0633211 GEM DZAYNI 2011 03.11.2011 Prof.Dr.Ahmet Dursun Alkan Gemi naat Anabilim Dal Ders sayfas: www.yildiz.edu.

.tr/~alkanad/gemiinsaati/ e-posta: alkanad@yildiz.edu.tr ahmetdursunalkan@gmail.com Dersin ksa ierii: Giri / Gemi Dizaynnn zellikleri / Gemi Dizayn parametreleri / Gemilerin n Dizayn ve Yaklak yntemler / n Dizaynda Ana Boyut, Form Parametreleri ve Kapasitelerin Belirlenmesi / Gemilerde Tonaj / Fribord ve Arlk Hesaplar / Gemilerin Form Dizayn / Hidrodinamik Performans ltleri ve lgili Metodlar / Yapsal Dizayn ve retim / Deiik Gemi Tiplerinde Dizayn zellikleri / Gemi Dizaynnda Optimizasyon ve uzman sistemler. 1. VZE: 24.11.2011 G1 (13:00) 2. VZE: 24.11.2010 G3 (18:00) Ders Kitab (Notu) 1. Kemal Kafal (1999) Gemi formunun hidrodinamik dizayn, T Vakf. 2. Kemal Kafal (1994) Gemi formunun statik ve dinamik esaslar, Cilt 1,2,3, T. 3. Kadir Sariz (1995) Gemi naat ders notlar : (Gemi ndizayn) T. 4. (www.yildiz.edu.tr/~alkanad/gemiinsaati) sayfas. 5. (www.yildiz.edu.tr/~guner) sayfas. Yararlanlacak Dier Kaynaklar 1. Rawson and Tupper (1976) "Basic Ship Theory", Longman, Cilt 1. 2. Principles of Naval Architecture (1988), Cilt.1, SNAME. 3. Shipknowledge, Van Dokkum IMO: Uluslararas Denizcilik rgt (International Maritime Organization). Birlemi Milletlere bal kural koyucu ve denetleyici bir tekilat. SOLAS : Safety of Life at Sea Denizde Can Emniyeti ITTC : (International Towing Tank Conference) Uluslararas ekme Tank Konferans (tavsiyeleri dikkate alnr). Bilimsel bir kurulu. Kinistin, kinistin valfler www.deltamarin.fi
Geminin oluturduu dalgalara rnek.

Dalga dalm bakmndan dalga direnci elverili bir temin edici gemi (supply ship).

Optimizasyon ncesi dalga dalm.

Optimizasyon sonras dalga dalm.

DZAYN SPRAL

U kesitler

V kesitler

Deplasman tipi teknelere rnek. U ve V kesitler: Yar-deplasman tipi bir tekne. U kesit daha ok k kesitlerde V ise ba kesitlerde kullanlr.

LC V kesitler U kesitler Kayc tekne (planing hull)

(Yar-deplasman, su-ekimi, ak-su gibi terimlerde tire kullanmak dzgn imldr.) Spray rail: Serpinti hatlar.

X-Bow

X-BOW

Trimaran

http://www.ulsteingroup.com/kunder/ulstein/cms66.nsf/pages/shipdesign.htm?open&qnfl=flash#shipdesign/p-series/p-series.itm

http://www.akeryardsmarine.com/innovation.html

08-15.10.2010

Gemi Dizayn Parametreleri

Geometrik Parametreler
Ana Boyutlar : LOA, LWL, LPP, B (BWL, BMAKS), D, T (Tba, Tk) Katsaylar: CP, CB, CWL, CM Hidrostatik byklkler: KB, LCB, LCF Stabilite parametreleri : BM, BML, KG, LCG Kbik say: N = Cu N (cubic number) = Loa B D Boyuna prizmatik katsay: CPL= / (AM * L) Dey prizmatik katsay: CPV = / (AWL * T) Gemi ana boyutlar baz oranlar halinde parametrik olarak ifade edilirler. Bundan ama izafi (greceli) byklkler elde etmektir. Boy/Genilik oran Genilik/Su-ekimi oran Boy/Su-ekimi oran Boy/Deplasman (hacmi) oran : : : : L/B , LOA/B, LPP/B, LWL/B, B/T , BWL/T , BMAKS/T L/T , LOA/T , LPP/T ,LWL/T L/ 1/3, LOA/ 1/3, LPP/ 1/3 , LWL/ 1/3

Gemi hz parametre halinde Froude Saysnda yer alr: Fr = V / (g L)0.5 Gemi hz: Makine maksimum srekli gcnde Vmaks hzndadr. %85 Makine maksimum srekli gcnde Vservis hzndadr. (MCR: Maximum Continuous Rating) Gemi ayna k alan (AT): Diren ve pervane hesaplarnda kullanlr. Gemi form parametrelerinin ayrntlar (ITTC Standard Symbols an Terminology-pdf) yaynndan incelenebilir. ITTC: International Towing Tank Conference. iE: Giri as. CL Su hatt erisinin gemi boyuna simetri ekseni ile yapt a giri asdr (rn. 19. postadaki a). Ba dalgasnn oluumunu etkiler, direnci etkiler. iR: k as. Yukardaki gibi su hattnn k tarafta 0 nolu postada yapt adr. (Gemi su hatt kesitine akmn giri ve k yaptn hatrlaynz.)

Geminin ana boyutlarnn belirlendii Kavram Dizayn (Concept Design) aamas gemi maliyetinin %80ninin karar verildii bir aam olmas bakmndan kritik bir neme sahiptir. Loa Lpp Lwl Bmaks Bwl T Tba Tk D V DWT Vyakt Vbalast PB Veritabanndan Yararlanarak Gemi Ana Boyutlarnn Yaklak Tayini
L B , B T , T D , DWT L*B*D , DWT PB Boyutlar ve kapasiteler kendi aralarnda ilikilendirilir. (LBD=CuN veya N ile gsterilir, kbik saydr) PB : Engine brake power. Fren testi ile makinenin aft gc deneysel olarak belirlendii iin brake ifadesi kullanlr. Bu makinenin (motor deil) aftndan alnan (etkin veya efektif) g deeridir.

PB = RT * V / olduunu biliyoruz. Burada bilinmeyen Toplen Diren RTdir. Yk gemileri iin Holtrop-Mennen yntemi ile kolaylkla belirlenebilir. : Genel sevk verimi.

Dizayn hz V=12 knot iin RT = 150 kN hesaplandysa, PB = 150 * (12*0.51444 / 0.5 = 1800 kW ( =0.5 kabulu dk bir verimdir. Bu verim uygun bir yaklaml girilmelidir. 0.6 veya 0.65 de olabilir!)

ekil: Holtrop-Mennen Ynteminde gereken veriler. ABS www.eagle.org veya BV Bureau Veritas www.veristar.com Loyd kurulularndan veri taban oluturulabilir. letme parametreleri V DWT R Yolcu gemilerinde yolcu says (Number of passengers) Konteyner gemilerinde konteyner says (TEU, FEU) Yk gemilerinde DWT (Her gemi iin DWT tonaj hesaplanr ve sicil bilgilerinde yer alr. rn. Konteyner gemilerinde TEU, Twenty-foot Equivalent Unit, bykl konteyner kapasitesi. FEU, Fourty-foot Equivalent Unit. R: Seyir yarap (tam dolu yakt ile alnan mesafe, sa, menzil. (ing. endurance, range, autonomy) Yakt sarfiyat: a) zgl yakt sarfiyat, rnein bsfc=180 gr/kWh b) Saatteki yakt sarfiyat, Pmak* bsfc= ile hesapanr. V, knot=mil/h olarak gemi hz ise rnein R=5000 mil seyir yarap iin yakt tank hacmi pratik olarak hesaplanabilir, yaklak %10luk bir pay da verilir. Yakt zgl arl yakt =0.8-0.9 kg/m3arasnda deien bir deerdir. letme parametrelerine dier bir rnek RoRo gemilerinde tat dizisi (erit) uzunluu nemli iletme parametresidir. Llength: Gvertelerdeki tat(TIR ve/veya otomobil) erit uzunluu (Lane length). (Bk. Ship Construction kitab) RoRolarda DWT kapasitesi de iletme parametresidir. DEPLASMAN DENKLEM : Teknenin ykl toplam arl. (Displacement) = LightShip + DWT LightShip: Bo gemi arl. DWT=Wyk+Wyakt,yal.+Wmret,kumanya+Wsu,balast

17 Kasm 2011 dersi: TEMEL GEM YARDIMIYLA BENZER GEMNN AIRLIK TAHMN (Prof.Dr.Kemal Kafal, Gemi Formunun Statik ve Dinamik Esaslar, Cilt 3, T ktphanesi) Bu konunun detaylar Sayfa 18de verilmitir.

Deplasman Denklemi, Welik + Wmakine,yrd + Wyakt + (dier arlklar)n toplamna eittir.

nemli not: a,b,c ve e katsaylar ve Amirallik katsays C ve Cs her iki gemide ayn alnr.

Cs de Vservis ve Pmak, servis kullanlr.

Bu konunun detaylar sayfa 18den takip edilebilir.

TONAJLAR 2. DWT

1. Deplasman Tonaj,

= Bogemi + DWT

(Bogemi Lightship veya LS)

3. GROS TONAJ , Gross Tonnage, Geminin kapal hacimlerinin bir ls. Kapal hacimlerin tamam V olsun. GRT=GT=K1 V = 0.2+0.02 log V 4. NET TONAJ , Net Tonnage, Geminin ticari hacimlerinin bir ls. Net tonaj ve Gros tonaj deerleri Uluslararas Tonaj lm Konferansnde kabul edilmi bantlara yardmyla hesaplanr.

Tekne form parametrelerini kstlayc durumlar: 1. Dizayn mhendislii (performans amalar), armatr istekleri 2. Kurallar: Daha ok uluslarara kurallar. IMO kurallarnn gemi boyutlarna gre uygulad kurallar da geminin kavram dizayn aamasndaki boyutlarn etkilemektedir. rnein boyu 100 m.yi geen gemilere uygulanmas gereken stabilite kurallar. Panama Kanal, Svey Kanal gibi baz corafi yerler gemi boyutlarn snrlamaktadr. Boyutlara uymayan gemi bu kanal veya geitlerden gemelerine izin verilmez. ( Panama Kanal: L 289.56 m, B 32.31 m, T 12.04 m, Thava 57.91 m ) ( Svey Kanal: T 18.29 m ) Thava: Su ekiminden geminin direk gibi en st noktasna kadar olan mesafe hava draft olarak kullanlmaktadr. Administration : Denizcilik Mstearl (Undersecretary of Maritime Affairs) Turkish Maritime Administration
FORM DZAYNI * Genel yerleim, blmeleme, hacim atama. * Kuralar dikkate alnmal * Hidrodinamik, Aerodinamik Performans * letimle ilgili istekler * Estetik * zel amalar (Romorkor, Askeri gemi)

Yk kapasitesi / Deplasman
oranna gre gemilerin konumlar:

KD=DWT/
Byk gemiler Ortalama eri Kk gemiler (+)

Deiik gemi snflar iin KD=DWT/ deerleri: - Dkme yk gemileri ve tankerler (CB=0.80 0.86) KD=0.78 0.88 (DWT = 15,000 200,000) - Cevher gemilerinde KD=0.72 0.77 - ok amal yk gemisi KD=0.62 0.72 (General Cargo) - Konteyner gemileri (CB=0.65 0.72) KD=0.69 0.78 (DWT=10,000 90,000) - Soutulmu yk tayan gemiler, Reefers, (CB=0.55 0.65) KD=0.59 0.64 (DWT=6,000 15,000)

L , LCB, CB Yaklak hesaplar

Trial: Seyir hz Service: Servis hz Yukarda Vt = Vs + 1. Vt= 1.0574*Vs verilmitir.

(Seyir hz, seyir tecrbelerindeki dizayn hzdr. Servis hz ise Temiz olmayan karinal teknenin gerek deniz ortamndaki hzdr)

Hzlar tasarmc tarafndan ekonomik deerlendirmeye gre seilir. POSDINUNE Bantsnda yer alan C katsays Prof.Kafal tarafndan gemi tipine gre aadaki gibi modellenmitir.

V +10 .5 C = 18 L

Yolcu Gemileri

V (knot) gemi servis hz, su hatt boyu L (feet) ve (ton) gemi deplasman tonajn gstermektedir.

V C = 10 + 14.5 Yk Gemileri Tanker L

 V C = 10 + 13.5 Konteyner Gemileri L

V C = 4.5 + 12 Rmorkrler L

Bylece a

(V + 2) = 0 [Posdunine- Kafal] bants literatre kazandrlmtr. V V + b 1 / 3 L L

3 2 2

GEM FORM DZAYNI Tekne form dizaynnda, gemi tipi, iletim artlar (gemiden beklenen grevler), ekonomiklik, hz, alma blgesi (ak deniz, buzul ortamlar) ve hidrodinamik performans balca belirleyici unsurlardr. Gemi ba formu: Teknenin diren karakteristiklerinde belirleyicidir. Narin/dolgun, U veya V kesit, yumruba(l/sz), ba pervane(li/siz) gibi durumlar ba geometriye yansr. Romorkr, askeri gemiler, buz snf gibi zel gemiler de farkl ba formlarn gerektirir.

h a) ba iticiler bulunan bir formu c) tipik yumrubal bir form c) frkateyn ba formu, sonar ve yumruba) d) yumrubal bir uak gemisi

i e) yolcu gemisi f) yeni nesil Ulstein X-Bow g) AXE ba h) akm davran

j i) hava akm davran j) ba form optimizasynu deney k) trimaran

Her ne kadar (akkanlar mekanii bilim daln ilgilendiren) deniz aralarnn deniz ortamnda karlatklar olaylar ve bu olaylarn uygun yaklamla hesaplanarak performans anlamnda belirlenmesi konusunda mevcut teorik alt yap ok fazla deimese de, Bilgisayarla hesaplama imkanlarnn hzl gelimesine paralel olarak saysal (nmerik) zmler ve ayn zamanda (yapay zeka yntemleri, genetik algoritmalar gibi) optimizasyon almalarnn gelimesi ile birlikte Benzetim Tabanl Tasarm (Simulation Based Design) uygulamalarnn gittike yaygnlatn grmekteyiz. lgili web sayfalar: 1) www.friendship-systems.com/company/papers.php 2) http://www.naval-technology.com (http://www.navatekltd.com/papers/liftingbodytechfortsd.pdf) 3) Nigel Gee and Associates (Hzl tekneler, Pentamaran tasarm)

CFD : Computational Fluid Dynamics (Hesaplamal Akkanlar Mekanii). Bilgisayar benzetimi/simulasyonu ile diren, sevk, mukavemet, gemi hareketleri gibi zmler.

Dalga ykseklii En byk

Dalga ykseklii En kk Tekne

Dalga direnci %40 azalm, Toplam Diren %16 azalm.

ITTC (International Towing Tank Conference) Uluslararas ekme Tank Konferans kuruluuna deney tank olan tm lkeler yedir. ITTC hem tank deneyi (deney havuzu) ve hem de CFD almalarn deerlendirmekte ve komite raporlar halinde yaynlamaktadr. rnein: Manevra Komitesi. http://ittc.sname.org/ (Raporlar indirebilirsiniz)

Hidrodinamik Performans ltleri Tekneden hangi performanslar beklemekteyiz? ltler: Diren Sevk Denizcilik Mukavemet Manevra Stabilite Aklamalar Dalga direnci, srtnme direnci, dalgalarda diren Pervane veya su jeti, tasarm zellikleri, kapasitesi, says, hacim, arl, konumu Gemi hareketlerinin genlik, hz ve ivme deerleri, Dvnme (Slamming), Gverte slanmas, pervanenin su yzeyine kmas. Sakin suda ve zellikle dalga ykleri nedeni ile dinamik haldeki zorlamalar. Dnme yarap, kendi imkanlar ile liman ve rhtmlarda manevra yapabilme. Sakin suda statik ve dalgal ortamda dinamik stabilite davran, devrilmeye kar stabilite seviyesi ve yaral halde stabilite.

Hidrodinamik zellikler aadaki deerleri yakndan ilgilendirmektedir: Uzun seyir yarap Yakt depo arl/hacmi, deplasman etkiler. Hz Seyir yarapn etkiler, Yakt sarfiyat artar (diren artar) Tekneye gelen zorlamalar artar (gemi hareketleri) Denizcilik ktleir. Yk kapasitesi DWT, Deplasman artrr, hz azaltr, beklenen hz korumak iin makina gc artrlr, makine arl artar. Not. (Seyir yarap : sa, menzil, range, endurance [zaman, gn gibi]) Diren Diren karakteristiinin dizaynn her aamasnda belilenmesi bklenir. Kavram dizayn aamasnda (ana boyut ve kapasitelerin belirlendii aama) yaklak yntemler kullanlr. n dizayn aamasnda tekne formu oluturulduundan daha kapsaml hesaplama yapma imkan vardr. rnein CFD temelli yntemler, tank testleri. Kavram dizayn amal bir ok yaklak yntem gemi tipine gre yaklak diren-hz diyagram verebilmektedir. rnein; Seri-60 metodu, Guldhammer, Holtrop-Mennen, kayc teknelerde Savitsky. ( Ayrnt iin bkz: direnc_sevk_sunum.pdf) Toplam diren : RT = RT = RF + RR =
CT = C F + C R
1 V 2 S CT 2

PB=PMAK= RT V/

: Genel sevk verimi. CF= (ITTC1957) verilmitir.

Toplam diren srtnme (F:Frictional) ve artk direncin (R:Residual) toplamdr.

1 1 V 2 S CF + V 2 S CR 2 2

S: Islak yzey alan. rnein uak kanad/pervane kanad profilinin kaldrma kuvveti: RL=
1 V 2 S CL 2

S: Kanat yzey alan. (NACA Profilleri)

RT= 105 kN, Vs=10 kn ise PE= RT V = 105 * 10 *0.51444 = 525 kW PB=Pmakina =? Burada genel sevk verimini bilmemiz lazm. Yaklak %50 alalm. PB= PE/0.50=1,050 kW. 1,050 kW sakin suda Vs hzndaki toplam dirence kar gelen makina gc olsa da ana makinann gerek gc; dalgalardan dolay ilave diren ve karina alt kirliklik/przllkden dolay belirli pay alnarak artrlr. Deniz + przllk pay (marjin), sz gelimi %20.

Dier taraftan Vservis hz Ana Makina Maksimum Srekli Gcnn (MCR) %85inde salanmaktadr. Holtrop-Mennen metodu: holtrop.exe program yardmyla altrma almalar yapn. Yumruba en kesit alan Yumruba hacim merkezi (centroid) Su hatt giri as ( E)

Posta 19

CL

Ayna k sualt alan.

BAZI GETLERDE GEM BOYUT KISITLARI (geniletilmi metin)

Panama Kanal L 289.56 m, B32.31 m., T 12.04 m., Thava 57.91 m. St. Lawrence Geiti: L 225.6 m, B22.86 m., T 7.9 m., Thava 35.5 m. Kiel Kanal: L 315.0 m, B40.0 m., T 9.5 m. Dover ve Malaka Boazlar: T22.86 m. Svey Kanal : T 18.29 m..

Deiik gemi tiplerinde dizayn parametreleri: ( 1_GemiDizayn-Parametreleri.pdf )

DEPLASMAN, DWT, HIZ LKS

(Posdinune-Kafal) bants rnei rnek: (Kitap - Gemi Formunun Statik ve Dinamik Esaslar, Prof.Dr.Kemal Kafal, Cilt III, S: 11-20 ve 40-42.) Z fonksiyonu Z = f ( X1, X2, X3, X4 ) X1= V X2=CB X3=L/B

Lo yani Froude says (V:knot, Lo:feet)

X4=

V 1 / 3 Buradaki C bantlar deiik gemi tipleri iin Kafal tarafndan verilmitir. Lo = C V + 2

Yani C=a( V

Lo )+b eklinde olup a ve b katsaylar gemi tipine gre deiiyor.

2

2 V 1 = C V / 3 yazlp Gemi boyu Lo = (V / L ) V + 2 o

X 13 + (b / a ) X 12
X1= V

(V + 2) 2 = 0 elde edilir. (Fr says veya Boy-Hz ve Deplasman ilikisi) a X 41 / 3

a ve b: Kafal C bantlarnda yer almaktalar.

Lo , knot / kk (feet) . X4= dir.

Deplasman deerinden DWT deerine gei iin aadaki bantlar kullanlr.

V C = 10 + 14.5 L
Yk Gemileri Tanker

KD deplasman katsays aadaki gibi nerilmitir:

DWT 0.750 DWT = DWT + 300 DWT 0.775 DWT = - Tankerler iin KD= DWT + 250
- Yk Gemileri iin KD=

Deplasman ve DWT incelemesi

Belirli bir boy aral dahilinde 3 dizayn aadaki gibi incelenebilir: Boyut , Kapasite
B T D CB = L*B*T*CB*
Makine arl Donanm arl elik Tekne arl Wbogemi= Wmak+W+Wd

ncelenen deiik Boy deerleri L1 B1 T1 D1 CB1 1 L2 B2 T2 D2 CB2 2 L3 B3 T3 D3 CB3 3

Wmak1 Wd1 W1 Wbo1 DWT1

Wmak2 Wd2 W2 Wbo2 DWT2

Wmak3 Wd3 W3 Wbo3 DWT3

DWT= -Wbo

Sayfa 18
Benzer bir gemiden yararlanarak Deplasman ve Arlk bileenlerinin eldesi

Wbogemi= W+Wmak+Wdo

W/ =a Wdo/ = b Wmak/PB=c Wyakt/PBs=e a,b,c,e sabitleri asl gemi ile benzer gemi iin ayndr. Dikkat: Wmak (Makine ve yardmclar arl) ve Wyakt,ya (yakt ve yalama ya arlklarnda) Amirallik katsays olarak bilinen Admiralty Constant kullanlr. Yani bu arlklar Geminin seyir hz, servis hz, ana makina gcne bal olarak ilikilendirilir. Amirallik katsays her iki gemide eit alnr. Amirallik Katsays = C = 2/3 V3 / PB [N(2/3) m3/s3] / (N m / s)] : Deplasman PB: Ana Makina gc V: Wmak iin seyir hz, Wyakt iin servis hz.
(Not. Wmak arlna ana makina ve yardmclar dahil)

C boyutlu bir say.

Ratings of the vessels according to power coefficient (C) [Alkan,2003].

ekilde grld gibi C says, karlatrma amac iin g - hz ilikisinde daha ayrt edici bir grnt veriyor. Arlk hesap program www.bas.no

Gemi Direnci ve Gc

Rt

Rtoplam = Rsrtnme + Rartk (Artk: Dalga, basn direnci..) Hz arttka dirente artan bir ykselme oluur. PEgemi = Rt V PMakina = PEgemi / = Rt V / = Genel sevk verimi. ( 0.45 0.60 )

V ekil 1

PE
Kayplar, PMakina

R, diren, hznda halattaki gerilme kuvvetidir (Hz V).

Rt