda tamamlanm ve ikinci aamas olarak tasarlanan "Trkiye'de Yerel Gndem 21'lerin Uygulanmas" Projesi de 2001 yl sonunda bitirilmitir.69 Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Birlii Konseyi'nin 27 Haziran 2001 tarih ve 1411/2001/EC sayl "srdrlebilir kentsel gelimenin teviki" balkl kararnda Yerel Gndem 21'e arlk verilmesi , konunun nemini ve baarsn ortaya koymaktadr. Trkiye Yerel Gndem 21 Program, 1999da BMKP tarafndan, dnyadaki en baarl uygulamalardan biri olarak Bodrum Yerel Gndem 21i seilmitir. BMKP bir en iyi uygulama rnei olarak, Bodrum Yerel Gndem 21i yaplan BM Rio+10 Zirvesinde dnya liderlerine ve Johannesburgda

hkmetlerine tantmtr.70 En iyi uygulama olarak gsterilen Bodrum Yerel Gndem 21i Bodrumda Belediyenin ncl ile tm meslek rgtleri, vakflar, dernekler, kulpler, yerel inisiyatifler, platformlar ve ilgili kamu kurumlarnn temsilcilerinin destei ve katlm ile Bodrum Yerel Gndem 21ni oluturup ilk toplantlarn 31 Austos 1996 da yaptlar. Daha sonra ikinci toplant 8 Eyll 1996da, yapld. Bu toplantda Habitat II felsefesinin ilkeleri ve yaklamlar hakknda bilgiler aktarld; ok aktrllk, i program, katlm gibi kavramlar ve sylemler tantld. Bylece
68 (Temel Hedef 2) 69 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006 70 Srdrlebilir Kalknma Dnya Zirvesi Trkiye Ulusal Raporu, (Taslak 67 5. Ynetiim)
http://www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20-%20yonetisim.enson.pdf 2006

131

Dnyann ilk Yerel Habitat Bodrumda gerekletirilmi oldu. Bodrumda yirmi be ayr konuda yzeli kiiyi bir araya getiren kozalar oluturuldu.71 Bodrumda dier kentlerde olduu gibi belediyeler, dernekler, meslek odalar, merkezi ynetimin kaymakamlk ve bal mdrlkleri Bodrumun sorunlar ile ilgili eitli almalar yapmaya baladlar.72 Bylece ok aktrl toplulukta karlkl bilgilendirme ve etkileim yoluyla aktrlerin, yani ortaklarn uzlamasna dayal ynetiim olarak adlandrlan yeni bir ynetim modeli ortaya kt.73 Bodrumdaki bu uygulama ile Trkiyede ilk kez sivil toplum kurulular kamu ile ortaklk anlay iinde, nemli aktrler olarak sorunlara zm aramada ve sorumluluk yklenmede bu lde ne ktlar. Srdrlebilir Yerlemeler yeni yaklamyla sorunlar tanmlama, sorunlara zm arama, onlar planlama ve uygulamada hatta kaynak yaratmada sorumluluklarn devlet ve yerel ynetimle ortak bllmesi fikri benimsenmi oldu.74 Belediye rgtlenmesinde Belediye Bakan ayn zamanda Yerel Gndem 21 projesinin de bakandr. Sorumluluu, samimi olarak Gndem 21 oluumuna ve almalarna destek vermektir. Yerel Gndem 21le Belediye Meclisi, Kent Konseyi, Gndem 21 Komisyonlar ve Kozalar oluturulmu ve zellikle bu organlarn katlmc ve demokratik bir yapyla oluturulmas amalanmtr. Bu da her partiden ve varsa bamsz yelerden birer temsilci ile komisyon oluturulmas eklinde ortaya kmtr. Byle bir yaplanmada btn yeler kolaylatrc yedir. Ayrca, isterse dier meclis yeleri de Yerel Gndem 21 toplantlarna katlabilir, yelerden beklenen de bu istekliliktir. Gndem 21 Kent Konseyinde (kamu, zel, sivil toplum kurulular ve rgtlenmemi hemehrilerin katlmlaryla oluur) oluan fikirleri meclislerine iletmek, meclislerden Gndem 21'e gr getirmek ana amacna dayandrlmtr. Meclis gndemine gelen kente ynelik planlama, yerleim gibi stratejik sorunlarn, meclis Gndem 21 komisyonlarna gnderilmesi, Komisyonun ilevsel hale gelmesine yardmc olaca dnlmtr. Aksi halde meclis gndemine getirilen
71 Denisenko, a.g.m., s. 253-254 72 Denisenko, a.g.m., s. 256 73 Denisenko, a.g.m., s. 255 74 Denisenko, a.g.m., s. 255

132

konular allageldii gibi, evre, bayndrlk, imar gibi komisyonlara ynlendirilmesi halinde, Gndem 21 komisyonunu grevsiz klabilir. Yeni bir gelime ortamnda bu ynlendirme, komisyon yelerini gcendirerek, cesaretlerini krabilecektir.75 Projenin uygulanmasnn ilk aamalarnda gerek kamu kurulularnn gerekse sivil toplum rgtlerinin kendi bana faaliyet yapmakta srar etmesi ve g birliine gitmemesi gibi bir zorluk kmsa da almtr.76 Yine ilk balar da Yerel Gndem 21 katlmclar, Trkiye'nin genel toplumsal yapsna uygun olarak katlmda rkek olmulardr.77 Bodrum Yerel Habitatyla bireylerin gnll giriimleri ile kozalar (platformlar) oluturuldu. Bodrumda faaliyet gsteren tm sivil toplum kurulular, siyasi partiler, yerel ynetimler, merkezi ynetim temsilcileri, kamu kurumlar, zel sektr ve basn-yayn kurulular Bodrum HABBITAT Kozasnn tabii ortaklar sayld.78 Her koza Bodrumlu bireylerin ve kurulularn ilgi duyduklar alanlarda gnll katlm ile oluturuldu. Kozalar, kendi alanlarndaki ncelikli konular ve sorunlar tanmyp ortak zmler rettiler. Koza alanlarnn amac, karlkl bilgilendirme ve etkileim sreci iinde ortak niyetleri ve hedefleri ortaya karmak; daha yaanabilir ortam iin somut ve uygulanabilir i programlar gelitirmek ve bunlar gerekletirmekti. Kozalarda her katlan eit katlm hakkna sahip ve kozalarnbakanlar yoktu. Kolaylatrclar vard. Koza almalarnn z, niyetlerde ve ortak zmlerde uzlama salamaktr. Kozann amalarn gerekletirebilmesi iin gerekli gcn tek kayna uzlama dr. Kozann gc uzlamann yaygnl ile bymektedir. Uzlamann, her trl iyi niyetli abaya karn salanamamas durumunda, kozay bir atma alanna evirmek yerine ayr kazalar oluturulabiliyordu. Bodrum Habitat, btn bu dncelerin ve pratiklerin denendii, snand ve gelitirildii nc bir uygulama olmutur. Bodrumda yaplacaklar bir program iinde kozalar belirledi. Ancak koza raporlarnn
75 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006 76 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006 77 Bir Katlm Projesi Olarak Yerel Gndem 21ve Belediyeler Yerel Gndem 21 almalarnn Srdrlebilirlii http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm 2006
78 Denisenko, a.g.m., s. 260

133

deerlendirilmesi, konferansn dzenlenmesiyle ilgili bir kolaylatrc komite yi de Akdeniz Akademisi Vakf alanlar gnll olarak oluturdular ve ayn vakfn Bodrumdaki merkez brosunda altlar.79 Koza almalarnn sonucunda, hedef olarak belirlenen Yaanabilir Bodrum a kavumak iin ncelikli konularn nemini, ieriini, zmlerine ilikin nerileri ve yaplmas gerekenleri, sorumluluk alacak aktrleri belirleyen somut, gereki ve uygulanabilir bir Bodrum Program ortaya kt. Bu program 37 ncelikli konuyu ieriyor ve belirlenen zmlerin uygulanmas ve uygulamalarn izlenmesi ynnde, tm kozalarn ve ortaklarn taahhtlerini ieren bir Konferans Bildirisine dnt. Bodrum HAB TAT Konferans ve paralel etkinlikler program, yzlerce kii ve onlarca kurumun maddi/manevi destei ve katklar ile gereklemi oldu.80 Konferans srasnda tartlarak uygulanmalar kabul ve taahht edilen konular iinde;81 insan yerlemelerini haka, srdrlebilir ve yaanabilir klma amalarnn benimsendii, bu amalara yurtta bilinci, yapabilir klma stratejisi ve ok aktrl ynetim ve ynlendirme ilkeleri erevesinde ulalabilecei, bunun iin de ortaklk anlaynn yaama geirilmesinin gerekli ve zorunlu olduu,82 sorunlarn nemli bir blmn sosyal, kltrel, tarihi deerleri korumay ve Yarmadann yerleim dzenini yeni bir bak asyla tasarlamay amalayan bir hemerilik bilinciyle zebileceklerini83 ve Bodrum yarmadasnn tm olanaklarn harekete geirerek ve tm sorunlara yaratc zmler gelitirerek olumsuz gelimeyi durdurmak ve yeniden iyiletirmek zere i program hazrladklarn deklare ettiler.84 Sonu olarak Bodrumda ki bu yerel Habitat ile kentte yaayanlarn kentlilik ve yurttalk bilinci canlandrld ve sorun tespitinde, zm retmede ve denetimde bir araya gelmelerini salamak asndan faydas oldu. Kentte yaayanlarn kararlara ve ynetime katlmalar, kentin gelecei hakknda karar vermeleri, verilen bu kararlarn hayata geirilmesi iin ilgili kurum ve kurulularn
79 Denisenko, a.g.m., s. 256. -257 80 Denisenko, a.g.m., s. 257 81 Denisenko, a.g.m.,., s. 257 82 Denisenko, a.g.m., s. 263 83 Denisenko, a.g.m., s. 264 84 Denisenko, a.g.m., s. 264

134

bu konularda harekete geirilmesine yardmc oldu. Kentte yaayanlarn aktif olarak kente ilikin retimde bulunmalar, kararlara katlmalar ksacas yaadklar kentten haberdar olmalar gerekir ki kentler yaanabilir ve srdrlebilir olsun. nsanlara yaanabilir, srekli ve eit yaama koullar salayan kentlerin yaratlmas arttr. Bu da ancak yerel ynetimlerin, sivil toplum rgtlerinin aktif ve katlmc klnmas ile mmkndr.85 Bu baarl alma neticesinde Bodrum Yerel Habitat ve Gndem 21i Birlemi Milletler 51. Genel Kurulunun kinci Komite Toplantsnda tantm yaplarak rnek gsterildi.86 Yerel Gndem 21 Program kapsamnda yrtlen siyasal katlma, halka ve halkn tepkilerine kar duyarl ynetim gelitirme almalar, zellikle yerel ynetimler zerinde nemli etkiler yaratt.87 HAL LBEYL KY KATILIMCI KIRSAL

DEERLEND RME (KKD) ARATIRMASI Dnya bankas tarafndan gelimekte olan lkelerde 1990larda yerel toplumlara, kendi hayat ve koullarnn bilgisini paylama, bilgi retme, analiz etme, planlama ve eyleme geme gcn kazandrmak amacyla gelitirilmi bulunan Katlmc Krsal Deerlendirme (KKD) (Participatory Rural Appraisal, (PRA) yaklamnn Trkiyede uygulanmasna rnek olabilecek bir uygulama aratrmas Prof. Dr. Tayfun ZKAYA ve Yard. Do. Dr. Buket KARATURHAN ile Dr. Murat BOYACI tarafndan 1998 ylnda (Kalknmada ifti Katlmnn nemi zerine Bir Aratrma: Halilbeyli Ky rnei,) yaplmtr. Buna benzer bir baka aratrmay da ayn grup Menemen Ovas'ndaki birka kyde de yapmlard.88 Dier lkelerde baarl sonular vermi olan bu yaklamn lkemizde ne ekilde uygulanabilecei, yntemlerin uygulanmasnda koullarmza uygun ne gibi

85 Denisenko, a.g.m., s. 252-253. 86 Denisenko, a.g.m., s. 256

87 Srdrlebilir Kalknma Dnya Zirvesi Trkiye Ulusal Raporu, (Taslak 67 5. Ynetiim)

http://www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20-%20yonetisim.enson.pdf 2006 88 Tayfun zkaya Buket Karaturhan, Murat Boyac, Kalknmada ifti Katlmnn nemi zerine Bir Aratrma: Halilbeyli Ky rnei, E.. Tarmsal Uygulama Ve Aratrma Merkezi Dergisi, zmir: Tzob Yay, (1998), s. 1 www.tuam.ege.edu.tr 2006

135

deiiklikler yapaca, ortaya kan glklerle nasl baa klaca konularnda bilgi retilmesi almann ilk amac olarak belirlenmitir. Dier amac ise aratrma uygulama alan olarak belirlenen zmir ili Kemalpaa ilesi Halilbeyli Ky'nde genel olarak krsal kalknmay zellikle tarmsal yaym, kooperatifiliin gelimesini ve krsal kadnn statsnn ykselmesini engelleyen etmenlerin belirlenerek, kyn kendi olanaklar ile nasl bir gelime salayabileceinin saptanmasdr. Bylelikle elde edilen bilgilerden ok daha geni bir erevede yararlanlabilecektir. Uygulama ynnden ama; Halilbeyli Ky'nde gelir dalmn iyiletirerek yaam standartlarn ve kadnn statsn ykseltmektir.89 Uygulamalarnn krsal kesimi aktif hale getirerek, gelecei iin sz sahibi yapma potansiyeli bu nedenle son derece nemli bulunmaktadr. Krsal kesime hizmet gtren kamu ve sivil toplum kurulularnn, kooperatiflerin hatta zel sektr kurulularnn bu alma ile retilen bilgilere byk ihtiya duyaca ve kullanaca sylenebilir.90 Aratrmada zellikle kyllerin kar karya kaldklar problemleri yine kendi g ve olanaklaryla ve yine kendi rettikleri zm yolllaryla halledebilmeleri iin uzmanlarca destek verilerek toplantlar dzenletilmi ve bu kanuda halk bilinlendirilmitir. Aratrma sonucunda kyller bir ok alanda gelime gstermi ve problemlere kendileri zm retmeye balamlar. Bu uygulanan Katlm Projesi sonrasnda katlmclarn yaama bak ve tutumlarnda deiiklikler olmutur. Bunlar ylece sralanabilir91 Kyllerin kendilerine gvenleri artm, Topluluk halinde davranarak sorunlarn alabileceine inanclar artm, reticilerin birbirleri ve aile bireyleri ile bilgi alverii artm ve bunun daha da yaylacana olan inanlar artm, Grup tartmalarnda kalite artm, olan

89 zkaya Karaturhan, Boyac, a.g.m., s. 2 90 zkaya Karaturhan, Boyac, a.g.m., s. 3

91 zkaya Karaturhan, Boyac, a.g.m., s. 81

136

Yenilik aray ve adaptasyonu artm,, Bir-iki inei olan reticiler bile yeni uygulamalar denemeye balam, Her eyi devletten beklemeyip, zm retme abasnn yerlemi, Bilgilenmek iin kitap okuma istei artm, Datlan brorlerin; bilgilerin daha iyi anlalmas, uygulama yapabilmesi ve kalcl salad belirtilmi, Kyller oturumlarn balangcnda donuk ve ekingen olduklarn ancak imdi kendilerine gvendiklerini ve tartlan konularda her ortamda dncelerini aklayabilme becerisini kazandklarn vurgulamlar, Kadnlar eleriyle hayvanclk, beslenme vb. ailelerini ilgilendiren her konuda rahatlkla tartabildiklerini ve kendilerinin de aile ile ilgili tm konularda sz sahibi olduklarn elerine hissettirdiklerini belirtmiler. Bylece, aile ii karar alma srecine kadnlarn katlmasna ynelik ilk admlar atlm, Artk, emeklerinin karln almak istediklerini bunu da eleriyle tartmaya baladklarn belirtmiler, (Sadklar stlerin parasnn kendilerine verilmesi iin mcadele balamtr). Oturumlarn kadnlar arasnda iletiimi arttrd belirtilmi, Kadnlar, oturumlarn kendi aralarndaki iletiimi arttrdn belirtilmiler, Ayrca Kadn hastalklar konusundaki oturumlarn etkisi ile, kadndoum doktorlarna kar bilgisizlikten kaynaklanan korkunun getiini, kadn sal ile ilgili nyarglarn ve korkularn silindiini, kontrolsz ila kullanmnn azaldn ve uygun doum kontrol yntemlerinin kullanm eiliminin arttn ifade etmiler,92

92 zkaya Karaturhan, Boyac, a.g.m., s. 82

137

Beslenme konusunda da dengeli beslenmeye doru bir eilimin balad; beslenme alkanlklarnda olumlu ynde gelimeler olduunu belirtilmiler.93 Halilbeyli kylleri; KKD metodu ile, bir kez retimden gelen glerinin farkna vardktan ve kazanmlarn da kazanlarn da gelitirdikten sonra; kylerinin yaknnda yaplmas dnlen "plk alanna kar da bir direni rgtlemiler. Bu alma srecinde gelitirdikleri rgtlenme ve ilerleme pratiini; kar durularnda da kullanarak eylemler rgtlemiler; daha nce kendileri ile birlikte alan uzmanlarn da yardmlarna bavurarak, durumdan kamuoyunu ve niversiteyi haberdar etmiler, p alann engellemiler.94 Bir dier sonu, Halilbeyli'de, kyllerin bir sulama kooperatifi kurmasdr. Yine bir nceki rgtlenme deneyiminden hareketle, kyller kooperatifi kurabilmitir.95 III-YEREL KATILIM N RNEK B R MODEL NER S : MAHALLE YNET M Mahalle batda sivil toplum, katlmc demokrasi ve yetki ve

sorumluluklarn desantralizasyonu balamlarnda gndeme ok sk olarak gelmi bir kavramdr. zellikle kent sosyolojisi ve politikalar literatrleri bu konuda youn tartma ve deneyimleri iermektedir.96 Mahalle ynetimleri, kent ynetimine etkin katlm, oulculuk, temsil ve halk denetimi eklinde zetlenebilecek demokratik ilkelerin pratiinin yaplabilecei en uygun toplumsal ve ynetsel birimlerdir.
97

nk yerel ynetimlerin yapsnn

bymesi katlm olanaklarn zorlatrd dnldn de Mahallelerin kendi yneticilerini seebilen, seen ve seilenin birbirine en yakn konumda olduu
93 zkaya Karaturhan, Boyac, a.g.m., s. 82

94 H.Nee zgen, Katlmc Krsal Deerlendirme Yaklam: Menemen Projesi Uygulamas Ve Halilbeyli Ky rnei Tarmsal yaym ve Krsal Kalknmada Katlmc Yaklamlar Blteni, (2004), www.tuam.ege.edu.tr 2006 95 H.Nee zgen, Katlmc Krsal Deerlendirme Yaklam: Menemen Projesi Uygulamas Ve Halilbeyli Ky rnei Tarmsal yaym ve Krsal Kalknmada Katlmc Yaklamlar Blteni, (2004), www.tuam.ege.edu.tr 2006 96 Yldrm, a.g.m, s. 32
97 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

138

ynetim

birimi

olduklarndan

yerel

katlm asndan avantajl bir

yap

sergilemektedirler. Mahalle ynetimleri, kent ynetimlerini etkileyen birok baskdan da uzaktrlar. Bu nedenle bu ynetimlerde sradan insanlarn gnlk hayatlarn ilgilendiren sorunlarn dile getirilmeleri ok daha kolay ve dolayszdr. Belediye bakanl ve meclis seimleri, genellikle mahallelerin destei salanarak gvenceye alnr ve meclis yeleri bir anlamda belirli mahallelerin resmi olmayan temsilcileri niteliini de tarlar. Bu nedenle de mahalleler kent ynetimleri zerinde belirli bir bask gcne sahiptirler. Bunun da tesinde mahalleler, Trkiye Cumhuriyetinin resmi bir idari birimi olduklarndan, dier sivil rgtlenmelerden daha ok anlayla karlanmalar da mmkn olabilecektir.98 Yerel Ynetimlerle ilgili bir ok sempozyumda yerinden ynetimin ve katlmc demokrasinin hayata geirilmesinde mahalle'nin bir kamusal mekan olarak nemli olduu ifade edilmitir. Mahallenin demokrasinin derinletirilmesi ve gelitirilmesi hedefi asndan ilk hareketi verebilecek potansiyeli tad vurgulanmtr. Bu anlamda mahallenin yalnzca bir temsil arac olarak dnlmemesi bir iletiim mekan olarak toplumu dntrme potansiyeli olduu gznne alnmaldr.99 Ynetim ve toplumsal yapmz ierisinde tarihsel-geleneksel nitelikleriyle n plana kan ve eitli grevleri bulunan mahalle muhtarlklarnn/ ynetimlerinin, gelien yerleim dzeni iinde ilevselliinin artrlmas amacyla rgtsel olarak yeniden dzenlemeye konu edilmesi bir gerekliliktir. Yeni dzenleme, mahalle ynetimini ada gereklere uygun olarak hizmetlerin grlmesinde ve demokratik deerlerin gelitirilmesinde en uygun birimler olarak ele almaldr.100 Kentte yaayan insanlarn yaamlarnda iinde yaadklar mahalle genellikle byk yer tutmaktadr. Orta renimdeki genlerin okullar genellikle ayn mahallededir. alan insanlarn iyerleri farkl meknlarda olsa bile, i dndaki

98 Yldrm, a.g.m., s. 35 99 Yerel Ynetimler Sempozyumu Oturum Sonular, http://www.yerelnet.org.tr/yyaem/sempozyumoturumsonuclari.php

100 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s.25 http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

139

zamanlarn geirdikleri temel mekn mahalleridir.101 nsanlarn rgtlenip kent ynetimlerinde etkinlik gsterebilecekleri bir alandr ayn zamanda. Mahalle ynetimlerine katlmak, genlerin ve mahalle sakinlerinin koullarnda gerekletirilmesi mmkn olabilecek en etkin ve verimli katlma biimi olarak gzkmektedir. nk mahalle ynetimi fiziksel adan onlara en yakn mesafededir, dolaysyla zaman ve ulam asndan bir maliyet ykselmesi sz konusu deildir. Ayrca katlm srelerinin en byk dezavantajlarndan biri olan, tartma/pazarlk srelerine, bilgi ve g donanm en yksek olanlarca hkim olunmas gibi bir olumsuzluk, mahalle baznda daha aza inebilecektir, nk bu mahallelerde genellikle benzer zelliklerde bireyler ikamet etmektedirler. Bir biimde lider konumunda bulunan yerel ileri gelenlerin, rgtlenmeye mdahaleleri de zor bir olaslktr.102 Ayrca bu tip rgtlenmelerin mahalle sakinleri iin bir demokrasi okulu ilevi grebilecei, birbirini dinleme, sorunlarndan haberdar olma; ortak bir anlay, hogr, sayg ve dayanma gelitirebilme gibi toplumsal hayat oluturan ok nemli eklem noktalarnda onlar eitebilecei dnlmektedir.103 Yerel lekte 1. mahalle ynetiminin glendirilmesi
104

ve

demokratikletirilmesi iinde u admlarn atlmas gerekmektedir.

Mahalle Muhtarl Yasa Tasarsnn bir an nce

karlmas ve mahalle ynetimlerinin sadece hizmet alan olarak deil ayn zamanda demokratik deerlerin hayata geirilerek gelitirilecei en uygun birim olarak dzenlenmelidir. 2. Mahalle ynetimi, merkezi ve yerel idarelere yardmc, zerk, bte ve personel olanaklar gelitirilmi, ilgili kurumlarla ilikileri salam zeminlere oturan bir yapya kavuturulmaldr. 3. verilmelidir.
101 Yldrm, a.g.m., s. 35-36 102 Yldrm, a.g.m., s. 36 103 Yldrm, a.g.m., s. 37
104 8.BYKP Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Rapor s.25 http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf, 2006

Mahalle ynetimine, mahalleyi temsil hakk ve grevi

140

4. 5.

Mahalle kurulmasnda en az ve en ok hane says veya Mahalle ynetimlerinin kentsel alanda hizmetlerin

nfus ltleri belirlenmelidir. baarl biimde grlmesi ve demokratik deerlerin gelitirilmesi bakmndan, mahalle muhtarlar belediye meclislerine dnml olarak nfusa baklmakszn ye olmaldr. Mahalle ynetiminin, mahalle ile ilgili planlama ve hizmet yrtmyle ilgili olarak gr alnmaldr. 6. 7. Mahalle ynetimlerinin fiziksel imkanlar gelitirilmeli, Mahalle ynetimlerinin ada dnyann kazanm zlk haklar iyiletirilmelidir.. olduu niteliklere uygun olarak yeniden gzden geirilmesi, ilev ve amalar ile statlerinin belirginletirilmesi gerekmektedir.

141

YED NC BLM

YEREL KATILIMA YNEL K ELET R LER

Katlmc yaklamlarn bir ok incelemesi ve eletirisi yaplmaktadr. Bu eletiriler genellikle katlmn teknik snrlarna ve kullanlan metodolojik aralarn yeniden incelenmesi gereine iaret edenler ve katlmn ok daha teorik, politik ve kavramsal snrlarna yneliktir.1 Ayrca katlmn hedefleri zerindeki tanmsal farkllklar ve tartmalar, yani ara m ama m olduu, kullanlan ara ve tekniklerin uygulanabilirlii ve uygunluu zerinde de younlamaktadrlar.2 Yerel ynetimlerde yrtlen katlm almalarna eletirel yaklamlar Katlm, Katlmc ve Katlm Yrtenler asndan gruba ayrp incelemek mmkndr.

I.

KATILIM AISINDAN A. KATILIMIN ZNE YNEL K ELET R LER

Ynetim literatrnde yerel ynetimlerde katlmla ilgili tartmalar ncelikle yerel ynetimlerin doas gerei demokratik olduu kabulnden yola klmaktadrlar ve yerel ynetimler demokrasiyle, demokrasinin beii olmakla tanmlanmaktadrlar. Bunun nedenleri zerinde durulduunda, yerel ynetimlerin hizmet gtrdkleri bireylere greli olarak daha yakn kurumlar olmasndan yola klarak, demokrasinin ngrd zgrlk, eitlik, katlma, sorumluluk gibi

1 Bill Cooke Uma Kothari, Zorbalk Olarak Katlm Olgusu, Katlm: Yeni Bir Zorbalk M?, ev. Ahmet idem, Ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 20 2 Cooke Kothari, a.g.m., s. 21

142

deerlerin yaama geirilmesi asndan daha elverili rgtlenmeler olduu gr dile getirilmektedir. Dahas, yerel ynetimlerin demokratik niteliinin bir ulusal sistemin demokratiklemesine ve zgrlemesine katkda bulunacana ilikin grler de bulunmaktadr. Szgelimi: Yirminci yzyl demokrasilerin a olacaktr deyii ok bilinen szdr. De Tocquevillenin bir baka nl deyii: Bir ulus bamsz bir devlet kurabilir, ama yerel ynetimlerin ruhu olmakszn gerek bir zgrlk ruhuna sahip olamaz, gerek bir zgrlkten sz edilemez dir. Bu tr kabuller, yerel ynetimlerin snrl bir erevede tartlmasna neden olmaktadr. Temel tartma, znde doas gerei demokratik olduu ne srlen bu rgtlenmelerin nasl daha etkin, daha verimli hale getirilecei ile snrlandrlmakta, bylelikle daha balangta ok nemli bir boyutun bir yana braklmasyla tartma alan daraltlmaktadr. Oysa tartlmas gereken bir ulusal sistem iinde baml, ikincil nitelikteki birimlerin sistemin tmn demokratikletirip demokratikletiremeyecekleri; ya da tersinden yola klacak olursa, antidemokratik bir sistem iinde ikincil nitelikteki birimlerin ne lde demokratik olabilecekleri, ya da demokratik bir sistem iinde yerel ynetimler gibi rgtlenmeler olmasa ne olurdu gibi sorular bir yana brakldnda bile, sorulacak ok temel bir soru bulunmaktadr. Yerel ynetimler doalarnn sonucu olarak gerekten demokratik birimler midir? Demokraksi ve yerel ynetimler arasnda birebir bir ilikiden sz etmek olanakl mdr?3 Yerel Ynetimlerin demokratiklii ile ilgili bu n kabullere karlk uygulamada yerel ynetimlerde de katlmann son derece snrl olduu grlmektedir. Yani olmas gerekenle, olan arasnda byk bir uurum bulunmaktadr. Yerel ynetimler sz konusu olduu zaman da btn meknsal yaknlk, toplumsal yaknlk savlarna karlk yerel ynetim-yurtta etkileiminin seimlerle snrl kald, sekinci katlma modelinin burada da geerli olduu gzlenmektedir. Belediye meclisi toplantlarna belde halknn katlm konusunda yaplm bir aratrmann bulgularna gre, aratrma kapsamna giren belediyelerin %75inde belediye meclisi toplantlarna belde halk hibir biimde katlmamaktadr. Toplantlara katlmn olduu belediyeler iin ise bu katlma bir ya da iki kii ile
3 Oya iti, "Yerel Siyaset ve Demokrasi/ oulculuk/ Sivil Toplum", Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s. 233-234

143

snrl kalmaktadr. Meknsal yaknlk, toplumsal yaknlk savlarnn geerliliinin daha fazla olabilecei dnlen daha kk lekli belediyelere doru gidildiinde, katlm daha da dmektedir. Alakadarlar n belediye meclisinin kesin kararlarna itiraz etmesi ise, iki yllk bir zaman dilimi iin yalnz bir belediyede belediye meclisi kararna yaplan itirazla snrl kalmaktadr. Sonuta, ok snrl bir yasal erevenin varlna, o yasal erevenin de ok arkasnda kalan bir katlm kalb elik etmektedir. Kukusuz katlma konusunda izgi d uygulamalarla anlan tekil belediye rnekleri vermek olanakldr, ancak genel grnt, varsaylan anlamda belediye meclisleriyle halk etkileiminin, meclis-belde halk ilikisinin yokluudur.4 Bunun yannda yerel ynetim seimlerinin gerekten yerel nitelik tayor mu? sorusuna yant vermemiz gerekmektedir. Yerel ynetim seimlerinin sonularn yerel sorunlar, yerel politikalar ve yerel temsilci adaylar belirlemesi gerekirken, gl yerel ynetim gelenei ile tanmlanan lkeler bata olmak zere, yerel ynetim seimlerine ilikin aratrmalar bu beklentinin yaama geemediini gstermektedir. Genel olarak yerel seimlerin iki zellii zerinde durulmaktadr. lk olarak yerel seimlere katlma oranlar ne dzeyde gereklemektedir? kinci olarak yerel seimlerin ayrc zellikleri arasnda saylan aday ya da kii unsuru ne lde belirleyici olmaktadr? Yerel ynetim seimlerine katlma oranlarnda balanacak olursa, seim sonularna ilikin veriler, yerel ynetim seimlerine katlm oranlarnn ulusal seimlerden daha dk olmasnn farkl lkeler asndan genel bir kalp olduunu gstermektedir. Bu zellik yerel ynetim gelenei gl ABD ve ngiltere gibi lkeler iin de geerli olmaktadr. ngilterede yerel ynetim seimlerinde katlm oran % 40, ABDde ise %20-30 dolaylarnda kalmaktadr. Buna karlk, ulusal seimler sz konusu olduunda bu oranlar ykselmektedir.5 Ayn kalp Trkiye iin de geerli olmaktadr. 1960lardan bu yana Trkiyedeki yerel ve genel seim sonular incelendiinde katlm oranlar asndan yerel seimler ve genel seimler arasnda hep bir aklk olduu grlmektedir. lgin olan, oy verme zorunluluunun sz konusu olduu dnemde de bu zelliin srmesidir. Yerel ynetim seimlerine katlma oranlar srekli olarak ulusal seimlere katlm oranlarnn altnda kalmaktadr. Ayrca Trkiyeye ilikin olarak nemli

4 iti, a.g.m., s. 245-246 5 iti, a.g.m., s. 236-237

144

zelliklerden birisi, belediye bakanlar iin kullanlan oylarn belediye meclisi iin kullanlanlardan daha fazla olmasdr. Bir baka anlatmla, yerel meclise temsilci semek, semen asndan bakan semek kadar nem tamamaktadr. Buna dayanarak, semen asndan yerel ynetimlerin ve yerel ynetim seimlerinin ulusal seimler lsnde nem tamad ve yerel sorunlara duyarl bir semen saysnn gerekle rtmedii sylenebilmektedir.6 Aday unsurunun yerel ynetim seimlerinde belirleyici olduunun ileri srlmesine ve yerellik boyutunun vurgulanmasna karlk, varolan veri ve rnekler, genel kalp olarak aday unsurunun birinci derecede belirleyici olmadn; adayn deil siyasal partinin belirleyici olduunu gstermektedir. Ulusal dzeyde olduu gibi, yerel ynetim seimlerinde de, aday-semen ilikisi, temsilci-semen ilikisi deil, parti-semen ilikisi belirleyici olmaktadr. Yerel ynetim seimlerinde genel bir kalp olarak, semenin tercihlerini, oy kullanma biimini adayn kiisel nitelikleri ya da yerel topluluun zgl sorunlar deil, ulusal siyasal sorunlar, ulusal siyasal gndem ve genelde varolan siyasi parti tercihleri belirlemektedir. rnein, eer yerel seimlerle genel seimler yakn zamanlarda yaplyorsa, oy oranlarnn byk lde akt gzlenmektedir. te yandan yerel ve ulusal seimler arasnda zaman aral varsa, yerel seimler byk olaslkla siyasal iktidarlar iin dnem ortas bir gven oylamas nitelii tamaktadr. Trkiyede 1960lardan bu yana seim istatistikleri bu eilimin somut rneklerini sunmaktadr. Belediye meclisi yelii ve belediye bakanl seimlerinin sonular da parti olgusunun belirleyiciliini gstermektedir.7 Btn bunlara dayanarak, yerel ynetim seimlerinde yerel topluluun zgl koul ve sorunlarndan ok ulusal sorunlarn, ulusal siyasetin ve genelde siyasal parti balantlarnn belirleyici olduu sylenebilir.8 Ayrca daha yksek dzeylerde karara balanamayan gevek dokulu siyaset ekimesinin veya oulculuk yarnn, faizm, yabanc dmanlna dayal milliyetilik veya sac poplizm rnekleri deil de, iyi ve adil bir demokratik siyaset rnekleri olacandan nasl bu kadar emin olunabilir? Halk her zaman bilge
6 iti, a.g.m., s. 237 7 iti, a.g.m., s. 238 8 iti, a.g.m., s. 239

145

midir? Halkn verdii kararlar her zaman adil midir? Onlara yn veren irade her zaman saygya deer midir?9 Yerel ynetimlerdeki katlmda en ok n plana kan sivil toplum kurulularnn hem saysal, hem nitelik itibariyle sermaye tabanl kurumlar olmalar dolaysyla bir tarafta brokrasi, br tarafta iki sandalyede sermayenin oturduu bir model olarak nitelendirilmektedir. Bu paralelde sermayenin toplumu temsil edemeyecei sermaye- burjuvazi diktatrln douracandan katlmc ama anti-demokratik bir model olarak da deerlendirilmektedir.10 Bu ynyle sermayeye alan iktidar sandalyesiyle kamu kudretini kapitalizmin egemen snfna teslim etmekten baka bir hedefe sahip deildir.11 Yani iktidara sermayeyi ortak ederek kresel sermayeye hizmet ettii, katlmc olduu fakat gerek anlamda vatandan katlmna yer vermedii, katlm kanaln toplumun yalnzca yada arlkl olarak belli bir kesimine am olmas nedeniyle demokratik deildir. Deyim yerindeyse Trk Ceza Yasasnn eski 141-142. maddelerindeki bir snfn dierleri zerinde tahakkm kurma suunun kendisi olarak ortaya kmaktadr.Gerekten de bu forml, zel sektre yani sosyolojik deyimiyle sermaye snfna ak ve stn iktidar yeri sunmaktadr.12 Bu ynyle anti-demokratik olduu, ulus-devletin ufalanmasna, hatta yok olmasna neden olduu sylenmektedir.13 Ayrca Yerel halkn yaamlarn etkileyen konularda karara etki edecek dncelerini sylemek iin yaplan katlmc ar, srelerin endstri ve teki iktidar sahibi gruplarn amalarna uygun gelecek bir biimde, yani yerel halk zerindeki denetimlerini srekli arttracak biimde ynlendirilen kullanmlarla donatldndan mmkn olan en az muhalefetle kar karya kalacak ekilde aadan yukar rgtlenmeler insanal yazlmlara dnerek sermaye gruplarnn her trl yatrm gerekletirme imkanna kavuturduu iddia edilmektedir. nceden UNDPde alan Majid Rahnemann dile getirdii gibi katlm artk ekonomiyi
9 Seyla Benhabb, "Demokratik Moment ve Farkllk Sorunu", Demokrasi ve Farkllk Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, ev. Zeynep Grata-Cem Grsel, Ed. Seyla Benhabib, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s. 19 10 Birgl Ayman Gler, Devlette Reform, Kamu Ynetimi Dnyas, Say 13, (2003), s. 4-25 s. 9 11 Birgl Ayman Gler, Ynetiim: Tm ktidar Sermayeye, Praksis, (2003), s. 95 12 Birgl Ayman Gler, Kamu-Yerel Ynetim Reformu Ve Trkiye: Toplumsal Eitsizlik Ve Ynetim, Trkiye Ekonomi Kurumu Tartmal Toplant 2 nisan 2004 s.16 Http://Www.Tek.Org.Tr 13 iti, a.g.m., s. 244-245

146

canl tutmaya yarayan birok aratan biri olarak grlmektedir. Katlm bylelikle ekonominin hedeflerinin yerine getirilmesinde ve onun bal olduu toplumsal deikenlerde pay sahibi olmaya indirgenmi olur.14 Katlmn iktidarsz olanlar teskin etme ve global kapitalizmin toplumsal ilikilerinde ikin olan iktidar manivelalarn gizleme giriimleri olduu da savunulmaktadr.15 Bylece katlm projesi organizasyonunun blgede kendi mteri odakl patronaj ebekelerini geniletmesine olanak salad ortaya kmaktadr.16 Katlm burada makyaj malzemesi olarak kullanlmaktadr ad olup da kendi olmayan bir katlm duygusu yaratmak iin kullanlan saptrc bir ara roln yerine getirmektedir. Nerede katlm var ise ulalmas dnlen hedeflerin belirlenmesinde kullanlmak yerine (kr, verimlilik, proje rnleri, mali fonlarn geri kazanm gibi) nceden belirlenmi hedeflere ulamak iin kullanlacak bir ara konumuna itilmitir.17 Sermaye snfnn ve yine sermayedarlarn hakim olduu Sivil Toplum Kurulularnn ktidar sandalyesini paylat bu katlm modellerinde Klasik demokrasinin en byk eksiklii olarak saylan halkn ynetime katlm ve temsil sorunu ile ilgili yetersizliin kabul ve farkl gr ve karlarn karar srecine ancak yerel ynetimler sayesinde yansyabilecei nk dorudan demokrasi mekanizmalaryla, katlmayla destekleneceinden temsilin tam olarak salanaca sylenmektedir. Ancak eldeki verilerin nda, yerel meclislerin yerel ynetimlerin ynetmek ve denetlemekle ykml olduu hizmetleri tketenlerin deil, retenlerin denetiminde ve egemenliinde olduunu ileri srmektedirler.18 Trkiyede de baka

14 Nicholas Hildyard Pandurang Hedge, Paul Wolvekamp Ve Somasekhare Reddy, oulculuk, Katlm Ve ktidar: Hindistanda Ortak Orman Ynetimi, Katlm: Yeni Bir Zorbalk M?, ev. Ahmet idem, Ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 93 15 Harry Taylor, Eletirel Ynetim Ve Emek Sreci Asndan Katlma Baklar, Katlm: Yeni Bir Zorbalk M?, ev. Ahmet idem, Ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 181 16 David Mosse, Halkn Bilgisi, Katlm Ve Patronaj:Krsal Kalknmada Eylemler Ve Temsiller, Katlm: Yeni Bir Zorbalk M?, ev. Ahmet idem, Ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 54 17 Taylor, a.g.m., s. 197 18 iti, a.g.m., s. 243-244

147

lkelerde de temsil edilen nfusla, temsilciler arasnda byk bir farkllamann olduu grlmektedir.19 Katlmc yaklamn sermaye kesimine en cazip noktalarndan birisi de, bu projelerin sonularnn alarak sorumluluunu, katlan halka arac kurululardan ve kalknma sreci alanlarndan yklemesidir. Balattklar

sahiplenmeyerek, kalknma araclar kendilerini sadece yardm edenler olarak takdim etmektedirler.20 Katlm otoriter gc yumuatarak, karlnda sorumluluu katlmclara ykler. Bylece, bir dereceye kadar balangtan itibaren katlmclar belirlemekte ve biimlendirmektedir. Bu anlamda katlmn, bir kar insiyatif gibi gzkmekle birlikte, bir ynetim biimi, gerekte, ynetimin nihai modern biimi olduu sylenmektedir.21 te yandan, yapsal uyum nlemlerinin bir ok devletin bask aygtlarn (ordu, polis) zayflatmas o blgedeki retim ilikilerinin uluslararas mali sermaye tarafndan yeniden dzenlemesinin nndeki balca potansiyel direni kaynann gszlemesine yol amaktadr.22 Katlmn neden ilemediinin, neden iktidar sahibi olanlarca desteklendiinin ve neden ounlukla grnte kaldnn gerekeleri katlmn varolan iktidar ilikileri tarafndan kontrol edilip itaati gvence altna almak iin kullanlan bir ara olmasdr. Denetim, kontrol edilmesi gerekenlerin balln amalayan bir biim alp daha sonra onlara bir lde snrlar dahilinde sorumlu otonomi tanyarak dorudan baskdan daha g anlalr bir hl alr. Bu aldanmay ister sylemsel uygulamaya ister meru ideoloji ye katlmak olarak tanmlayabilmemiz, onun ayrdna varlmasndan ve muhtemel alternatifler nermekten ok daha az nemlidir.23 Ynetim srecinde hkmetin roln azaltarak, hkmet d kii ve kurulularn katlmna arlk verdiinden hkmet etme mekanizmasn belli bir lde zelletirmi olmaktadr. Hiyerarik iliki ve dikey
19 iti, a.g.m., s. 241 20 Heiko Henkel Roderick Stirrat, Manevi Grev Olarak Katlm; Glendirim Ve Sekler Tabiyet, Katlm: Yeni Bir Zorbalk M?, ev. Ahmet idem, Ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 260 21 Henkel Stirrat, a.g.m., s. 255 22 Sonia Arellano-Lopez Petras, James Petras, Stlerin Mulak yardm, Bolivya rnei:Latin Amerikal Bir Yaklam, Sivil Toplum rgtleri:Neoliberalizmin Araalarm, Halka Dayal Alternatifler Mi?, ev. Ik Ergden stanbul: Demokrasi Kitapl, (2001), s. 107-108 23 Taylor, a.g.m., s. 197

148

iblm yerine, heterarik bir iliki ve yatay iblmne geilirken, ynetime ilikin kararlardan ve uygulamalardan, siyaseten kimin ya da kimlerin sorumlu olaca, kimlerden nasl hesap sorulabilecei konular da akta kalmaktadr.24 Katlmc literatrn nemli bir blm genel geer olan, her zaman ve her yerde iyi bir ey olarak sunulmutur. dealleri elbette byle olabilir; ancak gerek katlmn yaygnlatrmann frsatlarn ararken daha dikkatli ve odaklanm olmak, bunu gerekletirmek iin dikkate alnmas gereken rastlantsal durumlar da daha gereki ve analitik bir biimde ele almak gerekir.25 Katlm salamak iin uygulanan proje ve tekniklerin kendilerine ok gvenme sebebiyle yalnzca birer ara olmalarnn tesine gemektedirler. Her bir yaklamn uyguland topluluun koullar, kltr ve siyasi iklimine bal olarak deien kendi dinamikleri var olduu unutulmaktadr.26 Murphy, ortak karara dayal kamu dzeninin salanmasnn sklkla baka muhalefet biimlerini zndrmek yerine bir biimde gizleyen bir baar olduu sonucuna varmaktadr. Refah sralamas gibi topluluk iindeki ayrmalar ve eitsizlikleri ortaya karan birtakm katlm uygulamas topluluk ncelikleri ya da topluluk planlar gibi bileenlerin aydnlatlp akla kavuturulmasndan ibarettir. Topluluklar aras ayrlklar nemlidir. yle ki kendilerini katlmc durum iinde bulan aratrmaclarn topluluklar iindeki tarihsel ve kltrel kkenleri bulunan cinsiyet, grup, kast, meslek ayrmna dayanan atma ve uyumazlklar birka saat iinde topluluu nlerine katarak zeceklerine inanmalar biraz naif grnmektedir.27 Birok yerel ynetim sistemi merkezin kontroln zayflatsa da, bir ok alanda rgtsel blmlerin ynetilme kapasitelerini arttrr. Bylece yerel devletin rgtsel paralanmas yerel ynetimleri kentsel politikada yer alan kurumlar arasndaki potansiyel atmaya elik edilmesine yardmc olur.28
24 M. Akif ukurayr-Esra Sipahi, Ynetiim Yaklam Ve Kamu Ynetiminde Kalite, Saytay Dergisi Say 50-51 (2003), s.58 25 Taylor, a.g.m., s. 197-198 26 John Hailey, "Reetelerin tesinde: Gney Asya STK'larnda Sre ve Pratik", Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, ev. Ahmet idem, ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002,s. 138 27 Paul Francis, Dnya Bankasnda Katlmc Kalknma: Srecin ncelii, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, ev. Ahmet idem, ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002,s. 118-119 28 Jon Pierre, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), s. 372-396. http://www.sagepub.com/ 2006

149

Bu eletiriler gstermekmitir ki katlma hak ettiinden daha fazla deer verildii, uzmanlarn ve devletin daha iyisini bilmedii, insanlarn katlmdansa ksa srede hayat kalitelerinin ykseltilmsine daha fazla nem verildiidir.29 Hatta uygulayclarn youn tartmalar yapp, sonunda da karlanmas imkansz beklentiler, amalar tespit etikleri ve teki uzun vadeli kalknma stratejilerini tehlikeye attklar da ileri srlmektedir.30 Genellikle halkn yoksul olduu nk gten drld iddia edilmektedir. Halka yaplacak ufak bir destein ve onlar ynetime katmann onlar yoksulluktan kurtaraca, akas halk glendirmenin ayn zamanda kalknma arac olmaktan ziyade kalknmann amac olduu ileri srlmtr..31 Bununla birlikte katlmn bireylere salad yararlarla maliyetlerin birlikte deerlendirilmesinde maliyetlerin daha fazla olduu ortaya kmtr.32 Yerel katlm savunanlarn genellikle ileri srdkleri katlmclarn katlm dolaysyla kendi zel karlarn bir yana brakarak ve btnn yararn bulmaya alarak siyasal meselelerde kendini gzeten znel bak alarn atklardr.. Katlanlar ounlukla kltr, bak as ve kar farkllklarndan yola karlar; ancak tartmann amac herkesin paylaabilecei karlar saptamak ya da yaratmaktr.33 Yani znel kiisel tercihlerden, kolektif sorunlarn zmne ilikin daha nesnel veya genel grlere geiin insanlar arasnda birlii kefetme veya oluturma sreci olduunu sklkla yazarlar.34 Oysa Katlm modelleri kar atmalarnn dile getirilmesine olanak saladndan ne kadar ok kar atmas varsa, ihtilaflar zmede, karlar olumsuz ynde etkilenen taraflarn maduriyetlerine ilikin baka ifade ve temsil yntemlerine bavurmalar olaandr.35
29 Taylor, a.g.m., s. 199-200 30 Hailey, a.g.m., s. 139-140 31 Heiko Henkel Roderick Stirrat, a.g.m., s. 244 32 Frances Cleaver, "Kurumlar, Araclar ve Kalknmaya Katlmc Yaklamlarn Snrlar", Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, ev. Ahmet idem, ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s.81-82 33 Irs Maron Young, " letiim ve teki Mzakereci Demokrasinin desinde", Demokrasi ve Farkllk Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, ev. Zeynep Grata-Cem Grsel, ed. Seyla Benhabib, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s. 183 34 Young, a.g.m., s. 182 35 Seyla Benhabb, "Mzakereci Bir Demokratik Meruiyet Modeline Doru", Demokrasi ve Farkllk Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, ev. Zeynep Grata-Cem Grsel, Ed. Seyla Benhabib, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s. 110

150

Katlm bir kltrel oulculuk talebidir ayn zamanda tabi bu oulculuk, gemiteki kltrel kalplarn deimeden, aynen retilmesinin talebi haline geldii zaman, tecrit edici, gruplar arasnda atmaya gtrc, tehlikeli bir oulculuk talebi olarak beliriyor.36 Siyasal yapnn bileenlerinin yeniden tanmlanmasna ynelmekte ve siyasal adan egemen yeni oluumlar yaratmay amalamaktadr. Gerekten de, egemen bir devlet biimi araclyla kltrel, dinsel, ulusal ve etnik homojenliin ifade edilmesi, siyasal yapnn kimliini paralayabilmekte veya mevcut siyasal egemenlik biimlerini bozmaktadr.37 Hindistanda ngilizler e kar bamszlk mcadelesi verirken, ngilizlerin bamszl vermemek iin belediyeleri kurdurduklar ve belediyeleri yetkisiz ve parasz brakarak hintlilerin kendi kendilerini ynetemeyeceklerini gsteren bir rnek karmaya altklar ileri srlm.38 Mesela byk bir lkeyi denetimi altnda tutan bir devlet, yerel bazda ok sayda yeni kk devletiklere de dnebilir.39 Onun iin yerel ynetimlerin glendirilmesini istemek, daha ok inisiyatif talep etmek, belki ok daha kk ama kat, iinden klmas ok zor gettolara dntrebilir.40 Bylesi toplumsal boyutlar olan srecin gvenilirlii tehdit ettii gereksiz bir toplumsal srtmeyi tahrik ettii ve hatta byle yaklamlarn etik verimlilii ile kltrel uygunluunun sorgulanmasna neden olabilecei gibi bir korku da bulunmaktadr.41 Katlmc yaklamlar topluluk iindeki farkllklar aa karacandan korktuklar katlmc uygulamalardan servet kademelenmesine ilikin sorular

36 lhan Tekeli, "Yerel Siyaset ve Demokrasi/ oulculuk/ Sivil Toplum", Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s. 216-217 37 Seyla Benhabb, "Demokratik Moment ve Farkllk Sorunu", Demokrasi ve Farkllk Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, ev. Zeynep Grata-Cem Grsel, Ed. Seyla Benhabib, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s. 13 38 Ahmet svan, "Siyasette Bir mr-Yerel Siyaset", Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s.104 39 Ali Bula, "Yerel Siyaset ve Demokrasi/oulculuk/Sivil Toplum", Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s.165 40 Bula, a.g.m., s. 165-166 41 Hailey, a.g.m., s. 139-140

151

kardlar ve farkllklarn kamusal tasdikini, projenin yumuak bir ekilde ilemesi iin gerekli olan ibirliiyle eliecek bir durum olarak grdler.42 Katlmclarn grup temelli kltr ve toplumsal konum asndan birbirinden ayrld ve baz gruplarn dierlerinden daha fazla simgesel veya maddi ayrcala sahip olduu bir tartma durumu varsayldnda, ortak yarar a gndermeler byk olaslkla bu ayrcal srdrmeye yarayacaktr. Ekonomik ya da siyasal eitsizlii bir yana brakan iletiim durumlar bile belirli kltrel sluplara ve deerlere ayrcalk salayabilir. Tartmaya katlanlar birlie varmay, her katlmcnn zgl deneyim ve karlarn bir yana brakaca ortak bir yarara ynelmeyi hedeflediklerinde, byk bir olaslkla ayrcalklarn bak alar ortak yararn tanmna egemen olacaktr. Daha az ayrcalkllardan farkl bir dil kullanmay gerektiren deneyimlerini ifade etmekten kanmalar istenir veya hak ya da kar taleplerini kendilerine kar nyargl bir tanma dayanan ortak yarar adna bir yana brakmalar gerektii belirtilir.43 Demokratik kurumlardaki meruiyetin temeli, geriye doru u karma kadar gtrlmelidir: Zorunlu erk talebinde bulunanlarn gerekesi, kararlarnn herkesin eit derecede karlarn gzettii sylenen yansz bir konumu temsil etmesidir. Bu karm ancak sz konusu kararlarn ilke olarak zgr ve eit yurttalarn uygun kamusal mzakere srelerine ak olmas durumunda yrtlebilir.44 Birey ve gruplarn dierleri zerindeki denetimini tanyarak toplumdaki grnr g ilikilerine meydan okumaya giriirler. Bu giriim, ellerinde az g bulunanlarn karlarn ve ihtiyalarn ifade edecek snrl frsatlarnn olduu ve genel olarak anahtar karar verme srelerinden dlandklar, bilgilerinin de nemsiz olduu biliine dayaldr.45 Kk topluluklar ya da yaadklar daha geni toplum iinde iktidarn datmn ve kullanmn letirmeyi baaramayan bir katlm tasars marjinallemi
42 Cleaver, a.g.m., s. 74 43 Young, a.g.m., s. 183-184 44 Seyla Benhabb, "Mzakereci Bir Demokratik Meruiyet Modeline Doru", Demokrasi ve Farkllk Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, ev. Zeynep Grata-Cem Grsel, Ed. Seyla Benhabib, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, s. 105 45 Uma Kothari, Katlmc Kalknmada ktidar, Bilgi Ve Toplumsal Denetim, Katlm: Yeni Bir Zorbalk M?, ev. Ahmet idem, Ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 205

152

gruplara ok az ey sunabilecektir.46 Alnan kararlar anlaml ve makul tartmalar sonucunda deil, daha ok projeyi kendi belirledikleri ve ilerine gelen yne ekmeye alanlarn grece pazarlk gleri olanlarca belirlenmektedir. Bu nedenle peine dlen ayr ayr yaplmas istenen eyleri dikkate almamak da siyasi mcadeleyi yalnzca yeni bir kampanya olarak grmeyen, ayn zamanda geimleri ile yaamlarnn bir tr savunmas olarak da deerlendiren topluluklarn marjinallemesinin nn alabilecek olduka tehlikeli bir oyundur.47 Bu ynyle katlmn radikal olmaktan uzaklat ileri srlmtr. Gerekten radikal olmak iin aadan yukarya doru bir mcadele ile kapitalist ekonomik ve toplumsal iktidar ilikilerine ortak tbiyetlerini fark eden deiik birey ve gruplarn kendiliinden bir araya gelmeleri zorunludur. Uygulamada katlm muktedir olanlarca desteklenmitir. alma dnyasnda toplu szleme hakkndan ve sendikalardan kaynaklanan aadan yukar bir mcadele belirlemek mmknken katlm projeleri tamamen tepeden inmecidir.48 Katlm, baskc iktidar ilikilerini ortadan kaldrmaktan uzak, sk sk marjinal gruplarn zararna olmak zere adaletsiz ekonomik, siyasal ve toplumsal yaplar srdrmeye ve pekitirmeye hizmet etmektedir.49 Marjinal vurgusuna paralel olarak, aadan yukarya kalknma ve glendirim hakkndaki yeni ortodoksi , yerel ya da isel bilginin yeterlilii konusuna byk nem verir. Bilimsel ya da dsal teknolojik bilgi genellikle kalknmaya antipatik olarak sunulmakta ve bylece de deersiz gsterilmektedir.50 Buradaki nemli nokta halkn bilgisi olarak alnan eyin, kendisinin planlama balamnda ina edildii ve planla sistemlerinin ierdii toplumsal ilikileri yansttdr. Bilgi ilikisel olarak, yani toplumsal ilikilerin bir rn olarak

46 Hildyard-Hedge, Wolvekamp, Somasekhare, a.g.m., s. 105 47 Hildyard-Hedge, Wolvekamp, Somasekhare, a.g.m., s. 105 48 Taylor, a.g.m., s. 196 49 Hildyard-Hedge, Wolvekamp, Somasekhare, a.g.m., s. 88 50 Heiko Henkel Roderick Stirrat, a.g.m., s. 245

153

grlmelidir, sabit bir eya olarak deil.51 Program kararlar ounlukla yerel olarak retilmi bilgiye hemen hi atfta bulunmakszn alnmaktadr.52 B KATILIM PROJELER NE YNEL K ELET R LER

Halkn katlmn arttrmay ya da iktidarn datlmasn amalayan katlm projeleri hedef kitlenin dlanmas ve sekinler ile planclarn belki de varolduundan haberlerinin bile olmad yerel iktidar ilikilerinin glendirilmesi ile sonulanmaktadr.53 nk projelerin kendi zel ihtiyalar vardr. lk olarak proje, halkla (pratikte onlarn kilit rollerdeki liderleriyle) kabul edilebilir bir uzlama salamak durumundadr.54 Sonra retilen bilgi ncelikle yerel g ilikileri tarafndan biimlendirilmektedir dsal gndemler yerel bilgi olarak ifade edilmektedir, ayrca planlama oydamasndaki gizli yerel anlamalar ve nihayet planlamann proje zneleri tarafndan dorudan maniplasyonu szkonusudur.55 Katlm projeleri szel olan yerine grsel olana ncelik verir. Grsel aralarn ve veri aktarmnn yazsal ve neredeyse evrensel, genel geer olandan bamsz olduu iin zayf ve dezavantajl olana g kazandrd iddia edilmektedir. Grmeler, mlakatlar btnyle grseldir.56 ounlukla, proje ilerinin, katlmc problem zmenin potansiyel yaratcl snrlayan sabit bir standart mdahaleler dizisi etrafnda kmelenmesi ynnde bir eilim vardr.57 Katlmclar empoze edilmi emalar yerel bilgiyle geerlemek ve sadece en kolay verilenleri istemek suretiyle ve projenin planlarna ve idari gerekliklere uydurmak zere, kendi ihtiya ve nceliklerini biimlendirdike, projenin kurumsal karlar topluluk perspektifleri iine ina edilmi olur ve proje kararlar da mkemmelen katlmc hale gelir. Ayn zamanda, kalknma ajanslarnn kendi eitli kurumsal ihtiyalarn krsal topluluklara yanstmaya muktedir olmalarndan dolay da byledir Ksacas, proje
51 David Mosse, " Halkn Bilgisi Katlm ve Patronaj:Krsal Kalknmada Eylamler ve Temsiller", Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, ev. Ahmet idem, ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s.35 52 Mosse, a.g.m., s. 44 53 Hildyard-Hedge, Wolvekamp, Somasekhare, a.g.m., s. 106-107 54 Mosse, a.g.m., s. 44-45 55 Mosse, a.g.m., s. 37-38 56 Francis, a.g.m., s. 116 57 Mosse, a.g.m., s. 46

154

modellerini biimlendirmekten ok uzak olan yerel bilgi, katlmc planlamaya ilikin proje sistemleri araclyla ifadelendirilmi ve yaplandrlmtr.58 Cerneann Putting People First (Halk ne Almak) ve Chambersn Putting the Last First (Sondakini Baa Almak) gibi almalarda hep Aadan Yukarya Vurgusu yaplmaktadr.59 Oysa bir ok projenin, projeden faydalananlar tarafndan planlanmaktan ve uygulanmaktan ok yukardan empoze edilmesi nedeniyle baarsz olduu savunulmaktadr. Projeler, yarar salayanlar tarafnda planlanmal ve uygulanmal, halka empoze edilmemelidir.60 Bu anlamda halkn bilgisi ve katlmc planlama hakkndaki fikirleri ieren katlmc hedefler, eylemi ynlendirmek iin aaya ynelmek yerine; eylemi merulatrmak, siyasi hedeflerini aklamak, merulatrmak ve geerlemek ya da siyasal destei seferber edebilmek iin (eer birincil deilse) belirgin bir biimde yukarya (ya da darya) ynelirler.61 Bilgilendirmekten ziyade ikna etmeyi amalarlar ve projenin de dizayn ve katlm zerindeki vurgusu siyasal destek iin yaplmaktadr.62 Katlm uygulayclar belirli teknik ve aralar kullanarak katlmclardan bir role uyarlanmay ve oynamay istemekte ve bylece oyuncularn kendilerini temsil etmek zere setikleri yolu biimlendirmekte, baz durumlarda snrlamaktadr. Teknik ve aralar oyunculara yabanc olabilir ve de performans snrlayabilir ve bylece sahne bakalar tarafndan kurulmakta ve performansn biimi benzeri ekilde onlar tarafndan ynlendirilmektedir. Ortaya kan iletiim ya da diyalog karmaa ve belirsizlikle ykl olmaktadr.63 Dolaysyla katlmc projelerin katlmc bir grnt vermek zere gerekletirildii ve srete paylalan yerel bilginin, proje hedefleri ve nceliklerini etkilemek ya da biimlendirmekten ok, nceden belirlenen proje gndemini deimez surette hakllatrd ve merulatrd tezinin desteini bulmaktayz.64 Onun iin de sk sk, projeden
58 Mosse, a.g.m., s. 46-47 59 Heiko Henkel Roderick Stirrat, a.g.m., s. 244 60 Heiko Henkel Roderick Stirrat, a.g.m., s. 244 61 Mosse, a.g.m., s. 50 62 Mosse, a.g.m., s. 52 63 Uma Kothari, Katlmc Kalknmada ktidar, Bilgi Ve Toplumsal Denetim, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, ev. Ahmet idem, ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 214 64 Uma Kothari, Katlmc Kalknmada ktidar, Bilgi Ve Toplumsal Denetim, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, ev. Ahmet idem, ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 214

155

etkilenen topluluktan gerek katlm salamaktan ok, projelerini ok daha etkili bir biimde uygulamak isteyen kalknma kurulular tarafndan bir ara olarak kullanldna iaret edilmektedir.65 Dahas, katlm modellerinin proje pratiklerine ncelenmesi projelerin baz nemli etkilerinin atlanmasna neden olmaktadr.66 Chambers tan aktaran John Hailey Kalknma uzmanlarnn ve genel olarak ba sahibi topluluun kendileri yaygn olarak ileri srmektedirler ki varolan proje planlama teknikleri ve topluluk kalkndrma metodolojileri uygun deildir, kimileyin zarar vericidir ve boa para harcamaya neden olup sonunda darmadan olmaya neden olmaktadr Bunlar yerel koullarn gereklii ile rtememi, yerel topluluklarn beklentilerini ve nceliklerini de gerekletirememilerdir. Sonu olarak da ok fazla yardm program hedefine ulamakta baarszla dt, srdrlebilir bir etki yaratamad.67 Proje, ok fazla katlma ancak pek az etkiye sahip olduu ve daha ziyade de halkn katlmna olan ilgisini sergilemesine karlk bunun krsal geim olanaklar zerindeki etkisini gsterimleyemedii gerekesiyle eletiriliyordu.68 Reformcular tarafndan srekli olarak dile getirilen iddialardan birisi de savunduklar dinsellik formlarnn bir anlamda glendirici olduu inanan eskiden Roma kleliinden zgrletirmi ve Tanryla dorudan iliki kurmasna izin vermiti.69 imdide Katlmc yaklamlarn bulunduu faydalananlara ynelik ve din dnyasnda nemli kkleri Hristiyan ncllerininkine benzer

mdahalelerin olduu sylenmektedir. Gemiin Hristiyan reformcular ve misyonerlerinin genel olarak cemaatlerinin iyiliiyle derinden ilgilenmelerine ramen, bugn onlarn etkinliklerinin geni kitleleri ulus-devlet boumu ve kolonyal egemenlik sistemine entegre etmede ne kadar nemli olduunu biliyoruz. Benzer ve ok arpc bir biimde, yeni Ortodoks kalknma projelerinin, bu projeden faydalananlar, ulusal ve uluslar aras siyasal, ekonomik ve ideolojik yaplara (ki ilgili insanlarn bu yaplar zerinde genellikle ok az denetimleri vardr) entegre
65 Heiko Henkel Roderick Stirrat, a.g.m., s. 245-246 66 Mosse, a.g.m., s. 60 67 John Hailey, "Reetelerin tesinde: Gney Asya STK'larnda Sre ve Pratik", Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, ev. Ahmet idem, ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 146-147 68 Mosse, a.g.m., s. 56-57 69 Heiko Henkel Roderick Stirrat, a.g.m., s. 254-255

156

etmeye eilimli olduunu belirtilmektedirler.70 Bu yzden bugn katlmn savunucularnn sylenmektedir.

71

bir

anlamda

bu

Protestan

gelenein

miraslar

olduu

Katlmc sreler eitli ve blgeye gre farkllaan kalknma programlar retmek yerine, sabit bir ad hoc refah programna doru gl bir ekim retirler. Gerekten de gerek uygulayclar gerekse katlmclar arasnda, karmakl kefetmeye veya gelitirmeye ilikin isel caydrclar ve derin ve takviye edici alkanlklar ynnde bir seim mevcuttur. Srekli meydan okumalardan uzakta, giderek daha fazla kontrol edilebilir ve kapal hale gelen bir sistem iinde egemen nyarglar glendirilmi, seenekler daraltlm, projelere enformasyon ak yasaklanmtr. Kukusuz buradaki tehlike, sorunlar zmlemekten uzaklaan bir katlmc projenin etkisinin snrlanmas, frsatlar karmas ve en kts de sorunu yanl saptamas nedeniyle yoksulluun iddetlenmesine ya da evresel bir ke katkda bulunmasdr.72 II KATILIMCILAR AISINDAN A KATILIMCI B REYLERE YNEL K ELET R LER katlma davran ynnden kiiler arasnda byk

Aratrmalar,

farkllamalarn olabildiini gstermektedir. Bireylerin siyasal katlmn hereyden nce katlmay dzenleyen normlar ve kurallar anlamnda siyasal frsatlar belirler. Bu yap, bir yandan katlmann biimsel erevesini izen anayasalar, yasalar gibi formal dzenlemeleri, te yandan da kimin, ne dzeyde katlaca konusundaki yerleik informal toplumsal normlar iermektedir. Formal erevenin geni olmas, ya da katlma eiinin dk tutulmas yeterli olmamaktadr. Toplumsal olarak kimin katlmaya deer olduu dncesi, ya da katlma biimine ilikin toplumsal normlar ou durumda formal dzenlemelerin ok zerinde kstlamalar getirebilmektedir. kinci olarak, bireylerin katlmas iin siyasal dzlemde etkili olabilecek kimi
70 Heiko Henkel Roderick Stirrat, a.g.m., s. 260 71 Heiko Henkel Roderick Stirrat, a.g.m., s. 254 72 Mosse, a.g.m., s. 47

157

kaynaklara sahip olmalar gerekmektedir. Siyasal katlmay siyasal ilgiden temsile kadar yaylan bir yelpaze iinde her dzeyde, her aamada etkileyen kaynaklar arasnda eitim, meslek, stat, ya, cinsiyet, servet, aile, vb. saylabilmektedir. Bu gibi toplumsal eitsizlik hiyerarilerinin tabannda yer alan kiiler daha az katlrken, st dzeydekiler daha fazla katlabileceklerdir. Ancak bu kaynaklara sahip olmak da yeterli olmamaktadr. Bunlarn tesinde katlma gdsnn olmas gerekmektedir. Katlma gds ise, katlmann bir sonucunun olacana, bir farkllk, bir deiiklik yaratacana ilikin beklentiden kaynaklanacaktr.73 Katlmann farkl nedenleri, farkl biimleri olabildii gibi katlma konusundaki yaklamlar da farkllaabilmektedir. Bu nedenle hangi kararlara, kimin, ne zaman, ne dzeyde katlmas gerektii konusunda da zerinde uzlalm bir yant sz konusu olmamaktadr. Szgelimi, sekinci katlma yaklam yalnzca seimsel katlma zerinde odaklar ve seim dnemleri dnda ortaya kabilecek katlma giriimlerini sistemdeki bir skntnn belirtisi olarak deerlendirirken, katlmc demokrasi yaklam herkesin siyasal srece srekli ve olanakl her biimde katlmasn ngrmektedir. Uygulamaya bakldnda ise genel olarak katlma asndan sekinci yaklamn geerli olduu, kiilerin siyasal katlmasnn byk lde oy kullanmakla snrl kald grlmektedir.74 Katlmc projelerin hemen hepsi farkl taraflardan kiileri bir masaya oturttuunuzda herkes iin adil bir uzlama varlabileceini ngren kukulu varsayma dayanmaktadr. Byle bir varsaymn gereklemesi ise tm katlmclarn eit pazarlk gc varsa (ki yoktur) ya da taraflar aras eitsizlikler yalnzca teknik bir ayrnt olarak deerlendirilip, kar karya kalnlan tek sorun, taraflar daha nceden topluluu denetim altnda tutanlarn hl ve tavrlarn deitirecek ve ncelii olan taraflarn seslerini duyurabilmek iin daha fazla ans verilecek bir biimde bir araya getirmenin en doru yntemini bulmak olduunda mmkn hle gelecektir. Toplum karlkl olarak etkileim iinde bulunduklar alanda, tekilerle kendi farkl karlar ve ilgileri iin pazarlk iinde olan zgrce davranan aktrlerden olumaktadr. Pazarlk etmeye yardmc ltler ortaya koymak nemli olabilir, ancak bunlar marjinal gruplarn daha iktidarl gruplarn yapsal basknlnn stesinden gelecek
73 iti, a.g.m., s. 244-245 74 iti, a.g.m., s. 245

158

bir pazarlk gc salamaya yeterli olmayabilir. Bu bakmdan katlm eitsizlikleri reten toplumsal ilikiler sisteminde yapsal ve toplumsal dnm salayc daha byk lekli deiikliklere gereksinim duymaktadr. Davransal deiimler her ne kadar gerekli olsalar da yeterli deillerdir.75 Liberal demokrasinin temsil ilkesi bilinli, ussal bir semen ve sorumlu bir temsilci idealine dayanmaktadr. Bunun sonucunda o bilinli, ussal semen yaad topluluun btn sorunlarndan haberdar olacaktr, zm konusundaki btn seenekleri bilecektir ve kendi asndan gerek politikalar, gerek temsilciler olarak en elverili semeyi yapacaktr. Sorumlu temsilci de, kendisini seenlerin dilek ve istemlerine duyarl olacaktr. Kukusuz tm bunlar her zaman doru deildir.76 Yerel halklarn kararlara mdahale edip deitirme ya da kimi faaliyetlere ncelik tanmada gerekten iktidar var mdr?77 Aslnda katlma bir biimde gereklemektedir ama katlma olanaklarn en fazla kullananlar da yerel topluluk dzeyinde en fazla siyasal kaynaa sahip olan ve en rgtl kesimler olmaktadr. Bunlar ayn zamanda temsil olanaklarndan da en fazla yararlananlar oluturmaktadrlar. Belli bir sayasal topluluk gz nne alndnda, genel bir kalp olarak en fazla siyasal kaynaa sahip kesimlerle, rgtlenme asndan da en elverili kesimlerin birbirleriyle rttkleri grlmektedir. Daha ak bir anlatmla, farkl toplumsal kesimler arasnda snrlar izen o yml eitsizlikler gnll rgtler dzeyinde de etkisini srdrmektedir. Sonuta yml eitsizliklerin katlanarak bymesi ve desteklenmesi sz konusu olmaktadr. Bu gl ve rgtl kesimler karar verme srecine her zaman formal olmasa da, informal yoldan etki edebilmektedirler. Bu noktada da artk gerek anlamda bir katlma deil, patronaj sz konusu olmaktadr.78 Yerel ynetim meclislerinde arlkl biimde temsil edilenler yerel topluluun sekinleri olmaktadr. O yerel toplulukta, iktidar hiyerarisinin st dzeylerinde yer alanlar yerel meclislerde de ncelikle temsil olana bulmaktadrlar.

75 Hildyard-Hedge, Wolvekamp, Somasekhare, a.g.m., s. 105-106 76 iti, a.g.m., s. 236 77 Hailey, a.g.m., s. 144 78 iti, a.g.m., s. 247

159

Sonu olarak, yerel oligariler ve siyasal klikler bu meclislerde egemen olmaktadrlar.79 Bu sekinler ayn zamanda iyi eitimli olduklarndan hem oyunun kurallarn bilmekte hem de ounlukla konumaya haklar varm gibi ve szleri itibarlym gibi davranmakta, oysa teki gruplardan kimseler ounlukla sav ne srme gerekleri ve formalitesi karsnda rkmekte, bylece konumamakta veya yalnzca grevlilerin tutuk bulduklar ekilde konumaktadr. ddiaclk, kavgaclk normlar ve yarma kurallarna gre konuma, kltrel bakmdan ayrm ve toplumsal bakmdan eitsiz gruplarn birlikte yaad bir ok gerek konuma durumunda gl susturucu veya deer biici ltler olmaktadr. Dahas, egemen gruplar ounlukla bu deersizletirmeyi ve susturmay hi fark etmemekte, buna karlk daha az ayrcalkl olanlar ounlukla kendilerini kt veya hayal krklna uram hissetmekte, kendilerine olan gvenlerini yitirmekte veya fkelenmektedir.80 Burada iddiac ve kapmac konuma, kesinlikten uzak, irdeleyici veya uzlamac konumadan daha deerli grlr. Birok gerek tartma durumunda, erkek konuma sluplar kadn sluplarna oranla ayrcalkl olur. Giderek saylar artan aratrma yazlar, kzlarn ve kadnlarn iddiacla ve sav yarna deer veren konuma durumlarnda erkeklerden daha az konuma eilimi gsterdiini ne srmektedir. stelik, kadnlar byle durumlarda konutuklarnda, gr bildirme veya mnazaray balatma yerine bilgi verme ve soru sorma eilimi gstermektedir.81 Bylece dili kvrak ve siyaseten becerikli olanlar kararlarda etkili olurlar. Bu da yalnzca kiisel gveni tehlikeye atp zamanla kurulan ilikileri tehdit etmekle kalmaz, yan sra topluluk iinde varolan kliklerin iktidar ve statlerinin devamlln glendirmeye hizmet eder. Bunlar da bylesi katlmc srelerden hi de beklenmeyen sonulardr. Sonu olarak da hkmet memurlar ya da ba yapanlarn temsilcileri gibi dardan gelenlerin temsiliyet gc olmayan ve yapay ortamlarda gerekletirilen deneylerin rn olan beklentileriyle elien sonular gzden karmalar da olduka kolaydr.82
79 iti, a.g.m., s. 239-240 80 Young, a.g.m., s. 180 81 Young, a.g.m., s. 179-180 82 Hailey, a.g.m., s. 139

160

Bir baka eletiri noktas da topluluk biimindeki katlmlarda gereksiz yere fazla risk alnabilecei ynndedir. Yaplan aratrmalar grup tartmasnn grup yelerini bireyler olarak aldklarndan daha fazla risk almaya ynlendirdiini gstermektedir. Buna risk deiimi denmektedir. Stonern deneyi ve onu izleyenlerin almas, deneklerden ilkin kendi kararlarn vermeleri ve bunu kaydetmeleri, daha sonra ayn karar grup tartmasndan sonra vermeleri istenmitir. Manidar sayda durumlarda, sonraki kararlar daha riskli olmutur.83 Risk almak, kltrel bir deerdir. Buradaki tez, Amerikan toplumunda, riskin deerli klnd ve burada grup durumundaki ou bireyin, gruptaki konumlarn bytmek amacyla ortalama insandan daha byk riskleri almaya gnll gzkt belirtilmektedir.84 Yksek risk alan insanlarn, ok daha renkli ve bylece daha inandrc bir retorik kullanma frsatlar vardr.85 Topluluk halinde karar verildii iin sorumluluun yaylmasndan kaynaklanan kararn bireysel sorumluluu ortadan kaldrmas nedeniyle katlm srelerinde daha fazla riskli kararlar alnabilmektedir.86 Harvey tarafndan dile getirilen Abilene paradoksu ise yanl uzlama reten bilinalt tuza hakkndaki aratrma bir baka eletiridir. Hikaye, Coleman, Texasdaki evlerinde sradan bir le sonras geiren ailenin Abilenee bir gezi nerisi yapldndaki tutumu hakkndadr. Herkes bu neriye katlmaktadr. Drt saatlik karmak ve skc bir geziden dndkten sonra, bir aile yesi, gerekten gitmek istemediklerini ve sadece herkesin gezi konusunda ok cokulu olmas nedeniyle karara katldklarn itiraf etmitir. Bu noktada aile tartmaya balam ve her aile yesi bu geziye katlmak istemediini, ancak yalnzca dierlerini mutlu klmak zere bu karar onayladn sylemitir.87 Abilene paradoksu, topluluklar ya da proje takmlarn gerekten sk sk yapmak istedikleriyle elikili eylemlerde bulunduunu ve dolaysyla ulamak

83 Bill Cooke, Katlmn Sosyal Pisikolojik Snrlar, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, ev. Ahmet idem, ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s.157 84 Cooke, a.g.m., s. 157-158 85 Cooke, a.g.m., s. 158 86 Cooke, a.g.m., s. 158.-159 87 Cooke, a.g.m., s. 160

161

istedikleri amalar ortadan kaldrdklarn ileri srmektedir. Bu paradoksun alt belirtisi yledir:88 1. anlama, 2. 3. Bununla ilgili olarak ne yaplmas gerektiine ilikin anlama Grup yeleri gerek isteklerini ak bir ekilde dile getirmeyi (Abilene kinayesinde bu hibir eydir). baaramazlar ve gerekte, bir dierlerinin kolektif gereklii yanl alglamasna yol aan bir biimde tam olarak bunun tersini yaparlar. 4. 5. yol aar. 6. Eer, sreci balatan sorun anlamay salama konusunda ki yetersizlik giderilmezse, dng muhtemelen kendisini tekrarlayacaktr. Harveye gre, eylem kaygs, tahayyl edilen riskle, zgn uzlamla atan bireye ynelik gerek riskin, zgn olmak, bir birleimden kaynaklanmaktadr. Harvey muhayyel riski, birinin kendi inanlarna gre hareket etmesi halinde ne olaca hakknda negatif fantazyalar olarak adlandrr. Bunlar szgelimi, n, prestij, konum ve hatta salk kayb ve gnah keisi yaplma, itaatsiz olarak damgalanma veya takm oyuncusu olmamakla sulanarak dlanmay iermektedir Ancak bu fantazyalar, bireyi, hem kendi gznde hem de seyrek olarak dierlerinin gznde sorunlarzme sorumluluundan mustani klan bir beraat sunarlar.89 Harvey riskten kanmann, zel olarak, ayrlma, baka insanlardan dlanma korkusu ve risk almay insan olmann bir art olarak (varolusal risk) kabul etmeye gnlszlkten kaynaklandn ileri srer. Bu Harveyin paradoks iinde bir paradoks olarak adlandrd, muhayyel risk hakkndaki negatif fantazyalarn insanlar yanl (belki daha byk gerek risk anlamnda) kararlar Bu yanl alglama esasnda, grup tarafndan, herkesin yapmak Bu kayg, engellenmek, kzgnlk ve sulayacak birini aramaya istediinin tam tersine eylemler gerekletirilir. zel bir dzeyde karlalan durumun mahiyeti hakknda

88 Cooke, a.g.m., s. 160-161 89 Cooke, a.g.m., s. 161-162

162

aldklar yollara ynelten ve nihayetinde dnldnden daha byk ve gerek ters sonulardan ac ekmelerine yol aan bir durumu oluturmaktadr.90 Harveyin Abilene yaplacak geziden kanma reetesi, knama ve yanl bulma davranndan kanmay ve ayn zamanda riskten kanmadaki gizli anlamalara meydan okumay iermektedir. Her birey, bu gizli anlamayla gezi iin sorumluluu paylamakta, dolaysyla kendisinin dnda bir sulama oda aratrmasnn faydal bir hedefi bulunmamaktadr. Harvey gruptaki herhangi birisinin risk alma roln baarabilir ve ierilen riski stlenmeye hazr olmas durumunda bu kii alklanabilir, ilemezse kendisini holanlmadk durumda bulabilir, iinden olabilir Ancak ne olursa olsun, kendine duyduu sayg kalacaktr, nemli olan da budur.91 Abilene paradoksu, katlmc srelerin, bir grubu gerekten inandklarndan ok sizin ve bakalarnn duymak isteyecei eyi sylemeye yneltecei imasna sahiptir.92 Ayrca Haryev, ilev bozucu grup uzlam konusuna da deinir ve bunu grup zorbal olarak adlandrr. Grup dncesi, nasl kt kararlar alndnn bir aklamas olarak iletme ve rgt almalar kadar siyaset biliminde kullanlan grupii ve grupd olma etrafnda odaklar ve esas ilkesi udur: Siyasa reten bir grup iinde ne kadar ok dostluk ve dayanma ruhu varsa, bamsz ve eletirel dncenin, muhtemelen grupdna kar us ve insanlk d eylemlerde sonulanacak grup dncesiyle yer deitirebilecei tehlikesi de o kadar byk olacaktr.93 Janisin bu konuyla ilgili grup dncesi snflandrmas yledir. 1. G yanlmsamas: Grubun gc ve yrrlkteki duruma ynelik gerek herhangi bir tehditin yokluu hakknda ar iyimserlik (bir tehlike iareti karsnda, tehlikeyi btnyle bir glme konusu sayarak, birlikte glmek, grup dncesinin karakteristik bir davurumudur) 2. Rasyonelletirme: Uyar iaretlerinin kollektif olarak grmezden gelinmesinin yan sra, olumsuz herhangi bir geribeslemenin geersiz saylmasna
90 Cooke, a.g.m., s. 162 91 Cooke, a.g.m., s. 162-163 92 Cooke, a.g.m., s. 163 93 Cooke, a.g.m., s. 164

163

bylece varsaymlarn, kararlarn alnd her kertede yeniden deerlendirilme ihtiyacnn duyulmad kolektif bir rasyonelletirmeler kurgusu bulunmaktadr. 3. Ahlak: Grupii yeler, yeleri kararlarnn etik ve ahlaki sonular karsnda kaytsz kalmaya ynelterek, sorgulamakszn gruplarnn ikin ahlakiliine inanrlar 4. Kalp yarglar: Grup yeleri, dman gruplar hakknda, uzlalmaktan ok elimine edilmeleri gerektii varsaymna yol aan kalp yarglara sahiptirler. Bu tr kalp yarglar genelde dmann- ikin ktl ya da eytani doasna odaklanr 5. Bask: Grubun paylalan yanlsamalar hakknda anlk pheler ifade eden herkese dorudan uygulanr. Bu bask genellikle, pheler grupiinin darsnda ifade edilmedike ve temel varsaymlara kar klmadka, ayrlk yeyi yuvada tutmak giriiminde dostluk olarak maskelenmektedir. 6. Kendi kendine sansr: Bireyler kendi endieleri konusunda sessiz kalrlar, hatta phelerinin nemini kendiliklerinden minimize ederler 7. ttifak: Grup iinde, sessizlii ounluun gr sayan varsaymla, bir ittifakn varl yanlsamas. 8. Zihin bekilii: Bireyler bazen kendilerini, lider ve dier yeleri kart enformasyondan korumak zere zihin bekiliine tayin edebilirler bu da, ayrlklar gruptan dlayacak lde kendi zerlerine alma dzeyinde, kararlarn etkilii ve ahlakilii hakkndaki hazla karlaabilir.94 u halde bir btn olarak grup gl olduunu hissedebilmekle birlikte, bireysel gszlk hissi, en az gruptan dlanmak olmamak zere, yksektir.95 G genellikle katlmc kalknma grubunun bir yesi olmaktan tremekte, insann sesi duyulmaktadr. Her trden gerek ve potansiyel yarar, grubun bir yesi olmaya atfedilebilir; bunlarn kaybedilme korkusu, kendi kendini sansr etmeye ya da ittifak sunma isteine yol aabilir. Benzeri ekilde mdahilin ters bildiriim olarak alglayabilecei eyi sunma korkusu da olabilir Grubun gl olduu yanlsamasnn grnme derecesi sorgulamaya aktr ve belki grup dncesinin belirtilerinin ortaya
94 Janisten Aktaran Bill Cooke,Uma Kothari (Editr) eviri:Ahmet idem Katlm: Yeni Bir Zorbalk M?, Demokrasi Kitapl, 2002 stanbul. (Bill Cooke Katlmn Sosyal Pisikolojik Snrlar)165. Sayfa 95 Cooke, a.g.m., s. 167

164

kmas daha az muhtemeldir. Bununla birlikte bir toplulukta gl olarak grlen grupii szgelimi yallar ya da erkekler-, eer katlmc mdahalenin oda ya da koruyucusuysa, bu gllk hissini pekitirecektir.96 Katlmc sreler zerinde kltrn ne gibi etkileri olduu konusunda yeterli aratrma olmamakla birlikte katlmc projelerin kulland tekniklerin birounda ikin olan batl katlm ve demokrasi kavramlar gerekten baka farkl kltrel evrelerin diline evrilebilir mi ? Kalknmakta olan lkelerin yksek iktidar mesafeli kltrler olduklar Bat kltrnn ise dk iktidar mesafeli olduundan katlm srecinin evrensel olmadn, tersine farkl toplumsal normlar ve kabuller balamnda olumlu olduunu gstermektedir.97 Katlmc kalknma syleminde arlkla, halkn bilgisi ya da yerel bilgi insanlarn kendiliinden sahibi olduklar ya da edindikleri sabit bir mal gibi grlmektedir. Oysa, bilgi kltrel, toplumsal ve siyasal olarak retilmekte ve gl bir normatif yap olarak srekli bir biimde yeniden formle edilmektedir. u halde bilgi, g ilikilerinden uzakta durmak yle dursun, bunlarda ya da bunlara kar cisimleen ritellerin, pratiklerin ve toplumsal normlarn bir birikimidir. Demek ki katlmc yaklamlar kimin nerede, ne zaman ve ne elde ettiini ortaya koymaktadr, ancak zorunlu olarak bunu yaratan sreleri ya da bilginin katlmc tekniklerle retilme biimlerinin toplumdaki geni iktidar ilikilerini yanstan ve eklemleyen normalletirilmi bir sre olduunu deil.98 Gerekte, birok durumda katlmc planlama yoluyla retilmi yerel bilginin ve ky planlarnn kendileri, nceden mevcut olan ilikilerce biimlendirilmilerdir.99 Kamusal katlmn yararlarna ilikin genelgeer iyimser iddialara karn, bireylerin katlmamay daha kolay, daha yararl bulduu ya da alkanlklar nedeniyle buna daha aina olduu durumlara ilikin ok sayda kaytl rnek vardr. Katlmama ve uymama, hem rasyonel stratejiler hem de kaynan tekdzenliklerden, toplumsal normlardan ve statkonun kabullenilmesinden alan

96 Cooke, a.g.m., s. 168 97 Hailey, a.g.m., s. 144 98 Uma Kothari, Katlmc Kalknmada ktidar, Bilgi Ve Toplumsal Denetim, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, ev. Ahmet idem, ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 203-204 99 Mosse, a.g.m., s. 58

165

bilinsiz

pratikler

olabilirler.100

Bazen Tahripkr

katlmclar,

ibirliine

yanamayan ve hatta toplumsal sapknlar olarak karakterize edilmelerine ramen katlmc sreten btnyle ekilmeye de karar verebilirler.101 Katlmcnn ok ileri gittii bir durum olursa, sapmas hakknda duygusal ya da aka yollu uyarlar ve dierlerinin takt sfatlarla potansiyel tehlikeli konumlar hakknda yalnzca dolayl olarak hatrlatmalar da alabilir. Gruptaki dierleri hatta kendilerini, ak muhalifleri hogrmeleri nedeniyle ok demokratik olmalarndan tr taltif de edebilirler. Buna ramen evcilletirilmi muhalif, gvenli olarak ayak basabilecei yalnzca ok kk bir eletirel alan olduunu ve yine de iyi konumda olan bir ye olarak kalabilecei mesajn tekrar tekrar alabilmektedir.102 B KATILIMCI S V L TOPLUM RGTLER NE(ST)

YNEL K ELET R LER Katlmc proje ve uygulamalarda veya ferorm almalarnda imdiye kadar en ok zikredilen veya ima edilen en etkili konu devlete duyulan gvensizliktir. Devlet yukardan aaya kalknmay cesaretlendirir, katlm engeller, halk gszletirir diye her defasnda gndeme getirilir. Bu konu en ok gnmzn modas muhtelif trde zel gnll rgtler ya da sivil toplum kurulular balamnda aa kmaktadr, o da bu kurulularn devlet organlarndan bir biimde daha etkili olduu iddiasdr. STlerin her naslsa katlm ve glendirme deerlerini ierdii
103

yolunda

bir

(genelde)

rtk

varsaymlar

kmesi

bulunmaktadr.

Bununla birlikte katlm literatrnde, toplumsal ve gayri-resmi

kurumlarn nemini kabul etme ama yine de resmi kurumlarn zmlenmesi zerinde younlama ynnde bir eilim vardr.104 STler iin katlm ounlukla patronaj ve hret yapma anlamna da geliyor olabilir.105
100 Frances Cleaver, "Kurumlar, Araclar ve Kalknmaya Katlmc Yaklamlarn Snrlar", Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, ev. Ahmet idem, ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 80 101 Kothari, a.g.m., s. 217 102 Cooke, a.g.m., s. 167 103 Heiko Henkel Roderick Stirrat, a.g.m., s. 245 104 Cleaver, a.g.m., s. 67-68 105 Mosse, a.g.m., s. 53

166

lk balarda STlerin olumasna ve gelimesine yol aan eyin, daha ok, marjinallemi gruplarn sorunlarn zmede devletin aczi sonucu ve devlete meydan okumaktan ok, devlet tarafndan yerine getirilmeyen ilevleri stlemilerdi. Deiim alternatifleri sunan ve devlet-kart bir vizyon gelitiren toplumsal faaliyet gruplar ile devlete destek veriyorlard. Yoksullara yardm ettikleri de saygyla karlanmt. Gnmzde ise hkmetler ve uluslararas mali kurulular tarafndan ibirlii orta olarak grlmektedirler. Kamusal mercilerden giderek daha fazla mali destek gren ST lerin hl gerekten hkmet-d (sivil) olup olmadklar tartlr hale gelmitir.106 Bazlar biimsel olarak bamsz olsalar da, gerekten hkmetd ya da kr amac gtmeyen kurulular deildirler. UNDP, zellikle Filipinlerde, hkmetin kurduu ve gringas adyla bilinen ST lerden kimileri hkmetlerin ya da yerel politikaclarn ulusal dzeydeki hedeflerini uygulamak zere kurulmutur, yaptklar yardmn bir blmnn STler tarafndan kanalize edilmesini isteyen yabanc balar iin bir havuz olutururlar. zaten baz STler, klk deitirmi gerek birer ticari irkettir eklinde bahsedilmektedir.107 Demek ki STlerin birou hkmet d veya hkmete alternatif kurulu deildlerdir. Tam bu noktada ST ler, eskiden devletin ilevlerini stlenirken ktidar mcadelesinde ittifak oluturmak yerine d fon bulmak iin rekabet eden halk rgtlerinin baml klnmasna dolayl olarak katkda bulundular. STler hem yasal bakmdan, hem de liderliklerinin toplumsal kkeni bakmndan halk rgtlerinden ayrarak, giderek daha ok birer kalknma kuruluu haline geldiler.108 Kalknma projelerinin yerine getirilmesine daha fazla nem vermeye baladlar. Uluslararas balarn, zellikle toplumsal hizmetler salamaya ynelik projeler iin, ya da STlerin almalarna yerel aktrlerin de katlmas kouluyla, STlere nemli fonlar yneltmeye balamasyla birlikte bu eilim glendi.109

106 Rafael G. Baylosis, Stler Kalknmann birlikileri Mi, Yeni-Smrgeciliin Aralar M? Asyal Bir Bak As, Sivil Toplum rgtleri:Neoliberalizmin Araalarm, Halka Dayal Alternatifler Mi?, istanbul: Demokrasi Kitapl Wald Yayn, (2001), s. 87 107 Baylosis, a.g.m., s. 90. Sayfa 108 Sonia Arellano-Lopez&James Petras, Stlerin Mulak yardm, Bolivya rnei:Latin Amerikal Bir Yaklam, Sivil Toplum rgtleri:Neoliberalizmin Araalarm, Halka Dayal Alternatifler Mi?, ev. Ik Ergden, stanbul: Demokrasi Kitapl Wald Yayn, (2001), s. 98 109 Arellano-Petras, a.g.m., s. 101 ev. Ik Ergden,

167

Bu gelimeler sonucunda da Kalknma amal ST lerin karlat temel glklerden biri, mali kaynaklar alannda ECDI(Uluslararas birlii Kurulular=Uluslararas Mali Kurulular=IMF, UNDP, WB,OECD) karsndaki bamllktr. Bu STler, kendilerini destekleyen ajans ya da vakflar karsnda srekli olarak aklamada bulunmak, hesap vermek, politikalarn, program ve projelerini savunmak, meru gstermek zorundadrlar.110 Uluslar aras birlii Kurulular ii yntem dayatmaya kadar vardrmakta, hatta yardm koulunu ara, teknoloji ve teknik personel almna balamaktadrlar. Dahas, Uluslar aras birlii Kurulularna, katlm, denetim ya da bask uygulama konusunda STlerin elinde en ufak bir imkn bile yoktur.111 Uluslar aras birlii Kurulular arasnda, sanayilemi lke kaynakl tarz ve nceliklerin dayatlmasna ve aktivizme ynelik tavrlara sk rastlanmaktadr.112 Bu bamll elde eden Uluslararas mali kurulular, STlere yapsal uyum programlar dayatmaya baladlar ve bylece toplumsal eitsizliklere ve kamu dzeni iin tehlikelere yol amaya balayan ST ler de kendilerini ekici klan zelliklerini (katlmc nitelik ve az brokrasi) genellikle yitirmi oldular.113 Council for Health and Development adl Belika kkenli bir ST de danman olan Bert De Belderin kapsaml bir incelemesinde yksek dzeyde gelimi kapitalist lkelerin iki ve ok tarafl yardm giriimlerinin hemen hemen tamamna ST lerin de dahil edilmesinin en nemli nedenin, hkmet-d finansman kurulularnn hemen hemen tmnn, mevcut dnya kapitalist sistemini istikrarl klmaya nesnel olarak yardm ediyor olmasdr. eklinde ifade etmitir.114 Uluslar aras mali kurulularn STlere para ve teknik yardm gndermeleri bu rgtlerdeki en lml unsurlarn radikal unsurlar karsnda glendirilmesine ya da ilerici STler yerine reformcu STlere ncelik tannmasna hizmet etmektedir.

110 Daniel Corsino, Uluslar Aras birliinde Stlerin Pay, Sivil Toplum rgtleri:Neoliberalizmin Araalarm, Halka Dayal Alternatifler Mi?, ev. Ik Ergden, stanbul: Demokrasi Kitapl Wald Yayn, (2001), s. 60 111 Corsino, a.g.m., s.60 112 Corsino, a.g.m., s.61 113 Arellano-Petras, a.g.m., s. 99 114 Baylosis, a.g.m., s. 92

168

Bunun da STleri egemen emperyalist evrelerin kolay lokmas haline getirdii sylenmektedir.115 Ayrca Sanayilemi lkelerin bu istikrar salayclk rolnn, artan bir smryle vahice yoksullaan ve sefalete itilen nc Dnya halklarnn potansiyel bakaldr ve direnilerini lmllatran bir misyonu da bu STler araclyla salanmtr.116 Batl ST lerin bir ksm eski sosyalist lkelerde kapitalizmin barl restorasyonuna ve nc Dnyadaki anti-emperyalist hareketlere kar mcadeleye de katldlar. ABD Dileri Bakanl danman Timothy E.Wirth STler olmasayd bana yklenen grevi gerekletiremezdim. Hi deneyimimiz bile yoktu. ABD D likiler Konseyi danmanlarndan Jessica Tuchman Mathewse ise, iktidar merkezi, ulus-devletlerden hkmet d kurululara doru yeniden ekilleniyor.demilerdir.117 ou zaman sonu; sistematik biimde sindirilen ya da marjinalletirilen halk hareketlerinin zayflamasdr. Bu koullarda ST ler, ister hakl bir nedenle ister haksz olsun, halk hareketlerinin ya da rgtlerinin politik alann igal eden, kolayca maniple edilebilir ikme rgtler olarak grlmektedir.118 Son olarak ta Elsa Dawsonun da belirttii gibi, bu ST lere yklenen bir ok beklentiyi hem projeleri ekonomik olacak, hem de yeniliki modeller gelitirecekler ve en yoksullarla birlikte alacaklar; hem hkmetlerle ibirlii yapacaklar, hem de kendi karlarn savunsunlar diye topluluklarn temsil gcnn artmasn tevik edecekler; yeleri hem iyi teknisyenler olacak, hem de mkemmel birer katlm seferbercisi olacaklar bu kurulularn otomatik olarak karlamas da imkanszdr.119

115 Baylosis, a.g.m., s. 94-95 116 Baylosis, a.g.m., s. 92 117 Baylosis, a.g.m., s. 88 118 Arellano-Petras, a.g.m., s. 117 119 Corsino, a.g.m., s. 65

169

III-KATILIM

PROJELER N

UYGULAYAN

VE

KURULULARA YNEL K ELET R LER A KATILIM PROJELER N UYGULAYAN

PROFESYONELLERE/UZMANLARA YNEL K ELET R LER Katlm aratrmalar ile ilgili rnek incelemeleri gstermitir ki karar alma srecinde anahtar rol oynayanlar yani uygulayclar gerekten ok kiisel bir dzeyde davranmakta ve hareket etmektedirler. Kiisel iliki kurmaya ve gven ilikisi tesis etmeye hi de kmsenmeyecek miktarda zaman ayrmaktadrlar.120 Genellikle srece yardmc olan uygulayclarn bireysel davranlar olabildiince renkli ve ikna edicidir.121 nsanlarn kendi hayatlarn temsil etmeyi setikleri yolu dzenleyebilir, hi olmazsa snrlayabilir ve byle yaparak toplanan bilgi trn biimlendirebilir, katlmclarn sre ierisinde glendirecekleri dzeyde de etkide bulunabilirler.122 Bazen de bu almalar gerekten uygulayclarn abartma ve geici hevesine kurban gitmitir.123 Oysa uygulayclar bu tr katlm almalarnda ders vermezler, yardmc olurlar, teknoloji transfer etmezler, oturup dinlerler ve renirler, yerel halkn kendi deerlemeleri, analizleri, planlama eylemleri, denetlemeleri ve deerlendirmeleri iin kullanabilecekleri yntemleri paylarlar.124 Katlmclar da proje almalarna onlara salad cretli i imkan dolaysyla desteklemektedirler.125 Bazen de uygulayclar projeden yarar salayacak olanlar gibi katlm projesine arasal ve karc bir gzle bakabilirler. Hem uygulayclar hem de yararlanclar bu ilikide baml ve zayf taraftrlar ve hayatlar, geimleri iin kuruma bamldrlar. Sermayenin geri ekilmesinin de byk tehdidi

120 Hailey, a.g.m., s. 141 121 Cooke, a.g.m., s. 158 122 Uma Kothari, Katlmc Kalknmada ktidar, Bilgi Ve Toplumsal Denetim, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, ev. Ahmet idem, ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 218-219 123 Harry Taylor, Eletirel Ynetim Ve Emek Sreci Asndan Katlma Baklar, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, ev. Ahmet idem, ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, s. 186 124 Mosse, a.g.m., s. 34 125 Mosse, a.g.m., s. 39-40

170

altndadrlar.126 Zamanla ve karlkl grmelerle, uygulayclar ve katlmclar (ilk elde sadece belirli bir etki yapma gcne sahip insanlar, daha sonra nfusun daha geni kesimleri) zel yerel karlar (emek creti, konut destei, gibi) meru grlebilecek taleplere muvazaal bir ekilde dntrrler. Bundan her ikisi de yarar salar. Katlmclar civarda giriecekleri etkinlikler iin onay alrken, saha ekibi de talep edilen mallar, planlar ve cretli ileri ihsan etmek suretiyle, katlma, toplantlarda yer alma, gnll olarak eitilme, ev sahiplii yapma, tasarruf ve katkda bulunma, yoksullar iin bir eyler yapma vb. yollarla hem projenin btnn hemde eklerini kurtarm olurlar. Somut eylem planlar retme ynndeki ortak karlarca ynlendirilen bu planlama sreci, istisnasz olarak farkllklar mutabakat lehine basklar, eylemi de detayl planlara nceler. ok katlmc olmaya aba gsteren, planlar sunmak yerine gerek ihtiyalar ya da kadnlarn ihtiyalarn incelemekle ok fazla vakit geiren ekibin performans, ksa bir sre sonra hem proje hem de topluluk tarafndan dk grlmeye balanr.127 B KATILIM PROJELER N F NANSE EDEN

ULUSLARARASI MAL KURULULARA (WB, IMF, UNDP, EU, OECD) YNEL K ELET R LER Btn dnyada Katlm projelerini yrtmeye alan uluslararas

organizasyonlarn batl zengin devletlerin zellikle de kapitalist sermayenin gdmnde olduunu bilmekte ve bu kurulularn yrtt katlm almalarna kukuyla yaklamaktadr. Dnya Bankas IMF,UNDP, EU, gibi organizasyonlarn ya da baka kalknma zerine alan kurumlar, katlmc programlarn yrtlmesine etkin bir biimde baladnda, Acaba neyi amalamaktadrlar? Neden durduk yere insanlara danma sevdasna dtler? gibi bir ok kukulu soru insanlarn kafasnda olutu. Bu kurulularn uygulad katlm projelerinin planlama srecinde halkn varl ile yokluu belli deilken uygulama aamasnda katlm ne karlararak halk dinler hale gelmeleri maalesef sadece daha nceden alnm kararlar meru ve gvenilir klmak iindir. Katlm, burada sanki aadan yukarya bir karar alma
126 Taylor, a.g.m., s.179 127 Mosse, a.g.m., s. 42

171

dzeneiymi gibi grnen ama tersine yukardan aaya dayatlan, erevesi nceden belirlenmi proje ve programlarn mhendislik ilerinde kullanlacak iyi tasarlanm bir araca dnmektedir.128 Bir ok katlmc projede halkn glendirilmesinin gelien toplumlarn modern sektrnde yer almalar olduu sylenmektedir. ok daha genel olarak, insanlar, byk modern projedeki unsurlar olmaya glendirilmektedirler: modern devlet kurumlarnn yurttalar, byyen global pazarn tketicileri, salk sisteminin sorumlu hastalar, GSMHy oaltan rasyonel iftiler, emek pazarna katlanlar vb. olarak. Bu anlamda glendirim, sadece daha nceden gszletirilmi insanlara g verme meselesi deildir. Bu gcn verildii dolam, modernlik projesinin dolamdr. Dier bir deyile, yeni ortodoksinin pratisyenleri tarafndan ngrlen ve gelitirilen projeler araclyla halk glendirme giriimi, faydal olmakla birlikte, her zaman katlanlarn kiiliini yeniden biimlendirme giriimidir.129 Katlm burada kapitalist retimin geni sosyal ilikiler ann bir paras durumundadr.130 Katlm ve katlm gndemimize sokan ynetiim kavramnn tarihsel geliimine baktmzda iyi ynetim terimini ilk olarak bir ngiliz smrge yneticisi olan Lord Lloyd adl ahsn Msr Smrge Valiliinin deneyim ve hedeflerini deerlendirdii kitabnda raslamaktayz. Burada ngilterenin Msrda yapmaya alt ey bar ve iyi ynetim tesis etmekten ibarettir. Burada good administration terimi smrge ynetiminin genel programn zetleyen bir ifade nitelii tamaktadr.131 Gnmzde de Katlmc kalknmann kkenlerinin Batl hkmetler ve finansal kaynaklara sahip olmalar siyasal muhaliflerin, zgrlk savalarnn, radikal Marksistlerin etkisini ve iktidarn snrlamak iin kullandklar hatta kimilerince katlmc kalknma idaresinin genel olarak Batl Souk Savan amalarna hizmet ettii ileri srlmtr Aratrmaclar kendilerini 50li yllarn balarnda Britanyallarn Malayada nasl katlmc ve demokratik sreleri kylletirme stratejilerinde ya da ABDnin 60l yllarn sonunda
128 Hildyard-Hedge, Wolvekamp, Somasekhare, a.g.m., s. 92-93 129 Heiko Henkel Roderick Stirrat, a.g.m., s. 259 130 Taylor, a.g.m., s.179 131 Birgl A. Gler, Kamu-Yerel Ynetim Reformu Ve Trkiye: Toplumsal Eitsizlik Ve Ynetim1 Trkiye Ekonomi Kurumu Tartmal Toplant 2nisan 2004, s. 2 http://www.tek.org.tr

172

Vietnamdaki

pasifletirme

kampanyalarnda

kullandklarn

incelerken

bulabilirler. Bu kampanyalarn her ikisinde de topluluklar yerinden oynatlm, yeni demokratik karar alma sreleri ve kurumlar devreye sokulmutur. Ayrca 1970lerde Hindistanda alan Birleik Devletler kalknma kurumlarnn formel, geleneksel kalknma teknolojilerinin kullanmn topluluk kalkndrma sreleriyle ilgili Marksist direnci krmak iin yreklendirdiklerinden de kuku duyulmaktadr.132 Ya da Osmanl modernleme srecinde ke ba nitelii tayan bir reform hareketini hatrlatmaktadr: Tanzimat- Hayriyye. Hayrl dzenlemeler ya da iyi dzenleme, iyi ynetim anlam tar. Gnmzde, benzeri grlmemi bir ynetim dzeni a aaca mjdesiyle ortaya atlm olan iyi ynetim kavram, tarihsel kaynan smrgecilik tarihinde bulmaktadr. O halde bu kavram yeni olmad gibi, tarihsel kayna bakmndan da pek temiz grlmemektedir.133 Stirrat szgelimi topluluk, ky, yerel halk gibi hepsi dnyay biz ve onlar arasndaki bir ayrm erevesinde tasvir eden kolonyal ve postkolonyal sylemlerdeki eler olan kavramlar kullanna dikkat ederek yeni katlm ortodoksisini neokolonyalist olarak tanmlamaktadr. Glendirim retoriinin, zerk rgtlenme, direni ve kendi kendini gl klmay grmezlikten gelerek, dsal araclarn etkinliini ya da mdahalelerini hakllatrmaya hizmet ettiini savunmaktadr.134

132 Hailey, a.g.m., s. 147-148 133 Birgl A. Gler, Kamu-Yerel Ynetim Reformu Ve Trkiye: Toplumsal Eitsizlik Ve Ynetim1 Trkiye Ekonomi Kurumu Tartmal Toplant 2nisan 2004, s. 2 http://www.tek.org.tr 134 Cooke, a.g.m., s. 154

173

SEK Z NC BLM
SONU VE NER LER: Yllarca klasik demokrasinin uyguland bir ok lkede demokratik temsilin gerekleemedii, ulusal dzeyde de yerel dzeyde de temsilin formel yapdan informel bir yapya dnt, ulusal dzeyde byk kapitalin yerel dzeyde de orta kapitalin etkisi ve basksna maruz kald, seilenler asndan da yerel ynetimlerin, yalnz siyasi bir mevkii elde etmenin arac deil, ayn zamanda baz kaynaklara daha ok yaklamak, belli rantlarn yaratlmasna katkda bulunmak amacyla kullanld grlnce, demokrasinin temel zellii olan temsil, katlm ve denetim olgularnn, klasik demokrasi ile salanamayaca ortaya kt. Klasik ve yaygn katlm biimi olan seimlerde oy kullanma, ada demokrasilerde ynetimlerin meruiyet ve katlm sorununu zmeye ve toplumsal gruplarn gereksinimlerini karlamada yetersiz kaldndan halkn, temsilcilerini seme zgrlnn bulunduu, ynetime aktif olarak katlabildii ve temsilcilerinin karar ve eylemlerini denetleyebildii bir ynetim dzeni oluturma abas btn reform hareketlerinin odak noktas oldu. Bu noktada, bir ok lkede uygulanmaya balanan Yeni kamu ynetimi (new public management) ya da giriimci ynetim (entrepreneurial) gibi kavramlarla tanmlanan yeni ynetim anlay, kamu ynetiminde piyasa benzeri bir rgtlenmeyi ortaya kard. Ancak uygulamada devletin ar merkeziyetilii ile zel sektrn olas suistimali arasnda dengeyi kurabilecek bir yaplanmaya da ihtiya duyuldu ve bu boluk nc sektr olan Sivil Toplum rgtleri ile Yerel Ynetimlerin devreye sokulmasyla zme kavuturuldu. ada ynetimlerde halkn ynetsel etkinlikleri srekli etkileyebildii ve yaam evresini biimlendirebildii, katlmn ve halkn birbiriyle iletiime girip tartabildii daha aktif ve enerjik bir yurttalk ngren yerel ynetim birimleri yeni ynetim anlay iinde nem kazand. nk gnmz toplumunun ykselen deer olarak grd, katlmc, saydam, demokratik, insan ve hizmet odakl ynetimler, daha

174

ok yerel ynetim felsefesiyle uyumaktadr. Demokrasideki tkanklk daha kk ve halka daha yakn olan yerel ynetimlerce daha kolay alabilecekti. Yerel halkn taleplerini ve ayn zamanda demokrasi olgusunu yerele indirgemek, halkn ynetime katlmasn salamak noktasnda eitli avantajlarndan dolay yerel ynetimler demokrasinin temel kurumlar olarak grlmeye baland. Temsilciler ile semenler arasndaki corafi ve toplumsal mesafe yerel ynetim dzeyinde ulusal dzeye oranla daha az olmasndan dolay da demokrasinin ngrd hem seme hem katlma hem de denetimin gerekleebileceine olan inanta son derece fazlayd. Yerel ynetim dzeyinde halkn kendilerini etkileyen karar srelerine dorudan ya da temsilcileri aracl ile katlmas, halkn gnlk hayatn nemli lde belirleyen gerek ve somut sorunlarn gndemi belirledii, tartlp karara baland ve uygulamaya konulduu kk lekli bir dnya olmasndan dolay daha kolay ve kamu hizmetlerinin yrtlmesinde de merkezi ynetime gre katlm en st seviyede tutmalar dolaysyla stnlkleri vardr. Yerel ynetimler program ve planlarn dzenlerken insanlarn veya topluluun evresel doyumunu dikkate almak durumundadrlar. Halkn ve sivil toplum rgtlerinin planlama srecine katlmas, zellikle de planlamay ynlendirici koullarn halk ve sivil toplum kurulular tarafndan oluturulmas ok nemlir. nk o kentte yaayanlar ynettikleri mekann iinde olduu ekosistemin bir paras olarak kentte insan eliyle gerekleecek her oluumda olmalar gerekmektedir. Bylece vatandalar ynetimi etkileme noktasnda etkin yurtta konumuna gelmi olurlar. Yerel ynetimlerin kk lekli bir dnya olmasndan dolay kamu hizmetlerinin yrtlmesinde merkezi ynetime gre katlm en st seviyede tutmalar yannda baz kamu hizmetlerde hizmetin verimlilii asndan elektrik ve ulam sistemleri gibi sermaye youn kamusal hizmetlerin retimi ve salanmasnda lek ekonomisi problemi ortaya kmaktadr. Hizmetlerin sunulmas asndan belirli bir bykln altndaki birimler, kendilerinden beklenen hizmetleri yerine getirebilmek iin gerekli olan teknik donanma, profesyonel kadrolara sahip olamamaktadr. Bu noktada sorun, ynetsel verimlilik sorunu niteliini kazanmaktadr. Bu tr hizmetlerin daha byk lek ve daha geni bir alanda birden fazla yerel birim iin salanmas verimlilii artracak ve birim bana sabit sermaye yatrm payn azaltacaktr.

175

Fakat ekonomik verimlilik asndan asgari bykln nemi kadar en fazla byklk de, zellikle yerel hizmetlerin ynetimine halkn katlm ve denetimi asndan nem kazanmaktadr. Bu nedenle desantralizasyonun yaygnlatrlmas amacyla daha kk yerel ynetim birimlerinin tercih edilmesi savunulmaktadr. zellikle metropol kentlerde yerel boyutu glendirici iki kademeli ynetim yaplar daha ok bu amala tercih edilmektedir. Sonuta hizmetlerin yerel ynetimlerce yerine getirilmesi baz hizmetler asndan ekonomik lek sorunu nedeniyle daha byk birimlere ihtiya gsterirken bunun tersi olarak halkn ynetime katlm asndan ise, daha kk birimlere ihtiya olduunu gstermektedir. O yzden optimal byklk saptanrken katlm ile lek ekonomisi arasnda bir tercih dengesinin kurulmas gerekir. Bu snrllklar gz nne alndnda yerel bazda katlm salayabilecek en uygun byklk olarak mahalle ve ky ynetimleri gsterilebilir. Mahalle ynetimleri, kent ynetimine etkin katlm, oulculuk, temsil ve halk denetimi eklinde zetlenebilecek demokratik ilkelerin pratiinin yaplabilecei en uygun toplumsal ve ynetsel birimlerdir. nk yerel ynetimlerin yapsnn bymesi katlm olanaklarn zorlatrd dnldnden mahallelerin kendi yneticilerini seebilen, seen ve seilenin birbirine en yakn konumda olduu ynetim birimi olduklarndan yerel katlm asndan avantajl bir yap sergilemektedirler. Mahalle ynetimleri, kent ynetimlerini etkileyen birok baskdan da uzaktrlar. Bu nedenle bu ynetimlerde sradan insanlarn gnlk hayatlarn ilgilendiren sorunlarn dile getirilmeleri ok daha kolay ve dolayszdr. Kentte yaayan insanlarn yaamlarnda iinde yaadklar mahalle genellikle byk yer tuttuundan verebilecek potansiyeli tad da sylenebilir. O yzden yerel ynetimlerin bymesi sonucu zora giren katlmn gerekleebilmesi iin yerel ynetim birimlerinin, klmesinin yannda biliim ve iletiim teknolojilerindeki gelimelere de ayak uydurmas ve bilgiye eriim kanallarn arttrmas, interneti yaygnlamas gerekir. Bu teknolojiler yerel katlmn gereklemesi asndan nemli yeni kaplar amaktadr. zellikle internet vatandalar ile seilmi temsilcileri arasndaki diyaloun tabiatn ve orann nemli Mahallenin demokrasinin derinletirilmesi ve gelitirilmesi hedefi asndan ilk hareketi

176

lde olumlu ynde gelitirmi ve arttrmtr. nternetin ift ynl iletiim kanal olmas halkn ynetim srecine katlmn kolaylatrmtr. Yerel ynetimlerin, yerel nitelikteki kararlarn oluumuna yerel halk katmak iin mmkn olan btn iletiim yollarn kullanmalar, gelitirmeleri ve toplumsal rgtlenmenin nndeki engelleri de ortadan kaldrmalar gerekir. Buna ramen btn dnyada kamu ynetimi ve yerel ynetimlerde srdrlen yeniden yaplanma hareketlerinde uygulamalarn tamamen przsz bir ekilde iledii baka lkelerdeki uygulamalarn bir kek tarifi gibi her kltr ve lkeye uygulanabilir bir ynetim tarz olduu dnlmemelidir. Literatrde bu uygulama ve reformlara ynelik binlerce eletirinin olduu da bilinmelidir Sonu olarak ynetimin varln ve etkinliklerini meru klan en nemli etken halkn ynetime duyaca gvendir. Pasif bireylerden oluan bir toplum yerine, eylemde bulunma kapasitesine sahip bir toplum kabulne geildiinde, bireyleri glendirmek, yetkilendirmek ve yapabilir klmak bireylerin kendi yaratclklarn kullanmak ynetimlerin temel grevi olmaldr. halkn demokrasi bilincinin gelitirilmesi ve onlarn ynetime katlmlarnn salanmas ve mali bamszlk gibi ilkeler yerel ynetimler iin geerli ilkeler olmaldr. Yerel ynetimler gelitirilerek yerel demokrasinin olumas ve yaamas iin gerekli yap ve ortam oluturulmaldr. Yerel demokrasiyi hayata geirmek, onu yerel halkn taleplerine yant verebilir duruma getirmek e zamanl olarak hem devletin hem de sivil toplumun demokratikletirilmesini zorunlu klar. Yerel demokrasinin salkl ileyebilmesi iin sivil toplumun varl yeterli olmaz, sivil toplumun demokratik srelerini ileyi srelerine ile de sahip olmas gerekir. Bu Sivil toplumun de demokratiklemesi de kendini oluturan sosyal aktrlerin taleplerini karar alma eklemleyebilmesi doru orantldr. sre devletin demokratiklemesini beraberinde getirecektir. Ynetimden beklenen, tm kurumsal ileyilerini an enformatik gereklerine uyarlamak ve vatandalarn bilgi teknolojilerine gvenli, hzl ve ucuz bir ekilde eriilebilir klmaktr Bu birikimleri gz nnde bulundurarak, aslnda deiimi salayacak olann hemehrilerin kendilerinden gelen ve onlarn sahiplenerek gelitirdii sreler olduunu, syleyebiliriz. Salkl bir kent iin kentlilerin, yerleimlerine sahip

177

kmas, ynetime katlmak iin aba sarfetmesi, ynetimi sorgulamas ve sorumluluklarnn bilincinde olmas gerekir.

178

KAYNAKA

AKAKAYA, Murat, Fransa'da Yerel Ynetimler Ve Halkn Karar Alma Srecine Katlm, Gazi niversitesi ibf Dergisi , C.5 Say 1, (2003), 153-174 AKGEY K, Tekin, Kamu Ynetiminde Reform Araylar: ky Perspektifli Bir Yaklam, Hukuk Ve Adalet Eletirel Hukuk Dergisi, Say 2, (2004) AKLAN, Ayten, Yerel Siyaset Kadnlar in Neden nemli?, AKTAN, Cokun Can, Ekip almas Ve Sinerji, http://www.canaktan.org/politika/yonetisim/yonetisim-demokrasi.htm 2006 , Cokun Can, yi Ynetiim Ve Demokrasi, http://www.canaktan.org/politika/yonetisim/yonetisim-demokrasi.htm 2006 , Cokun Can, yi Ynetiim, Kalder 7. Toplam Kalite Ynetimi Makale Yarmas, 2002, http://www.canaktan.org AL, Hamza, Bilgi Toplumu Ve Kamu Ynetiminde Paradigma Deiimi, Ankara: Bilim Adam Yaynlar, 2002. AL EFEND OLU, Ylmaz, nsan Haklar Ve Sivil Toplum rgtleri

http://www.abchukuk.com/makale/makale25.html 2006 ANNE, Phllps, "Farklla Nasl Yaklamal: Fikirler Politikas m, Yoksa Mevcuduyet Potikas m?," Ed.Seyla Benhabib, ev:Zeynep Grata-Cem Grsel, Demokrasi ve Farkllk (Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. ARELLANO, Sonia - PETRAS, Lopez &James, Bolivya rnei:Latin Amerikal Bir Stlerin Mulak yardm, Sivil Toplum

Yaklam,

179

rgtleri:Neoliberalizmin Araalarm, Halka Dayal Alternatifler Mi?, ev. Ik Ergden stanbul: Demokrasi Kitapl, (2001) AYDIN, Uur, "Yerel Siyaset ve Demokrasi/ oulculuk/ Sivil Toplum", Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. AYKA, Burhan, "Trkiye'de Kamu Ynetiminin Kltlmesi, Yerel Ynetimler Ve Yerel Demokrasinin Amalan", G.. . .B.F. Dergisi S. 1 C. 1.S7 (1999) , Burhan, 21. Yzylda Kamu Ynetiminde Yeni Eilimler, Gazi niversitesi ibf Dergisi, zel Says / Special Issue (2002), S-15-23 BAK LER, Hasan Blent - KEYMAN, E. Fuat, SARIBAY, Ali Yaar, Katlmc Demokrasi, Kamusal Alan Ve Yerel Ynetim, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. BALAY, Refik, Ynetici Ve retmenlerde rgtsel Ballk, Ankara: Nobel Yayn Datm. 2000. BA, Melih, Kentsel evre Ynetiminde Toplam Kalite Ynetimi Persektifi, nce Kalite Dergisi, Say 17 (1996) BAYLOS S, Rafael G., Smrgeciliin Aralar STler Kalknmann M? Asyal Bir Bak birlikileri Mi, YeniAs, Sivil Toplum

rgtleri:Neoliberalizmin Araalarm, Halka Dayal Alternatifler Mi? ev. Ik Ergden stanbul: Demokrasi Kitapl Wald Yayn, , (1998) BELGE, Murat, Elektronik Bilgi anda Kamu Ynetimi ve Bir Yerel Ynetim Uygulamas,1. Bilgi ve Ekonomi Kongresi, Bildiriler Kitab, stanbul: stanbul Bykehir Belediyesi, 2002.

180

BENHABIB, Seyla, "Demokratik Moment ve Farkllk Sorunu," Ed.Seyla Benhabib, ev:Zeynep Grata-Cem Grsel, Demokrasi ve Farkllk (Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. BENHABIB, Seyla, "Mzakereci Bir Demokratik Meruiyet Modeline Doru," Ed.Seyla Benhabib, ev:Zeynep Grata-Cem Grsel, Demokrasi ve Farkllk (Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas. stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. , Seyla, "Demokratik Moment ve Farkllk Sorunu", Demokrasi ve Farkllk Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, ev. Zeynep Grata-Cem Grsel, Ed. Seyla Benhabib, stanbul: Demokrasi Kitapl, (1999) , Seyla, "Mzakereci Bir Demokratik Meruiyet Modeline Doru", Demokrasi ve Farkllk Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, ev. Zeynep Grata-Cem Grsel, Ed. Seyla Benhabib, stanbul: Demokrasi Kitapl, (1999) BERMAN, Jerry - WITZNER, Daniel J., "Technology And Democracy", Social Research, Technology and the Rest of Culture Vol. 64, No. 3, (1997), S.1313-1320 http://findarticles.com/p/articles/mi_m2267/is_n3_v64/ai_19952034 B LG N, Nuri-GREGENL , Melek "Kentsel Katlm ve oulculuk," Ed.Ferzan Yldrm, Kentte Birlikte Yaamak stne, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. B LG N, Mehmet Hseyin, Deien Rekabet Dengeleri,Yeni Ynetim Anlay Ve Trkiye, imento veren Dergesi, Http://Www.Tkyd.Org/ BOZKURT, mer - Ergun, Turgay, Kamu Ynetimi Szl, Ankara Todae, 1998. BULA, Ali, "Yerel Siyaset ve Demokrasi/ oulculuk/ Sivil Toplum," Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. BULUN, Mustafa, Bir E-Trkiye Denemesi. Inet 2001, 7. nternet Konferans,

181

BUTURO, James, Afrikada Stler, Demokrasi Ve Kalc Kalknma, Sivil Toplum rgtleri:Neoliberalizmin Araalarm, Halka Dayal Alternatifler Mi?, ev. Ik Ergden Demokrasi Kitapl Wald Yayn, , (1998) CHR ST ANSEN, Ursula, "Kentte okkltrllk," Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. CLEAVER, Frances, "Kurumlar, Araclar ve Kalknmaya Katlmc Yaklamlarn Snrlar," Ed.Bill Cooke, ev.Ahmet idem, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. COHRANE, Allan, "The Changing State Of Local Government: Restructuring For The 1990", Public Administration, Vol .69, Automn (1991) COOKE, Bill, "Katlmn Sosyal Pisikolojik Snrlar," Ed.Bill Cooke, ev.Ahmet idem, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. , Bill- KOTHAR , Uma "Zorbalk Olarak Katlm Olgusu," Ed.Bill Cooke, ev.Ahmet idem, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. CORS NO, Daniel, Sivil Toplum rgtleri: Neoliberalizmin Aralar m?, Halka Dayal Alternatifler mi?, ev.Ik Ergden, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2001. , Daniel, Uluslar Aras birliinde Stlerin Pay, Sivil Toplum ev. Ik rgtleri:Neoliberalizmin Araalarm, Halka Dayal Alternatifler Mi?, Ergden, stanbul: Demokrasi Kitapl Wald Yayn, (2001) ELEN, Nermin, "Trk Gencinde Siyasal Toplumsallama," Ed.Ferzan Yldrm, Genlik ve Kent Ynetimi, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. TC , Oya, Yerel Ynetimlerde Temsil-Belediye rnei, Ankara: Todaie Yayn, 1989.

182

, Oya "Yerel Siyaset ve Demokrasi/ oulculuk/ Sivil Toplum," Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. ,Oya Temsil, Katlma Ve Yerel Demokrasi, ada Yerel Ynetimler Dergisi, Ankara:Todaie, Cilt 5 Say I 6, Kasm 1996. OKER, Ziya, Bugnk Yaps inde Kamu Ynetiminde Toplam Kalite lkeleri Uygulanamaz, darecinin Sesi Dergisi, (1998) UKURAYIR, M. Akif, ok Boyutlu Bir Kavram Olarak Ynetiim, ada Kamu Ynetimi I, Der: Muhittin Acar, Hseyin zgr, Ankara: Nobel Yaynlar, 2003 , M. Akif, Siyasal Katlma Ve Yerel Demokrasi, Konya: izgi, 2002, s. 45-46 , M. Akif, Yurtta Odakl Yerel Ynetim, Konya: izgi Yannevi, 2003. , M. Akif, - S PAH , Esra Ynetiim Yaklam Ve Kamu Ynetiminde Kalite, Saytay Dergisi Say 50-51 (2003) DEDE, Alper Ylmaz, Yeni Trkiye, Say: 21, (1998) DEN SENKO, Ludmila, "Habitat ve Ynetiim," Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. D NER, Ali, Mevcut Ynetim Sistemi Trkiyeyi Blnmeye Ve Paralanmaya Gtryor!, Yeni Trkiye Dergisi, Yeniden Yaplanma zel Says, (1995), Say: 4 EKE, Feral, Ynetimde Yerellemenin Planlama Asndan Koullar Gazi niversitesi .L.B.F. Dergisi, Say 1, (2001), S.143-152 EKEN, Musa, Kamu Ynetiminde Gizlilik Gelenei Ve Aklk htiyac, Amme daresi Dergisi, Cilt:22, Say 2, (1994)

183

,Musa - DEM RKAN,

Mahmut Yerel Ynetimlerin Hizmet

Anlaynda Deiimin Gereklilii Ve Toplam Kalite Felsefesinin Uygulanabilirlii, Yerel Ynetim Ve Denetim Dergisi, Mahalli dareler Kontrolrleri Dernei Yayn, say 2, (1998) ELMER, Phlp Dewtt, "Dial D For Democracy", http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,975695,00.html ERDER, Sema, "Kentsel Gelime ve Kentsel Hareketler: Gecekondu Hareketi," Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. ERYILMAZ, Bilal, Yeni Kamu Ynetimi Anlaynn Yerel Ynetimler zerindeki Etkileri, Kent Ynetimi, nsan ve evre Sorunlar Sempozyumu, Kent Ynetimi ve evre Politikalar, stanbul: Bykehir Belediyesi STA Genel Mdrl, stanbul. cilt:2. stanbul, 1999 ETZIONI, Amitai, "Teledemocracy: The Electronic Town Meeting", Current, Say 350, (1993), S. 26-29 FRANC S, Paul, Dnya Bankasnda Katlmc Kalknma: Srecin ncelii, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, ev. Ahmet idem, ed. Bill Cooke-Uma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002. GARY, Turner, Yerel Ynetimlerde Baarnn Arttrlmas Ve Hizmetlerin Gelitirilmesine Yardmc Olmak Amacyla, Katlmc Halka Danma almalar ev. Tayfun zkaya, Tarmsal Yaym ve Krsal Kalknmada YaklamlarBlteni, Merkeziyayn, (2004) GENRO, Tarso- SOUZA, Ubiratan dde Porto Allegre:zgn Bir Belediyecilik Deneyimi, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. Katlmc zmir: Ege niversitesi Tarmsal Uygulama Ve Aratrma

184

GEORGES, Christopher, "Perot And Con", Washington Monthly, Vol. 25, No. 6, S.38-43. GORDON R., Sara, Meksikada Stlerin Politik Kltr, Sivil Toplum rgtleri: Neoliberalizmin Araalarm, Halka Dayal Alternatifler Mi? ev. Ik Ergden stanbul: Demokrasi Kitapl Wald Yayn, , (1998) GREGENL , Melek, "Mekna Ballk ve Yer Kimlii: Genlerin Kentsel Meknlara Ynelimlerinin Temel Belirleyicileri," Ed.Ferzan Yldrm, Genlik ve Kent Ynetimi, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. GRMEZ, Kemal, Yerel Demokrasi ve Trkiye, Ankara:Vadi Yaynlar, 1997. , Kemal, Byk Kentlerde Kent Planlamas Ve Baz Sorunlar, Gazi niversitesi .L.B.F. Dergisi, Say 2 (2001), S. 133-140 , Kemal, Mahalli dareler Ve Demokrasi, Gazi n. ibf Dergisi, C. 3, Say 1-2, (1987) GYMEN, Korel, Trkiyede Yerel Ynetimler Ve Ynetiim: Gereksinmeler, nermeler, Ynelimler, Amme daresi Dergisi, Cilt 9, Say 2, (2000) GL, Hseyin, Kamu Ynetiminde Piyasa Temelli Yeni Model Araylar ve Trk Kamu Ynetiminde Toplam Kalite Ynetiminin Uygulanabilirlii, Kamu Ynetiminde Kalite Ulusal Kongresi., 1999. S. 15-30 GLER, Birgl Ayman, Yerel Ynetim Olgusu ve Kreselle me Srecindeki Ykseli Yerel Ynetimler, Ankara:TODAE, 1998. , Birgl Ayman, "Kreselleme Dneminde Yerel Ynetimler," Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. , Birgl Ayman, Kamu-Yerel Ynetim Reformu Ve Trkiye: Toplumsal Eitsizlik Ve Ynetim1 Trkiye Ekonomi Kurumu Tartmal Toplant 2nisan 2004, http://www.tek.org.tr

185

, Birgl Ayman, Ynetiim: Tm ktidar Sermayeye, Praksis, (2003), S 93-116 , Birgl Ayman, Devlette Reform, Kamu Ynetimi Dnyas, Say 13, (2003), S. 4-25 , Birgl Ayman, - AKDOAN, Argun, OKTAY, Hakan,Yerel Ynetimler Ve Internet, Trkiyeyi Internete Tamak Konferans, Www. net.Tr.Org.Tr/ netconf7/Sunum/Yerelyonetim.Doc GNDOAN, Erturul, Ynetiim, Ynetiim Siyaset Ve Sosyal Bilimler

Dergisi, , 1(1), stanbul: Fatih niversitesi Ynetiim Kulb Yayn (2002), S. 3-14 GNE, smail, Yerel Ynetimler Ve Sivil Toplum Kurulular,.

http://idari.cu.edu.tr/igunes/yerel/sivil1.htm 2006 GZELSAR, Selime , 1990 Sonras Anglo-Sakson Ve Kta Avrupas Devletlerinde Kamu Ynetiminde Yeni Yaklamlar, H.. Sosyal Bilimler Enstits, Yaynlanmam Yksek Lisans Tezi, Ankara, 2000. HABERMAS, Jrgen, "Demokrasinin Normatif Modeli," Ed.Seyla Benhabib, ev.Zeynep Grata-Cem Grsel, Demokrasi ve Farkllk (Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. HA LEY, John, "Reetelerin tesinde: Gney Asya STK'larnda Sre ve Pratik," Ed.Bill Cooke, ev.Ahmet idem, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. HENDEN, H.Burin, Yerel Ynetimlerde Uygulanan Toplam Kalite Ynetiminin E-Belediyecilik Kavram le Balantsnn rdelenmesi, Yap Ve Kentte Biliim04 Kentte-Dnm, E-Belediyecilik, E-Mhendislik Ve E-Kentlilik 3. Ulusal Kongresi, 02-03 Aralk 2004,Ankara.

186

H.Burin,-HENDEN,

Rfk,

Yerel

Ynetimlerin

Hizmet

Sunumlarndaki Deiim Ve E-Belediyecilik, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi Say 14 (48-66)Www.E-Sosder.Com Issn:1304-0278 Gz 2005 C.4 HENKEL, Heiko- ST RRAT, Roderick, "Manevi Grev Olarak Katlm; Glendirim ve Sekler Tabiyet," Ed.Bill Cooke, ev.Ahmet idem, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. HEYMAN, I, Michael, "Smithsonian Perspectives," Say:25, C:11, 1995 H LDYARD, NicholasHEDGE, Pandurang, WOLVEKAMP, Paul,

SEKHARE, Soma, "oulculuk, Katlm ve ktidar: Hindistanda Ortak Orman ynetimi," Ed.Bill Cooke, ev.Ahmet idem, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. H LL, Dilys M, Democratic Theory And Local Government, The New Local Government Series 12, London:Unwin niversty Book, 1974, S.22-24 IIK, Ouz, "1980'lerden 2000'lere Trkiye'de Kentsel Gelime: Yeni Dengeler-Yeni Sorunlar," Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. NAL, Celal, Toplum Sorunlarn Aratrma Merkezi Editoru http://www.tosam.org 2006 SVAN, Ahmet, "Siyasette Bir mr-Yerel Siyaset," Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. KALAYCIOLU, Ersin, Srdrlebilir Kalknma Ve yi Ynetiim Alt alma Grubu I. Taslak Rapor, Www. ula-Emme.Org,

187

KARAER, Tacettin, "Belediyelerde Halkla likiler", ller Ve Belediyeler Dergisi, Say 499 (1987) S. 99-125 KARAMAN, Zerrin Toprak, Ynetim Stratejilerindeki Gelimeler, Trk dare Dergisi, say 126, Ankara, (2000) KARATEPE, kr, Trkiyenin Ynetim Sorunlar, Yeni Trkiye Dergisi, Yeniden Yaplanma zel Says, Say 4, Ankara, (1995) KAZANCIG L, Ali, Governance And Science: Marketlike Modes Of Managing Society And Producing Knowledge, International Social Science Journal, say 155 1998, KELE, Ruen, "Trkiye'de Yerel Siyaset/Yerel Ynetimler-Yap, Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. , Ruen, "Hizmette Ynetimler, C.4, S.L, (1995) , Ruen -TOPRAK, Zerrin, 21.Yzyla Girerken Trkiye'de Belediye Meclislerinde Siyaset, zmir Yerel Gndem 21 Yayn, (2000) KIM, J. Y. "Telecommunications," Communication Abstracts, 22, 1, 1999,aktaran aban 213 KOTHAR , Uma, "Katlmc Kalknmada ktidar, Bilgi ve Toplumsal Denetim," Ed.Bill Cooke, ev.Ahmet idem, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. Sitemblkba, letiim Teknolojisindeki Yenilikleri Ve Temsili Demokrasinin Gelecei, Gazi.niversitesi. .L.B.F Dergisi, Ankara 2/2003, S. 193Halka Yaknlk(Subsidiarity)", ada Yerel

leyi,"

Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi

188

KOZCU,eyda- GREGENL , Melek, "Genlik ve Yerel Ynetimler: Bursa ve zmit Aratrmalar," Ed.Ferzan Yldrm, Genlik ve Kent Ynetimi, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. KSE, H.mer, Yerel Ynetim Olgusu Ve Kreselleme Srecindeki Ykselii, Saytay Dergisi, Say 52, (2004), http://www.sayistay.gov.tr/yayin/dergi/dergi3.asp?id=379 2006 KUTUN, Melehat, Trk Kamu Ynetiminde Kresel Etkiler Ve Kamu Hizmeti Anlaynda Deiim Dinamikleri, E-Akademi Dergisi, (2005) KUZEY, Pelin, effaflk Ve yi Ynetiim, yi Ynetiimin Temel Unsurlar, Ankara: Maliyebakanl Avrupa Birlii Ve D likiler Dairesi Bakanl Yayn, , 2003. LA NER, mer, "Kentlerin Dnm ve Yeni Kentlilik Bilinci," Ed.Ferzan Yldrm, Kentte Birlikte Yaamak stne, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. LONDON, Scott, "Electronic Democracy: A Literature Survey", 1994

Http://Www.Scottlondon.Com/Reports/Ed.Html, MANSBRIDGE, Jane, "G Kullanm/ Gle Mcadele: Ynetim Biimi," Ed.Seyla Benhabib, ev:Zeynep Grata-Cem Grsel, Demokrasi ve Farkllk (Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. MARGOSYAN, Mgrdi, "Homo Homini Lupus!," Ed.Ferzan Yldrm, Kentte Birlikte Yaamak stne, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. M LLAS, Herkl, "Dnyada, lkede, Kentte, Ailede oulculuk," Ed.Ferzan Yldrm, Kentte Birlikte Yaamak stne, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002.

189

MOSSE, David, " Halkn Bilgisi Katlm ve Patronaj:Krsal Kalknmada Eylamler ve Temsiller", Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, ev. Ahmet idem, ed. Bill CookeUma Kothari, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002. MUTMAN, Mahmut, "Siyasete Giri," Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. NADAROLU, Halil, Mahalli dareler, stanbul:Beta Basn Yayn, 1986. NOHUTU, Ahmet, Toplam Kalite Ynetimi Ve Yerel Ynetimler

http://www.canaktan.org/politika/kamuda-kalite/nohutcu.pdf 2006 OL VER, Nick, Work Rewards, Work Values And Organizational Commitment n An Employee-Owned Firm: Evidence From The U.K, Human Relations, 1999, Vol:43, 6: 513-526. Http://Www.Jbs.Cam.Ac.Uk/ OLSEN, M., Modern Polities, Prentice Holl Engewond Cliffs, New Jersey, (1991), 07632 NEN, Yavuz, "Kentsel Mekn, evre, oulculuk ve nsan Haklarna Genel Bir Yaklam," Ed.Ferzan Yldrm, nsan, evre, Kent, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. NER, Serif, "Sivil Toplum Kurulularnn Yerel Demokrasi Ve Katlm Alglamalar", yy, Cilt 10, Say 2, (Nisan 2001), S.60. YMEN, Koray, "Trkiye'de Yerel Ynetimler ve Ynetiim: Gereksinmeler, nermeler, Ynelimler," Amme daresi Dergisi, C:9, Say: 2, 2000. ZDENKO, Demet, Merkezi Ynetim le Yerel Ynetimler Arasnda Grev Blm, Gazi .niversitesi. L.L.B.F. Dergisi, 2/99, S. 77-95

190

ZER, M Akif, Kamu Ynetiminin Geleceine Dair Dnceler, Saytay Dergisi, Say 57 , M Akif, Yerel Demokrasi, Demokratik Yerel Ynetimler Ve Yerel Ynetimlerin Demokratikletirilmesi Kavramlarnn Analizi zerine, Trk dare Dergisi, Say 426 (2000), S.128-143 http://www.icisleri.gov.tr/_icisleri/TurkIdareDergisi/UpLoadedFiles/426_128_143.pd f , M Akif, Kamu Ynetiminin Geleceine Dair Dnceler, Saytay Dergisi Say 57 (2005), S.55-80 ZKAYA, Tayfun - KARATURHAN, Buket, BOYACI, Murat, Kalknmada ifti Katlmnn nemi zerine Bir Aratrma: Halilbeyli Ky rnei, E.. Tarmsal Uygulama Ve Aratrma Merkezi Dergisi, zmir: Tzob Yay, Www.Tuam.Ege.Edu.Tr ZTRK, brahim, Kamu Ynetimi Yasa Tasars Ve Ab lerleme Raporu: (1998)

Trkiyenin Tarihle Randevusu PAUL, Francis, "Dnya Bankasnda Katlmc Kalknma: Srecin ncelii," Ed.Bill Cooke, ev.Ahmet idem, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. PEKDEM R, Il Mende, letmelerde Kalite Ynetimi, stanbul:Beta Basn Yayn, 1992. PEKER, mer, Toplam Kalite Ynetimi Ve Kamu Hizmetinde Kalite, ada Yerel Ynetimler Dergisi, Cilt:5, Say 6,(1996) PEKTA, Ethem Kadri, Byk Kent Belediyelerinin Eitim Ve Kltr Hizmetlerine Siyasal Parti deolojilerinin Yansmas http://www.ekitapyayin.com/id/027/ikincibolum.htm, 2006

191

PEROT, Elmer-Dewtt, "Dial D for Democracy," Time, 139, 23, 1992, 44-45, PHILLIPS, Anne, "Farklla Nasl Yaklamal: Fikirler Politikas m, Yoksa Mevcuduyet Potikas m?," Demokrasi ve Farkllk Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, ev. Zeynep GRATA-Cem GRSEL, ed. Seyla BENHAB B, stanbul: Demokrasi Kitapl, 1999, P ERRE, Jon, Models Of Urban Governance: The Institutional Dimension Of Urban Politics, Urban Affairs Review, Say 34, (1999), S.372-396. http://Www.Sagepub.Com/ PUSTU, Yusuf, Yerel Ynetimler Ve Demokrasi, Saytay Dergisi, Say 57, 2005, RUSS, O. Johnson WINCHEL, William, Management And Quality, American Society For Quality Control, Milwaukee, (1989), SADUN, Aren, "Trkiye'de Siyaset," Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. SANDEL, Michael, "Beyond Newtonian Democracy", New Perspectives Quarterly, Vol. 9, Say 4, (1992), S.9-11 SARIBAY, Ali Yaar, "Kent: Modernleme Kitapl, 2002. SAYGILIOLU, Nevzat - ARI, Seluk, Etkin Devlet, stanbul: Sabanc niversitesi Yayn, , 2002. SELAMOLU, Ahmet, Ynetim Ve retim Anlaynda Deiim Japon Modelinin Artan Etkinlii Ve nsan Unsuru le Postmodernleme Arasndaki

Kpr," Ed.Ferzan Yldrm, Kentte Birlikte Yaamak stne, stanbul:Demokrasi

192

Http://www.Ceterisparibus.Net/ sletme/Yonetim.Htm S TEMBLKBAI, aban, letiim Teknolojisindeki Yenilikleri Ve Temsili Demokrasinin Gelecei, Gazi.niversitesi. .L.B.F Dergisi, C.5 Say 2 (2003), S. 193-213 SOYLU, Hlya, Etkinlik Ve yi Ynetiim, yi Ynetiimin Temel Unsurlar, Ankara: Maliye Bakanl Avrupa Birlii Ve D likiler Dairesi Bakanl Yayn, 2003, S. 78-89 SOYSAL, Mmtaz, "Trkiye'de Siyaset," Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. STREET, John, "Remote Control? Politics, Technology And Electronic

Democracy." European Journal Of Communication, Vol. 12, No. 1, (1997), S.27-42 http://ejc.sagepub.com/cgi/content/abstract/12/1/27 AH N, Ali - TEM ZEL, Handan, TEM ZEL, Demokrasiden E-Demokrasiye Gei Sreci Ve http://iibf.ogu.edu.tr/kongre/bildiriler/06-02.pdf 2006 RVANCI, Mete, Toplam Kalite Ynetiminin Temel eleri, nce Kalite, stanbul: Kalder Yayn, 1993.irvanc, (1993), TAYLOR, Harry, "Eletirel Ynetim ve Emek Sreci Asndan Katlma Baklar," Ed.Bill Cooke, ev.Ahmet idem, Katlm: Yeni Bir Zorbalk m?, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. TEKEL , lhan, Cumhuriyetin Altm Yllk Belediyecilik Deneyinin Metehan, Trkiyede Karlalan Sorunlar

Deerlendirilmesi zerine, Trk Belediyeciliinde 60 Yl, Uluslar aras Sempozyum Ankara, Ankara:Ankara Bykehir Belediyesi Yayn.

193

lhan, " nsan Haklarnn Yerlemeye ve Mekna

likin Boyutlar

zerine," Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. , lhan, "Trkiye'de oulculuk Araylar ve Kent Ynetimi zerine," Ed.Ferzan Yldrm, Kentte Birlikte Yaamak stne, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. , lhan, "Yerel Siyaset ve Demokrasi/ oulculuk/ Sivil Toplum," Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. , lhan, Katlmdan Beklentilerimiz Zaman inde Nitelik Deitiriyor, Ada Kentliyim, say 3, (1996) , lhan, "Yerel Ynetimlerde Demokrasi Ve Trkiyede Belediyeciliin Geliimi", Amme daresi Dergisi, Cilt 9-10 (1983), TORTOP, Nuri, "Demokratik Mahalli dare Anlaynn lkeleri", ada Yerel Ynetimler Dergisi, C. 1, Say 3, (1992), S. 3-6 , Nuri, "Fransa'da Yerel dare Bteleri", ada Yerel Ynetimler Dergisi, Cilt 5, Say 1, (1996), , Nuri, Halkla likiler, Ankara :Yarg Yaynlar, 1998, , Nuri, Kamu Kurulularnda Halkla likiler, Ankara:TODA E, 1975. TUNAY, Mete, " nsan Haklar/ Kentsel Haklar/ Uluslar aras Yerel Ynetim Dokmanlar," Ed.Ferzan Bayramolu Yldrm, Sivil Toplum in Kent, Yerel Siyaset ve Demokrasi Semineri, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. TUTKUN, Melehat, "Trk Kamu Ynetiminde Kresel Etkiler ve Kamu Hizmeti Anlaynda Deiim Dinamikleri," E-Akademi Dergisi, Say 43, 2005, TUTUM, Cahit, Kamu Ynetiminde Yaplanma , Yeni Trkiye, Ankara, (1995)

194

UKAN, zgr, E-Devlet, E-Demokrasi Ve E-Ynetiim Modeli: Bir lkesel ncelik Olarak Bilgiye Eriim zgrl, Strateji Ve Analiz E-Dergisi, Say 5 (2003), http://www. Stradigma.Com. ULUTEK N, Sevda, "Genliin Gereksinimleri ve Haklar Asndan Trkiye'de Kentsel Genlie Ynelik Hizmetlere Bir Bak," Ed.Ferzan Yldrm, Kentte Birlikte Yaamak stne, stanbul:Demokrasi Kitapl, 2002. WESTEN, Tracy, "E-Democracy: Ready Or Not, Here It Comes", National Civic Review, Vol. 89, No. 3, (2000), S.217-227 WHILLOCK, Rita Kirk, "Cyber-Politics", American Behavioral Scientist, Vol. 40, No. 8, (1997) S.1208-1225. W CKWAR, Hardy, The Political Theory Of Local Goverment, Carolina:Universty Of South Carolina Pres, 1970 YALINDA, Seluk, "Saydam ve Drst Belediyecilik," ada Yerel Ynetimler Dergisi, 4, 1, 1995, 26-27, , Seluk, "Belediyelerde Halkla likiler", Trk dare Dergisi, Say 377 (1987), S. 75-114 , Seluk, Belediyelerde Halk Katlm,Trk dare Dergisi, say 424 (1999), S. 49-72 Aktaran Gne, smail Yerel Ynetimler Ve Sivil Toplum Kurulular. http://idari.cu.edu.tr/igunes/yerel/sivil1.htm 2006 YILDIRIM, Selahattin, Yerel Ynetim Ve Demokrasi, Yerel Ynetimin Gelitirilmesi Program El Kitaplar Dizisi 1, stanbu:Toplu Konut daresi Bakanl Ve Iula-Emme,II. Bask, stanbul 1994 YILDIRIM, Uur - NER, erif, The Turkish Online Journal Of Educational Technology, Tojet January 2004 Issn: 1303-6521 Volume 3, Issue 1, Article 8

195

Http://Www.Tojet.Net/Articles/318.Htm1 Seluk Yalnda, "Saydam Ve Drst Belediyecilik", ada Yerel Ynetimler Dergisi, Say 1, (1995), S. 26-27 YILDIRIM, Ferzan, "Yerel Demokrasi ve Kentteki Genlik," Genlik ve Kent Ynetimi, ev. Ahmet idem, ed. Ferzan Yldrm, stanbul: Demokrasi Kitapl, 2002, YILDIRIR, Hilal KARAKURT, Elif, E-Devlet Ve Uygulamalar,

http://www.isguc.org, 2006 YILDIZ, Mete, Elektronik (E)-Devlet Kuram Ve Uygulamasna Genel Bir Bak Ve Deerlendirme, Http://Www.Bilgiyonetimi.Org, YILMAZ, Aytekin, Demokratik Gelime Ve Trkiyede Demokrasi, Yeni

Trkiye Dergisi, Say 17, Ankara (1997), YOUNG, Irs Maron, " letiim ve teki Mzakereci Demokrasinin desinde," Ed.Seyla Benhabib, ev:Zeynep Grata-Cem Grsel, Demokrasi ve Farkllk (Siyasal Dzenin Snrlarnn Tartmaya Almas, stanbul:Demokrasi Kitapl, 1999. YTTERSTAD, Pal WATSON, Richard T., AKSELSEN, Sigmund,

SVENDSEN, Gunnvald, "Teledemocracy: Using Information Technology To Enhance Political Work", Ms Quarterly, Vol. 20, No. 3, S.3 47 YKSEL, Fatih, Belediyelerde Toplam Kalite Ynetiminin Uygulanabilirlii zerine Bir Tartma Yksel F., Belediyelerde Toplam Kalite Ynetiminin Uygulanabilirlii zerine Bir Tartma, .. BF Dergisi, Adana, 1999 S.254-266 YKSEL, Mehmet, Ynetiim (Governance) Kavram zerine, Cevat Geraya Armaan, Mlkiyeliler Birlii Yaynlar "Trkiye Ynetiim Program", www.un.org.tr , 2006

196

www.cviog.uga.edu 2006 www.e-envoy.gov.uk 2006 (AKP, Seim Beyannamesi, 2002) http://www.akparti.org.tr http://www.gwu.edu/~ccps/etzioni/B222.html 2006 http://www.la21turkey.net/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=4 2006 http://www.belsoft.gen.tr 2006 http://www.inet-tr.org.tr 2006 http://www.lga.gov.uk 2006 SHEK Genel Mdrl. "Toplum Merkezleri Projesi", 1992 SHEK Genel Mdrl, "Genliin Toplum rgtlerine Katlmnn Salanmas Projesi", 1993. "Welcome to the Teledeinocracy Page", http://web.utk.edu/~jjh6161/IS490/teledem.html, 2006 www.bilisimsurasi.org.tr/listeler/tbs-hukuk, 2006 www.coe.int 2006 http://www.tojet.net/articles/318.htm 2006 www.lianza.org 2006 KAYA Kamu Ynetimi Aratrmas Yerel Ynetimler Aratrma Grubu Raporu, Ankara: TODA E Yayn, (1992). www.tuam.ege.edu.tr 8BYKP, Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan: Yerel Ynetimler zel htisas Komisyonu Raporu . Ankara: DPT, 2001. http://ekutup.dpt.gov.tr/yerelyon/oik554.pdf Avrupa Kentli Haklar Deklerasyonu ev. Zerrin Yener ve Kumru Arapkirliolu, Avrupa Kentsel art, ileri Bakanl Mahalli dareler Genel Mdrl Yayn, Ankara 1996. Bilgi Toplumu Stratejisi(2006-2010) 11/7/2006 Tarihli Yksek Planlama Kurulu 2006/38 Nolu Karar 28 Temmuz 2006 Tarih 26242 Sayl Resmi Gazete evresel Etki Deerlendirmesi Ynetmelii T.C Babakanlk mevzuat Bilgi Sistemi hhtp://www.basbakanlik.gov.tr http://www.osmangazi.bel.tr/Calismalar/cal_acilis.htm http://www.tesev.org.tr/projeler/kamu_uluslararasi_metin_bolum6.php

197

http://www.geocities.com/yereldemokrasi/yg21.htm TODA E, Kamu Ynetimi Szl, TODA E Yaynlar, Ankara, 1998. www. govtech.net 2006 www.stradigma.com, http://www.cevko.org.tr/surdur/rapor_turk/5%20-%20yonetisim.enson.pdf 20006 http://www.tkyd.org/ 20006