SVASTA YOKSULLUK

Nejat STN

Cumhuriyet niversitesi Sosyal Bilimler Enstits

Lisansst Eitim - retim ve Snav Ynetmeliinin Sosyoloji Anabilim Dal Uygulamal Sosyoloji Bilim Dal iin ngrd

YKSEK LSANS TEZ Olarak Hazrlanmtr.

Tez Danman Yrd. Do. Dr. Ziynet BAHADIR

SVAS UBAT 2007

ZET

Bu almada Sivasta yoksulluk sorununun boyutlar, yoksullarn Avrupa Birlii balamnda kreselleme olgusuna baklar ele alnmaktadr.

rneklem

grubu

Sivas

il

merkezinde

yaayan

yoksullarla

snrlandrlmtr. Sivas il merkezi evreninde, her bir mahalleden olmak zere 1595 aile reisine anket uygulanmtr. Bu erevede Sivasta yaayan yoksullarn; ya, cinsiyet, gelir gider durumlar aratrlm, Avrupa Birliine ve gelecee bak alar deerlendirilmitir.

zellikle 20. yzyln son eyreinde varln ve buna bal olarak olumsuz etkilerini hissettiren kreselleme olgusunun yoksulluk sorununa etkileri aratrlmtr. Kreselleme salt olarak yoksulluk nedeni deildir. Gelimi lkeler iin zenginleme nedeni olabilirken, az gelimi lkeler iin

yoksullatrma tehdidini de barndrmaktadr. Dnya Bankas, IMF gibi uluslararas finans kurulularnn az gelimi lkelere ynelik politikalar yoksulluun artmasna neden olmutur. Devlet, klmekle birlikte, sosyal olmaktan uzaklam, bu da yoksulluu artran etkenlerden biri haline gelmitir.

Yoksullarn; kresellemenin etkilerinden olumsuz olarak etkilendii, akraba, komu gibi formal olmayan geleneksel yardmlama ekillerinin de gnden gne zayflad, bulgular arasndadr.

SUMMARY

In this study, the dimensions of poverty in Sivas, and the views of the poor about the concept of globalization in the context of European Union have been studied.

The sample has been restricted to the poor living in the city center of Sivas. In the total field under survey, the survey has been applied to 1595 chiefs of the family, every one of whom is from a different quarter. In this context, the age, gender and receipts and expenses of the poor living in Sivas have been investigated, and their point of view about the future and European Union has been evaluated.

The effects of the concept of globalization, which made its existence and thus its negative sides felt especially in the last quarter 20th century, on the problem of poverty have been studied. Globalization is not solely the reason of the poverty. It may be the reason of getting richer for developed countries. The policies of some international financial institutions such as IMF and The World Bank against underdeveloped countries have caused the poverty to increase. As the state got smaller, it backed out of being a social state and this situation has turned into one of the data that the poor have been negatively affected from the negative sides of globalization, and the conventional solidarities such as the solidarity among the neighbours have been getting week day by day.

NDEKLER

Sayfa No:

ZET SUMMARY NDEKLER TABLOLAR LSTES

I II III IV

GR

I. BLM: KURAMSAL VE KAVRAMSAL EREVE

1. YOKSULLUK 1.1 Yoksulluk Nedir 1.2 Mutlak Yoksulluk 1.3 Greli Yoksulluk 1.4 znel Yoksulluk 1.5 Yoksulluk Snr 1.6 Yeni Yoksulluk 1.7 Yoksulluk Kltr

5 6 7 8 9 9 11 13

2. YOKSULLUUN GRNM VE SREC 2.1 Yoksulluun Grnm 2.2 Yoksullama Sreci 2.3 Yoksulluk Konusundaki Aklamalar 2.4 Yoksulluun Nedenleri ve Mcadele Politikalar

16 16 19 22 25

3. YOKSULLUUN GNCELLK KAZANMASI VE KRESELLEME YOKSULLUK LKS 3.1 Yoksulluun Gncellik Kazanmas 3.2 Kreselleme ve Yoksulluk likisi 29 29 31

4. DNYADA VE TRKYEDE YOKSULLUK 4.1 Dnyada Yoksulluk 4.2 Trkiyede Yoksulluk 4.2 Trkiyenin Bu Alanda Dnyadaki Yeri 4.4 Sivas li zeli

33 33 36 40 41

II. BLM: UYGULAMA

44

1. ARATIRMANIN YNTEM A. EVREN VE RNEKLEM SEM B. VER TOPLAMA TEKN C. ARATIRMADA KULLANILAN STATSTK TEKNKLER 2. ARATIRMANIN BULGULARI VE YORUMLAR 2.1 Sivas li Merkezindeki Yoksullarn zellikleri 2.2 AB zelinde Kresellemeye Bak Alarnn Deerlendirilmesi 2.3 Grlen KiilerinAlveri Yapma Alkanlklar ve zellikleri

44 44 45

45 46 47

58

65

SONU VE DEERLENDRME

70

KAYNAKA

75

EKLER EK 1- ARATIRMA ANKET FORMU

80 80

TABLOLAR LSTES

Sayfa No TABLO 1 TABLO 2 TABLO 3 TABLO 4 TABLO 5 TABLO 6 TABLO 7 TABLO 8 TABLO 9 TABLO 10 TABLO 11 TABLO 12 TABLO 13 TABLO 14 TABLO 15 TABLO 16 TABLO 17 : Sivas li 2005 Yl Sosyal Yardmlar Dalm Tablosu : Aile Reislerinin Cinsiyet Asndan Dalmlar : Aile Reislerinin Yalarna Gre Dalmlar : Aile Reisinin Yerleim Birimine Gre Doum Yeri : Aile Reisinin i : Aile Reisinin Sosyal Gvencesi : Aile Resinin Eitim Dzeyi : Ailede Birden Fazla alan Says : Aylk Toplam Gelir : Ayni Yardmlar : Nakdi Yardmlar : Trkiyenin En nemli Sorunu : ABye Girdiimizde Sorun zlr m? : AB Hakkndaki Dnceler : Gelecee likin Umutlar : Yoksulluun Giderilmesi in Yaplmas Gerekenler : Ya ve ABye Girdikten Sonra Sorun zlecek mi likisi TABLO 18 TABLO 19 : Ya ve AB Hakkndaki Dnce likisi : Aile Reisinin i Trkiyenin En nemli Sorunu likisi TABLO 20 : Aile Reisinin i ve Trkiye ABye Girince Sorunun zlmesi likisi TABLO 21 : Aile Reisinin Eitim Dzeyi ve Trkiye ABye Girdikten Sonra Sorunun zlmesi likisi TABLO 22 : Aile Reisinin Eitim Dzeyi Yoksulluun Giderilmesi in Yaplmas Gerekenler likisi 63 62 61 60 58 59 44 47 47 48 48 49 49 50 51 52 53 53 54 55 56 57

TABLO 23

: Aylk Toplam Gelir ve Trkiyenin En nemli Sorunu Nedir likisi 64 66 : Aylk Toplam Gelir ve Alveri Yapma ekli likisi : Aylk Toplam Gelir ve Ayni Yardm Alp Almama Durumu likisi 67

TABLO 24 TABLO 25

TABLO 26

: Aylk Toplam Gelir ve Nakdi Yardm Alp Almama Durumu likisi 68 69 : Aylk Toplam Gelir ve Aylk Gda Harcamas likisi

TABLO 27

GR

Yoksulluk, tm toplumlar iin her zaman var olan bir toplumsal sorundur. Deien, yoksulluk sorununun nitel ve nicel boyutlardr. Ayrca, yoksulluk birok toplumsal sorunun nedeni olduu iin de iktisatlar, siyaset bilimcileri ve toplumbilimcileri srekli ilgilendiren bir sorun olma zelliini korumaktadr. Gnmzde, artan yoksullua kar sosyal bilimlerin ilgisi de gittike artmaktadr. Yoksulluk konusunda ok sayda aratrma yaplmaktadr. Yine, (UN, IMF, WB vb) kurum ve kurulularn ilgisi de kukusuz sorunun ok sayda insan

ilgilendirmesindendir. Bireysel boyutu yannda toplumu ve devleti ilgilendiren boyutlar da vardr. nsanlarn temel gereksinimlerini karlayamama durumu, yoksullua ilikin en yaln tanmlamadr. Genellikle mutlak ve greli yoksulluk olarak ayrlr. Mutlak yoksulluk, bireyin /hane halknn yaamn srdrebilecek asgari refah dzeyini yakalayamamas (gdasn temin edememe, salk hizmetlerinden yeterince yararlanamama) olarak tanmlanrken; greli yoksulluk, gelir gruplarndaki

farkllktan kaynaklanr. Toplumun ortalama refah dzeyinin altnda olma durumunu anlatr (kullandklar eyalar, oturduklar semtler vb. ile tanmlanr). Yoksulluk sorunu, dier toplumsal sorunlardan u ynleriyle farkldr: Birok toplumsal sorunun nedenidir, Hep varolan sorunlardandr.

Yoksulluk lkelere ve dnemlere gre farkllk gsteren bir sorundur. uluslararas tanmlamada, kalknmada geri kalm nc dnya lkeleri tmyle yoksul lke kabul edilmektedir. Ancak yoksulluu bu lkelere zg bir olgu olarak alglamak her halde yanl olur. nk gelime aamasnda bulunan bu lkelerde deiik boyutlarda yoksulluk olduu gibi, gelimi lkelerde de yer yer ve zaman

zaman, yoksulluk yaand bilinmektedir. kalknmam lkelerde lke apnda ya da mutlak yoksulluktan sz edilirken, sanayilemi lkelerde yerel ya da nispi yoksulluktan sz edilmektedir (Mezzinolu, 1998:7-8). Yine, sanayilemenin ilk evrelerinde dk cretler ve kt yaam koullar nedeniyle yaygn bir yoksulluk gzlendi ancak gelimi lkelerde refah devleti anlay ile (zellikle II. Dnya Sava sonrasndaki gelimelerle) mutlak yoksullukla mcadele geni lde baarld. Gnmzde ise, yeni yoksulluk kavram, tketim toplumunda yetersiz olan birey veya alyor olduu halde yoksul olanlar iin kullanlmaktadr. yaam projelerinin alma, mesleki uzmanlk ve iten daha ok tketici tercihleri etrafnda kurulduu tketim toplumunda fakir olmak ok farkl bir eydir. Yoksul olmak bir zamanlar anlamn isiz olma durumundan aldysa, bugn anlamn esas olarak yeterince tketemiyor olma durumundan almaktadr. Bu fark yoksulluk iinde yaama tecrbesini ve bunun sefaletinden kurtarlma ans ve olanaklarn farkllatrr (Bauman,1999:10). zellikle 1980 sonras yaygnlaan yoksulluun nedenleri ve boyutlar, nceki dnemlerden farkldr. nk kreselleme olgusunun g kazanmasyla zengin ve yoksul arasndaki kutuplama da hzla bymtr. Bugn kresel sorunlarn banda yoksulluk ve gelir dalmndaki adaletsizlik gibi sorunlar gelmektedir.

Yoksulluk sorunu, endstrileme ncesi dnemlerde geleneksel toplum yapsnda, sosyal yardmlar ve sosyal dayanma ile giderilmeye allmtr. Kiinin doumla birlikte girdii evrede bulduu geleneksel yardmlama, karlksz ve ayn toplumda yaayan insanlarn yardmlama trdr. Ayn aile, ayn mahalle, kent veya lke iinde yaayan insanlar arasndadr. Bu geleneksel yardmlama ve dayanmann amac, toplum ierisinde btnl korumaktr. Oysa, modern topluma geile birlikte, yardmlar kurumsallam; oluturulan sosyal politika nlemleri ile yoksulluk da dahil olmak zere pek ok sorunla ilgili daha dzenli zmler ortaya karlmtr.

Tarihsel srete hep varolan ancak, gnmzde yeniden nem kazanan yoksulluk, bu aratrmann konusu olarak seilmitir.

Aratrmann temel amac, sosyolojik birikimden yararlanlarak, zellikle son yllarda dnyada ve lkemizde gittike artt gzlemlenen yoksulluk sorununa ilikin Sivas ilinde durum tespiti yapmak, yoksulluun grnmn ve boyutlarn belirlemek ve yoksulluun en aza indirgenmesi iin uygun politikalara ynelik gelitirebilecek zm nerileri sunabilmektir.

Yoksullua ilikin genel bilgilere, literatr incelemesi sonucu ulalm; Sivas ili merkez ile zelindeki yoksullua ait verilere ise, yaplan anket uygulamasyla elde edilmitir. zellikle son 30 ylda yoksulluun yeni nedenleri ve sonular ortaya ktndan, almada kreselleme ve yoksulluk ilikisine de ksaca yer verilmeye allmtr.

Dnyadaki iletiim teknolojisinin geliimi ile 20. yzyln son eyreinde, sanayi devriminden bu yana geen sreden daha hzl bir gelime kaydetmitir. Kreselleme denildiinde insanlarn aklna ilk gelen; ok uluslu markalar, internet ve iletiimdir. Bu hzl gelimenin kreselleme olgusuyla balantl olduu aktr. Dnyada muhteem zenginliin ve korkun yoksulluun hzl bir ekilde kutuplamas; ve bu uurumun gittike artmas da ayn yllara rast gelmektedir. Kreselleme olgusuyla zenginin daha zengin, yoksulunsa giderek daha yoksul olduu genellikle belirtilen, zerinde durulan bir noktadr.

Gnmzde ekonomi politikalarnn genel ynelimi neoliberaldir. Az gelimi lkelere Dnya Bankas, IMF gibi uluslararas kurulular araclyla yapsal uyum ad altnda sunulan -dayatlan- ekonomik programlarn sonularna bakldnda; hem, ulusal ekonomi politikas belirleme olanan yitirip uluslararas ekonomik glere ve rgtlere baml olduklarn, hem de, yoksulluun kayg verici boyutlarda yaandn ve kresel sorunlarn banda yoksulluk sorununun geldiini grmek mmkndr.

Yoksulluk sorununun yaygnlamas ayn zamanda dier toplumsal sorunlarn artmasna da neden olmaktadr. Yoksul insanlarn yaam koullar ktdr. Yoksul aile, eitime ilikin olumsuz yaam koullarna sahiptir, ocuunu okutamama ve erken okuldan ayrlmayla isizlik sorunu krklenir. Baarszlk veya alma gibi nedenlerle okuldan ayrlma erken evlenmeyi beraberinde getirir. Erken evlenme sonucu erken yata ocuk sahibi olma dourganln artmas gibi sonular ortaya karr. Bu nedenle yoksulluk sorununu en aza indirgemek iin de ok ynl politikalarn oluturulmas ve soruna bu ekilde yaklalmas gerekmektedir.

Yoksulluun hem nedenleri hem de boyutlarnn, Sivas Merkez ile evreninde ele alnaca bu alma, daha nce Sivasta yoksulluk zerine bir alma yaplmad iin nem tayabilir. zellikle yoksullua ilikin tespitlerin, oluturulacak yoksulluu nleme stratejilerinde yararl olmas umulmaktadr.

almann birinci blmnde konunun kavramsal erevesi yer almaktadr. Yoksulluun tanm, ltleri, boyutlar, grnm ve gstergeleri, yoksulluk teorileri, yoksullukla baa kma politikalar ve yoksulluk nedenlerine genel olarak deinilmektedir. Aratrmann bu blmnde rakamsal verilere pek fazla girilmemeye allmtr. nk yoksullua ilikin eitli hesaplama yntemleri olmas nedeniyle lkeler arasnda, hatta lke ierisinde blgeler ve iller arasnda bile farkl gstergeler ortaya kabilmekte ya da rnein yoksulluk aratrmas yapan sendikann verileri, baka bir kurulu ya da kiinin verilerinden farkl olabilmektedir. Ayrca, veriler gnden gne hzla deiebilmektedir. Yine almann bu blmnde, kreselleme yoksulluk ilikisine, Trkiyedeki duruma ve Sivas iline ait genel bilgilere yer verilmektedir. kinci blmde ise, aratrmann metodolojisine ( aratrmada bilgi toplama yollar ve aralar, evren ve rneklem seimi ve anket uygulamasna ilikin aklamalar) ve aratrma sonucu elde edilen bulgulara yer verilmitir. Anket verileri SPSS istatistik programnda deerlendirilmi, bulgular yorumlanmtr. Aratrmann bulgular grup halinde ortaya konulmutur. Birinci grup bulgularda anket

uygulanan aile reislerinin ya/cinsiyet gibi demografik zellikleri; ikinci grup bulgularda doduklar yerler, eitim, alma koullar ve cretleri, sahip olduklar ev eyalar gibi sosyo ekonomik gstergeleri; nc grup bulgularda ise yaam standartlar ve daha iyi yaam artlar iin istedikleri, gncel olan Avrupa Birlii sembolnde sorunlara ilikin bak alar tespit edilmeye allmtr. Sonular zerinde deerlendirme yaplm ve neriler sunulmutur.

I. BLM: KAVRAMSAL VE KURAMSAL EREVE

1. YOKSULLUK

Yoksulluk tanm ve ltleri zaman ierisinde ok deiiklie uramtr. Yoksulluun tespiti ve yoksullukla mcadele programlarnn hazrlanmas ve gelitirilmesi iin tanm ve lm tekniklerinin bilinmesi gerekmektedir. Toplumsal farkllklar, yoksullara bak as, zaman ierisinde deien neden ve sonu ilikilerine gre ok farkl tanmlar ve kavramlar ortaya kmtr. Yoksulluun kapsam lkeden lkeye, dnemden dneme, refah dzeyindeki gelimelere bal olarak farkllklar gstermektedir. Gerekte, yoksulluk tanmlanmas ve snrlarnn izilmesi zor bir kavramdr. Yoksulluk dzeyi bakmndan lkeler aras ve ayn lke ierisinde dnemler aras karlatrma yaplabilmesi ve politikalar retilebilmesi, toplam nfus ierisinde kimlerin yoksul olarak nitelendirileceine karar verilmesini gerektirir. Bu nedenle yoksulluk snr, mutlak yoksulluk, greli yoksulluk gibi kavramlar da nemlidir.

20. yzylda deien dnyayla birlikte yoksulluk kltr, yeni yoksulluk, tketim toplumu gibi yeni kavramlar ortaya kmtr. zellikle kresellemenin yaygnlamasyla birlikte iletiim ann genilemesi, ok uluslu sermayenin glenmesi ve sosyal refah devleti anlaynn zayflamasyla yoksulluk konusunda yeni yaklamlar da grlmektedir. Yoksulluk sorununun en aza indirilebilmesi, toplumsal refahn salanabilmesi iin yoksulluun her ynyle iyi bilinmesi, nedenleri ve sonularnn ortaya konulmas esastr. Bunun iin de yoksullukla ilgili baz temel tanm ve kavramlarn almn yapmak gerekmektedir.

1.1 Yoksulluk Nedir?

En genel tanmyla yoksulluk, insanlarn temel ihtiyalarn karlayamama durumudur (Trkiye statistik Yll, 2004). Daha geni bir tanmla yoksulluk,

genellikle maddi kaynaklardan, bazen de kltrel kaynaklardan yoksun kalndn ifade eden bir durumdur (Marshall, 1999; 825). ensese (2003:63-64) gre, zerinde gr birliine varlm bir tanm olmad gibi, genellikle insanlarn ihtiyalarn karlamak iin yeterli kaynaa sahip olamama durumu veya ok benzer biimlerde mutlak asgari refah dzeyinin altnda kalma durumu ve yaamda kalmak iin gerekli mal ve hizmetlere olan ihtiyalarn karlanamamas durumu olarak tanmlanmaktadr.

Grld gibi; yoksulluun tanmlanmasnda ihtiya, refah ve yeterli kaynak gibi greceli kavramlar yer almakta ve bu da belirsizlie neden olmaktadr. Genel anlamda yoksulluk, toplumsal refah dzeyi, toplumun yaam standardnn mutlak veya greli olarak minimum bir dzeyinin altnda kalan kiinin stats olarak tanmlanr. Daha spesifik bir tanmlama, "toplam gelirin yaam srdrebilmek iin gerekli olan minimum ihtiyalar karlayamamas durumu" eklinde yaplabilir (Tsiad Raporu, 2000; 4).

ok eitli tanmlara bir yenisini eklemek yerine yukardaki betimlemelerden elde edilen karmla, yoksulluk; muhta kiinin kendisini ve geindirmek zorunda olduu kiilerin geimini yaad yerin yerel ltlerine gre karlayamama durumu olarak alglanabilir. Yaanlan yerin yerel ltlerinin farkllklar gstermesi olaandr. Daha nce de belirtildii gibi, lkeler aras veya ayn lke iinde blgeler aras ekonomik farkllklar olmas doaldr. Bu da yoksulluun tespitinde yerel ltlerin gz nnde bulundurulmas gereini gsterir. Asgari cretin tespitinde de sk sk dile getirilen ancak henz gerekletirilemeyen yerel l y gz nnde bulundurma gerei de nemlidir. Yoksulluk tanmlanmasnda mutlak yoksulluk, greli yoksulluk eklinde iki ayr deerlendirme lt kullanlr. Mutlak ve greli yoksulluk arasndaki temel fark, yoksulluk izgisinin belirlenmesi aamasnda ortaya kmaktadr. Mutlak yoksullukta, bireylerin yaamlarn srdrebilmek iin gerek duyduu minimum

ihtiyalar zerinden bu izgi belirlenirken, greli yoksullukta ise, toplumun ortalama gelir dzeyi temel alnarak yoksulluk oran belirlenir.

1.2 Mutlak Yoksulluk:

Mutlak yoksulluk, hanehalk veya bireyin yaamn srdrebilecek asgari refah dzeyini yakalayamamas durumudur Baka bir deyile mutlak yoksulluk, nsann yaayabilmesi iin gerekli temel ihtiyalarn karlayamayacak durumda olma halidir. Yoksul kii gnlk yaamn srdrmekte glk eker, gdasn temin edemez, salk gereksinimlerinden yeterince yararlanamaz. Mutlak yoksul oran, bu asgari refah dzeyini yakalayamayanlarn saysnn toplam nfusa orandr. Bu nedenle mutlak yoksulluun ortaya karlmas, bireylerin yaamlarn

srdrebilmeleri iin gerekli olan minimum tketim ihtiyalarnn belirlenmesini gerektirir. Bu deer zerinden yoksulluk snr hesaplanr (Tsiad Raporu, 2000; 96).

Mutlak yoksullukta eitli yntemlerle yoksulluk snr hesaplanr. Bunlardan en sk kullanlan sadece minimum gda harcamas maliyetini esas alr. Bunun iin bir kiinin yaamn srdrebilmesi iin gerekli olan minimum kalori ihtiyac hesaplanr (Dnya Bankasnn 1990daki almasna gre bir insann hayatta kalabilmesi iin gerekli minimum kalori miktar 2400 k/caldir). Daha sonra bu kalori ihtiyacn karlayacak gda harcamas maliyeti hesaplanr (Tsiad Raporu,2000;96). Mutlak yoksulluk snr az gelimi lkeler iin kii bana gnde 1 $, Latin Amerika ve Karaibler iin 2 $, Trkiyenin de dahil edildii Dou Avrupa lkelerinin de iinde bulunduu grup iin 4 $, gelimi sanayi lkeleri iin 14,40 $ olarak hesaplanmtr (www.denizfeneri.org).

Mutlak yoksulluk snrnn belirlenmesinde fiyatlarn nemli olmas, ayn lke iinde kent ve kr iin farkl yoksulluk izgilerinin belirlenmesini gerekli klmtr. Bu nedenle de gnmzde mutlak yoksulluk kavram, lkeden lkeye ve ayn lke iinde de deien greli bir kavramdr. Mutlak yoksulluk snr deimekle birlikte,

mutlak yoksul en temel gda ihtiyacn karlayamama durumu iin kullanlan bir kavramdr.

1.3 Greli Yoksulluk:

Greli yoksulluk ise, hep var olacaktr denebilir. nk, gelir gruplarndaki farkllklar ister istemez bir greli yoksulluktan sz etmemize nedendir. Tanmlanmas daha zor ancak daha yaygndr. Greli yoksulluk, toplumun ortalama refah dzeyinin belli bir orannn altnda olma durumunu tanmlar. Greli

yoksullarn tespitinde kiilerin kullandklar eyalar, oturduklar semtler belirleyici durumundadr. Yoksulluk snrnn belirlenmesinde referans noktas, birey veya hane halklarnn ortalama refah dzeyleridir. Refah lt olarak tketim dzeyi veya gelir dzeyi seilebilir. Ancak yoksullukla ilgili gelimi lkelerdeki ou aratrmada yoksulluun belirlenmesinde tketim yerine toplam gelir alnr (Tsiad Raporu, 2000; 98).

Toplam geliri belli bir dzeyin altnda kalan birey veya hane halk yoksul olarak tanmlanr. Greli yoksulluun lkeden lkeye deimesi gibi ayn lke ierisinde de blgeler aras fakllklar gstermesi olaandr. Bir baka tanma gre ise greli yoksulluk, minimum kalori ihtiyacnn yansra, temel kltrel ve toplumsal adan tketimi yoksul olanlar iin de zorunlu grlen mallarn kapsama alnd yoksulluk trdr. Bununla birlikte deerlendirmelerde az rastlanan bir kriter daha vardr. nsann salk hizmetlerine, temiz su kaynaklarna, eitim hizmetlerine ulaabilirlii, uzun bir yaam srme hakk ve srdrlebilirlik kriterlerine dayal olarak, yeni frsat ve seenekleri kullanabilmek iin gerekli alt yapnn varl ya da yokluu ile belirlenen yoksulluk kriteridir. Bu endeks Birlemi Milletler tarafndan yaplmtr (www.denizfeneri.org).

10

1.4 znel Yoksulluk:

Yoksulluk dzeyinin tespitinde yukarda anlatlanlardan olduka farkl bir yaklam, znel yoksulluk yaklamdr. Bu yaklamda temel dnce, madem ki yoksulluk toplumun kabul edecei minimum bir yaam standard dzeyiyle ilgilidir yleyse yoksulluk izgisini belirlemenin bir yolu, byk lekli anketler yaparak toplumun bu konudaki grn belirlemektir (Tsiad Raporu, 2000; 98).

znel yoksulluu belirleyebilmek amacyla yaplan anketlerde farkl yntemler kullanlr. Deneklere, yoksul olmamak, iyi bir gelire sahip olmak gibi baz zel hedeflere ulaabilmek iin yeterli olduunu dndkleri gelir miktar sorulur. Bu yntem Leyden yaklam olarak bilinir. rnein ABDde Gallup aratrma irketi, "Bu toplumda drt kiilik bir ailenin geinebilmesi iin minimum ne kadar haftalk gelir kazanmas gerekir?" eklinde bir soruyu aratrmaya katlanlara yneltir.

znel yoksullukta, anket sonularndan refah dzeyleri ile gelirler arasnda balant kurularak, kritik bir refah dzeyi seilip ona karlk gelen gelir dzeyi yoksulluk izgisi olarak kabul edilir. Minimum gerekli gelir kamuoyu yoklamasyla bir kez belirlendiinde, bu yantlar zamanla reel olarak artan yoksulluk izgileri retilmesinde kullanlr (Tsiad Raporu, 2000; 99).

znel yoksulluk pratik bir yntem olmadndan sk kullanlan bir yntem deildir.

1.5 Yoksulluk Snr:

Yoksul ile yoksul olmayanlarn ayrld noktaya, yoksulluk snr ya da yoksulluk izgisi denir. Yoksulluu belirleyen bir izgidir. Yoksulluk snr asgari cretin belirlenmesinde kullanlr. Asgari cret minimum dzeyde yaayabilmek ve temel ihtiyalarn karlayabilmek iin gereken en az crettir. Oysa eitli kurum ve

11

kurulularn belirledii yoksulluk snr ile her yl belirlenen asgari cret arasnda bir uurum vardr. rnein Trkiye Kamu-Sen'in hesaplamalarna gre, Mays 2006'da 1.963.44 YTL olan 4 kiilik ailenin ''yoksulluk snr'', 25.56 YTL artarak, 1.989 YTL oldu. Aklamaya gre, alan tek kiinin ''alk snr'' ise ayn dnemde 11.64 YTL (yzde 1.54) artarak, 754.14 YTLden, 765.78 YTLye ykselmitir (http://www.acikogretimonline.com/habergoster.asp?id=978). Trkiyede eitli

sendikalarn ve dier sivil toplum kurulularnn dnem dnem yapm olduklar yoksulluk aratrmalarnda birbirlerine yakn rakamlar ortaya kmaktadr. Yoksulluk ve alk snr verileri bu ekildeyken; lkemizde 23.12.2005 yl 26032 sayl Resmi Gazetede yaymlanan teblile asgari cret 16 yandan bykler iin brt 531 YTLdir (net 380 YTL). Grld gibi her ne kadar asgari cretin belirlenmesinde yoksulluk snr verileri gz nne alnsa da, her iki rakam arasnda uurum vardr. (http://www.ivdb.gov.tr/pratik/oranlar/uc.htm). 2007 yl ilk alt ay iin (Ocak 2007 Haziran 2007) asgari cret belirleme komisyonu asgari cretin 23.00 YTL arttrlarak, 403.00 YTL olarak, ikinci alt ay iin de (Haziran 2007 Ocak 2008) 419.00 YTL olarak kabul edildiini aklamtr.

Yoksulluk snrn belirlemek olduka gtr. Aslen yoksulluk izgisi, bir toplumda yoksul olanlarla olmayanlar birbirinden ayrmakta kullanlan izafi bir hattr. Greli yoksulluk yaklam altndaki yoksulluk snr, ortanca (medyan) gelirin belli bir yzdesi (%40, %50, %60) olarak belirlenir (www.bilgiyonetimi.org).

Yoksulluk izgisinin, ortalama gelirden bamsz

olarak,

her

alanda

kullanlabilecek kesin bir deer olarak belirlenmesinde temel yaklam n plana kmaktadr. Asgari gda harcamas yaklamna gre, mutlak yoksulluk snr

bireyin gnlk kalori gereksinimini karlayan bir besin sepetinin maliyeti esasna gre belirlenmekte ve yaa, cinsiyete ve yaanlan yere bal olarak farkl

biimlerde hesaplanabilmektedir. 2.444,5 kalorilik gnlk besin gereksinimi esasna gre yoksulluk snrn 1994 yl iin kii bana ortalama 1,207,920 TL veya 44,50 dolar olarak belirlemi ve Devlet statistik Enstits.nn 1987 Hanehalk Tketim

12

Harcamalar Anketi verilerini kullanarak,

yoksulluk orann Trkiye genelinde

hanehalk baznda % 15,17, fert baznda ise % 14,24 olarak hesaplamtr.

Mutlak yoksulluk izgisinin saptanmasnda kullanlan ikinci yntem temel gereksinimler yaklamdr. Asgari gda harcamasna ek olarak gda d

harcamalar da hesaba katmas bu yaklam bir nceki yaklamdan ayrmaktadr. Bu yaklama gre yoksulluk snr 1994 verileri kullanlarak fert bana yllk 1,437 USD olarak belirlenmi ve bu esasa gre Trkiye genelinde yoksul hane halk oran % 31 olarak hesaplanmtr. Devlet statistik Enstits (DE) ise ayn yaklam kullanarak yoksulluk orann 2003 yl iin kentlerde % 22,30, krda % 37,13, Trkiye genelinde ise % 28,12 olarak belirlemi ve hanehalk byklnn ve krsal blgelerde yaamann yoksulluk riskini arttrd, eitim dzeyinin ise bu riski azaltt sonucuna varmtr.

Hanehalk gda harcamalarnn tm gelire orannn bir yoksulluk gstergesi olarak kullanlabilecei dncesiyle, (genellikle % tanmlayan 40) gelirin belirli bir oranndan fazlasn

gda harcamalarna ayran hane halklarn

yoksul olarak

gda oran yaklam mutlak yoksulluk izgisinin saptanmasndaki

nc yaklam oluturmaktadr (nder, enses; 2005).

1.6 Yeni Yoksulluk:

20. yzyln son eyreinden sonra olumsuz etkileri daha hzl ve youn bir ekilde grlen kreselleme nceki dnemin retici toplumunun yerine, tketici toplumu yaratmtr. zelletirme politikalar ve uluslararas sermayenin gcn arttrmasyla toplumsal yapda da deiiklikler olmutur. zellikle yazl ve grsel medyada birtakm reklam teknikleriyle, kredi kart kullanmnn zendirilmesi ve ok hzl bir ekilde artmas yeni bir yoksulluk kavram yaratmtr. Yeni yoksulluk kavram bir anlamda kentsel yoksulluktur. K. Tuna bunu u ekilde aklar: Trk toplumunun sosyal tabakalamasnn nemli bir gstergesi

13

olarak deerlendirilmelidir. Artk yeni bir katmandr. Kreselleme ve bunun getirdii ekonomik balantlarn ortaya kard ilikiler sonucu, Trkiyede sosyal tabakalamann alt katlarnda bulunanlar, artk herhangi bir ekilde bunu deitiremeyecek derecede skma iindedir. nsanlarn belli abalar ve birikimler sonucunda bir eyleri elde edebilmelerine olan inanlar, bunlarn baz eyleri frenlemesi, anlalr veya ho karlar klmas, yerini yava yava bu skmann getirdii davranlara itebilir. Bu insanlar toplumsal hareketlilikten uzak kaldklar iin kendi ilerinde de sosyalleme gsteremez; rf, adet gibi toplumun ortak hareket etmesini salayan mekanizmalar ortadan kalkar. Sonu, 50 YTL iin adam ldrmeye kadar gidebilir. Artk bunlar, sabreden, kreden, bir lokma, bir hrkayla geinen kesim deil. Ona bir tabak yemek verseniz, bir eyler gtrseniz, i bulsanz, bir eyler yapsanz, iine yaramayacak. O, ounlukla toplumun dier kesimlerine de dmanca hisler besliyor. Bu toplumun iinde yerleri ve itibarlar olduunu anlatmamz, gstermemiz lazm. Batda, yoksulluk ve sosyal dlanmlk birlikte ele alnyor. Trkiyede henz bu yok. (www.denizfeneri.org).

Birlemi Milletler Kalknma Program UNDPnin ekonomik desteiyle Boazii niversitesi retim yelerinden Prof. Dr. Aye BURA ve Prof. Dr. alar KEYDER tarafndan yaplan Yeni Yoksulluk ve Deien Sosyal Politikalar konulu aratrmada eski yoksullukta yaama katlma umudunun olduu; bu umudun yeni yoksulluk kavramnda kaybolduu vurgulanmaktadr. Kreselleme ve son yllarda glenen neoliberal dalga ncesinde, yoksullarn modern yaama katlma umudu olduuna dikkat eken Prof. Keyder, "Kyden kente gelenler nce enformel sektrde i buluyor, bir sre sonra formel sektre geebiliyor, zaman iinde 2 gz oda da olsa ev sahibi olabiliyor, epeyce bir sre alsa da sonunda modern yaamn bir paras olabiliyordu. Bugn artk yoksullarn byle bir umudu kalmad," saptamasn yapmaktadr. (Tamer, 2002).

14

A.7 Yoksulluk Kltr:

Bat lkelerinde 19. yzyln balarnda ortaya kan endstrileme srecinin hzlanmas, kent merkezlerine byk glerin de hzlanmasnn en byk nedenlerinden biridir. Krsal kesimdeki hzl nfus art da topran blnmesi sorununu ortaya karmtr. Bu da krdan kente g krklemitir. G alma eilimindeki kentlerin yetersiz ve gsz yaps da zaman ierisinde kentleme sorununu dourmutur. Krdan kente g eden insanlar byk kentlerde isizliin artmasyla birlikte kenar mahallelerde ucuz konutlar ve gecekondu blgelerinde yaamaya balamlardr. Bu oluum gecekondulama ve getto srecini

hzlandrmtr. Trkdoann da belirttii gibi; Gecekondular, sanayileme ile kentleme arasndaki uyumun veya kltrel dengenin salanmay nedeniyle meydana geldii iin, ou kez, byk kentlerde yaayan insanlarn yarsna yaklaan bir kesimi, gelir azl ve geim sknts nedeniyle sefalet yuvalar haline gelirler. Bu insanlar yaadklar fiziksel ve sosyal evre ile ayn tutum ve hayat biimlerini paylatklar iin, toplumun egemen kltrnden ayrlr ve zamanla kendilerine zg bir yan kltr alan tekil ederler. Bu yan kltr alan genellikle yoksulluk kltr olarak ifade edilmektedir (Trkdoan, 1977; 8).

Yoksulluk kltrnde, fertlerin ulusal kurumlarla btnleme olanaklarnn yokluu, aa seviyede toplumsal rgtlenme gzlemlenmektedir. Krsal kesimden byk kentlere genler ayn inanlar, deerleri ve yaam tarzlar ayn olan insanlarla bir blgede yaarlar. Bu insanlarn temel zellikleri arasnda srekli geim sknts, dk cret, renim ve eitim yetersizlii grlmektedir. Yoksulluk kltrnde kadercilik anlay da hakimdir. Yoksulluk kltrnn varl toplumsal reform ve yenilik hareketlerini de engellemektedir. nk yoksulluk kltrn ortadan kaldrmak, yoksulluu ortadan kaldrmaktan daha zordur (Trkdoan, 1977;19).

15

2. YOKSULLUUN GRNM VE SREC

2.1. Yoksulluun Grnm:

Bir lkede maddi anlamda yoksulluun varl, o lkede sosyal koruma ve sosyal yardm sisteminin yetersiz olduunun ve sosyal politikalarn etkin bir ekilde uygulanmadnn nemli bir gstergesidir. Gelir dalmnn dengesiz olduu, yoksul nfusun youn olduu lkemizde yoksulluu giderici ve nleyici sosyal yardm mekanizmas ve sosyal hizmetler byk nem tamaktadr. Yoksulluk sorunu eitli toplumsal kesimleri farkl dzeylerde etkilemekte, her kesimin yaantsnda farkl sorunlar beraberinde getirmektedir (Kahveci, 2004; 280).

II. Dnya Sava sonras dnemde, az gelimi lkelerin uzun dnem ekonomik gelime eilimlerinin ve refah dzeyi gstergelerinin topluca

deerlendirildii almalarn Morawetz ile balad sylenebilir. Bu abalar daha sonraki yllarda bata Dnya Bankas olmak zere eitli uluslararas kurulular ve bamsz aratrmaclar tarafndan srdrlmtr. zellikle son yirmi ylda, lke dzeyinde yaplan yoksulluk aratrmalarnn saysnda nemli bir art sz konusudur. Buna kout olarak son on ylda Dnya Bankas ve Birlemi Milletler Kalknma Programnn bu almalarn bulgularndan da yararlanarak, bu gstergeleri btn lkeler iin topluca sunma yolunda youn aba harcadklar ve nemli bir yol katettikleri gzlenmektedir (enses, 2003; 113).

lkemizde 1960larda balayan planl almalar dnyadaki yoksulluk aratrmalar ve politikalaryla paralel gelime gstermitir. Bunun ok eitli nedenleri olmakla birlikte, zellikle Dnya Bankas ve Birlemi Milletler gibi uluslararas kurulularn etkisi de olmutur.

Yoksulluk incelemeleri de gstermektedir ki, yoksullukla mcadele politikalar yeterli olmadnda, yoksulluk yeniden retilmektedir; yoksulluk ve yoksullama adeta bir ksr dng ierisindedir. yle ki, yoksul ailenin gelir

16

kayna snrl, buna bal olarak satn alma gc zayftr. Kt yaam koullar altnda yaarlar. eitli nedenlerle eitime ilikin olumsuz yaklamlar sz konusudur. ocuklar alarak aile btesine katk iin veya baarszlktan erken okuldan ayrlmak zorunda kalrlar. Okuldan erken ayrlma sonucu isizlik ortaya kar. Erken evlenme ve ok ocuk sahibi olma da yine yoksulluu bir ksr dng ierisine sokmaktadr.

YOKSUL ALE

DK YAAM KOULLARI

ETME LKN OLUMSUZ YAKLAIM

ERKEN EVLENME VE OK OCUK SAHB OLMA

SZLK

OKULDAN AYRILMA: 1. ALIMAK N 2. BAARISIZLIK

ekil 1.

Yoksulluun zmndeki zorluklarn en nemlilerinden biri, bu ksr dngdr. Yoksulluk ok nedenli bir sorun olduu iin, zmndeki politikalarn da ok ynl ve ok geni kapsaml olmas gerekir.

Gelir, eitim, salk, beslenme, dourganlk gibi sorunlar zmeye ynelik politikalarn ayn hzda ve zamanda yrtlmesi gerekir.

Yoksul insanlar deimeye kar direnlidir. Pek ok psikolojik etkiye aktrlar. Kendilerini ynetmede zorluk ekerler.

Yoksul kiilerin evrensel- ortak zellikleri vardr;

Dk gelire sahiptirler Kt beslenirler

17

Dk mr beklentiler vardr, bebek lm oran yksektir Genellikle belirli mahallelerde kt artlardaki konutlarda yaarlar Dourganlk oranlar yksektir Eitim seviyeleri dktr bulabilme olanaklar dktr Kazanlarnn ounu temel gda ihtiyalarn karlamakta kullanrlar.

(www.canaktan.org/ekonomi/yoksul-luk/birinci-bol/aktan-vural-yoksulluk.pdf)

2.2 Yoksullama Sreci:

Yoksulluk tanmlamasnn alan, her geen gn genilerken bu alann iine giren unsurlarn dar bir tanmlama ile ifade edilmeleri gtr. Yoksulluk dinamiktir, toplumsal unsurlarn bir ounda yaanan bir yoksullama sreci olarak kendini yeniden tanmlamaktadr. Dnya sistemine bir btn olarak baktmzda, yoksul alanlarn kaba izgilerle ayrld alanlar grebiliriz. Gney Kuzeye, evre Merkeze, Kr Kente gre daha yoksuldur. Allagelmi gelir dalm kategorileri iinde de alt snflar doal olarak st snflara gre daha yoksuldur. Bu tasnif yaadmz dnya da ne derece anlaml, tartlr. Yoksul / varsl ayrm yaam alanlar zerinden yaplabilir olmaktan giderek uzaklamakta, yoksulluk, kamusal alan iinde bir okluk olarak ortaklaa alann ortak paydasn oluturan ve her yerde oluan bir geliimin ad olmaktadr. Bu geliim kreselleme dediimiz birikim rejiminin toplumsal izdmnden kaynaklanmaktadr. Kreselleme sreci en yaln haliyle sermayenin uluslararas dolam srecindeki serbestisi ile aklamasn bulurken, bu sre kamusal alan ilikilerini piyasa egemen belirlenim dzeyine ekmi, toplumsal alan ve devlet piyasa dinamiklerine giderek daha fazla baml hale gelmitir. Piyasa dinamiklerinin eitsizlik yaratc elerinin giderek toplumsal alanda daha fazla hissedilir olmas yoksulluk sorununu bu dnemde toplumsal tartma konularnn ilk srasna tamtr (Temelli, 2003; 3).

Kreselleme

ncesi

dnemin

yoksulluk

tanmlarnn

bu

dnemin

tanmlarndan farkl bir kategorik belirlenime sahip olduunu grmekteyiz. Sosyal

18

devlet srecinde piyasa toplum ilikisinin dayand uzla zemininde, devletin sermaye birikim rejimiyle olan ikin ilikisi, yoksulluk azaltc bir iktisadi politika eklinde karmza kmtr. Bu dnemin yeniden retim koullarna uygun bir yaplanmadr. zellikle, pazar sorunsalnn ulus snrlamas altnda zmne dayal modelin i pazara olan gereksinimi, i pazarn kitle profilinin geliime muhta dinamii, yoksullukla mcadelede nemli bir etken olarak kendini gstermitir. Toplumsal masraflar veya sosyal harcamalar, hangi tanmlamay alrsak alalm, ilevsel olarak piyasa toplum ilikisinde oynad rol, bir yanyla ekonomik geliimin salanmasnda etkiliyken, dier taraftan toplumsal yapnn

sosyalizasyonunu ve buna bal olarak da toplumsal haklarn salanmasyla ilintili olarak yoksulluun azaltlmasna yardmc olmutur. Bu dnemin yoksul, yoksulluk tr kavramlarnn dayand profil, toplumsal alanda madur olandr, ama bu maduriyet sistem d etkenlere bal olarak ortaya kan bir ilikiyle aklanmakta, toplum tarafndan da byle alglanmaktadr. Sosyal devlet tanmlamasyla anlan birikim rejimi kamusal alan btncl bir eklemlenmeyle belirlemekte, eklemlenen alanlar arasnda atmac bir yap sergilenmemektedir. Dlamann olmad, darda kalann ise iradi bir davran sergiledii kabul edilirse, sistem unsurlar arasnda bark ilikileri yaratc bir rol oynamtr veya bu ynde gelimitir diyebiliriz. (Temelli, 2003; 5).

Kreselleme dnemi bark ilikilerin yerini, bark olmayan alanlara terk etmesiyle yeni bir hegemonya ilikisini karmza karmtr. Burada asli hegemonya piyasadr. Yok olan, toplum piyasa ilikisine dayal olarak gelitirilmeye allan kamusal alandr ve bu alan, yerini yeni kamusal alana brakrken, toplumsal unsurlarn zellikle haklar konusunda var olan

dzenlemelerden yoksun kalmas yoksulluk tanmlamasn da deiime uratmtr. Yoksulluk iradi bir olgu olmaktan syrlp, kamusal alann hegemonik ilikileri iinde yer alamayan toplumsal unsurlarn karlat bir sreci anlatmaktadr. Piyasann deerleme sreci darda brakmay hzlandrrken, devletin sosyal fonksiyonunu terk etmesi, darda kalanlarn sosyal kazanmlarn giderek azaltmtr. Bu sre devam etmektedir. Sosyal devlet uygulamalarnn birikim

19

rejimi zerinde yarataca maliyet, kreselleme dnemi yeniden retim srecinde kendine yer bulamamtr. Post dneminin hem retim organizasyonu, hem pazara ilikin uygulamalar, hem ulus devlet d belirlenim emalar itibariyle yaratt dnm, teknolojinin tm gelimiliine karlk, kamusal alanda yoksulluu artrc bir grnt sergilemitir. Post dnemde neoliberal iktisat politikalar Keynesyen iktisat politikalarnn yerini alrken, sistemin dnm beraberinde toplumsal unsurlarn da yeniden belirlenimine neden olmutur. Bu unsurlarn iinde okluk olarak yoksullar n plandadr ve ortaya kan yoksulluk grntlerinde ocuklar, kadnlar, isizler bata olmak zere bir ok toplumsal unsur kategorik bir snfsal tanmn dnda, ortak paydada bulumaktadr. Dnemin popler konusunu oluturan yoksulluk, eitli endeksleme yntemleriyle lmlemeye tabi tutulurken, mutlak ve nispi yoksulluk snrlarnn belirlenimi nem kazanm, sosyal bilimler alannda zerinde en ok durulan konulardan biri olma zellii gstermitir. Tm bu almalar bireysel yoksulluk zerinden hareket etmekte, yoksullukla mcadele yeni bir sosyal alan iinde zmlenmeye allmaktadr. Bu sosyal alan piyasa devlet ilikisini kesintiye uratmakszn, toplumsal alann kendi i yapsnn yeniden dzenlenmesine ynelik olarak tasarlanmaktadr. Sosyal ilevli devlet btelerinin etkinsizlii vurgusu terk edilmeksizin, devletin mali disiplini konusu srekli yinelenmekte, bu alann dnda kalan paylam sreleriyle yoksullua zm retme zerinde almlar salanmaya allmaktadr. Piyasann srekli toplumsal alann kaynaklarna ynelik aleyhte geliimi ve bu geliim sonucu yaratm olduu sosyal alandaki tahribat engellenmeksizin bir zmn ortaya kmas g gzkrken, bunun yan sra devletin sosyal alan boaltmas kresellemenin yaratm olduu yoksullama srecini daha da hzlandrmaktadr. Yoksullama zerinde bu anlamyla yeni bir ykn ortaya kt bir gereklik olarak karmzdadr. (Temelli, 2003; 4).

Bu

dneme

grsel

olarak

baktmzda,

Dnya

nfusunun

byk

ounluunun hzla yoksullatn, Dnya gelirinin daha da adaletsiz daldn, isizliin hzla artn grmekteyiz. Trkiye asndan da durum ayn paralellikte geliim gstermektedir. Gelir dalm hzla bozulmakta, isizlik artmakta, g

20

rakamlar ykselmekte, yeni kent yoksulluu dnemin en belirgin znesi olmaktadr. Sokak ocuklar, sokakta alan ocuklar, ucuz ve kaak emek, esnek alma, taeronlatrma, zelletirme gibi bir ok kavram incelendiinde yoksulluun tahribat daha iyi gzlenebilmektedir. Bunlarn yannda sadece konsolide btenin iine baktmzda bile, dolayl vergilerin paynn hzla ykselmesi, faiz demelerinin giderek arlk kazanmas, sosyal nitelikteki harcamalarn azalmas toplumsal gereksinimlerin karlanamamasnn yan sra var olan sosyal geliimin de gerilediini gstermektedir. Sosyalleme dinamii dk olan Trkiye gibi lkelerde eitim, salk, sosyal gvenlik alanlarnda gzlenen bu gelimeler doal olarak yoksulluu ve yoksunluu artrmaktadr (Temelli, 2003; 5). 2.3 Yoksullua likin Baz Aklamalar:

Yoksulluk konusundaki baz aklamalara bakldnda, bir teorinin yoksulluu bireye bal olarak ele ald grlmektedir: lk yoksulluk teorileri, belki de bu

konudaki teorilerin en basitleriydi. Bu teoriler yoksulluun, yoksullarn kendisinden kaynaklandn ileri srmekteydiler.Yoksulluk ekenler, kendi yaamlarn

srdrebilmek iin, ya aciz olduklarndan ya da istemediklerinden tr geimlerini salayamamaktaydlar. Bu grte bireyin iinde bulunduu ne toplum ne de sosyal gruplar nemliydi. Toplum yoksullarn gereksinimlerini karlamakla ykml deildi (Haralambus ve Holborn, 2001:85). zellikle 19. yzylda moda olan bu gre bugn ok az sosyolog katlmaktadr ama bir dnem savunulmutur. Herbert Spencer Sefih Yaam: ngiliz sosyolog Herbert Spencer yoksullar iddetle eletirmitir. Sefih yaam srenlerin eylemlerini engellemek iin onlara yardm etmek doal deildi. Spencer, almak tembellik yapanlarn yemek yemesine izin verilmemesi gerektiini savunmaktayd. Belirli bireylerin yoksul olmasnn aklanmasnda anahtar, onlarn ahlaki karakterinin nedenlerinin incelenmesinde bulunabilirdi. Spencer devletin bireylerin yaamna mmkn olduunca az mdahale etmesi gerektiini dnmekteydi. (Yoksullukla mcadele tembellik ve moral dklnn tm nfusa yaylmasna neden olabilirdi).

21

(almak yerine yardm almak daha ekicidir). Gl olann yaamn srdrmesi szn bilindii gibi biyolog Charles Darwin deil Spencer zdeyi haline getirmitir. Eer toplumun gelimesi ve daha baarl olmas isteniyorsa gl olan ve ok alanlarn gcnn karl olan dle sahip olabilmesine izin verilmeliydi.

Otlaklar: Yoksullukla ilgili bu tr aklamalar halen modern Britanyada etkisini srdrmektedir. Bu tr teorilerin popler olmasnn nedenlerinin bir ksmnda Britanya medyasnda yoksullukla ilgili haberler etken olabilir. Peter Golding ve Sue Middletona gre birok gazete haberinde yoksulluk yardm alan kiiler otlaklar olarak sergilenmektedir.

Tam tersine atmac yaklamda yoksulluk ekenler bu durumdan sorumlu tutulamaz gr vardr: kaynaklarn adaletli bir ekilde datlamamas nedeniyle yoksulluun varln srdreceini ve bunun da toplumun baarszl olduunu ileri (sren bu yaklama gre) yoksullar madurlar olarak deerlendirilmelidirler. Bir ok atma kuramcs toplumda yoksulluun varln daha geni yapsal glerle, zellikle tabakalama sisteminin varlyla ilikilendirir (Haralambus ve Holborn, 2001:90). rnein, Marksistler yoksulluun kapitalizmin doasnda var olan kanlmaz bir sonu olduuna inanrlar.

Ksaca, yoksulluu bireysel gren bir anlaytan yoksulluu birey ya da grupta aramak yerine toplumun btnnde arayan bir anlaya doru gelinmitir. Bugn yoksulluun sosyolojisinde daha ok atmac yaklam etkili olup, snf anahtar kavram ile aklanmaya allmaktadr.

Ancak yine gnmze doru gelindike, yeni sa da denilen anlaya gre, dk gelir refah devletinin cmertliinden kaynaklanmaktadr gr ile karlanmaktadr. rnein Marsland, zellikle evrensel refah koullarna yani dk ya da yksek gelirli olmalarna baklmakszn toplumun tm yeleri iin refah koullar sunulmasna eletirel bakmaktadr. Britanyadaki eitim, salk hizmetleri ve ocuk yardm Marslandn eletirel bakt rneklerdir. Marsland, bu yardmlarn

22

bamllk kltr yarattna inanmaktadr. refah datmlarnn isiz kalma drts yaratacan, yar basite almay ve eitimde kendini gelitirme hevesini yok edeceini iddia eder. Marsland ayrca sanayi yatrmlarndan alarak kamu harcamalarn ykseltmenin zenginliin retimini engelleyeceini iddia eder (Haralambus ve Holborn, 2001:87). Bu nedenle yardmlarn snrlandrlmas gerektiini savunan Marslanda gre yardmlar hasta ve zrlleri hedeflemeli, kendi kendinin geimini salayabilecek olanlara verilmemelidir.

Oysa, tam tersine evrensel refah koullarnn bamllk yaratmak yerine, insanlar bamllktan kurtaraca gr de sz konusudur.

Bill Jordan-Evrensel Datmlarn Yararlar: Marslanda kar kmaktadr. Seici sistemlerin insanlar yoksulluk eylemsizlik tuzana drdn ve dier vatandalar keyif ald frsat ve drtlerden yoksun brakt grndedir. Ona gre yoksulluun nedeni ok cmert refah sistemi deil tam tersi son derece cimri bir sistemin sonucudur. Yoksullukla mcadele tek yolun herkesi kabul edilebilir dzeye getirecek evrensel koullar olduunu syler (Haralambus ve Holborn, 2001:87).

Grld gibi, yoksulluk sorununa ilikin farkl aklamalar bulunmaktadr. Ancak, yoksulluun bireysel dzeydeki baz (zrllk, alamayacak fiziksel ya da psikolojik durumda olmak gibi) nedenlerden kaynaklanabildii gibi, genel olarak sistemle ilgili olduu da belirtilmelidir. rnein, yoksullukla birlikte karmza kan isizlik sorununun artmas, sistemle ilgilidir. Ekonomi politikalarnn sonucunda yoksulluun artmas ya da azalmas grlebilmektedir.

IMF ve Dnya Bankas tarafndan dayatlan yapsal uyum programlar sonucunda dnyada yz milyonlarca insan yoksullama srecine girmi; bu srele birlikte alk, zorunlu g ve bulac hastalklar gndeme gelmitir. siz says dnyada bir milyar snrna yaklam; yapsal uyum programlarnn nitelii gerei sosyal programlarn ve fonlarn kesilmesi, eitim ve salk harcamalarnda azalma

23

srecine girilmesi, ksaca sosyal refah devletinin tasfiyesiyle beraber milyonlarca insan evsiz yaama ve salksz beslenme problemleriyle kar karya kalmtr (Soyak, 2004:5). 1980lerin bandan itibaren uygulanan bu politikalarn amac, gelimekte olan lkelerin d borlarnn en azndan faizini dzenli olarak geri deyebilecekleri ekonomik ortamn yaratlmas olsa da yapsal uyum programlarnn yoksullukla balantlar asndan ortaya kan gerek etkileri de belirtmektedir: Byk lekli iten kartmalar neticesinde kamu sektrnde kitlesel isizliin ortaya kmas, arzi ve dk cretli yeni tip ilerde art, sendikalarn faaliyetlerinin zayflamas ve emek standartlarnn tedrici olarak anmas, bedava ve eriilebilir kamu hizmetlerinin azalmas ve devletin sosyal rolnn zayflatlmas, sosyal programlar iin btenin kesilmesi ve kamu hizmet sektrlerinin zelletirilmesi, temel besin maddelerinde ktlk, evrenin bozulmas, temel mal ve hizmetlerin fiyatlarnn artmas, okur yazarlkta azalma, nfusun nemli bir ksmnda zellikle de kadn ve ocuk nfusunda saln bozulmas ve kolera ve verem gibi hastalklarn yeniden grlmeye balanmas (Soyak, 2003:1). Sonu olarak yapsal uyum politikalar ile yoksulluk arasnda bir iliki kurulmaktadr.

uygulamal aratrmalarn

byk

bir

ounluunun,

yapsal uyum

programlar erevesinde neoliberal politikalarn uyguland lkelerde yoksullua ilikin gstergelerin genellikle ktletii sonucuna vardklar sylenebilir. Bir ok durumda yapsal uyum politikalaryla e anl olarak uygulanan istikrar

programlarnn yoksulluk zerindeki etkisinin genellikle olumsuz ynde olduu konusunda daha da yaygn bir gr birlii vardr (enses, 2003:198). Yoksulluk sorununun sistemik nedenlerden kaynakland tezini benimseyen enses (2003:13), dnyann bir ok lkesinde giderek artan sosyal ve ekonomik kutuplamaya karlk, blm sorunlarna daha duyarl olan Japonya, sve, Norve ve hatta Tayvan ve G. Kore gibi lkeler yoksulluk konusunun zmsz bir sorun olmadna iaret etmektedir.

24

2.4 Yoksulluun Nedenleri ve Mcadele Politikalar:

Yoksulluk nedenleri tarihsel bir anlay ierisinde; kresel, lke ve blge dzeylerinde ele alnmaldr. nk yoksulluk hem ok nedenli hem de zaman ierisinde gelien deien koullarla deiime urayabilmektedir. Zamana bal olarak yeni yoksullama nedenleri ortaya kmaktadr. Bu almada yoksulluun nedenleri temel olarak i (bireysel) ve d (toplumsal) nedenler olmak zere ikiye ayrlmtr. Yoksulluun i nedenleri kiinin kendi artlarndan kaynaklanmaktadr. Bireyin zrl olmas, kimsesiz olmas, yal olmas, alkolik olmas gibi iinde yaad toplumla daha az ilgili nedenlerdir. Kukusuz bu nedenler bireyin iinde yaad toplumun refahyla da ilgilidir, ancak arlkla kendilerinden kaynaklanan sosyal veya fiziksel nedenleri iermektedir.

Yoksulluun d nedenleri ise bireyin daha ok ierisinde yaad sosyoekonomik durumdur. Beslenme, salk, dengesiz cret dalm, isizlik gibi nedenlerden kaynaklanmaktadr. Bireyin iinde yaad toplumu ve iinde yaad dnyay da unutmamak gerekir. Refah dzeyi iyi olmayan bir toplumda yoksullama sreci d nedenlerden daha fazla etkilenmektedir. Ya da refah dzeyi iyi olan bir toplum ierisinde dnyadaki gelimeler bu toplumu da etkileyebilmektedir. Bu da yoksullama srecine etki edebilmektedir. ve d nedenler gz nne alndnda balca yoksulluk nedenlerini u ekilde sralayabiliriz: Yksek isizlik Olumsuz fiziksel salk Engellilik hali Duygusal sorunlar Alkolizm kumar ve uyuturucu bamll Aile ye saysnn fazlal

25

sizlik veya iten karlma Sua maruz kalma ya da su faili olma Boanma ve terk edilme alma yaamna ilikin olumsuz nedenler Erken emeklilik Kresellemenin olumsuz etkileri

Grld gb yoksulluun nedenlerinin yannda yoksulluk sorununu yaayan bireylerin ortak zellikleri de nemlidir. Yoksullar gelir bakmndan dk bir gelire sahiptirler Kt beslenirler Dk mr beklentileri vardr Kt koullarda ve konutlarda yaarlar Genellikle kenar mahallelerde ve krsal kesimde yaarlar Dourganlk oranlar yksektir Bebek lm oranlar yksektir ocuklar erken okuldan ayrlarak alma yaamna atlarak aile gelirine katkda bulunurlar Eitim seviyeleri dktr Kullandklar eyalar snrldr. Vasfszlk nedeniyle kolay i bulamazlar Gelirleri mevsime, yla ve bulduklar ie gre deiebilir. Sabit gelirleri yoktur Kazanlarnn %70i temel gda maddelerine gider.

ok nedenli olmas nedeniyle yoksulluu nlemek iin uygulanacak politikalarn da ok geni kapsaml ve egdm ierisinde olmas gerekmektedir. Yoksulluun, bir ksr dng ierisinde olduu ve bu ksr dngnn halkalarnn koparlmas gerektii daha nce belirtilmiti. Yoksulluu nlemeye ynelik sosyal politikalarn birbiriyle egdml ve birbirini destekleyecek nitelikte olmas gerekmektedir.

26

Gelir

Salk

Eitim

Dourganlk

Beslenme

ekil 2.

Yoksulluu nlemek iin, ekil 2.de grld gibi Gelir, Salk, Dourganlk, Beslenme ve Eitim politikalar birlikte ve egdm ierisinde yrtlmelidir. Yoksulluk ksr dngs politikalarn disiplinler aras bir almayla, birlikte ve e zamanl uygulanmasyla krlabilecektir.

Yoksulluu nlemeye ynelik kresel boyutta, ounlukla uluslararas kurulular politika retmektedir. Dnya Bankas, IMF (Uluslararas Para Fonu), Birlemi Milletler gibi kresel kurulularn uyguladklar bu politikalar yoksulluu nleyemedii gibi artmasna da engel olamamlardr.

Yoksulluu nlemeye ynelik politika oluturma abalarn ve yaptrmlar, yoksullukla mcadelede etkin olamayan bir rol stlenen Dnya Bankas, IMF gibi uluslararas kurulularn tekelinden karlarak, niversiteleri, sivil rgtleri ve

yardm kurulularn da iine alan geni bir dzeyde deerlendirilmelidir.

27

3. YOKSULLUUN GNCELLK KAZANMASI VE KRESELLEME YOKSULLUK LKS

Daha nce de belirtildii gibi yoksulluk hep varolan bir sorundur ancak son dnemlerde artm olduundan gncellik kazanan bir sorundur da. Bu nedenle kreselleme yoksulluk ilikisi zerinde de ksaca durmak gerekir.

3.1 Yoksulluun Gncellik Kazanmas:

Yoksulluk eitli dzlemlerde byk ilgi gren bir konudur. Birok lkede krsal kentsel ve ulusal dzeylerde olduu gibi, hane halk ve toplumsal cinsiyet gibi mikro dzeylerde de ele alnmaktadr. Bunun gibi uluslar aras kurulularn da katksyla, kresel balamda da ilgi ekmektedir. Bu ilgi akademik dzlemde ve sosyal ve ekonomi alanlarnda politikalar yannda medya katnda da yerel ulusal ve uluslararas dzeylerde srmektedir (enses; 2003: 31).

Her insan topluluunda baz gruplarn korunma gereksinimi vardr. zellikle endstri devrimiyle birlikte i hayatna katlm yoksulluun artmasnn gze arpmasna neden olmutur. retimin n planda olup insan unsurunun geri plana itilmesi bunu daha da krklemitir. Juan Luis Vives 1526da Bruges kent meclisi ve senatosuna hitaben yazd De subventione pauperum adl metinde, yoksullarn yoksulluktan kurtarlmasn savunmutur. Tm toplumun yararna olacak bir toplumsal mhendislik uygulamas nermitir (Bernasconi, 2004; 18-24). Bu konuda ilk nlem 1601 ylnda ngilterede Kralie Elizabeth tarafndan karlan Yoksulluk Yasas olmutur. Bu yasada devletin bu konuda aktif grev almasnn gereklilii savunulmutur. Bu konu, 1968 ylnda Birlemi Milletler tarafndan tekrar gndeme getirilmitir. Devletlere yoksulluu azaltc baz nlemler almalar gereklilii vurgulanmtr.

28

Bat Avrupa lkeleri, kinci Dnya Sava sonrasnda uzun sren bir refah dnemi yaad. Mutlak anlamda yoksulluk bu lkeler iin nemli bir sorun oluturmad. Bunda, hzl byme yannda, refah devleti kapsamnda dk gelirli kesimler iin devletin salad gelir destei, yaygn salk ve eitim hizmetleri ve isizlik sigortas gibi uygulamalar etkili oldu. Ancak, yoksulluk artan isizliin de etkisiyle bu lkelerde 1970li yllarn ortalarndan itibaren, yeniden gndemin st sralarna trmanmaya balad. Yoksulluk, 1980li ve 1990l yllarda nemli bir art gstererek Avrupann sosyal birlikteliini tehdit eden boyutlara ulat. Avrupa Komisyonu, 1980 ylnda toplam yoksul insan saysn 30 milyon, 1987 ylnda 44 milyon ve 1990 ylnda 52 milyon olarak belirledi (enses, 2003:18-19).

zellikle 1980 sonras neoliberal politikalarn yaygnlat ve ekonomik kresellemenin olumsuz sonular yansmaya baladnda yoksulluk ve bal sosyal sorunlar gndemdeki nemini arttrmtr. Ancak o dnemde Trkiye ile yaplan anlamalar yoluyla balayan yapsal uyum srecinde Dnya Bankas, yoksulluk konusunu lkelerin bir i sorunu olarak grerek yaklak 10 yl sreyle gndeminden byk lde karmtr. Bu dnemde bata ABD ve ngiltere olmak zere, gelimi lkelerde de neoliberal ekonomi politikalarnn yaygnlamas, buna bal olarak igc piyasalarnn esnekletirilmesi sreci erevesinde sendikalarn ve sosyal adalet yanls sivil toplum kurulularnn etkilerinin azalmas ve sosyalist lkelerde, 1980li yllarn sonunda nihai k hazrlayan gelimelerin hz kazanmas da yoksullukla mcadele yanls bir ortamn olumasn engellemitir. Dnya Bankasnn yoksulluk konusuna bak asndaki temel deiiklik 1990 Dnya Kalknma Raporu ile gereklemitir. Dnya bankas bu raporla yoksulluk konusunun 10 yllk bir aradan sonra yeniden dnerek ve yapsal uyum politikalarnn yoksulluk zerindeki olumsuz etkilerinin uzun bir sre gz ard edildiini itiraf ederek yoksulluu gelime topluluunun kar karya olduu en acil sorun olarak tanmlamtr (enses:2003, 40-41). 1990 Dnya Kalknma Raporu ile birlikte; Dnya Bankas, IMF ve uluslararas kredi kurulular gnmze kadar yoksullukla mcadele yollaryla yakndan ilgilenmilerdir.

29

Dnya Bankasnn 2000 ylndaki son kalknma raporunda da yoksulluu azaltc politikalar gze arpmaktadr. Ancak yoksullukla mcadele nerilerinde de areyi yine zelletirme ve piyasa mekanizmasnda grmektedir. (Dnya Bankas Kalknma Raporu:2000, 62) 3.2 Kreselleme ve Yoksulluk likisi

Yoksulluk sorunu incelenirken ve zm yollar zerinde almalar srerken, sadece lkesel ve blgesel zellikler ele alnmamal, bunlar yannda kresel dinamikler de gz nnde bulundurulmaldr. Kreselleme ok farkl boyutlarda etkisini gstermektedir. Bunlardan en nemlisi de ekonomik

kresellemedir ve kresellemenin bu boyutu farkl lke ve blgeleri farkl biimlerde etkilemektedir. Kimi lkeler kreselleen ilikilerden daha fazla yarar salad gibi, kimi lkeler bundan fazlasyla zarar grmektedir. zellikle ekonomik anlamda kreselleme ve buna neden olan yeniden yaplanmay amalayan neoliberal ekonomi politikalar pek ok gelimekte olan lkeyi ve toplumu olumsuz etkilemitir. IMF, Dnya Bankas ve uluslararas kredi kurulularnn zorlamas ile oluturulan pazar ekonomisi, zelletirme ve ihracata ynelik kalknma modelleri gelimekte olan lkelerin hemen hepsinde isizliin artmasna, cretlilerin gerek gelirlerinin dmesine ve gelir dalmndaki dengesizliin artmasna neden olmutur. (ztrk, 2004; 665)

Kavram olarak ok geni bir anlama sahip olan kreselleme olgusu, eitli bak alarna gre farkl yorumlanmaktadr. Kreselleme tanm hangi ama ve kim iin kullanldna bal olarak deimektedir. rnein Latouchea gre kreselleme dnyann batllamasdr. Ferguson kreselleme kavramn

kapitalizmin stnln yaymak iin bir klf olarak tanmlar. Giddens ve Beck modernleme ve kresellemeyi eit tutar. evrelerine gre kreselleme firmalarn etki alanlarn ve karlarn artrmak iin bir stratejidir. Kimi sivil kurululara gre kreselleme olumlu sosyal amalar gerekletirmek iin bir aratr; evre hareketi ve demokratikleme buna rnektir (ztrk, 2004; 669).

30

Son zamanlarda en ok kullanlan kavramlardan olan kreselleme, kimilerine gre yeni bir aama olmayp, kapitalist gelimenin gnmzdeki biimi iken; kimilerine gre de yirminci yzyln son eyreinde enformasyon teknolojilerinin n plana kmasyla yaanan yeni bir sretir. eitli alanlarda (ekonomik, toplumsal, kltrel, politik) etkileri olan kreselleme srecinin, baz toplumsal sorunlarla da devam etmekte olduu belirtilebilir. Temel baz kresel sorunlar, Zencirkran (2006:658) yle belirtmektedir: Yoksulluun kresel dzeyde art, gelir dalm adaletsizlii, her dzeyde eitsizliin art, isizlik riskinin art ve istihdam srelerinin ksalmas ve bu srecin alanlar asndan gelecek belirsizlii yaratmas, kresel ekonomik krizler, rksal ve dinsel ayrmcln art, kresel terrn ykselmesi, her trl fundementalist hareketlerin saysnda art, ocuk igcnn saysnda art, azgelimi lkelerin iinde bulunduu alk, yoksulluk ve bor dngs, kresel kirliliin art, kresel iklim dengesinin bozulmas, salk problemleri (aids, uyuturucu, alkolizm, obezite ve kanserin ykselii), global dzeyde uyuturucu trafii ve insan ticaretindeki art.

Grld gibi kreselleme ona baklan yere gre deiik anlam ieren ok geni kapsaml bir olgudur. Ayrca, kresellemenin tamamen olumsuz sonular ortaya kardn sylemek de doru olmayacaktr. rnein, tm dnyadan ok hzl haberdar olabilme ya da bilgiye erime olanaklarnn zaman ve mekan snrlamalar gibi engeller olmadan genilemesi, iletiim teknolojisindeki olaanst gelimeler sayesindedir ama ayn iletiim teknolojisi sermayenin de nerede karl ise oraya adeta k hz ile aktarlabilmesini mmkn klmaktadr. Kresel ekonomide kukusuz kazananlar var ama bu ekonomik sreten olumsuz etkilenen lkeler de insanlar da var. irketin karlln srdrebilen bir st dzey ynetici ok yksek dzeyde cretle alrken, zelletirme kapsamnda isiz kalabilenler de bulunmaktadr. Bu nedenle, kreselleme iin elikili anlamlar ieren bir sre nitelemesi uygun denebilir.

31

1990larda kresel ekonomiye ylda yaklak 10 trilyon dolar eklenmi ekonomik gelimeye ramen yoksulluk iinde yaayan insanlarn says 1 milyardan fazla- pek deimemitir. 1 milyar 200 milyon insan gnde bir dolardan daha az parayla yaamaktadr; 2.8 milyar insan 2 dolardan daha az parayla yaamaktadr. Ve en gelimi lkelerde bile 130 milyondan fazla insan yoksulluk iinde yaamaktadr (Kloby,2005:15).

ABDde 1980lerden bu yana nfusunun en zengin yzde 5inin gelirleri, yzde 21 orannda artmtr. Buna karlk en alttaki yzde 60lk kesimin hayat standartlarnn olduu gibi kaldna ya da dtne tank olunmutur (Tabb, 2002:26).

Kolbye (2005:82) gre, en zengin Amerikallar giderek daha fazla servet ve gelir elde ederken, orta dzeyli gelir grubundakiler yaam mcadelesi vermekte ve en alt tabakada yoksulluk artmaktadr. Yoksulluk oranlarnn ortaya koyduu gerek, 1960larda yoksulluu azaltma konusunda nemli ilerleme kaydedilmi ancak 1970lerin ortalar ve sonu arasnda bu ilerleme durmutur. Daha sonra yoksulluk 1980 ve 90larn balarnda arpc biimde artm ve yeni bin yla yaklarken (1990larn sonundaki ekonomik bymeyle birlikte) durmutur. Kolby, nemli bir noktay da u arpc cmlelerle belirtir: Her bir Amerikaly yoksulluk dzeyinin stne karmann bedeli ne olaca merak edilebilir. Bu ulusal kaynaklarn kapasitesini aan bir sorun mudur? Gereken para, yllk federal btenin %5inden daha azdr. Yoksulluu nemli lde azaltmaya engel olan ey, finans kapasitesinin yetersizlii deildir.

Ekonomik kreselleme, dnyadaki ekonomi politikalarnn uluslararas finans kurulularnca ve ok uluslu irketler tarafndan belirlendiini bir noktadadr. Endstri toplumlarnda mal ve hizmet retiminin kalitesi ve bunlarn pazarlanmas anlamnda ok yararl olduu gzlemlenmektedir ancak kresellemeyle birlikte yeni toplumsal ve evrensel sorunlar ortaya kmtr. Geleneksel retim faktrlerinden toprak ve emek faktrnn ikincil duruma dt kreselleme srecinde ynetim

32

retimin belirleyici faktr konumundadr. Bu ynetim anlay irketlerin birleerek bymelerini salam ve birok lkeyi ekonomik g asndan geride brakmtr. Beyz byk irket dnya parasal gcnn %42sini elinde tutmaktadr. Bununla birlikte dnyann en byk on irketi 100 lkeden daha fazla ciro yapmaktadr (Doan,2000; 89).

Grld gibi, kreselleme srecinde zengin daha zengin olurken tm dnyada eitsizlik ve yoksulluk artmtr. Kreselleme kimileri iin frsat anlamna gelirken kimileri iinse olumsuzluk anlamna gelmektedir.

Kreselleme, kltrel olarak bat kaynakl bireyselliin ve bireysel deerlerle birlikte kurumlarnn brokratik yaplarnn ve batl anlamda kurumsallamann tm dnya lkelerine yaylmasn amalamaktadr. Siyasi olarak ise IMF, Dnya Bankas, Dnya Ticaret rgt ve Birlemi Milletler gibi hemen tm dnya lkelerini etkileyen ABD ve Avrupa kkenli ekonomik ve siyasi kurulularn kurumsallamasn hedeflemektedir. Kresellemenin ekonomik hedefi ise, ok uluslu irketlerin dnya apnda kurduu an ve sermaye aknn rgtlenmesidir.

Kreselleme ekonomik anlamda kendisini 1990l yllarda Sovyet sisteminin kerek dnyann tek kutuplu hale gelmesiyle gstermitir. Ulus devletin gszletirilerek, devletin ekonomideki etkinliinin azaltlmas veya tamamen ortadan kaldrlmas, ulusal mal hizmet ve para piyasalarnn serbest braklmas ve serbest sermaye aknn salanmas SSCBnin kne paralel olarak tm dnyaya yaylmtr.

Kreselleme, yeni dnya dzeni, postmodernizm, yenileme ve neoliberalizmi birbirinden ayrmamak gerekir. nk sz konusu anlay ve sylemler kapitalizm ile balantldrlar ve ancak kapitalizm balamnda aklanabilirler. Buna gre kreselleme kapitalizmin gnmzdeki boyutu ve grnmn ifade etmektedir (Kzlelik, 2001;15).

33

Gnmzde kreselleme zellikle ulus devletlerin ilevlerini yok etmeye ynelik, gelimi lkelerin az gelimi lkeler zerinde smrsnn yeni ad olarak grlmektedir (Kocack, 2001; 193).

zellikle son eyrek yzyl az gelimi lkelerin dnya kapitalist sistemiyle eklemlenme srecinin hzland ve ayn zamanda yoksulluun birok lkede artt bir dnem olmutur. Bat kaynakl uluslararas kredi kurulularnn gdmnde birok gelimekte olan lkede uygulanan ekonomi politikalar, uluslararas dzeydeki yeni yeni rgtlenmeler ve anlamalarn da katksyla, bu sreci hzlandrmtr ve bu lkelerin dnya iblm iindeki yerlerinin mevcut karlatrmal stnlkleriyle snrlandrlmasnda nemli bir rol oynamtr. Az gelimi lkelerdeki neoliberal dnmn de katksyla hzlanan kreselleme, ancak ortaya kan yeni frsatlardan yararlanabilecek konumdakileri dllendiren bir sre grnm sergilemitir ve ulusal ve uluslararas dzeylerde varolan eitsizliklerin artarak srp gitmesi anlamna gelmitir. Neoliberal politikalarn yaygn bir biimde uygulanmaya konmasndan uzun bire gemesine karn beklentilerin aksine yoksulluk ve dnyadaki eitsizliklerin artt gzlenmitir. Liberal ekonominin nclerinden Adam Smithin bile syledii gibi, ekonomik gelimenin temel amac ve en temel gstergesi kitlelerin refah olmaldr. Btn dnyada kendi kendini hakl ve dokunulmaz ilan eden ve adeta bir feti haline gelen serbest piyasa modeli, uzun bir sre uygulanm olmasna karn gelimi lkelerde ve zellikle az gelimi lkelerde milyonlarca insann alk snrnda ve salk, eitim ve dier temel ihtiyalarndan yoksun kalmasn nleyememitir. (enses, 2003; 320).

34

4. DNYADA VE TRKYEDE YOKSULLUK

4.1 Dnyada Yoksulluk:

Son dnemde kaydedilen btn teknolojik ve ekonomik gelimelere karn, yoksulluk bugn dnyann kar karya olduu en nemli sorunlarn banda gelmektedir. Bu durumu uluslararas kurulular da kaygyla izlemekte ve zm araylarna girmektedir. Birlemi Milletler 1996 yln Yoksullukla Savam Yl, 1997 - 2006 dnemini de Yoksullukla Savam On Yl ilan etmittir. 2000 ylnda yaplan Milenyum Zirvesinde de mutlak yoksulluk iinde yaayan insan saysnn 2015 ylna kadar yarya indirilmesi ynnde ilke karar alnmtr. Dnya Bankas 2000 / 2001 Dnya Kalknma Raporunu btnyle yoksullukla savam konusuna ayrmtr. 17 Ekim gn de Birlemi Milletler Yoksullukla Mcadele Gn olarak kararlatrlmtr.

Dnyada yoksulluun boyutlarn btnsel olarak grebilmek iin, ulusal ve uluslar aras gelir dalm aratrmalarn bilmemiz gereklidir. Ulusal dzeyde yaplan aratrmalarn metotlar ve hesaplama yntemleri farkllk

gsterebilmektedir. Dnyada gelir dalm konusunda dzenli ve kapsaml gelir dalm istatistiklerini yapan kurulularn banda Dnya Bankas gelmektedir.

lkeler

btnyle

dikkate

alndnda

ve

gelimilik

dzeyleri

karlatrldnda, yksek, orta ve dk gelirli lkeler olarak snflandrlmaktadr. Bugn Filipinli bir ifti, New Yorklu bir avukatn kazandna ancak iki ylda eriebiliyorsa, Amerikallar her yl lokanta ve spermarketlerde 30 milyar dolar harcayabiliyorsa ki bu da Bangladein GSMHna eitse, bu durum olduka byk bir gelir dalm eitsizliini ortaya koymaktadr (E Glolu, 2003; 3). Dnyada yoksulluun Gney Asya ve Gney Sahra lkelerinde younlat grlmektedir. Gney Sahra lkeleri yoksulluk oran asndan Gney Asya blgesini de amakta ve yaklak her iki kiiden birinin yoksul sayld bir grnm sergilemektedir (www.bilgiyonetimi.org/cm/).

35

Genel eilimler olarak, krsal yoksulluk Asyada

kentsel yoksulluk ise,

kentleme dzeyinin imdiden ok yksek oranlara ulam olmasnn bir sonucu olarak Latin Amerikada en yksek boyutlara ulamtr. te yandan, hzl kentleme sonucunda kentsel yoksulluk oranlarnn yakn bir gelecekte Asya ve Afrikada da nemli lde artmas beklenmektedir. Kentsel yoksulluk kavram Birlemi Milletler Habitat Raporunda (1996) nfusun kentlerde yaayan bir kesiminin, eitli nedenlerle asgari bir geim standardn salayabilecek yeterli kaynaklara ve konuta ulaamamas, barnma yoksulluu ile beraber davransal ve toplumsal ilikiler asndan sorunlara yol (E Glolu, 2003; 3). Almanya, ngiltere,Hollanda, Fransa gibi gelimi AB lkelerinde de kukusuz yoksulluk ve yoksullar vardr. Ancak bu lkelerde sosyal yardmlar kiiler iin bir hak tekil etmektedir. Bu hizmetlerden yararlanmak iin talep art deildir. Hemen tm AB lkelerinde benzer sosyal yardm kurumlar ve ilgili yasalar mevcuttur. Farkllk ise bu yasalarn kullanm iin oluacak artlarn ve yardm trlerinin kapsamnn uygulamadaki karlalan durumlara gre eitlilik gstermesidir. ( DPT Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan, 2001; 52) aabilecek bir konumda olmas durumunu anlatmaktadr.

Bununla birlikte, yaplan aratrmalar dnya apnda yoksullukta anlaml bir gerileme salanamadn gstermektedir. Bugn dnya nfusunun bete birinden fazlasn oluturan yaklak 1,2 milyar insan mutlak yoksulluk snrnn altnda, gnde bir dolardan az gelirle yaamaktadr. Yoksulluk oran Dou Asya, Pasifik,Gney Amerika gibi blgelerde yzde 15, Gney Asyada yzde 40, Sahra Alt Afrikada yzde 45 oranlarna ulamaktadr (SHP Acil Eylem Plan, 2002; 911).

2002 yl Austos aynda Gney Afrikann Johannesburg kentinde toplanan Dnya Srdrlebilir Kalknma Zirvesinde kresel yoksullukla ilgili nemli tespitler dile getirilmitir. zellikle son yirmi yl ierisinde kresel kalknma

36

politikalarnn sonularn deerlendirmek asndan bu bilgiler olduka nem tamaktadr. Sz konusu zirvenin sonu bildirgesinde dnyada 1,2 milyar insann gnde bir dolardan daha az, dnya nfusunun yarsnn da iki dolardan daha az bir gnlk gelir dzeyine sahip olduu ve onlarn alk, hastalk, isizlik, umutsuzluk ve okur yazar olamamaya mahkum olduklar kaydedilmektedir. Bir baka adan ifade etmek gerekirse dnya nfusunun yarsndan fazlasnn gda, ime suyu, salk, eitim ve modern enerji olanaklarndan olduka yetersiz yararland gerei ortaya kmaktadr (Uzun, 2003; 160- 163).

Dnya Bankasnn Yeni Binyl Kalknma Hedefleri adl raporunda kresel ekonomi politikalar deimezse gnde 2 $ ve altnda gelirle geinmek zorunda olan dnya nfusunun yars iin 2050 ylnda da deien birey olmayaca ngrlmektedir. Bu rapora gre 35 trilyon $ olan dnya gelirinin, 46 yl sonra drt kat artarak 135 trilyon $a kmas beklenmektedir. Ancak dnya gelirinin %20sine sahip olan yoksul ve gelimekte olan lkelerin paynn ancak iki kat artaca hesaplanmaktadr. Yoksulluk ve gelir dalm adaletsizliini ortaya koyan temel veriler u ekilde sralanmtr:

Dnyann en fakir 48 lkesinin toplam milli geliri, dnyann en zengin 3 kiisinin servetinden daha azdr. 1960larda dnya nfusunun en zengin %20lik kesimi, en yoksul %20lik kesime gre 30 kat fazla para harcarken; 2000li yllara gelindiinde bu oran 75 kata kadar kmtr.

Gelimekte olan lkeler gelimi lkelerden ald her 1 $lk bor iin 13 $ geri deme yapmak zorundadrlar. (Cumhuriyet, 2004; 13)

4.2 Trkiyede Yoksulluk:

Trkiyedeki

duruma

bakldnda

Trk

toplumundaki

geleneksel

yardmlamalarn hep varolduu belirtilebilir. Hkmetlerin ald nlemlerle hayata

37

geirilen kimi uygulamalar, salk sigortas, yeil kart, 65 ya ve zeri geliri olmayan yurttalara maa balanmas vb.dir. Her ne kadar sosyal devlet olma ilkesi benimsenmi olsa da hayata geirilmedii bir gerektir.

Trkiye

Cumhuriyeti 1982

Anayasasnn

2.

maddesinde

Trkiye

Cumhuriyeti, toplumun huzuru. milli dayanma ve adalet anlay iinde, insan haklarna saygl, Atatrk milliyetiliine bal, balangta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir demektedir. Dier bir ifadeyle Anayasamzda hukukun stnl ve insan haklarna sayg esas zerine kurulmu hukuk devleti anlay ile ekonomik olarak gsz durumda olanlar korumak zere sosyal adalet ve toplumsal dengeyi salamakla grevli olan sosyal devlet anlay birlikte dzenlenmitir (TC 1982 Anayasas, 1984; 15). Anayasa Mahkemesi de sosyal hukuk devleti ilkesi iin yle bir yorumda bulunmaktadr. Sosyal hukuk devleti, gszleri gller karsnda koruyarak gerek eitlii yani sosyal adaleti ve bylece toplumsal dengeyi salamakla ykml devlet demektir; kiinin korunmas, toplumda sosyal gvenliin ve sosyal adaletin salanmas yolu ile gerekleir ( DPT Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan, 2001; 55). Yoksulluk izgisi, greli yoksulluk mutlak yoksulluk gibi ok sayda tanm ve kavramn olmas, bu alanda yaplan aratrmalara da yansmakta ve her tanma gre farkl yoksulluk oranlar bulunmaktadr. Ama tm almalarn ortak sonucu Trkiyede yoksulluun ok yaygn ve zm aciliyet tayan bir sorun oluturduudur.

2000-2004 yllarn kapsayan Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan verilerine gre, Trkiyede salkl bir yaam srmek iin gerekli olan minimum gda harcama dzeyine sahip bulunamama durumu olarak tanmlanabilen mutlak yoksulluk oran yaklak yzde 8dir. Mutlak yoksulluk oran krsal ve kentsel yerler iin srasyla yzde 11,8 ve yzde 4,6dr ( DPT Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan, 2001; 52).

38

alan kesimdeki yoksullar iindeki en yksek pay yaklak yzde 50 ile cretsiz aile iileri oluturmaktadr. Bu kesimi yzde 24,7 ile yevmiyeli iiler izlemektedir. ktisadi etkinlik koluna gre ise, yoksullarn yzde 73,5ini tarm ve ormanclkla uraan kesim meydana getirmektedir. Birlemi Milletler tarafndan gelitirilmi olan nsani Gelimilik Endeksine gre Trkiye, 174 lke arasnda 1995 ylnda 69. srada iken 1999 ylnda 86. sraya dmtr ve bu dzeyi ile orta insani gelimilik dzeyine sahip lkeler arasnda yer almaktadr. Bu blmde sz edilen tm almalarn 2001 ylnda yaanan ekonomik krizden nceki verilere dayal olduunu belirtmek gerekmektedir. Kriz sonras dneme ilikin veriler mevcut olmamakla birlikte, yoksulluun ve isizliin boyutlarnn daha da artt aktr (SHP Acil Eylem Plan, 2002; 9-11).

Yoksulluk Trkiyenin nde gelen sosyolojik bir gereidir. Trkiyenin %40 yoksuldur. Bunu Trkiye statistik Kurumunun lke nfusunun %20lik dilimler halinde gsteren verilerinde de izlemek mmkndr. Buna gre son verilere gre 67 milyon olan lke nfusunun her bir dilimi 13.4 milyondur. Bunlarn ulusal gelirden aldklar pay ise u ekildedir.

1. En Yoksul Kesim: Toplam nfus iindeki oran %20, milli gelirden aldklar pay %4.9, 2. Yoksul Kesim: Toplam nfus iindeki oran %20, milli gelirden aldklar pay %8.6, 3. Orta Gelir Grubu (Orta Direk): Toplam nfus iindeki oran %20, milli gelirden aldklar pay %12.6, 4. Az Zenginler: Toplam nfus iindeki oran %20, milli gelirden aldklar pay %19.0, 5. ok Zenginler: Toplam nfus iindeki oran %20, milli gelirden aldklar pay %54.9dur.

39

En yoksul ve en zengin kesimlerdeki kii bana den gelir ortalamas lkenin her iki u arasndaki mesafenin derinliini gayet ak biimde ortaya koymaktadr. Milli gelirin %4.9unu paylaan %20lik yoksul kesimde kii bana den ortalama gelir 530 $dr. Buna karlk en zengin %20 nfus, milli gelirin %54.9unu paylam yani kii bana 5.932 $ dmtr. Bunun baka bir anlam da lkede yaratlan her 100 lirann 55 liras %20lik dilime gidiyor, geri kalan 45 liray da lkenin %80i paylayor demektir (Doan, 2004; 109-119). Devlet statistik Enstitsnn Hanehalk Tketim Anketi 2003 verilerine gre; bir nceki yla gre nfusun en yoksul %20lik kesiminin tketim harcamalarndaki pay %9.3ten %8.8e gerilerken, en zengin %20lik dilimin pay %38.2den %39.8e ykselmitir. Arada kalan %20lik dilimin harcamalar iindeki pay da d gstermitir (Milliyet, 2004; 8). Grlyor ki; zengin ve yoksul arasndaki fark giderek bymektedir.

zellikle 1980 sonras tek kutuplu bir hale gelen dnyada kapitalizmin yeni biimi neoliberalist anlayn etkisi giderek artmtr. Dnyada Thatcherizm ve Reaganizm bir dneme damgasn vururken lkemiz de yansmalar zalizm gibi yeni liberal uygulamalar merulatrmak gibi bir abaya girmitir. 20. yzyln son eyreinde kreselleen dnyayla birlikte yukarda szedilen yoksul ve zengin arasndaki fark ok hzl bir ekilde almtr. d borlanma, ithalattaki art, isizlik, sosyal devletin giderek klmesi, zaten enflasyonist olan ekonominin giderek ktlemesine ve yoksulluun artmasna zemin hazrlamtr.

Trkiyede yoksullukla ilgili geleneksel yardmlar ve sosyal hizmete ilikin kurumsal yardmlar sz konusudur. Bu konuda yasal dzenlemelerin yeni olmasna karn geleneksel kurumlarn yaptklar yardmlar ok eskilere dayanmaktadr. Osmanl dneminde Darlfnun, Darlaceze, aevleri yoksullukla mcadelede nemli grevler almlardr.

40

Trkiyedeki sosyal yardm hizmetlerine bakldnda karlan kanunlarla yoksullara ynelik snrl yardmlar yaplmaktadr.

1976 ylnda karlan 2022 sayl yasa ile kimsesiz ve gsz 65 yan zerindeki herhangi bir sosyal gvenlik kuruluunun yardmndan yararlanmayan kiilere yardm yaplmaktadr. 1977 ylnda bu cret yaklak olarak asgari cretin yars iken gnmze gelene dek yava yava drlmtr. Bugn 2022 sayl yasa erevesinde alnan cret ayda net 50 YTL civarndadr.

Halk arasnda Fak-Fuk Fon olarak bilinen ve 1986 ylnda Babakanlk bnyesinde kurulan Sosyal Yardmlama ve Dayanmay Tevik Fonu (SYDTF) yoksul kimselere yardm etmek, sosyal yardmlamay ve dayanmay glendirmek amacndadr. 2003 yl ierisinde saylar 951e ulaan ile vakflar araclyla eitli yardmlar verilmektedir. Ancak fon kaynaklarnn baarl bir ekilde kullanld sylenemez. SYDTFnun gelirleri yoksullukla mcadeleden ok siyasal iktidarlar tarafndan i bor demeleri ve bte aklarnn kapatlmasnda kullanlmtr (Gl, 2003; 54-59).

Yoksulluklara ynelik hizmetlerin en kapsamls ve etkili olan 1935 ylnda kurulan ocuk Esirgeme Kurumudur. 1983 ylnda hizmetlerin tek elde toplanmas ve daha etkin bir ekilde salanmas iin 2828 sayl yasa karlmtr. Bu yasayla Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu (SHEK) yeni bir yaplanma iine girmitir.

karlan 2828 sayl SHEK (Sosyal Hizmetler ve ocuk Esirgeme Kurumu) yasasyla kurum yoksullar tespit etmek, uygun koullarda gereksinimleri salamak, birden fazla kurum veya kurulutan yardm alanlar ya da almaya alanlar tespit edip bu yardmlardan etkin bir ekilde toplumun tm kesimleri tarafndan yararlanmasn salamak amacndadr. Bununla birlikte toplumun dier kesimlerindeki kaynaklar harekete geirmek de kurumun grevleri arasndadr. SHEK yoksullar iin ayni ve nakdi yardmlar yapmaktadr. Bunun dnda yoksul

41

ve kimsesizlere kurum bakm, meslek edindirme, istihdam salama gibi grevleri de stlenmitir. Belirtmek gerekir ki SHEKin hizmetleri yalnzca yoksullara ynelik deil sosyal yoksunluk iinde bulunan ve kendine yetemeyen kii, grup ve

topluluklara da yneldii bilinmelidir.

Asker ailelerine ynelik olarak da 4109 sayl Asker Ailelerinden Muhta olanlara Yardm Hakknda Kanun benzer ekilde nakdi yardmlar ngrmektedir.

Trkiyede eitli kii ve gruplara sosyal yardm adna hizmet gtren ok sayda kamu kurum ve kurulular ile gnll kurulular bulunmaktadr. Bunlar tekilat yaplar ve yasal dzenlemeleri bakmndan sosyal yardmlarn uluslararas normlar ile rtmeyen, ancak adna sosyal yardm denilmi olan hizmetleri kendi hedef kitlelerine gtrmeye almaktadrlar. Bu hizmetlerde ortak sosyal yardm kriterleri bulunmamakla birlikte, nemli bir hizmet gereksinimini karladklar da yadsnamaz.

Trkiyede muhta durumdaki kiilerin, kurulular bnyesinde baklmas ve korunmas anlayna dayanan geleneksel yardm ekli de varln srdrmektedir.

4.3 Trkiyenin Bu Alanda Dnyadaki Yeri:

Baz lke uygulamalarna bakldnda; rnein, Almanyada eyaletlerde, blge baznda rgtlenen bir Sosyal Yardm daresi grlmektedir. ngilterede Sosyal Gvenlik Bakanl Sosyal Gvenlik Blm, Hollandada ise Sosyal Sorunlar ve sdihdam Bakanl adna belediyeler sosyal yardm ve hizmet grevlerini yerine getirmektedir. Sonu olarak deinilen her lkede de hem sosyal yardmlar hem de sosyal hizmetler iin sadece tek bir makam sz sahibidir ( DPT Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan, 2001; 52-54).

42

lkemizde her iki alanda da yasa ve rgt okluu sz konusudur. Bu da zaman zaman hizmet tekrarna ve kaynaklarn verimli kullanlmamasna yol amaktadr. Dier yandan sosyal yardm ltlerinin aklkla belirlenmemi olmas, sz konusu hizmetleri sunan kurulularn keyfi yorumlarna yol aan bir uygulamay beraberinde getirmektedir. Ayn koullar tayan bireyler farkl uygulamalarla karlamaktadr.

lkemizde yaplan sosyal yardmlarn hak olup olmad da tartma konusudur. Oysa sz edilen lkelerde sosyal yardmlar kiiler iin hak saylp yarg mercileri nnde talep edilmektedir. rnein Almanyada bu amala Sosyal Mahkemeler kurulmutur. Ancak zellikle Avrupa Birlii lkelerinde sosyal devletin nemi gn getike nem kazanrken, lkemizdeki yapsal uyum paketleri erevesinde alnan nlemlerle devletin kltlmesi dndrcdr. Trkiyede; anayasada belirtildii halde, henz tam bir sosyal devlet ilkesi nitelii tamamken, devletin sosyal harcamalarnn uluslararas finans kurulularnca kstlanmasnn istenmesi ve bu yndeki bask sosyal devlet ilkesinin gcn azaltmtr

4.4 Sivas li zeli:

1970li yllara kadar gelimenin temel gstergesi olarak grlen kii bana gelir; toplumsal gelimilii yeterince aklayamayan, yalnzca talep genilemesini aklayabilen dar kapsaml bir gstergedir. Gerekte gelime kavram; fiziki kapasite bykl ve gelir art gibi ekonomik gelimeler yannda, bunlarn gelir gruplar ve blgeleraras dalm ile sosyal ve kltrel birikimlerin yanstlabildii toplumsal gelime dzeyini ifade etmektedir. Bu anlayla gelime; lkenin ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel yaplarndaki ilerlemeyi kapsamakta ve bir btn oluturmaktadr. Bu bakmdan, illerin ve blgelerin gelimilik sralamasnda; kii bana den milli gelirin artrlmas eklinde zetlenebilecek ekonomik byme kavramyla beraber, yapsal ve insani gelimeyi iine alan ve llebilen btn sosyal deikenleri de ieren bir sosyo-ekonomik gelime lt daha anlaml olabilmektedir.

43

llerin Sosyo-Ekonomik Gelimilik Sralamas Aratrmasnda illerin sosyo-ekonomik gelimilik sralamasn ve endeks deerlerini belirleyen temel faktrler; illerin sahip olduklar nfus bykl, yzlm ya da ehirleme oran gibi bir takm yzeysel byklkler olmayp, sralamay belirleyen balca faktrler; illerdeki demografik yapnn, igc talebinin, eitimin ve salk hizmetlerinin, fiziki ve sosyal altyap olanaklarnn, retim seviyesinin ve her eyden nemlisi gelir dzeyinin il nfusunun ihtiyalarn karlamada saladklar baardr.

Bu amala, Sivas ilinin sosyo-ekonomik yaps, kii bana gelir dzeyinin yan sra, dier gstergeler (ekonomik, sosyal, kltrel) asndan da ele alnp deerlendirilmitir. 81 ilin yer ald 2003 Yl Sosyo-Ekonomik Gelimilik Sralamasnda, Sivas ili 81 il ierisinde 53. srada yer alrken, Anadolu Blgesi illeri ierisinde ise onuncu srada bulunmaktadr ( Anadolu Blgesinde Ankara 1., Yozgat sonuncu srada yer almaktadr.) (www.sivas.gov.tr).

Sivas ilinde 1987 ylnda 788 dolar olan kii bana GSYH rakamnn yllar itibariyle art gstererek, 2001 ylnda 1.399 dolar olarak gerekletii grlmektedir. Yllar itibariyle, Sivasta kii bana den GSYH TL baznda srekli art gsterirken, dolar baznda en yksek seviyesine 1.945 dolarla 1998 ylnda ulamtr.

Belirtildii gibi sadece ekonomik gstergeler gelimilik lt deildir. Ekonomik gstergelerin yan sra sosyal gstergelerin de nemi byktr. rnein; Trkiyede okur-yazarlk oran, toplam nfusun %87.32si iken, Sivasta bu orann %85.40 olduu grlmektedir. Bu oranla Trkiye ortalamasnn altnda kalmaktadr.

2005 yl verilerine gre bebek lm oran Trkiyede %0.35.3 iken, bu oran Sivasta %0.37dir (http://www.sivas.gov.tr/sivas/dosya/1140773238yasam.doc).

44

Sivas Valiliince hazrlanan 2005 yl verilerine gre il nfusunun %95.58i sosyal gvence altndadr (Yeil kart ve 2022 sayl yasa kapsamndakiler dahil olmakla birlikte 2005 yl l Salk Mdrlnden alnan bilgiye gre il ve ileler genelinde il nfusunun %19.88i, 162.000 kii yeil kart gvencesindedir). Yine ayn yl Trkiye Kurumu verilerine gre bu kuruma kaytl isiz says 10.695tir.

Tablo 1. Sivas li 2005 Yl Sosyal Yardmlar Dalm Tablosu

KURUM ADI SYDV YARDIM Ayni / Nakdi Ekmek Yardm Yemek Datm Aylk Gda Yardm Sivas Belediyesi Ramazan Gda Yardm naat Malz. Yardm Odun Yardm Aceze Sevk Yardm Toplam Giyim Sosyal Marketten Ayakkab/Terlik Ev Eyas TOPLAM K VE (ADET) SAYISI 73..215 6.800 Adet (Gnlk) 1.800 Adet (Gnlk) 950 Kii 5.000 Paket 112 Kii 800 Aile 287 Kii 10.763 Adet 8.492 ift 340 adet 3.052 Aile YARDIM TUTARI (YTL) 5.019.867 532.100 592.000 35.000 200.000 40.000 20.000 8.540 6.447.507 -

(http://www.sivas.gov.tr/sivas/dosya/1140773238yasam.doc)

Trkiye Kzlay Dernei Sivas ubesinin verilerine gre 2005 ylnda toplam gda yardm 103.000 YTL, salk yardm 12.500 YTL, giyim yardm 52.000 YTL, ilk orta ve yksekrenim rencilerine salad burs miktar 105.000 YTLdir.

Sivas ilinde bugne kadar yoksullukla ilgili kapsaml bir aratrma yaplmam olmakla birlikte, Sivas Belediyesinin Sivasn yoksulluk haritas karlmasyla ilgili aratrma halen srmektedir.

44

II. BLM: UYGULAMA

1. ARATIRMANIN YNTEM

Sivasta yoksulluk konulu bu aratrma, Sivas il merkezindeki yoksulluun niteliini ve boyutlarn tespit etmeye yneliktir. Aratrma genel niteliiyle, yoksullua ilikin politikalar iin veri elde edebilmek amac da tamaktadr. Aratrmann sonu ve neriler blmnde toplumsal sorunlarn en nemlilerinden biri olan yoksulluk sorununun azaltlmas iin, elde edilen bulgular dorultusunda neriler sunulmutur.

Aratrma durum tespitini amalayan betimleyici bir aratrma olup, olanakl olduu lde neden-sonu ilikisi de kurulmaya allarak yoksulluk sorununun ele alnd bir alma niteliindedir.

A. EVREN VE RNEKLEM SEM:

Sivas ilindeki yoksulluk orann belirlemek amacyla yaplan n uygulama sonucunda yoksulluk oran 0.32 (p=0,32), yanlma dzeyi ( = 0,01), olayn

grl olaslna gre yaplmak istenen sapma miktar (d= 0,03), t deeri 2,58, Sivas ilinin nfusu da 200.000 olarak alnmtr.

(n= Ntpq / (N-1) d+ tpq ) forml kullanlarak rnekleme 1590 kiinin alnmasna karar verilmitir (Smblolu, 2005).

Aratrma evreni tespit edilirken, kuramsal ksmda belirtilen greli yoksulluk kavram erevesinde hareket edilmitir. Daha nce yaplm

mahallelerin sosyo-ekonomik seviyesine ynelik bir alma (INAR;1990) baz alnarak greli yoksul denilebilecek semtler seilmitir. Her mahalledeki sokak ve hane says belirtilmitir. Bu mahallelerden ne kadar sayda bireyin alnacan

45

belirlemek iin tabakal rnekleme yntemi kullanlmtr. Hane reisleriyle birebir grlerek, hazrlanan anket formu uygulanmtr.

Aratrmamz tanmlayc aratrma olup kesitsel bir zellik tamaktadr.

B. VER TOPLAMA TEKN:

Aratrmada veri toplama arac olarak anket ve yazl kaynaklara bavurma (literatr inceleme) teknikleri kullanlmtr.

Ankette Sivas ilindeki yoksulluun betimlenmesi ile ilgili sorular yer almaktadr. Anket sorular, aile reisi zelinde tm aileyi kapsayan sorulardr. Aile reisinin ya, cinsiyeti, doum yeri, ii gibi belirli deikenleri ieren olgusal sorular, Sivas il merkezindeki yoksulluun betimlenmesi iin kullanlacak sorular ve Avrupa Birlii balamnda kresellemeyi ve gelecee ait dnceleri ieren sorular yer almaktadr. Anket uygulamasnda 1595 aile reisine 25er adet soru sorulmutur.

Tm aratrma srecinde yazl kaynak taramas srmtr. Yoksulluk konusuyla ilgili ok fazla kaynak olmas, uygulanan anket says ve

deerlendirilmesi, zaman yetersizlii, yoksulluk konusuyla ilgili kaynaklarda yoksulluk ve kreselleme olgusuna ok eitli alardan baklmas almada karlalan glkler olarak sralanabilir.

C. ARATIRMADA KULLANILAN STATSTKSEL TEKNKLER:

Verilerin analizi srasnda dz tablo, apraz tablo, chi-square (x), ve Pearson Olasl Katsays (Confficient kullanlmtr. Contingency) istatistik teknikleri

46

Belirli basit veriler (ya, cinsiyet gibi) dz tablo almnda verilmitir. Dz tablo ounlukla iki stundan oluan tek boyutlu (tek deikenli) bir dalm alandr. Burada ilk stun incelenen deikenin eitli seeneklerine, dier stun da bu seeneklerin nitel deerlerine (skla) ayrlmaktadr.

apraz izelge gzlemlerin birden ok deikenin seeneklerine gre birlikte dalmn veren bir izelgedir. Ayn birimler zerinde ayr deikenlerin seeneklerine ilikin gzlemlerden olumu diziler apraz izelge iinde dile getirilmektedir. Her deiken iin ayr bir boyut ayrldndan, bu izelgeler ok boyutludur.

Chi-square (x) rneklemde yer alan deikenler arasnda bir iliki olup olmad ile ilgilidir. zellikle sosyal bilimlerde yaygn olarak kullanlmasnn nedeni, lmlerin elde edildii lein nominal olmas halinde bile gvenli bir snamann yaplabilmesine olanak salamasdr (elebi, 1990; 39).

te yandan rneklemdeki deikenler arasnda bir ilikinin var olup olmadn renmek kadar, eer var ise, bu ilikinin derecesini ve gcn, bu ilikinin evrende de geerli olup olmadn renmek isteyebiliriz. nk en az iki deiken grubu arasnda iliki vardr demek ayrdr, varolan bu iliki gl bir iliki demek ayrdr. te bu nedenle, Pearsonn Contingency Confficenti (olaanlk katsays) kullanlr (elebi, 1990; 39).

2. ARATIRMANIN BULGULARI VE YORUMLAR:

Bu blmde alan aratrmamzdan elde ettiimiz veriler tablolar halinde sunulmakta, tablolarla birlikte, tablolarn analizi ve verilere ilikin yorumlar da yer almaktadr. Bulgularmz grup halinde ortaya koyulmutur. Birinci grup bulgularda anket sorularna verilen yantlar dz tablolar halinde verilmitir. Ya, cinsiyet, doum yeri, gelirleri gibi temel zellikleri bu grupta yer almaktadr. kinci

47

grup bulgularda ya, cinsiyet, meslek, eitim dzeyi gibi bulgular, ABye ve kresellemeye bak alar apraz tablolarla deerlendirilmitir. nc grup bulgularda ise gelirleriyle, giderleri, yardm alp almadklar, alveri yapma alkanlklar arasnda yine apraz tablolarla verilerek yorumlanmtr. 2.1 Sivas li Merkezindeki Yoksullarn zellikleri: Sivas ili merkez ilede yaplan aratrmann bu blmnde anket uygulanan aile reislerinin temel zellikleri yer almaktadr. Anket uygulamasndaki sorulara verilen yantlar deerlendirilecektir.

Tablo 2: Aile Reislerinin Cinsiyet Asndan Dalmlar Cinsiyet Erkek Kadn Toplam Say 1358 237 1595 % 85.1 14.9 100

Cinsiyet asndan dalmna baktmzda 1595 aile reisinin %85.1ini erkeklerin, %14.9unu da kadnlarn oluturduu grlmektedir. Kadnlarn reis olduu ailelerde erkek ya l, ya cezaevinde ya da yatalak hasta olduu gzlemlenmitir. Gzlemlenen bu deerler beklendii gibi erkek egemen Trk aile yapsnn gstergesidir.

Tablo 3: Aile Reislerinin Yalarna Gre Dalmlar Ya 18 25 26 33 34 41 42 49 50 57 Toplam Say 85 322 396 297 495 1595 % 5.3 20.2 24.8 18.6 31.0 100

48

Tablo 4: Aile Reisinin Yerleim Birimine Gre Doum Yeri Doum Yeri ehir Merkezi le Merkezi Ky Toplam Say 814 155 626 1595 % 51 9.7 39.2 100

Aile reislerinin doum yerlerine gre dalm gsteren tablodan anlalaca gibi hemen hemen yars ehir merkezlerinde domutur. le merkezi ve kylerde doanlarn toplam saylar ehir merkezinde doanlardan daha azdr.

Yine anket uygulamasndaki sorulardan biri Yaamnzn en uzun blmn nerede geirdinizdir. Seenekler yine Tablo 4teki seeneklerle ayn olmakla birlikte, verilen yantlar da Tablo 4 gstergeleriyle benzer durumdadr.

Tablo 5: Aile Reisinin i i siz Memur i Geici / Mevsimlik i Serbest Meslek Esnaf Toplam Say 357 212 458 127 356 76 1595 % 22.4 13.3 28.7 8.0 22.9 4.8 100

Uygulanan ankette aile reisinin ii sorulduunda eitli meslek gruplarna dalm Trkiye geneliyle paralellik gstermektedir. Ancak yoksulluk sorununun temel nedenlerinden biri olan isizliin %22.4 olmas yksek bir orandr. Trkiye statistik Kurumu verilerinde Trkiyedeki isizlik %8-10 arasndadr.

49

Tablo 6: Aile Reisinin Sosyal Gvencesi Sosyal Gvencesi Yok SSK Emekli Sand Ba-Kur Yeil Kart Toplam Say 212 706 231 131 315 1595 % 13.3 44.3 14.5 8.2 19.7 100

Sosyal gvencesi olmayanlarn oran %13.3tr. Yine snrl derecede salk gvencesi olarak dndmz yeil karta sahip olanlarn oran ise %19.7dir. Bu iki deeri topladmzda grlen kiilerin %33nn sosyal gvencesinin ya hi olmad ya da snrl dzeyde olduu grlmektedir. Bu yksek bir orandr. Sosyal Gvenlik kurumlarndaki egdm eksiklii ve uygulamalardaki farkllklar, Trkiyede sosyal gvenliin de -yoksullukla ilikili- farkl bir sosyal sorun olduu gstermektedir. Yine de 15 yllk bir gemie sahip olan yeil kart uygulamasnn bu konudaki a ksmen de olsa kapad dnlmelidir.

Tablo 7: Aile Reisinin Eitim Dzeyi Eitim Dzeyi Okur-yazar deil lkokul Ortaokul Lise niversite Toplam Say 182 727 226 359 101 1595 % 11.4 45.6 14.2 22.5 6.3 100

Beklendii gibi, grlen kimselerin eitim seviyeleri dktr. Okuryazar olmayanlarn oran %11.4le olduka yksek bir orandadr. Okur-yazar

olmayanlarla ilkokul mezunu olanlarn oran tm grup ierisinde yardan fazladr.

50

almann 1. Blmnde de vurguland gibi yoksulluk ok nedenli bir olgu ve ksr dng ierisindedir. Yoksulluk ksr dngsn krmak iin uygulanacak politikalar da ok ynl olmaldr. Bunlardan biri de eitimdir.

almada yneltilen sorulardan biri de hane halk ierisinde kimlerin yaaddr. Bu soruya verilen yanta gre %95.4 ekirdek aile biimindedir. Anne, baba ve ocuklardan oluan kent ailesi grnm vardr.

Ka ocuunuz var? Sorusuna verilen yantlarn %10u ocuum yok eklindedir. Geriye kalan %90 oranndaki grupta ise 1 ve 4 arasnda dengeli bir dalm gzlenmitir.

Tablo 8: Ailede Birden Fazla alan Says Aile Reisi Dnda alan Yok ocuum/ocuklarm Eim 1.Derece Akrabam Toplam Say 1267 198 43 86 1595 % 79.4 12.4 2.7 5.4 100

Grld gibi aile reisinden baka alan grup olarak ocuk geliyor. Aile btesine katk yapmak iin genellikle ocuklar okuldan erken ayrlarak almak zorunda kalmaktadrlar. Anket uygulamasnda -srasyla ilkokulda, ortaokulda, lisede ve niversitede- okuyan ocuunuz var m? Sorusuna verilen yantlarda oranlar ilkokuldan niversiteye doru kademeli olarak dmektedir.

51

Tablo 9: Aylk Toplam Gelir Aylk Toplam Gelir Dzenli gelirim yok 250 YTL alt 251-500 YTL 501-750 YTL 751-1000 YTL 1001 YTL ve zeri Toplam Say 207 93 706 297 180 112 1595 % 13.0 5.8 44.3 18.6 11.3 7.0 100

Tablo 9da da grld gibi %13 gibi yksek bir orann dzenli geliri olmad ve %5.8lik bir grubun 250 YTL alt geliri grlmektedir. En byk grup olan %44.3lk grupta gelirin 251-500 YTL olduu grlmektedir. Buradan da anket uygulanan kiilerin %63nn gelirinin 500 YTLnin altnda olduu sonucu kmaktadr. Her ne kadar sivil toplum kurulularnn ve devlet kurumlarnn farkl yoksulluk snr rakamlar aklasalar da 500 YTLlik aylk gelir her iki rakamn da altnda kalmaktadr.

Anket uygulamasnda yneltilen sorulardan biri Alverilerinizi genellikle ne ekilde yapyorsunuz? sorusudur. Bu soruya verilen yantlarn %47.5i nakit alveri seeneini iaretlemitir. Kredi kart ile alveri yapanlarn oran %8.3 ile snrldr. Hem nakit hem de taksit/veresiye alveri yapanlarn toplam oran %81dir. Buradan da gelir grubu dk olan kiilerde kredi kart kullanma alkanlnn ok dk olduu gzlemlenmektedir.

Oturduunuz ev kendinizin mi? sorusuna verilen yantlarda %55.1lik orannn kendi evinde, %31.3lk orann da kirada oturduu gzlemlenmitir. Bununla birlikte %13.5lik bir grup da bir yaknnn evinde kira demeden oturmaktadr.

52

Tablo 10: Ayni Yardmlar Ayni Yardmlar Almyorum Akrabalarmdan Komularmdan Belediyeden Valilikten Toplam Say 1344 85 4 31 131 1595 % 84.3 5.3 0.3 1.9 8.2 100

Herhangi bir yerden ayni yardm alyor musunuz? sorusuna verilen yantlardan da anlalaca gibi %84.3 gibi byk bir orann ayni yardm almadn gstermektedir. Ayni yardm alanlar da en byk oranla (%8.2 ile) Valilikten yardm almaktadr. Belediyeden de yardm alanlarn oran %1.9dur. Bu yaplan yardmlarn hangi ltlere gre verildii kurumlara gre eitlilik gstermektedir. Gerekten ihtiyac olanlar tespit edilip yardm yapld dnlrse, Sivas il merkezinde sosyal yardmlarn az da olsa kurumsallam olduu grlmektedir. Bununla birlikte seenekler arasnda sivil toplum kurulular ve hayrsever kiilerin de ayni yardm yapabilecei dnlerek ak ulu dier seenei de olduu halde bu seenei iaretleyen olmamtr. Bunun nedeni ise yaplan mlakatlarda devaml bir yardmn olmad, ksmi ve belirli zamanlarda (Ramazan ay gibi) yaplan devamll olmayan yardmlardr.

Anket uygulamasnda alnan yardmlar konusunda, yantlarn gvenilirlii de ok yksek olmayabilir. nk bu gibi durumlarda birka yerden yardm alnmas sz konusu deildir. rnein hem Valilikten hem de Belediyeden yardm alnmas sz konusu olamayacandan birine evet diyen birine hayr

diyebilmektedir. Ayn zamanda alnan yardmlar snrl olarak beyan edildiinde hane reisi bu tr anket uygulamalarnda yeni bir yardm gelebilir dncesini tamaktadr.

53

Tablo 11: Nakdi Yardmlar Ayni Yardm Almyorum Yallk Ayl SYDF Akrabalarmdan Komularmdan Belediyeden Toplam Say 1463 18 71 34 3 6 1595 % 91.7 1.1 4.5 2.1 0.2 0.4 100

Nakdi yardm alanlarn oranlar da ayni yardm alanlarla benzerlik tamaktadr. %91.7lik bir blmn nakdi yardm almad, alanlar arasnda ise en byk orann Sosyal Yardmlama ve Dayanma Fonu kapsamnda olduu grlmektedir. Yardmlarn kurumsallamas baka bir alma olabilecek ekilde kapsam gerektirmektedir. Ancak sosyal yardmlar konusunda Valiliin, yerel ynetimlerden daha fazla yardm yapt sonucunu karabilmektedir.

Tablo 12: Trkiyenin En nemli Sorunu En nemli sorun Yoksulluk Salk Eitim evre Kirlilii Kentleme ssizlik Toplam Say 218 48 101 7 4 1217 1595 % 13.7 3.0 6.3 0.4 0.3 76.3 100

Sizce Trkiyenin en nemli sorunu nedir? sorusuna verilen yantlar byk oranda isizlik sorununda toplanmtr. % 76.3 gibi byk oran isizlikten yaknmaktadr. almann kuramsal erevesinde de ska ifade edildii gibi

54

yoksulluk ok nedenli bir sorundur. Ancak bu ok neden arasnda da en byk etkenlerden biri isizliktir. Yaplan grmelerde hemen her ailede bir isiz olduu gzlemlenmitir. Grlen kiiler neden yoksul olduklarn da bu ekilde ifade etmektedirler. sizlik sorunundan sonra %13.7lik bir oran da yoksulluk sorununa iaret etmektedir. Anket uygulanan kiilerin isizlii ilk sradaki sorun olarak grmeleri belki de isizliin ortadan kalkmasyla yoksulluun da bitecei dncesinden domaktadr. Yoksulluun ardndan da sorun olarak eitim dnlmektedir. Tablo 6da da grld gibi %33lk bir grubun sosyal gvencesinin ya hi olmad ya da snrl olduu ortadayken eitim sorununun salktan daha nemli olduunu dnmeleri ilgintir. Bunun nedeni de temel isizlik sorununun nedenlerinden birinin de eitim olduu dncesidir denebilir.

Tablo 13: ABye girdiimizde sorun zlr m? Sorun zlr m? Evet Ksmen Hayr Daha kt olur Toplam Say 214 444 742 195 1595 % 13.4 27.8 46.5 12.2 100

Sizce Trkiye Avrupa Birliine girdikten sonra bu sorun zlecek mi? sorusuna verilen yantlarda %46.5 orannn hayr yant verdii grlmektedir. Evet diyenlerin oran %13.4 iken, ksmen yantn verenlerin oran %27.8dir. Hayr ve daha kt olur yantnn verenlerin toplan oran %58.7dir. Ksmen yantn verenleri de ABye evet diyenler snfna sokulduunda bu grubun toplam da %41.2dir. Buradan da grlen kimselerin Avrupa Birliini zm olarak grmedikleri sonucu ortaya kmaktadr.

55

Tablo 14: AB hakkndaki dnceler? AB Hakkndaki Dnceler AB, Avrupadaki Hristiyan devletlerin oluturduu lkelerdir AB, Avrupa devletlerinin oluturduu ekonomik ortaklk topluluudur AB, Avrupa devletlerinin oluturduu kltrel bir topluluktur AB, Avrupadaki zengin devletlerin oluturduu bir topluluktur Fikrim yok Toplam Say 218 232 98 282 765 1595 % 13.7 14.5 6.1 17.7 48.0 100

Avrupa Birlii hakknda ne dnyorsunuz? sorusuna verilen yantlardan en gze arpan %48lik oranla fikrim yok yant olmutur. Bylelikle, zellikle grlen kiilerin Avrupa Birlii konusunda yeterli bilgiye sahip olmad sonucu ortaya kmaktadr. Tablo 7de Aile Reisinin eitim dzeyine dnldnde anket uygulanan kiilerin yarsndan fazlasnn ya okur yazar olmad ya da ilkokul mezunu olduu gzlemlenmektedir. Bu yant haricindeki dier yantlarn oranlar birbirlerine yakn olarak kmtr. %6.1 oranyla en kk grup Avrupa Birliinin, Avrupal devletler arasndaki kltrel bir topluluk olduunu dnmektedir.

Uygulanan ankette Sizce daha rahat bir yaam iin ortalama aylk geliriniz ne kadar olmaldr? sorusuna verilen yantlarda, en byk oran 500 ile 1000 YTL aras sonucu kmtr. Buradan grlen kiilerin ok byk beklentileri olmad, gereki dnerek Trkiyedeki yoksulluk snr civarnda bir gelirle rahata yaamlarn srdrebileceklerini dnmektedirler.

56

Tablo 15: Gelecee likin Umutlar Gelecee ilikin umutlarnz ne ldedir Gelecekte yoksulluk tamamen ortadan kalkacak, hi yoksul kalmayacak Gelecekten umutluyum, yoksulluk varolacak ama azalacaktr Gelecekte yoksulluk daha da artacak, daha kt sonular douracaktr Gelecekte bir deiiklik olmayacak, aynen bugn gibi olacaktr Toplam Say 17 407 824 347 1595 % 1.1 25.5 51.7 21.8 100

Aile reislerinin gelecee ilikin umutlar sorulduunda, ortaya ok iyimser bir tablo kmamaktadr. Ailelerin yarsndan fazlas %51.7 oranyla gelecekte yoksulluun daha da artaca grn paylamaktadr. %21.8lik bir oran da gelecekte bir deiiklik olmayacan dnmektedir. Gelecekten umutlu olanlarn oran ise ok azdr. %1.1lik bir oran gelecekte yoksulluun tamamen ortadan kalkacan dnmektedir. Yine %25.5lik bir oran da gelecekte yoksulluun varolacan ancak daha azalacan dnmektedirler.

Yoksullua ilikin umutsuzluklarn nedenleri dnldnde; oluan bir yoksulluk kltrnn yan sra, kreselleme olgusuyla birlikte yoksulluktaki artn hzlanmas, uluslararas kredi kurulularn gdmndeki sosyal politikalarn, sosyal devletin roln klltme ynndeki uygulamalar, zellikle son eyrek yzylda uluslararas sermayenin ve ok uluslu irketlerin yaygnlamas ve toplumlarn baml hale getirilmesi nedenleri yatmaktadr.

57

Tablo 16: Yoksulluun giderilmesi iin yaplmas gerekenler

Yoksulluun giderilmesi iin yaplmas gereken en nemli ey Devlet yardmlarnn arttrlmas sizliin engellenmesi Nfus politikalarnn deitirilmesi (Dourganln azaltlmas) Hayat pahall sorununun ortadan kalkmas cretlerin arttrlmas Eitim Yatrmlarn arttrlmas Toplam

Say 68 1128 36 56 83 134 90 1595

% 4.3 70.7 2.3 3.5 5.2 8.4 5.6 100

Uygulanan ankette Sizce yoksulluun giderilmesi iin yaplmas gereken en nemli ey nedir? sorusuna verilen yantlarda ok byk oranda %70.7 ile isizliin engellenmesi yant gzlemlenmektedir. Tablo 12de de grld gibi Sizce Trkiyenin en nemli sorunu nedir sorusuna verilen yant da ayn ekilde isizlik olmutur. Yoksulluun ortadan kaldrlmas iin gereken de isizliin ortadan kaldrlmasdr. Daha nce belirtildii gibi grlen ailelerin tamamna yakn bir ksm ayn zamanda isizlik sorunuyla da kar karyadr. Onlara gre yoksulluun ortadan kaldrlmas veya azaltlmas isizlikle balantldr. Anket uygulamasndaki dier seeneklere verilen yantlar da yaklak oranlarda dalmtr. Bu soruya verilen yantlar arasnda, devletten genel beklenti olarak dnlen cretlerin arttrlmas eklinde yant ise %5.2dir. Bu da yoksul insanlarn, artk sorunun daha kalc ve temelden zlmesi gerektiini dndklerini gstermektedir.

58

2.2 AB zelinde Kresellemeye Bak Alarnn Deerlendirilmesi:

Bu balk altnda grlen kiilerin ya, cinsiyet, meslek, eitim dzeyi gibi temel zellikleri, ABye ve kresellemeye bak alar apraz tablolarla deerlendirililecektir.

Anket uygulanan kiilerin yalarna gre Trkiyenin en nemli sorunu nedir? Sorusuna verdikleri yantlarda, tm ya gruplarnda gzlemlenen byk ounluun isizlik sorununa iaret etmeleridir.Bu oran tm ya gruplar iin %70 ve %80 arasndadr.

Tablo 17: Ya ve ABye girdikten sonra sorun zlecek mi? ilikisi Trkiye ABye girdikten sonra sizce bu sorun zlecek mi? Daha kt Evet Ksmen Hayr Toplam olur 14 19 41 11 85 16.5 22.4 48.2 12.9 100 61 85 149 27 322 18.9 26.4 46.3 8.4 100 51 101 201 43 396 12.9 25.5 50.8 10.9 100 37 81 133 46 297 12.5 27.3 44.8 15.5 100 51 158 218 68 495 10.3 31.9 44.0 13.7 100 214 444 742 195 1595 13.4 27.8 46.5 12.2 100
S.d. 12 p< 0.05 C= ,075

18 25 26 33 34 41 42 49 50 57 Toplam

Say % Say % Say % Say % Say % Say %

X2 = 27.188

Avrupa Birliine girdikten sonra sizce bu sorun zlecek mi? Sorusuna verilen yantlar ya gruplarna gre incelendiinde, gruplar arasndaki dalm da dengeli ekildedir. Herhangi bir grupta ylma sz konusu deildir. Ancak, sorunun zleceine evet diyenler arasnda zellikle gen ya gruplarnda kk de olsa bu oran yksektir. 18-25 ya grubunda evet diyenler %16.5, 26-33 ya grubundakiler %18.9 iken, ya gruplar bydke bu oran da dmektedir. Bundan yola karak genler Avrupa Birliine daha olumlu bakmaktadrlar. Yine de sorunun

59

zleceine evet diyenlerin toplam %13.4tr. Bu sonuca gre ya ve Avrupa Birlii hakkndaki dncelerin incelenmesi gerekmektedir.

Tablo 18: Ya ve AB hakkndaki dnce ilikisi Avrupa Birlii hakknda ne dnyorsunuz? AB, AB, Avrupa AB, AB, Avrupa Avrupadaki Avrupadaki devletlerinin devletlerinin Fikrim zengin oluturduu Hristiyan oluturduu Toplam yok devletlerin ekonomik devletlerin kltrel bir oluturduu ortaklk oluturduu topluluktur bir topl. topl. lkeler top. Say 7 14 7 18 39 85 % 8.2 16.5 8.2 21.2 45.9 100 Say 54 57 24 47 140 322 % 16.8 17.7 7.5 14.6 43.5 100 Say 46 50 24 91 185 396 % 11.6 12.6 6.1 23.0 46.7 100 Say 40 51 26 55 125 297 % 13.5 17.2 8.8 18.5 42.1 100 Say 71 60 17 71 276 495 % 14.3 12.1 3.4 14.3 55.8 100 Say 218 232 98 282 765 1595 % 13.7 14.5 6.1 17.7 48.0 100
X2= 44.855 S.d= 16 p=0,00 C= .084

18-25 26-33 34-41 42-49 50-57 Top.

Grlen kiilerin Avrupa Birlii hakknda dnceleriyle yalar arasndaki ilikilendirmede ABnin Hristiyan devletler topluluu olduunu dnenler ya grubu yksek olanlardr. Yine fikrim yok diyenlerin oran tm ya gruplarnda yarya yakn ve en yksek oran olup dier seenekleri iaretleyenler arasnda; 18-25, 34-41 ve 42-49 ya gruplar, ABnin zengin devletlerin oluturduu topluluk olduunu, 26-33 ya grubu, ekonomik bir ortaklk topluluu olduunu dnmektedirler.

Ya ve gelecee ilikin umutlar arasndaki ilikiye bakldnda, gelecekten umutlu olanlar genellikle gen ya gruplar olarak ortaya kmtr. Ancak oranlar birbirine ok yakn ktndan bu konuda anlaml bir ilikilendirme yoktur.

60

Ya ve yoksulluun ortadan kaldrlmas iin yaplmas gereken en nemli ey nedir sorular ilikilendirildiinde, yine gen ya gruplar isizliin ortadan kaldrlmas ve eitim sorununu iaret etmektedirler.

Trkiyenin en nemli sorunu, ABye girdikten sonra bu sorun zlecek mi ve gelecee ilikin umutlar nedir sorularyla cinsiyet ilikilendirildiinde benzer sonular ortaya kmtr. Bu konularda anlaml bir iliki kurulamamtr. Grlen kiiler arasnda yukardaki sorulara verilen yantlar arasnda kadn ve erkek ayrm olmakszn ayn dorultuda yantlar verilmitir.

Tablo 19: Aile reisinin ii ve Trkiyenin en nemli sorunu ilikisi Sizce Trkiyenin en nemli sorunu nedir? Yoksulluk Salk Eitim evre Kentleme sizlik Toplam 80 13 10 1 0 253 357 22.4 3.6 2.8 .3 .0 70.9 100 24 11 26 1 0 150 212 11.3 5.2 12.3 .5 .0 70.8 100 47 14 32 2 2 361 458 10.3 3.1 7.0 .4 .2 78.8 100 20 2 3 0 0 102 127 15.7 1.6 2.4 .0 .0 80.3 100 44 6 19 2 2 292 365 12.1 1.6 5.2 .5 .2 80.0 100 3 2 11 1 0 59 76 3.9 2.6 14.5 1.3 .0 77.6 100 218 48 101 7 4 1217 1595 13.7 3.0 6.3 .4 .3 76.3 100

siz Memur i Geici/Mevs. i Serbest Esnaf Toplam

Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say %

Aile reisinin ii ve Trkiyenin en nemli sorunu sorularna verilen yantlar ilikilendirildiinde tm gruplarn isizlik sorunu olarak dnd grlmektedir. sizlik sorunundan sonra ikinci sradaki sorunu; isizler, iiler, geici/ mevsimlik iiler ve serbest meslek sahipleri, yoksulluk; memurlar ve esnaf, eitim olarak dnmektedir. iler, geici/ mevsimlik iiler, serbest meslek sahipleri ve isizler yoksulluk sorununu isizlikten sonraki ikinci sorun olarak alglamaktadrlar. Bunun nedeninin dzenli ve sabit bir gelirleri olmay ve yoksulluun onlar iin devaml bir tehdit olduu dnlebilir. Esnafn her zaman elinde bir sermayesinin

61

bulunduu ve memurlarn da dzenli ve sabit gelirleri olduu dnldnde Tablo 19a gre bu gruplar iin eitim daha ncelikli bir sorundur.

Tablo 20: Aile reisinin ii ve Trkiye ABye girince sorunun zlmesi ilikisi Trkiye, ABye girdikten sonra sizce bu sorun zlecek mi? Daha kt Evet Ksmen Hayr Toplam olur 41 123 158 35 357 11.5 34.5 44.3 9.8 100 24 50 106 32 212 11.3 23.6 50.0 15.1 100 54 119 231 54 458 11.8 26.0 50.4 11.8 100 26 38 39 24 127 20.5 29.9 30.7 18.9 100 55 99 171 40 365 15.1 27.1 46.8 11.0 100 14 15 37 10 76 18.4 19.7 48.7 13.2 100 214 444 742 195 1595 13.4 27.8 46.5 12.2 100
S.d= 15 p<0.05 C= .088

siz Memur i Geici/Mevs. i Serbest Esnaf Toplam

Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say %

X2= 36.810

Her bir meslek grubu kendi ilerinde deerlendirildiinde en ok iiler ve memurlar ABye girince sorunun zlmeyeceini dnmektedirler.Sorunun zleceini dnenler ise yine kendi ilerinde en ok esnaf olarak alanlardr. Geici/mevsimlik ii olarak alanlar da belki AByi umut olarak grdklerinden sorunun zleceini dnmektedirler. Toplamda ise ABye girildiinde sorunun zleceini dnenlerin oran %13.4, zlmeyeceini net bir ekilde dnenlerin oran ise %46.5tir.

Aile reisinin ii ve yoksulluun giderilmesi iin yaplmas gereken en nemli ey sorular ilikilendirildiinde zellikle isizler, geici/ mevsimlik iiler ve serbest meslek sahipleri isizliin engellenmesini istemektedirler. sizliin

62

engellenmesinden sonra yatrmlarn arttrlmas gerektiini dnmektedirler. Bunun nedeni ise yine isizlikle balant kurularak yatrmlar arttka istihdamn da artaca ngrsdr. iler ve memurlar ise isizlik sorunundan sonra eitim sorununun giderilmesi gerektiini dnmektedirler. Ayn zamanda isizler kendi ilerinde deerlendirildiinde hayat pahallnn azaltlmas ve devlet yardmlarnn arttrlmas gerektiini belirtmilerdir.

Aile reisinin eitim dzeyi ve sizce Trkiyenin en nemli sorunu sorular ilikilendirildiinde byk oranda isizlik sorunu olduu daha nce de belirtilmiti. Bunu takibeden sorunlarn banda yoksulluk sorunu gelmektedir. Ancak eitim dzeyi ykseldike yoksulluk sorunu olduunu dnenlerin oran azalmakta eitim sorunu daha n plana kmaktadr. rnein, niversite mezunlar kendi ilerinde en nemli sorun olarak % 59.4 ile isizlik sorununu grmekte, ardndan %25.7 oranyla da eitimin sorun olduunu dnmektedirler. niversite mezunu aile resileri arasnda yoksulluun en nemli sorun olduunu dnenlerin oran ise %9.9dur. Tablo 21: Aile reisinin eitim dzeyi ve Trkiye ABye girdikten sonra sorunun zlmesi ilikisi Trkiye ABye girdikten sonra sizce bu sorun zlecek mi? Daha Evet Ksmen Hayr kt Toplam olur 22 69 71 20 182 12.1 37.9 39.0 11.0 100 103 217 314 93 727 14.2 29.8 43.2 12.8 100 31 63 104 28 226 13.7 27.9 46.0 12.4 100 40 79 201 39 359 11.1 22.0 56.0 10.9 100 18 16 52 15 101 17.8 15.8 51.5 14.9 100 214 444 742 195 1595 13.4 27.8 46.5 12.2 100
S.d= 12 p<0.05 C= .084

Okur-yazar deil lkokul Ortaokul Lise niversite Toplam

Say % Say % Say % Say % Say % Say %

X2= 33.648

63

Trkiye Avrupa birliine girdikten sonra sizce bu sorun zlecek mi? Sorusuna verilen yant kendi ilerinde deerlendirildiinde en ok niversite mezunlar tarafndan evet olarak yantlanmtr. Ancak toplamda net hayr yant %46.5 ve niversite mezunlarnn verdii hayr yant %51.5tir. Ksmen yant verenler arasnda en byk oran okur-yazar olmayanlarndr. Bunun nedeni de Avrupa Birlii hakknda ok detayl bilgiye sahip olamadklar dnlebilir. Daha kt olur yant verenler ise yine niversite mezunlardr. Hayr yant verenlerle daha kt olur yantn verenlerin oranlar toplam %58.7dir.

Aile reisinin eitim dzeyi ve gelecee ilikin umutlarnz ne ldedir sorular ilikilendirildiinde eitim dzeyine baklmakszn verilen yantlar dengeli bir oranda dalmtr. Sonular Tablo 15teki deerlere benzer kmtr.

Yoksulluk sorununa ilikin gelecekten beklentiler gelecekte yoksulluun daha artarak daha kt sonular douracana ilikindir.

Tablo 22: Aile reisinin eitim dzeyi yoksulluun giderilmesi iin yaplmas gereken ilikisi Sizce yoksulluun giderilmesi iin yaplmas gereken en nemli ey?
Devlet yardm. artmas 5 2.7 35 4.8 14 sizliin engellenm . 144 79.1 533 73.3 164 72.6 247 68.8 40 39.6 1128 70.7 Nfus politika. dei. 4 2.2 9 1.2 4 1.8 11 3.1 8 7.9 39 2.3 S.d= 24 Hayat pahall. Giderilme. 10 5.5 28 3.9 3 1.3 11 3.1 4 4.0 56 3.5 p=0.00 cretlerin artmas 8 4.4 44 6.1 7 3.1 18 5.0 6 5.9 83 5.2 Eitim 6 3.3 51 7.0 12 5.3 41 11.4 24 23.8 134 8.4 C= .145 Yatrm artmas 5 2.7 27 3.7 22 9.7 18 5.0 18 17.8 90 5.6 Top 182 100 727 100 226 100 359 100 101 100 1595 100

Okuryazar deil lkokul Ortaokul Lise niversite Toplam

Say % Say % Say

6.2 % 13 Say 3.6 % 1 Say 1.0 % 68 Say 4.3 % 2 X = 134.018

64

Ailelerin eitim durumlar ve yoksulluun giderilmesi iin

neler

yaplmaldr sorularnn ilikilendirilmesinde ortaya kan sonu; isizliin engellenmesi eklindedir. Eitim sorununun giderilmesi ve yatrmlarn artrlmas eklindeki daha kalc ve uzun vadedeki zmler eitim seviyesi ile ilikilendirilebilir. Aile reisinin eitim dzeyi arttka bu seenei dnenlerin oran artmaktadr. sizliin engellenmesini dnenlerin oran ise eitim dzeyi dtke artmaktadr. Eitim dzeyi ve isizliin engellenmesini dnenler arasnda ters orant vardr. Bunun nedeni de eitim dzeyi dk olanlarda isizlik sorunu daha youn yaandndan, bu sorunu daha byk grdkleri dnlebilir.

Tablo 23: Aylk toplam gelir ve Trkiyenin en nemli sorunu nedir ilikisi

Yoksulluk Dzenli geliri yok 250 YTL alt 251-500 YTL 501- 750 YTL 751- 1000 YTL 1001 YTL zeri Toplam Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % 28 13.5 21 22.6 107 15.2 40 13.5 14 7.8 8 7.1 218 13.17

Sizce Trkiyenin en nemli sorunu nedir? evre Salk Eitim Kentleme sizlik Kir. 6 3 1 1 168 2.9 1.4 .5 .5 81.2 4 5 0 0 63 4.3 5.4 .0 .0 67.7 23 25 3 2 546 3.3 3.5 .4 .3 77.3 10 21 1 0 225 3.4 7.1 .3 .0 75.8 4 26 2 1 133 2.2 14.4 1.1 .6 73.9 1 21 0 0 82 .9 18.8 .0 .0 73.2 48 101 7 4 1217 3.0 6.3 .4 .3 76.3

Toplam 207 100 93 100 706 100 297 100 180 100 112 100 1595 100

Gelir durumu ve Trkiyenin en nemli sorunu sorusu ilikilendirmesinde yine beklendii gibi isizlik sorunu ortaya kmaktadr. Gelir gruplarn gre dalma bakldnda en yksek oran dzenli geliri olmayan gruptur. Burada gze arpan, gelir gruplar arasnda, gelir ykseldike yoksulluu sorun olarak grenlerin oran dmektedir. Eitimin sorun olarak grlmesi de Tablo 23e pararlel olarak

65

gelirler arttka artmaktadr. evre kirlilii ve kentleme ise her gelir grubunda sorun olarak ok arkalarda yer almaktadr. Saln en byk sorun olarak grlmesi yine geliri en dk olan, dzenli geliri olmayan gruptadr. Buradan da isizlii, yoksulluu ve sal tehdit olarak gren grup en dk gelir grubudur.

Tablo 23teki gelir durumu ve Trkiyenin en nemli sorunu nedir ilikilendirmesi, Tablo 21deki eitim dzeyi ve yoksulluun giderilmesi iin ne yaplabilir ilikilendirmelerinde benzerlikler vardr. Her iki analizde de gruplar arasnda kendilerine tehdit olarak grlen sorun n plana kmtr.

Aylk toplam gelir ve Avrupa Birlii hakknda ne dnyorsunuz? sorularn ilikilendirdiimizde gze arpan sonu, geliri dk olan gruplarn AB hakknda dncelerinin olmaydr. Dzenli geliri olmayan grubun % 60a yakn fikrim yok seeneini iaretlemi olup, bu oran gelir ykseldike kademeli olarak azalmaktadr. Gelirleri 1001 YTL ve zeri olan grupta fikri olmayanlarn oran %33tr.

Aylk toplam gelir ve yoksulluun giderilmesi iin yaplmas gereken en nemli ey nedir sorularnn ilikilendirilmesinde ortaya kan temel sonu, isizliin engellenmesidir. Alt gelir gruplarnda isizliin engellenmesinden sonraki en nemli sonu, devlet yardmlarnn artmas ve hayat pahallnn ortadan kalkmasdr. Gelir dzeyi yksek olan geruplarda ise isizlikten sonra, eitim ve yatrmlarn artmas eklinde dnceler ounluktadr. Yine daha nceki tablolarda ortaya kan alt gelir grubunun kendilerine tehdit olarak grdkleri ekonomik sorunlar n plana kmaktadr. st gelir gruplarnda ise daha uzun vadeli temel zm nerileri gze arpmaktadr.

2.3 Grlen Kiilerin Alveri Yapma Alkanlklar ve zellikleri: Bu balk altnda Sivas il merkezinde yaplan aratrmada grlen kimselerin alverilerini ne ekilde yapt, yaamlarn srdrebilmeleri iin

66

gereken temel ihtiya maddelerini ne ekilde temin ettikleri, kurumsal veya geleneksel llerde yardm alp almadklar tablolarla deerlendirilecektir.

Tablo 24: Aylk toplam gelir ve alveri yapma ekli ilikisi: Alverilerinizi genellikle ne ekilde yapyorsunuz? Hem Kredi kart Taksit/ Genellikle kullanyorum Sadece veresiye Toplam hem nakit veresiye kredi kart ama genellikle nakit nakit 2 2 97 42 64 207 1.0 5 5.4 29 4.1 33 11.1 33 18.3 30 26.8 132 8.3 1.0 0 .0 29 4.1 56 18.9 42 23.3 43 38.4 172 10.8 46.9 48 51.6 379 53.7 131 44.1 73 40.6 29 25.9 757 47.5 20.3 8 8.6 94 13.3 21 7.1 11 6.1 2 1.8 178 11.2 30.9 32 34.4 175 24.8 56 18.9 21 11.7 8 7.1 356 22.3 100 93 100 706 100 297 100 180 100 112 100 1595 100

Dzenli gelirim yok 250 YTL alt 251- 500 YTL 501- 750 YTL 751- 1000 YTL 1001 YTL+ Toplam

Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say %

Tablo 24te dzenli geliri olmayan ve dk gelire sahip olan grupta byk oranda nakit alveri yapld grlmektedir. Bu oran gelir arttka azalmakta ve st gelir gruplarnda ise kredi kart kullanmnn artt gze arpmaktadr. Yine beklendii gb dk gelir gruplarnda veresiye taksitli alveri oran yksekken bu oran gelir arttka azalmaktadr.

zellikle kreselleme olgusunun olumsuz yanlar hissedilmeye baland son eyrek yzylda kredi kart kullanlmasnn artt grlmektedir. lke ekonomisi uluslararas finans kurulularna bamlyken, bireysel ekonomi de bankalara baml hale gelmitir. Kredi kart kullanmnn da olumsuz sonular yansmaya balam, kredi kart maduru gibi yeni bir kavram da ortaya kmtr.

67

Aslolan bankann kiiyi alveri iin zorlamas deil, kiini kendini zorlayarak baml hale gelmesidir. zellikle bir dnem ok uluslu irketlerin kredi kart kampanyalar ve uzun vadeli taksit seenekleri kredi kartyla alveri yaplmasn krklemektedir. Kredi kart kullanmndan dolay sorun yaayan kiilerin, yasal faizler yznden ykl borlarn taksitlendirmek gibi baz yasalar karlarak bu sorun ksmen de olsa zlmeye allmaktadr.

Kredi kart kullanmnn yoksullamaya ynelik bir tehdit olduunu dnmek gerekir. Ancak yaplan almada dk gelir grubunda kredi kart kullanm oran ok dktr. Yine de gelir dzeyi arttka kredi kart kullanm artmakta, bu da bilinli kullanlmadnda yoksullama tehdidi olarak mutlak yoksul olmayan kiileri de etkileyebilmektedir.

Tablo 25: Aylk toplam gelir ve ayni yardm alp almama durumu ilikisi Herhangi bir yerden ayni yardm alyor musunuz?
Dzenli gelirim yok 250 YTL alt 251- 500 YTL 501- 750 YTL 751- 1000 YTL 1001 YTL+ Toplam Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % Hayr 107 51.7 59 63.4 611 86.5 278 93.6 177 98.3 112 100 1344 84.3 Akrabalarmdan 28 13.5 4 4.3 37 5.2 12 4.0 3 1.7 0 .0 84 5.3 Komulardan 1 .5 0 .0 1 .1 2 .7 0 .0 0 .0 4 .3 Belediyeden 11 5.3 6 6.5 13 1.8 1 .3 0 .0 0 .0 31 1.9 Valilikten 60 29.0 24 25.8 43 6.1 4 1.3 0 .0 0 .0 131 8.2 Dier 0 .0 0 .0 1 .1 0 .0 0 .0 0 .0 1 .1 Toplam 207 100 93 100 706 100 297 100 180 100 112 100 1595 100

Gelir gruplarna gre herhangi bir yerden ayni yardm alp almadklar incelendiinde beklendii gibi alt gelir gruplarnda ayni yadm alma sz konusudur. Ancak gelir grubu ykseldike yardm alma oran dmekte veya hi olmamaktadr. En yoksul grubun bile yardm alabilme oran %50nin altndadr. Yardm alanlar ierisinde en fazla yardmn Valilik tarafndan (SYDF) gerekletii grlmektedir. Valilikten sonraki yardm alma kayna akrabalar olarak ortaya kmtr. Yaplan

68

mlakatlarda Belediye yardmlarnn srekli olmad belli dnemlerde younlat renilmitir. (Kn yakacak yardm, ramazan aylarnda kumanya yardm gibi).

Geleneksel yardm alma orannn ksmi kurumsal yardma yakn kmasnn nedenleri arasnda, kurum yardmnn kurumsallamad ve yasal dzenlemelerin ok bal ve yeterli olmad dnlebilir.

Komu yardmnn gnmzde yeterli derecede yaplmad grlmektedir. Bunun nedeni de son dnemlerdeki ekonomi politikalarnn etkisiyle reel anlamda kayp olumas ve youn i yaam, kltrel ve sosyal normlardaki zayflk, kent toplumunun n plana kmasyla badatrlabilir. Ancak bu konu balbana bir aratrma konusu olduundan anket uygulamasnda bu tr sorulara almann snrll asndan yer verilmemitir.

Tablo 26: Aylk toplam gelir ve nakdi yardm alp almama durumu ilikisi Herhangi bir yerden nakdi yardm alyor musunuz?
Hayr Dzenli gelirim yok 250 YTL alt 251- 500 YTL 501- 750 YTL 751- 1000 YTL 1001 YTL+ Toplam Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % 150 72.5 74 79.6 660 93.5 289 97.3 179 99.4 111 99.1 1463 91.7 Yallk Ayl 5 2.4 3 3.2 7 1.0 3 1.0 0 .0 0 .0 18 1.1 SYDF 37 17.9 11 11.8 19 2.7 4 1.3 0 .0 0 .0 71 4.5 Akrabalarmdan 11 5.3 4 4.3 17 2.4 1 .3 1 .6 0 .0 34 2.1 Komularmdan 1 .5 0 .0 1 .1 0 .0 0 .0 1 .9 3 .2 Belediyeden 3 1.4 1 1.1 2 .3 0 .0 0 .0 0 .0 6 .4 Toplam 207 100 93 100 706 100 297 100 180 100 112 100 1595 100

Tablo 25te grld gibi sonular Tablo 24teki gibidir. En alt gelir grubu olan, dzenli geliri olmayanlarda bile nakdi yardm alabilme oran 27.5tir. Bunun ierisinde kurumsal ve geleneksel yardmlar da vardr. Alnan nakdi yardmlar ierisinde en byk oran Soyyal Yardmlama ve Dayanma Fonu kapsamndadr.

69

Yine akrabalardan alnan geleneksel yardm, Belediye kurumsal yardmndan daha fazladr. Tablo 25teki gibi komulardan alnan yardm ise yok denecek kadar azdr (%0.2).

Tablo 26te geliri 501-750 YTL olan grupta %1.3 orannda SYDF yardm grlmektedir. Her ne kadar yoksulluk snr altnda bir gelir grubu olsa da bu konudaki deiik kurumlarn deiik kriterleri olduunu hatrlamak gereklidir. nk dzenli geliri olmayan grup da dahil olmak zere dk gelir dzeyleri olan gruplarda nakdi yardm alamama oran %72.5 - %93.5 arasndadr.

Tablo 27: Aylk toplam gelir ve aylk gda harcamas ilikisi

Ortalama aylk mutfak (gda) harcamanz ne kadardr?

Dzenli gelirim yok 250 YTL alt 251- 500 YTL 501- 750 YTL 751- 1000 YTL 1001 YTL+ Toplam Say % Say % Say % Say % Say % Say % Say % 100 YTL alt 128 61.8 59 63.4 194 27.5 26 8.8 8 4.4 1 .9 416 26.1 101-200 YTL 61 29.5 23 24.7 385 54.5 139 46.8 52 28.9 7 6.3 667 41.8 201-300 YTL 12 5.8 7 7.5 93 13.2 89 30.0 59 32.8 42 37.5 302 18.9 301-400 YTL 5 2.4 0 .0 22 3.1 27 9.1 33 18.3 32 28.6 119 7.5 401 YTL+ 1 .5 4 4.3 12 1.7 16 5.4 28 15.6 30 26.8 91 5.7 Toplam 207 100 93 100 706 100 297 100 180 100 112 100 1595 100

Tablo 27da aylk toplam gelir ve ortalama aylk gda harcamalar ilikisi deerlendirilmitir. Beklendii gibi dzenli geliri olmayanlarn %61.8i, aylk 100 YTLnin altnda gdaya ayrabilmektedir. Aylk 250 YTL altnda geliri olan grubun da oranlar yaklak bu deerlerdedir. Buna karlk aylk geliri 1000 YTL ve zerinde olan grubun younlamaktadr. gda harcamas 300 YTL ve zerinde oranlarda

70

SONU VE DEERLENDRME

Sivasta Yoksulluk adl bu almada yoksulluk kavram, Dnyadaki, Trkiyedeki ve Sivas zelindeki yoksulluk hakknda bilgi verilmeye allmtr. zellikle kapitalist ekonomik sistemin ve buna bal kresel ekonominin varln iyiden iyiye hissettirdii son eyrek yzylda yoksulluun Sivas il merkezindeki boyutlar tartlmtr. Yaplan anket uygulamasyla da kuramsal ereveye alm salanmtr. Uygulanan anket sonular deerlendirildiinde zellikle gze arpan bulgular arasnda anket uygulanan yoksul kiilerin Avrupa Birlii zelinde kreselleme olgusuna umutla bakmadklar sonucu ortaya kmtr. Bununla birlikte Avrupa Birlii zelinde kreselleme ekonomi zerinde bir tehdit olarak grlmektedir. Trkiyenin en nemli sorunu isizlik olarak deerlendirilmitir. Avrupa Birliine giri gereklese de bu sorunun zlemeyecei dncesi yaygndr.

Yoksulluk, almann banda da belirtildii gibi insanlk tarihiyle yat ve dier toplumsal sorunlarn temel odandaki en nemli olgulardan biridir. Bu nedenle de yoksulluk sorununa zm de ok zordur.

TC Anayasasnda oldua ayrntl bir biimde dzenlenmi olan sosyal devlet yurttalarn sosyal durumlar ve refah ile ilgilenen, onlara asgari yaam dzeyi salamay dev bilen bir devlettir. Anayasalarn yasalarn sosyal olma nitelii ise, toplumsal bir gereksinimin sonucudur. Anayasann 5. maddesinde devletin temel ama ve grevleri tanmlanm olup, devlet; kiilerin ve toplumun refah ve mutluluunu salamak, kiinin temel hak ve hrriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleri ile badamayacak ekilde snrlayan sosyal, ekonomik engelleri kaldrmaya, insann maddi ve manevi varlnn gelimesi iin gerekli koullar hazrlamaya ykml klnmtr.

Dnyada eitli dzeylerde yaanan ve zm aranan yoksulluk sorunu, lkemizde de ok acil zlmesi gereken sorunlardan biridir. Olduka kalabalk bir

71

nfusa sahip olan lkemizde, kt kaynaklarn dalm asndan, gn getike nemli sorunlar yaanmaktadr. Son yllarda lkemizde yaanan ekonomik krizler de bu sorunlar krklemektedir.

Birok lkede olduu gibi, lkemizde de devletin yoksul ve muhtalara ynelik sosyal yardm programlar bulunmaktadr. Ancak Trkiyede bir sosyal yardm sisteminden sz etmek olanakl grnmemektedir. nk sosyal yardm programlarnn ortak bir idari yaps bulunmamaktadr. Yardm programlarnn ayn at altnda yer almamasndan ve uygulamalarda baz ortak standartlardan hareket edilmemesinden kaynakl, olduka dank bir grnm ortaya kmaktadr. Bu durum, salkl ve etkili bir yardm uygulamasnn ortaya konulmasn olumsuz ynde etkiledii gibi; ayn anda farkl programlardan, ayr ayr yararlanabilme koullarnn varl nedeniyle, kaynak israfna yol amaktadr ( Altunta, 2004; 167176).

Yoksullukla mcadelede temel ama, yoksulluu gidermek olmamaldr. Yoksullukla mcadelenin temel aktrleri olarak yoksulun, yoksullua yol aan ekonomik, kltrel ve siyasal hak mahrumiyetlerinin nndeki engellerin kaldrlmas amacyla, uzun vadeli toplumsal hedef ve programlara arlk verilmelidir.

Yoksullukla mcadele teknik ve ekonomik olduu kadar, sosyal ve politik bir sretir. Bu srete kurumsal mekanizmalar; gelir dalmnda daha hakkaniyetli bir denge gerekletirecek, eitsiz blgesel gelimeyi ve i gleri engelleyecek, sosyal adaleti salayabilecek, kiilerin ve yoksullarn temel haklarn koruyarak herkese insanca bir yaam seviyesini temin edebilecek bir biimde

yaplandrlmaldr. Ekonomik kresellemenin, zellikle gelimekte olan lkelerde, i ve gelirde gvensizliin, isizlik ve yoksulluk ve yoksulluk risklerini daha da arttrd gerei gz nne alnrsa, dnya ile btnlemeyi arzulayan Trkiyenin bu srete etkin olmas iin devletin; sendikasz ucuz igc yaratma ve bu sreci tevik etme yerine, igcn kalifiye ve rgtl hale getirme ve sosyal gvenceli

72

alma koullarn destekleyici koullar yaratmada nc olmas gerekmektedir. Sosyal konut gereksinimini karlama, konutun niteliini ve yaam kalitesini artrma, zellikle gecekondu blgelerinin islah, kamusal ve kentsel hizmetleri ve altyap gelitirme gibi uzun dnemli ve genel politikalar, yoksullukla mcadelede nemlidir. Ancak bunlarn yannda, yoksul gecekondu mahallelerinin ve yoksullarn snma, salkl beslenme, salkl barnma gibi acil gereksinimleri ile onlara kk iletmecilik yapma frsat verecek acil i yaratma ya da meslek edindirme politikalarnn btnletiren yaklamlarn uygulanmas da gereklidir (Gl, 2003; 54-59).

Yoksullukla mcadele disiplinler aras bir almay gerektirir. Bu nedenle sosyoloji, ekonomi, sosyal hizmet, iletme, siyaset bilimi gibi birok bilim dalnn bu alanda ortak ve egdml bir yaklam ierisinde olmas gerekir. almann kuramsal erevesinde de belirtildii gibi yoksulluk bir ksr dng ierisindedir. Bu ksr dngnn krlmas iin retilecek zm politikalar da ok ynl olmaldr. Siyasi kayglarla uygulanan gnlk populist politikalardan uzak, nedeni ortadan kaldrc almalar yaplmas gerekmektedir.

Yoksullua neden olan etmenler kresel, lkesel, blgesel ve yerel olarak tekrar incelenmelidir. nk kreselleme ekseninde yoksulluk gnmze ekil deitirerek gelmitir. Yeni bir yoksulluk kavram olumutur. Kresellemenin de krkledii bu tr yoksulluun yeniden incelenmesi gereklidir.

Yoksullukla mcadelede yalnzca kresel deil, blgesel ve yerel kltrel zellikler de dikkate alnmaldr. Dnya Bankas ve benzeri uluslararas kurulularn gdmndeki sosyal yardm ve yoksullukla mcadele politikalar baarl olamamaktadr.

Sosyal refah devleti anlay kresellemeyle birlikte rafa kaldrlmtr. Oysa yoksullukla mcadelede en nemli grev kresel kurulularn deil, devletindir.

73

Yoksullukla mcadelede risk gruplar deerlendirilerek tanmlanmal ve bu gruplar gznnde bulundurulmaldr. rnein kadn, yal, ocuk, sakat gibi korunmaya muhta gruplara ynelik besleme odakl deil, yeniden topluma ve retime kazandrmaya ynelik politikalar retilmelidir.

Devletin sosyal yardmlara ayrd kayna eriten iki nemli risk, salk ve yksek isizliktir. Politika rtetirken bu riskler de gz nne alnmaldr. sizlik sigortas bunun bir yoludur.

Yoksul kiilere nakdi yardmlarn yannda meslek edindirme, toplumla btnleme, arasnda bir ba kurulmaldr. Bu ban ne ekilde kurulacana ilikin yerel ve blgesel zellikler ortaya konulmaldr. Yardm yaplan kiilerin yeteneklerinden yararlanlabilir.

Uzun vadeli nedeni ortadan kaldrmaya ynelik politikalar retirken bu srete bireylerin madur olmamas iin yaplan yardm asgari geim standardnn altnda kalmamaldr.

Yoksulluun ana nedenlerinden biri saylan gelir dalm dengesizliini ortadan kaldrmaya ynelik almalar yaplmaldr. Vergi politikalar zarar eden devlet kurumlar etkili ve aklc bir ekilde gncellenmelidir.

Yoksulluu azaltmaya ynelik nemli bir katk da insana ynelik yatrmdr. Toplumu oluturan bireylere ynelik (insan kaynann eitimi gibi) yatrmlar uzun vadeli ancak geri dnm olan yatrmlardr.

Krsal ve kentsel kalknma politikalar retilmelidir. Gn olumsuz sosyoekonomik sonularnn ortadan kaldrlmas gerekir.Bunun iin krsal kalknma ve tevik edici yatrmlar yaplmaldr.

74

Etkili bir sosyal gvenlik a kurulmal tm yurttalarn asgari sosyal gvenlikten yararlanmalarn salayc nlemler alnmaldr.

Politika reticileri, siyasetiler, ancak tamamyla, blgecilik, poplizm, kayrmaclk, oy kaygs gtmeksizin aklc almalarla sorunlarn zmlerine ulaabilirler. Bylelikle sorun zme konusunda daha baarl olabileceklerdir. Sorunun sadece kaynak sorunu olmayp, varolan kayna blm sorunu da olduu unutulmamaldr.

75

KAYNAKA AKTAR, Cengiz. Avrupa Yol Ayrmnda Trkiye, letiim Yaynlar, stanbul, 2002. ALTUNTA, Salih. Yoksulluk ve Yoksullukla Mcadele, IV. Aile uras Bildirileri, TC Babakanlk Aile Aratrma KurumuYaynlar, No: 122, S:167-176, Ankara, 2004.

BAUMAN, Zygmunt. alma, Tketicilik ve Yeni Yoksullar, (ev: mit ktem), Sarmal Yaynevi, stanbul, 1999.

BERNASCON, Robert. Yoksulluk Felsefesi ve Felsefenin Yoksulluu, Cogito, Say: 39, S: 18-24, YKB Yaynlar, stanbul, 2004.

Binyl Kalknma Hedefleri, DPT Yaynlar, Ankara, 2005.

Cumhuriyet Gazetesi, Yl 2050: Yoksulluk Hala Sorun, S:13, Ankara, 6 Ekim 2004. INAR, Ziynet. Sivas l Merkezinde Yaplacak Salk Aratrmalarnda Kullanlmak zere eitli Say ve Nitelikte rnekleme Plannn Gelitirilmesi, Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi, H.. Ankara, 1990. DOAN, smail. Trkiye Yoksulluunun Sosyo-Kltrel Zemini, IV. Aile uras Bildirileri, TC Babakanlk Aile Aratrma KurumuYaynlar, No: 122, Ankara, 2004.

Dnya Bankas Kalknma Raporu, 2000.

76

E, M. ve GLOLU, Tuncer. Bilgi Toplumuna Geite Kentlileme ve Kentsel Yoksulluk, www.bilgiyonetimi.org, 04.11.2003

GIDDENS, Anthony. nc Yol Sosyal Demokrasinin Yeniden Dirilii, (ev: Mehmet zay), Birey Yaynlar, stanbul, 2000. GDDENS, Anthony. nc Yol ve Eletirileri, (ev: Nihad ad), Phoenix Yaynlar, Ankara, 2001.

GL, Songl Sallan. Yoksullukla Mcadelede Fak-Fuk-Fon ve Yeil Kart Uygulamas, Gr Dergisi, S: 54-59, stanbul, Temmuz 2004.

HARALAMBOS, M. ve HOLBORN M. Yoksulluk Kuramlar, Felsefelogos, Yl: 4, Say:14, S: 85-94, Bulut Yaynevi, stanbul, 2001.

KAHVEC, nder. Ekonomik ve Sosyal Boyutuyla Yoksulluk ve Aile IV. Aile uras Bildirileri, TC Babakanlk Aile Aratrma Kurumu Yaynlar, No: 122, S:279-287, Ankara, 2004.

KARASAR, Niyazi. Bilimsel Aratrma Yntemi, Drdnc basm. Ankara, 1991

KIZILELK, Sezgin. Kreselleme ve Sosyal Bilimler, An Yaynlar, Ankara, 2001.

KIZILELK, Sezgin. Sefaletin Sosyolojisi, An Yaynlar, Ankara, 2002.

KLOBY, Jerrey. Kresellemenin Sefaleti, Eitsizlik, G ve Kalknma, Gncel Yaynclk, stanbul, 2005.

KOCACIK, Faruk. Kreselleme ve Sosyal Gvenlik, C.. Sosyal Bilimler Der. Cilt: 25, No: 2, S. 193-199, Aralk 2001.

77

MANSALI, Erol. Avrupa kmaz, Otopsi yaynlar, stanbul, 2001.

MARSHALL, Gordon. Sosyoloji Szl, (ev. Osman Aknhay, Derya Kmrc) Bilim ve Sanat Yaynlar, Ankara, 1999.

Milliyet Gazetesi, Yoksul kesim kemer skt zenginin harcamas artt, S: 7 15 Eyll 2004.

MEZZNOLU, Ziya. Yoksulluu nleme Stratejileri Sivil Toplum Kurulular Diyalou, Boyut Kitaplar, stanbul, 1998. ZTRK, inasi. Kreselleme, Yeni Dnya Dzeni, Neoliberal Ekonomi Politikalar ve Yoksulluk, IV. Aile uras Bildirileri, TC Babakanlk Aile Aratrma KurumuYaynlar, No: 122, S:665-679, Ankara, 2004.

Sekizinci Be Yllk Kalknma Plan, DPT Yaynlar, Ankara, 2000.

SNANOLU, Reat. Yoksulluk Tuza, Dnya Gazetesi Kitapl, Dnya Yaynlar, stanbul, 2004.

Sosyal Demokrat Halk Parti Acil Eylem Plan, Ankara, 2002.

SMBLOLU, Vildan,Kadir. rnekleme Yntemleri ve rneklem Bykl, ISBN 975-93883-1-6, Ankara, 2005.

SOYAK, Alkan. Kreselleme, Yapsal Uyum Programlar ve Yoksulluk http://mimoza.marmara.edu.tr, 14.04.2004 ENSES, Fikret. Kalknma ktisad Ykselii ve Gerilemesi, letiim Yaynlar stanbul, 2001.

78

ENSES, Fikret. Kresellemenin teki Yz Yoksulluk, letiim Yaynlar, stanbul, 2003.

TEMELL, Sezai. Trkiyede Borlanma Yoksulluk Dinamikleri 1990 2002 www.canaktan.org. 07.02.2004

TOBB, William K. Ahlaksz Fil, 21. Yzylda Kreselleme ve Sosyal Adalet Mcadelesi, Epos Yaynlar, Ankara, 2002.

TRKDOAN, Orhan. Yoksulluk Kltr Gecekondularn Toplumsal Yaps, Dede Korkut Yaynlar, stanbul, 1977. TC Anayasas, Serhat Yaynlar, stanbul, 1984. Trkiye statistik Yll, Gelir Yoksulluk, Tketim, Ankara, 2004. Tsiad Raporu, Trkiyede Yoksulluk, stanbul, 2000. Trkiye statistik Kurumu Haber Blteni, Tketici Fiyatlar Endeksi, Say: 110 Ankara, Haziran 2006. UUR, Mehmet. Avrupa Birlii ve Trkiye, Agora Kitapl, stanbul, 2004. UZUN, Aye Meral. Yoksulluk Olgusu ve Dnya Bankas, C.. ktisadi ve dari Bilimler Dergisi, Cilt 4, Say 2, S: 155-173, 2003

ZENCRKIRAN, Mehmet. Kresel Sosyal Sorunlar ve zm Araylar Dnden Bugne Trkiyenin Toplumsal Yaps, Nova Yaynlar, Ankara 2006.

79

(www.bilgiyonetimi.org), 04.11.2003.

(www.canaktan.org/ekonomi/yoksul-luk/birinci-bol/aktan-vuralyoksulluk.pdf), 07.02.2004.

(http://www.ivdb.gov.tr/pratik/oranlar/uc.htm), 25.06.2006.

http://www.sivas.gov.tr/sivas/dosya/1140773238yasam.doc

80
EK1-ANKET FORMU Sayn Aile Reisi; Cumhuriyet niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Sosyoloji Anabilim Dal tarafndan Sivasta sosyo-ekonomik dzeyin tespiti ile ilgili bilimsel bir alma iin veri toplanmaktadr. almann verimli olabilmesi iin sorulara ltfen itenlikle yant veriniz. Katklarnz iin teekkr ederiz. Uzm. Nejat STN 1. Yanz: ( ) 18-25 Yrd. Do. Dr. Ziynet BAHADIR

( ) 26-33

( )34-41

( )42-49

( ) 50-57

2.

Cinsiyetiniz: ( ) Erkek

( ) Kadn

3.

Doum Yeriniz (Aile Reisi): ( ) ehir merkezi ( ) le merkezi ( ) Ky Yaamnzn en uzun blmn nerede geirdiniz? ( ) ehir merkezi ( ) le Merkezi ( ) Ky Aile Reisinin i: ( ) siz ( ) Memur ( ) i ( ) Geici/Mevsimlik i ( ) Serbest Meslek

4.

5.

( ) Esnaf

6.

Sosyal Gvenceniz Var m? ( ) Yok ( ) SSK ( ) Emekli Sand

( ) Ba-Kur

( ) Yeil Kart

7. Aile Reisinin Eitim Dzeyi: ( ) Okur yazar deil ( ) lkokul 8.

( ) Ortaokul

( ) Lise

( ) niversite

u an kimlerle birlikte yayorsunuz? (Birden fazla seenek iaretleyiniz) ( ) Eim ve ocuum/ocuklarm ( ) Anne ve babam ( ) Annem ( ) Babam ( ) Dier:... ocuunuz var m? Varsa ka tane? ( ) Yok ( ) 1 ()2 ()3 ()4

9.

()5

( )5+

10. Ailede birden fazla alan var m? Varsa kimler alyor? (Birden fazla seenek iaretleyebilirsiniz) ( ) Yok ( ) ocuum/ocuklarm ( ) Eim Dier. 11. Okula giden ocuunuz var m? ( Ltfen say belirtiniz) ( ) lkretim okulu ( ) Lise.. ( ) Okula giden ocuum yok 12. Aylk Toplam Geliriniz: ( ) Dzenli gelirim yok ( ) 250 YTL ve alt ( ) 501-750 YTL ( ) 751-1000 YTL

( ) niversite

( ) 251-500 YTL ( ) 1001 YTL zeri

13. Alverilerinizi genellikle ne ekilde yapyorsunuz? ( ) Alverilerimi genellikle kredi kartyla yapyorum. (Ltfen 13. soruya geiniz) ( ) Kredi kart kullanyorum ama genellikle nakit alverii tercih ederim. ( ) Sadece nakit alveri yaparm. ( ) Taksit/ veresiye alveri yapyorum. ( ) Hem veresiye hem nakit alveri yapyorum. 14. Kredi kart demelerinizle ilgili sorun yaadnz m? (Kredi kart kullanyorsanz bu soruyu yantlaynz) ( ) Hayr dzenli dediim iin sorun yaamadm. ( ) Evet demelerimde sorun yayorum ( ) Evet sadece asgari deme tutarn deyebiliyorum ( ) Dier.

81

15. Evinizde hangi elektrikli eyalar var? (Ltfen olanlar iaretleyiniz) ( ) Buzdolab ( ) Otm. amar makinesi ( ) Televizyon ( ) kinci Televizyon ( ) VCD-DVD ( ) Cep Telefonu (adet)

16. Oturduunuz ev kendinizin mi? Hayr iaretlerseniz ltfen belirtiniz. ( ) Kendi evim ( ) Kira ( ) Bir yaknmn kira demiyorum 17. Herhangi bir yerden ayni yardm alyor musunuz? ( ) Hayr almyorum ( ) Akrabalarmdan ayni yardm alyorum ( ) Komularmdan ayni yardm alyorum ( ) Belediyeden ayni yardm alyorum ( ) Valilikten ayni yardm alyorum ( ) Dier 18. Herhangi bir yerden nakdi yardm alyor musunuz? ( ) Hayr almyorum ( ) Yallk ayl ( ) Sosyal Yardmlama ve Day. Fonu ( ) Akrabalarmdan nakdi yardm alyorum ( ) Komularmdan nakdi yardm alyorum ( ) Belediyeden nakdi yardm alyorum ( ) Dier.. 19. Ortalama Aylk Mutfak (Gda) Harcamanz: ( ) 100 YTL Alt ( ) 101-200 YTL ( ) 201-300 YTL ( ) 301-400 YTL ( ) 401 YTL zeri 20. Sizce Trkiyenin en nemli sorunu nedir? ( ) Yoksulluk ( ) Salk ( ) Eitim ( ) Kentleme ( ) sizlik

( ) evre Kirlilii

21. Trkiye, Avrupa Birliine girdikten sonra sizce bu sorun zlecek mi? ( ) Evet ( ) Ksmen ( ) Hayr ( ) Daha kt olur 22. Avrupa Birlii hakknda ne dnyorsunuz? ( ) AB Avrupadaki Hristiyan devletlerinin oluturduu lkeler topluluudur. ( ) AB Avrupa devletlerinin oluturduu ekonomik ortaklk topluluudur. ( ) AB Avrupa devletlerinin oluturduu kltrel bir topluluktur ( ) AB Avrupadaki zengin devletlerin oluturduu bir topluluktur. ( ) Dier 23. Daha rahat yaam iin sizce ortalama aylk geliriniz en az ne kadar olmaldr? ( ) 500 YTL ( ) 501-1000 YTL ( ) 1001-1500 YTL ( ) 1501-2000 YTL ( ) 2001 YTL zeri 24. Gelecee ilikin umutlarnz ne ldedir. ( ) Gelecekte yoksulluk tamamen ortadan kalkacak, hi yoksul kalmayacaktr ( ) Gelecekten umutluyum, yoksulluk varolacak ama azalacaktr ( ) Gelecekte yoksulluk daha da artacak, daha kt sonular douracaktr. ( ) Gelecekte bir deiiklik olmayacak aynen bugn gibi olacaktr. 25. Sizce yoksulluun giderilmesi iin yaplmas gereken en nemli ey nedir? ( ) Devlet yardmlarnn arttrlmas ( ) sizliin engellenmesi ( ) Nfus politikalarnn deitirilmesi (Dourganln azaltlmas) ( ) Hayat pahall sorununun ortadan kalkmas ( ) cretlerin artmas ( ) Eitim ( ) Dier Bu almann verimli olabilmesi iin bizlere zaman ayrmanzdan ve sorulara verdiiniz iten yantlarnzdan dolay teekkr ederiz Cumhuriyet niversitesi