Yl: 1 Say: 4 ubat 2010

Kurucu : Mberra ALTIN Hazrlayan, Editr : Emre ALTIN Yazarlar : Mberra ALTIN, Orhan AYDLEK Kaynaklar : Fizikist.Com

Fizikist Dergisi, Fizikist.Com sitesinin yayn organdr. Hibir yaz ve alma Fizikist.Com sitesi yazarlarndan izin alnmakszn kullanlamaz.

Fizikist Bilim ve Teknoloji Dergisi Tm Haklar Sakldr. 2010

indekiler

5 9 10 11 12 13 15 16 17 20 24 26 28 30 31 33 34 35 36

In Geliimi 2.blm te Gelecein Gazetesi Dnya Spernova Kurban Olabilir Nobelli fiziki Aage Bohr ld Nasa Hedeflerini Kltyor Gne nlaryla sudaki hidrojeni ayrtracaklar Arlarn gz sizi bir yerden sryor! Beyin dalgalaryla iletiim deneyi Fizik Niin retilmeli James Clerk Maxwell Limon Pili Yaplmas Bir Fizikinin Gnl Maxwellin Cini Kendinize Engel Olmayn Zekan Test Et Fkralar Ne Demi Newton? Hayata hazrlanmada NVERSTE DIINDA gerekenler Biraz da Glelim

In Geliimi 2.Blm

Ikla ktmz yolculuun ikinci duranda bilim sahnesine James Clerk Maxwell kyor.

Maxwell sko fiziki ve matematikidir .Maxwell de n dalga olduuna inanyordu. Zaten 19. yy n dalga modelini destekleyen birok nemli gelimeye sahne olmutur. 1873 ylna kadar elektrik ve manyetiin bir birleriyle ilikisiz olduu dnlyordu.Optik ise bu ikisinden daha da bamsz grlyordu.Tamda bu srada Newtondan sonra fizikteki en byk birletirmeyi yapan Maxwell elektrik ve manyetiin ayn ey olduunu kendisine ait olan maxwell denklemleriyle ispatlamtr Bu denklemler elektrik, manyetik ve optik alanlarda kullanlr. Maxwell elektrik ve manyetik alan titreimlerinden oluan elektromanyetik dalga olarak tanmlad. Bununla birlikte elektrik ve manyetik alanlarn uzayda dalga formunda sabit k hznda ilerlediini bulmutur. 1864 ylnda Maxwell A Dynamical Theory of the Electromagnetic Field (Elektromanyetik alann dinamik teorisi) ald kitabn yazmtr, kitabnda n aslnda ayn ortamda dalga hareketi yaptna ve bu da elektriksel ve manyetik bulgulardr diye ilk defa bu kitabnda bahsetmitir. Elektromanyetik modeli birletirdii almas fizikteki en nemli gelimelerden biri olarak kabul edilir. Ancak n bir elektromanyetik dalga olduunu savunan Hertz deneyler esnasnda ilgin bir olayla karlamt. Hertz zt elektrik yk ile ykl iki kre arasnda elektron sramas esnasnda aa kan mor tesi mann hemen yandaki yksz kreden elektron koparmas olayna ahit oldu. Ik metalden elektron skyordu ve Hertz in ispatlamaya alt eyin tam tersini destekliyordu. Tanecik modeli btn ihtiamyla yeniden sahneye kmaya hazrlanyordu.Bu olay kantlayan en nemli deney Einsteine Nobel dln kazandran Fotoelektrik olaydr.

Ikla servenimizin ikinci duranda dalga modelini tahtndan indirip yerinetanecik Bir ok fiziki tarafndan Maxwell 19. modelini oturtuyoruz.Ve tanecik modeli kolay yzylda yaayp 20. yzyl fiziini en ok katk kolay tahttan inecee benzemiyor.. salayan kii olarak grlr. Maxwellin bilime katklar Isaac Newton ve Albert Einsteinn katklaryla e grlr.Ve sra Hertz e gelmitir. alman fiziki Rudolph Hertz Radyo dalgalarn Mberra ALTIN kefetti. Ve bir radyo dalgasnn hznn k hzyla ayn olduunu buldu. Ik birok bilim adamna Yksek Fizik retmeni gre dalgayd ve dalgalar eklinde yaylyordu. Newton un k tanecikler eklinde yaylr fikrini savuna bilim adamlar bunu destekleyen deneyler yaplamaynca n dalga olduu konusunda fikir birliine varmak zorunda kaldlar. 5

Foto Elektrik
Kuantum kuramyla ilgili ikinci adm 1905te Einstein att. Einstein, fotoelektrik olay, kuantum dncesini kullanarak aklad. Fotoelektrik olay,ksaca, n metal yzeyinden elektron koparmasdr. Bu olay, Hertz kefetmiti.

Fotoelektrik olayn pek ok zellii klasik fizik ya da n dalga modeli ile aklanamaz. rnein klasik fizie gre k iddetine bal olarak metal yzeyinden her frekansta elektron sklmesi gerekirken ancak belli bir eik deerinin zerinde elektron koparlabiliyordu. In frekans, bir eik frekansn aarsa fotoelektrik olay gzleniyordu. te yandan yaynlanan elektronlarn( fotoelektronlar )says k iddetiyle orantlyd ;ama elektronlarn maksimum kinetik enerjisi, n iddetinden bamszd. Klasik bak asna gre,elektriksel alan k iddetinin kare kkyle doru orantldr ve elektronlarn koparlmasndan ve ivmelendirilmesinden sorumlu olmaldr. Elektronlarn maksimum kinetik enerjisi,n frekans arttka artyordu. Elektronlar,yzeyden,dk k iddetlerinde bile,hemen hemen annda (yzeye k dtkten milyarda bir saniye sonra ) yaynlanr. Oysa klasik kurama gre elektronlarn metalden kmak iin gerekli kinetik enerjiyi kazanmadan nce,gelen nm sourmak iin bir zamana gereksinim olduu dnlyordu. In foton kuramna gre ise gelen enerji, kk paketler halinde grnr ve fotonlarla elektronlar arasnda birebir etkileme vardr. Bir foton,bir elektron koparr. Bu, n geni bir alana dzgn olarak dalm bir enerjiye sahip olduu dncesiyle eliir. Einstein, fotoelektrik konulu 1905 yl yazsnda Planckn nerisini ele almtr. Planck, k kaynaklarnn kuantlam enerji deiimi yaptklarn varsaymt. Einstein bir adm ileri giderek, n kendisinin kuantlam olduunu- n foton denen paracklardan olutuunu- varsayd. Einstein, bir n ya da herhangi bir elektromanyetik dalgann foton denen paketlerden olutuunu dnd. Einsteinin fotoelektrik olaya bak basite, bir fotonun tm hf enerjisini metalin tek bir elektronuna verdii eklindedir. Buna gre kullanlan a gre elektronun enerjisi hf,2 hf, 3 hf... eklinde,yani Planck enerji paketinin tam say katlar eklinde artyordu. Einstein in 1905teki yazs, Planckn kuantumlanma kavramn elektromanyetik dalgalara geniletti;k kuantumlarn tek tek gzlemleyebileceimizi gsterdi. nk yaylan her parack ( her elektron) metal atomuna arpan bir k kuantumuna karlk geliyordu. Bu devrimci fikir, o zaman yerleik olan n dalga kuramna kar bir kt bu da, birok fizikinin onu reddetmesi iin yeterli nedendi. Dier fizikiler, Einsteinin nerisini, yalnzca foton iin pek dorudan bir kant saylamayacak olan foto elektrik etkiyi aklad iin reddettiler. Fakat Einstein k konusunda dalga-parack ikili yap kavramna sk sarld ve n bu grnte elikili zelliklerini uzlatrmaya alt; ama baaramad. Planck ve Einsteinin dnceleri, doal olgularn yepyeni bir alann gsteren deneylerin aklamasyd. 19. yy n sonuna kadar, maddenin ok sayda artc yeni zellii kefedilmiti; bilim adamlar, ilk kez olarak atomik srelerle dorudan iliki kuruyorlard. 6

Foto Elektrik Olay

Havas alnm saydam bir kabn iinde 2 adet elektrot (katot ve anot) bulunsun. (ekil 1) Yzeyi metalle kaplanan (rnein Sezyum) katot zerine k dnce, devreden geen bir akm ampermetre ile llr. Bu akm nasl oluur? Elektronlar katottan, den k yardmyla sklrler. Daha sonra pozitif yklenmi anot tarafndan ekilirler. Katotta elektron salnmas nedeniyle oluan elektron eksiklii, ampermetre zerinden elektronlarn akmasna neden olur. Bunun sonucunda devreden geen bir akm If (fotoakm) llr. Metal yzeyinden bu ekilde elektron sklmesine fotoelektrik olay veya k elektrik etkisi, sklen elektronlara da foto elektronlar denir. Elektronlar, metal yzeyinden ancak gerekli enerjiye ulatklarnda kurtulabilirler. Bu enerjiye balanma enerjisi Eb veya eik enerjisi denir. Bu, metaller iin ayrc (karakteristik) bir zelliktir. (Tablo 1) Genellikle atom ve molekl fiziinde, bu enerji elektron volt (eV) birimiyle ifade edilir. Fotoelektrik Etkisinin Anlam: In dalga modeliyle, fotoelektrik deneyini aklamak mmkn deildir. Bu yzden yeni bir yol bulmak gerekiyordu. Bu yolu ancak 1905 ylnda ENSTEN ( 1879-1955; Nobel dl 1921 ) bulmutur: 1) Ik; fotoelektrik olaynda E=h f paketleri byklnde ( kuvantlar halinde ) sourulan bir enerji akmdr. Bu enerji paketleri, fotonlar veya k paketleri ( k kuvantlar ) olarak nitelendirilip, elektromanyetik salnmlara atfedilen mikro nesnelerdir. Enerji kuvantumlarnn bykl, sadece n frekansna baldr.

2) In iddeti artrldka, belirli bir zaman ierisinde metal yzeyi tarafndan sourulan enerji kuvantumu says da bu oranda artar. Yani dk iddetli kta daha az sayda elektron sklr. Buna karn; sklen bu elektronlarn maksimum hz, iddetli kta (ayn frekansta) sklen elektronlarn maksimum hz ile ayndr.Ancak, n dalga modelinde dk iddetteki kta sklen elektronlarn hzndan daha dk olmas beklenir. 3) Ik, metal yzeyinden ancak metal iin karakteristik olan eik frekans fe ye ulatnda elektron skebilir. In dalga modelinde elektron sklmesinin byle bir balang k frekansna ball aklanamaz.

etin BAL

te Gelecein Gazetesi
LG Electronicsin kullanclarna duyurduu yeni e-paper, kat gazeteleri tamamen elektronik ortamla buluturuyor. nternet kullanm orannn hzla artmas ve gazetelerin internet sitelerine tanmasyla patlak veren gazeteler lecek mi tartmas LGnin gelitirdii e-paper isimli cihazla yeni bir boyut kazanyor. Gazetelerin birebir olarak elektronik ortama tanmasn salayacak olan LGnin e-paper normal bir gazete gibi cebe koyulup kolayca tanabiliyor.

LG E-papern grnt kalitesi de bir hayli yksek. Kat kadar ince ve kat kadar hafif bir tasarma sahip olan bu zel ekrann 11.5 inlik modellerinin 2010un ilk yarsnda seri retime gemesi bekleniyor. Dokunmatik bir ekrana sahip olan cihazda gazeteleri okumak iin ilgili gazetenin abonelik sisteminden faydalanlyor ve gazeteler gnbegn internet zerinden bu e-papera gnderiliyor. Ancak Trkiyede henz bu sistem kullanlmyor.

E-paper nasl alyor

Gazeteleri dijital ortama aktaran e-paper, internet zerinden balant kurarak gazetelerin sayfalarn kendi ekranna tayor. OLED teknolojisinden faydalanan LGnin e-paper dnda dnyada milyonlarca adet satlan Kindle da e-paper teknolojisine gzel bir rnek. Fiyat modeline gre deien ve 259 dolardan balayan Kindlelar, 3G ile internete balanyor, elektronik ortama aktarlan kitaplar grntleyebiliyor, 3.500e kadar kitab depolayabiliyor ve 4 gne kadar prize bal olmakszn alabiliyor. PDF formatn da destekleyen Kindle, elbette ki LGnin e-paper gibi esnek bir yapya sahip deil.

Dnya Spernova Kurban Olabilir

20 trilyon kere trilyon kere trilyon megaton iddetinde TNT patlarsa Dnya yok olur mu? Amerikal astronomlar, Dnyadan yaklak 3 bin 260 k yl uzakta bulunan bir yldzn spernova olarak adlandrlan byk patlamayla yok olacan tespit etti. artc olansa, termonkleer patlamann etkisinini Dnyaya kadar ulaacak ve Dnyann ozon tabakasn ortadan kaldrabilecek olmas.

Dnyadan 3 bin 260 k yl uzaklktaki T Pyxidis adl yldzn lmekte olduu, Hubble uzay teleskobuyla kaydedilen grntler incelenerek tespit edildi. Aslnda iki bitiik yldzdan oluan T Pyxidisin yelerinden biri, u an bzerek bir beyaz cceye dnm durumda ve srekli gaz emerek genilemeyi srdryor. Philadelphia niversitesinn bulgularn yorumlayan ngiliz Popler Astronomi Dernei Bakan Yardmcs Robin Scagell, srecin kesinlike bir spernovayla sonulanacan, ancak bunun ne zaman olaca, etkilerinin Dnyaya kadar ulap ulaamayaca ve ularsa bunun da ne zaman hissedilecei konusunda speklasyon yapamayacaklarn belirtti. Scagell Korkulacak bir durum yok. Ancak bu denli byk bir patlamann etkileri, belki yzyllar sonra, ama mutlaka hissedilecek yorumunu yapt.

10

Nobelli fiziki Aage Bohr ld

Bohr ve iki alma arkada, atom ekirdeinin yapsyla ilgili kuramlar gelitiren almalar nedeniyle 1975te Nobel Fizik dlne layk grlmt. Nobel dll Danimarkal nkleer fizik profesr Aage Bohr, 87 yanda hayatn kaybetti. Ailesi, Bohr iin cenaze treninin pazartesi gn dzenleneceini bildirdi. Bohr 1975 ylnda, babas nl fiziki Niels Bohr gibi Nobel Fizik dlne layk grlm ve bu dl alan ikinci Danimarkal olmutu. Albert Einsteinn hem meslekta hem de yakn arkada olan Niels Bohr, Nobel Fizik dln 1922de nkleer aratrma almalar dolaysyla almt. Aage Bohr da 1975de, Ren Roy Mottelson (Danimarka) ve Leo James Rainwater (ABD) ile birlikte atom ekirdeinde kolektif hareket ve parack hareketi arasndaki balanty bulmalarndan ve bu balamda atom ekirdeinin yapsyla ilgili kuramlar gelitirmelerinden dolay Nobel Fizik dlne layk grlmt.

Babasnn Nobel dln almasndan birka ay nce doan Bohr, ailesinin yaad, daha sonra Niels Bohr Enstits adn alan Kopenhag Kuramsal Fizik Enstitsndeki fizik uzmanlarnn arasnda byd. Bohr, biyografisinde de uluslararas ne sahip baz nkleer fizikileri de ocukluunun birer paras olarak nitelemiti.

11

NASA hedeflerini kltyor

Btesi kslan Amerikan Uzay Dairesi, bilim insanlarndan daha dk maliyetli projeler sunmasn istedi. tesi konusunda sk sk eletiriler ortaya atlan Amerikan Uzay ve Havaclk Kurumu (NASA) daha az maliyetli projelere yneliyor. Btesinde ksnt yapmak zorunda kalan NASAnn birok bilim adamndan toplam maliyeti 650 milyon dolar gemeyen projeler sunmasn istedii bildirildi.

NASAnn aklamasnda sunulan 3 projeden birinin 2011de seilecei ve bu projenin 2018de hayata geirilmesinin beklendii belirtildi. NASAnn u an zerinde durduu 3 projeden ilki, Colorado niversitesinden bir aratrmacnn ortaya att Vense uzay arac gnderme projesi. Projeyle, Dnyaya bykl asndan benzerlik gsteren Vensn Dnyadan aslnda ok farkl olduunu gstermek amalanyor.

NASA, inceledii ikinci proje kapsamnda Ayn gney kutbundan kaya rnekleri toplamay hedefliyor. Bu rneklerin bilim adamlarna Ay ve Dnyann evrimi konusunda fikir verecei umuluyor. nc proje kapsamnda da bir asteroidden 56 gramlk bir para alnmas planlanyor. NASAnn btesi konusu, hem ABD Kongresinde hem de Beyaz Sarayda sk sk eletiriliyor. Aya 2020den nce insan gndermeyi planlayan NASAnn btesi 28 milyar dolardan 44 milyar dolara karlm, ABD Bakan Barack Obamann grevlendirdii uzmanlar buna kar kmt.

12

Gne nlaryla sudaki hidrojeni ayrtracaklar

Sleyman Demirel niversitesi (SD) Hidrojen Teknolojileri Aratrma ve Uyulama Merkezi Gne enerjisinden hidrojen sentezi iin fotokatalitik yolla suyun ayrtrlmas projesi ile enerji retimi salayacak. Sleyman Demirel niversitesi (SD) Hidrojen Teknolojileri Aratrma ve Uyulama Merkezi (HTEM), Trkiyenin enerjide da bamlln azaltacak ve dnya bilimine k tutacak Gne enerjisinden hidrojen sentezi iin fotokatalitik yolla suyun ayrtrlmas projesi balatt. Gnmzde gne enerjisinden hidrojen retmenin bir yolu, fotovoltaik gne gzeleri art suyun elektrolizi sistemidir. almalarna balanacak bu proje ile bu iki sistemin yapt ii tek bana yapacak, tarafmzdan retilecek fotokatalitik hcreler suyun ierisine braklacak ve zerine gne enerjisi geldii srece hidrojen retilecek. retilen hidrojen, istenirse daha sonra kullanlmak zere zel tanklarda saklanabilir ve ihtiya olduunda yakt hcresi sisteminde depolanan hidrojen kullanlabilir. Sonuta ortaya yeniden su ve elektriin ktn belirten zek, gne iindeki hidrojen ile sudaki hidrojenin yer deitiini, su konusunda herhangi bir deiiklik olmayacan savundu. Projede evreye de zarar verilmediini vurgulayan zek, Srdrlebilir evre dostu, girdi olarak su art gne ve kt rn olarak da su art elektriin olduu gne enerjisi olan hidrojen teknolojisini lkemizde oluturmay hedefliyoruz dedi. Sz konusu almann Trkiyede ilk olacan belirten Nuri zek, bugne kadar eitli niversitelerde teorik almalarn yrtldn ancak bilimsel anlamda herhangi bir deney almasnn yaplmadn kaydetti. eitli lkelerinde sudaki hidrojenin ayrtrlmas konusunun deiik yntemlerle uygulandn ancak SD olarak verimi yksek bir hidrojen elde etmek iin farkl bir metot uyguladklarn dile getiren zek, Buradan kacak sonu dnya bilimine de k tutacak diye konutu. PROJEYE DESTEK lke genelinde alternatif enerji kaynaklarnn araylar konusunda bir almann yer aldn ve bu dorultuda da bir yarma dzenlendiini anlatan zek, SD HTEM olarak hazrladklar proje ile yarmada yer aldklarn ve desteklenebilir proje olarak deerlendirildiklerini syledi. Projenin bir milyon dolar bteli olduunu vurgulayan zek, szlerine yle devam etti:

SD Fen Edebiyat Fakltesi Hidrojen Teknolojileri Aratrma ve Uygulama Merkezi Mdr Prof. Dr. Nuri zek, AA muhabirine yapt aklamada, alternatif alanlarda enerji retimi almalar yaptklarn ve en uygun konunun hidrojen olduunu belirlediklerini kaydetti. Suyun hidrojen ve oksijen bileeninden olutuunu hatrlatan zek, gne nlarnn yardmyla suyun iindeki hidrojen ve oksijeni ayrtrarak, her iki farkl depolama yapacaklarn ve hidrojenden enerji retimini salamaya alacaklarn bildirdi. Sudan hidrojen retimini,laboratuvar ortamnda retilecek fotokatalitik hcreler (reaksiyonu salayan levha) ile gerekletireceklerini vurgulayan zek, unlar syledi:

13

Birlemi Milletler Sanayi ve Kalknma rgt (UNIDO) Uluslararas Hidrojen Enerji Teknolojileri Merkezi (ICHET) tarafndan 2009 ylnda ulusal lekte yarmaya alan bir milyon dolar bteli Suyun Fotoelektrokimyasal veya Fotokatalitiksel yolla ayrtrarak hidrojen retimi proje arsna HTEMin bakanlnda Seluk niversitesi ve Mersin niversitesinden oluan konsorsiyumla hazrlanan projeyle bavurduk. Uluslararas bilim adamlarnca deerlendirilen projeler iin HTEMin bakanln yapt proje ile stanbul niversitesinin bakanln yapt Yldz Teknik niversitesi ve ie Camn iinde bulunduu konsorsiyumun hazrlad proje desteklenebilir olarak deerlendirildi. almalarn hzl ekilde ilerlemesi, lke lehine daha iyi sonularn alnmas ve daha ok bilim adamnn proje kapsamnda alabilmesi iin bu iki projenin birletirilerek hayata geirilmesinin kararlatrldn ifade eden Prof. Dr. zek, birletirilmi ve UNIDO-ICHET tarafndan kabul edilen Gne enerjisinden hidrojen sentezi iin fotokatalitik yolla suyun ayrtrlmas projesinin iki yllk alma olacan belirtti. zek, deneysel almalarda arzu edilen baarlara ulaldnda ek projeler ile almann endstriyel boyuta ulaana kadar destekleneceini bildirdi. LKE N NEML PROJE Projenin nemsendiini ifade eden zek, Trkiyenin enerjide yzde 85inin da baml olduunu vurgulayarak, yle devam etti: Hidrojeni kullanma verimliliini yzde 15lere kararak enerjinin her alannda kullanlmasn ve lkenin da bamllnn nne geilmesini salayacaz. Hidrojen elektrie dnecek, sv hali petrol eklinde kullanlabilecek, depolandnda doal gaz gibi de kullanlacak. Hidrojen her alanda bir enerji kayna olacak. Bu da Trkiye bugn enerji iin harcad maliyetin te ikisini tasarruf etmesini salam olacak. lke gelecei asndan nemli bir proje.

14

Arlarn gz sizi bir yerden sryor!

ekerli su ile altrma yaptrlan arlarn insan yzlerini tand bilgisini kefeden bilim adamlar, arlarn bunu nasl yaptn aratrd. Arlarn insan yzn, soyutlama yaparak baka ekillerden ayrt edebildii ortaya kt. Fransadaki Paul Sabatier niversitesinden Martin Giurfann yapt aratrma, insanlarn dikey izgi (burun), iki nokta (gzler), bir yatay izgi (az) gibi farkl unsurlar birletirerek insan yzn tandn, arlarn da insanlar gibi beyinlerinde bir ekil oluturmak iin dikey izgi, iki nokta ve yatay izgiyi bir araya getirebildiini gsterdi.

2005te Monash niversitesinden Adrian Dyer ve ekibinin yapt aratrma ekerli su ile altrma yaptrlan arlarn insan yzlerini tandn ortaya koymutu. Giurfa, arlarn bunu nasl yaptn aratrd.

Bilimadamlar Giurfa ve Aurore Avargues-Weber, nce gzler iin iki nokta, burun iin dikey izgi, az iin yatay bir izginin bulunduu yz resimleri kulland. Arlara, bu izgilerin doru ve yanl sraland eitli resimleri ayrt etmesi iin altrma yaptrld. Gz, burun ve azn doru sraland resme konan arlar ekerli su ile dllendirildi. Daha sonra arlar, daha nce karlamadklar yze benzeyen resimleri de bulabildi, burun ve azn farkl yere konduu fotoraflar ise tanyamad. Journal of Experimental Biology dergisinde yaymlanan aratrmada, primatlarda var olan ve yz tanmay salayan beynin fuziform alanna sahip olmasa da arlarn yzleri tanyabildii vurguland. Bunun arlarn, maskesi olmasa da arclar tand anlamna gelmediine dikkati eken Martin Giurfa, muhtemelen arlarn nektar alabildikleri garip ieklere konduklarn dnyor.

15

Beyin dalgalaryla iletiim deneyi

ngiliz bilimciler beyin dalgalarn elektrik sinyallerine dntrerek iki kiinin ok basit dzeyde iletiim kurmasn salad. ngiliz bilimciler birbirinden uzak iki insann beyin dalgalarn internetten tayarak birbiriyle iletiim kurmasn salad. Deneyde kullanlan teknik, beyindeki elektrik sinyallerinin zmlenerek mesaj halinde alcya gnderilmesi esasna dayanyor.

Southampton niversitesinde gerekletirilen deneyin yneticisi Prof. Christopher James, Bu telepati deil, internete alternatif olabilecek bir gelime. Biz imdilik iki kiinin beynini birletirmeyi baardk dedi. Aratrmada insan beynindeki elektrik sinyallerini alan elektrotlar ve zel yazlm ykl bilgisayarlar kullanld. lk denekten srayla sol ve sa elini kaldrdn dnmesi istendi. Ama kii elini gerekten kaldrmad. Cihaz o srada ekrana, denek sol elini dnnce 0, sa elini dnnce 1 yazd. Bu bilgiler internetten, kilometrelerce uzaktaki ikinci denein bilgisayarna gnderildi. Bu kiinin bilgisayarndaki uyar 0 geldiinde bir kez, 1 geldiinde iki kez yanmaya programlyd. Uzmanlar imdi ikinci kiiye bu bilgilerin ne anlama geldiini gndermeye alacak.

16

Fizik Niin retilmeli

Fizik Nedir ? Fizik evrenimizdeki doal olaylarn anlalmasyla ilgili deneysel gzlemler ve nicel lmlere dayanan temel bir bilim daldr. Fizik doay anlama, doal olaylarn neden ve sonularn renme ve bunlar matematiksel metotlarla ifade etme iidir. Burada ama doaya insanln yararna olacak ekilde yn verebilmektir. Tm doa bilimlerinin kayna fiziktir ve tm mhendislik dallar fizik prensiplerini kullanr. Fizik Eitiminin Genel Amalar: 1. renciye bilimsel dnme yetenei kazandrma. 2. renciye akln kullanabilme yollarn gsterebilme 3. Bilim ve teknoloji arasnda iliki kurabilme. 4. Bilim ve teknolojinin toplumun ilerlemesindeki nemini kavrayabilme. 5. Yapc eletirici dnme yetenei kazandrabilme. 6. Aratrma inceleme gzlem ve deney sonularn sz yaz ve ekille gsterebilme. 7. Bilimsel sonulara ulamada ve kanunlar anlamada gzlem inceleme deney ve aratrma yntemlerinden yararlanabilme 8. Fizie ilgi duyabilme , yeni gelimeleri izleyebilme , yeni gelimelerin nemini kavrayabilme. Fizik bu genel amalar dorultusunda rencilerin geliim ve yetenek dzeyleri dikkate alnarak uygun davran zelliklerini kazanabilmeleri iin zel hedefler belirlenir. Fizik Dersi Alan Bir renci: 1. Fizii bir insan etkinlii olarak takdir eder ve iinde bulunduumuz dnyay anlamamza yardm eden birka yoldan biri olarak anlar. 2. Fizikte kullanlan aratrma metotlarn anlar ve uygular. 3. Fizikteki kavram ve ilkeleri bilir anlar ve uygular. 4. Toplumdaki ve teknolojideki deimeleri deerlendirirken fizikteki bilgileri kavramlar ve metotlar kullanabilir. 5. Bilim ve teknolojinin tarihsel geliimini anlar. Fizik Niin retilmeli: Fizik niin retilmeli sorusuna cevap olarak fizik eitiminin zel amalarn sralayabiliriz. Fen bilimleri ona dayal olarak retilen teknolojinin toplumlarn gelimesine salad katklar saylamayacak kadar oktur. Bu nedenle fizik ve dier fen bilimi disiplinlerinin nemi gittike artmaktadr. Fen bilimleri eitiminde en byk gelime ikinci dnya sava yllarna dayanr. kinci dnya savanda Amerikann atom bombas kullanmas ile fiziin nemini bir anda artmtr. Fiziin gc anlalm ve buna bal olarak fizik eitimine verilen nem artm, eitim yeni yaklamlar ile ada hale getirilmitir. Fizik eitiminin temel amalarndan biride rencileri bilimsel olarak okur yazar hale getirmektir. Bilimsel okur-yazarlk: fen bilimlerinin doasn bilmek bilginin nasl elde edildiini anlamak fen bilimlerindeki bilgilerin bilinen gereklere bal olduunu ve yeni kantlar toplandka deiebildiini alglamak fen bilimlerindeki temel kavram teori ve hipotezleri bilmek ve bilimsel kant ile kiisel gr arasndaki fark alglamak olarak tanmlanmaktadr.

17

Gnlk hayatmzda karlatmz ve gzlemlediimiz bir ok durum fizik ile ilgilidir. Bireylerin kendi yaantlarn etkileyen olaylarn okulda rendikleri bilgilerle balantl olduunu kavramalar onlarn bilimsel okur-yazar olmalarna byk lde katk salamaktadr. Yani fizik dersi konularnn hayatta karlat olaylar ile balantl olduunu kavrayan renci bilim ve teknolojiye olan ilgisi artacaktr. Eer bu ilikiler okulda kurulmaz ise teknolojinin egemen olduu gnmzde bireyler daha kolay bir yaant iin gerekli bilgi ve becerileri kazanamazlar.

Bilimsel okur-yazar bireylerden oluan toplumlar hem yeniliklere kolayca uyum salar hem de kendileri yeniliklere nderlik edebilirler. Eer renciler fizikteki bilgilerin soyut olmadn aksine kendi yaantlar ile direkt olarak ilikili olduunu alglarsa ona kar olan tutumlar artaca iin bu bilimi hissederek renirler. Hatta bu ilikilendirme renmelerini kolaylatrr. Ortaretimde fizik okutulmasnn ve ilk retimde fen derslerinde fizik konularnn yer almasnn nemli bir nedeni de rencilerin byk kesiminin ya lise yada ilkretimden sonra eitimlerine devam etme ans bulamamalar yada sosyal bilimlerde eitimlerine devam etmeleridir. Yani bilimsel okur-yazarl btn topluma yaymak fizik kavramlar onlarn teknoloji ve toplumla ilikilerini herkese kavratmaktr. Fiziin liselerde okutulmasnn bir baka nemi ise fizik ve mhendislik dallarnda lisans eitimi yapan rencilere iyi bir alt yap salamaktadr. nk bu dallarda eitim gren genlerin daha kaliteli yetimesi lkenin teknolojik geliimi acsndan byk nem tamaktadr keza bu genler teknolojinin retilmesi ve kullanmn salayacaklardr. Dolays ile lisede iyi bir temel kazandrlmalar gerekmektedir. Ksacas ortaretim bilimselliin bilinli bir ekilde kazanlabilecei ilk aamadr. Fizik bu srete kullanlabilecek en nemli srelerden biridir nk bu disiplinin konusu hayat ile i iedir ve gelimesinde birincil kaynak bilimsel yntemlerin kullanlmasdr. Gnmz insan hayatnn her safhasn etkileyen teknolojik gelimeleri alglayp yorumlaya bilmesi iin temel fizik eitiminden gemesinin gereklilii aka grlmektedir. Bylece bireyler bilimin deerini anlar ve ona kar pozitif bir tutum gelitirir teknolojinin toplumsal yaant zerindeki etkisini anlar ve en nemlisi bilim teknoloji ve toplum arasndaki ilikiyi birbirlerini nasl etkilediklerini anlayabilir.

Mberra ALTIN

18

Bilim Adam James Clerk Maxwell

Dnya tarihi bir bakma byk insanlarn tarihidir. Bilim tarihine de yle bakabiliriz. Galileo, Newton, Darwin, Einstein... bilim dediimiz grkemli yapnn byk mimarlar! Ad bilim evreleri dnda pek duyulmayan J. C. Maxwellin de onlar arasnda yer ald sylenebilir. Maxwell iin 19. yzyln en byk fizikisi denmektedir. Aslnda onu tm alarn sayl bilim adamlarndan biri saymak daha yerinde olur.

Maxwell ksa sren yaamnda her biri onu unutulmaz yapan nemli bulular ortaya koydu. Radyo, radar, televizyon vb. icatlara yol aan elektromanyetik ve k alanlarndaki devrimsel atlmlarnn yan sra, renk bileimleri ile Satrn gezegeninin halkalar zerindeki aklamalar, gazlarn kinetik teorisi ile enerji korunum ilikisi konularndaki katklar... Daha ondrt yanda iken, yetkin elips izme yntemine ilikin matematiksel buluu Edinburg Kraliyet Akademisinde grlerek dllendirilmiti. Maxwell, Faradayn elektromanyetik indksiyonu diye bilinen buluunu ortaya koyduu yl dnyaya gelir. Bu ilgin rastlantnn sonraki gelimelerle nasl bir anlam kazandn greceiz. Sekin bir ailenin olanaklar iinde byyen ocuk, yaamnn ilk yllarnda bile kendine zg ilgileri ve bamsz dnebilme yeteneiyle dikkat ekmekteydi. Annesi kz kardeine yazd bir mektupta iki yandaki olundan vgyle sz eder: ok canl, mutlu bir ocuk. ... En ok kap, kilit, anahtar, zil gibi eyler merakn ekmekte. Azndan hi eksik olmayan sorusu, Anne, nasl bir eydir bu, gster bana. Bir baka merak da, krlarda dolatmzda sularn akn, derelerin izdii yollar izlemek! Mutlu ocuk yedi yanda iken annesini yitirmenin mutsuzluunu yaar; ama renme, aratrma tutkusuyla yeni ufuklara almaktan hi bir zaman geri kalmaz.Son derece duyarl ve aydn bir kiilii olan babas, giydii elbiseden oturduu evine dek kulland hemen her eyi kendi elleriyle yapan garip bir insand. 20 yle ki, olu sekiz yanda okula baladnda, babasnn zenle hazrlad gsterili giysi iinde bir sre okul arkadalarnn alay konusu olmutu. Maxwellin yaam boyu sren ekingenlik ve dil tutukluunda, belki de kk yanda bandan geen bu olayn etkisi olmutur. Maxwellin baarsn stn yetenek ve sezgi gcne borlu olduu yadsnamaz; ama, bilimsel ilgilerinin gelimesinde babasnn pay byktr. Baba yesi olduu Edinburg Kraliyet Akademisinin toplantlarna oluyla birlikte katlyordu. Bu arada ocuk gene babasnn salad olanakla her frsatta Edinburg Gzlemevine urayarak gezegen ve yldzlarn devinimlerini izlemekteydi. Bu gzlemlerin ilerde Satrn gezegeninin halkalar zerindeki dllendirilen matematiksel almasna zemin hazrlad sylenebilir. Bilim tarihinde 19. yzyln ilk yars zellikle elektrik, manyetizma ve k konularndaki almalarn n plana kt bir dnemdir. In dalgalar biiminde ilerledii gr yaygnlk kazanm; ayrca, kristal araclyla istenen ynde kutuplatrabilecei deneysel olarak gsterilmiti.

Ne var ki, elektrik, manyetizma ve k arasndaki bant henz yeterince bilinmediinden bu olaylar bamsz aratrma konular olarak ele alnmaktayd. Maxwellin 1850de bu olaylarn ilikilerini belirlemesiyle fizikte bir bakma Newtonunki apnda yeni bir devrimin temeli atlm oldu. Newtonun gravitasyon kuram, evreni mekanik bir modele indirgeyerek aklyordu. Bu modelde, deiik byklkteki ktlesel nesnelerin, elektrik ykleri gibi, biribirini etkiledii temel varsaymd. Faraday bir adm ileri giderek elektrik yklerinin yalnz biribirini deil evrelerini de etkiledii grne ular, elektromanyetik g alan dedii yeni bir kavram oluturur. Ona gre bu alan uzayda dier fiziksel nesnelerden bamsz, kendine zg bir gereklikti. Deien manyetik alann bir iletkende elektrik rettiini saptayan Faraday, bu olay elektromanyetik indksiyon diye nitelemiti. Faradayn deneysel bulularyla bir tr bylenmi olan Maxwell, daha ileri giderek, sz konusu etkinin yalnz iletkende deil, uzayda da olutuunu; stelik, deien elektrik alann da manyetizma rettiini gsterir. 1873de yaymlanan Elektrik ve Manyetizma zerine inceleme adl kitabnda ortaya koyduu denklemlerden, elektrik ve manyetik etkilerin uzayda k hzyla yol ald sonucu da kmaktayd. In yap ve nitelii bilim adamlar iin srgit bir bilmece konusu olmutu. Ik kimine gre dalgasal nitelikteydi, kimine gre paracklardan olumutu. Maxwell ise uzayda dalgasal ilerleyen hzl titreimli bir elektromanyetik alan diye niteliyordu. Her biri deiik titreim frekansyla ilerleyen deiik renklerin oluturduu k, ona gre, elektromanyetik titreimler skalasnda yer alan olaylardan yalnzca biri olmalyd. In yan sra baka elektromanyetik radyasyon formlarnn varl da aratrlmalyd. Maxwellin kuramsal olarak varsayd olaylar lmnden az sonra deneysel olarak belirlenir. Hertzin dk frekansl radyo dalgalar ile Rntgenin yksek frekansl X-nlar Maxwellin ndeyiini dorulayan bulgulardr.

imdi bildiimiz gibi, radyasyon spektrumundaki dalga sralamas, bir uta, radyo dalgalarndan; br uta, gama nlarna uzanan mikro-dalga, kzl-alt, k, ultra-violet, X-nlar gibi titreim frekans giderek ykselen formlar iermektedir. Maxwell de Faraday gibi evreni dolduran son derece ince ve esnek bir ortam varsayyordu. Daha sonra vazgeilen yerleik gre gre elektromanyetik etkilerin dalgasal yaylm ancak esir denen yle bir ortamla olasyd. Elektromanyetik dalgalar ilk sezinleyen Faraday olmutur. Ancak n tm zelliklerim bu dalgalarla aklayan matematiksel kuram Maxwelle borluyuz. Maxwellin bu amala formle ettii vektr analizi diye bilinen matematiksel teknik ile ok sayda olay kapsayan ve imdi Maxwell denklemleri diye geen drt denklem modern elektromanyetik kuramn zn oluturur. Bu denklemler, kuantum ve relativite teorileriyle dalga mekaniini gerektirmeyen olgular iin bugn de geerliini srdrmektedir. Balangta, Maxwellin getirdii kuramsal aklamalara kar kldn biliyoruz. Bir kez, denklemlerine dayal ndeyileri olgusal olarak henz yoklanp dorulanmamt. Sonra kuram, a zg yansma ve krlma olaylarn aklamada yetersiz grlyordu. Ne var ki, bu yetersizlikler ok gemeden alr, elektromanyetik kuram aklama gc ve dorulanan ndeyileriyle yerleik bir teori, bir paradigma konumu kazanr. Maxwellin baars ne denli vurgulansa yeridir. Temelde kuramsal olan almas daha sonra yol at uygulamal gelimelerle gz kamatrc bir nem kazanr. Maxwell bilim tarihinde sayl devler arasnda yer almsa, bunu kar gzetmeyen katksz entellektel abasyla gerekletirmitir. Faraday iine doduu olumsuzluklar, renme meraknn salad diren ve urala aarak bilimin ncleri arasna katlmt. Maxwell ise iine doduu varln ekici rehavetine dmeksizin, bilimin uzun ve youn ura gerektiren etin yolunda kendini yceltti. Maxwell denklemleri, James Clerk Maxwell in toparlad drt denklemli, elektrik ve manyetik zelliklerle bu alanlarn maddeyle etkileimlerini aklayan bir settir. 21

Bu drt denklem srasyla, elektrik alann elektrik ykler tarafndan oluturulduunu (Gauss Yasas), manyetik alann kaynann, manyetik ykn olmadn, yklerin ve deiken elektrik alanlarn manyetik alan rettiini (Ampere-Maxwell Yasas) ve deiken manyetik alann elektrik alan rettiini (Faraday n ndksiyon Yasas) gsterir.

Bu tablodaki semboller ve onlara karlk gelen SI birimleri:

Fiziksel Anlamlar Gauss Yasas Bu denklemin anlam elektrik alann skaler kaynann yk younluu olduudur veya elektrik alann noktasal olarak yklerde sonlandn belirtmektedir. Ayn zamanda Gauss yasas olarak da bilinir. Herhangi bir kapal yzeydeki elektrik alann aks o yzeyin iindeki toplam ykle doru orantldr. Manyetik Alan iin Gauss Yasas Bu denklemin anlam manyetik alann skaler kaynann olmaddr(manyetik yk yoktur) veya manyetik alann hep kendi zerine sonlanddr. Herhangi bir kapal yzeydeki manyetik alann aks sfrdr. Faraday Yasas Bu denklemin anlam elektrik alann vektrel kaynann, zamanla deien manyetik ak olduudur. Herhangi bir kapal eri zerinde elektrik alann sirklasyonu(dolam), erinin evreledii yzey zerindeki manyetik aknn negatifinin zamanla deiimine eittir. Amper Yasas Bu denklemin anlam manyetik alann vektrel kaynann yk ak ve elektrik alann zamanla deiimi olduudur.

22

Fizik Deneyi
Limon Pili Yaplmas
Bir kasa limon kullanarak piknikte cep telefonu arj edilebilir mi? GEREKL MALZEMELER : 4 Adet Limon (Eksi ve sulu olanlar tercihimizdir) 4 Ad. ivi (inko yani galvenizli olanlardan) 4 para Bakr (bakr olan her ey olabilir) 1 Ad. Led ve yeterince tel YAPILII nce resimde grdnz gibi Limonun bir tarafna inko dier tarafna bakr malzemeyi batryoruz, bu arada inko ivi (-), bakr olan ksm (+) voltaj oluyor.

4 limonu birbirine resimdeki gibi balyoruz

Ve kablo ularna bir led takyoruz ve aaaa led yand diyoruz ve arm gibi yapyoruz

SONU : Bir ledi yaktk ama neticede ve drt limondan 3,50 volt elektrik elde edildiini grdk EV DEV : 1 limondan 0,875 volt elde edildiini rendiniz. 250 limonla 220 volt elde edebilirmiyiz. 24

Bir Fizikinin Gnl Yksek Hzlarda Yaam: Ikta Zaman

Orhan Aydilek
Maddeye Bal Zamann Bklmesi
nceki yazda yksek hzlarda hareket ederken (k hzna yakn) zamann yolculuk yapan kii iin ksaldndan bahsettik. Bu yazda ise ktlenin zaman boyutuna etkisini inceleyeceiz. Uzayda ok ar gkcisimleri vardr. Gezegenler, yldzlar, gktalar vb. birok cisim oluturduklar yrngelerde dolanmaktadr. Bu gkcisimlerinin ktleleri ise ok byk rakamlarla ifade edilebilir! Dnyann ktlesi yaklak 6.600.000.000.000 tondur. Bu bykln dnya zerindeki biri iin aklda tam karl bulamamas normaldir. Satrn 95 dnya ktlesine, Jpiter 318 dnya ktlesine sahiptir. Dnya zerindeki kk ktleler zaman boyutunu pek etkileyemez; ancak dnyay dardan bir gezegenden incelersek zaman boyutunun bkldn grrz. te Albert Einstein bundan bahsetmiti. Drt kesinden tutturulmu bir rtnn zerine bir bilye brakrsak bu bilye rty az da olsa bulunduu noktaya doru bzecektir. Ama bir futbol topu koyarsak daha da bzlecektir. te 3 boyuta yaylm olan zaman boyutu da aynen byle ktleler tarafndan bzlr. Dnyann evresine frlatlan medya uydularndan askeri uydulara kadar birok uydu saati ile dnya saati ayn gitmemektedir. Uydulardaki saatler srekli kendilerini dnyadan gncellerler bu da Albert Einsteinin hakl olduunun kantdr.

26

Peki evrende ktlesi en ar olan cisim nedir?

Bu sorunun cevabna gelince evrendeki ktle avclarna gememiz gerekiyor. Kara delikler! Kara delikler ar metalleri ekirdeklerine topladklar iin byk bir ekim gcne sahiptirler. Gnei bile yutup pskrtebilirler.(ki gneten kat kat byk yldzlar yutmulardr) Kara delikler zaman en ok bken gk cisimleridir; hatta ilerinde zamann kayboluu baz teorilerde sz konusudur. Kaybolu derken tabi burada bahsettiimiz gnmz zaman olmamas.

nceki balkta zamanda ileri gitmitik. Peki, geriye nasl dneceiz?

Bu noktada solucan delii teorisi ortaya kyor. Bu teoriye gre eer kara deliin iinden geilebilirse zamanda yolculuk yaplabilir ite buda geri dn bileti!

Orhan AYDLEK stanbul niversitesi Fizik rencisi

27

Maxwellin Cini
Maxwellin Cini (ya da Maxwellin eytan), sko fiziki James Clerk Maxwellin ikinci termodinamik yasasnn geerliliini sorgulamak amacyla 1867de ortaya att bir dnce deneyidir. kinci termodinamik yasasna gre, kapal bir sistemin entropisi asla azalmayacandan, evrelerinden yaltlm olan eit scaklktaki iki cisim birbiriyle temas ettirilirse, cisimler arasnda s ak olamaz. Yani cisimlerden birinin kendi ssn kaybederek dier cismi stmas mmkn deildir. Maxwell bu yasay snamak iin, aralarndaki kap hari birbirlerinden tamamen yaltlm olan A ve B odalar hayal eder. Bu odalarn ikisi de ayn eit gazla doldurulmutur ve gazn ss her iki odada da ayndr. Termodinamiin ikinci yasasna gre, aradaki kapy istediimiz kadar ap kapayalm, eit scaklktaki odalar arasnda bir s ak olmayacaktr. Maxwell, kapnn banda duran akll bir cin hayal eder. Bu cin, her iki taraftaki gaz molekllerini de gzlemleyebilmektedir. A odasndan kapya doru ortalamadan yksek bir hzla gelen bir molekl grdnde, kapy aarak onun B odasna gemesini salar. Benzer ekilde, B odasnda ortalamadan dk hzla hareket eden molekllerin de tek tek A odasna gemesini salar. Bylece, zaman iinde B odasnn iindeki molekllerin ortalama hz artarken, A odasndakilerin ortalama hz azalmaktadr. Ortalama hz da scaklk demek olduundan, B odasnn scakl artmakta, A odasnn scakl dmektedir ve bu da ikinci termodinamik yasasnn ak bir ihlalidir. Deneydeki muhtemel hatay ilk defa 1929da Le Szilrd gstermitir. Szilrda gre Maxwellin cini, molekllerin hzlarn gzlemlerken, hz bilgilerini depolayp birbiriyle karlatrrken ve kapy ap kapatrken entropi retmektedir ve retilen entropi, kaybolduu iddia edilen entropiye en iyi ihtimalle eittir. Ayrca, Belirsizlik lkesine gre zaten molekllerin kinetik enerjilerini ve hareket ynlerini deitirmeden hzlarn tespit etmenin bir yolu yoktur.

Asla aptallarla tartmayn; sizi nce kendi seviyelerine eker, sonra da tecrbeleriyle yenerler. Filozen Dilbert

28

Baar yks Kendinize Engel Olmayn

1950li yllarda kamuoyunda; doktorlarn aratrmalarna dayanarak bir mil drt dakikann altnda koulamaz, bu insan fizyolojisi asndan mmkn deildir yargs vard. Bu grler atletizmle uraan atletleri ve atletizm otoritelerini etkilemitir. Atletizm otoriteleri ve atletler bu grn etkisinde kalarak bir mili drt dakikann altnda komay hi dnmediler. Yarmalarda btn atletler artk rekor krmak iin deil sadece birinci olmak iin kouyorlard.

Roger 1954 ylnda yaplacak olan yara bir yl kala bir mili drt dakikann altnda komak iin hazrlanmaya balad. Bu hedefine ulamak iin tam bir yl vard. Bir yl boyunca btn fiziki almalarn yapt; ama Roger biliyordu ki bu yarmada hedefe ulamak iin sadece fiziksel antrenmanlar yeterli deildi. O her gn zihinsel antrenmanlar da yapmay ihmal etmedi. Zihninde artk tek bir dnce vard: Hedefe ulamak. Hedef ise bir mili drt dakikann altnda komakt. Bunun iin btn yollar deneyecekti. O, bu yara hazrlanmaya Bir mili drt dakikann altnda koacam diye balad. Kendisine olan gveni tamd. Zihninde hep bir yl sonraki yar ve onun sonunda kraca rekoru dnyordu. Yar baladnda tm yarlar birinci gelmeyi dnrken Roger rekora kouyordu. Onun tek hedefi vard, bir mili drt dakikann altnda komak. Onu gerekletireceinden phesi yoktu. Yar Rogerin birinciliiyle bitti. Onun iin birinci gelmek nemli deildi. Skor borda yneldi. Orada yazan rakam 3,59 du. Roger baarmt. Bir yl boyunca aba sarf ettii hedefine ulamt. Roger zaferi bedensel gc ile deil, zihinsel gc ile kazand. Rogerden sonra gelen birok sporcu da zihnin gcn kefederek inanlmas mmkn olmayan rekorlara imza attlar. Bir yl ierisinde ayn rekoru 300 atlet krmay baard. Artk sporcular inanlmazlar gerekletirmenin formln %20 bedensel g % 80 zihinsel g olarak zetliyorlard. 30

Zekan Test Et!

Bu sayfa kafanz kurcalamak iin hazrlanmtr. Bu sayfadakiler pratik zekallar iin ok kolay, pratik olmayanlar iin anormal zordur.

Yamurda slanmadan
ok iddetli bir yamur yayor. Gideceimiz yere slanmadan ulamak iin komak iyi bir fikir mi? Yoksa yrmeli miyiz? Sre ve Mesafe, slanmay nasl etkiler?

Piir
Bir tava, 3 kfte var; tava 2 kfteyi ayn anda piirebiliyor. Tavaya koyduunuz kfte 5 dakikada piiyor (bir yz). 3 kfteyi 15 dakikada arkal nl piirin.

Kutular
Elimde 6 kutu var; bunlarn iinde 7er kutu, bunlarn iinde 8er kutu, bunlarn iinde 9ar kutu var. Toplam ka kutu etti?

Kraln idam
Kral birini idam edecek. Oyun oynamay ok seviyor, idam edilecek kiiye Sana bir tavuk vereceim, bu tavuu nasl ldrrsen seni yle ldreceim! demi. Adam nasl kurtulur?

31

Saylar
11-14-23-34-53-76-? Soru iareti yerine hangi say gelmelidir?

Renkler
Sar=91011, Beyaz=1212, Yeil=????

Oran bul
%55+%38+%7=letiim. Verilen 3 oran srasyla nelere aittir?

Harika bir sz ama kelimeleri karm, dzeltin:

Civcivleriniz zerinde olur mkemmel kulukaya problemlerinizin yatarsanz.

Akln 3 ilkesi: iyi dnmek, iyi sylemek, iyi yapmak. Demokrit

32

Fkralar
Gldren, gldrrken de dndren fkralar...

Bir Kedi: retmen rencisine sormu: Bir kedi bir kedi daha ka kedi eder? ki kedi eder retmenim! Peki bir solucan, bir ku, bir kedi ka hayvan eder? Bir kedi retmenim! Nasl bir kedi ediyor? Ku solucan yer, kedi de kuu yiyince bir kedi kalmaz m? 100 Duvar ki deli 100 duvar olan hastaneden kamaya karar vermiler, 99 duvar amlar. Biri sormu: Yoruldun mu? teki Evet! demi. 99 duvar ap hastaneye geri dnmler. Yanl Anne olunun devini hayretle inceliyordu: Bir cmlede 18 hata. Bunu nasl baardn? Bunu benden deil, retmenden kaynaklanyor. Devaml yanl aryor! Sava Filmde Kzlderililerin yzlerini boyadklarn gren Can sordu: Baba, ne yapyorlar bunlar byle? Savaa hazrlanyorlar olum! Can ertesi sabah annesini makyaj yaparken grd, koup babasna geldi: Bana kt eyler olacak! Annem ieride savaa hazrlanyor! Kafa Akl hastanesinin doktoru hastalarna Burnun nerede, gzn nerede? diye sorular soruyormu. Hepsi de yanl cevap veriyormu. Bir hasta hepsini bilmi. Doktor Sen ok akllsn artk burada durmana gerek kalmad! demi. Hasta da sevinle dizini gstererek atlm: Buna kafa derler kafa!

Glmek bir gnetir, insann yznden hzn ve keder kn defeder. Victor Hugo

33

Ne Demi Newton?
Newtonun syledii szlerden bazlar...

Ak kpr kurmaktr. nsanlar kpr kuracaklar yerde, duvar rdkleri iin yalnz kalrlar. Tanr her eyi lyle yaratmtr. Arlk, say ve uzunluk. Yldzlarn hareketlerini hesaplayabilirim ancak insanlarn deliliklerini deil. Dnyaya nasl grndm bilmiyorum; ama ben kendimi, henz kefedilmemi gereklerle dolu bir okyanusun kysnda oynayan, dzgn bir akl ta ya da gzel bir deniz kabuu bulduunda sevinen bir ocuk gibi grnyorum. Eer dier insanlardan benim iin bir eyler yapmalarn bekleseydim hi bir ey yapmazdm.

Mutlu ya da mutsuz olmanz kk bir eye baldr. Dnce biiminize. Marcus Aurelius Antonius

34

Hayata hazrlanmada NVERSTE DIINDA gerekenler

Okul iin deil, hayat iin eitim almalsnz. Analitik dnmeyi renmelisiniz. Ekip almasna uyumunuzu gelitirmelisiniz. Uzmanlnz ilerletmelisiniz. Yabanc dili seri konuabilmelisiniz. zel ilgi alannz tam belirlemelisiniz. Bilgisayar ve internet bilginizi arttrmalsnz. Dinamizm kazanmalsnz. Eyleme ynelik olmalsnz. Yenilikilik eitimi almalsnz. Sonu odakl olmalsnz. ve d mteriye saygy renmelisiniz. Srekli renme ve gelimeleri takip etmeyi alkanlk haline getirmelisiniz. zgveninize tavan yaptrmalsnz. sabetli ve hzl karar verme yeteneiniz olmal. Esnek ve deiime uyumluluk arz etmelisiniz. Etkileme ve ikna kabiliyetiniz bulunmal. N SIRRI: Btn bunlar iin alannzla ilgili marka olmu bir irkette alarak pratik yapmalsnz. niversiteler a kapatmak iin neleri hayata geirmeli? veren/iletme beklentilerini dikkate alarak programlarn gncelletirmeli. Blm programlarnda i hayatna ynelik dersler bulunmal, bu dersler rnek uygulamaclar tarafndan verilmeli. dev ve projeler uygulama ihtiva etmeli. Sanayi niversite ibirlii kariyer gnleriyle snrlanmamal. letmelerdeki baz projeler okul desteiyle renciler tarafndan faaliyete geirilmeli. Kariyer merkezleri iletmelerin staj ve part-time gibi alma ekillerini desteklemeli.

Elimden gelenin en iyisini yapyorum! demenin anlam yok, gerekli olan yaparken baarmak zorundasn! Churchill

35

Birazda Glelim

Fizik Dersi
Ahmet fizik dersindeydi. Hoca btn rencileri tek tek kaldrp ayn soruyu soruyordu. -Otobstesin, ok scak, ne yaparsn? -Cam aarm. -Syle bakalm ieri giren havann srtnme katsaysn. -Bilmiyorum hocam. -Otur sfr! Bu yle bir deil, iki deil, btn snf dklyor Hoca bu kez de Ahmeti kaldrd. -Otobstesin, ok scak, ne yaparsn? -Ceketimi karrm hocam. -Ama olum ok scak -O zaman gmleimi de karrm hocam. -Olum ok ok scak diyorum -Hocam srar etmeyin, o cam amayacam

36

Diploma
Bir hanm, dardan ilkokul diplomas almak iin szl snavna girer. Bilim alannda sorulan sorulara verdii cevaplar yle: Soru: Mide ne i yapar? Cevap: Sindirim yapar. Soru: Akcier ne i yapar? Cevap: Solunum yapar. Soru: Kalp ne i yapar? Cevap: Dolam yapar. Soru: Beyin ne i yapar? Cevap: Bizim apartmanda kapclk yapar.

Bak asna gre deiir.

Bir matematiki, bir fiziki ve bir biyolog bir kafede oturmu kardaki eve bakarlarken eve 2 kii girdiini grrler. Bir mddet sonra evden kii ktn grdklerinde olay u ekilde yorumlarlar: Fiziki: Gzlem hatas yaptm. Biyolog: erde rediler. Matematiki: Eve bir kii daha girerse ierde hi kimse kalmayacak.

37