GENEL OLARAK HUKUK YAPI MAHALL DARELERN TANIMI Mahalli dare Sisteminin Genel zellikleri lkemizde mahalli idare

sistemi ierisinde tr yerel ynetim kuruluu vardr. Bunlar; "l zel daresi", "Belediyeler" ve "Ky"lerdir. Anayasann 127.maddesi ile mahalli idare sisteminin genel yaps izilmitir. Bu yapnn ana zellikleri unlardr; Tzel kiilikleri olan zerk kurululardr, Karar organlar seimle ibana gelir, Yerel ynetim organlarnn seimle gelen temsilcilerinin bu sfatlarn kaybetmeleri ancak yarg karar ile olur. Merkezi idare sadece geici bir sre grevden uzaklatrabilir, Grevler yasa ile belirlenir, Merkezi idarenin snrl vesayet yetkisi vardr, Yerel ynetim kurulularna grevleri ile orantl gelir kaynaklar salanr, Yerel ynetimler Bakanlar Kurulu Karan ile aralarnda birlik kurabilirler, Byk yerleim merkezleri iin zel ynetim biimleri getirilebilir. Anayasamzda mahalli idareler "l, belediye ve ky halknn mahalli mterek ihtiyalarn karlamak zere, kurulu esaslar kanunla belirlenen ve karar organlar gene kanunda gsterilen semenler tarafndan seilerek oluturulan kamu tzel kiiler olarak tanmlanmakta ve merkezi idare ile birlikte darenin ayrlmaz bir paras olarak kabul edilmektedir. lkemizde, ada anlamda mahalli idareler Cumhuriyet'in ilk yllarnda kurulmaya balamtr. Nitekim, mahalli idarelere ilikin temel yasalar da bu yllarda yrrle konulmutur. 1580 sayd Belediye Kanunu 1930, 442 sayd Ky Kanunu 1924, zel darelerin kurulu ve grevlerini dzenleyen Kanun ise mparatorluk dneminden kalma 1913 tarihli "Geici" bir kanun olmasna ramen, Cumhuriyet dneminde muhafaza edilmitir. Btn bu Kanunlarda yerel nitelikte kamu hizmetlerinin arlkl olarak mahalli idarelerce grlmesi ngrlmtr.

tarihlidir.

GENEL BLGLER Mahalli dareler, snrlar iindeki halkn mahalli ve mterek nitelikli hizmetlerini gren kamu idareleridir. Dnyada tm lkeler iin geerli olabilecek "Prototip" bir mahalli idare modeli mevcut deildir. Mahalli idarelerin trleri, grevleri, organlar ve bunlarn teekkl ekilleri lkelerin tarihi ve toplumsal artlan ile geleneklerine bal olarak farkllklar gstermektedir. Bununla beraber, tm mahalli idare modelleri iin geerli olan ortak zellikler de vardr. Bu zellikler unlardr;

Genel karar organlar halk tarafndan seilmek, Tzel kiilii olmak, dari ve mali zerklie sahip bulunmak. BRlNC BLM Genel Mdrl Kuruluu ve Grevleri Mahalli dareler Genel Mdrl, 24.5.1930 ylnda 1624 sayh Dahiliye Vekaleti

Merkez Tekilat ve Vazifeleri Hakknda Kanun ile kurulmu ve grevleri dzenlenmi, 13.12.1983 tarihinde 176 say Kanun Hkmnde Kararname ile 1624 sayl Kanun yrrlkten kaldrlmtr. 3152 sayh ileri Bakanlnn Tekilat ve Grevleri Hakknda Kanun ile 23.2.1985 tarihinde gnmz artlarna gre yeni bir dzenleme yaplmtr. 3152 sayl Kanunun 11 .maddesinde Mahalli dareler Genel Mdrlnn grevleri yle belirtilmektedir.
a)

Mahalli darelerin i ve ilemlerine dair eitli kanun, tzk ve ynetmeliklerle Bakanla verilmi olan grev ve hizmetleri yapmak, takip etmek, sonulandrmak ve gelitirmek,

b)

Bakanln mahalli idareler zerinde sahip olduu vesayet yetkisinin mevzuat hkmleri gereince uygulamasn salamak, Mahalli idare yatrm ve hizmetlerinin kalknma planlan ile yllk programlara uygun ekilde yaplmasn gzetmek, Mahalli idarelerin gelitirilmesi amacyla aratrmalar yapmak, istatistik! Bilgileri toplamak, deerlendirmek ve yaynlamak, Mahalli idareler personelinin hizmetii eitimini ve uygulamasn takip etmek, Eitim Daire Bakanlyla ibirlii yaparak planlamak,

c)

d)

e)

f) Mahalli idarelerin tekilat, ara ve kadro standartlarm tespit etmek,

g) Mahalli idare kontrolrlerinin alma programlarn Bakanlk Tefti Kurulu Bakanlnn grn almak suretiyle dzenlemek ve uygulanmasn salamak,
h)

Mahalli dare Fonu, l zel daresi Fonu ve Muhta Asker Ailelerine Yardm Fonunun kanunlarn ve ilgili mevzuatn ngrd ekilde ve Bakanln yetki snrlan iinde datlmasn ve idaresini salamak, takip ve kontrol etmek. HUKUK YAPI l zel idarelerinin kurulu ve grevlerini dzenleyen dare-i Umumiye-i Vilayet

Kanunu Muvakkati 1913 tarihli geici kanun olmasna ramen, Cumhuriyet dneminde de muhafaza edilmitir. Kanunun ad, 1987 tarihli ve 3360 sayl Kanunla "l zel dare Kanunu" olarak deitirilmitir. Kanunda en byk deiildik de bu Kanunla yaplmtr. l zel idarelerinin kuruluu herhangi bir ekle bal deildir. Yeni bir il kurulduunda, o ilde zel idare tekilat da kendiliinden kurulmu olmaktadr. l zel idareleri, Cumhuriyetin ilk yllarnda krsal kesime ynelik olanlar bata olmak zere, yerel nitelikli pek ok kamu hizmetinin yrtmn stlenmitir. Ancak, zaman ierisinde kartlan tekilat kanunlar ile zel idareye ait grevler Bakanlklar ve dier merkezi idare kurulular tarafndan stlenilmitir. Halen il zel idareleri, merkezi idare kurulular tarafndan yrtlen kamu hizmetlerine yardmc bir unsur gibi faaliyet gstermektedir. L ZEL DARES YNETM a-l Genel Meclisi l zel idaresi ynetiminin karar organdr. leler adna seilen yelerden oluur. Meclisin ye says ile saysna ve nfus oranna gre ilden ile farkllk gsterir. Grev sresi be yldr. l genel meclisinin seilmi bir bakan yoktur. Bu grevi Vali yrtr. Valinin bulunmad toplantlara bakan vekili bakanlk eder. l genel meclisi her yl Mays ve Kasm aylarnn ilk haftasnda olaan toplantsn yapar. l -genel meclisi, seim sonularnn alnmasndan sonra 15 gn iinde Va tarafndan toplantya arlr. Meclis ye tam saysnn ounluu ile toplanr. ounlukta karar alr. Meclisin alma yntemi, ileri Bakanlnca kardan bir ynetmelikle dzenlenir. Genel Meclisin ald btn kararlar, ancak Valinin onay ile yrrle girer. Vali onaylamak istemedii kararlara kar Dantay'a itiraz eder. Dantay 20 gn iinde kararn verir ve bu karar uygulanr.
3

Genel meclisin yasal toplantlar dnda, ya da toplant yeri dnda toplanmas, grevini sresinde yapmamas, ya da siyasal sorunlar tartmas, ya da siyasal temennilerde bulunmas halinde Dantay datlmasna karar verir. l genel meclisinin grevleri unlardr: l zel idaresi ynetim btesini ve kesin hesabn kabul etmek, l zel idaresi ynetimine verilen grevlerle ilgili kararlar almak ve i programn inceleyip karara balamak, Vali tarafndan verilen yllk faaliyet raporun inceleyip karara balamak, Ynetmelikler yapmak, Gereken hallerde gr ve dnce bildirmek. b-l Daimi Encmeni Encmen be yeden oluur. Encmen yeleri, l genel meclisince kendi yeleri arasndan bir yl iin seilir. Encmenin seilmi bir bakan yoktur. Encmene Vali ya da grevlendirecei vali yardmcs bakanlk eder. Encmen yelerinin salt ounluu ile toplanr. Ve ounlukla karar alr. Encmen il genel meclisinin toplantda bulunmad zamanlarda genel meclis adna baz kararlar alabilir. Bunun yannda, bte uygulamasn denetler, ihale ilerini hazrlar. Encmenin en nemli grevi, valinin yapt aylk harcamalar denetlemektir. Encmen, il zel idaresinin, grevleri ile ilgili konularda yasaklayc nlemler ve kararlar alr; Meclis ve encmence alnan karar ve nlemlere aykr hareket edenlere ceza verilir. Encmence verilen cezalara Sulh Ceza Mahkemesince itiraz edilebilir. c-Vali l zel idaresi ynetiminin ba ve yrtme organ Validir. Vali il zel idaresi ynetiminin icra organ olarak, genel meclis ve encmenin ald kararlar uygular; genel meclise sunulacak olan bte ve alma programn hazrlar, Vali hem genel meclisin, hem encmenin gndemini dzenler; il zel idaresi ynetimi tzelkiiliini Vali temsil eder. Vali, il zel idaresi ynetimince alnan karar ve nlemlere uymayanlara kendiliinden para cezas veya i yerini kapatma, ticaret, sanat ve meslekten men cezas verebilir. Bu kararlar kesindir. Bunlara kar idari yargya bavurulabilir. Vali, ile dzeyindeki il zel idare hizmetlerini kaymakam eliyle yrtebilir. Kaymakamlar il zel idare hizmetlerinin dnem banda Vali almalar konusunda hazrlad raporu genel meclise sunar. Mecliste grme alr ve te iki ounlukla Valinin

l zel idaresi ynetiminin ikinci karar organ, il daimi encmenidir.

almalar yetersiz bulunursa, durum ileri Bakanlnca bildirilir. Genel meclisin gvensizlik oyu vererek Valiyi drme yetkisi yoktur. d-I zel daresi Ynetiminin Dier Grevlileri l zel idaresi ynetiminde personelin st dzeyinde amiri l zel idare mdrdr. l zel idare mdr hizmetlerin yrtlmesinden Valiye kar sorumludur; rgt Vali adna ynetir; yllk program ve bteyi hazrlar. Vali, il zel idare hizmetlerinin yrtlmesinde, ilde bulunan merkezi ynetim grevlilerinden ve ilelerde kaymakamlardan yararlanr. l zel idaresi ynetiminin kendine zg ve Vali tarafndan atanan ve aylklarn il zel idare ynetiminden alan memurlar vardr. Bunlara ilikin kadrolar genel meclisinin kabul ve Bakanlar Kurulu Karan ile kesinleir.