2025Te teknoloji

TEMMUZ 2005 SAYISININ CRETSZ EKDR HAZIRLAYAN : BTD Aratrma ve Yaz Grubu-Gkhan TOK

2025te Dnya
Gelecee doru bakmak, 100 yl sonrasn hayal etmek bilimkurgunun en temel izleklerinden biri. Gnmzdeki gelimelerden yola karak yakn gelecein nasl ekilleneceini tahmin etmeye almaksa bilimsel ngr gerektiriyor. Bugnden yola karak yakn geleceimize, szgelimi 2025 ylna birlikte bakalm. Yaadmz evlerden kullandmz otomobillere, dinlediimiz mzik trnden tatilde nereye gidebileceimize kadar yakn gelecekte bizi pek ok yenilik bekliyor. Bu yeniliklerin birounun deneme sreleri sona erdirildi ya da zerlerindeki almalar son aamaya geldi. Bilim ve Teknik Dergisinde Teknoloji Admlar kesinde her ay sizlere anlattmz bilimsel gelimeler, tam da szn ettiimiz trden gelecei belirleyecek bilimsel admlar. 2025in dnyasnda yaanan gelimelerin neler olduunu merak ediyorsanz bu satrlar okumaya devam edin. Gelecein dnyasnda birok ey sizin iin tandkm grnse de aslnda yepyeni bir biimde karmza gelecek. Biliminsanlar gelecekten mucizeler beklememek gerektiini ama bilimin baarlarnn artc hzlarda gerekletiini sylyor. Yirminci yzylda balayan bu ivmenin getirecei yenilikler, yaammz kolaylatracak, dnyay ve alkanlklarmz yeniden biimlendirecek.

Temmuz 2005

BLM ve TEKNK

Gne enerjisindeki gelimeler, ev ekonomisine uygun bir hale getirildiinde ortaya tkettiinden daha fazla enerji reten evler kyor. Akll boyalar kn Gnein enerjisini kn emiyor yazn yanstyor. Yarsaydam duvar panelleri zararl UV nlarn engelliyor. Gne buralara vurduunda paneller renk deitiriyor.
Gelecekte evlerin fabrikasyon olmasn bekleyebiliriz. Prefabrik evlerin yakn zamanda ykselie gemesi, yaygnlk kazanmas bekleniyor. Bununla birlikte bu btn evlerin birbirine benzeyen bir rnek yaplar olmas anlamna gelmiyor. Tam tersine paralarn seri retiminin kullanclara ok deiik seenekler sunmas sz konusu. Tpk bugn baz otomobil firmalarnn web sayfalarnda mterilerine istedikleri otomobilleri tasarlama olana salamas gibi, mterilerin kendi zevklerine uygun evleri tasarlayp sonra satn almas da mmkn olabilecek. Binalarn yapmnda kullanlacak paralarn standartlatrlmasyla uyum sorunu yaanmayacak. Duvarlarn tavana nasl geecei, borularn birbirlerine nasl monte edilecei nceden belli olacak. Bugn bilgisayar reticileri USB balantlarn bir standart olarak kabul edip tasarladklar bilgisayarlarda kullanyorlar. Tpk bir bilgisayarn paralarnn standart olarak retilip, kullanclarn bilgisayarlarn istedikleri zelliklerde satn almas gibi, prefabrik evler de, retilen paralarn standart llere sahip olmasyla esnek bir tasarm ve geni bir hizmet yelpazesine sahip olacak. Belki de gelecekte mimarlara ve inaat mhendislerine ok farkl grevler decek. Gelecekte evlerin nasl olacana etki edecek konulardan biri de toplumsal etkenler. Cep telefonlarnn nasl biimlendiini hatrlayalm. Ksa srede fotoraf eken ya da kameras olan cep telefonu modelleri yaygnlat. Bunlar teknolojinin getirdii yeniliklerin toplumsal ivmeyle ekilleniinin bir gstergesi. Bu anlamda gelien teknoloji evlerimizi ekillendirirken toplumsal etkenler de iin iine girecek. Aslnda hzla yaylan CD ve DVDlere bakarak, evlerimizdeki yerleri gittike salamlaan ev sinemas ya da oyun konsollar gibi teknolojik rnlere bakarak elence dnyasnn hzl bir ykselite olduunu syleyebiliriz.

Akll Evler
Gnmzde teknoloji artk evimizin iinde demek bile yetersiz kalyor. Belki bu cmle yle dzeltilebilir: Gnmzde teknoloji evlerimizin kendisi. Akll evler sahiplerinin yaamlarn kolaylatryor. Szgelimi, bir k alglaycs sayesinde gnein batn hisseden eviniz perdeleri kendi kendine kapayabiliyor. Uzun yolculuklar srasnda pencerelere ya da pencerelerin nne gelen panjurlar belli aralklarla alp evi havalandrabilir ve siz eve dndnzde her eyi braktnz gibi bulabilirsiniz. Yangndan eskisi kadar korkmaya gerek yok. Evdeki duman alglaycs herhangi bir yangn durumunda otomatik olarak devreye girip yangna mdahale edecektir. Btn bunlar elbette insann hayal gcyle snrl ve pek ok deiik uygulama bunlara eklenebilir. Bununla birlikte byk bilgisayar ve yazlm firmalar evlerin daha da akll olmas iin alyorlar. Szgelimi Sun Microsystems, Home Network Gateway adn verdii sistemlerle gelecein akll evlerinde tm elektronik aygtlarn birbirleriyle iletiim iinde almasn, nternete balanmasn, uzaktan ynetilebilmesini ve sizin ihtiyalarnz sizden nce alglayp

BLM ve TEKNK

Temmuz 2005

Kutudaki Ev:
Mteriler zevklerine uygun evlerini sanal sergilerden beenip sipari verdikten alt ay sonra kutu benzeri d yaps olan evlere sahip olabilecekler. Minik kutucuklarn en byk avantajysa evdeki kablo, boru, elektrik ya da internet a gibi yapnn iinde bulunmas gereken donanmlar bnyesinde barndryor olmas. Ev yaplrken, bu kablo ve boru kanallar da zaten hazr olaca iin ayrca yeniden tesisat kurmaya gerek kalmyor. Siemensin gelitirdii Home Assistant yazlmyla eve kurulan Instabus ad verilen dzenek, bir PC ya da dokunmatik ekran zerinden btn evinizi kontrol edebiliyor. Bu sistemde kullanlan PC ye bal bir modem araclyla telefon ve nternet zerinden evi uzaktan izleyebiliyor ve kontrol edebiliyorsunuz. Yine PCnize ekleyeceiniz bir TV kart ile istediiniz grntleri tama ve TV zerinden izleme olananz var. Szgelimi, amar makinesinin programn bitirdiini, TV de sinema seyrederken grmek mmkn. Siemens, evlerde kullanlan beyaz eyalar da (buzdolab, frn, elektrikli su stcs vb.) Instabus EIB sistemine uygun halde retiyor. Akll evler dendii zaman Microsoftun gelitirmekte olduu sistemleri de anmamak olmaz. 2001 ylnn banda, Microsoft bnyesinde kurulan Windows e-Home biriminin amac PCdeki yazlmn gcn kullanarak evleri gelecek nesil saysal ortamlara dntrmek. Windows e-Home birimi, bu vizyona ulamak iin eitli almalar yrtyor. Windows e-Home yeni teknolojiler gelitirmenin yannda, endstrinin nde gelen PC reticileriyle ibirlii yapyor. Microsofttaki dier birimlerle de birlikte alan Windows e-Home, bilgisayarlar elence, iletiim, bilgi ve evdeki kontroln merkezine tayacak teknolojiler gelitiriyor. Ama, yeni teknolojileri kolay kullanlabilir hale de getirerek evdeki herkesin saysal ortamn keyfini srmesini salamak. Her ne kadar u anda PC evdeki verimli yaamn nemli bir paras olsa da, Microsoftun son dnemlerde yapt aratrmalar, tketicilerin ev teknolojisi rnlerinden daha fazla yetenekler beklediini gsteriyor. XP iin yeni teknolojiler gelitirme aamasnda olan Microsoft, kod ad Freestyle olan yeni bir rn zerinde alyor. Microsoft 2001 ylnn Ekim aynda Samsung ile bir ortaklk yaptn aklayarak, iki irketin e-Home erevesinde; Samsung donanm teknolojisi ile Microsoft Windows iletim sistemi zerinde yeni rnler gelitirip pazara sunacaklarn duyurmutu. Freestylen gelitirilmesi de Microsoft - Samsung ortaklna dayanyor. Bu ortaklk sonucu Home Media Center konseptiyle gelitirilen Freestyle, evleri gelecek nesil saysal ortamlara dntrme vizyonunun bir rn. Freestyleda, evin herhangi bir yerinden PCdeki saysal medya ieriine ulalmasn salayacak uzaktan kontrol zellii ve kullanc arayz bulunuyor. Bu ereve dahilinde Samsung getiimiz gnlerde akll buzdolaplarn halka duyurdu. RH 2777 ad verilen bu rnn dier buzdolaplarndan fark aslnda bir medya merkezi gibi almas. Bu buzdolaplar iinde eksilen malzemeleri nternete balanarak sipari verebiliyor. Ayrca kullanclar nternette dier ilemlerini buzdolabn kullanarak yapabiliyorlar.

isteklerinizi yerine getirmesini salyor. Java Gml Sunucu (Java Embedded Server) tm bu aygtlarn entegre ekilde almasn salyor. alar saatler, kahve makineleri, televizyonlar, klimalar ve telefon gibi mikroilemci tabanl, ilevlerin zerlerine gml olduu tketici elektronii rnleri, zerlerindeki snrl uygulama ile ok az ilevi yerine getirebiliyor. Java teknolojisi bu aygtlarn tm iin uygulama gelitirme platformu sunuyor. Gelecein nternete bal evlerindeyse tm bu aygtlar birlikte altrabilecek ve onlar nternete balayacak merkezi bir ev networku yer alacak. Bu tarz bir a amar makinelerinin dinamik olarak yeni ykama programlarn nternetten indirmelerine, elektronik oyuncaklarn zerlerindeki oyun programlarn yenilemelerine ve ev sakinleri seyahate karken evdeki t, k, frn gibi elektrikli aygtlar kapatmay salayacak.

Hepsi bir arada Medya

Kablo TV ya da nternet balants ve hatta daha fazlas tek bir balant noktasndan gerekletirilebilecek, stelik bu da duvarlarn iinde olacandan evrenizde balant kutusu grmeyeceksiniz.

Sesle kontrol:
Evde uzaktan kumandalarn says arttka, onlar bulmak ya da doru kumandann hangisi olduunu kestirmek gittike keyifsiz bir hale geliyor. Bunun iin tasarlanan her eye kumanda eden tek para uzaktan kumanda aygtlarnnsa onlarca dmeye sahip olmas kafa karkln artryor. Aratrmaclar buna zm olarak sesle komut verme sistemleri zerinde alyor. Szgelimi televizyonunuzda kanal deitirmek istediinizde yapmanz gereken tek ey televizyonla konumak olacak.

Her Yere Ekran:

OLED ( Organic light emitting diode organik k yayan diyot) teknolojisiyle retilen esnek ekranlar ya da esnek film transistorlerini kullanarak istediiniz lde bir ekran kullanl bir biimde edinebilirsiniz. Hatta reticiler, yaknda bir maazaya gidip, bana u kadar metrekare ekran verin diyebileceinizi sylyor.

Buzdolab/ Mikrodalga Frn

Buzdolabndaki malzemeleriniz radyo dalgalar kullanlarak okunabilen etiketlere sahip olacak. Bylece buzdolabnn d ekrannda ieriini grmek mmkn olacak. Ayrca bu malzemelerin son kullanm tarihleri gemi olanlar belirlenebilecek ve eksilen malzemeler iin buzdolab bir alveri listesi karacak. Ayn etiketler mikrodalga frn iin de kullanlacak. Etiketten yiyecein niteliini anlayan frn, nasl piirmesi gerektii, ka dakika staca gibi bilgileri kullanarak kendiliinden harekete geecek. lan Panosu: Hl renkli kalemler ya da farkl menler ieriyor olsa da, ailenin iletiim ve kumanda merkezi gibi alan bu panellerin yapt farkl iler de var. Szgelimi size bir davetiye geldi. Klasik usllerle yaplm, bildiimiz bir davetiye olsun bu. Bu davetiyeyi ekrana okutup elektronik ortama geirmeniz mmkn. Bylece sistem, bu davetiyeyi isterseniz baka kiilere de yollayabilir ya da bilgisayarnzn ya da cep telefonunuzun ajandasna kaydederek sizi zaman geldiinde uyarabilir.

BLM ve TEKNK

Temmuz 2005

1 Vcut Genom almalar

Getiimiz bin yl boyunca tpta byk gelimeler yaandysa da tedaviye ynelik birok eyin znde fazla deitiini syleyemeyiz. Doktorlar hl bir hastal iyiletirmek iin hastann bir ikayetle kendilerini gelmelerini bekliyorlar. Genetik almalar bunu deitirmeyi hedefliyor. Doktorlar, kiilerin genetik yapsn inceleyerek hastalklara daha erken aamalarda ve daha kesin mdahale edebilecekler. Aratrmaclar, bir hastaln iki kiide aynym gibi grnse de farkl sreler iinde deiik fizyolojik aamalardan geebileceini sylyor. Bu anlamda tedaviler kiilerin kendi genom altyaplarna gre farkl biimlerde yaplabilecek.

3 2

Gerekleecek mi?
Kk Hcre Tedavisi: Evet 4
Embriyonik kk hcre almalar tartmal olsa da kemik iliindeki kk hcreler yardmyla gelecekte yalnzca kemik ve kkrdak deil, ayn zamanda zedelenmi kalp kasnn da tedavi edilmesi amalanyor.

nsan Klonlama: Hemen deil

Klonlanm koyun Dolly haberi ilk duyulduunda heyecan yaratmt. Ne var ki erken yata hastalanp uyutulduunda kafalarda soru iaretlerine neden oldu. Kopyalanan embriyolarn yzde onundan az hayatta kalmay baarabiliyor ve klonlanm hayvanlarn ou da gen yalarda lyor. Bu lmlerin ou anatomik anormallikler ve kanser yznden oluyor.

1. Gz taramalar: Laser nlar gz merceinin dokusunu zmlemeye ve svlar da eker hastal gibi kimyasal deiimleri gzlemlemeye yaryor. Rutin kontrollerde yer alacak bu ilemler hastalklar kan testlerinin belirlediinden aylar nce belirleyebilecek durumda. 2. Gvenli Tedavi: Deri kanseri gibi hastalklarn belirtileri, mikrobiyopsiler ve yaralanmalarn genetik malzemesinin incelenmesiyle belirleniyor. Salkl hcrelere zarar vermeden nanoparacklar yardmyla bunlar iyiletirmek mmkn olacak. 3. Kalbe mdahale: Genel etkili kalp ilalar yerine, doktorlar hastadan hastaya deien belirli metabolik yollara dorudan yksek kolesterol ya da iltihap gibi hastalklara mdahale edebilecekler. 4. Yeniden doan eklemler: Kala ya da diz eklemlerinin deitirilmesi doku aktarmlaryla kendi kendine dzeltilecek. 5. Robotik Aralar: Vcudun iinde dolaan ok kk makineler yardmyla doktorlar, hasta hakknda eskiden kulland aralarla elde ettiinden ok daha fazla bilgiye ulaabilecek.

Milyarda bir anlamnda kullanlan (r: Nanometre: metrenin milyarda biri) Nano szc tpk siber szc gibi hangi szcn bana bir ek olarak gelse, gelecei artran bir etki yapyor. Biliminsanlarnn nanoteknolojiyi kullanmak istedikleri alanlarn banda tp geliyor. Getiimiz aylarda srail Weizman Enstitsnde nanoteknolojinin tp alannda kullanlmasyla ilgili bir deney gerekletirildi. Biliminsanlar nano boyutta bilgisayarlar yapt. ki kanser trnn molekler belirtilerini tanyan bu bilgisayarlar molekler boyutta ilalarla mdahale etti. Btn bunlar bir test tp iinde yaplm bir deneydi, ama gelecekte hedeflenen kanda dolaan ve zararl hcreleri

Temmuz 2005

BLM ve TEKNK

Sava alanna bilgisayarla bal bir asker, savaanlar grecek ve komutanlar tarafndan konumunu deitirdiinde izlenebilecek, salk kontrolleri yaplabilecek.

1. Kk UAV
nsansz hava aralarna (Unmanned Air Vehicle) ksaca UAV deniyor. Her takm (yaklak 50 kii) yaklak 2-2,5 kilogram arlndaki bir ift UAV yardmyla evreyi havadan kefedip, kontrol edebilecek.

2. Akll Mifer:
Bu mifer askerin grn ve iitme duygusunu kuvvetlendirecek, onu hedefleri belirlemeye ynlendirecek.

3. Sv Zrh
FWnin elbisesi bir merminin hzn belirleyecek ve yar sv dokuma sertleerek kat bir zrha dnecek.

4. Robot Kstebek:
Kk insansz yer aralar (SUGV) maaralar, tnelleri kanalizasyonlar kefetmek iin kullanlcak.

5. Hzl Silah
Askerlerin silahlar, arjr gerektirmeyen mermileri ve yksek ate gcne sahip monolitik gvdeleriyle sava gcn artryor.

BLM ve TEKNK

Temmuz 2005

Networke bal Savalar:

Askerler ordularn belkemiidir. Amerikal bir komutan, gelecekte sava alanlarnda robotlar kullanlsa bile askerlerin ordunun vazgeilmez eleri olduunu sylyor. Gelecek 20 yl iinde askerler sava alannda daha ok bilgiye sahip olacaklar. Her asker kendi mangasndaki ya da mfrezesindeki askerlere elektronik olarak balanabilecek. Birinin grdn konumaya gerek kalmadan herkes grecek ve hedeflerin ne yapt bakmaya gerek kalmadan izlenebilecek. Her trl hava koulunda, frtnada, geceleyin, kt havalarda ya da kum frtnas ktnda askerlerin bu durumu deimeyecek. Askerlerin teknolojinin btn imkanlarn kulland deiik bir sava tr kacak ortaya. Havadaki birimlerin, kilometrelerce telerdeki askerlerin ayn eyi grebilecei bir sava oalcak. Yalnzca bilgi paylamna dayal deil, askerlerin gereksinim duyduklar silahlara annda ulaabilecekleri yeni taktikler ortaya kacak.
Sava Alan:
Sava alannda hedeflenen yalnzca sava kazanmak deil, ayn zamanda sivil kayplar da en aza indirmek. Sistem, robot mayn tarayclardan, insansz hava aralarna, uzaydaki uydulara dek btn birimlerin birbirleriyle iletiim iinde olmasn ngryor.

Jeosenkronik Uydular
Dnyadan 35 kilometre yksekte sabit noktada bulunan bu uydular, arlkl olarak haberleme grevini stelenecek.

Taktik Uydular:
Belli bir atma srasnda frlatlacak bu uydular 800 kilometre kadar ykseklie karlabiliyor.

F-35
Dikine havalanabilen bu uaklar 1.6 Mach hzla uabilecek. nsansz hava aralar gzetim ve keif grevleri srdrecek ve baka insansz uaklar da belirlenen hedefi vuracak.

Uak Gemileri
Uak gemileri bir komuta merkezi olarak grev yapacak. Bir uak gemisinden gnde 270 k yaplabiliyor.

Piller Bitince ne olacak? nsanl Aralar:

19 ton arlndaki komuta ve kontrol aralar sava alann izleyebilecek ve gerek duyulan bilgileri grntleyebilecek. Herbir personel tayc arata 9 asker bulunabiliyor. Gelecein savalar tepeden trnaa elektronik sistemlerle dolu. Peki ya bu sistemleri ileten g kayna, piller bittiinde ya da vurulup devre d kaldnda ne olacak? Askerler sava d m kalacak? Bu tehlikeye kar askerlerin normal askerler gibi hayatta kalma temel eitimini almay srdrmeleri gerekiyor.

nsansz Aralar:
Zrhl Robot Aralar (ARV) 2,5 ve 8,5 tonluk iki trde retiliyor. Bu aralar dmana saldrmak, yol zerindeki maynlar temizlemek ve askeri malzemeyi tamak iin kullanlacak.

Temmuz 2005

BLM ve TEKNK

F-35 Joint Strike Fighter

ABD, 2025 ylndan itibaren hava kuvvetlerinde yalnzca insanl avc ua bulundurmay hedefliyor. Bunlar: F-22 Raptor, F-18 ve F-35. Dikine havalanp inebilen F-35lerin gelitirilmesi uluslararas bir proje. Bu projeye Trkiye de katlyor. Bunun anlam 2025 ylnda Trk Hava Kuvvetlerinde de F-35lerin kullanlaca. 1,6 Mach hzla gidecek olan F-35lerde kanat akl yaklak 10-13 metre olacak.

Gerekleecek mi?
Daha yi Bir Hava Trafik kontrol: Evet Uaklar 2025 ylnda belli rotalarda ve belirlenmi yksekliklerde umak yerine ok daha verimli uular yapacaklar. Eer bir karma vakas olursa da, yer kontrol merkezi uan kumandasn uzaktan stlenebilecek.

En Byk Yolcu Ua
Sesten hzl yolcu uaklarn ya da megajumbolar unutun. Gelecein havayolu irketleri daha tutumlu olan Boeing 787 tarz uaklar kullanacaklar. Bu tr uaklarn yaygn kullanmna 2008 ylnda geilmesi planlanyor. 250 yolcu kapasiteli bu uaklarn karbon kompozit gvdesi daha hafif ekiyor ve gelimi motorlar sayesinde yzde 20 daha az yakt harcyor. Bu gvdeler, ezilip kmyor, anp rmyor ya da alminyum gibi metal yorgunluuna uramyor. Bylece uaklarn gvde, kanat ya da kuyruk bakm masraf gibi bir ey sz konusu olmuyor. Bu da, bakma ayrlan paralarn havayolu irketinin cebinde kalmas demek. Bu iin bir de yolcular boyutu var. Daha az yakt harcayan bir uak, yolcularn bilet parasna dedii parann dmesi demek. Ayrca karbon kompozit gvde yolcularn daha rahat yolculuk etmesine yardmc oluyor. Bunlarn yannda her koltukta tv, e-posta ve internet ulam deiik renklerde led lambalaryla salanan klandrma ve olduka byk bagaj koyma blmleri bulunuyor. Elektronik olarak kontrol edilen ve siyaha dnebilen camlar da ayr bir zellik. Bugn hava yollarnn seferleri bir kentten bir kente gitmek iin yeterli. Bunun yannda gelien kentlerin gereksinimlerini karlayabilmek iin hava taksileri gelecekte daha ekonomik olabilir. Ekonomik snf bir bilet fiyatna ksa mesafe uan bir hava taksisinden yararlanmak mmkn olabilir.

Rolls Royce firmas deneysel bir arac 1953 ylnda yapm ve VSTOL uaklarn motorlarnn denenmesinde kullanmt. Dikey ini kalk yapan uaklar dendiinde bugne dek akla gelen Harrier uaklar, yine Rolls Royce motoru kullanyordu. Rolls Royce, bu tecrbesini imdi Lockheed Martin irketi tarafndan yaplan X-35 adl uakta da kullanyor. X-35lerin denemeleri baaryla tamamland ve X yani experimental (deneysel) uaklar snfndan karlp F tipi sava uaklar arasnda kodlanmasna karar verildi. Ksaca JSF olarak adlandrlan uaklarn deiik modeli retiliyor. Amerikan hava ve deniz kuvvetleriyle ngiliz hava kuvvetleri, bnyelerinde bu uaklardan bulundurmay setiler. F-35lerin farkl modellerinin yakt tasarrufu iin kalkta normal bir pist, ya da uak gemilerindeki gibi rampal pistler kullanm gibi amaca ynelik olaca syleniyor. Lockheed Martin irketi bu uaklarda yine kendi bnyesinde retilen F-22 Raptor uaklarndan elde ettikleri tecrbeyi kullanmak istediklerini sylyorlar. Belli bir miktar stealth, yani radara yakalanmama zellii bir sredir F-22lerde de kullanlyordu. Dikey ini kalk yapabilen hayalet bir avc ua, bir ordunun isteyecei eylerin ilk banda gelir. Bu da F-35lere verilen nemi gsteriyor. 2025 ylnda gklere hkim olan uaklar bu atak ve gelimi F-35ler olacak. te yandan ABD leri Teknoloji Savunma Projeleri Blm DARPA uzmanlar, gelecein daha ok insansz robot uaklarn egemenliinde olacan sylyor. Hatta bu olaslk o kadar yksek ki uzmanlar, F-35lerin insanl uaklarn sonuncusu mu olduu sorusuna, F-35ten sonra belki bir insanl uak nesli daha olacan ama 2025 ylnda arln kesinlikle insansz uaklarda olacan vurguluyorlar. Irak ve Afganistan savalarnda Global Hawk ya da Predator gibi aralarn baarl olduunu gren askeri yetkililer, bunlar insanlarn hizmetinde kullanmak istiyor. Kargo nakliyesi gibi sradan uularda personele gerek duyulmuyor. Bunun yannda kritik grevlerde uaa mrettebatn da binmesi tercihe bal olacak.

Hipersonik Tamaclk: Henz deil

NASAnn deneme uular yapt X-43A hz (9,8 mach) ve rahatlk konusunda olduka baarl uular yaptysa da, bu uan gelitirilmesi iin milyarlarca dolara gereksinim var. Ayrca henz bu uan bilet fiyatlarn karlayabilecek hiper zengin yolcular da yok.

Los Angelesta yaplan tasarm yarmasnda gze arpan otomobillerden biri de Mercedes Benz firmas iin yaplan konsept otomobildi.

Elektron Sr:
Gelecekte yakt hcrelerinin iten yanmal motorlarn yerini alaca dnlyor. Birok otomotiv uzman imdiden hidrojen yakt hcrelerinin geleceini tartyor. General Motors, Toyota gibi pek ok irket btelerinde yakt hcrelerine pay ayrmaya balad bile. GM imdiye kadar bu teknolojiye milyarlarca dolar harcadn syledi. Yine de bunu imdilik bir kenara brakp karbratr zerinden konumaya bir sre daha devam edebiliriz. Biliyoruz ki motorlar beslemek iin enjeksiyon bir sre ncesine kadar en iyi yoldu. Fakat yakt hcreleri sistemiyle motorlarn yaps artk deiiyor. Aratrmaclar benzinli iten yanmal motorlardan yakt hcrelerinin kullanld motorlara gei srasnda aralarn ok az performans kaybna urayacan dnyorlar. GM, denemelerini yapt bir konsept arazi aracnn, benzinli aralarla ayn performansa sahip olduunu duyurdu. Yeni nesil otomobillerin hidrojen yakt hcrelerinde elektrik retecek olmas akllara, tekerleklerin ilerine de birer elektrik motoru konulup konulamayacan getiriyor. Bu dncenin otomobilin performansna katks olaca ak, te yandan bunun getirecei fazladan arlk ve buna uygun tasarm gereklilii otomobil reticilerini bu konuda bir kez daha dnmeye itiyor. Btn bunlarn yannda yakt hcrelerinin u anda sahip olduu en byk dezavantajsa fiyat. Normal motorlarn ok stnde fiyatlara malolan yakt hcrelerinin nmzdeki 10-20 ylda makul bir fiyata inecei dnlyor.
BLM ve TEKNK 12 Nisan 2005

Hidrojenin iki Yz:

yi: Yakt hcresi kullanan otomobiller her tekerlekte bir motora sahip olabilecekler. Bu olduka yksek eki kuvvetine neden olacak. Valflerin, pistonlarn, bujilerin olmad bir motorun bakm ve onarm masraflar da decek. Akam eve gelince arabanzdaki suyla bahenizi bile sulayabilirsiniz. Kt: Yakt hcrelerinin temel yan rn yani atk maddesi su. Bu da kn hcrelerin buzlanma nedeniyle zarar grmesine neden olabilecei endiesi yaratyor. Ayrca Hidrojen olduka bol olsa da, onu sudan ayrmak iin belli bir enerji gerekiyor. Bunun anlam hidrojenin verimlilii aslnda yzde 35ten az.

Akll Otomobiller
Akll otomobil dendiinde, bugnlerde akla gelen ilk isim Toyota firmasnn rettii Prius modeli. Prius Hybrid Synergy Drive ad verilen hibrid teknolojisinde, benzinli ve elektrikli motorlar uyum ve sinerji ierisinde alyor; bylece yksek performans ve dk tketim ortaya kyor. Bununla birlikte Priusu cazip klan yalnzca hibrid teknolojisi deil, srcye gereksinim olmadan park edebiliyor olmas. Intelligent Parking System (Akll Park Sistemi) ad verilen sistemde, park edeceiniz alan arabann n platformuna yerletirilen bir cihaz sayesinde oklarla gsteriliyor. Sistem, bir bilgisayar, alglayc ve arabann arka tarafna yerletirilen kk bir kamerayla alyor. Kamera, aracnz park edeceiniz yeri grntlyor. n ve arkasnda duran aralarn mesafeleri, aracnzn bulunduu a, kaldrma uzakl gibi birok hesaplama da otomatik olarak yaplyor. Aslnda benzeri park yardmc sistemleri Prius bu yenilii duyurduktan sonra hzla artma eiliminde. Park sorunun srclerin hayatn cehenneme evirdii dnlrse, akll otomobillerin kendi kendilerine park etmelerini isteyecek kiilerin ok sayda olmasna amamak gerek.

Los Angeles Tasarm Yarmas iin tasarlanan bu konsept Volkswagenda gerektiinde dnebilen, esnek yapl koltuklar, karartlabilen camlar gibi allmadk hatlar var. Aracn asl gze arpan zellii, yakt olarak hidrojen kullanmas.
Temmuz 2005 13 BLM ve TEKNK

Turizmin uzaya yapaca ilk akn belki de Virgin Galactic irketinin balataca ticari uzay uular olacak. irket 2008 ylndan balayarak uzayn snrna dzenli yolculuklar balatmay hedefliyor. 2010dan nce yolcular bir roket yardmyla yerden yaklak 100 km yksee tanacak ve bir sre yerekimsiz ortam yaamalar salanacak. 2025 ylnda dnyann alak yrngesinde belki be gnlk tatiller mmkn olacak. Burada kurulacak bir otel, Uluslararas Uzay stasyonuna benzeyecek. Belki de ime bir yap bu i iin daha uygun olabilir. Yine de NASA uzmanlar nmzdeki 20 yl iinde yrngede bir Hilton beklenemeyeceini sylyor.

Aya 2008 ylnda bir keif arac gnderilecek, 2017deyse insanl bir uu bunu izleyecek. Bu grevlerin amac insann uzayda yapaca en uzun yolculuk olan Marsa yolculua hazrlanmak.

NASA, drdnc gezegenin haritasn karacak robot aralar Marsa gndermeyi planlyor. Bu harita 2025te yaplmas hedeflenen insanl Mars uuu iin bir klavuz olacak. Bu tarihten daha nce, 2011 ylndaysa Dnya dnda uacak ilk ara olan Mars Flyer adl uzay aracnn frlatlmas hedefleniyor.

Egzotik Yolculuklar
Gelecek Durak Mars:
nce robotlar gitmiti, bunu astronotlar izledi ve yaknda kanlmaz olarak turistler gidecek. Uzunca bir sreden sonra Aya yeniden dnyoruz. Ama bu yalnzca bir adm. Bundan sonraki hedefiniz Mars. Bu szler NASA yetkililerine ait. Getiimiz yl ABD bakan Bush, Marsa insanl bir uu yaplacan aklamt. Bu grevin 2025 ylna kadar gerekletirilmesi planlanyor. nmzdeki be yl iinde Marsa insansz uzay aralar gnderilmesine devam edilecek. Aya yaplmas planlanan seferlerse tmyle Mars grevinde gerekli olacak eyler iin. Hatta Mars da daha ilerisi iin bir basamak olabilir. Btn bu grevler robot/insan almalarna dayanyor. Bu grevlerin yalnzca insan ya da yalnzca robot grevleri olmas gerekmiyor; aratrmaclar birlikte almak ok daha verimli sonular douracaktr diye dnyor. nce yer aralar gezegen yzeyinde ne olduunu kefeder, sonra insanlar onlarn peinden grevlerini srdrr. Mars grevi srasnda karlalacak en byk sorunlardan biri, uzayda atmosferin korumasndan yoksun kalmak ve zararl nlar. Uluslararas Uzay stasyonunda radyasyonun neden olduu zarar en aza indirmek iin areler aranyor.
nsanl bir uu grevinin baarl olmas iin astronotlarn sal ve gvenlii de nem tayan bir baka unsur. Grevi planlayanlarn olas salk sorunlarn ve olas tehlikeleri nceden dnp bunlara kar nlem almalar gerekli. Szgelimi, Marsn ince atmosferinden szan kozmik nlarn astronotlarda gr bozukluklarndan kansere kadar birok hastala neden olabilecei biliniyor. Kald ki, aylarca srmesi planlanan byle bir grevde astronotlarn uzun sre yerekimsiz ya da dk ekimli ortamlarda yaamas gerekiyor. Bu da onlarn bedenlerinde bir sre sonra kemik ve kas erimelerine neden olacak. Ayn nedenden dolay astronotlar Dnyaya dndklerinde normal yerekiminden dolay bedenlerinde uzun sre iddetli arlar, kaslmalar duyacaklar. Marsn yzeyinde hareket etmek de aslnda ok kolay saylmaz. Bugne dein astronotlarn uzayda giydii giysiler birok deiiklikten geti. Merkr grevlerinde kullanlan giysilerden bu yana elbise tasarmclar astronotlarn gvenliini ve rahatln dnerek son derece gelimi uzay elbisesi modelleri tasarladlar. Ancak unutulmamal ki, bu elbiseler ya Dnya yrngesindeki grevlerde ya da dk ktle ekimli Ay zerinde kullanldlar. Bu giysilerin her biri astronotlarn tad yaam destek birimleriyle birlikte yaklak 100 kg arlnda. Dk ekimlerde sorun olmayan ar giysiler, ktle ekimi neredeyse Dnyannki kadar olan Marsta kullanlamayacaklar.
Kaynaklar America 2025, Populer Mechanics, May 2005 Fairley, P., Hybrids Rising Sun, Technology Review, April, 2004 Mann, C., A Remote Control For Your Life, Technology Review, July/August 2004 http://www.ibm.com/Search?v=11&lang=en&cc=us&q=smart+ home

Yldzlararas Sonda: 2010 ylnda NASAnn Yldzlararas Snrlar Kaifi adn verdii uzay sondas (IBEX) Gne Sistemiyle yldzlararas uzayn snrlarnn haritasn izecek. Uzun Erimli Mercek: Btn uzay aratrmalar uzun yolculuklar gerektirmiyor. 2009 ylnda bir Boeing 747 2,7 metre uzunluundaki kzltesi bir teleskopu yrngeye yerletirecek. Stratosferik Astronomi Gzlemevi uzayda belli baz organik molekllerin izini aryor

Temmuz 2005

15 BLM ve TEKNK