Politika Dergisi

Kurucular: Emrah ZDEMR Gkhan DA

Say 23

iletisim@PolitikaDergisi.com

Haziran, 2010

Editryadan...
Deerli okuyucularmz, Yeni bir sayyla daha birlikteyiz sizlerle. Demokrasinin en byk dman suiistimaldir. Toplumun iyi niyetini, kitlelerin duygularn Makyavelist bir anlayla kendi karlarna gre kullanmak hangi lkede olursa olsun, demokrasiye byk zarar verir. Peki, bunu engellemenin yolu nedir? rgtllk, her alanda demokratiklik, yurttalarn bilin dzeyinin yksek olmas diyebiliriz. Joseph Sobran Demokrasi bize gsteriyor ki gc elde etmenin en iyi yolu insanlarn kendi kendilerini ynettiklerini zannetmelerini salamak. Buna inandktan sonra ok uysal kleler oluyorlar. der. Gerei sylemek gerekirse, genel olarak durum da byle. Ama bizim verdiimiz savam; insanlarn kafalarn kaldrmaya zamanlarnn olmad, gereklerin srekli gizlendii, kimsenin gerek anlamda politika ile ilgilenmedii u kurak demokrasimizde ileride kkleecek aalar yetitirmenin savamdr. Bu kstl olanaklar ile yava yava da olsa, srekli byme eilimindeyiz. nanyorum ki gn getike olanaklarmzda da iyileme olacaktr. Umarm beklentilerinizin karland bir say koyabilmiizdir ortaya. Dikkatinizi ektiyse internet sitemiz ok etkin almaya balad ve orada da en az buradakiler kadar yetkin yazlar yer alyor. Sizleri her gn PDyi izlemeye davet ediyorum. Gerek anlamda demokratik ve zgr bir Trkiye umuduyla...
Emrah.Ozdemir@PolitikaDergisi.com

Bu Sayda Yazanlar:

Asm US Bilgin TRK Cem O. TAMTRK Cihan DURA Emrah ZDEMR Hakan HABP Nuran TALAY Mert ATALAY Sean SAYERS Selvihan DEM

Kapak Tasarm:

Emrah ZDEMR
Web Tasarm:

Gkhan DA Metin TINAY

Not: Bu tabloda alfabetik sralama kullanlmtr.

Politika Dergisi

Say 23

iletisim@PolitikaDergisi.com

Haziran, 2010

indekiler
Ynetim Kurulu Bakan:

Gkhan DA
Genel Yayn Ynetmeni:

Emrah ZDEMR
Yaz leri Mdr:

Aydnlarmzdan Dergimize Manevi Destek

Sy. 8

Evren YELKANAT
dari ler Mdr:

Timur V. DORUOK
Plan-Proje Mdr:

Prof. Dr. Cihan DURA

Ezberler ve gerekler

Nuran TALAY
Editrler:

Selvihan DEM Sevda EER

Bugnn Sanayilemi lkeleri Serbest Rekabet Yoluyla Kalknmad

Sy. 10

Sean SAYERS, ev: Neylan EVK

Krizden Marksizm kar m?

Marksizm ve Kapitalizmin Krizi

Sy. 16

Rp. Yapan: Emrah ZDEMR

Ekrem K. OKTAY Mlakat

Halklk ve Devrimcilik Oklar Yaydan Daha Gl Bir ekilde kacak

Politika Dergisi

Say 23

iletisim@PolitikaDergisi.com

Haziran, 2010

indekiler
Hakkmzda: Politika Dergisi, Uluda niversitesi rencilerinin kurmu olduu ve ardndan da lkenin pek ok yerinden yaplan katlmlarla byyen bir politik genlik hareketidir. Yaratlm ve halen de artrarak srdrlmek i stenen apoliti k genlie bir kar duru fikrinden doan Politika Dergisi, kanunlara uyulduu ve okuyucusuna saygl olduu takdirde her trl gre nem verir. PD, Trkiye Cumhuriyeti'nin temel niteliklerini benimsemi, cesaretini Mustafa Kemal Atatrk'n Bursa Nutku'ndan almtr.

Emrah ZDEMR
CHPnin yeni Genel Bakannn srece etkisi ne olur?

Yeni Dzende Kldarolunun Yeri

Sy. 28

Asm US

Tarihi Perspektiften ark Meselesi ve Onun Gnmzdeki Uzants: Krt Sorunu

Sy. 34

Selvihan DEM
Varl m demokrasiye zarar verir, yokluu mu?

Siyasi Partiler Gerektiinde Kapatlmal m? (2)

Sy. 42

Politika Dergisi

Say 23

iletisim@PolitikaDergisi.com

Haziran, 2010

indekiler Nuran TALAY

Dnyann en deerli ve en kark blgesi

Ortadouda Stratejik Hesaplar ve Deiim Rzgar

Sy. 48

Cem Osman TAMTRK

Demokrasinin kahraman m, katili mi?

Adnan Menderes ve Demokrat Parti

Sy. 54

Bilgin TRK
srail-Trkiye ilikileri...

Gerekten One Minute Ne Oluyoruz?

Sy. 60

Hakan HABP
Konak Belediyesinin arsna cevap

Nasl Bir Eitim?

Sy. 64

Politika Dergisi

Say 23

iletisim@PolitikaDergisi.com

Haziran, 2010

indekiler
kltr sanat kltr sanat kltr sanat kltr sanat kltr sanat kltr sanat klt

Der: Emrah ZDEMR

PKitap: Sekiler
Sy. 74

Asm US

Modern Hayat
Sy. 75

Emrah ZDEMR

Schopenhauer, K Dergi Hakknda Ne Dnyor?

Sy. 77

Mert ATALAY

Sersefilin D
Sy. 78

Emrah ZDEMR

PMzik/DVD: Nzm Oratoryosu (Fazl Say)

Sy. 80

Sayfa 8

Politika Dergisi

Bu destekler ykmz hafifletiyor...

Aydnlarmzdan Dergimize Manevi Destek...

eeli okurlarmz;

Prof. Dr. Sina AKNi srekli olarak yazar kadromuzda grmeyeceksiniz. Ancak aralklarla, deerli hocamzn yazlarn eitli saylarmzda bulacaksnz. Kim bilir, Sina Hocamzn bir rportajn da yaknda grebilirsiniz.

Daha nceden duyurduumuz iki hocamz da belirtmekte yarar v ar: Pro f. Dr. Oktay SNANOLU, eski ve gncel yazlaryla kadromuza katlmtr. Prof. Dr. M. Kerem DOKSAT Hocamz da dergimize katkda bulunmay kabul etmitir. Ad geen ok deerli hocalarmza ve daha nceden bize

destek olan Uluda niversitesinden hocamz Yrd. Do. Serta Serdar Hocamza, Prof. Dr. Alkan Soyaka, Prof. Dr. Cihan Duraya da teekkr etmeyi bir bor biliriz. Bu metin de dier tm aydnlarmza ak armzdr. Hepsini genlere omuz vermeye davet ediyoruz. POLTKA DERGS

Say 23

Sayfa 9

Sayfa 10

Politika Dergisi

Ezberler ve gerekler...

Bugnn Sanayilemi lkeleri Serbest Rekabet Yoluyla Kalknmad

Prof. Dr. Cihan DURA

Hatta bana sorarsanz, bunu bir tez olarak adlandrmak bile doru deildir, olsa olsa o bir saptrmacadr. Bugnn sanayilemi lkeleri serbest d ticaretle ve serbest finans hareketleriyle zenginlememilerdir, zellikle ilk birikimleri ve ilk sanayileme atlmlar srasnda youn devlet mdahalelerine bavurmulardr.

Bu tez doru mudur? Kesinlikle deildir. Hatta bana sorarsanz, bunu bir tez olarak adlandrmak bile doru deildir, olsa olsa o bir saptrmacadr. Bugnn sanayilemi lkeleri serbest d ticaretle ve serbest finans hareketleriyle zenginlememilerdir, zellikle ilk birikimleri ve ilk sanayileme atlmlar srasnda youn devlet mdahalelerine bavurmulardr. Bu sav ben kar gr olarak adlandryorum. Ha-Joon Changin eserlerinden geni lde faydalanarak kar gr aada nce genel olarak ortaya koyacam. Sonra zel bir durumda, ngiltere rneinde daha somut kantlarn sergileyeceim. I) Kar gr, genel olarak, bugnn gelimi lkelerine olduu kadar, az gelimi lkelerine ait kantlarla da desteklenmektedir. A) Ekonomik gelime tarihi, tarafsz bir gzle bilimsel olarak incelenirse, bugnn sanayilemi lkelerinin; gelimelerinin hem ilk hem de sonraki aamalarnda, sanayide, d ticarette ve finans alannda pek ok mdahaleci politikaya bel balayp nclk ettikleri, bunlar fiilen de uyguladklar grlr. Gerekten, ABD, ngiltere, Almanya, Fransa, Japonya gibi bugnn gelimi lkeleri gemite yaadklar iki farkl dneme gre, yakalama dnemi ile katlm dnemine gre iktisat politikalarn farkllatrmlardr. Basit bir tanmlamayla bunlardan yakalama dnemini sanayilemi bir lke olmak iin abalama dnemi, dierini ise bu hedefe fiilen ulaarak daha da zenginlemek iin gayretlerini srdrme dnemi olarak tanmlayabiliriz. Gerekten, gnmzn gelimi lkeleri yakalama dnemindeyken, bebek sanayilerini korudular. Hemen hepsi bebek sanayi korumasna ve dier etkin ticaret ve teknoloji politikalarna bavurdular.

eoliberalizmin bir aldatmaca olduu birok yazar tarafndan ileri srlm, kantlaryla ortaya konmutur. Bu yazarlardan biri olan Ha-Joon Chang; Trkeye de evrilen iki deerli eserinde [1] Neoliberalizmin tezlerini birer birer ele alm, her birini salam gerekelerle rtmtr. Ne var ki gerek bu iaret ettiim kar-gr gerekse Changin almalar Trkiyede iyi bilinmemekte, en azndan gndeme yeterince getirilmemektedir. Bu sebepten, konunun zerinde ne kadar durulsa yeridir. Okuduunuz makalede benim yapmak istediim de bu olacaktr. Neoliberalizmin bata gelen tezlerinden biri udur: Bugnn sanayilemi lkeleri serbest piyasa politikalarn benimsedikleri, bu politikalara kararl bir ekilde bal kaldklar iin byyp zenginlemilerdir. Devlet mdahalecilii daima baarszla mahkmdur.

Say 23

Sayfa 11

Ancak ne zaman ki sanayileip gelimi lkeler safna katldlar, derhal mdahalecilikten ark ettiler, liberalizmi bayrak yapp koyu birer serbest piyasac kesildiler. Gerekten balangta, bu lkelerin ounda tarife korumas bebek sanayi stratejinin nemli bir parasyd, ancak hibir zaman en nemli paras olmad; baka bir deyile gelime stratejisi sadece tarife korumasndan ibaret deildi. Bugnn btn gelimi lkeleri (Gler), yakalama dneminde, yavru sanayileri korumak amacyla mdahaleci sanayi politikalar, mdahaleci ticaret ve teknoloji politikalar uyguladlar. Hatt baz lkeler yakalama dnemini baaryla tamamladktan sonra bile, etkin mdahaleci politikalar uygulamaya devam ettiler, XIX. yzyl balarnda ngiltere, XX. yzyl balarnda ABD gibi Ticaret cephesinde, tevikler ve ihra mallarnn girdilerine vergi indirimi salanmas, ihracatn tevik edilmesinde sk rastlanan uygulamalardand. Hkmetler hem sanayi kesimine tevik salad, hem de zellikle altyap ve imalat sektrne ynelik eitli kamu yatrm programlar uyguladlar. Bazen eitim gezilerini ve stajlar finanse ederek yasal yollardan, bazen de sanayi casusluu, makine kaakl, yabanc patentleri tanmay reddetme gibi yasal olmayan yollardan yabanc teknolojinin ele geirilmesini desteklediler. Yerli teknolojinin gelimesi aratrma ve gelitirmeye, eitim ve yetitirmeye finansman salanarak desteklendi.

Sanayilemi lkeler serbest piyasann meziyetlerini ilan ederken bile, finansal krizlerin nne gemek, ulusal (veya sektrel) karlar korumak iin piyasalara mdahale etmekten ve piyasalar yeniden dzenlemekten kanmamlardr.
Ayn politikalar II. Dnya Sava'ndan sonra Japonya ile dier baz lkeler de baaryla uygulamtr. Gnmzn sanayilemi lkelerinin ou, II. Dnya Sava'nn tahribatnn ardndan ekonomilerini yeniden ina etmek ve modernletirmek amacyla, d ticareti serbestletirdikleri srada bile, mdahaleci sanayi politikalar, eitli mdahaleci finans politikalar uygulam ve gayet iyi sonular almlardr. rnein finans sektrlerini sanayinin gelimesini salayacak ekilde dzenleyerek sanayi sektrnn daha hzl bymesini salamlardr. Yaklak 1980 ylna kadar sanayilemi lkelerin neredeyse tamam, uluslararas sermaye hareketleri zerinde sk denetimlerini srdrmtr. Sermaye denetimi olarak bilinen bu politikalar, ekonomik gelimeyi tevik etmeye ve duyarl ekonomileri sermaye kalarnn neden olduu istikrarszlktan korumaya ynelikti. Sanayilemi lkeler serbest piyasann meziyetlerini ilan ederken bile, finansal krizlerin nne gemek, ulusal (veya sektrel) karlar korumak iin piyasalara mdahale etmekten ve piyasalar yeniden dzenlemekten kanmamlardr. B) Kar gr, az gelimi lkelere ait kantlarla da desteklenmektedir. Gerekten bu lkelerin byk ounluu, II. Dnya Sava sonrasnn mdahaleci politikalar dneminde,

Sayfa 12

Politika Dergisi

Bu gerilik XVI. yzyl sonuna kadar devam etti. hracat hemen btnyle ham ynden, biraz da dk katma deerli ynl giysiden oluuyordu. Ancak bu duruma devlet el koymakta gecikmedi. Baka bir deyile ngiltere devlet eliyle, mdahaleci politikalarla sanayileme srecine sokuldu.
1980 sonrasnn serbest piyasa dnemine kyasla ok daha baarl olmulardr. Gelimekte olan -bence sanayilemeleri engellenmi- lkelerde ekonomik gelimenin tamamen i karartc olduu dnem II. Dnya Sava ncesiydi. Bu dnemde gelimekte olan lkeler, birok kez serbest piyasa politikalar uygulamaya zorlanmlardr. Benim MERT stratejisi [2] diye adlandrdm bu dayatma iki ekilde gstermitir kendini: - Bu lkelerin smrgeci devletler tarafndan birok kez serbest piyasa politikalarn ar lde uygulamaya zorlanmalar, - Szde bamsz lkeler olduklarnda kendilerini gmrk politikas zerkliinden ve merkez bankas kurma hakkndan yoksun brakan antlamalara zorlanmalar. Bu zorlanmalarn tipik sonucu ise, ilgili lkelerin ar aksak bymesi ve hatta ekonomik adan klmeleri oldu. Gelimekte olan lkeler ekonomik durumlarn ancak -korumac politikalar uygulayabildikleri- II. Dnya Sava'ndan sonraki dnemde dzeltebildiler. rnein in ve Hindistan, devletin ekonomik faaliyetleri etkili biimde ynlendirmesiyledir ki ekonomik gelimede baarlar kaydettiler. II) Kar grn kantlanmasnda imdi zel bir duruma, ngiltere rneine geiyorum.

ngiltere dnyann ilk sanayileen lkesidir ve bu baarsn iktisat politikas bakmndan devleti ekonomi politikalarna borludur. Gerekten ngilterenin yakalama stratejisi bir mdahalecilik politikasndan ibarettir. Bu sebeple rahatlkla diyebiliriz ki yakalama dneminde, yavru sanayilerini korumak amacyla mdahaleci sanayi, ticaret ve teknoloji (STT) politikalar uygulayan lkelerin banda ngiltere gelir. Dolaysyla, ngilterenin devlet mdahalesi olmadan kalknm bir lke olduunu ileri srenler kesinlikle doruyu sylememektedir. A) ngiltere XIII-XIV. yzyllar feodalizm sonras dneme geri kalm, ilkel bir ekonomi olarak girdi. yle ki teknolojisini kta Avrupasndan ithal ediyordu. Bu gerilik XVI. yzyl sonuna kadar devam etti. hracat hemen btnyle ham ynden, biraz da dk katma deerli ynl giysiden oluuyordu. Ancak bu duruma devlet el koymakta gecikmedi. Baka bir deyile ngiltere devlet eliyle, mdahaleci politikalarla sanayileme srecine sokuldu. Ekonomik gelime srecinde ncl kral ve kralieler, hkmetler, baka bir deyile devlet stlendi. Bu gr, 1300l yllarn balarndan balayarak somut gzlem verilerine dayandrabiliriz. Kantlar iki kaynaktan [3] alyorum. 1) ngiltere Kral III. Edward (13271377) yerli ynl imalatn gelitirmeyi hedeflemi olan ilk kraldr. Yurttalarna rnek olmak amacyla, sadece ngilterede retilen elbiseler giyiyordu [4]. Ham yn ticaretini merkezletirmi, ynl giysilerin ithalatn yasaklamt. 2) Tudor hkmdarlar (1485 - 1603) III. Edwardn giriimini daha da ileri gtrdler: Gnmzdeki bebek sanayi korumas anlayna uygun decek ekilde, dokuma sanayisinin gelimesine destek verdiler. VII. Henry (1485-1509) Hollandadaki ynl imalatnn salad zenginlikten ok etkilendi. 1489dan itibaren ngiliz ynl imalatn tevik edici nlemler uygulamaya koydu. Bu arada ham yn ihracatna giderek artan gmrk vergileri uyguland, hatt ham yn ihracat tamamen yasakland. 3) I. Elizabethin (1558-1603) dneminde ngiltere, yn sanayisinde nemli baarlar elde etmeye balad. Bu baarnn ardnda ithal ikamesi ve baka etkenler vard. Gelien ngiliz sanayisine yeni pazarlar amak amacyla I.Elizabeth; Papala,

Say 23

Sayfa 13

Rusya, Moolistan ve rana ticaret kafileleri yollad. ngilterenin denizlerde stnlk salamak amacyla yapt youn yatrmlar; yeni pazarlara ulamay, onlar smrgeletirmeyi ve ak piyasalar haline getirmeyi kolaylatrd. VII. Henryin balatt, haleflerinin devam ettirdii, modern bebek sanayi korumasnn XVI. yzyldaki karl saylabilecek bu strateji olmasayd, ngilterenin ilk sanayileme baarlarn elde etmesi imknsz deilse de ok zordu. XVIII. yzyl boyunca ngilterenin ihracat gelirlerinin en azndan yarsn oluturan yn sanayisi, bu kilit sanayi olmadan, Sanayi Devriminin gereklemesi ok zor olurdu. 4) I. George dneminde (17141727) ngiltere babakan olan R. Walpoleun 1721de uygulamaya koyduu ticaret yasas reformu, ngilterenin sanayi ve ticaret politikalarnda nemli bir deiiklie iaret eder. nceki dnemlerde, ngiltere hkmetinin politikalar genel olarak ticareti kontrol etme ve kamu gelirlerini artrma hedeflerine ynelikti. Buna karlk, 1721den sonra uygulamaya konulan politikalarn hedefi, imalat sanayisini bilinli olarak tevik etmekti. R. Walpole, Parlamentoda yapt konumada yeni yasann ruhunu yle aklyordu: Halkn refahnn artmasna, hibir ey mamul rn ihracat ve hammadde ithalatndan daha fazla katI. George

VII. Henryin balatt, haleflerinin devam ettirdii, modern bebek sanayi korumasnn XVI. yzyldaki karl saylabilecek bu strateji olmasayd, ngilterenin ilk sanayileme baarlarn elde etmesi imknsz deilse de ok zordu.
kda bulunamaz. 1721 Mevzuat ve sonrasnda geekleen tamamlayc politika deiiklikleri ile de, rnein imalatta kullanlan hammaddelere konan ithalat vergileri ya drld ya da sfrland. hra edilen mamul mallarda kullanlan ithal hammaddelerine verilen vergi iadeleri artrld. 5) ngiliz Merkantilizmi ayn zamanda ana sektr, ticareti, sanayi ve tarm kapsayan dayanmac bir koruma politikas gdyordu. Bu politika daha sonra 1878den itibaren Bismarck tarafndan, dayanmac korumaclk ad altnda Almanyada da uygulanmtr. ngilterede sanayi faaliyetlerini dzenleyen nlemler arasnda, ii cretlerini disiplin altna alan, Kralie Elizabeth zamannda yrrle konulan raklk Kanunu (1563) zikredilebilir. Bundan baka ngiliz Merkantilizmi, sanayi retimi faaliyeti ile ilgilenmitir. Teknik yeniliklere byk nem verilerek, baz makinelerin lke dna karlmas yasaklanmtr. Ayrca ulusal-yerli sanayileri korumak amacyla, kimi yerli mamullerin tketimi zorunlu klnm; baz mallarn tketimi ise yasaklanmtr. ngiliz Merkantilizminin denizcilik alannda gtt politikann amac, ngilterenin spanya ve Hollanda gibi rakiplerinin siyasal ve ticar stnlne son vermekti. Bu ise ngilterenin kuvvetli bir deniz ticaret filosuna sahip olmasn gerekiyordu. Bu amala karlan denizcilik kanunlarnn en nls, Oliver Cromwellin 1651de kard yasadr. Yasaya gre, ngiltereye ihra edilecek olan mallar ancak ngilizlere ait ve yzde 50sinden fazlas ngilizlerce donatlm olan gemilerle tanacakt. Bu nlem sayesinde Hollandallarn arac ticareti n-

Sayfa 14

Politika Dergisi

Peki, ngiltere, smrgelerin sanayilemesini hangi politikalarla, nasl engelledi? Elbette serbest piyasay hie sayarak, elbette devlet mdahaleleriyle, hkmetlerin ticar ve sna alanlarda gerekletirdii dzenlemelerle
lenmi, uygulamann ngiliz denizciliinin gelimesindeki rol ok byk olmutur. Cromwell baka korumac nlemler de alarak, devlete yrtlen planl bir ekonomi erevesi iinde ngiltereyi iki hedefe yneltmitir: -ngiliz mamulleriyle dnya pazarlarn tekel altna almak, -lke iinde geni lde bir otari kurmak. Cromwell ayrca merkantilist gmrkler uygulam, yn ihracatn yasaklam, yn ithalatn ise gmrk vergisinden muaf tutmutur. Denebilir ki Cromwell ngiliz ekonomisinin kalknmasn devleti, kumandac, mdahaleci politikalarla salamtr. B) ngilterenin mdahaleci politikalarnn bir yz -yukarda akladm- kendi ulusal sanayilerini kurup gelitirmekse, dier yz de kendine rakip olabilecek lkelerin faaliyetlerini ve gelimesini engellemek, onlar serbest piyasa politikalar uygulamaya zorlamakt. imdi ngiliz mdahaleciliinin bu ynnn kantlarn sunaca-

m. rneim ngilterenin smrgesi olan lkelerdir. XVIII. yzyldayz. ngiltere artk an sper gc haline gelmitir; Hindistan, Kuzey Amerikay, smrgeletirmitir. Smrgelerinde, rnein Amerikada sanayilemeyi engellemek, imalat sanayisinin gelimesini nlemek iin gerekli olan her yola bavurmaktadr. Friedrich List [5] (1789-1846), ngiltere Babakan William Pittin (1708-1778) yle dediini aktarr: New Englandllarn imalata ynelik giriimlerinden rahatszm, kolonilerimizin at nal bile retmelerine izin vermememiz gerekir. Brisconun, Walpole ynetiminde uygulanan smrgeci politikalara ilikin syledikleri de bu stratejinin zn ortaya koyar. Peki, ngiltere, smrgelerin sanayilemesini hangi politikalarla, nasl engelledi? Elbette serbest piyasay hie sayarak, elbette devlet mdahaleleriyle, hkmetlerin ticar ve sna alanlarda gerekletirdii dzenlemelerle Bunlar madde halinde sralanabilir: -Smrgelerin retim faaliyeti, sadece hammadde retimiyle snrland. Bu amala, smrgelere primer retimi (tarm ve madencilii) destekleyen politikalar dayatld. -ngiliz sanayisi ile rekabet edebilecek hangi imalat varsa, n kesildi. Bu erevede kimi imalat faaliyetleri durduruldu. Smrgelerin, ngiliz rnleriyle

Say 23

Sayfa 15

rekabet edebilecek mal ihracat yapmalar yasakland. -Kolonilerin pazarlar yalnzca ngiliz tccarlarna ve imalatlarna tahsis edildi. O lkelerin pazarlarna nc lkelerin girmesi engellendi. -Son olarak, tarifelerin smrgelerdeki yetkililerce kullanlmas yasakland. Bte gelirleri nedeniyle gerekli olduuna karar verildii durumlarda da baka trl aresine bakld. Dikkat edilirse bunlar smrgelerin retim faaliyeti, d ticareti ve gmrk tarifeleri ile ilgili yasaklar ya da kstlamalardr. ngiltere bu taktiin ilk ve en arpc rneklerinden birini, Hindistanda vermitir. Hindistann smrgeletirilmesi ve nnn kesilmesi gerek bir trajedidir, sanayilemesi engellenen Trkiye gibi lkeler iin derslerle doludur. SONU Ulatm balca sonular unlardr: -Bir lkenin ekonomik kalknmas, sanayilemesi ancak mdahaleci politikalarla mmkndr. lke deneyimleri bunun tartlmaz kantlaryla doludur. -Trkiye gibi sanayilemeleri engellenmi lkeler bugnn kalknm lkelerini rnek alrken, o lkelerin gnmzde ne yaptklarna deil, hele bilimsel klflar altnda yaptklar tavsiyelere hi deil, gemite onlar bugnk dzeylerinde iken -yani onlarn yakalama dnemlerinde- ne yaptklarna bakmaldr. O zaman hangi politikalar uygulamlarsa, bugn o ayn politikalar, yani mdahaleci politikalar uygulamalar gerekir. Ne zaman ki onlar yakalarlar, ancak o zaman serbest rekabet, serbest piyasa politikalar sz konusu olabilir. -Bugn ABD gibi devletlerle AB gibi oluumlar az gelimi lkelere kar Merit Stratejisi izlemektedir. Bu ak bir gerektir. Trkiye de ne yazk ki bu uygulamann kurbanlarndan biridir. Sz konusu gerek politikaclara, yneticilere, gen kuaklara retilmeli, alanmaldr. -Ana sonu olarak, bugn birok Latin Amerika lkesinde yapld gibi devleti iktisat politikalarna dnmenin art olduu sylenebilir. Yaanan gereklerin de, temiz iktisat biliminin de gsterdii doru yol ancak budur.

Trkiye gibi sanayilemeleri engellenmi lkeler bugnn kalknm lkelerini rnek alrken, o lkelerin gnmzde ne yaptklarna deil, hele bilimsel klflar altnda yaptklar tavsiyelere hi deil, gemite onlar bugnk dzeylerinde iken -yani onlarn yakalama dnemlerindene yaptklarna bakmaldr.

www.cihandura.com iletisim@PolitikaDergisi.com

[1] Ha Joon Changin iki kitab srasyla unlardr: Kalknma Reetelerinin Gerek Yz, letiim Yaynclk, st., 2003 ve Kalknma Yeniden: Alternatif ktisat Politikalar Elkitab, 1.B., mge Kitabevi, Ankara, 2005 [2] MERT Stratejisi hakknda baknz: Cihan Dura, Batnn Merit Stratejisi, http://www.cihandura.com/ index.php? option=com_content&task=view&id=508&Itemid=60 [3] Ha Joon Chang, Kalknma Yeniden: Alternatif ktisat Politikalar Elkitab, 1.B., mge Kitabevi, Ankara, 2005; Seluk Trak, ktisat Tarihi, Bursa TA yayn, st.,1973, ss.252-255. [4] Sanayilemeyi hedef gsterme ve balatma, kiisel giyimiyle rnek olma, Bizde bu tarz nderlii yapan tek lider Atatrk olmutur. Sonraki liderlerde benzer bir cokuyu grmek zordur sanrm. [5] F. List Osmanl ekonomisinin kn balatan, nl Balta liman antlamasndan 8 yl sonra hayata veda etmi. Anlalyor ki bizim Osmanl aydnlarnn onun fikirlerinden haberi yoktu, bu byk olaslk Belki birileri biliyorduysa, onlar da dinleyen olmam. Sanki bugn bizleri dinleyen var m? Merakm uyandran bir husus da u: Acaba List de 1838 Serbest Ticaret Anlamasndan haberdar oldu mu, bir eyler yazm mdr bu konuda? Gerekten aratrmaya deer. Belki birileri merak eder, aratrr diye kaydediyorum buraya.

Sayfa 16

Politika Dergisi

Krizden Marksizm kar m?

Marksizm ve Kapitalizmin Krizi

*
*zgn ad: Marxism and the Crisis of Capitalism

Prof. Dr. Sean SAYERS

Daha nce, kapitalizmin doasnda sabitlik olmadn ve krizlere ak olduunu belirtmi ve nihai bitiini tahmin etmiti. Marxn kapitalizm analizi doru kyordu.

mayacak insanlardan biri olan Marxn dncelerine yeniden itibar edilmeye baland. Uzun bir dnem, dnceleri aksi ispatlanm kabul edilip ciddiye alnmyorduysa da, imdi onlara kar yeni bir ilgi uyanmt. (1) Daha nce, kapitalizmin doasnda sabitlik olmadn ve krizlere ak olduunu belirtmi ve nihai bitiini tahmin etmiti. Marxn kapitalizm analizi doru kyordu. Fakat tam olarak Marxn analizinin hangi yanlar temize kmt? lk olarak, Marxn serbest piyasa kritii kabul edilmiti. Ekonomik ve sosyal dnceyi son 30 ylda bask altna alan liberal, serbest piyasa felsefesi gzden dmt. Amerikan Merkez Bankasnn eski bakan Alan Greenspan, serbest piyasa felsefesinin kusurlu olduunu kabul etmi; bankalarn karlarnn kendi hissedarlarn ve firmalardaki hissedarlar koruyabileceini sanmakla hata yaptm, demitir. (2) imdiki kriz, ykcyd ve serbest piyasa, serbest piyasa yanllarnn bahsettii gibi yumuak, kendi kendine ileyen bir mekanizma deildi. Genel karlara hizmet etmiyor, ekonomik byme ve refaha yn verecek gibi grnmyordu. Dier taraftan, Marxn dedii gibi, serbest piyasa kendi iinde baka hayat barndran yabanc bir sistem gibi iliyordu. Kontrol edilemez ve sabit olmayan bir mekanizmayd. Birok insann isiz kald ve deerli retimin pe atld periyodik kriz ortamlarna sebep oluyordu. Bu, kapitalist sistemin kendi dnda retim gcne hakim olamayacan gsteriyordu. Marxn grafik iziminde dnyadaki gleri artk byleriyle

ngilizceden eviren: Neylan EVK

apitalizm, en byk krizini 1930lardan itibaren ve hatta daha ncesinden beri yaamaya balamt. Bankaclk sistemi Amerikada, ngilterede ve birok dier lkede devletin byk mdahaleleriyle erimeden kurtarlmt. Aniden dnya borsalar dmt. Uzun ve derin bir durgunluk muhtemeldi. Kapitalizm, yklmann eiine dayanmt, demek yanl olmazd. ok az ekonomist ve politikac bu gelimeleri nceden grebildi. Gmbrtnn bu kadar uzun srmesi ile, kapitalizmin ykseli dneminin de iflas dneminin de sonunda bittii dncesine inandlar. Yaasayd, bu duruma ar-

Say 23

Sayfa 17

kontrol edemeyen bir byc olarak resmediliyordu. (3) Periyodik olarak, retimin gerek gleri geliiyor ve halihazrdaki kapitalist ekonomik ilikilerle atma haline giriyordu. Daha sonra da kriz douyordu. Peki, burjuvazi bu krizlerle nasl baa kyordu? Bir taraftan retim glerini imha ederek, bir taraftan yeni pazarlar aarak, tabii eskilerinden daha ok smr yapmak zere... Daha derin ve daha zarar verici krizlerin yolunu aarak, halihazrdaki krizi nlemeye alyordu. (4) Sistem, ani ykselme ve dlerle yalpalyordu. Ayn zamanda, tek tarafl davranp rekabeti zorlatryor, zenginlikte byk eitsizliklere nclk ediyordu. Sonu olarak, Marx kapitalizmin kaderinde k olduunu, toplumun sosyalist formunun bunun yerini alacan dnyordu. ahit olduumuz ey bu mu? Bazlar byle dnyor gibi grnyor. Bakan Bushun ynetimi dnya finans sistemini kanlmaz kten kurtarmak iin bankalar ve mortgage firmalarn devralmak zorunda kald. Bush, ismini kendi adlandrd demokratik kapitalizmin korunmasn rica etmek zorunda kald. (5) Dnya apnda, eitli devletler de ayn nlemleri almak zorunda kaldlar. Bankalar ve mortgage firmalaryla ilgili nlemler almak zorunda kaldlar, bazense hepsini millletirdiler. Finans sisteminde youn devlet sermaye stoku birikti. 1930larn bakan Rooseveltin New Deal politikas kapsamnda byk lekli kamu programlarnn ekonomik krizin en kt etkilerini nleyebilecei konuulmaktayd. Bu global ekonomik sistemin global kriziydi. Uluslararas bir koordinasyon olmasna ramen, krizi global olarak durduracak byk kurulular olduka azd, fakat bunlar da Rusya, in, Hindistan, Brezilya gibi yeni ykselen olan ekonomilere tesir etmek iin reforma uramalyd. Bu llerin varl, krizin derinliini beyan ediyordu. Ayrca kriz, henz olabilecei kadar da derinlememiti. Hl finansal sistemin erime ve uzun sreli durgunluk yaamas olasl vard. Bazlarnn dedii gibi kapitalizmin kn yayor gibiydik Benim fikrimce bu, u anda muhtemel deildi. Kapitalist sistemin k iin ekonomik krizden daha sert bir eyler gerekiyordu. Sistemde bir deiiklik veya retim eklinde bir deiiklik gerekiyordu

Uluslararas bir koordinasyon olmasna ramen, krizi global olarak durduracak byk kurulular olduka azd, fakat bunlar da Rusya, in, Hindistan, Brezilya gibi yeni ykselen olan ekonomilere tesir etmek iin reforma uramalyd.
ki bu sadece kriz deil, eski sistemin bitii ve yeni bir alternatif getirmeliydi. Bu sadece ekonomik bir sre deil, politik bir sreti de. Politik glerin, onu bulup karmas gerekiyordu. Byk eitsizliklere ve yaylm yoksullua ramen byle gler henz yoktu. Etkili antikapitalist gler olumamt. Marx, bu tr glerin kapitalizm srecinde kendi kendine ortaya kacana inanyordu. Modern endstri dnyasnn yaratt igcnn, bu gc oluturacan belirtmiti. Onun zamannda yeni sanayilemekte olan lkelerdeki bu igcnn du-

Sayfa 18

Politika Dergisi

Fakat kriz sonucunda sol partilerin krizden krl kt gr pek gereki deildir. Eer 1930lardaki krizden renilen bir ey varsa, bir tehlike olarak milliyetiliin ve radikal san ykselii oluabilmektedir. Sosyalizm iin gerekli umutlar yine uzaktr.

sidir. Devrimci ii snfn hazrlayan eski endstri dnmtr. Endstriyel ii snfndan, tm sektrlerin iinde kk bir kitle kalmtr. ok sayda insan hizmet sektrnde, ofislerde, dkknlarda ve evlerinde bilgisayar banda almaktadr. Sendika yelii ve siyasal militanlk gerilemitir. Endstri proletaryasn oluturan bilin ve birliin parlak gnleri bitmitir. Geri dnecei de kukuludur. Yine de, snfn kapitalist toplumda nemli bir ayrm olduunu grmek nemlidir, bu bakmdan Marxn analizi hl ayaktadr. Karakteri deimi olsa da alan snf toplumun byk ksmn ayakta tutmaktadr. ou artk fabrikalar yerine, dkknlarda ve ofislerde almaktadr. Fakat yine, sermayeye ortak deildir, yaamalarn srdrmek iin almak zorunda olan, ii snfdr.

rumu ok ktyd. Tarm iileri ve zanaatlar tarlalarndan sanayiye ve ehirlere srlyorlard. Kadnlar ve ocuklar bile, iiler olarak ok uzun saatler, karn tokluuna altrlyordu. i haklar yok denecek kadar azd. Buna ramen, Marxa gre, ii snf asla gsz, insanlktan karlm, hakszla uram bir kitle deildi. Endstrinin etkisi sadece negatif deildi. i snf bu artlar altnda radikalleecek ve kar durmay renecekti. Birlikte ve eitimli olacaklard, dayanma ve bilinleri artacakt. Sonuta, 19. yzylda ve 20. yy.n banda daha rgtl ve daha disiplinli olarak politik adan olduka glendiler. Marxn ngrsndeki gibi devrimci bir sanayi igc snf meydana geldi. Gnmzn kapitalist dnyasnda ise, artlar o zamankinden daha farkl olmutur. Marxn dnceleri, bugn kukuya ak grnmektedir. Toplumdaki snf karakterleri deiime uramtr. Sanayide alan snf artk toplumda kk bir snftr. Bu, global ekonomideki deiiklikler, indeki endstrinin bymesine baldr; fakat en nemlisi, retimin karakterinin bilgi teknolojileriyle deime-

ou yorumcu, alan snf potansiyel devrimci g olarak grme inancn yitirmitir. Mahrum edilmi ve mlksz grnmelerine ramen - kadn haklar, evre hareketleri, antikapitalist hareketleri rgtler gibi grnseler de snf bazl sosyalist hareketi gerekletirecek birlikten yoksundur. Byle bir birliktelii ve itici gc gstermeleri phelidir. imdilerde bu snfn bu rol doldurmakta olduuna dair kk bir iaret belirmitir, fakat bunun gnmz aralaryla mmkn olacan sylemek hata olur. Bugnk ekonomik krizle, yabanclama st seviyelerdedir ve sistemin sihri her yerde bozulmutur. nsanlarn bu kadar sakin kalmasnn nedeni, gelecek iin tm sistemi deitiren ok byk bir deiimin olmasndan gayr yol gremiyor olmalardr. Bu umut oluunca, deiimler abuk olacaktr. Ekonomik krizin sa ya da sol fark etmeden, politik partiler zerindeki inanc sarstn da gryoruz. Fakat kriz sonucunda sol partilerin krizden krl kt gr pek gereki deildir. Eer 1930lardaki krizden renilen bir ey varsa, bir tehlike olarak milliyetiliin ve radikal san ykselii oluabil-

Say 23

Sayfa 19

mektedir. Sosyalizm iin gerekli umutlar yine uzaktr. 3. Dnya lkeleri iin de ayn eyler sylenebilir. Son 30 ylda olumu en byk sermaye balonu snerken, en fakirlere kr salamaya balamas ile ilgili teorinin hayali olduu kantlanyor grnmektedir. Dier taraftan zenginle fakir lkeler arasndaki ayrm bymektedir. Afrikann ve Latin Amerikann geni kesimlerinde ok byk sefalet ve bulac hastalklar grlmekteyken, bunu nleyici bir g bulunmamaktadr. Yaam artlar devrimci bir g oluturacak kadar kt olsa da, bu g iin gerekli aralar yoktur. Asyann yeni endstrilemi yerlerinde durum belki deiiktir. in ve son zamanlarda Hindistan, ok yksek oranda endstrilemektedir. 19. yy.da ngilterede olan sreteki gibi, insanlar yeni kurulan fabrikalarda almak iin kyden kente g etmektedir. ok byk zenginlik ve ar miktar sefalet ayn lkede yaanmaktadr. Bu gelimeler Asyada, bir zamanlar ngilterede olduu gibi, devrimci bir snf dourmasna ramen, yine de devrimci hareketin sonuna kadar gideceine dair pek iaret yoktur. Yaadmz kriz, ekonomik sistemin dnm noktasdr. Serbest piyasann ekonomik hayatta fonksi-

Yaadmz kriz, ekonomik sistemin dnm noktasdr. Serbest piyasann ekonomik hayatta fonksiyonsuz olduunu gstermitir. Marxn yorumunu dorulamtr. Fakat Marxn bahsini ettii bu sistemi yenecek insani g henz yoktur.
yonsuz olduunu gstermitir. Marxn yorumunu dorulamtr. Fakat Marxn bahsini ettii bu sistemi yenecek insani g henz yoktur. Bu gcn olumasn iin gerekli gnmzn zor hayati artlar vardr. Sonuta, kapitalizmin sorgulanmak iin srada beklediini syleyebiliriz.

Sayfa 20

Politika Dergisi

Marxn ngrlerinden biri de kapitalizmin kanlmas gereken bir ey deil, tarihi gelimenin bir paras olduudur. Toplum ve ekonomi, piyasann dmanca mekanizmas tarafndan idare ettirilmek ihtiyacnda deildir.
Piyasann baarszl, devleti bankalarn teminatn salamak iin zorlanmas olmutur. Bu durum, serbest piyasay savunanlar tarafndan sosyalist bulunmutur. Bunda doruluk pay da vardr. Devletin banda bulunma, finansal sitemi kontrol etme, dier byk giriimleri kontrol etmenin tek eleman tarafndan yaplmas sosyalizmin bir artdr. Fakat tabii, sosyalizm daha fazlasn ierir. Daha ne? Devletler bu nlemleri aldlar. Soru, Nasl bir ekonomik ve finansal sistem istiyoruz?dur. Buna verilecek cevap nem tamaktadr. Sosyalizmi anlamak iin daha ne yapld? Tm alan insanlarn ve tm toplumun karlar n plana alnmad. Devletlerin ilk yapt bankalar kten kurtarmak oldu. Onlar zel sektre ve serbest piyasaya dndrmek istediler, fakat devlet tarafndan baka bir etkinlik yaplmad. Sosyalizm; planl ekonomisi, toplumun her kesiminin karlarn korumasyla bugnden olduka farkl bir sistem. Sosyalizm, yabanc ve kontrol edilemeyen bir el tarafndan toplumun btnnn karlarn gzeten planl ekilde ynetilen bir ekonomidir. Bu da, hastaneler, okullar, sosyal altyap, sosyal konutlar, kamu ulam ve evreyle ilgili yatrmlar demektir. (6) Marx iin bu aktiviteler tam sosyalist bir lkenin ilk admlardr. Daha sonraki evrelerdeyse, piyasann dman mekanizmasnn, herkes tarafndan

elimine edilmesi ve toplumun kimin para deyebileceinden ok kimin ihtiyac olduu prensibiyle ynetileceini sylemitir. (7) Bu, u anda uzak bir ngrye benziyor. Yine de, hayati nem tayan, akllarda tutulmas gereken bir fikir. Marxn ngrlerinden biri de kapitalizmin kanlmas gereken bir ey deil, tarihi gelimenin bir paras olduudur. Toplum ve ekonomi, piyasann dmanca mekanizmas tarafndan idare ettirilmek ihtiyacnda deildir. Bir mddet kapitalizm hkm srecektir; bir mr vardr, retim glerini kendi karna kullanacaktr. rnler ve hizmetlerin deme gcnden ok, ihtiyaca gre datlaca ve insanlarn retime cret karl deil, istekli olarak katld bir sosyal ve ekonomik hayat, halihazrdaki sistemin yerine geecektir. Kapitalizme daha iyi alternatif vardr. Marxn yorumunun k noktas da budur. S.P.Sayers@kent.ac.uk iletisim@PolitikaDergisi.com

[1] Sales of his works are significantly up, it is reported (The Times, 20 October 2008). [2] `Greenspan I was wrong about the economy. Sort of,' The Guardian, 24 October 2008. [3] Karl Marx and Frederick Engels, "Manifesto of the Communist Party," in The Marx-Engels Reader, ed. Robert C. Tucker (New York: W.W. Norton, 1978), 478. [4] Ibid. [5] Timothy Garton-Ash, `The US democratic-capitalist model is on trial. No schadenfreude, please', The Guardian, 2nd October 2008. [6] Measures along these lines are being taken in China. `Beijing to pump 4tn yuan into economy to offset fall in exports', The Guardian, 10th November 2008. [7] Karl Marx, "Critique of the Gotha Program," in The Marx-Engels Reader, ed. Robert C. Tucker (New York: W.W. Norton, 1978), 531.

Say 23

Sayfa 21

Kissingern syledii net bir cmle ile nedeni daha ak: Petrol kontrol edersen uluslar kontrol edersin, yiyecei kontrol edersin.

Norve Svalbard Kresel Tohum Deposu

Sayfa 22

Politika Dergisi

Politika DergisiEkrem K. OKTAY Mlakat

CHP, Bu Dnemde Halklk ve Devrimcilik Oklarn Daha Gl Bir ekilde karacak.

Mlakat Yapan: Emrah ZDEMR

umhuriyet Halk Partisinin ahlan olarak yorumlanan Kemal Kldarolunun Genel Bakan seildii 33. Kurultayda Parti Meclisi (PM)ne giren 1982 doumlu bir gen vard: Ekrem Kerem OKTAY. zellikle geri planda kalan gen ve kadnlarmzn siyasete katlmn zendirmek isteyen dergimiz, o PMden ilk 27 yandaki Ekrem OKTAYla rportaj yapyor Ekrem OKTAY nceden de biraz tanrm. Umarm, baarl olur ve rlen duvarlarda arkasndan gelen genler iin byk bir gedik aar *** Emrah ZDEMR (E.): CHP gibi deneyimli siyasetilerin youn olduu, kkl bir partinin Parti Meclisine (PM) 27 yanda girdiniz. ncelikle, tebrik ederiz. Bu noktaya nasl gelebildiinizi, eitim ve siyaset kariyeri bilgilerinizle birlikte ksaca anlatr msn? Ayrca nasl bir yntemle buraya geldiniz: Genlik rgt m, Ankara ilikileriniz mi, yoksa genel bir alma ile mi? Ekrem K. OKTAY: 1982 ylnda Ankara'da dodum. Bilkent niversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Ynetimi Blm'nden 2005 ylnda mezun oldum. Lisans renimim srasnda, 2003 ylnda niversitenin renci Konseyi Bakanl'na seildim. 2004 ylnda Prag'da dzenlenen, Gen Liderler Zirvesi'nde Trkiye'yi temsil ettim. Mezun olduktan sonra Avrupa Komisyonu tarafndan verilen Jean Monnet bursuyla Leiden niversitesi Hukuk Fakltesinde Avrupa Hukuku zerine yksek lisans yaptm. u anda Trkiye Ekonomi Politikalar Aratr-

ma Vakf'nda (TEPAV) aratrmac olarak grev yapyorum. Ayrca, Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Siyaset Bilimi blmnde doktora almama devam ediyorum. Siyasete hevesim epey erken yalarda balad. 9 Eyll 1992 ylnda, Atatrk Spor Salonunda, Cumhuriyet Halk Partisinin yeniden alna ahitlik ettiimde daha on yandaydm. O yldan beri hibir CHP kurultayn karmadm. rgtmz iinde aktif olarak be yldr alyorum. Bu noktaya gelmek iin boyutlu hareket etmeye gayret gster-

Say 23

Sayfa 23

dim. Birinci boyutta, hi durmadan kendimi gelitirmek, eksiklerimi gidermek iin srekli altm. kinci boyutta, rgtn iinde kendimi kabul ettirmeye gayret gsterdim. nc boyutta ise genel merkez yneticileri nezdinde kendimi anlatmaya ve tantmaya altm. Bir noktann da altn izmem gerekir; her ne kadar kiisel gayretlerim nemli olsa da ben bu noktaya tek bama gelmedim. Benimle birlikte bu mcadeleyi veren arkadalarmn ve almalarmz takdir eden parti byklerimin bu tablonun ortaya kmasnda katks byktr. E.: Siyaset yapan birisi, kendi dnyasn tamamen brakmak zorunda kalr m? Gnmz koullarnda eitim -gerekli gereksiz- bir CV doldurma ve kariyercilie dnd. Genlerin hlini gryorsunuz. Bu ortamda hem siyaset, hem eitim birlikte nasl gtrlebilir? Ki, siz de zorlanyor musunuz aldn grev ve sorumluluklarnzdan dolay? Ekrem K. OKTAY: Genlerin siyasete girmesini salayacak kanallarda hem arz ynl hem de talep ynl ciddi tkanklklar var. Nfusun yzde ellisinin yirmi sekiz yan altnda olduu bir toplumda, rasyonel bir siyasi parti genlere ynetim mekanizmalarnda yer verir; vermelidir. Baknz,

Siyasi partiler kaplarn ardna kadar asalar, genlerimiz siyasetle uramaya zaman bulabilecekler mi? Gerekten de bugn Trkiyede bir kariyer fetiizmi var. Bizler kariyer ideolojisiyle evrelenmi durumdayz.
2011 genel seimlerinde otuz yan altnda on drt milyon gen semen oy kullanacak. Trk siyasal tarihine baktnz zaman; hibir dnemde genlerin bu kadar sonucu belirleyici bir unsura dnt grlmemitir. Genlerin siyasete katlmnda arz ynl de ciddi sorunlar var. Siyasi partiler kaplarn ardna kadar asalar, genlerimiz siyasetle uramaya zaman bulabilecekler mi? Gerekten de bugn Trkiyede bir kariyer fetiizmi var. Bizler kariyer ideolojisiyle evrelenmi durumdayz. niversite bitireceksin, iki dil bileceksin, yaz okuluna gideceksin, staj yapacaksn, sonra da i bulursan alacaksn. Hem de kendine bile vakit bulamadan alacaksn. Bizler byle bir kariyer rekabeti ierisine sokulurken, almamz iin hazr bir istihdam da oluturulmuyor. Ayrca yar haksz bir rekabet ierisinde yryor. Pek ok gen arkadamz har, harlk ve yurt sorunu ierisindeyken; geim derdindeyken, nasl siyasete zaman ayrsn? Byle bir durum ierisinde yanzdan beklenmeyecek bir zveri, sorumluluk ve emek ortaya koymanz gerekiyor. Sadece bu da yetmiyor, ilerin de rast gitmesi gerekiyor. Ben yldr her gn eve gece on ikiden sonra gidiyorum. Annemin yzn pek gremiyorum, sosyal hayatm ok zayflam durumda. Bu durumdan ikyeti deilim, youn ve tempolu bir hayat yaamay seviyorum. Sonuta bu benim kendi tercihim. E.: Sizden beklenilen genliin dnce ve sorunlarn PMye tamak. Tabii bunun iin

Sayfa 24

Politika Dergisi

Benim mcadele alanm, hem kendi genlik rgtmzle hem de ideolojik yaknsama iinde olduumuz rgtlerle yakn ilikiler kurarak, onlardan aldmz dnceleri, proje teklifleriyle birletirerek, Parti Meclisinin gndeminde nemli bir yer tutma zerinde olacaktr.
hem partili genlerle, hem de baka genlik rgtleriyle iletiim kurmanz gerekecektir. Kendi alma ekliniz nasl olacak? Ekrem K. OKTAY: ncelikle yzlerce genten yzlerce mail aldm. Tebrik ediyorlar ve almak istediklerini bildiriyorlar. Bu ahsm ve partimiz asndan son derece sevindirici bir durum. Ancak zc bir nokta var. Benim yamda bir gencin Parti Meclisine girmesi kamuoyu zerinde bu kadar olumlu etki yaratabiliyorsa; buna tm genler olarak zlmeliyiz. Zira genler siyasal hayatta varlk gsterme noktasnda, ok gerilere gitmiler demektir. ncelikli temel hedefim siyasette bu geriye gidiimizi durdurmak iin aba gstermek olacaktr. Burada btn genlere bir grev dyor. Bundan sonra gen vekiller, gen bakanlar karmak iin kenetleneceiz. simleri nemsemeden, kiisel beklentilerimizi geri plana atarak, be parmamz skarak, bir yumruk halinde, hep birlikte mcadele edeceiz! Benim mcadele alanm, hem kendi genlik rgtmzle hem de ideolojik yaknsama iinde olduumuz rgtlerle yakn ilikiler kurarak, onlardan aldmz dnceleri, proje teklifleriyle birletirerek, Parti Meclisinin gndeminde nemli bir yer tutma zerinde olacaktr. E.: Siz, aldnz eitim ve getiiniz aamalar itibaryla zaten birok konuda dnce retmisinizdir. Genlii ele alrsak, u ana kadar yaptn saptamalara gre; genliin genel so-

runlar nelerdir ve bunlara ilikin (ayrntya girmeden) zm nerileriniz var m? Ekrem K. OKTAY: Baktm zaman genlerin en temel ki temel sorunu olduunu gryorum. Birinci, btn kesimlerin sorunu olan isizlik sorunudur. Trkiyede resmi rakamlara gre i bulma midini kaybedenler dhil olmak zere be milyon alt yz bin kii isiz. Genler arasnda isizlik yzde otuza yaklam durumda. Yani yaklak her genten bir tanesinin isiz olduunu gryoruz. ktisat arkadalarmzla birlikte gen isizlikle mcadele eylem plan hazrlyoruz. Detaylarn parti meclisinde aklayacamz plan, be alanda mcadeleyi ierecek. kinci temel sorun, yksek retim sorunu. kinci retim temelinde yllk 8.000 liray bulan harlar var. Genlerimizin gelecei devletin vergi gelirleri iin heba edilmemeli. Zira unutmamalyz ki; uzun vadede iyi eitilmi gen nfusunuz en byk sermaye kaynamzdr. Mutlaka devlet burslar gelitirilmeli ve eitlendirilmeli. Karlksz burs mekanizmalar oluturulmal. Kresel kriz etkilerinin younlat dnemde, lkemizdeki zor durumdaki kesimlerin vergi borlar yeniden

Say 23

Sayfa 25

yaplandrld. Vergi affna ilikin dzenlemeler yapld. Gen arkadalarmn eitimleri iin aldklar ve deyemedikleri birikmi karlkl devlet burslar iin herhangi bir af dzenlemesi, herhangi bir yeniden yaplandrma neden dnlmedi? Yksek retim sisteminden kaynaklanan har, harlk ve yurt sorunlarna da eilmek istiyorum. E.: Halk, 33. Kurultaydaki hava ile birlikte byk beklenti iine girdi. Sn. Kldarolu ve Sn. nder Sav ile yaptn grmelerden sonra, partinin nasl bir rota izeceini dnyorsun? Hem gelenee ve ilkelere bal kalp, hem yeniliki olabilecek misiniz? nk bir ksm CHPnin CHPlilikten kopaca, bir ksm da yeniliki olunamayaca endiesi tayor. Siz ne dnyorsunuz bu konuda? Ekrem K. OKTAY: Kiisel grmelerimizi, kiisel grlerimizi paylamamz doru deil. Bizler parti yneticileriyiz. Henz ilk Parti Meclisi toplantmz gerekletirdik. Elbette kurumsal olarak belli hazrlklar yapmaya balayacaz. Ancak unu syleyebilirim; CHP bu dnemde halklk ve devrimcilik oklarn daha gl bir ekilde yaydan -

CHP bu dnemde halklk ve devrimcilik oklarn daha gl bir ekilde yaydan kartacak. u ana kadar yaplan doru ileri de takdir etmeliyiz. Marifet iltifata tabi olmaldr, olmaldr ki doru iler yaplmaya devam etsin.
kartacak. u ana kadar yaplan doru ileri de takdir etmeliyiz. Marifet iltifata tabi olmaldr, olmaldr ki doru iler yaplmaya devam etsin. Partimiz 33. Olaan Kurultay sonrasnda parti organlarndaki yneticiler noktasnda ok ciddi bir deiim geirdi. Genel bakanmz deiti, partinin Kurultaydan sonraki en yksek karar organ olan seksen kiilik Parti Meclisinde elli iki isim yenilendi. Tecrbeliler, genler, uzmanlar ve rgtten gelen isimlerle, ortaya gl ve mutabakat zerine kurulu bir

Sayfa 26

Politika Dergisi

ine kapanklkla ilgili yaplan eletirileri kabul etmiyorum. Gemiinde farkl ideolojiler olan insanlar bile partimizde milletvekili, belediye bakan ve ynetici olarak grebiliyorsunuz.
Parti Meclisi kt. Merkez Yrtme Kurulunun tamamna yakn deiti. Uzman isimler merkez yrtme kuruluna alnd. Bu gelien olaylar ok ciddi, nemsenmesi gereken bir deiimdir. Ancak her ey bir gnde deiir mi? Elbette deimez. Her eyin bir gnde deimesi doru mudur? Kesinlikle doru deildir. Sylem boyutuna yansyacak deiim kontroll bir ekilde gereklemeli. Sylemlerimizi somut hale tayacak projelerimizi ortaya koymak iin belirli bir zamana ihtiyacmz var. E.: CHPde kapal bir yapnn olduuna ilikin eletiriler var. Gerekten var m byle bir yap? Sizin aile gemiinizin de CHPli olduunu biliyorum. Fakat farkl kesimlerde yer alp, sosyal demokrasiye ve Atatrkle bal kiiler CHPde rahat alma ve ykselme olanana sahip mi? Ekrem K. OKTAY: ine kapanklkla ilgili yaplan eletirileri kabul etmiyorum. Gemiinde farkl ideolojiler olan insanlar bile partimizde milletvekili, belediye bakan ve ynetici olarak grebiliyorsunuz. Siyaset iinde sabr gstermek ok nemli. Siyasette mutlaka rekabet var; dolaysyla kazanmak da var, kaybetmek de var. O yzden benim siyasette kendime iar edindiim sz; Kaybetmekten ylmayanlar, kazanmann eiindedir. szdr. Ayrca unutmayalm ki; hayatta kimse size kolayca bir ey vermiyor, siz bir ey alyorsunuz! O yzden herkes yeterince hak ediyorsa istedii yere ykselir, diye dnyorum. E.: Genlerin kurduu ve hedef kitlesi genler ve gen dnceliler olan dergimiz araclyla, vermek istediiniz son mesajlar da alalm.

Ekrem K. OKTAY: ncelikle size ok teekkr ediyorum ve sizi tebrik ediyorum. Genlerin bu kadar politikadan uzak tutulmaya alt bir dnemde ok doru bir ekilde genliin algsn siyasetin zerine ekmeye alyorsunuz. Bu anlamda ok nemli bir misyonu yerine getiriyorsunuz. Siyasetle genler ilgilenmeli. Siyaset toplumsal dnmn en etkili aracdr. Daha adaletli, daha huzurlu, daha mutlu, daha salkl insanlarn yaad bir Trkiye mmkndr. Biz bunu hep birlikte gerekletirebiliriz. Yeter ki hep birlikte genler olarak el ele verelim, birbirimize kenetlenelim. E.: Sizin gibi gen bir siyasetinin CHP gibi Trkiyenin en nemli partilerinden birisinin ynetiminde yer almasna, dergimizin duruu itibaryla da sevindiimizi belirtmek isterim. Umarm, sizin bu ykseliiniz, edilgen kalan kadn ve genlerimizin de siyasete youn katlmna bir nclk etmi olur. Bu younluunuzda zaman ayrdnz iin teekkr eder, almalarnzda baarlar dilerim. Emrah.Ozdemir@PolitikaDergisi.com iletisim@PolitikaDergisi.com

Say 23

Sayfa 27

Sayfa 28

Politika Dergisi

CHPnin yeni Genel Bakannn srece etkisi ne olur?

Yeni Dzende Kldarolunun Yeri

Emrah ZDEMR

Yeni toplumun mhendislii ve yapm srecinde durumu idare edecek ekilde; zorunlu din dersleriyle, yurtdndan gelen mal yardmlarla, hatta devletin tarikatlara desteiyle dinsellik alanmaya balad. Dine daha uzak duran kiilere de magazinsel dnme biimleri verilmeye baland.

nilmesi gereken bir yenilgi sayld. Konjonktr bamllar iin herhalde Kba veya Kuzey Kore gibi romantik kk diren noktalar, bir umut saylamazd. 1980lerin ortamna girilirken, nce 24 Ocak Kararlar, sonra Kenan Evrenin darbesi ile Trkiye de bu yeni duruma hazrlanmaya balad. Snf, aydnlanma, bamszlk gibi bilinlerden yoksun braklan Trkiye, ekonomik anlamda neoliberalizmin kucana itilirken, toplumsal anlamda ekonomiyi ayakta tutacak biimde ama ok daha derin ve geri dn zor bir noktaya getirildi. Eitim sistemi paraland ve sistem, bilimsellik ile btnsellikten uzaklat. Yeni toplumun mhendislii ve yapm srecinde durumu idare edecek ekilde; zorunlu din dersleriyle, yurtdndan gelen mal yardmlarla, hatta devletin tarikatlara desteiyle dinsellik alanmaya balad. Dine daha uzak duran kiilere de magazinsel dnme biimleri verilmeye baland. Bunlar geride kalanlar iin hazrlanan planlar; basklara, ikencelere, idamlara vs. hi girmiyorum. oumuzun bildii bu sre, Turgut zalla da artarak srd. Gelimi demokrasilerin beii Bat Avrupada da, lkemiz Trkiyede de yeni bir tasarm sz konu-

anki yeniymi gibi, dnyay hep byleyerek ve artarak ve insanolunun dourganlna deil de insanlarn unutkanlna tanklk ederek, bu kadar ok ahlk ve politika sisteminin birbiri ardna bulunmas, unutulmas, yeniden kefedilmesi, ksa bir sre sonra tekrar ortaya kmak zere tekrar unutulmas inanlr gibi deil. (A. de Tocqueville) 1980lere gelindiinde Berlin Duvarnn ykl ve ardndan Sovyetler Birliinin dalma srecine girmesi sosyalistlerin ounluunda yenilgi olarak kabul edildi. yle ya; byk bir kale, yanllklar olsa da- sosyalistler iin en byk rnek yklmt. Bu da siyasal duruunu/ideolojisini sunulanlar arasndan seen ve genel duruma uygun (konjonktrel) olarak belirleyenler iin kabulle-

Say 23

Sayfa 29

suydu. Yeni yaplanmann egdml olmasn gstermek asndan sylemekte yarar var: Avrupada ok gl sosyalist oluumlar, 1980lerle birlikte kan kaybetmeye balad. Bugn adna sosyalist denilen partilerin ounluu -Deniz Baykaln sylemi aslnda dorudur- sosyal demokrat bile deildir. Bu partilerin ounda snf bilinci, ulusal bamszlk bilinci vd. yoktur. Avrupada egemen olan sosyalizmi bilmek asndan Ufuk Urasn evre, ecinsel haklar ve etnik aznlklar temelindeki izgisini rnek verebiliriz. Kimilerinin yeni feodalizm (neo-feodalizm) dedii feodalleme / kreselleme srecine uygun sylem ve izlenceler yaratlmtr. Ulus-devletler zayflatlmakta; saydamlama, Yeni Kamu Ynetimi anlay, ynetiim, yerinden ynetim vb. adlarla ulus-devlet yaps rtlmektedir. Yeni diye dile getirilen kamu ynetimi anlaylarnn temelinde yurttalktan (citizen) mterilie (customer) gei vardr. Salk, eitim, gvenlik yeni derebeylerinin eline geerek zellemekte ve postmodern feodal geler ulusal gelerin nne gemektedir. Eitim, zel kurumlarn hayrlarna; salk, zel sigortalarn insafna; gvenlik, zel irketlerin gdmne braklma yolundadr. (Bu konuda Alphan TELEK arkadamn Yeni Dnya Feodalizmi: zel Salk, Eitim, Hukuk, Ordu, Gvenlik ve Korku esi adl yazsn da siteden okuyabilirsiniz.) Yerelleme adna, hukuk bile parampara edilmek istenmektedir. ngilterenin lkedeki Mslmanlara ynelik zel

. Apolitikleme eilimi yksektir; dzensiz ve dank bilgiler ve bu bilgi (sizlik)lere dayanan yarm dnceler egemendir toplumda. Dayatlan (veya oluan diyelim) yeni solculuk etnikilik, ecinsel haklar gibi hafif konular iermektedir.
eriat mahkemesi kurma atlmn bu konuda rnek olarak verebiliriz. Orta a Avrupasnda olduu gibi temel hak ve zgrlklerinden vazgeen insanlar, acaba yeni derebeylerinin kalelerinde kle olmaya m geecektir? Bu ayr ve yantlanmas uzun bir sorudur. Peki, Trkiyede durum farkl mdr? Solun ol (a)mad adan bakarsanz ayndr; ancak Trkiye ile Avrupa lkelerini birebir karlatrmak doru olmayabilir. nk Trkiyede toplumsal sorunlar varsa da, lkemiz, Byk Ortadou Projesi gibi emperyal saldrlarn ortasndadr. ni klarn, darbelerin, siyasal/toplumsal hareketlerin ok olduu ve srekli yeni planlarla gndemde olan bir corafyada bulunan, birok konuda hl geride olan bir lkeden istikrarl bir siyasal dzen beklemek yersiz olur. Bunlara ksaca deineceim, nk apolitiklemenin tarihselliini, zmlemesini yazmak uzun bir yaz dizisi olur. zetle, dnyada ve Trkiyede en temel haklarda bile zelleme (furyas) vardr. Bu egemen kurulularca (IMF gibi) da dayatlmaktadr. Tarikat ve cemaat egemenlii artmaktadr. Apolitikleme eilimi yksektir; dzensiz ve dank bilgiler ve bu bilgi(sizlik)lere dayanan yarm dnceler egemendir toplumda. Dayatlan (veya oluan diyelim) yeni solculuk etnikilik, ecinsel haklar gibi hafif konular iermektedir. Diren mekanizmalar da genel olarak, yeni sylem gelitirmekten ok, yalnzca koruyuculuk izgisinde siyasa izlemektedirler. te

Sayfa 30

Politika Dergisi

Yeni feodalizm etniki siyaset istemektedir. Kemal Kldarolu, etnisite ve mezhep zerinden siyaset yapmayacan syledike, Trkiye basn srarla Krtlkle, trbanla ilgili sorular sormaktadr. Bu ikisinin kilise (din) ve dank bekler (etnisite) temelli Orta a nasl artrdn sylemeye gerek var m?
33. Kurultayda Genel Bakan seilen Kemal Kldarolu bu ortamn iinde siyaset yapacaktr. 1929 Krizinden sonra dnyada refah devleti olgusu n plana km ve serbest piyasac ezberler, yerlerini devletin toplumsal sorumluluu dn-

cesine brakmt. Neoliberalizmin bu dneminde gelen 2008 Krizinden sonra ise devletler yalnzca bankalar kurtarmaktadr. Devletin toplumsall deil, kemer skma siyasalar gndemdedir. Yeni kriz, yardm kurulularna ve deyim yerindeyse sadaka devleti/kuruluu olgusuna yaramtr. Bu da yine ulusal yurttalk bilincine hizmet etmeyecektir. Kreselci glerin yerelleme ad altnda yerel aalara, vassallara, hocalara ayrcalk tanmas; ulusal glere (Ordu, yarg, ulusalc kurumlar vb.) ve ulusal iktisatlara saldrmas szn ettiimiz yeni feodalizm ve bu feodalliin bal bulunaca daha byk (kresel) derebeyleri (patronlar) iindir. zelde, Trkiyede tarikat ve cemaatlerin de ar younlamas bu akm glendirmektedir. Yeni feodalizm etniki siyaset istemektedir. Kemal Kldarolu, etnisite ve mezhep zerinden siyaset yapmayacan syledike, Trkiye basn srarla Krtlkle, trbanla ilgili sorular sormaktadr. Bu ikisinin kilise (din) ve dank bekler (etnisite) temelli Orta a nasl artrdn sylemeye gerek var m? 1960larda ABDde yaygnlaan etnik kavram, kimisi rksal kimisi ekinsel olarak tanmlasa da, tekileri simgelemektedir. Kle durumunda grlen zenciler ile, sonradan gelen gmenler tanmlanr, genel olarak. unu sormak gerekir: Krtler kle veya snt mdr? Veya bir sonraki sayfada greceiniz grafikte grld gibi, ne oldu da 1990lardan sonra intelligentiada etnisite kavram rabet kazanr olmutur? Kiliseler gibi dev ve grkemli yaplar olan alveri merkezleri de bir zamanlar, insann zgrlemesi eilimine katknda bulunan kapitalizmin yeni kleletirmelerini gstermektedir. Bu da yeni feodalizme doru gidie baka bir rnektir.

Say 23

Sayfa 31

rnekleri, verileri oaltabiliriz; ancak bir de Kldarolunun bu resimdeki (olas) yerini belirtmeye ve salk vermeye balayalm. Yer ald sosyo-ekonomik durum, blge gibi etkenler deise de Trkiyede tarikat/cemaat/aalk sorunu nemli bir yer etmektedir. zellikle belli bir cemaat istihbarattan basna, yargdan kolluk glerine, i dnyasndan eitime kadar birok nemli noktada byk bir gc elinde tutmaktadr. Gerek bir demokrasi ve ulusun gelecei iin tarikat oluumlarnn devlet kurumlarndan silinmesi zorunludur. Krt yurttalarmzn yakasndan aaln (derebeyliin) atlmas, devletin varl ve demokrasimiz iin gereklidir. Yani birinci sorun geri yaplanmalar sorunudur. Bu sorun, toplumun edilgen kalmas sorununu da tamaktadr. Halkmzn, feodal yapdan ve/veya mmetlikten yurttala gemesi iin bu konu nem tamaktadr.

Cumhuriyetimizin temel nadlarndan biri olan sosyal devlet olgusunu yeniden yaama geirmek cemaat egemenliini engellemek ynnde gl bir adm olacaktr. zellikle eitimde atlacak toplumsal nitelikli admlar, zorunlu olarak ve vefa yznden cemaate tutsak olan gen insanlar Cumhuriyete kazandracaktr.
Kurumsal adan ne yaplrsa yaplsn, geri oluumlarn sermaye gcne dokunulamad srece, bu oluumlar glerini -biraz geri planda kalmak zorunda olsalar da- kesmek olanakszdr. Cumhuriyetimizin temel nadlarndan biri olan sosyal devlet olgusunu yeniden yaama geirmek cemaat egemenliini engellemek ynnde gl bir adm olacaktr. zellikle eitimde atlacak toplumsal nitelikli admlar, zorunlu olarak ve vefa yznden cemaate tutsak olan gen insanlar Cumhuriyete kazandracaktr. Kemal Kldarolu ynetimindeki CHPnin, eer iktidara gelirse Trk toplumuna kazandraca en byk art deerlerden birisi bu olur. Apolitikletirilen ve stn birey deil, nitelikli kle yaratmann ideolojisi olan kiisel geliim ve kariyercilikle toplumsal bilin asndan bir nevi mankurtlaan insanlarn yeniden yurtta konumuna gelebilmesi iin eitim sisteminin ve toplumsal dzenin yeniden ele alnmas lazmdr ki, yeni vassallar, serfler tremesin. Dinsel ve magazinsel bak alarn sre iinde deitirmek, bilimselletirmek de eitimin devi olmaldr. Ayrca siyasetin ndere bal ilemesinin nne gemesi asndan, Kldarolunun kiiliinde

Sayfa 32

Politika Dergisi

Bu adan rgtsz ve zaten kapitalistlemeyi tamamlayamam toplumumuz iin yoksuldan, ezilenden yana Kldarolu grnm, ahlaksal bir sylemle birleince tabanda karlk bulabilmitir.
gsterdii, takm anlayna yatkn imgelemi de nem gstermektedir.

Oluma aamasnda olan yeni feodal dzen toplumsal diren istememektedir ve halk da rgtl unutmutur. Bu adan rgtsz ve zaten kapitalistlemeyi tamamlayamam toplumumuz iin yoksuldan, ezilende yana Kldarolu grnm, ahlaksal bir sylemle birleince tabanda karlk bulabilmitir. Bu durumda ahlak, Gandi, drst imgesinin bu yeni dzende karl vardr. i bana gelebilme adna da olumlu bir admdr. Yanna ektii kitleleri Makyavelist bir bak asyla ynlendirmesini deil, ama o kitlelerin ve o kitlelere yn veren basnn Cumhuriyet lkmze zarar vermemesi asndan onlarn gdmne girmemek iin kitlelerin psikolojisine de bakmak lazmdr ki, baka bir yaz konusunu oluturur (bkz. Gustave Le Bon, Kitlelerin Psikolojisi). Bu saylk bu kadar. Dergimiz ayakta kald srece daha ok Kldarolu yazs yazarz. Emrah.Ozdemir@PolitikaDergisi.com

Say 23

Sayfa 33

Sayfa 34

Politika Dergisi

Tarihi Perspektiften ark Meselesi ve Onun Gnmzdeki Uzants Krt Sorunu (1)
Asm US evvelden yapmt. Alan, fakat sonra talep yetersizliinden kapanan Krte kurslar, devlet eliyle alan Krte televizyon kanal vb. Demokratikleme ad altnda, u mehur 301. madde de deitirildi. Neydi bu kadar tantanaya sebep olan 301. madde, bir bakalm; MADDE 301. - (1) Trkl, Cumhuriyeti veya Trkiye Byk Millet Meclisini alenen aalayan kii, alt aydan yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr. (2) Trkiye Cumhuriyeti Hkmetini, Devletin yarg organlarn, askeri veya emniyet tekilatn alenen aalayan kii, alt aydan iki yla kadar hapis cezas ile cezalandrlr.

Bu paketin iinde ne olduu tam olarak bilinmemektedir, nk zaten AKP hkmeti, Krt kkenli Trklere ynelik yapabilecei almlar evvelden yapmt. Alan, fakat sonra talep yetersizliinden kapanan Krte kurslar, devlet eliyle alan Krte televizyon kanal vb.

iri

Birka ay ncesine bir bakalm. Cumhurbakan Abdullah Gl ileriki gnlerde ok gzel gelimeler olacandan ve byk frsat gibi ifadelerle, kamuoyunu muallakta brakacak baz gelimelerin haberciliini yapt. Ardndan, aralarnda Babakann da olduu hkmet yetkilileri nce Krt Alm sonra biraz deitirerek Demokratik Alm konusunu ortaya attlar. Bu paketin iinde ne olduu tam olarak bilinmemektedir, nk zaten AKP hkmeti, Krt kkenli Trklere ynelik yapabilecei almlar

Say 23

Sayfa 35

(3) Trkl aalamann yabanc bir lkede bir Trk vatanda tarafndan ilenmesi halinde, verilecek ceza te bir orannda artrlr. (4) Eletiri amacyla yaplan dnce aklamalar su oluturmaz. Maddeden de anlalaca zere, eletiri amacyla yaplan dnce aklamalar su oluturmayacaktr esasen. Tabii bizim milletimiz birazck pop kltr sevdii iin, gzler hemen o dnemki Elif afak davasna odaklanmt. Halbuki ayn maddeden Sayn Muazzez lmiye Hanmefendiler yarglandnda, kimsenin gk kmamt. Takdirini siz okuyuculara brakyorum. Bu maddenin uygulannda bir takm aksaklklar olabilir fakat, teorik olarak madde, dnce ve eletiriyi koruma altna almaktayd. Binaenaleyh, ilk alt maddeye baktmzda ise u sonu kar: - Bu madde; Trkl, Cumhuriyeti veya TBMMyi alenen aalayabilmek, Trkiye Cumhuriyeti Hkmetini, Devletin yarg organlarn, asker veya emniyet tekilatn alenen aalayabilmek iin kaldrlmtr. Konuya geri dnecek olursak, alm paketinde, anlayabildiimiz en byk alm, YK Bakan Yusuf Ziya zcann aklad Krdoloji Enstit-

() gzler hemen o dnemki Elif afak davasna odaklanmt. Halbuki ayn maddeden Sayn Muazzez lmiye Hanmefendiler yarglandnda, kimsenin gk kmamt. Takdirini siz okuyuculara brakyorum.
s mevzusudur. Bunun dnda, AKPnin belli bir kanadndan ykselen Trkl anayasadan kaldracaz, Sen ne mutlu Trkm diyene, dersen; adam da ne mutlu Krtm diyene, der. O yzden ne mutlu Mslmanm diyene demelisin gibi sesler ykselmiti. Bunun zerine de, AKP kendi oy tabanndan MHPye doru bir ka yaad hem de parti ii milletvekilleri arasnda blnme balam oldu. Ancak AKP en byk kaybn, Habur snr kapsndaki talihsiz ve istenmeyen grntlerden sonra, toplumda vuku bulan infial ve olaylar ile yaamtr. Yazy yazdm bugnlerde ise, bu olaylar hala devam etmektedir. Alm laf ktndan bu yana 1 metre bile yol kat edilememi, aksine iler daha da ktye dnmtr. Bu durum nda ise bize, u meselenin gerei neymi, bir grelim deyip, aratrmak ve paylamak dmektedir. Genellikle bu konu ile ilgili herhangi bir mnazaraya giritiiniz vakit, kar taraftan, Bu mesele 30 yllk bir mesele deil, Cumhuriyetin balarna kadar gider lafn duyarsnz. Fakat maalesef bunu syleyen kii de yanl sylyordur nk, bu mesele 17. yzyln sonlar, 18. yzyln balarna kadar uzanmaktadr ve meselenin kkeni yurtiinde deil, yurtdnda yatmaktadr. Bu yazda kaynakalar ve belgeleriyle anlatlacak konunun tarihsel sreciyle birlikte bugne yan-

Yusuf Ziya zcan

Sayfa 36

Politika Dergisi

Avrasya ve slam dnyasna ilikin: ABD, blgesinde gl bir devlet istemez. O devletin g kaybetmesi iin karklk karmaya abalar ve bunun iin her trl imkann kullanr, bu ABDnin geleneidir. (Friedman)
sylar ele alnacak ve gnn politikalarna ilikin deerlendirmeler yaplacaktr.

Bu grngeyi yakalayamadan, gnmz davalar zerine yorum yapmak, muhakkak ki anakronizm ve yalnkat bir abadan bakaca bir ey olmayacaktr. nk bugnk durum da, aynen gemiin uzants durumundadr. Bahsedildii zere 18. yzyl balarnda emperyalist gler olarak Fransa, Rusya ve bu devletlerin aababas olarak Birleik Britanya Krall, yani ngiltere bulunmakta idi. Bugn ise, zellikle Souk Savata SSCBnin dalmasyla, emperyalist istihbarat faaliyetlerine devam edememesi zerine, bu tip faaliyetlerde ekseriyetle ABD gze arpmaktadr. ABDnin ve dnyann en nemli zel istihbarat ve ngr firmasnn kurucusu ve CEOsu George Friedman, Avrasya ve slam dnyasna ilikin, ABD, blgesinde gl bir devlet istemez. O devletin g kaybetmesi iin karklk karmaya abalar ve bunun iin her trl imkann kullanr, bu ABDnin geleneidir. der. [1] Bu sz bize, emperyalistlerin, evre lkelere bak as hakknda ok nemli ipular vermektedir, nk Osmanl ayn taktii daha nce, Kanuni Sultan Sleyman dneminde arlken - Fransuva arasndaki ihtilaf, Kutsal Roma-Cermen mparatorluu - Fransa arasnda bir karkla evirerek istismar etmiti. Sonradan, ngiltere de, bu tip taktikleri, dier pek ok lke zerinde olduu gibi, Osmanl Devleti ve Trkiye Cumhuriyeti zerinde de denemitir. Fakat emperyalizm, terminolojik kullanmdan ok gndelik siyasette, bir grubun dier bir grubun d politika tezlerini rtme yahut kk drme amal kullanldndan, bir anlam kaymasna uramtr. Tabii ki her trl d politik hamleyi emperyalizm olarak nitelendirmek, uluslararas ilikiler ve d politika alanndaki yanl - eksik bilgilenme veya bilgisizlikten kaynaklanmaktadr. Esas olarak emperyalizm politikalarn, teorisyenlerini referans alarak drt ana grupta inceleyebiliriz: Morgenthau, Hobson, Lenin ve Schumpeter. Bunlardan 2si (Hobson ve Lenin) emperyalizmin iktisadi temelli olduunu ileri srerken, Morgenthau emperyalizmin d politik bir strateji olduundan bahseder. Schumpeter ise, Hobson ve Lenini, emperyalizm tanmlamalar sebebiyle

ark Meselesinin Yaratlmas ve Ermeni, Rum, Sryani Sorunu gibi Yapay Bir Krt Sorununun Ortaya Atlmas Krt sorununu anlayabilmek iin ncelikle, ark Meselesini ve aznlklarn emperyalist devletlerce Osmanl Devletini paralamak iin nasl ve nerelerde kullanldnn iyi anlalmas elzemdir.

G. Friedman

Say 23

Sayfa 37

eletirirken, bu ikisinin iktisadi temelli emperyalizm tanmlamalarnn, emperyalizmi tanmlamakta yetersiz kaldn ne srer.[2] Bu yazda, sloganist bir sylemle antiemperyalizm propagandas yaplmamaktadr. Bilakis, sosyal bilimlerin metodolojisi ve kurallar erevesinde, bilimsel bir gerek olarak Krt Sorunu ve ark Meselesi incelenmektedir. ark Meselesiniyse, ikiye ayrmamz lazm gelir bu noktada. 1071-1683 yllar arasndaki ve 1815 Viyana Kongresinde, ilk olarak Rus delegasyonu tarafndan kullanlan anlam. ark Meselesine gelmeden nce, ark Meselesinin yaratld ortam yani 18.y.y Avrupasn incelemek lazm gelmektedir. > 1815te Fransa, Waterloo Savan kaybedince, Avrupada yeni bir dzen saland. Bu yeni dzene Avrupa Uyumu dendi. > Avrupa Uyumu, ngilterenin savamamaya ve serbest ticarete dayal politikas ile, dneme damgasn vuran Avusturya Babakan Matternichin mevcut devlet snrlarnn dokunulmazlna dayal

Viyana Konferansna ramen, imparatorluklarda ulusalc isyanlar ba gstermiti. Osmanlda uygulanan Millet Sistemi her gayrimslim aznla kendi kltrel kimliini muhafaza etme imkan veriyor, bu da Osmanlnn tek bir ulus halinde btnlemesini engelliyordu.
politikasnn uzlamasyd. Bu ittifak 1814-1815 Viyana Kongresi tarafndan onand. > Avrupa Uyumu baz kk savalar haricinde, Avrupay btnlksel bir savatan, 20. yzyla kadar korudu. > Ancak Viyana Konferansna ramen, imparatorluklarda ulusalc isyanlar ba gstermiti. Osmanlda uygulanan Millet Sistemi her gayrimslim aznla kendi kltrel kimliini muhafaza

Viyana Kongresinin bir illstrasyonu

Sayfa 38

Politika Dergisi

Nitekim 10 Ekim 1919da ngiliz Amirali de Robeck, Mustafa Kemal Paann dilerini gstermesiyle ngiliz aslannn saygnlnn sarsldn yazar.
etme imkan veriyor, bu da Osmanlnn tek bir ulus halinde btnlemesini engelliyordu. Avrupa uyumu ok uluslu imparatorluklarn ve uluslararas tekelleri elinde bulunduran devletlerin

ilerine gelmekteydi, nk stabil bir yap ihtiva etmekteydi. Bu Avrupa Uyumu sayesinde ngiltere Sanayi Devrimi sonucu elde ettii seri retim avantajn elinde tutarak, serbest ticaret politikalarn uygulayabilecek, bunun dnda da AvusturyaMacaristan mparatorluu, Osmanl mparatorluu gibi devletlerde, snrlarn koruyabileceklerdir.[3] ok uluslu imparatorluklar tedirgin eden husus ise, esas itibariyle Fransz htilali ve onun yaratt ulus devlet anlay ile, imparatorluklarn artk byk bir tehdit altnda olmas idi. nk cumhuriyet gerei artk hanedanlar iktidardan indirilmekteydi. Fakat Avrupa Uyumuna ramen, batl devletler Viyana Kongresinde alnan kararlara riayet etmediler ve Osmanly birer birer paylamaya baladlar. ngiltere Msra, Fransa Cezayir ve Tunusa talya ise Trablusgarp, yani Libyaya el koydu. Bu sreten sonra 1. Dnya Savana geldiimiz vakit ise, sava sonras snrlarda, en ok toprak kaybeden lkenin Osmanl Devleti olduunu grmekteyiz. Hatta Marksist iktisatlarn bu savaa, 1.

Osmanlnn I. Dnya Savana katldna ilikin bildirgenin okunmas (1914)

Say 23

Sayfa 39

Paylam Sava demelerinin sebeplerinden bir tanesi de zaten, emperyalizm dorultusunda paylalacak topraklarn, sava ncesinde belirlenmi olmas ve sonrasnda galip devletlerin bu topraklara el koymalardr. Peki bu paylamlar nasl olacakt? Eer Sevr Anlamasna bakarsanz, zaten haritada her ey ayan beyan ortadadr. ark Meselesinde kullanlan ana topluluk gze arpmaktadr: Sryaniler, Krtler ve Ermeniler. Bu topluluklardan Ermeniler ve Krtlere ayr devlet kurulmas plan zaten haritada mevcut. Antlamada ise 63. ve 65. maddelerde, ngiliz, Fransz ve talyan temsilcilerden oluan bir komisyon, Fratn dousundaki Krt vilayetlerinde bir yerel ynetim dzeni kuracak, bir yl sonra Krtler isterlerse Milletler Cemiyetine bamszlk iin bavurabilecek, eklinde geer. Viyana Kongresine geri dnecek olursak, peki Rusyann ark Meselesini ne atmasnn sebebi neydi? Esas olarak amalar, zetle unlard: - Trkleri Balkanlardan tamamen atmak,

ngilizler ve Franszlar petroln, ucuz igcnn ve yeni pazarlarn, Rusya ise boazlarn ve stanbulun kontroln elinde tutmak, ayrca kendisinin gney, Osmanlnn dou cephesini gvenceye almak iin orada tampon devlet olarak Ermeni ve Krt devletleri kurulmasnn peindelerdi.
- stanbulu Trklerin elinden geri almak, - Osmanl Devletine, Asya topraklar zerinde yaayan Hristiyan aznlklar lehine reformlar yaptrmak, muhtariyet elde etmek veya mmkn olursa istiklallerine kavuturmak. - Osmanl hakimiyetinde bulunan Kuzey Afrikay kolonyalist maksatlarla igal ve ilhak etmek. Bunun iin kolonyalist ve emperyalist devletlerin kendi aralarnda anlamalar yeterli grlyordu. - Trk olmayan Mslman toplumlar, zellikle Araplar Osmanl Devleti aleyhine kkrtmak ve onlar devletten koparmak. Bu hedefe ulamak iin, Arap milliyetiliinin tahrik edilerek canlandrlmas kafi grlmtr.[4] Hedef belli. ngilizler ve Franszlar petroln, ucuz igcnn ve yeni pazarlarn, Rusya ise boazlarn ve stanbulun kontroln elinde tutmak, ayrca kendisinin gney, Osmanlnn dou cephesini gvenceye almak iin orada tampon devlet olarak Ermeni ve Krt devletleri kurulmasnn peindelerdi.

Sayfa 40

Politika Dergisi

ncelikle, zellikle Krt isyanlarna baktnz vakit, kelime ne kar: Airet, vergi ve tekke. Yani oradaki eyhler veya feodal beyleri satn alp veya emellerini tevhit ederek, kendi emperyalist karlarn dorultusunda kullanmak.
te ancak bu tarihi derneik plan gz nnde bulundurursak, bugn toplumda filizlenen nifak tohumlarnn o gnlerde atldn grebiliriz. Peki bu devletler oradaki topluluklar ne zaman kefettiler ve ne ekilde kullanmaya baladlar? ncelikle, zellikle Krt isyanlarna baktnz va-

kit, kelime ne kar: Airet, vergi ve tekke. Yani oradaki eyhler veya feodal beyleri satn alp veya emellerini tevhit ederek, kendi emperyalist karlarn dorultusunda kullanmak. Tpk PKK gibi. Bu sebeple, ark Meselesine binaen ortaya karlan buhrann temellerini incelemek yerinde olacaktr. (Devam edecek) Asim.Us@PolitikaDergisi.com

[1] FRIEDMAN George, Gelecek 199 Yl- 21. Yzyl in ngrler, s.55, Mart 2009, stanbul. [2] ARI Tayyar, Uluslararas likiler ve D Politika, s.301, Austos 2008. [3] Tarih Vakf, 20.yzyl Dnya ve Trkiye Tarihi, s.15, 2004, stanbul. [4] Doutan Gnmze Byk slam Tarihi, Cilt:12, s.21-22, a Yaynlar, stanbul, 1989.

Batyla ibirlii yapan, airet mensubu Krt erif Paa

Say 23

Sayfa 41

Sayfa 42

Politika Dergisi

Varl m demokrasiye zarar verir, yokluu mu?

Siyasi Partiler Gerektiinde Kapatlmal m? (2)

Selvihan DEM 1982 Anayasasnn 2nci maddesine gre, Trkiye Cumhuriyeti ... bir hukuk devletidir. Hukuk devleti, en ksa tanmyla, faaliyetlerinde hukuk kurallarna bal olan, vatandalarna hukuk gvenlik salayan devlet demektir. Anayasa Mahkemesi de 12 Kasm 1991 tarih ve K.1991/43 sayl Kararnda hukuk devleti ilkesini, benzer bir ekilde ynetilenlere en gl, en etkin ve en kapsaml biimde hukuksal gvencenin salanmas, tm devlet organlarnn eylem ve ilemlerinin hukuka uygun olmas olarak tanmlamtr.[1] Anayasalar dzenlenirken veya zerinde deiiklikler yaplrken; anayasalarla ilgili iyi ya da ideal tanmlamalar yerine, lt olarak, insann temel hak ve zgrlklerinin ne lde yer aldna baklmaldr. ncelikle bilmemiz gereken; anayasalarla toplumu deitirmek mmkn deildir. Ama kkl toplumsal deimeler ve gelimeler anayasalarda deiiklii zorunlu klar. 1921 ve 1924 Anayasalar toplumsal deimelerin zorunlu kld anayasalard. 1961 ve 1982 Anayasalar ise askeri darbelerin dzenlettii anayasalardr. Esasen sonraki anayasa kendinden nceki anayasaya tepki olarak gelmitir. 61 Anayasas 24 Anayasasna kar tepki

ncelikle bilmemiz gereken; anayasalarla toplumu deitirmek mmkn deildir. Ama kkl toplumsal deimeler ve gelimeler anayasalarda deiiklii zorunlu klar. 1921 ve 1924 Anayasalar toplumsal deimelerin zorunlu kld anayasalard. 1961 ve 1982 Anayasalar ise askeri darbelerin dzenlettii anayasalardr.

iyasi Partiler Gerektiinde Kapatlmal m? (1) adl kaleme aldm konunun ardndan, onun devam niteliindeki ikinci yazmda hukuksal adan biraz daha geni yelpazede konuya deinmek amacn gttm. Her frsatta Trkiye Devleti bir hukuk devletidir, denilmektedir. Hukukusundan siyasetisine, yazarndan yolda giden vatandana kadar herkes bu gerei dile getiriyor. Peki ama hukuk devleti ne demektir? sorusuna cevap aramadan gerein ne olduunu kavrayamayacaz. Dolaysyla da hukuk devleti dediimiz olgu ezberden teye gidemeyecektir.

Say 23

Sayfa 43

olarak gelmitir. Yrtmeye karlk yasama n plana karlmtr. 81 Anayasas da 61 Anayasasna tepki olarak gelmitir. Yasama trplenmi, kanun hkmnde kararnameler km ve yrtmenin yetkisi artrlarak, yargnn yetkileri daraltlmtr. Buna rnek olarak Dantayn 1/4ini cumhurbakannn atamas, HSYK yelerinin yine atamalarla gelmesini verebiliriz. u anda lkemizde anayasa deiiklii ok sk tekrar edilmektedir. Bu deiimin altnda ise sistem deiiklii beklentisinin yatt ok aktr. Anayasa Yapma ve Deitirme Asker olmayan mlki (sivil) toplumun ana dokusunu kiisel hrriyetler vcuda getirmitir. Burada sosyal temel yapy aklamakta fayda var: Sosyal temel yap, kendiliinden kurduu hukuku ve kurumlaryla varln koruyan toplumdur. Maurice Hauriouya gre sosyal temel yapnn unsurlar bireyci dzenle kaynama halindedir ve grupta toplanr: 1- Kii hrriyetleri (sivil topumun temelindedirler),

Anayasann oluumunda sosyal temel yapnn unsurlar phesiz gz nnde tutulmaktadr. Buradan anayasa yapm toplumun btn katmanlarnn oydama denilen sistemle herkesin karar ile hazrlanmaldr, eklinde bir sonuca ulaabiliriz.
2- Aadan yukar kurulan sosyal kurumlar (kii hrriyetlerinin emrinde koruyucu kurululardr), 3- Yargcn yetkisi (hrriyetlerin en yksek garantileri). Anayasann oluumunda sosyal temel yapnn unsurlar phesiz gz nnde tutulmaktadr. Buradan anayasa yapm toplumun btn katmanlarnn oydama denilen sistemle herkesin karar ile hazrlanmaldr, eklinde bir sonuca ulaabiliriz. Ama ise ayn dncelerin olabildiince ortak paydada tutulmasdr. Oydama, bir grup, topluluk ya da toplumun yeleri arasnda, temel toplumsal deerler zerindeki anlamadr. Hem sava hem ihtilal zellii tayan bir dnemde ulusal egemenliin yanstld bir meclis kuruluyor. 1921 Anayasas bu meclisin rndr. 1924 Anayasas ise olaanst durumdan klp bir devlet dzenine geiin anayasasdr. 1961 Anayasas 27 Mays hareketi ile askeri darbe sonucunda yaplmt. Bulunan zm, lkenin, cumhuriyetin, devrimlerin anayasada nesnel bir biimde yanstlmasyd. Fakat hazrlanmasnda sadece hukukularn, niversite elemanlarnn ve askerin sz sahibi olmas; seimle gelen milletvekillerinin bu anayasada sz sahibi olmamas nedeniyle, anayasa her ne kadar adalk tasa da yaplnda eksikliklerin olduunu gzler nne sermitir. Bu yzden 11 yl sonra deitirilmeye baland ve 19 yl srd.

KMZ?

set iya li s Kir

kar ilikileri

Usulszlk

Sayfa 44

Politika Dergisi

Hukuk, meclis de dhil halk iradesinin de stndedir. ounluk zorlamas ile deitirilemez maddelerin anayasada deitirilmesiyle rejim tehlikeye girebilmektedir. Bundan dolay Cumhuriyet kazanmlarn ayakta tutacak kurumlarn bulunmas gerekmektedir.
1982 Anayasasnda son sz yine asker syledi. 1995ten itibaren zgrlkler ve haklar erevesinde olumsuz deiiklikler yapld, hl da yaplmaktadr. Siyasal partilerin bu sreteki rolne baktmzda u durumda Trkiyede bulunan ounlukla anayasa deiiklii yapmak sakncaldr. Meclisin anayasa deiiklii yapmas lkenin gelecei iin tehlike tamaktadr. Bir partinin mecliste ounlukta olmas o partiye anayasa yapma hakkn vermez. nk meclis her zaman halkn iradesini yanstmayabilir, hatta demokrasi adna meclis diktatrl oluturulmu olabilir. Bu yzden siyasi partiler de anayasa erevesinde davranmak zorundadrlar. Hukuk, meclis de dhil halk iradesinin

de stndedir. ounluk zorlamas ile deitirilemez maddelerin anayasada deitirilmesiyle rejim tehlikeye girebilmektedir. Bundan dolay Cumhuriyet kazanmlarn ayakta tutacak kurumlarn bulunmas gerekmektedir. rnein RTK, HSYK, TRT vb Birok Avrupa lkesinde siyasi partiler bamsz hak ve zgrlk olarak grlmemektedir. Bu, dernek zgrlnn bir paras anlamna gelmektedir. Siyasal parti zerinden anayasal dncenin iki boyutu vardr: 1. Demokrasilerde parti kapatlmas: > Bireysel zgrlk > Siyasal parti zgrl 2. Siyasal partilerin dorudan hak sahibi olmas, siyasal ve kamusal ilevlere sahip olmas ve bunlar yerine getirmesi. Partilerin neden kapatlmas ya da kapatlmamas gerektiini kurumsal olarak, ilevleri belirler. Bu yzden partiler kendileri iin kanun yaplmasn istememektedirler. Yani yasal dzenlemeleri siyasal parti zgrln kstlayc unsur olarak grmektedirler. Trkiyede siyasal partilerin birtakm ayrcalklar vardr. Partinin tabanyla ilikisini canl tutabilmek ve onu kt amal kullanmlardan uzak klmak iin partiye devlet tarafndan maddi destek verilmekte, kitle iletiim aralarndan yararlanmas salanmakta, vergi indirimine gidilmektedir. Ama partileri, oulcu demokrasilerin tayclar durumuna getirmektir. Fakat bunlarn sonunda anayasa denetlemesi olmas gerekmektedir. Eer bir siyasi parti dardan maddi destek alyorsa yaplacak ey devlet desteinin kesilmesi deil, o partinin temelli kapatlmasdr. Bunun en ak rneini AKPnin yolsuzluklarnn kurumlam yaps olan Deniz Feneri oluturmaktadr. Bu sayede dardan kasasna kaynak aktarm yapan AKP, icazetini de bu kaynan geldii yerden almaktadr. Att hibir admn ulusal karlarla badamamas bu yzdendir.

Say 23

Sayfa 45

Tm bunlara bakarak pasif demokrasi yerine mcadeleci demokrasinin kabul edilmesi gerekmektedir. Mcadeleci demokrasi anlay, her ne kadar siyasi partiler demokratik hayatn vazgeilmez unsuru olsalar da, (oulculuk) demokrasinin kendi kendini korumas amacyla; demokratik rejime zarar verecek olan siyasi partilerin kapatlmasn ngrr. 1961 Anayasasnn be temel zelliinden birisi olan mcadeleci demokrasi anlay, demokrasinin ilemesi adna irade ve fikir zgrlne belli yasaklar getirmektedir. rnein; bir parti faist, rk, blc, dinci grleri savunamaz. lkenin demokrat olmasnn art -lke karlarna zarar vermeyecek ekilde- zgrln temel deer olarak korunmasna hizmet etmektir. Bu yzden parti kapatmak iin gerekli maddelerin anayasadan karlmas o partiye alan davalar etkilemez. Parti kapatma balamnda milletvekilleri, dokunulmazlklarnn olduu dncesiyle; kendileri yarglanmadklar iin, partilerinin de yarglanamaz olduu dncesindedirler. nk parti kapatmadan kiilerin yarglanmas aldatmacadr. Anayasaya ters olan birok sakncal konu mecliste konuulmutur, konuulmaktadr. Partilerin kapatlmasnda bu konumalar delil olarak kullanlaca yerde, dokunulmazlk zrh yznden hibir milletvekili yarglanmamaktadr. Parti kapatmalar ile ilgili sylenecek bir dier konu da siyasi partilerin ceza hukuku balamnda ele alnamayacadr. Bu balamda gndeme gelecek olan Anayasa Hukukudur. Partinin kapatlmas bir ceza yaptrm deildir. Fakat Anayasa Mahkemesi, her defasnda parti kapatmay bir ceza hukuku davas haline getirme abas iindedir ki bu yanl bir tutumdur. Ceza hukukunda siyasi partiler inceleme altna alnamaz. Eer bir su ilemilerse, ceza hukuku, o partinin sorumlular hakknda harekete

Trk ulusunun bir koyun srs olduunu syleyen Vahidettin gibi dnp, bu srnn bandaki obanlar ele alnca ulusun direnemeyeceini sanmlardr. Fakat tarih dledikleri ve izdikleri biimde tecelli etmemitir.

geer. Anayasa Mahkemesi ise iddianameyi reddetme yetkisi varm gibi Yargtay Cumhuriyet Basavcs tarafndan alan davann kabul ya da reddi yoluna gitmitir. Siyasi Partiler Yasas hkmnde de ak ekilde ortaya konulmutur ki dava dilekesi verildii anda kapatma davas almtr. Anayasa Mahkemesi iddianameyi reddetme yoluna giderek byk bir yanl yapmtr. Anayasa Mahkemesinin AKPnin kapatlmas davasnda yaplan hatalar da syleyen Yargtay Onursal Basavcs Sayn Sabih Kanadolu yle deerlendirmektedir:[2] Kapatma davasndaki oylamann etapta yaplmas gerekirken tek oylamada birletirilmesinden kan karar salkl olmaz. Kararda tek oylama ile, 6 ye partinin kapatlmasna evet derken, 4 ye hazine yardmndan ksmen ya da tamamen mahrum brakma uygulansn, 1 ye de davann reddini istedi. Oylama anayasaya uygun olmazsa ite varlan sonu bu olur. lk oylamada, parti, laiklik ilkesine aykr eylemlerin oda olmu mudur? Olmam mdr? Bu oylanmaldr. Bu oylama yapldktan sonra ikinci etaba geilir. kinci oylamada; bu oylamaya ret karar veren kii de katlmaldr (CMK hkmlerine gre). Bu odak olma durumu kapatlma yaptrm uygulama arln tayor mu, tamyor mu? Buna gre 6 evet, 5 hayr oyu kacakt ve kapatlma karar verilemez denilecekti.

Sayfa 46

Politika Dergisi

Her zaman sylediimiz gibi demokrasinin kendini koruma hakk varsa, demokrasiyi ortadan kaldrmaya alan grubun o faaliyetlerine msaade edilmeyecei de ok aktr. Bu durumda, laik cumhuriyet ilkesine aykr eylemlerin oda olduu tespit edilen bir partinin deil yeni anayasa yapma yetkisi, anayasa zerinde deiiklik yapma hakk bile yoktur.
Peki, nc oylama nasl yaplacaktr? Son oylama hazine yardmndan ne miktarda mahrum braklacana ilikindir. Oylamaya 11 kii katlacaktr. Tamamndan ya da yarsndan mahrum braklmas iin oylama yaplacakt. 6 kii zaten en ar cezann verilmesini istedi, ondan sonra tamamndan mahrum braklma

oylamas yaplmaldr. Bu oylamay yapmazsanz 4 kiinin devlet yardmndan mahrum brakma oyunu alr, aznlk oyunu ounluk oyu yaparsnz. ada hukuk devletlerinde byle bir karar gremezsiniz. lk oylamada 11 yenin 10unun laiklik ilkesine kar eylemlerin oda haline geldiine ilikin oy verdii, 6 yenin de kapatma oyu verdii durum ackl bir durumdur. 6 kii kar oy yazmaz. Fakat 4 kiinin oyu ounluk karar olarak yanstlmtr. Her zaman sylediimiz gibi demokrasinin kendini koruma hakk varsa, demokrasiyi ortadan kaldrmaya alan grubun o faaliyetlerine msaade edilmeyecei de ok aktr. Bu durumda, laik cumhuriyet ilkesine aykr eylemlerin oda olduu tespit edilen bir partinin deil yeni anayasa yapma yetkisi, anayasa zerinde deiiklik yapma hakk bile yoktur. AKPnin sk sk dillendirdii anayasa deiikliinin altnda iki neden yatmaktadr: 1- Saydamlk ilkesinin geerli olmad iddias, 2- Daha ok oy alma kaygs ve oy ounluuyla bundan hz alarak kendi istediklerine uygun deiikliklere gitmek istemeleri. Anayasal Dzene Kar lenen Sular Siyasi partiler ancak hukuk erevesinde demokrasinin vazgeilmez unsurlardr. Her ne kadar darbe sonras gelen ve eksikleri bulunan bir anayasa olsa da en zgrlk anayasa zelliini tayan 1961 Anayasasnda hukuk devletinin artlar: Kurallar toplumdan gelecek, Bu kurallar evrensel hukuk ilkelerine ve insan haklarna uygun olacak, Bu ballk yarg organlar tarafndan denetlenecek, Bu denetlemeyi yapan yarg organlar bamsz ve tarafsz olacak. Maddelerinde belirtilmitir. Fakat 1982 Anayasas ile bol gelen (!) 61 Anayasasndan hzla uzaklald. 1921/1924 Anayasalar kuvvetler birliini ngrp yrtmeyi bir yetki sayarken, 1961 kuvvetler ayrln ngrm ve yrtmeyi bir grev olarak tanmlamtr (md.

Say 23

Sayfa 47

5/6/7). Yrtmenin grev olarak tanmlanmasnn almlar unlardr: > Grevli kurum anayasa kurallarna uymak ve grevini ifa etmek mecburiyetindedir. > Bu tanmlamann nedeni 1961 Anayasasnn demokrasiye en ok zararn mecliste ounluu salayacak iktidar partisinin oluturaca yrtme organndan geleceini hesaplam bu da yrtmeyi bir grev olarak nitelendirmesine sebep olmutur. 82 Anayasas ile gler birlii yeniden uygulamaya koyulmutur. Kuvvetler ayrl ilkesi ayn dzlemde deil piramit eklinde olmaldr. Yasama ve yrtme yargnn balamnda almaldr. Hukuki yarg bu yzden vardr. Bir parti %47 deil %98 orannda oy sahibi de olsa eer anayasay tek eline almsa ve onu kendi grleri dorultusunda kullanyorsa neden hukuka ve anayasaya ihtiya vardr? diye sormak gerekir. Bunun aksi dikta rejimi olur. ada, demokratik, laik bir hukuk devletinde mill irade dahi hukuka dhildir. nk mill irade her eyden nce evrensel hukuka dhildir. Gler ayrl ilkesini ihlal etmek, yasama ve yrtmeyi yarg denetiminden karmak, mill iradeyi devletin deitirilemez temel ilkelerinin yer ald anayasadan stn tutarak yine mill irade aleyhinde

Gler ayrl ilkesini ihlal etmek, yasama ve yrtmeyi yarg denetiminden karmak, mill iradeyi devletin deitirilemez temel ilkelerinin yer ald anayasadan stn tutarak yine mill irade aleyhinde smrmek, () anayasann stnln ve balaycln hie saymak olur ki anayasal dzene kar ilenen sularn banda yer alr.
smrmek, anayasada yer alan temel hak ve zgrlklerin nitelikleriyle oynamak, mcadeleci demokrasi anlayn ideolojik anlamda oulcu demokrasi anlayyla kar karya getirmek, mcadeleci demokrasi anlaynn ilkesi olan demokrasi, laiklik ve blnmezlik ilkelerini tartmaya amak anayasann stnln ve balaycln hie saymak olur ki anayasal dzene kar ilenen sularn banda yer alr. Son sz olarak, hibir parti ya da parti lideri ya da o partiye mensup herhangi bir kii Trkiye Cumhuriyetinin bir hukuk devleti olduunu aklndan karmamal ve anayasann stnln halk iradesinin ayaklar altna almaya kalkmamaldr. Aksi halde rejim tehlikeye girerse bu lke imdiye kadarki kulland anayasalar sil batan kullanmaktan ekinmeyecektir.

Selvihan.Cigdem@PolitikaDergisi.com
[1] (www.anayasa.gen.tr/hukukdevleti.htm, 15 Kasm 2005). [2] Sabih Kanadolu, 22.03.2009 tarihindeki Anayasa ve Siyasal Partiler Sempozyumu konumasnda bu grlerini dile getirmitir.

Sayfa 48

Politika Dergisi

Dnyann en deerli ve en kark blgesi...

Ortadouda Stratejik Hesaplar ve Deiim Rzgr

Nuran TALAY dirilen binlerce kilometrelik alanlar iine alan bir blge: Ortadou. Ortadou; Akdenizden Pakistana uzanan Arap yarmadasn da kapsayan blgedir. Emperyalist devletlerin itahn dnden bugne daima kabartmt ve daha da kabartmaya devam ediyor. Ortadou lkelerinden olan, Suriye, Irak, Katar, Kbrs, rdn, srail, Lbnan, ran, Filistin, Suudi Arabistan, Birleik Arap Emirlikleri, Umman, Kuveyt, Bahreyn, Yemen, Trkiye, Msr gibi lkeler bulunduklarn corafi konum itibari ile nemli. Blgelerin ilerinde barndrdklar deerler bir hayli fazla. Yeralt zenginlikleri, petrol, su ve toprak bakmndan zengin olan bu blgeler uluslararas ticaret a asndan da nemli. Yzyllardr sre gelen kar odaklarnn itahn kabartan blgede emperyalist gler kendi lkelerindeki deerleri tkettiklerinden konulanmaya alyor. lkeleri ve insanlarn kontrol altna alarak kendilerine baml kleler yaratmak istiyor.

Yakn tarihimizden bugne kadar yeryznn kymetli blgesi olarak deerlendirilen binlerce kilometrelik alanlar iine alan bir blge: Ortadou.

irbirinden, farkl yaam biimleriyle ayrlan ve saylar ok olan insan toplumlar, canl ve n insann yaad zamanlardan beri var olmutur dnya.

Dnya tarihi boyunca uygar toplumun karmak yapsna ve ilk toplumun ortaya kt zamanlardan gnmze kadar, drtten ok birbirinden fakl uygarlklarn bir arada var olduu grlmemitir. Amerikan yerlilerinin yaad yeni dnyada birbirinden fakl uygarlk says dahi gememektedir. Yeryznn birbirinden iyice ayrlm blmlerinde neler olup bittiini birlikte aklda tutma abas baz olaylar deerlendirip bazlarn da es gememize neden olacak olsa da kubak olarak bakmamza bilgi edinmemize olanak verecektir. Yakn tarihimizden bugne kadar yeryznn kymetli blgesi olarak deerlen-

Say 23

Sayfa 49

Ortadou lkelerinin sahip olduu deerlere genel anlamda baktmzda blgenin stratejik neminin nedeni anlalyor. Suriye: Yer alt kaynaklar mineral, petroldr. Alta ve bazalt elde edilmektedir. Fosfat, kurun ve bakr az miktarda da olsa zift ve krom mevcuttur. Irak: Yer alt zenginliklerinden balcas petroldr. Verimli topraklar bulunmaktadr. Terrn yuvaland blgede uyuturucu ticareti de youndur. Katar: Balkllk ve inci avclnn yan sra petrol rezervlerinin kefedilmitir. Dnyadaki en ok gaz rezervlerine sahip lkeler arasndadr. Gbre ve imento sanayisi de gelimitir. Kbrs: Turizm eitim ve tarm, imalat sanayilerini bnyesinde bulundurmaktadr. rdn: Tekstil, imento ve gda sanayileri gelimi lkede srailin verimli topraklarnn te birini igal etmesi ile byk lde etkilenmitir. Tarm rnlerin fosfat ihra etmektedir. Turizm gelimitir. srail: Elmas ilemecilii, tarm, sanayi, teknolojik ara gere retimi ve turizm ile ekonomisini sala-

maktadr. Turungiller ihrac fazladr. Darya uak ve silah satmaktadr. ABD, ngiltere ve Almanyaya ticaretinin byk ksm gerekleir. Lbnan: Ekonomik bakmdan Ortadounun en gelimi lkelerindendir. Petrol bakmndan zengin olan lkede halkn ou tarm ile urar. Gda, eker, tekstil, imento ve petrol endstrileri mevcuttur. ran: Petrol ve dier byk sektrlerde devlet iletmecilii, ky tarm bulunmaktadr. Filistin: tarm ve inaat sektr ile geimini salamaktadr. Ekonomik bamszl olmayan lke yllardr srailin basks ve dayatmalar ile zor artlarda yaam srmektedir. Suudi Arabistan: Petrol, Mekke ve Medineyi ziyarete gelen haclar ve hurma satmn da gerekletiren lkenin temel ekonomisi petroldr. Petrol yataklar, petro-kimya sanayisi ve yapay gbre sanayisi, demir-elik sanayisi, imento sanayisi, besin sanayisi de gelimektedir. Birleik Arap Emirlikleri: Ekonomisinin nemli ls petrol ve doalgazdr. Doalgaz rezervleri

Sayfa 50

Politika Dergisi

Her zaman sylediimiz gibi demokrasinin kendini koruma hakk varsa, demokrasiyi ortadan kaldrmaya alan grubun o faaliyetlerine msaade edilmeyecei de ok aktr. Bu durumda, laik cumhuriyet ilkesine aykr eylemlerin oda olduu tespit edilen bir partinin deil yeni anayasa yapma yetkisi, anayasa zerinde deiiklik yapma hakk bile yoktur.

nomisine hkimdir. Petrol rezervleri bakmndan dnyada bata gelir. imento, pil, elektrik kablolar, plastik tpler, ekerleme, boya, sv, gaz ve tula sanayisi gelimitir. Amonyak-re fabrikalar, Petrokimya tesisleri ve imento fabrikalar vardr. lkede su petrolden daha pahaldr. Bahreyn: Petrol ve doalgaz retimine dayal ekonomisi bulunur. Tarm, hayvanclk, balklk gelimitir. Dnyann en byk deniz suyu artma tesisleri Bahreyndedir. Yemen: Tarm ve hayvancla dayal ekonomisi vardr. Tahl, pamuk, hurma muz, dar, kahve ve eitli sebze ve meyveler retilir. Petrol ve doalgaz karlmaktadr. Msr: Alvyonlu mmbit topraklarda yetien dnyann en kaliteli uzun elyafl pamuu Gize ile tekstil rnleri ihracat yapmaktadr. Kendisine yetecek kadar petrol bulunmaktadr. nemli turizm merkezlerindendir. Afrika: Dnyann en zengin yer alt madenlerine sahiptir. Trkiye: Linyit, Manganez, Mermer, Kurun, Bor, Gm, Cva, Lle Ta, Krom, Demir, Zmpara, Petrol, Kkrt, Bakr, Fosfat, Kmr ve toryum yeralt zenginlikleri arasndadr. Dnya maden sektrnde bor, toryum, linyit, mermer, manyezit ve zeolit, trona, barit ve feldispat ve sodyum slfattr. Dnyada Toryum rezervlerinin % 65i Trkiyededir. Milyar dolarlk rezerve sahip olan servet zerinde

asndan zengindir. Turizm, gda, tekstil, mobilya, imento, alminyum, seramik, demir-elik ve cam sektrleri gelimektedir. Umman: Petrole dayanan esas ekonomisi vardr. Petrol, hurma, misket limonu, nar gibi rnleri ihra eder. Kuveyt: Balklk gelimitir. zellikle Basra Krfezinde bol miktarda balk avlar, karidesler Avrupa ve Amerikaya satlr. Petrol retimi lke eko-

Say 23

Sayfa 51

oturan Trkiye verimli topraklar ile de olduka yksek potansiyele sahiptir. Ortadou, zellikle ABD ve ABnin hedefleri arasnda yer almaktadr. Afganistan igali ile balayan sreci Irak igali takip etmitir. gal edilen blgelerin ekonomik bamszl kaldrlarak smrlmektedir. Afganistan Sanayi ve Ticaret Birliinin lke ekonomisini canlandrma abalar lke zenginliklerini gsterse de ABD basklar neticesinde bu istekleri gereklememektedir. Irakta ise bir buuk milyona yakn Mslman katledilmi verimli topraklar ve kaynaklar ele geirilmitir. Irakta seimleri ABD kontrol etmi, hkmeti IMFye daha da balamak istemitir. Bylelikle MF, Bremer kanunlarn yerine getiren tarafsz bir kurulu durumuna getirmeyi ama edinmitir. MF, Irak Vaintonun kresel serbest pazar vizyonuna dahil etmek istemitir. Bremerin 100 kanunu ve ekonomik ok terapisi, ayrca mutlak bir uluslar aras ihlali olsa da Iraktaki zelletirme ve ABD irketlerine yaplan saldrlarla bu gerein gizlenmesi salanmtr. Irakta gda retimindeki GDOlu tahl-

Bu savata kullanlan en gl silahlardan birisi terrdr. Terre ABD ve AB lkeleri kaynak salayarak destek vermektedir. ngilizlerin kkrtmas/ provokasyonu ile Diyarbakrda Bamsz Krdistan kurma hayali ile kkrtlan vatandalarmz dn olduu kadar bugn de var.
lara yaplan zorunlu dnm de Monsanto ve dier dev irketlerin hibir eyden haberi olmayan ve buna istek duymayan toplumlar zerindeki niyetlerini aka gstermektedir. Savalar tarih boyunca yanklanm durmutur. Siyasal iktidar her yerde ve her zaman, askerlik yntemleri ve silahlarla uluslar kontrol etmeye almtr. Teknolojik gelimeler insanlarn birbirilerini ldrmeleri ya da ldrlmeden kurtulma drts abas ile srdrlmektedir.

Sayfa 52

Politika Dergisi

Dnyay kendi diledikleri dorultuda ynetenler eskisi gibi arka planda deil n plana kma hazrlndalar.
Savalar genellikle, uluslar arasndaki atma konularnn barl yollardan zmlenememesinin rn olarak ortaya kar. lkel toplumlarda ise kendilerini savunmak, kendilerine ynelik haksz bir istei kabul etmemek gibi durumlarda savaa girmek zorunda kalr. Bazlarnda ise intikam almak, dinsel trenlerinde kullanma nedenleri arasndadr. Bu savata kullanlan en gl silahlardan birisi terrdr. Terre ABD ve AB lkeleri kaynak salayarak destek vermektedir. ngilizlerin kkrtmas/provokasyonu ile Diyarbakrda Bamsz Krdistan kurma hayali ile kkrtlan vatandalarmz dn olduu kadar bugn de var. PKK terr rgtn besleyip, blclk yaptran gler buna devam ettikleri gibi Irak blerek Barzaniyi kullanarak bu emellerine ulamak istiyorlar. Irakta kurulan Krdistan, Trk devleti ve resmi kurumlarnca tannmyor olsa da Irakta varln uzun sredir srdryor. Gnmzde souk sava olarak nitelendirilen silahlarn banda biyolojik silahlar nemli bir yer tutmaktadr. Petrol kontrol ederek uluslar kontrol eden, yiyecei kontrol ede-

rek insanlar kontrol eden emperyalist dnce sisteminde bamllk yaratma ve tekelcilik anlay mevcuttur. Ortadounun kaynaklarn, ticaretini, sanayisini ele geirerek g hkimiyeti ile her trl gc elinde bulundurmay hedefleyen ve bu manada dnyann hkimi olma peindeler. Bylelikle, petrol, toryum, bor, maden, elmas, altn, gm, su, doal gaz, zmrt, verimli topraklar gibi deerlerin iletilmesi, krfezlerin boazlarn denizlerin ele geirilmesiyle de kanlmaz bir gce sahip olacaklarnn bilincinde olarak bu kanl sava srdrmekteler. William Engdahln GDO zerine verdii konferansta sylemi olduu seilmi seimler ile ilgili verdii bilgiler g odaklarnn ne denli hrsl olduunu gsteriyor. William, Obama iin bakan seilmeden nce seim kurulu tarafndan test edildiini syledi. Mil-

Say 23

Sayfa 53

yar dolar zeri zenginlerden oluan seim kurulunca seilecek kii, kendi siyasi konjonktrlerine yakn olup olmad, karlarna sahip kp kamayaca ve haklarn koruyup koruyamayaca ynnde inceleniyormu. Dnyay kendi diledikleri dorultuda ynetenler eskisi gibi arka planda deil n plana kma hazrlndalar. ok sayda milyarlarca insan, Trk diliyle konutu gnmze kadar ve konuuyor. Yakutistandan Orta Avrupaya Sibiryadan Hindistana kadar. Hatta Afrikada bile Trk dilinin nlad yerleim yerleri bulunuyor. Trk dnyas byk ve olaanst, Trkleri tekrar dnyann zirvesine getirmek iin hibir eyden kanmayan fanatik bir milliyeti yaklam ile deil de tm insanlarn kim olduu nereden geldiini tarihi tm gereklii ile bilmemizi isteyen Murat Adji.

Sonu itibari ile Ortadou zerinde yaplan kar hesaplar ve elde edilecek g iin din, ekonomi ve gda da gl bir silah olarak kullanlmaya devam edecek.

Adji, Trk kkenli bir Rus vatanda. Adjinin dncesini aktarma nedenim; karde olduu ne srlen insanlarn birbirlerine nasl sava ama cesareti gsterip vahice ldrebiliyor olmasndandr. Sonu itibari ile Ortadou zerinde yaplan kar hesaplar ve elde edilecek g iin din, ekonomi ve gda da gl bir silah olarak kullanlmaya devam edecek. Seimler, seimle deil seilmi seimlerden olutuu srece dzen byle devam edecektir. Nuran.Talay@PolitikaDergisi.com

Seilmi Kaynaklar: Ahmet Taner Klal, Siyaset Bilimi F. William Engdahl, lm Tohumlar William H. McNeill, Dnya Tarihi Gene D. Matlock, Ey Dnya nsanlar Hepiniz Trksnz Hulki Cevizolu, gal ve Direni T Maden Fakltesi http://www.turkcebilgi.com http://tr.wikipedia.org

Sayfa 54

Politika Dergisi

Demokrasinin kahraman m, katili mi?

Adnan Menderes ve Demokrat Parti

Cem Osman TAMTRK

te yandan bu gelime, tek partili bir dnemden sonra, ihtilalsz, darbesiz, kansz bir ekilde serbest seimlerle iktidarn el deitirmesidir ki, byle bir deiime douluslami toplumlarda ilk defa rastlanmakta idi.

Cumhuriyetle birlikte tam, bu gelenek tarihe kart, derken, Adnan Menderes ve iki arkadann idam ile huylunun huyundan vazgemedii, 12 Eyll ardndan da kolayla vazgemeyecei grlmtr. Trkiye'de 1945 ylnda yeniden ok partili dneme geildikten sonra, 7 Ocak 1946 tarihinde resmen kurulan Demokrat Parti (DP), drt yllk baarl bir muhalefetten sonra, 14 Mays 1950'de yaplan seimleri kazanarak iktidara gelmitir. Bu gelime, Atatrk dneminden beri Trkiye'de uygulanan ve muhalefeti btnyle dlamayan, baka bir deyile "potansiyel demokrasi" anlaynn baarl olduunun bir kantdr. te yandan bu gelime, tek partili bir dnemden sonra, ihtilalsz, darbesiz, kansz bir ekilde serbest seimlerle iktidarn el deitirmesidir ki, byle bir deiime doulu-slami toplumlarda ilk defa rastlanmakta idi. CHP, o dneme kadar tek bana bir iktidard. Her ne kadar kinci Dnya Sava sonras birden n plana kan demokrasi rzgrlar dayatsa da, CHPnin kendi iinden bir baka parti kararak ok partili rejime gemi olmas, kendisinin demokrasiyi ne kadar ok istediinin bir gstergesi idi. Basklardan ikyetle, hrriyet nutuklar eliinde iktidar olan DP daha

emii bilmek bu gn deerlendirebilmenin n kouludur. Bu gn siyaset sahnesinde olanlar, kendilerini nceki partilerin birer devam sayyorlar. Gerekten yle midirler? Bunu ancak o partileri ve kiileri iyi tanmakla anlayabiliriz. Adnan Menderes dendiinde akla ilk gelen idam sehpasnda bir infaz fotoraf oluyor. Neden idam edilmitir? Bu gn kimileri iin doru bir karar, kimileri iin ise yanl bir karar olarak niteleniyor. Tabii ki, Tanrnn verdii can Tanrnn almas en doru olandr. Siyasi tarihimize bir baktmzda bu temenninin sadece temennide kaldn gryoruz. Osmanl Devletinin kuruluundan gnmze kadar saysz veziriazam (babakan) idam edilmitir. Hatta ban kaybeden padiahlar da vardr.

Say 23

Sayfa 55

sonra uygulad bask rejimi ile tek parti rejimine rahmet okutacaktr. Demokrat Parti, 14 Mays 1950 seimlerinde; % 53,89 oy alarak, 408 milletvekili kazanrken; CHP %39,98 oy ile 69; Millet Partisi %3,03 oy ile 1; Bamsz adaylar da %3,40 oy oranyla 9 milletvekillii kazanmlard. Bu sonulardan da kolaylkla anlalaca gibi, TBMM iki partili bir yapdan olumakta idi. Ancak siyasi iktidar ele geiren DP'nin milletvekili says, seim sisteminin de yaratt adaletsizliin bir sonucu olarak, muhalefete den CHP'nin milletvekili saysnn yaklak alt kat kadard. ktidar ile ana muhalefet partisinin g dengeleri arasndaki bu eitsizlik nedeniyle, 1950-54 dnemi, adeta bir tek partili demokrasi grnm verecekti. Bu durum, DP'nin muhalefeti bir yana brakarak tek bana hareket etmesine yol aacak ve bu dnemde iktidar ile muhalefet arasnda nemli sorunlarn yaanmasna neden olacakt. 1950-54 dnemi gerekten lke iin byk bir dnm dnemi olmutur. Koreye Amerika iin savamaya 4.500 askerimiz gnderilmi, ABDnin Orta Doudaki yaplanmasnda byk destek olunarak NATOya girilmi, bu yzden yardmlar lkeye sel gibi akmaya balamt. Sava nedeni ile ihra rnmz pamuk ok para etmi, gzle grlr bir kalknma yaanmaya balanmtr. Kylnn cebi ciddi biimde para grmeye balam, traktr saylarnda artlar kaydedilmitir. Para, kyl iin basma, pamuklu demekti. Para kyl iin ehre gelmek demekti. Hatta para kimi kyl iin pavyon demekti. Bu dnemde politika ilk ve son defa halkla birlikte yaplmt. Marshall yardmlarnn da destei ile lke antiye alanna dnm, De-

DP iktidarnn ikinci dnemi olan 1954-1957 yllar arasndaki 3 yllk sre, Demokrat Partinin en frtnal ve en tartmal dnemi olmutur. 6-7 Eyll Olaylar, spat Hakk, Hrriyet Partisi ve 29 Kasm 1955 DP Grubu toplants gibi, DP iktidarnn birok nemli olay bu srede yaanmtr.
mokrat Parti de kendisini koulsuz destekleyecek taraftar kitlesine kavumutu. 2 Mays 1954 gn yaplan genel seimlerden Demokrat Parti, cumhuriyet tarihinin rekor oranyla galip kt: % 56,6 oy alan Demokrat Parti, 503 milletvekillii kazand. CHP ise % 34,8 oranla parlamentoya ancak 31 milletvekili sokabildi. Yrrlkte olan ounluk sistemi DPye milletvekilliklerinin neredeyse tamamn kazandrmt: % 56,6 oy karlnda milletvekillerinin % 93. DP iktidarnn ikinci dnemi olan 1954-1957 yllar arasndaki 3 yllk sre, Demokrat Partinin en frtnal ve en tartmal dnemi olmutur. 6-7 Eyll Olaylar, spat Hakk, Hrriyet Partisi ve 29 Kasm 1955 DP Grubu toplants gibi, DP iktidarnn birok nemli olay bu srede yaanmtr. DP ve Menderes bu dnemde iktidara snm, 1950den itibaren siyaset sahnesini ynlendiren millet, siyasetteki belirleyici roln giderek sermayeye brakmtr. 1950de CHPden milletin eline geen siyaset oyununun ipleri, bu dnemde DP oligarklarna ve glenmeye balayan sermayeye gemi, millet siyasi aktrlkten figranla inmitir. Bu dnem, DPnin 1950-1954 yllar arasndaki 4 yln muhteem mirasn yemeye balad dnemdir. 1957 seimleri bu kadar net bir ekilde kazanlnca DP yeni bir kimlie brnd. stedii, yapabilirse bata CHP olmak zere btn muhalefeti yok etmekti. Seimlerde CHP iin altndan phe edilen memurlar iten karld. ler giderek

Sayfa 56

Politika Dergisi

Kendilerine oy vermeyen Malatyay ikiye bldler. Adyaman kt. Oylarn tamamen CMPye veren Krehiri ise zel bir yasa karp, il iken ile yaptlar.
rndan kyordu. Kendilerine oy vermeyen Malatyay ikiye bldler. Adyaman kt. Oylarn tamamen CMPye veren Krehiri ise zel bir yasa karp, il iken ile yaptlar. Kore Harbi bitmi, pamuk fiyatlar gerilemiti. Ardndan gelen kurak bir yl ve daha nemlisi Amerikann yardm azaltmas Demokrat Partiyi artt. D destein hep sreceini umuyorlard. Azalan prestiji, hem kendi parti iinden, hem de muhalefetten kan atlak sesleri ksmak iin giderek antidemokratik giriimler oalmaya balad. Austos 1954te Kbrs sorunu gndeme gelmiti. Yunanistan, aday ilhak iin Birlemi Milletlere bavurmu, ayrca yapt mitinglerle de konuyla ilgili lke iinde kamuoyu oluturmutu. Birlemi Milletler bnyesinde de davasnn desteklenmesi iin, srail yznden ilikilerimizin bir sredir gergin olduu Arap lkelerine yanamt. Trkiye ise Kbrs konusunda ok duyarl idi. Adann Yunanistana terk edilmesine seyirci kalmak mmkn deildi. ngiltere, Kbrs sorununu zme kavuturmak iin bir konferans dzenleyeceini Trkiye ve Yunanistana 1955 Hazirannda bildirdi ve bu lkeleri konferansa davet etti. Trkiyenin Kbrsn gelecei konusunda sz sahibi olmas kukusuz DPnin d politik zaferiydi. Hkmet bu daveti hemen kabul etti ve davada kararlln gstermek iin Yunanistana sert bir nota vererek Kbrs konusundaki kkrtmalarna son vermesini istedi. Trkiye, Yunanistan ve ngiltere arasndaki grmeler 27 Austos 1955te Londrada balad.

Dileri Bakanlna vekalet eden Fatin Rt Zorlunun savunduu Trk tezine gre, Ada Trkiyeye verilmeliydi. Nitekim Lozan Antlamasyla Kbrs Adasna ayr bir stat tannm, Trkiye, Kbrstaki egemenlik haklarn yalnz ngiltereye devrettiini belirtmiti. Yine Lozan Antlamasyla Adada yaayan halklara iki yl iinde Trk ya da ngiliz uyruklarndan birini seme hakk verilmiti. Ada drt yz yla yakn bir sre Trklerin elinde bulunmuken, tarihin hi bir dneminde Yunanllarn idaresine gememiti. Kbrs, Yunanistana bin mil uzaklktayken, Trkiyeye yalnzca krk mil uzaklktayd. Ayrca adada tapulu topraklarn % 60 Trklere aitti, Birinci Dnya Savana kadar da adada ounluu Trkler oluturmaktayd. Bu nedenle Kbrsta Yunanllar, Trkiyenin muhatab bile deildi. Ayrca ngilizler, Trkiyeden ald bir topra Yunanistana devredemezdi Yunanistan, Trkiyenin sert, kararl ve hukuki mesnetlere dayanan tavr karsnda akna dnd. nk Trkiyenin bylesi bir tavrna o gne kadar alk deildi. Enosiste direnmek iin geldikleri Lancaster Houseta geri adm atmak zorunda kalan Yunanllar, ilikilerin son derece gergin olduu bir ortamda 5 Eyll 1955 Pazartesi gn Selanikte Atatrkn doduu ev ile Trkiyenin Selanik Konsolosluu arasnda patlatlan bomba kurtard. Bomba haberi zerine, 6 Eyll 1955 Sal gn stanbul Beyolunda toplanan kalabalk, sloganlarla Atatrkn evine yaplan saldry protesto etti. Ancak akam saat 19.00dan itibaren protesto, toplum psikolojisi ve tabii ki baz provokatrler sebebiyle

Say 23

Sayfa 57

nitelik deitirdi. Daha ok Rum vatandalarn bulunduu blgelerde dkknlarn vitrinleriyle kepenkleri krld, yine Rumlara ait binalar, kiliseler, elence yerleri, okullar hatta mezarlklar bile tahrip edildi. 7 Eyll aramba sabahna kadar devam eden olaylar sonunda yanm, yklm ya da ar ekilde tahrip edilmi be bin bina vard. Bu binalarn byk ounluu Rumlara; bazlar da binalar tahrip edilen Rumlara komu Trk, Ermeni ve Musevilere aitti. Bu tecavzler, stanbula nazaran ok daha kk lde olmak zere zmirde ve Ankarada da grld. 6 Eyll akam stanbulda bulunan Cumhurbakan Celal Bayar ile Babakan Adnan Menderes saat 20.00 treniyle Ankaraya hareket etmilerdi. zmite vardklarnda olaylar kendilerine haber verildi. Onlar da hemen stanbula geri dndler. Bizzat gstericilerin arasna girip olaylar bastrmak iin aba harcadlar. Ayn akam Babakanlktan yaynlanan bildiri ile stanbul ve zmirde skynetim ilan edildi. 6-7 Eyll Olaylarnn Londra Konferansn olumsuz etkileyecei aikard. Nitekim siyasi grleri Fatin Rt Zorluyla hibir zaman rtmeyen Emekli Bykeli Mahmut Dikerdem de Londradaki Lancaster House Konferansna katlm ve anlarnda Trkiyeye dn yolculuunu u ekilde anlatmtr: Lancaster Housetan doruca, Havaalanna gittik. Uamz Belika ve Almanya zerinden stanbula uacakt. Yolda uradmz iki kentte de gazetelerin byk manetlerle 6-7 Eyll olaylarn anlattn grdk. Fatin Bey, yolculuk srasnda ok zgn ve suskundu. Bir aralk yanna giderek, kendisini teselli etmek istedim. Btn abalarmz, Londrada elde ettiimiz baar, bir gecede heba olup gitti dedi.

Hseyin Cahit Yaln, Bedii Faik, Cemal Salam, Fuat Arna gibi isimler tutuklanrken Nihat Erim ise para cezasna arptrld. Bu dnemde yrtlen ekonomik politikalar btenin ak vermesine, zamlara ve enflasyonun krklenmesine neden oluyordu.

6-7 Eyll Olaylarnn gerginlii i politikaya da yansd. Olaylardan bir ay sonra, DP IV. Byk Kongre hazrlklarnn younlat gnlerde, DPli 11 milletvekili ispat hakk konusunu gndeme getirdiler. Basna ispat hakk tannmasn, bylelikle yayn organlarnn kolayca sansr edilmesinin nne geilmesini isteyen milletvekilleri baz nemli isimleri de yanlarna ekerek genilediler. Ancak DP, bu milletvekillerinin bir ksmn ihra etti, kalanlar da DPden istifa etti. Ayrlan milletvekilleri 20 Aralk 1955te Hrriyet Partisi isimli bir parti kurdular. 1954 seimlerinin ardndan DPnin iktidardaki tavr giderek sertleirken arka arkaya birok baskc uygulama birbirini takip etti. Memurlarn siyasi haklarnn kstlanmasnn ardndan, yarglarn ve profesrlerin erken emekli edilmesini ve memurlarn grev srelerine baklmakszn iten karlmasn salayan yasalar kartld. En ar tedbirler ise bu uygulamalar eletiren basna ynelik alnd. 1954 ylnn sonlarna doru dnemin nl gazetecilerinden Hseyin Cahit Yaln, Bedii Faik, Cemal Salam, Fuat Arna gibi isimler tutuklanrken Nihat Erim ise para cezasna arptrld. Bu dnemde yrtlen ekonomik politikalar btenin ak vermesine, zamlara ve enflasyonun krklenmesine neden oluyordu. Halkn yaam standardnn dmesi ve DPnin uluslararas alanda da prestij kaybna uramaya balamas toplumda honutsuzluu arttrmt. Dier yandan antidemokratik uygulamalar ve siyasi basklar muhalefete hakllk kazandryordu. Hkmetin seim sonra-

Sayfa 58

Politika Dergisi

Hkmet artk esen rzgrdan nem kapar olmutu. Ulus gazetesi Atatrkn Bursa Nutkunu yaymlaynca, halk isyana tevik ediyor diye kapatld.
s ilk icraat ise muhalefeti etkisizletirecek sert tedbirleri uygulamaya koymak olmutu. Bu amala 27 Aralkta Meclis denetiminin zorlatrlmasn salayan tzk deiikliine gidildi. O zamana kadar muhalif fikirlerin aka sylenebilecei tek yer Meclis krss iken bu uygulama ile birlikte bu zgrlkte kstland ve bata hukukular olmak zere byk tepkilere yol at. Anayasa Profesr Hseyin Nail Kubalnn deiikliklerin Anayasaya aykr olduu ynndeki aklamalar nedeniyle Mili Eitim Bakanl emrine alnd. ktisadi sorunlarn arlamas, karaborsa, kuyruklar ve ard arkas kesilmeyen zamlar byk bunalm yaratmaya balamt. Bat dnyas ile olan ilikilerin zayflamas Kbrs meselesinde ngilterenin Yunanistana yaklamas, d yardmlarn kesilmesi DP hkmetini

zor durumda brakmt. Hkmet artk esen rzgrdan nem kapar olmutu. Ulus gazetesi Atatrkn Bursa Nutkunu yaymlaynca, halk isyana tevik ediyor diye kapatld. Muhalefetin tavrn 6 Eyllde Balkesirde yapt bir konumada eletiren Menderes, muhalefetin halk, -Iraktan rnek alarak- hkmeti devirmeye kar kkrttn ne sryordu Onlarn niyeti TBMM denilen aziz kabeyi itibardan drmek ve memlekete ite mecliste kalmamtr diyerek, seimlerin semtine dahi uramadan iktidara gelmektir diyordu. Menderesin ortaya koyduu bu tehditkr demokrasi anlayna nnden sert bir cevap gelmitir. Muhalefette ciddi bir toparlanma yoluna gidilirken Kyl Partisi, CMP ile birlemi, HP ise CHPye katlmtr. CHPnin 14. Kurultaynda yaymlad ilk hedefler beyannamesinde muhalefet g birliinin varmak istedii amalar on madde ile sralam, Menderes ise bu g birliini Hal ttifak olarak nitelendirmitir. DPnin Vatan Cephesi rgt ocaklar kurarak lke genelinde ksa srede rgtlenmitir. Bu ocaklarn yalnz DPlilere deil btn vatandalara ak olduu bildirilmi ve radyodan yaplan yaynlarda her haber saati ncesinde bu cepheye katlan vatandalarn isimleri okunmaya balamtr. Bu uygulamann yan sra birok yerde yaynlanan ve iktidar lehine haberler yapan Vatan Cephesi adnda propaganda

Say 23

Sayfa 59

gazeteleri yaynlanmaya balamtr. Birok kiinin ad kendisinin bile haberi olmadan cepheye katlanlar arasnda aklanmtr. DPnin bu uygulamas muhalefetin muhtemel bir eylemine kar kitlesel bir savunma imkn vermektedir. ktidar ne yaparsa yapsn muhalefetin ykselii durdurulamamaktadr. Yurdun her yannda olaylar kyor, elli kiiyi gemeyen kk guruplarn olaylar bile nlenemiyordu. Halk, Demokrat Partiye verdii destei giderek ekiyordu. Demokrat Parti belki de kendisinin sonu olacak olan Tahkikat Komisyonlarn kurdu. Artk ne hukuktan ne demokrasiden sz etmek mmkn deildi. Tam bir dikta rejimi olumutu. smet nnnn Tahkikat Kanunu ile ilgili u szleri, 27 Maysa giden srete nemli bir dnm noktas olmutur: artlar tamam olduu zaman milletler iin ihtilal meru bir haktr. Bu yolda devam ederseniz ben de sizi kurtaramam. Metin Tokere gre; smet Paa bu szleriyle lkeyi baka trl kurtarmak isteyip tekrar demokrasiye dnmeyi ama edinen kuvvetlere yeil k yakmasa bile sar k yakmtr. Ben de sizi kurtaramam sz gndemi altst etmitir. Komisyon almalarna balar balamaz belli bal kamuoyunda n plana km kiileri ifade vermeye arm, siyasi gsteriler tamamen yasaklanmtr. Basn ve muhalefet ise Tahkikat Komisyonunun basklarna kar deiik taktikler gelitirmiti. Her yazdklar haberle sansre urayan gazeteler ilgisiz konularla attklar balklar ya da yemek tarifleriyle iktidar protesto ediyorlard. te bundan sonradr ki, renci olaylar, atmalar balad. Demokrat Parti kendi balatt veya zm bulamad her trl yanl olumsuzluu muhalefete yklemeye skynetim ilanndan sonra da devam etti. Bu aymazlk kendi sonlarn hazrlad.

smet nnnn Tahkikat Kanunu ile ilgili u szleri, 27 Maysa giden srete nemli bir dnm noktas olmutur: artlar tamam olduu zaman milletler iin ihtilal meru bir haktr. Bu yolda devam ederseniz ben de sizi kurtaramam. Metin Tokere gre; smet Paa bu szleriyle lkeyi baka trl kurtarmak isteyip tekrar demokrasiye dnmeyi ama edinen kuvvetlere yeil k yakmasa bile sar k yakmtr.

*** Gnmz olaylarn, o dnem olaylar ve iktidar ile muhalefetin tutumunu incelediimizde artc benzerlikler gryoruz. Bu da kimsenin yeterli dersi almad demek oluyor. Bu hesaba gre de aslanlar boa aslm oluyor. Cem.Tamturk@PolitikaDergisi.com

Kaynaklar: Yakup Kadri Karaosmanolu, Tek Parti Rejimine Doru, TBMM Zabt Ceridesi, Devre :XI , c.13, 18. IV.1960, TBMM Matbaas, Ankara 1960, s. 190,191,192,196 TBMMZC,,27.IV., 1960, s. 299 Akademik Bak.

Sayfa 60

Politika Dergisi

srailTrkiye ilikileri...

Gerekten One Minute Ne Oluyoruz?

Bilgin TRK

Tabii ki lkemiz konumu ve yaps itibariyle her zaman gndemi youn ve deiken bir lkedir. Bunda u anki hkmetin de etkisi kukusuz ki ok fazla olmaktadr.

yaamn yitiren (neden ehit dendiini anlayamadm bir ekilde) yurttalarmza Allahtan rahmet, ailelerine ve yaknlarna basal diliyorum. (Kk bir not: Ne kadar Hrant Dinkin ldrlmesini kabul etmesem de Hrant Dinkin cenazesinde Biz de Ermeniyiz denmesi ne kadar hatal tehlikeli ve yanlsa u anda da tekbir getirilmesini tehlike ve yanl buluyorum.) Tabii az da olsa stratejik olarak baklyor meseleye, ama ne yazk ki ok kii u anki srailin bulunduu konjonktrden bakamyor. Bugn srail konum ve yer itibariyle bir makasn kskalar arasnda gibidir. Gneyinde Arap tabakas, kuzeyinde sorunlu Lbnan, bat tarafnda Akdeniz yer almaktadr. Bu corafi zellikler hele son zamanlarda daha da nemli bir hal ald srail asndan; nk kuzeyinde glenen Hamas, Hizbullah ve ran gneyinde eskiye nazaran biraz daha birlik oluturmaya balayan Arap emirlikleri ve bir bataklkta tepelendike batan sraili ortaya karyor. srail iin en kritik dnem 2005 Filistin seimleriydi. 1928 ylnda Mslman Kardeler rgtnden,

ncelikle uzun zaman aradan sonra siz deerli Politika Dergisi okurlaryla tekrardan birlikte olmaktan duyduum sevin ve mutluluu dile getirmek isterim. Sizlerden uzunca bir sredir ayr kaldm. Ancak bu srede dergimiz ok uzun ve nemli yollar ald. Birok nemli isim yazar kadromuza girerken; fikir ve grleriyle siz deerli okurlarmz ve saylarmzda bizlerle mlakat yapan deerli bilim ve ilim insanlarmz sayesinde hem daha byk hem de daha ok sesimizi ykseltebildik. Tabii ki lkemiz konumu ve yaps itibariyle her zaman gndemi youn ve deiken bir lkedir. Bunda u anki hkmetin de etkisi kukusuz ki ok fazla olmaktadr. Dnk manetle, bugnk maneti ve yarn atlacak maneti ne yazk ki nceden kestiremeyecek hale geldik. Malum son zamanlar her yerde srail Trkiye ilikileri ve Filistine giden yardm gemilerine saldr gndemin en ok konuulan, yazlan ve yer verilen haberlerin en banda yer ald. Ben de buradan

Say 23

Sayfa 61

Hasan El-Benna tarafndan Msrn smailiye kentinde kurulan ve Mslman Kardelerin Filistin alt kolu olarak Hamasn seimlerden galip kmasdr. Keza siyasi arenada Hamasn El-Fetih ve Filistin Kurtulu rgtn krmak iin srailin dolayl desteiyle kurulduu bilinir. Daha sonra baa gemesiyle birlikte srail bir tatbikat alan gibi kulland Gazze, Bat eria bir anda sert atma yerleri ve ilk kez Tel-Avive canl bomba girerek srailde yaayanlar hem lmne hem de derin bir korku samaya sebep oldu. lk kez srailde yaayan hem Yahudi halk hem de dier insanlar srail Hkmetinin ve devlet politikasnn sorgulanmas gerektii hissine kapld. Dnya zerinde ok az sayda da olsa baz devletler, devlet politikas olarak baka lkenin topraklarn ele geirmeyi ve onlarn egemenlik halklarnn zerinde egemenlik kurmay hedef ve politika haline getiriyor. Bunlardan ikisi ne yazk ki komularmz Yunanistan ve Ermenistan, dier lke ise yllarca bizim kol kanat gerdiimiz diyebileceimiz kadar yardm ettiimiz sraildir. sraili ilk kurulduunda tanyan devletlerdendik. Bugn blgesindeki en iyi iliki kurduu devletlerden birisi gene biziz, ama bize gre tabi ki nk srailin blgede kan ve korkuyla byme dnceleri bu iyi ilikilerin ok da iyi olmadn kantlar. Artk hibir zaman Trk srail ilikileri eskisi gibi olamayacaktr. nk bir devletin ticari gemisine ve vatandana saldrmak ve hele ki askerli bir operas-

Artk hibir zaman Trk srail ilikileri eskisi gibi olamayacaktr. nk bir devletin ticari gemisine ve vatandana saldrmak ve hele ki askerli bir operasyonla ldrmek sava nedenidir.
yonla ldrmek sava nedenidir. Ancak AKP Hkmetini kutlamak gerek; az da olsa, asarz keserizden te uluslararas arenada hukuki yollarla hakkn aramamz, daha doru ve d politikada ve brokraside olmas gerekendir. Ancak baz sorulmas gereken sorular var. Tabii ki srailin yapt kabul edilir deil, ama o yardm gemisinde bulunanlar da ok mu stten kma ak kakt. 1) srail en batan beri, Gazzeye gelecek yardmla ilgili uyar yapyordu, neden hibir AKPli yetkili ve yardmc rgtler bunu dinlemedi ve kulak arkas yapt? 2) Yeni afak gazetesi yazarlarndan Hakan Albayrak, bir ay ncesinden yazd yazda bu yardm gemilerin bir tanesinde 11 tane AKPli milletvekilinin yerini ayrdn yazyor. Bu milletvekilleri ne oldu da gitmekten vazgetiler? 3) srailli askerler gemiye kartma yaptnda pasif direni olduu syleniyor. Ancak sopalarla veya kardaki kiiyi kkrtacak ve/veya zarar verecek sert cisimlerle karlk verdii syleniyor. Ne Somali korsanlarnn ne de Green Peace yelerinin, yapt eylemlerle byle karlk verdiini gremezsiniz. nk bu pasif direniten kar; direkt aktif atma ortam olur. Keza gemide bir askerin yaraland ve esir duruma geldiini biliyoruz. Baka bir asker zerinden lm

Sayfa 62

Politika Dergisi

Ahmet Altan yazsnda lenler arasnda Gneydoulu da vard gibi bir yaz yazm Bu, bildiimiz kadar Gazzede yaral ve hastalara yardm iindi; yoksa biz mi ok safdillik ettik, bu tamamen ideolojik bir hareket miydi?
listesi dedikleri bir listeye nasl sahip olmular? Bizim bildiimiz pasif direni ya gemi dmenini kilitlersiniz ya da kendinizi kilitlersiniz. Hangisi pasif direni bizim bildiimiz mi, grdmz m? 4) Bu gemide yer alan ve lenlerin bazlarnn, biz oraya ehit olmaya gidiyoruz, gibi cmleler sarf ettiini haberlerden duyduk. Bu insanlar oraya yardm iin mi gitti, yoksa savamaya m gitti? 5) Bu yardm gemilerinde bulunan kiiler arasnda Fatih Camisinde eriat isteyenlerden ka kii vard? smail Aa cemaatine bal ka kii vard? Birtakm radikal dini rgtlere bal ka kii var? 6) Bir sorum da zel olacak. Geen, Ahmet Altan yazsnda lenler arasnda Gneydoulu da vard gibi bir yaz yazm Bu, bildiimiz kadar Gazzede yaral ve hastalara yardm iindi; yoksa biz mi ok safdillik ettik, bu tamamen ideolojik bir hareket miydi? 7) 18 Maysta srail Trkiyenin ret hakkna sahip olduu OECDye ye oldu, niye Trkiye ret oyunu kullanmad? 7-) Gazzeye askeri ablukay sadece srail deil Msr da uyguluyor. Neden Msra da tepki gsterilmiyor? AKP Hkmetinin ve ke yazarcklarnn kard nokta udur: sraile bir yaptrm yaptrmak isteniyorsa ve/veya byle bir istek varsa, bunun yolu

Washingtondan veya Londra, Berlin, Brkselden gemez. sraile u anda yaptrm yapabilecek iki yer vardr: Biri Moskova, dieri Pekindir. nk srailin Washingtondan ok Moskova ve Pekinle ilikileri nemlidir. nk Moskova, Tahran ve Beyrutla ilikileri olduka iyi ve Hizbullahla Hamasn kulland silahlarn ou Rus yapm silahlar olduunu ve Rusyann direkt temin ettiini bildii iin srail istese de istemese de Rusya ile ilikileri scak ve iyi tutmak zorunda braklyor. Bunun yannda Moskovann Tahran ve amla olan gl askeri ilikileri de abasdr. nk srail; ran, Lbnan ve ierde Hamas sorununa kar Rusya kartn kullanarak son zamanlarda Yahudi halknn Bizim Filistinde ne iimiz var? sorusunu sormaya balad ve srail Devletinin temelini oluturan Kuds, Gazze ve Bat eria bizimdir politikasna ters den, bu soruyu ortadan kaldrlmasnda yardmc oluyordu. srail son zamanlarda en byk ticari ve siyasi anlamalarn Pekinle yapt. srail son zamanlarda ykselen glerden biri olarak grd Pekinle ilikilerini scak tutarak hem skt o kskatan hem de Orta Asyada da sz sahibi olma isteiyle birlikte ran, Rusya, Hindistan, in gibi Avrasya blgesinde gl devletlerin anghay rgtn kurmalaryd. srailin AB ile ABDyi etkileyebilecek kararlara imza atan bu rgtte de szma isteklerini gz ard edemeyiz.

Say 23

Sayfa 63

te dnya brokrasi platformunda hibir ey ne ansa ne de duygusal ilikilere bklr. Bu konjonktrde bakldnda Ankarann Washington veya Brkselden daha ok Pekin ve Rusyann sraile yapaca tavr ve aklamalar bizim amzdan daha nemlidir. Ama AKPnin Davosta yapt gibi bu olay da i siyaseti etkileme olay deilse tabii ki. BM Gvenlik Konsey Bakanlnn sraili knamamas ve sadece iddet olayna kar kmas da ok manidar. Yine Rusya brokratlarnn ve yazarlarnn gemideki ykler manidar, ne olduu ve ierii tam bilinmemektedir. Gemideki kiilerin kimlikleri ve durular da kukudur. Ancak uluslararas sulardaki iddet kabul edilemez. srail siyasi arenada ok kredi ve gven kaybedecektir. gibi szleri aslnda Avrupann da Rusyann da olaya ok masumane grnen bir yardm olarak grmedii srailin saldrsn hakl bulmadn ama gemilere de gemide bulunan kiilere de ok gvenmediini gsteriyor. Zaten AKP hkmeti sraile ne kadar bir yaptrmda bulundu? ki ma iptal edildi. Bir askeri tatbikat iptal edildi. Bir de gyabnda savclar harekete geirilerek bir dava alacakm. Ama btn askeri ve ticari anlamalar hala yrrlkte. 18 Maysta srailin OECDye alnmas grmelerinde srail reddedilmedi ve AKP hkmetinin onayna da alarak OECD lkeleri arasna girdi. Ama RTE Bey Konyada veya grup konumalarnda sraile ykleniyor. Resmen asyor kesiyor. Hatta Konyada bence Hamas bir terr rgt deil seilmi siyasi rgttr. yelerin hapis yatmalarn anlayamyorum diyerek aslnda nerede olduunu gsteriyor. srail El-Fetihe ve Arafata daha beterini yaparken AKP hkmetinin sesi kmazken; Amerika Kuzey Irakta onlarca Trkmeni ve Mslman ldrrken sesi kmyorken; Irakta askerimizin bana uval

srail El-Fetihe ve Arafata daha beterini yaparken AKP hkmetinin sesi kmazken; Amerika Kuzey Irakta onlarca Trkmeni ve Mslman ldrrken sesi kmyorken; Irakta askerimizin bana uval geirilirken; Amerikan karlar iin Afganistanda Trk askeri dolarken; Amerika PKK ve szde Kuzey Irakta bir grubun szcs olduunu syleyen ipsiz sapsz adamlar Beyaz Sarayda kabul ederken; Kuzey Kbrs tanyacak lkelerin nnde duran Amerikaya ses karmazken; konu Hamas oldu mu ahin, kartal kesiliniyor.

geirilirken; Amerikan karlar iin Afganistanda Trk askeri dolarken; Amerika PKK ve szde Kuzey Irakta bir grubun szcs olduunu syleyen ipsiz sapsz adamlar Beyaz Sarayda kabul ederken; Kuzey Kbrs tanyacak lkelerin nnde duran Amerikaya ses karmazken; konu Hamas oldu mu ahin, kartal kesiliniyor. lkemizin karlarndan daha ok Hamasn karlar dnlyor. Szn ksas AKP hkmeti 8 yldr -ahsi grm- bizi salak yerine koymaya alyor. DSPMHP-ANAP koalisyonundan kalan, Trkiye arabuluculuk yapabilir, blgedeki btn lkelerle konuabilir ayn masaya oturabilir, d politikasn yerle bir ettiler. Bugn biz artk arabulucu olmadan baka lkelerle ayn masaya oturamaz hale geldik. Tabii Filistinde Hamas, Lbnanda Hizbullah, randa Ahmedinejad hari; onlarla rahat rahat her masaya otururuz. Gerekten balkta da belirttiim gibi one minute ya da Trkesiyle bir dakika, ne oluyoruz? Bilgin.Turk@PolitikaDergisi.com

Sayfa 64

Politika Dergisi

Konak Belediyesinin 2010-Ocak tarihli arsna cevap olarak yazld.

Nasl Bir Eitim?

Hakan HABP Yazdaki nceliim renim srecinin ruhuyla ilgili. Ruh kelimesini de renimin hedef + deerleri (arayz) kavramlar olarak deerlendirebilirsiniz. erik, retmen formasyonu ve ieriin nasl aktarld ve bugnk okullarn nasl deimesi gerektii konular nceliklerim deil. Ancak, bu noktalarda da deiim hakknda bir balang yapyorum. lkemizde ve dnyada da renim konusuyla ilgili en byk sorunlarn hedef ve deerler (arayz) noktalarnda olduunu dnyorum. zm zihinsel bir zplama gerektiriyor. Bu zplama olduktan sonra gelitirilen ierik, retmen formasyonu, aktarm yntemleri ve yeni okul modellemesinin greceli olarak daha kolaylkla olabileceini dnyorum. Uzmanlaryla birlikte bu konuda seve seve alrm. Peki, burada ifade edilen fikirler ne kadar evrensel, bu topraklara ne kadar uygun, ve ne kadar yaama geebilir diye sorarsan, bu konularda, deerli okuyucu, sen karar vereceksin. Kararnda acele etme. nk kararn her eyi sorgulamana sebep olacak. Yazdklarm tek kelimeli bir teklif ieriyor. Bu teklif belli varsaymlara dayanyor. Bahsettiim varsaym ve kavramlar 1999-2000 yllarnda bir dizi proje stnde alrken karma ktlar. Son 11 sene iinde onlarca kiiyle (her yatan, yreden, lkeden, renim seviyesinden, ekonomik durumdan) bu kavramlar paylatm. Neredeyse hepsi, kavramlar doru alglad ve deer grd. Fikirleri eyleme geirip, farkl yerlerde i gelitirme balamnda kullandm. Sonularndan memnunum, devam ediyorum.

zm zihinsel bir zplama gerektiriyor. Bu zplama olduktan sonra gelitirilen ierik, retmen formasyonu, aktarm yntemleri ve yeni okul modellemesinin greceli olarak daha kolaylkla olabileceini dnyorum.

iri

Nasl bir eitim sorusuna bak am yle: Siyasi, askeri, ekonomik, bilimsel, sanatsal, fikirsel, ksaca etki imkan olan kiilerin toplumun hizmetkrym diyen, byle hisseden ve yaayan bireyler olarak yeermesi iin nasl bir renim sistemi olmal? Deerli okuyucu, son 10 senedir renim konusunda baz fikirler gelitirdim ve farkl llerde paylatm. ary bir frsat olarak deerlendiriyorum. Paylamn bu topraklar iin faydal olacana inanyorum.

Say 23

Sayfa 65

Nasl bir eitim? sorusunda hakkyla cevap verebilmek iin neden yayoruz? sorusuna cevap vermemiz gerektiini dnyorum. Teklifim: retim. En geni anlamyla bu kelimeye sahip kalm. Eer kmazsak, o zaman baka kavramlar empoze ediliyor ve bu kavramlar kabul edip, yaamak zorunda kalyoruz. Ne yazk ki, empoze edilen kavramlarn ou tketimi ieriyor: Tketilenler de ounlukla zaman, enerji, ocuklarmz, ve doa oluyor. Hepimizin vicdanmza dayanarak seimimizi tketim ynnde deil, retim ynnde kullanacamza inanyorum. Yaamn ve renimin hedefi olarak tek kelimeli teklifim: retim. Varsaym 1: Evrenin en ksa ve basit imzasnn retim, deer retimi, farkllar bir araya getirerek deer retimi olduuna inanyorum. Ancak farkl cinslerin retebilmesiyle, yaam bunun basit bir rnei. Cinsleri brakp, derine inersek, bakyoruz ki farkl DNAlar salkl nesiller oluturuyor, benzer DNAlar sorunlu nesiller. Farkllar bir araya getirip, birlikte retmek evrenin, yaamn hedefiyse, renim sistemimizin hedefi de bu olmas gerekmez mi? Yaam eklimiz bunu ne kadar yanstyor? Ve yanstmyorsa, evrene ne kadar uyumluyuz? Tarihteki ynelimler bize klavuz olabilir mi? Bugn yapacamz tercihler gelecei ekillendirmemize yardm eder mi? Benim her iki soruya da cevabm, inancm: Evet. Varsaym 2: Kendimizi ifade etmek iin setiimiz her kelime fikirlerimizi, fikirlerimiz vicdan denilen deerlerimizi/seimlerimizi, deerlerimiz eylemlerimizi, eylemlerimiz bizi, biz toplumu, toplum da dnyay adm adm ekillendiriyoruz, diye dnyorum. Eer biz ne yapsak da fark etmez, gelecek zaten yazlm gibi kaderci bir dnce ekliniz varsa, o zaman yazdklarm sizi dndrebilir, hatta rahatsz edebilir. Belki de en ok erimek istediim kiiler, fikirlerimle sarlmak istediim, ikna etmek istediim kiiler sizlersiniz. Umarm size eriebilirim. Yaznn kalannda nce insanlk tarihinde yaananlar ve renimin tarihesini en genel hatlaryla yorumlayacam. Sonra bizi nasl bir gelecek bekliyor, konusunda da inancm paylaacam. Bu ara-

Tarihteki ynelimler bize klavuz olabilir mi? Bugn yapacamz tercihler gelecei ekillendirmemize yardm eder mi? Benim her iki soruya da cevabm, inancm: Evet.
da daha sonra olumlu gelecei ina yolunda aralarmz seeceim: kelimeler, deyimler, deerler ve fikirler. Nasl bir eitim sorusuna salkl cevap verebilmenin yolunun; yaam sebebimizi seip, ona gre deerlerimizi gzden geirip, yine bu deerlere gre renimi modellemekten getiine inanyorum. Zaman boyutu Yorum 1: nsanlk tarihinin gerekten ok ksa, hzla ileri sarlan bir zeti: Sahip olmak m, var olmak m? Bir sfat olmak m, birlikte ina etmek mi? Zorbayla - akl yolcusu arasnda kapmalar: avc, ifti, snrlarn ekilmesi, atein bulunmas, tarm, dil, alfabeler, yaz, yerleik dzen, yerleik inan modelleri, gdann tuz ve baharatla uzun sre saklanabilmesi, ilk birikimler, birikimler iin kapmalar, kapmalardan uzaklamak iin yolculuklar, tekerlek, dei-toku iin para, keifler, hayatta kalma ve navigasyon becerileri, bilinmeze yolculuk srasnda ihtiya duyulan inan modelleri, yerleik dzen ve gezgin yaam arasnda git-geller ve elikiler, corafyaya bal deneyim, etkileim, renim, ve retimler doayla, hastalklarla, gruplar ii ve aras mcadeleler sahip olma odakl ve inan odakl

Sayfa 66

Politika Dergisi

yaamn sonucu feodal yaplar ve bunlar aras g iin atmalar attka anlamszlaan yaam rnesans denilen fikir, paylam, ve reten bireyin isyan, hr olmak isteyen ruh, iradesiyle ekil veren, reten birey, dnyann kefi, kitap, harita basm, feodal ve emperyal gcn reten tccar, halk ve milliyeti duygularla kesine itilmesi, kutusundan kan bu kavram bayrak eden sahip olma arzusu, endstriyel devrim sonucu deerini yitiren birey, reten kurumlarn eline geen g, gcn atma aralar iin kullanlmas sonucu ortaya kan dengesizlikler, petrol a ve gelimelerin ivme kazanmas, suni gbre ve ucuzlayan gda, unutulan doal tarm bilgileri, hzla artan nfus, mobilite, teknoloji, iletiim, internet, hzla artan paylam, yok olma yolunda zlk haklar, genetik mhendislii, nano teknoloji, yalanan nfus, ilala, inanla, milliyetilikle, rkla, cinsellikle, tketimle, medyayla, futbolla gdmlenen, kahveyle uyutulan toplumlar, dnyann ruhundan uzaklap, onu dinlemeyi unutan, kendine yabanclaan, bir taraftan kendini genetikle lmszletirmeye alan, bir taraftan deitirdii iklimle, gelitirdii atma aralaryla tm yaam yok etme tehdidi altnda tutabilen, bir taraftan uzaya, bir taraftan denizlerin altna, atomun iine uzanmaya alan, kibir ve hrsla gz dnm ve dier tarafta bunlar farknda olup ne yapacan bilemeyen geliri ve farkndalklar uurumlarla ayrlabilen cmbz ve aynasyla, umursamazla itilmi, eksi ve artsyla: nsan - evrenin ocuu: borlu!

Borlu olduu ders: evre enerji gda konularn dengeleyip, neslini devam ettirebilme dersi. Dnyada yaam devam edecek mi? Bildiimiz gibi bir yaam devam edecek mi? atmasz ve dengeli bir yaam olabilecek mi? Hatta insanlk dnyada kurabildii dengeli yaam sayesinde aln sonu, herkese salk, yaamn uzamas, zekann artmas, uzay yolculuu gibi asrlardr hayalini kurduu gelecek kaplarn aabilecek mi? Yoksa, oyun buraya kadar m? Bu bor adil deil. Yz veya binlerce neslin hatalar sonucu desek de bo. Alamayacak bir duvarn nnde mi, yoksa muhteem maceralara gebe bir gelecein kapsnn nnde miyiz, biz karar veriyoruz. Alnan karardan sorumluyuz. Karar nce bizi, sonra da gelecei ekillendiriyor. Eitim dediimiz kavram bugne kadar bizi nasl ina etti? Kullanlm modellerden ne renebiliriz? Yorum 2: renimin gerekten ok ksa tarihesi: Kzlderili (yerleik): Bir ocuu eitmek iin btn bir ky gerekli. Azdan aza, farkl bireylerin ocuu hazrlamas/ donatmas / ihtiyac olana destek olmas. Belki de farkllklar bir araya getirerek retelim kavramna en yakn yaklam. Kabile iinde yaygn. Yap: dank. Ama: yaam iin donanm. Denizciler (gezgin) dnyay adm adm kefedenlerin elindeki bilgilerin bir blmn siyasi patronlarnn oluruyla yanlarna aldklar yetenekli kiilere aktarmas. Bu da farkllklara giderek zm retmeyi renim modeli. Dnte katlmclara byk avantajlar salam. Eriim ok, ok snrl. Yap: hiyerarik. Ama: g elde etmek iin donanm. Endstriyel devrim ncesi (yerleik) ounlukla dini kurumlarn ve retmen tutabilecek zenginlerin verebildii ierik. Eriim ok snrl. Yap: hiyerarik. Ama: yaam sonras iin donanm. Endstriyel devrim sonras (yerleik) Mekanikleen bireyin 1inci snftan mezun olursa, makinenin bir ark; 2nci snftan mezun olursa, daha nemli bir ark olabilecei feodal bir mantkla kurgulanm ve bugne kadar gelmi, modas geeli

Say 23

Sayfa 67

ok olmu, u aralar irket denilen organizmay destekleyen model. Greceli olarak yaygn. Yap: ounlukla hiyerarik. Ama: para kazanmak iin donanm. nternet a (yerleik ve gezgin) Herkesin istediini istedii anda renmesi, renirken dnyann her bir yanndan kiilerle etkileim iinde olabilmesi durumu. renirken retmek mmkn. Allm yaa bal hiyerarilerin anlamsz olduu usta rak ilikileri. renimin maliyeti neredeyse herkese ulaabilecei kadar dmek zere. Nasl bir model olmal sorusu her lkede soruluyor. Okul yaratcl ldryor diye haykran da ok. Merkezi yaklamlarn anlk deiimler yaanabilen bir ierik uzaynda yetersiz kalmas ve dier sorunlar lkemize zg deil. Yaylma hz ve olumlu geliim potansiyeli yksek. Yap: dank, kaotik, fraktal. Ama: zm retmek iin donanm. Gelecek nasl olabilir? Varsaym 3: En hzl deer retimi fikir, yetenek ve sermayenin hzla ve karlkl gvenle bir araya gelebilmesini talep ediyor. Dolaysyla, bu talep, bu kavramlarn edeer olduu bir gelecei tasarlyor. Varsaym 4: Etkileimle reten fikir toplumunun ayak sesleri her yerde duyuluyor. Her yan, her ekonomik durumdaki kiinin, her renim seviyesindeki kiinin retken olabilmesi mmkn. Kelimeler = Kanat rp Yorum 3: Kelebek etkisi bize umut olabilir mi? nsanlk olarak bu kadar uvalla, sonra da bir kelebekten umut bekle! Kaos kuramyla ilgilenmi kiiler kelebek etkisini duymulardr. Bir yerlerde bir kelebein yumuak kanat rp, uzaklarda mkemmel bir frtnaya sebep olabilir. Peki bu yaklam corafya dnda gryor muyuz? Bir fikir kyor ve sonucu ksa zamanda farkl yerlere dalyor ve farkl etkiler douruyor. Vikipedi Kuzey Amerikann ucuz iilik aray fikrinin nasl Amerikan i savana, bunun da dolayl olarak Rusyann Orta Asyay ve ngilterenin Dou Hindistan igaline sebep olduunu yazyor.

Eitim emekten gelen bir kelime (Sayn Tnaz Titizin szdr.). Bireye ekil vermek gerekliliini ima eden kibirli-feodal bir dnce eklinin yansmas. Doal olarak kul retimi hedef.
Kanmca fikirler kelebeklerden aa kalmyor. Ne dersiniz? Peki ya fikirleri oluturan kelimeler? Tekrarlayacam ama: kelimelerin fikirleri, fikirlerin deerleri, deerlerin eylemi, eylemin bireyleri, bireylerin toplumlar ina ettiini kabul edebilir miyiz? Bu durum doruysa, kelimeler en az kelebekler kadar becerikliler, diyebilir miyiz? Ya kelimelere yklenen anlamlar? Varsaym 5: zninizle, kaos kuramna gvenerek dilimizden olumsuz kelime, deyim ve dnce biimlerini ayklayp, olumlu kelime, deyim, ve dnce biimleri kullanrsak, olumlu deiim yolunda hzl ve nemli admlar atarz. diye iddia edeceim ve teklif ettiim renimin geleceini bu kavramlar stne kurgulayacam. Yorum 4: Olumsuz rnekler: Eitim emekten gelen bir kelime (Sayn Tnaz Titizin szdr.). Bireye ekil vermek gerekliliini ima eden kibirli-feodal bir dnce eklinin yansmas. Doal olarak kul retimi hedef. (ngilizcede kullanlan education bireyin potansiyeline erimesine yardm edebilmek anlamn tayor. Farkl ve anlaml.) Eitim kelimesini kullanmayp, yerine iten gelen + istekle yaplan anlamlarn tayan renim desek, nasl olur?

Sayfa 68

Politika Dergisi

Kltr kelimesinin medya, siyasetiler, ve renim sistemi iinde kullanlan ekli hep bir ey olmakla ilgili. Mesela, Trk olmak, Mslman olmak, vs. Trk Dil Kurumu kltr kelimesini birlikte yaplan/retilen eyler olarak tanmlyor. Yani eer bir ey olmak anlamn seersek, tekini tanmlyoruz; birlikte retilen anlamn seersek, farkl kiilerle el ele veriyoruz, onlara sarlyoruz. Siz hangi anlam tercih edersiniz? Hi dndnz m; medya, siyaset ve renim sistemi neden bu anlamlar yklyor? Yorumum: nk herkes bu ekilde programlanrsa, bireylerin daha kolay tetiklenmesi ve ucuz elde edilen/kolay taraftar olmalar mmkn. Her gn bu yaramz ne kadar kanyor, farknda myz? Kltr kelimesini sadece ve sadece birlikte yaplan/retilen anlamyla kullansak, nasl olur? G / gle elde edileni yceltmek: Sanki olumlu bir ey gibi piirilip, piirilip masamza geliyor bu kelime. Bir sr anlam varken, medyada en ok kullanlan mutlak nitelik anlam; neredeyse, tanrsal ve eriilmez olup, geen yzyln, feodal sistemlerin sonucu. inde esneklik iermiyor. lkede bugn yklenmi olduu anlamyla i gc temsil edebilecek ngilizcedeki strength kelimesinin karl deil.

Tarih adapte olann yaama ansnn daha fazla olduunu gsteriyor. Halbuki biz haberlerde ve politikaclarn azndan dimdik durmann, esnek olmamann daha ulvi ve geerli yol olduunu reniyoruz. Biraz da ataerkillik eklenince neden bu kadar kalp krizi yaanyor diye tekrar dnelim? Kalp sertlii ne kadar sevebilir ki? Tabii buna bal bir de baka yaramz daha var: gle elde edilen eyi kutluyoruz; ama futbol manda, ama tarihe yaklammzda. G kelimesini ve gle elde edileni yceltmeyi braksak, nasl olur? Bilgi; kullanl ekliyle, bende var, sende yok imasn ieren bir kelime. Feodal dzenin yansmas. nternet dnyasnda bilgi her geen gn daha youn paylalyor ve yzlerce, binlerce bireyin etkileimi sayesinde ina ediliyor. Kimsenin tekelinde deil. Bilgi kelimesini kullananlar bize bir eyler satmaya alyorlar. stnlk taslyorlar. Samimi deiller. Bilgi olmadan da fikir olabilir. Bilgiyi ne karanlar, fikir kelimesinden ve bu kelimenin doal olarak zamanla ekonomik ve siyasi gc topluma yayabilme becerisinden korkanlar. Bilgi kelimesi yerine fikir kelimesine sahip kalm. Ya fikir, ya fakir! Yaratclk insanlarn yzde ka yaratcdr? (Cevab aklnzda tutun ltfen.) Bu kelime sreci dlayan, sonucu nemseyen bir yaklamn yansmas; Edison binlerce kere ampuln nasl yaplamayacan anladktan sonra keif yapt. Keif iin ncelikli gereksinim deneme ve yanlma. Deneme ve yanlma ise 6 aylk ocuun ayaa kalkmaya alrken kulland yntem ve hepimize nefes almak kadar yakn. Durum byleyken neden az sayda insan yaratcdr kavramn tayan bir kelimeye bel balyoruz? (Sahi sizin tuttuunuz say kat?) Bu kelimeyi hi kullanmayalm. Yerine, sreci ne karan zm retimi kavramn kullansak, nasl olur? Hogr/tolerans yine sosyal, siyasi, ekonomik alt-st kavramlarn ieren dnce eklinin sonucu bir kelime; ya kucaklyoruz birbirimizi ya da sevmiyoruz; ama samimi olalm bari, neyse onu sylersek, en azndan hatadan dnme zamann ksaltm oluruz. Olumsuz ataszleri/deyimler:

Say 23

Sayfa 69

Ate olmayan yerden duman kmaz: Bu szle herkesi zan altnda brakmak mmkn. Birlikte retmek karlkl gven gerektiriyor. Bu sz her trl karlkl gveni yok edebilecek bir sz. Kullanmasak, nasl olur? Olumsuz dnce biimleri: Biz adam olmayz. Adamlar yapm. Hakikaten gereksiz yaklamlar. Daha fazla olsa iyi olur dediim dnce biimleri: Komuna sana davranlmasn istediin gibi davran ve komuna sana davranlmasn istemediin gibi davranma. rnekler bunlarla snrl deil. renim ve yaamn her yannda olumsuz kelimeleri karp, olumlu kelimeleri kullanabilmemiz, dnce ekillerimizi zamanla olumlu olarak deitirecek. Zamanla hem bireysel, hem de toplumsal salmz ve yapclmz da olumlu olarak etkileyecek. Gidiat olumluya evirme asndan bu yaklam nemli. Model=frtna Yorum 5: retim kelimesini kabul ettik ve doru kelimelerin kanat rpyla gidiat olumluya evirdik diyelim, peki bundan sonra nasl bir yol haritas, nasl bir okul olabilir? Fikir kelimesine sayg duyan ve retim hedefine adm adm ilerleyen bir toplum olabiliriz. Bunun iin renim sitemimizi daha uygun bir ekilde kurgulayabiliriz. Tek kelimeyle balarsam, odaklanmamz ve kabul etmemiz belki daha kolay olabilir. retelim. Deer retelim. Kalc deer retelim. En az tketerek kalc deer retelim. En az tketerek ve en fazla insan olumlu etkileyebilecek kalc deer retelim. En az tketerek, en fazla insan ve evreyi en olumlu etkileyebilecek kalc deer retelim.

Peki farkllklar bir araya getirip, ballkla bir arada tutabilmenin bir yolu var m? Yaadklarm ve rendiklerim aadaki gibi bir yol haritas/arayz olabileceini gsteriyor. Bu yol en alt basamaktan, yukar kyor ve sonra ama spesifik olarak tekrarlanyor diye teklif etsem, ne dersiniz?
Farkllklar bir araya getirip, en az tketerek, en fazla insan ve evreyi en olumlu etkileyebilecek kalc deer retelim. Farkllklar bir araya getirip, ballkla hedefe ynelik olarak bir arada tutup, el ele, en az tketerek, en fazla insan ve en geni evreyi en olumlu etkileyebilecek kalc, ilham verici deer retelim. Bu cmle bizim bireysel, kurumsal, lkesel, hatta soysal (insan soyu) hedefimiz olabilir mi? Anayasamzn zeti olabilir mi? Olmamas iin bir sebep var m? Olmasnn herhangi bir zarar olabilir mi? Bu yaklama retimin alm diyorum. Peki farkllklar bir araya getirip, ballkla bir arada tutabilmenin bir yolu var m? Yaadklarm ve rendiklerim aadaki gibi bir yol haritas/ arayz olabileceini gsteriyor. Bu yol en alt basamaktan, yukar kyor ve sonra ama spesifik olarak tekrarlanyor diye teklif etsem, ne dersiniz? Bu kavramlar evrensel olarak nitelendirebilir miyiz? Yorum6: retimin yolu (deerler=arayz=metodoloji):

Bu basamaklarn dorulamasn u ekilde yapyorum: Dii ve erkek arasndaki samimiyet sonucu

Sayfa 70

Politika Dergisi

ortaya yaam kyor; yaam konuuyor, dinliyor ve reniyor; etkileim iinde renirken ekiplerin, takmlarn paras oluyor; hedef odakl ekiplere ballkla deer retiyor.

kurum nasl olabilir? Yeni okul bnyesinde fikir, yetenek ve kaynaklar ngrlebilinir prensiplerle bir araya getirebilirsek hzl yol alabiliriz diye dnyorum. Bu prensiplerin banda mesela, retilen deerin e olarak paylam olabilir. Bu hem karlkl gveni, hem de motivasyonu en st noktada tutacaktr. Yorum 7: Hedef, yeni okul, retim amal beceriler (ierik), ieriin ileme arayz (retimin yolu) grseli: Yeni okul retimin yolunu kullanarak farkl zelliklerde bireyleri proje baznda bir araya getiren bir yer. Mutlaka fiziksel bir mekan olmak zorunda deil, sanal bir ortam da olabilir.

Hepimiz yaam boyunca retimin yolunu yryoruz, farkl konularda, farkl ekiplere girip, retiyoruz. Farknda olarak veya olmadan her baarmzn arkasnda bu yaklam var. Hatta her organizma, kk-byk bu yolu yryor! dersem, durup dnr msnz? Geldiimiz nokta nemli olabilir. retim kelimesini hedef olarak saptayp, bu hedefe eriimin yolunu ve deerlerini dlyoruz. Sorgulayp, nefes alalm. Alalm nk bu yaklam kabul edersek o zaman sorgulamamz gereken ey belli: renim sistemimiz bu kavramlara ne kadar yakn? erik ne durumda, aktarm ne durumda, hedefleri ne durumda? renimin hedefi net deil. erii ise ne yazk ki tm dnyada politize olmu durumda. Sadece ierii deil, nasl aktarld da sorunlu. Eer renimin amac retim olursa, o zaman ierik retim amal becerilerle doldurulacak. Ve bu retim amal beceri ieriinin aktarm yukardaki arayz kullanlarak kurgulanrsa, herkesin retim odakl becerilerle donanmas daha kolay olacak. rendii eyde anlam bulan ve tm enerjisiyle kendini ina eden renci tiplemesi ne kadar yapc olabilir, farknda myz? Hedefinin en salkl ve anlaml retim olduu, her yan paylaarak rendii ve ieriin srekli deiebilecei bir ortamda renim/retim yaplan

Doal olarak yeni okul fikirlerin patentlenmesini ve gerekletirilebilmesi iinde kayna (mesela, risk sermayesini) barndryor. Risk sermayesine doal alternatif de farkl kurumlarn reklam harcamalarnn bir ksmn bu eit retimi destekleyerek kullanmas ile olur. Dolaysyla yeni okul reten insanlara ve retilen metalara ihtiyac olan kiiler tarafndan finanse ediliyor.

Say 23

Sayfa 71

Model kaynak olan kii veya kurumun hep kaynak noktasnda olmas gerektiini nermiyor. Paylam forml belli olduu iin yeni okuldaki bireyler proje baznda fikir, yetenek veya kaynak noktalarndan herhangi birinde olabiliyorlar. Asl olan seimleri. erik: Her yata bireyin retmesi mmkn. Her yaa uygun salkl dnme, anlama, ifade, dinleme, etkileim, takm almalar, ballk almalar yapmak mmkn. Ksaca ierik ve admlar arayze bal olarak modellenmeli. retmenler: retmenlerin hedef ve arayz konularnda bir sohbet sonras, kabul ettikleri lde bu modele katkda bulunmalar mmkn. pheler olacaktr. Ancak, katlmclar rettike, modele gven ve motivasyon artacaktr. Bu modelde retmenler kap ac, yol arkada, birlikte alma konusunda kolaylatrc rolndedir. Aktarm ekli: Aktarm ekli ksaca yaparak olacak. Herkes yaparak renecek, retecek, kazanacak. Bugnk okullar (idare/fiziksel yap): Okul idarecileri hedef ve arayz konularnda bir sohbet sonras, kabul ettikleri lde modeli benimseyecek ve kullanacaklar. Kullanm gven gelitike artacak ve organikleecek. Model iinde yeni okul idarecileri fikir, yetenek ve kayna en salkl ekilde bir araya getirebildikleri oranda baarl olacaklar. Fiziksel yap, mesela snflar, ierik adm ve proje bazl kullanlacaklar. Byle bir yaklam nasl zihinsel yaklamlarla en hzl byr dersek? Veli yaklam: ocuumu hr iradesi olan bir birey olarak gryorum; ona ve seimlerine sayglym; ondan renecek, onunla paylaacak ok eyim var; ocuuma sonuna kadar gveniyorum; ocuumu en ksa zamanda ve ekonomik olarak retken ve etkin klacak, yaklam bu. renim grevlisi (yol aan, destek olan bilge) yaklam: Her biri hr iradeli birey; onlarla neler paylaabilirim, nasl yollarn aabilirim? Birlikte neler retebiliriz? Siyasi erk yaklam: Her vatandaa sonuna kadar gveniyorum; zet ve tohum

Olumsuz kelimeleri kullanmayp, olumlular kullanp, retim odakl, herkesle el ele, paylamc, adil bir renim / yaam modeli kurgulamak mmkn. Dnyann yzmze tuttuu ekoloji aynas hepimizi zm iin birletiriyor.
Olumsuz kelimeleri kullanmayp, olumlular kullanp, retim odakl, herkesle el ele, paylamc, adil bir renim / yaam modeli kurgulamak mmkn. Dnyann yzmze tuttuu ekoloji aynas hepimizi zm iin birletiriyor. Her lkenin bu modele ihtiyac var. Bu yazda gelitirilen modeli Mevlanann mirass, farkl toplumlarn karm olduu, kta aras kpr olan, farkl kavimlerle ilikiler kurabilme becerisine ve bu toplumlarn ortak ierik zenginliine doal olarak beik Anadolu-

Sayfa 72

Politika Dergisi

Ahmet Altan yazsnda lenler arasnda Gneydoulu da vard gibi bir yaz yazm Bu, bildiimiz kadar Gazzede yaral ve hastalara yardm iindi; yoksa biz mi ok safdillik ettik, bu tamamen ideolojik bir hareket miydi?
da yeertmek hem mmkn, hem de tarihin verdii bir sorumluluk. Yaklam dnyaya borcumuzu deyebilme yolunda herkese umut olabilir. Bu yolu yrmek iin cesaret gerekli. renimin ieriini bu kavramlarn etrafna sarglayp, her yata reten bireylerin olabilmesini salamak mmkn. Gelecei, kukusuz, olumlu bireyler ina edecek. Bu bireylerin en nemli becerileri bilgileri, paralar, atma aletleri deil birlikte zm reten sreler oluturabilmek olacak. Bu da zamanla en retken insanlarn bu topraklardan kmasn veya buraya gelmesini garantileyebilir. Umarm bu fikirler daha iyi bir eitim sistemi nasl olur sorgulamasna yardmc olurlar. Yaznn banda sylemi olduum gibi bu yaznn deerli yolcusu, bu fikirler ne kadar evrensel,

bu topraklara ne kadar uygun ve ne kadar yaama geebilir sorularna sen karar vereceksin. Toplumlar ne tip insanlar barna basarsa, ona benziyor; hep birlikte sevgiyle evrene daha uyumlu bir renim modeli retelim ve paylaalm ki, reten insan olsun ki, topluma hizmet etsin ki, borcumuzu yava yava deyelim, akln yolcusu, ne dersin? Notum: Tarihi deilim. stanbulda dodum. 12 sene ABD ve 5 sene Fransada yaadm. Matematik ve iletme okudum. Kurumsal sat, datm, retim, bankaclk ilerinde altm. Hepsinden rendim. En ok retimi sevdim. Trkiye en hzl nasl kalknr ierikli internetvadisi diye bir kavram gelitirdim ve 2000 ylndan beri paylayorum. Yazdklarm gzlemlerim, yaadklarm, aratrmalarm, ve paylamlarm stne kurgulanmtr. Doal olarak bu yaklamn tamamn gelitirmek mmkn. Gelitirebilirsem, ok da sevinirim dorusu. Fikirler benim diyorum ama oluumlarnda 49 senede yaadklarmn, okuduklarmn, etkileim iine girdiim herkesin belli lde katks olmu olduunu itiraf etmeliyim. Dolaysyla herhangi biri bu fikirlerle veya trevleriyle ortaya kabilir. Daha iddial olaym, biraz da olsa gzlem yapan, hatalardan ders karmaya alan birok insan ayn fikirleri derlemi olabilir. Ancak, yolcusu ve ierii bol bu topraklarda domu olmann yorum yapabilmek iin bir ans ve avantaj olduuna inanyorum. Bu yazdaki fikirlerin tek tek deerli, ama bir dizin olarak olumlu deiimin DNAs gibi alglanp, ok ok nemli olabileceini dnyorum. Arimetin istedii gibi bir dayanak noktas da olabilir, okuyana sevgiyle sarlan bir nefes de. Bu yazyla ilgili gr, fikir, gelitirme nerilerinizi paylamak isterseniz ltfen yazn:

Hakan.Habip@gmail.com iletisim@PolitikaDergisi.com

Say 23

Sayfa 73

Sayfa 74

Politika Dergisi

PKitap: Sekiler

Glsm Ttnc ESMER, Trk Siyasal Yaamnda Ortann Solu

Seyla BENHABIB, tekilerin Haklar

etin YETKN, Hristiyan ve slam Siyasal Dncesi

Vural SAVA, Hukuk (!) ile Aldatmak

Alain TOURAINE, Demokrasi Nedir?

Mustafa Kemal ATATRK: Ben ocukken fakirdim. ki kuru elime geince bunun bir kuruunu kitaba verirdim. Eer byle olmasaydm, bu yaptklarmn hibirisini yapamazdm.
Henry KISSINGER, Diplomasi Haz: zgr ERDEM, Sultan Galiyev Tm Eserleri Mahmut Esat BOZKURT, Liberalizm Masal Cneyt LSEVER, Trkiyeye Ne Olacak? Celal BAYAR, ark Raporu Metin TKENMEZ, Toplumbilim ve Spor Cneyt ARCAYREK, Bir Zamanlar Ankara Alev COKUN Yeni Mandaclar

Emrah.Ozdemir@PolitikaDergisi.com

Hazrlayan Emrah ZDEMR

Bu Blme likin nerileriniz in: kultursanat@politikadergisi.com

Say 23

Sayfa 75

Modern Hayat
Asm US

umartesi, saat sabahn 6s. Telefonum alyor. Numaraya bakyorum, ofis. Ama konumay ok da beceremeyeceim, yar uykuluyum.

Bugn gelmeyecek misin? diyor telefondaki ses. Gelemeyeceim, lanet olas, bugn izin gnm. Bu i ok kazandrmasa da, gene de kretmeliyim. Daha da anssz olabilirdim. En azndan sigortam dyorlar, fazla mesai creti vermeseler de, izin gnmde, sabahn krnde arayp uyandrsalar da, inann bana daha da kt ileri grdm. Hi almamaktan iyidir, srekli sizden karnz gibi fedakarlk bekleyen bir iyeriniz de olsa. Batda byle deildir belki ama, burada yaptnz her szleme, sanki irketinizle evleniyormusunuz gibi. Grnrde gnde 8 saat cret alrsnz ancak, mesailere para vermezler. Cumartesi gittiiniz olur, ya da siz evdeyken, uykudayken ararlar. Uyku saatlerinizi bile irketinizle geirirsiniz. Tam da evlilik gibi deil aslnda. irket sizi istedii zaman kap dar edebilir. E-postan var!.. Klink Klink!.. Bakarsn postaya. Kovulmusundur, muhasebeye aryorlardr. Sabahn krnde kalkmalar, para almadan mesaiye kalmak iin zorlanman Senin bir hakkn yoktur, ama irket senin efendindir. Tabii irket herkesin efendisi deildir, irketin efendisi olanlar da var. Ama onlar byk insanlardr. Yeni kurtarclarmz, modern peygamberlerdir. nsanlk umudunu onlarn vicdanna balamtr. Trkiyede doduysanz, btn toplumsal snflar unutun. Burjuvazi, proletarya, aristokrasi, orta snf Hepsi palavra bunlarn burada. nk bu lkede ana olarak toplumsal snf vardr: ansllar, torpilliler ve garibanlar.

Eer anslysanz, hibir ey yapmadan sefahat iinde yaayabilirsiniz bu lkede. 0 lira retimle, milyarlarca, hatta trilyonlarca lira tketirsiniz. almanza gerek yoktur. Meslek sahibi olmaya gerek yoktur. Okumaya gerek yoktur. Gerek yoktur ama, bu snfta yaayanlarn, sadece birbirlerine hava atmak iin okuduunu, hocalar tutup grg dersleri aldklarn, cumartesi gnleri brunch partileri sonras evlerine giderseniz, grebilirsiniz. ansl toplumsal grubun ocuklarn da, genellikle okuldan kamalar, derslerden rvetle gemeleri, son model arabalar ve yanlarndan eksik olmayan parasz konsomatrisler sayesinde tanyabilirsiniz. ansl gruptaysanz eer, hibir ey sizin aleyhinize almaz. Adam ldrrseniz, kurbana verirler cezay bu lkede. Bir de torpilliler snf var. Burada da babanz ok zengin olmasa da, ya brokrattr, ya akademisyendir, ya askerdir vs Mutlaka bir yerlerden bir yerlere hatr geiyordur. Bu snfta domusanz eer, biraz alma ile, istenen asgari kalifikasyonlar kazandnz vakit, istediiniz yerde i bulursunuz, tm kaplar size alr. Ancak sonra da mrnz boyunca saylmamaya, torpilli diye arkanzdan konuulmasna hazr olmanz lazm. Tpk babas profesr olup, saltanat usulyle profesrle devam eden evlatlar gibi Garibanlar vardr bir de. % bilmemkalar isizdir. ounlukla hayatlar, girdikleri bir cinnet sonucu intiharla sonulanr. Tabii buna hayat denebilirse. Yaamak iin okumak zorundadrlar, ancak okuyacak paralar yoktur. Bu gruptaysanz eer, her ey aleyhinize iler. Polisten siz dayak yersiniz. Askerde ezilirsiniz. Aslnda btn mrnz boyunca ezilirsiniz. Sanrm ben bu son gruptan deilim. almaya ihtiyacm yok, ama alyorum. Arkadalarm neden altm soruyorlar bana. Onlara bo bo Irmak.Ataberk@PolitikaDergisi.com bakyorum. Bo ama acyan gzlerle. Genelde akam dar kmak, bir kulpte tepinip, kzlar kesmek iin arlrm. Ama reddederim. Benim iren bir hayatm var, ama gene de onlarnkinden iyidir, diye dnyorum

Sayfa 76

Politika Dergisi

Sabahlarysa rtlerle uyanrm. Lavaboyla prm. Bir daha, bir daha. Eer ertesi gnden kalmaysam da, ounlukla uyumadan nce kusmuumdur ve uyandmda yastmda salya lekeleri vardr. Benim iren bir hayatm var, ama hi dibi gremedim. Aklmdan bunlar geirirken, telefondaki kii sinirli bir halde telefonu yzme kapatyor. O da gariban snfndan aslnda. Bu snftakiler hnlarn birbirlerinden kartrlar, st gruplara bulaacak gleri yoktur. Sistem byle iler. Btn haftasonu sabah magazin programlarnda, bu ne i yapt belli olmayan zengin adamlarn, ocuklarn ya da karlarn izlersiniz. Giysileri, kokteyller, kavgalar falan filan. Birazck hayvan belgeseli tad verir bana, oturup izlerim. Doadaki baka yaratklarn hayatlarn, hatta iftlemelerini bile gsterirler bu magazin programlar. Tereyam ekmee srerken bunu

dnyorum. Hayvan belgeselleriyle, bu programlar arasndaki fark biri bana anlatabilir mi? Eer bunlarn doal yaama alanlarna giderseniz, btn gn ne yaptklarn gzlemleme ansnz olur. Safari gibi dnn bunu. Kafede oturup bo lakrdlarla zaman ldren ceylanlar. Aslnda bir su aygr olup, altndaki arabasyla akal klnda zebralar kovalayan hayvanlar dnn. Metropolitan hunter Hayatlar byle geer. Yanl anlamayn onlar sulamyorum, lkedeki dzen bu. Ahlaki dibevurum sonucu sosyal bir davurum onlarnkisi. Hayvan belgesellerini dnn. Arkadam aryor. Beni in lokantasna davet edecekmi. Gidiyorum, oturuyoruz. Hibir yemeini bilmediimden arkadamn sylediinden sylyorum. Noodlem yemein ad, ama bence erite. in lokantasnda, neden Noodle isimli bir yemek vardr? Bu ince bir ad m? inlilerin ok fakir olduklarn ve n pirin yediklerini duymutum halbuki. Garson!!! Bana pirin lapas getir! Masadakiler akn akn bana bakp, benimle dalga geiyorlar. Ben de onlar izliyorum. Erkekler benim zerimden, kzlar gldrerek prim kazanma peindeler. Birbirlerine kur yapan austos bceklerini dnn Kede bir masada, k giyimli bir adamla, bir fahie oturuyor. Glyorlar. Adamn eli, fahienin bacaklarnda. Kzna, baka erkeklerle beraber olmas iin ayda milyarlarca para veren adam, kendisiyle birlikte olan bu kadna gece sonunda 500 liradan fazla vermeyecek. Gelir dalm adaletsizlii! Bu lke byle, diye dnyorum iimden. Kk Amerika Onlar gibi modern yayoruz biz de. Asim.Us@PolitikaDergisi.com

Say 23

Sayfa 77

Schopenhauer K Dergi Hakknda Ne Dnyor?

P
yor, ()

Emrah ZDEMR aranoyakt Geceleri bir grlt duyduunda yatandan frlayp tabancasyla klcn eline alyor, her gn berberine o gn usturasyla boazn kesecei korkusuyla gidi-

Cimriydi Altn paralarn mrekkep hokkasnn altna, hisse senetlerini gnlklerinin arasna saklyor Kadn dmanyd

Hrsl olduu kadar acmaszd da K dergiyi daha nce okumusanz, bu satrlarn ve buna benzer onlarcasnn bu dergide yer aldn bilirsiniz. Edebiyat dergisi olarak bilinen dergi, yazarlarn daha ok zel yaamlarn konu ediniyor: ecinsellikleri, fobileri, u ykleri, yasak aklar, zayflklar Derginin 29. saysnda (20 Nisan 2007) Pelin zgrn kaleme ald yukardaki satrlarn znesi byk Alman filozofu Arthur Schopenhauer. Peki, 1860da len Schopenhauer, 2007 ylnda kan bu yazya nasl bakyor: Bir filozofun dncelerini incelemek yerine hayat hikayesini okuyarak, onu anlamaya alanlar, bir resmin kendisini gzard edip erevesinin biim ve slubuna dikkat kesilenlere, ahabn iyi oyulup oyulmadn, yaldznn kaa mal olduunu tartanlara benzerler. Btn bunlar iyi gzel de, ilgileri maddi ve ahsi mlahazalara ynelmi olmakla beraber daha ileri gidip bunu btnyle bouna ve gereksiz bir aba haline getirecek bir noktaya vardran baka bir zmre vardr. nk byk bir kafa, insanlara en derin varlnn hazinelerini amtr ve sahip olduu kabiliyetlerin stn abasyla sadece onlarn

ycelmelerine ve aydnlanmalarna katkda bulunmakla kalmayp, ayn zamanda onuncu hatta yirminci kuaa kadar gelecek nesillere de hayr dokunacak olan eserler meydana getirmitir. Bylelikle bu adam insanla emsalsiz bir bata bulunmutur, bu ayaktakm belki de bundan cesaret alarak kendilerinin onun kiiliini ve davranlarn yarglayarak, onda kimi kusur ve lekeleri bulup ortaya karacak mevkide olduklarn dnrler, nk kendi hiliklerinin ezici duygusuyla karlatrldnda bylesine byk bir adamn karsnda duyduklar acy dindirmek isterler. Bu, szgelimi Goethenin hayatnn ahlaki yn zerine saysz kitap ve eletirilerde srdrlen btn bu kl krk yaran skc, usandrc tartmalarn gerek kaynadr: Genliinde k olduu u ya da bu kzla evlenmeli miydi, evlenmemeli miydi () Bylesine arsz kadirbilmezlik ve ktcl ekitiricilikle bu sokulgan ve igzar yarglar, bunlarn zihni ve fikri bakmdan olduu kadar ahlaken de dzenbaz olduunu gstermektedir, ki bu ok ey syler. (Arthur Schopenhauer, Sekinlik ve Sradanlk zerine, Say Yaynlar, ev: Ahmet Aydoan, S.36-37) Ben hi yorum katmyorum: Schopenhauerin K dergi ve ona benzer olarak, dhilerin, byk kafalarn, filozoflarn, yazarlarn asl yaptlarn brakp zel yaamlaryla uraanlara 150 yl nceden peinen verdii yant bu. Keke Schopenhauerin zel yaamn bu kadar inceleIrmak.Ataberk@PolitikaDergisi.com yecekleri yerde, yazdklarna o kadar baksaydlar. Hi olmazsa Onun yaamn konu edinmeselerdi, birileri bu yazy yazmazd belki Emrah.Ozdemir@PolitikaDergisi.com

Sayfa 78

Politika Dergisi

Sersefilin D
Mert ATALAY orap yrtndan bir tane beyaz 5 krmzda bir, urunda ah damarna neter ekilebilecek. yle bir beyaz ten aka bir dil bu. nsan beyninin paralanmlna, bilgilerin kkensizce savruluuna baka bir dil bu, karanln kklerine su. yle bir beyazlk dklm kaldrma KrmzBeyaz. Gece olsa dedikodusu eek ldrr, ld diyenler olur, Bu iin ironisi ak seik; fikirler lmez! Kede kan kestirmi ar aabeylerin tespihi ile ayn tny tutturuyor zgr ve onun klstr. Yandan yandan izik bilenen baklarn tam berduunda arap ieleri. Belde tabi ki Silah gibi. Syleniyor anra anra, duyuluyor ancak sessizlik: Akustik ekilde, gm tnlaryla kulaklarda kyamet kopmakta. Etine dolgun kedilere uzanamayan kasaplar mundar trks belleyip mteri toparlamaktaydlar. Bu efkarn gkyz boalmlna ahit / olu 21 yanda rnakta ehittir. / adama her gn ayn soruyu soran izoid karakterlerini grmeye balamakta alabildiine sokak. Zooney admn atar atmaz boynundaki souk lmle ylyor yere, 21 yanda. stne kitaplar, haberler yazlyor oku-

te byle balyor dedi pervasz, kolera sokaklarnn sersefili. Kaldrmlar yalayan admlara paraflar atan airlerin ellerinden kaporta dyor muktedir keler. Daha yeni srlm ojeli elleri pmeli, koklamal kafa buluyor virane fiyaskolar. te te dklyor bir kadnn iki gsnden bembeyaz cmleler, tutamyoruz, kafamz boynumuza dek 359 derece dnp avucuna sert kahve doldurulmu dilberden her gn bir yudum kahve ien adamn adamlna, adama ne ayet ne ahit simitinin simitlerinin ortasndan grnen dnya. Boluk deil midir Kamil? Yuvarlak deil midir grnen her ey bir simidin ortasndan Korna seslerinden ritim karan, Alzheimer taklidi yapan berberin rengrenk dyd bu; biz karasna dtk; simsiyah salar kesip ellerimize verdi. Yoksa niye tanrclk oynamaya alyor, drt yol aznda klar alnan trafik lambalarnda solcular ldrmekten sol botunun ucu kirlenmi polis? Keyfleniyor ite nargilenin fokurtusu; pencerenin kenarna braktn gzlkler u koca ehrin baka baka halka ak kerhanelerine bakyor 23 saat. 1 saatte cigara saryorsun, nargile fokurtusu; yahu anlatm bozukluu yapmazsan anlayamyorum seni, anlaamyoruz kaymak, sen bu kaymaa kirli trnaklarn dedirmezsen, anlayamyorsun deil mi bu soka, iinin tertemizliinden. Nargile fokurtusu Gzlerinin seyir ettii saliseden tedir yalanyor kaldrmlar. orabnn renginde deniyor. Kaldrmlar, krmz- gri krmz- gri krmz- gri, ince bir

Say 23

Sayfa 79

yanlara katlm sertifikas verilmek zere. Herkes 21 yanda rnak ta ehit oluyor o vakit, kimin ldrdn bilerek. Kimin ldrdn bilerek Kimin ldrdn bilerek Kinin ldrdn bilerek Giderek sadeleiyor sohbetlerin en zakkumlu kelimeleri, baklyor ki eref saatinde inlemeler ayp oluyor, minareye karlyor inlemek isteyen, sonra tm camilerin minareleri bir kiiye balanyor. Playback ezanlarla playback namazlarla playback sevaplar ileniyor burada.

yoruz. Aklmzda binlerce cam krklaryla dnemiyoruz. Dolmuu yevmiyesini kornasyla toparlamaya alrken sabah sisini indirgeyen scakla okkal kfrn iitip uyanyor minyatr umutlardan. - zgrlk dediimiz sadece ovdur ulan! narasyla zgr olan kolera sokaklarnn sersefilinin dyd bu, kadnlarn ojeli trnaklarn koklayp kafa bulandan Mert.Atalay@PolitikaDergisi.com

Heavy Metal mziin nclerinden, o mehur horned hand (boynuzlu el - metalci simgesi) iaretinin de babas, Ronnie James Dio (19422010) yaamn yitirdi... Rainbow, Black Sabbath ve Dio gibi ad unutulmaz gruplarda vokalistti. Bir dneme damgasn vuran karanlktaki gkkua R. J. Dio, rockmetal mzik dinleyenlerin hafzalarndan silinmeyecek. Biz de bu efsane isim hakknda daha sonra bir yaz yazma sz vererek tm sevenlerine ba sal diliyoruz.

Sayfa 80

Politika Dergisi

PMzik/DVD: Nzm Oratoryosu (Fazl SAY)

Emrah ZDEMR

lusumuzun vn kayna Fazl Sayn lmsz airimiz Nzm Hikmet iin yapt esiz bestelerden oluan Nzm adl albmn hemen hemen duymayan kalmad. Yine de Nzmn lm yldnmn bu yl bu biimde sayfalarmza tayalm, dedim. Attil lhan, her iirin kendine zg bir melodisi olduunu ve iirlerin bestelenmesi gerektiini sylerdi. Byk airimiz Nzmn szckleriyle, dahi mzsiyenimiz Fazl Sayn notalar birbirine ok yakyor, bir btnlk sunuyor. Attil lhann ifade ettii de buydu sanrm. brahim Yazcnn efliinde Bilkent Senfoni ve Devlet oksesli Korosuna Genco Erkal, Sertab Erener, Gven Dastn ve kk kardelerimiz elik etmi. zellikle Genco Erkaln Nzm Hikmet vatan hainliine devam ediyor hl derken vurgular ve gsterdii itenlik, Nzm Hikmetin u anda da vatan hainliine devam ettii (!) izlenimi yaratyor. Bilinmeyen sularla aylardr tutuklu bulunan yeni Nzmlarn belki de... ehitler, Kuvayi Milliye ehitleri okunurken, gerekten tyleriniz diken diken oluyor. Kuvayi Milliye ehitleri mezardan kmayacak, ama en azndan kendi yaptklarnzdan utanr oluyorsunuz Nzmn -bildiim kadaryla- o trde yazd tek iir olan Selvide de iir ve notalarn ortak duygusuna kaplyorsunuz... Hepsini tek tek saymaya gerek duymuyorum. nk tm besteler birbirinden ho ve etkileyici. Final arks olan Yaamaya Dairi de hayranlkla dinledikten sonra Trkiyenin yetitirdii bu iki byk isimle ayn dili konutuunuzu, sizin ehirlerinizde bu oratoryonun gezdiini bilerek kendinizi ansl hissedeceksiniz. Giderse ok znt duymam, diyenlere inat, sekinliini doumdan deil, yaptlarndan kazanm

olan byk sanatnn bir yerlere gitmediini grmek de lkenin aydnl iin savamda bulunanlara g vermitir. 3 Haziranda Antalya Konyaalt Ak Hava Tiyatrosunda Belediye Bakan Mustafa Akaydnn da desteiyle yeniden alnan oratoryo iin birok kimsenin bilet bulamadn da anmsatmak istedim. Bildiim kadaryla albmn yalnzca DVD srm satlmaktadr. Klasik paralara da kendine zg yorumlarla ayr bir hava katan Fazl Sayn bu frsatla daha ok ilgi grmesi gerektiini bildirmek istiyorum. yi ki varsn Fazl Say, iyi ki vardn Nzm...

Emrah.Ozdemir@PolitikaDergisi.com

PD

www.politikadergisi.com iletisim@politikadergisi.com

EHT ASKERLERMZ SAYGIYLA, MNNETLE, BYK ZNTYLE ANIYORUZ.

Teekkr:
> Uluda niversitesinin eskimez rektr Mustafa Yurtkurana, > Deerli hocamz Serta Serdara, > Hocamz Tahir Bataymaza, > Yenia yazar Arslan Buluta, >Dilek ve Oktay Sinanolu iftine, > Cumhuriyet yazar Emre Kongara, > Kerem Doksata, > Sina Akine, > Soner Yalna ve odatv.coma, > Milliyet gazetesi yazar Melih Aka ve elbette Haldun Erteme, > UMED Bakan Erdin Dndara > Metin Tnay ve Verim Hosinge, > Tm emei geenlere > Ve tabii ki desteini esirgemeyen tm okurlarmza Dergimize verdikleri destekten tr teekkr etmeye bor biliriz.

ALELERNN, SEVDKLERNN VE ULUSUMUZUN BAI SAOLSUN.

EY TRK GENL! Birinci devin Trk Bamszln, Trk Cumhuriyetini, sonsuza dek korumak ve savunmaktr. Varlnn ve geleceinin biricik temeli budur. Bu temel, senin en deerli (gven) kaynandr. Gelecekte de, yurt iinde ve dnda, seni bu kaynaktan yoksun brakmak isteyecek ktler bulunacaktr. Bir gn, Bamszln ve Cumhuriyetini savunmak zorunda kalrsan, greve atlmak iin iinde bulunacan ortamn olanak ve koullarn dnmeyeceksin! Bu olanak ve koullar ok elverisiz olabilir. Bamszlna ve Cumhuriyetine kymak isteyecek dmanlar, btn dnyada benzeri grlmedik bir yenginin temsilcisi olabilirler. Zorla ya da aldatc dzenlerle, sevgili yurdunun btn kaleleri alnm, btn tersaneleri ele geirilmi, btn ordular datlm ve yurdun her kesine eylemli olarak girilmi olabilir. Btn bu durumlardan daha ac ve daha korkun olmak zere, yurdun iinde ynetim banda bulunanlar, aymazlk ve sapknlk ve stelik hayinlik iinde bulunabilirler. Dahas, ynetim banda bulunan byleleri, kiisel karlarn, yurduna girip yaylm olan (d) dmanlarn siyasal amalaryla birletirebilirler. Ulus, yoksulluk ve darlk iinde ezgin ve bitkin dm olabilir. Ey Trk geleceinin gen kuaklar! te bu ortam ve koullarda bile devin, Trk Bamszln ve Cumhuriyetini kurtarmaktr. Gereksindiin g, damarlarndaki soylu kanda vardr.