T.C.

GAZ OSMANPAA N VERS TES FEN B L MLER ENST TS SU RNLER ANAB L M DALI

S VAS L ALABALIK LETMELER N N DURUMU, SORUNLARI VE ZM NER LER

YKSEK L SANS TEZ

Hazrlayan : Burhan KO Danman : Do. Dr. Mehmet KARATA

TOKAT 2007

II

S VAS L ALABALIK LETMELER N N DURUMU, SORUNLARI VE ZM NER LER

YKSEK L SANS TEZ

Hazrlayan : Burhan KO Danman : Do. Dr. Mehmet KARATA

TOKAT - 2007

GAZ OSMANPAA N VERS TES FEN B L MLER ENST TS

III

S VAS L ALABALIK LETMELER N N DURUMU, SORUNLARI VE ZM NER LER Burhan KO YKSEK L SANS TEZ SU RNLER ANAB L M DALI

Bu tez 16 / 07/2007 tarihinde aada belirtilen jri tarafndan oybirlii/oyokluu ile kabul edilmitir. nvan, Ad ve Soyad mza ---------------------------------------------------------------------------------Bakan : Do.Dr. Hasan Hseyin ATAR ye : Do. Dr. Mehmet KARATA ye : Yrd. Do. Dr. Murat SAYILI

ONAY : Bu tez 05/07/2007 tarih ve 27 sayl enstit ynetim kurulu tarafndan belirlenen jri yelerince kabul edilmitir.

./../2007 Enstit Mdr

ZET S VAS L ALABALIK LETMELER N N DURUMU, SORUNLARI VE ZM NER LER Burhan KO Gaziosmanpaa niversitesi Fen Bilimleri Enstits Su rnleri Anabilim Dal Yksek Lisans Tezi 2007, 54 Sayfa Danman : Do. Dr. Mehmet KARATA Jri : Do. Dr. Hasan Hseyin ATAR Jri : Yrd. Do. Dr. Murat SAYILI
Bu aratrma, Sivas li genelinde Gkkua Alabal retimi yapan iletmeleri kapsamaktadr. almann amac, Gkkua Alabal iletmelerinin sosyo-ekonomik zelliklerini, yllk faaliyet sonularn ve sorunlarn tespit etmektir. Ayrca, sorunlara zm nerileri sunulmutur. Aratrmada kullanlan veriler tam saym yntemi kullanlarak 14 iletmeden anket yntemi ile elde edilmitir. ncelenen iletmelerin % 14,28 da etei, %35,71 ak arazi ve %50,01vadi arasnda alabalk retimi yapmaktadrlar. letmelerin %85,72 ahs, %7,14 adi ortaklk, %7,14 kamu kuruluudur. ncelenen iletmelerde iletme bana den aktif sermaye 108.648,46.YTL olup, aktif sermaye ierisinde en byk pay %35,63 pay ile bina ve havuz sermayesi oluturmaktadr. letme masraflar 36.628,68.-YTL, retim masraflar 38.460,11,-YTL olarak hesaplanmtr. letme masraflar ierisinde en byk pay %51,48 lik pay ile yem giderleri almaktadr. ncelenen iletmelerde rantabilite % 5,85 olarak tespit edilmitir. Anahtar Kelimeler : Sivas li, Gkkua Alabalk letmeleri, Yapsal zellikler, Ekonomik Yap

II

ABSTRACT
THE STATUS, PROBLEMS AND POSSIBLE SOLUTIONS OF TROUT FARMS IN S VAS PROVINCE Burhan KO Gaziosmanpaa University Graduate School of Natural and Applied Sciences Deparment of Fisheries and Aquaculture Master Thesis 2007, 54 Pages

Supervisor : Assoc. Prof. Dr. Mehmet KARATA Jury : Assoc. Prof. Dr. Hasan Hseyin ATAR Jury : Asst. Prof. Dr. Murat SAYILI This study includes the farms producing rainbow trout in Sivas. The aims of the study were to determine the socioeconomic characteristics, annual operation results and the problems of the rainbow trout farms. In addition, solution recommendations were put forward to problems. The date used in this study were obtained from 24 farms by using whole counting method via survey. The percentage of the investigated farms on the skirts of a mountain is 14,28 %, the percentage of the farms in an open land is 35,71% and the percentage of those in a valley is 50,01%. The percentage of the farms owned by person , ordinary partnership, and public area, 85,72%, 7,14% , and 7,14%, respectively. Active capital is YTL 108.648,46 for each farms of the investigated farms. The building and pool capitals constitute the biggest proportion of the active capital by 35,63%. managerial expenses and production costs were calculated as YTL 36.628,68, and YTL 38.460,11 YTL, respectively. Fodder expenses with 51,48% contitutes the biggest portion of the management expenses. The rantability was determined as 5,85%. Key Words . Sivas Province, Rainbow Trout Farms, Structutal Properties, Economic Structure.

III

TEEKKR

Su rnleri Lisansm tamamlamamdan 14 yl sonra LES imtihanlarna girmem iin beni yreklendiren Almus Su rnleri Yksekokulu hocalarma, Yksek Lisans yapma hakkm kazandktan sonra danmanm oluu ile beni onurlandran, yar yolda brakma aamasna geldiim zamanlarda bana yksek moral vererek motive eden, en byk destekim bata Sayn Do Dr. Mehmet Karataa, Sayn Do Dr. enol Akn, ve Sayn Yrd. Do. Dr. Emine Turguta, tezlerinden faydalandm aratrmaclara, teze destek veren Nobel Bilim ve Aratrma Merkezine, verilerin salanmasnda ilgi ve bilgilerini esirgemeyen Sivas li alabalk iletmecilerine teekkr bir bor bilirim. almada ve bilgisayar kaytlarm tutmada bana yardmc olan olum Ahmet Krat KOa teekkrlerimi sunarm. BURHAN KO TOKAT - 2007

IV

NDEK LER Sayfa No ZET ABSTRACT .... TEEKKR NDEK LER .. ZELGELER L STES 1. 1.1. 1.2. 2. 3. 3.1. 3.2. 3.2.1. 3.2.1.1. 3.2.1.2. 3.2.2. 3.2.2.1. 3.2.2.2. 4. 4.1. 4.1.1. 4.1.2. 4.1.3. 4.2. 4.2.1 4.2.2. 4.2.3. 4.3. 4.3.1. 4.4. G R Konunun nemi .. almann Amac ve Kapsam . L TERATR ZETLER . . v v 1 1 4 6

MATERYAL VE YNTEM . 9 Materyal .. 9 Yntem . 9 Materyalin Toplanmas Aamasnda Uygulanan Yntemler 9 Populasyona Ait Verilerin Toplanma Yntemi . 9 Anket Aamasnda Uygulanan Yntem .. 11 Materyalin Analizinde Uygulanan Yntemler 11 letmelerin Sosyo-Ekonomik zelliklerinin Belirlenmesinde Uygulanan Yntemler 11 letmelerin Yllk Faaliyet Sonularnn Analizinde Uygulanan Yntemler 13 ARATIRMA BLGES NE L K N GENEL B LG LER 15 Aratrma Blgesinin Doal Yaps 15 Aratrma Blgesinin Topografik Yaps 15 Aratrma Blgesinin Meteorolojik Verileri 15 Aratrma Blgesinin l Arazisinin Dalm 16 Aratrma Blgesinin Su Kaynaklar 17 Akarsular 17 Doal Gller . 18 Barajlar ve Gletler . 18 Aratrma Blgesinin Nfus Yaps 20 Aratrma Blgesinin Nfus Art Hz 20 Aratrma Blgesinin Ulam Durumu 22

5. 5.1. 23 5.1.1. 5.1.2. 5.1.3. 5.1.4. 5.1.4.1. 5.1.4.2. 5.1.4.3. 5.1.5. 5.1.5.1. 5.1.5.2. 5.1.6. 5.2. 5.2.1. 5.2.2. 5.2.3. 5.2.4. 5.3. 5.3.1. 5.3.2. 5.3.3. 5.3.4. 5.3.5. 6.

ARATIRMA BULGULARI 23 letmelerin Sosyo-Ekonomik zellikleri letmelerde gc Durumu 23 letme Yneticilerinin Genel zellikleri . 24 letme Arazilerine likin zellikler 24 letmelerin Fiziksel Unsurlar . 25 Binalar .. 25 Su Kullanm Durumu . 26 Havuzlar .. 26 letmelerde retim ve Pazarlama le lgili zellikler ... 28 Girdiler ve Girdi temini . 28 retim ve Pazarlama Durumu .... 28 letmelerin sermaye Yaps . 30 letmelerin Yllk Faaliyet Sonular . 32 Gayrisafi Hasla . 32 letmelerde letme ve retim Masraflar . 33 letmelerde Saf Hasla, Safi Kar ve Rantabilite 34 letmelerde Yem Dnm Oran (Parasal Olarak) . 37 ncelenen letmelerin letmecilik Yaplar ve Sorunlar .. 34 Girdi Temini 35 Kredi ve Tevik Durumu . 35 Pazarlama Durumu . 36 rgtlenme Durumu . 36 Dier Sorunlar .. 36 SONU VE NER LER KAYNAKLAR EK ZGEM .. 37 .............. 39 43 54

VI

ZELGELER L STES

izelge 1.1.Trkiyede Su rnleri retim Miktarlar 3.1.Sivas linde Resmi Kaytla ve Resmi Olmayan Yolla Gkkua Alabal retimi Yapan letmelerin Says Ve Aratrma Kapsamna Alnan letmeler 3.2.Erkek gc Birimine evirmede Kullanlan Katsaylar 4.1. Sivas li Arazi Varl ve Dalm . 4.2.Sivas linde 2000 Yl Nfus Saymna Gre l ve lelerin Toplam ehir ve Ky Nfuslar . 5.1. ncelenen letmelerde Ya Gruplarna Gre gc Varl .. 5.2. ncelenen letmelerde Havuz Varl 5.3. Havuzlarda Kullanlan Malzeme ve Kullanl Amacna Gre Say ve Alanlar 5.4. ncelenen letmelerde Sermaye Yaps 5.5. ncelenen letmelerde Gayrisafi Hasla 5.6. ncelenen letmelerde letme ve retim Masraflar . 5.7. ncelenen letmelerde Saf Hasla, Safi Kar ve Rantabilite . 5.8. ncelenen letmelerde Yem Dnm Oran (Parasal) ..

Sayfa No 3

10 12 16 21 23 27 27 31 32 33 34 35

1. G R

Su rnlerinin gemii olduka eskilere dayanr. Su rnleri yetitiriciliinin ilk defa M.. 2000 li yllarda inde balad sanlmaktadr. M.. 475te sazan yetitiricilii ile ilgili eserlere rastlanlm, sazann Asya ktasndan Avrupaya yayld, 1960-1970li yllarda Danimarka ve dier lkelerde alabalk ve somon yetitiriciliinin gerekletii bilinmektedir. Dier yandan deniz balklnn M.. 1400de Endonezyada, st bal yetitiriciliinin uzak dou lkelerinde balandndan sz edilmektedir. Dnyada bu gelimeler yaanrken, Trkiye de su rnleri yetitiriciliinin 1970li yllarda ve ilk retilen baln gkkua alabal olduuna iaret edilmektedir. Sektrde ilk retim tesisi, bir zel sektr iletmesi olarak Akyazda kurulmu, bundan sonra kamu iletmeleri olan Devlet retme iftlikleri devreye girmitir. Sanayide ilk nemli giriim, Yaar Holdingin 1985 ylnda zmir-emede kurduu ipura-levrek yavru retme tesisidir. Daha sonra Karadenizde kafeste alabalk ve salmon yetitiricilii, 1990larn ortalarnda Akdenizde karides yetitiricilii balamtr. Bu arada, i sularda sazan ve alabalk yetitiricilii hzl olarak artmtr (Glubuk ve ark., 2002). Trkiyede su rnlerinin retim alan 26 milyon hektarn zerinde olup, mevcut tarm alanlarna yakn, orman alanlarnda daha fazla bir bykle sahiptir. Son yllardaki retim ve tketim deerlerine bakldnda bu potansiyelin yeterince deerlendirilemedii grlmektedir.Bununla birlikte, potansiyelin deerlendirilmesi halinde bu sektrn milli ekonomi ve tarmdaki paynn giderek artaca bir gerektir. Balk, insanlar iin mkemmel bir gda ve yksek kalitede protein kaynadr. Byme andaki ocuklarn, hamile kadnlarn ve hasta insanlarn beslenmesinde olduka nemlidir. Balk eti krmz etlere gre, besin deeri asndan daha iyi, hazm daha kolay ve ya oran daha dktr. Ayn zamanda kandaki kolesterol seviyesini azaltc etkiye sahiptir. Su rnlerinin insan beslenmesine katks, istihdam oluturmas, sanayiye hammadde temini ve yksek ihracat potansiyeli nedeniyle lke ekonomisi iin nemlidir. Artan dnya nfusu iin ok nemli bir gda kayna olan su rnleri stoklarnda deiik nedenlerle

grlen azalma, denizler ve i sulardaki kaynaklarmzn deerlendirilmesini gndeme getirmitir. Bundan dolay da, su rnleri yetitiricilii gnmzde tarmn dier tiplerinden daha hzl bir ekilde bymektedir (Karata, 2005). Trkiye de yetitiricilik asndan nemli gelimeler kaydedilmitir. 1991 ylnda yllk 7 835 ton olan retim miktar 2004 ylnda 90 010 tona ulamtr (izelge 1.1). Alabalk, yetitirilen trler arasnda ilk sray almakta, sras ile levrek, ipura, midye ve sazan takip etmektedir. Son yllarda; Ege ve Akdenizde avclkla yakalanp kafeslerde besicilie dayanan mavi yzgeli orkinos yetitiricilii yaplmakta olup, 7 adet orkinos iftliinde ylda toplam 1 600 ton civarnda retim sz konusudur. Ege ve Akdenizde yetitirilerek piyasaya sunulmas beklenen trler arasnda ise sivri burun karagz, lagos ve ekina bulunmaktadr. Karadenizde deniz alabal ve kalkan retimi ile ilgili almalar devam etmektedir. Akdenizde de karides yetitiriciliinde baar salanamamtr. Kadatrom bir tr olan ylan bal yetitiricilii, yavrular (elver) tatl sulara girite yakalanmakta ve beslenerek retimi yaplmaktadr. Trkiye sularna giren bir tr olan ylan balnn beslemede kullanlabilecek yavru miktar bilinmemektedir. Avrupa ve Akdeniz lkelerindeki retimin ounu Almanya, yapmaktadr. Trkiyenin doal alabalk alt trleri ve mersin balklar retimi ile ilgili almalar da vardr. Ancak nemli genetik varyasyon kaynaklarmz olan bu trlerin acilen korumaya alnmas ve stok takviyesine ihtiyac sz konusudur. (Karata,2005) Gkkua alabal, 2002 yl verilerine gre Trkiye i sularnda ylda 33 707 ton denizlerde ise, 846 ton olarak retilmitir (Anonim, 2002 a). sulardaki alabalk retimi Avrupa lkelerinden Fransa dan (47 336 ton/yl) dk, talya (34.885 ton/yl) ve spanya ya (33 809 ton/yl) benzer, dier lkelerden ise yksektir. Denizler de ise, Almanya (112 ton/yl), Portekiz (8 ton/yl) ve Hollanda (258 ton/yl)nn retim miktar Trkiyeden dk, Fransa (927 ton/yl) benzer dier Avrupa lkeleri ise olduka yksektir (FAO, 2002). ngiltere, talya, Fransa ve Danimarka

izelge1.1.Trkiyede Su rnleri retim Miktarlar.

Yllar 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Sular Ton % 39 401 10,80 40 370 8,89 41 575 7,51 42 838 7,15 44 983 6,93 42 202 7,68 50 460 10,09 54 500 10,02 50 190 7,88 42 824 7,35 43 323 7,80 43 938 6,72 44 698 7,62 45 585 7,07 Denizler Ton % 317 425 87,05 404 766 89,09 502 031 90,27 542 268 90,21 557 138 85,82 474 243 86,28 404 370 80,83 432 700 79,56 510 000 80,08 441 690 75,84 484 410 81,41 522 744 83,26 463 074 78,93 504 917 78,34 Yetitiricilik Ton % 7 835 2,15 9 210 2,03 12 438 2,22 15 998 2,66 21 607 3,33 33 201 6,04 45 450 9,09 56 700 10,42 63 000 9,89 79 031 13,57 67 244 11,33 61 165 9,74 79 943 13,85 94 010 14,59 Toplam(Ton) 364 661 454 346 556 044 601 104 649 200 549 646 500 260 543 900 636 824 582 376 594 977 627 847 586 715 644 512

Kaynak: Anonim, 2006a. TU K,2006 Yl statistikleri.

2000 yl balar itibariyle

dnya su rnleri retim miktar 135 milyon ton

civarndadr (Anonim, 2001a). Bu da dnyada su rnleri retiminin yetitiricilikle yaplan retime ihtiya gsterdii ve gelitirilmesi gerektii sonucunu ortaya koymaktadr. Trkiyenin dnya su rnleri retimi ierisindeki pay %0,45 tir. Bu da Trkiyede mevcut i su ve deniz potansiyelinin yeterince deerlendirilemedii anlamna gelmektedir. Trkiyede denizlerdeki su rnleri retiminin toplam su rnlerinin ierisindeki pay yllar getike azalmasna karn, 2002 yl itibariyle hala %83,26 gibi byk blmn tekil etmektedir. Yetitiricilikle yaplan retimin ise; 1991 ylna gre 2004 ylnda yaklak 12 kat artt ve yetitiriciliin nem kazand ifade edilebilir. Sivas ili su rnleri retimi bakmndan olduka elverili bir yapya sahiptir. Drt adet doal gln yansra Kzlrmak ve dier akarsular ile bunlarn zerine kurulan baraj ve gletlerde yrtlen suni balklandrma almalar, tatl su balklnn gelitirilmesine olumlu etki yapmaktadr. Grn ve Gemerek ileleri su rnleri retimi ile aktif tesis saysnn (22 adet) yaklak % 70lik ksmn oluturmaktadr. Mevcut tesislerin (28 adet) % 50si pasif durumda olmakla birlikte, retim yapan tesisler de kapasitelerini tam olarak kullanamamaktadr. Tesislerin kapasite kullanm oranlar 2004 ylnda % 44 seviyesine

gerileyerek retim 282 ton/yl olarak gereklemitir. 2002 ylnda kapasite kullanm %58,50 ile en yksek seviyesine km ve yllk 309 ton retim gereklemitir. Grn ilesi yllk 134 ton/yl su rnleri retimi ile il retiminin % 50sine yakn blmn karlamaktadr. Tesislerin tamam karada havuzda alabalk retimi yapmaktadr. (Anonim,2006b) Bu aratrma ile Sivas ilinde yetitiricilik potansiyeli ile iletmeler dzeyinde veriler salanacak, bu veriler nda iletmelerin yapsal zellikleri ve faaliyet sonular ile yetitiricilerin sorunlar tespit edilmitir. Daha sonra saptanan sorunlara zm nerileri gelitirilmeye allmtr. 1.1. almann Amac ve Kapsam Bu almann temel amac, Sivas analizi ve sorunlarnn belirlemesidir. Bu temel ama erevesinde; a) letmelerin sosyo-ekonomik zellikleri olarak; iletmelerde igc durumunu belirlemek, iletme yneticileri hakknda bilgiler sunmak, iletme arazilerine ilikin zellikler ve iletmelerin fiziksel unsurlarn ortaya koymak, retim ve pazarlama ile ilgili durumlarn tespit etmek, iletmelerin sermaye yaplarn belirlemek ve analiz etmek, b) letmelerin yllk faaliyet sonular olarak, gayrisafi hasla, iletme ve masraflar, saf hasla, safi kar, rantabilite oran ve yem dnm orannn saptanmas, c) letmelerin sorunlarn belirlemek, bu sorunlar gz nne alnarak iletmelerin problemlerini zmne ynelik fikirler retmek, d) Konu ile ilgili kii, kurum ve kurulular iin bir dkman oluturmak, aratrmann amalar olarak sralanabilir. Bu alma, genel olarak alt blmden olumaktadr. Konunun nemi, almann amac ve kapsamnn yer ald giri ksm birinci blm, Aratrma konusu ile ilgili gemi dnemlerde ve deiik yrelerde yaplm almalarn zetlendii literatr zetleri ksm ikinci blm, linde Gkkua Alabal retimi yapan

iletmelerin sosyo-ekonomik zelliklerinin ortaya konulmas, yllk faaliyet sonularnn

Aratrmada kullanlan materyal ve yntemlerin ayrntl olarak akland materyal ve yntem ksm nc blm, Drdnc blmde ise aratrma blgesi hakknda genel bilgiler yer almtr. Beinci blmde; aratrma bulgular yer almaktadr. Bu blmde ilk olarak: iletmelerin sosyo-ekonomik yaplarna ilikin bulgular ortaya konulmutur. Daha sonra iletmelerin yllk faaliyet sonular verilmi ve son olarak iletmecilik sorunlar aktarlmtr. Altnc ve son blmde: sonu ve neriler bal ad altnda aratrmann genel bir deerlendirmesi yaplm, aratrmann amac dorultusunda nerilerde bulunulmaya allmtr.

2- L TERATR ZET Elbek (1981), yapm olduu aratrmasnda, Ege tarm blgesine giren 10 ilde bulunan alabalk ve sazan bal retimine ynelik iletmelerin yapsal ve ekonomik analizlerine ilikin verileri derlemi ve analizlerini yaparak yorumlamtr. letmeler ortalamasnda aktif sermaye ierisinde en byk pay % 62 ile balk stokunun oluturduu, alabalk iletmelerinde mali rantabilitenin % 63, sazan bal iletmelerinde % 35 olduu saptanmtr. etin ve Bilgven (1991), Gney Marmara Blgesinde Alabalk retimi Yapan letmelerin Yapsal ve Ekonomik Analizi adnda yaptklar almada, Kocaeli, Sakarya ve Balkesir illerine ait verileri deerlendirilmilerdir. ncelenen iletmelerde en byk sermaye grubunu balk sermayesinin (% 27,6) meydana getirdii, birim su alanna (100 m2) en fazla gayri safi haslann Sakaryada elde edildii ve birim alandan en fazla kar da 39 420 000 TL.lik deeriyle yine bu ilden saland tespit edilmitir. letmelerde igc verimlilii iller ortalamasnda 8,25 kg/saat olarak bulunmu, en yksek verimlilik deeri ise 10,13 kg/saatlik miktaryla Sakarya ilinde gerekletii belirlenmitir. Yavuz ve ark. (1995), Erzurumda alabalk yetitiricilii yapan iletmeleri inceledii almalarnda, iletmeleri yapsal ve ekonomik ynden ele alm ve analizini yapmlardr. almada, iletmeler ortalamasnda, aktif sermaye iinde en byk payn % 53,2lik pay ile balk ve % 35,4lk pay ile bina ve havuz sermayesinin oluturduu tespit edilmitir. letme masraflar iinde en byk payn % 63,4 ile yem masraflarnn oluturduu ve rantabilitenin % 24,7 olduu saptanmtr. Ayrca mevcut sorunlarn zmlenmesinde kooperatifiliin nemi ve gerei vurgulanmtr. elebi (1995), Sapanca ve evresindeki alabalk yetitiren iletmeleri inceledii aratrmasnda; iletmelerin kapasitelerini tespit etmi, yumurta, yavru, porsiyonluk balk, kaliteli ve ucuz yem temininde karlalan sorunlar belirlemeye almtr. gren (1996), Gney Egede ipura ve Levrek yetitiricilii yapan iletmeleri ele ald almasnda, bu iletmelerin ekonomik durumlarn ve verimliliklerini ortaya koymutur. almada, ayrca iletmeler iin ekonomik optimizasyon dzeyi saptanmtr. Sayl ve ark. (1999), Tokat linde Alabalk Yetitiricilii Yapan letmelerin Yapsal ve Ekonomik Analizi adnda yatklar aratrma da ; 11 adet iletme ile tam saym yntemini kullanarak anket yapmlardr. ncelenen iletmelerde iletme bana

den aktif sermaye 6 615 340 630 TL olarak bulunmu olup, aktif sermaye ierisindeki en byk pay balk sermayesinin (% 31,7) oluturduu tespit edilmitir. letme bana den iletme masraflar 4 908 116 000 TL ve retim masraflar 5 238 883 030 TL olarak hesaplanmtr. ncelenen iletmelerde iletme masraflar iersinde en byk pay %32,7 ile yem giderlerinin ald ve rantabilitenin % 37.89 olduu tespit edilmitir . pten (2000), zmir lindeki Su rnleri letmelerinin Teknik ve Yapsal Ege niversitesinde yapt doktora Ynden ncelenmesi adndaki 2000 ylndaki

tezinde, su rnleri iletmelerini incelemitir. Byk lde ipura ve levrek yetitiricilii yapan iletmelerin teknik ve yapsal analizlerine olanak verecek veriler, bir survey almas ile elde edilmi, analizi yaplm ve yorumlanmtr. Ayrca iletmelerin verimliliine etki eden koullar belirlenmi, sorunlar tespit etmeye allm ve zm nerileri getirilmitir. Anket almas yaplan 46 iletmenin 3 i su rnleri reten iletme, 4 a kafes ve kulukahane, 5i kulukahane, 34 a kafes iletmesi olduu belirlenmitir. retim ile ilgili sorunlarn banda, yem ve yavru balk giderlerinin maliyetinin ykseklii ile fiyat dalgalanmalarndan kk reticilerin dorudan etkilenmesinin geldii belirtilmitir. Etkin bir rgtlenme ve su rnleri politikasnn oluturulmasnn sorunlarn genelde zmne yardmc olaca kansna varlmtr. Trel (2002), Su rnleri Yetitiricilik Alt Sektrnde Planlama adnda 2002 ylnda Ege niversitesinde yapt yksek lisans tezinde, Trkiyenin, su rnleri retiminde, 161 dnya lkesi arasnda 30uncu, Avrupa lkeleri arasnda 6nc, AB lkeleri iinde 5inci ve Akdeniz lkeleri arasnda ise 3nc srada yer aldn belirlemitir. Trkiyenin su rnleri dsatmnn 1960l yllarda 6-9 bin ton/yl, 1970li yllarda 2-5 bin ton/yl civarnda seyrederken 1980de 9 bin ton/yl, 1990da 23 bin ton/yl, 1992de 15 bin ton civarnda olduu saptanmtr. 2002 yl itibariyle, Trkiyenin su rnleri dsatmnda nemli rol oynayan lkelerin talya, spanya, Fransa, Lbnan ve Yunanistan olduu, dnya lkelerinin dalmnda Trkiyenin payn artrabilmesi iin ulusal ve uluslar aras talebe cevap verebilecek miktar ve kalitede su rnleri arzn arttrmas gerektii ifade edilmitir. ktar (2002), Trkiye ve Avrupa Birlii Su rnleri Sektrnn Kurumsal Yaplanma, Birliin Ortak Balklk Politikas ve Karlkl likileri Ynnden Karlatrlmas adnda 2002 ylnda yapm olduu yksek lisans tezinde, Trkiye su rnleri retimi ile AB lkeleri arasnda 5., Akdeniz lkeleri arasnda 3., Ortadou lkeleri

arasnda ise balarda yer ald, AB lkelerinin Trkiyeden su rnleri ithalatnn her yl art gsterdii, retimde ise yavalamalar ve taleplerinde de artlarn olduunu saptamtr. Su rnleri retiminin, ileme ve pazarlamann entegrasyondan yoksunluu, avclk ve kltr retimi yapanlarn yeterli bilgi dzeyine sahip olamamas, su rnleri stoklarna ilikin bilimsel almalarn son derece yetersiz olmas, ar avclk, uluslararas standardizasyonun ve kalitenin salanamamas, soutma, dondurma, konserve gibi tesislerde gerekli hijyenik ve teknik artlara uyulmamas Trkiye su rnleri retiminde karlalan en nemli sorunlar olarak belirlenmitir. Adgzel (2004), Tokat lindeki alabalk iletmelerini ekonomik ynden analiz etmitir. almada, aktif sermaye iinde bina ve havuz sermayesi paynn % 40,91 ve balk sermayesi paynn % 26,45 orannda olduu belirlenmitir. retim masraflar ierisinde, % 27,98 pay ile yem masraflarnn ilk srada ve iletmede rantabilitenin % 13,03 olduu saptanmtr.

3. MATERYAL VE YNTEM

3.1. Materyal Aratrmann ana materyalini; Sivas ilinde alabalk yetitiricilii yapan 14 iletmeci ile yz yze yaplan anket almalar ve bu almalar sonucunda elde edilen birincil nitelikli veriler oluturmutur. Bununla birlikte; DPT verilerinden, konu ile ilgili daha nce yaplm eitli aratrma sonularndan, Sivas Tarm l Mdrl kaytlarndan ve konu ile ilgili hizmet veren elemanlarndan faydalanlm ve bunlar aratrmann ikincil materyalini oluturmutur. 3.2.Yntem Aratrmann yrtlmesinde izlenen yntemler iki aamada incelenebilir: lk aamada; materyalin toplanmasnda uygulanan yntemler, kinci aamada ise toplanan materyalin analizi srasnda uygulanan yntemler. 3.2.1. Materyalin Toplanmas Aamasnda Uygulanan Yntemler

3.2.1.1. Populasyona Ait Verilerin Toplanma Yntemi Bir populasyon zerinde yrtlen aratrmada, populasyona ait veriler iki yntemle toplanr. Bunlardan birincisi tam say, dieri ise rneklemedir. Populasyonu oluturan birimlerin tek tek incelenerek onlardan lme, tartma, gzlem veya soruturma yoluyla bilgi alnmasna tam saym ad verilmektedir (Gne ve Arkan,1988).

10

Tam saym yapmak baz durumlarda gereklidir. rnein; nfus saym, seimler, vergilerin dzenlenmesi, tapu kaytlar, medeni hal, nfus czdan verilmesi vs. gibi durumlarda tam sayma yasal nedenlerle veya populasyonlarn yaps gerei bavurulur. Su rnleri ekonomisi ile ilgili almalarda eer populasyon kk, istenilen bilgilere ulamak kolay ve ucuz ise tam saym yaplmaldr. Tam saym sonucu elde edilen bilgiler, eer zenle derlenmi ise daha doru sonular yanstr. rnekleme sonucu elde edilen veriler ise populasyon parametrelerinin sadece bir tahminidir. Bu nedenle populasyondaki birim says az ise, tam saym tercih edilmelidir (iek ve Erkan, 1996). Bu aratrmada ncelikli olarak aratrma blgesi olarak seilen Sivas ilindeki konu ile ilgili iletmeler tespit edilmitir. Daha ncede belirtildii gibi bu alanda faaliyet gsteren iletme says 2006 yl Sivas Tarm l Mdrl kaytlarna gre 22 (resmi kaytta faal olan iletme says) adettir. Bu iletmeler ile tam saym yntemine gre anket yaplmak istenmi, ancak deiik nedenlerle (salk sebebi, i deiiklii, faaliyeti durdurma, ankete cevap vermek istememe gibi) 14 iletme ile grlm ve bu iletmelere ait veriler deerlendirilmitir.

izelge 3.1. Sivas linde Resmi Kaytla ve Resmi Olmayan Yolla Gkkua Alabal retimi yapan letmelerin Says ve Aratrma Kapsamna Alnan letmeler TESP T DURUMU Resmi Kaytl letme Says Resmi Kaytta Olup Faal Olan letme Says Resmi Kaytta Olup Faal Olmayan letme Says Resmi Olmayan Yolla retim Yapan letme Says Ana Kitleyi Oluturan letme Says Aratrma Kapsamna Alnan letme Says LETME SAYISI (ADET) 28 22 6 0 22 14

Kaynak : Anonim, 2006b. Sivas Tarm l Mdrl Su rnleri ubesi Kaytlar, Sivas

11

3.2.1.2.Anket Aamasnda Kullanlacak Yntem Tarm iletmecilii alannda aratrma yaplrken materyalin toplanmas aamasnda uygulanabilecek eitli yntemler mevcuttur. Bunlar; muhasebe kaytlarndan yararlanma, direkt mlakat yntemi ve posta surveyi olarak zetlenebilir (iek, ve Erkan, 1996). Tarm iletmelerinde muhasebe kaytlarnn mevcut olmad hallerde anket yolu ile toplanan verilerden yararlanlmaktadr (Yang, 1964). Aratrmada materyalin toplanmas aamasnda Direkt Mlakat Yntemi (personal interview) kullanlmtr. Anket aamasnda, anketler iletme yneticisi ile yaplacaktr. Konu ile ilgili sorularn bulunduu nceden hazrlanm anket formlar grme esnasnda kullanlmtr. Anket retici mahallinde bizzat aratrc tarafndan yaplmtr. 3.2.2. Materyalin Analizinde Uygulanan Yntemler 3.2.2.1. letmelerin Sosyo-Ekonomik Yapsnn ncelenmesinde Uygulanan Yntemler ncelikle iletme ve iletmeci ile ilgili genel bilgiler (kurulu ad, yeri, ekli, mlkiyet durumu, nfus, eitim durumu ve igc durumu vs. ), yetitiricilikte kullanlan su, havuz, yem ve yem temini, retim ve pazarlamaya ilikin zellikler ile birlikte iletmelerin sermaye yaplar ile ilgili veriler elde edilmitir. letmelerde nfus durumu belirlenirken iletmeci ve ailesi ile birlikteki mevcut insan says ele alnarak bunlarn dalm ortaya konulmutur. letme bana den nfus miktar belirlenmitir. Aile igcnn iletmede alma durumlar gn olarak ortaya konularak, Erkek gc Birimi (E B) cinsinden iletme bana den aile igc tespit edilmitir. Aile igc potansiyelinin belirlenmesinde E B esas alnmtr. Erkek gc Birimi ergin (15-49 ya aras) bir erkek iinin gnde ortalama 10 saat almas ile ortaya koyduu i gcdr (Al ve Demirci, 1984). letmelerde 7-65 ya aras nfusun fiilen alabilir nfus olduu ve blgede allabilir gn saysnn 300 gn olduu kabul edilmitir. Bylece incelenen iletmelerde aile igc potansiyeli belirlenirken alabilir

12

nfustan devaml hastalk, askerlik ve eitim nedeniyle alamayan nfus kartlm ve fiilen alan nfus, cinsiyeti ve ya dikkate alan igc emsalleri ile deerlendirilerek E B evrilmitir. E Bnin hesaplanmasnda kullanlan katsaylar izelge 3.2de verilmitir.

ZELGE 3.2. Erkek gc Birimine evirmede Kullanlan Katsaylar. YA KATSAYILAR GRUPLARI ERKEK KADIN 0-6 ----7-14 0,50 0,50 15-49 1,00 0,75 50-64 0,75 0,50 65-+ ----Kaynak:Al, F. ve Demirci, R., 1984; Tarm Ekonomisi Dersleri, A. . Ziraat Fakltesi Yaynlar, No: 880, Ders Kitab No: 245; A.. Basmevi, ANKARA letmeci ve ailesinin iletme dnda yapt iler sorulmutur. Bylelikle iletme gelirlerinin ne kadarn bu faaliyetten saland sonucuna varlabilmitir. letmecilerin eitim durumlar; renim grdkleri yer itibariyle deerlendirilmi ve ayrca ilkokul, ortaokul, lise ve yksekokul olarak incelenmitir. zellikleri incelenip ortaya konulmutur letmelerde su kullanm durumlar; su kayna, su kaynann uzakl, havuzlara tanmasnn nasl yapld, dier tarm iletmelerinin su kullanmlarndan etkilenip etkilenmedii, yalardan nasl etkilendii vs. konular incelenmitir. letmelerde havuz kullanm durumlar, havuzun cinsi, zellii, says, alan vs. bakmndan incelenmitir. letmelerin yem kullanm ve temini, yemin cinsi, kalitesi, nereden ve nasl temin edildii vs. durumlar bakmndan incelenmitir. Ayrca incelenen iletmelerin retim durumu, sahip olduklar damzlk, sam ile rettii yumurta, satn aldklar yavru ya da byk balk miktarlar, retim dnemine ilikin retim ve sat miktarlar ile fiyatlar, kredi kullanm durumlar vs. ynlerinden incelenmitir. letmede daimi ve geici olarak alan igc durumu cinsiyet, ya, alt gn, iletmede yapt i vs.

13

3.2.2.2. letmelerin Ekonomik Analizinde Uygulanan Yntemler

Alabalk yetitiricilii yapan iletmelerin envantere dahil unsurlarnn kymet takdirinde kullanlan yntemler aada olduu gibidir. ncelenen iletmelerde aktif sermaye; arazi, arazi slah, bina ve havuz, balk, aletmakine, malzeme- mhimmat ve para sermayesinden; pasif sermaye ise; borlar ve z sermayeden oluacaktr (Akay, 1996). a) Arazi sermayesinin kymet takdirinde aratrma blgesinde geerli olan alm-satm deeri, b) Arazi slah sermayesinin kymet takdirinde, yeni yaplar iin maliyet bedeli, eski yaplar iin yeniden ina bedelinden eskime ve ypranma paylar dlerek yenileme deeri, c) Bina ve havuz varl kymet takdirinde; yeni yaplar iin maliyet bedeli, eski yaplar iin mevcut durumlarna gre yeniden ina bedeli, d) Alet-makine varl kymet takdirinde, yeni satn alnanlar veya zel olarak yaptrlanlar iin maliyet bedeli, eski olanlar iin ise, imdiki durumlar dikkate alnarak aratrma blgesindeki alm-satm deerleri ortalamas, e) Balk sermayesi iin hali hazrdaki fiyatlar esas alnm, damzlk balklar iin ypranma pay dikkate alnmtr. f) Malzeme-mhimmat varl kymet takdirinde, dardan satn alnan malzeme ve mhimmat iin maliyet bedeli, iletmede ve satlacak rnlerde iftlik avlusu fiyat, g) Para mevcudu ve alacaklar ile borlarn belirlenmesinde iletmecinin beyan esas alnmtr. letmelerin gayri safi hasla unsurlarn yavru ve byk boy balk sat oluturmakta olup, iletme bana ve birim havuz alanna (100 m2) den gayri safi hasla ile gayri safi hasla deerinin aktif sermayeye oran, yani her bir liralk aktif sermayeye karlk elde edilen gayri safi hasla deeri hesaplanmtr.. letme masraflar, iletmecinin gayri safi haslay elde etmek iin iletmeye yatrd aktif sermayesinin faizi hari, yapm olduu masraflarn toplamn ifade

14

etmektedir (Erku, 1995). retim masraflar ise, aktif sermaye faizi deerinin iletme masraflar deerine ilavesi ile bulunmaktadr. letme masraflar aadaki gibidir. --- Yumurta ve yavru balk bedeli. --- Yem Bedeli --- ilik masraflar. --- Kimyasal ve dezenfekte madde bedeli. --- Istma aydnlatma masraf --- Bina ve tesislerin tamir-bakm masraflar. --- Alet-makine tamir bakm masraf. --- Genel idare giderleri --- Bina-havuz ve arazi slah amortismanlar --- Damzlk balk amortismanlar --- Alet-makine amortismanlar (Sayl ve ark., 1999). letmelerin sermaye unsurlarnn amortisman paynn hesabnda, arazi slah sermayesi iin % 5, bina varl iin; ahap ve kerpi binalarda % 4, beton binalarda % 2 ve havuz varl iin % 3, damzlk balk sermayesi ii % 25, alet-makine sermayesi iin % 10 oranlar kullanlmtr. Bina, havuz ve alet makinelerin yllk tamir bakm masraflar iin iletmeci tarafndan fiilen yaplm masraflar esas alnmtr. Genel idare giderlerinin hesabnda, gayri safi haslann % 3 alnmtr. Sermaye faizi, T.C. Ziraat Bankas A..nin tarmsal kredilere uygulad faiz orannn yars ve aktif sermaye faiz oran olarak ise % 5 uygulanmtr. (Esengn, 1990). Ayrca iletme ve retim masraflarnn iletme bana ve birim havuz alanna (100 m ) den masraflar hesaplanmtr. Bunlarn yannda, safi kar ile sermaye-kar ilikilerini ortaya koymak iin rantabilite hesaplanmtr.
2

15

4. ARATIRMA BLGES NE L K N GENEL B LG LER

4.1. Aratrma Blgesinin Doal Yaps 4.1.1. Aratrma Blgesinin Topografik Yaps Sivas ilinin topografyas lkenin topografik yapsna paralel olarak batdan douya doru gittike ykselir ve sarplar. l snrlar iindeki iki byk da silsilesi ise; Kzlrmak vadisinde yer alan ve douya uzanan Kuzey Sra Dalar ile arkla snrlarnda balayp ilin ortalarna kadar uzanan Tecer Sra Dalardr. l genel olarak bir yayla grnmnde olup, tek veya sradalar arasnda alm vadiler, ukurda kalm ovalar ve yksek dzlkler eklindedir. l snrlar ierisinde Kzlrmak, Kelkit ay ve alt ay olmak zere 3 nemli vadi yer alrken, nemli dzlkler daha ok Kangal, arkla ve Hafik-Zara blgelerinde bulunmaktadr. Suehri ilesinde bulunan ova ise yzlm bakmndan fazla byklk arz etmese de yetitirilen rn yelpazesi bakmndan byk bir neme sahiptir. Su bakmndan olduka zengin kaynaklara sahip olan ilde en nemli akarsu kaynaklar Kzlrmak, Yeilrmak ve Tohma ay olup, en nemli durgun su kaynaklar Hafik, Lota ve Gkpnar glleridir (Anonim, 2006a). 4.1.2. Aratrma Blgesinin Meteorolojik Verileri l topraklarnda Kzlrmak havzasna giren blmnde karasal iklim, Yeilrmak havzasna giren blmnde Karadeniz ard iklimi, Frat Havzasna giren blmnde ise Dou Anadolu iklimi hakimdir. lde k aylar souk ve sert olup bol kar yal, yaz aylar ise scak ve kurak geer. Yaz mevsimi ksa sreli olup, k ve yaz mevsimleri arasnda scaklk fark byk olduu gibi gece ve gndz arasndaki fark da byktr. lkbahar ve sonbahar aylar yal geen ilde, yllk 420 mm ya ortalamasnn %36s ilkbahar, %32si k, %22si sonbahar ve %10u yaz mevsiminde grlr. Nisan ve Mays aylarnda yalar azami dzeye ularken, en dk ya ise Temmuz aynda dmektedir.

16

l ve ile merkezlerine ait meteorolojik parametrelere gre; yllk ortalama scaklk 9,0 derece, yllk en yksek scaklk ortalamas 36,1 derece, yllk minimum scaklk ortalamas -23,1 derece, ortalama ya miktar 362,9 mm yllk nispi nem ortalamas ise 59dur (Anonim, 2006b).

4.1.3. Aratrma Blgesi l Arazisinin Dalm 2 848 767 hektar alana sahip Sivas il topraklarnn %43n tarm, %42sini ayrmera, %12sini orman ve fundalk, %3n de tarm d alanlar oluturmaktadr. leler itibariyle incelendiinde, toplam arazi bykl asndan 379.167 hektarla en geni topraklara sahip olan Kangal ilesinin %50si tarma elverili arazilerden olumaktadr. En az tarm arazisine sahip ile ise Glova ilesidir (izelge 4.1) izelge 4.1. l arazisinin leler tibariyle Genel Dalm (2004)
leler Toplam Arazi(ha) 285 700 39 200 71 700 278 200 56 500 115 300 30 800 279 700 240 200 122 900 379 167 94 600 96 500 190 200 36 900 285 600 245 600 2 848 767 Tarma Elverili Arazi Miktar Oran (ha) (%) 119 118 42 18 563 47 39 444 55 111 193 40 46 018 81 54 158 47 13 907 45 135 941 49 110 293 46 24 198 20 190 416 50 39.768 42 51 132 53 100 781 53 23 251 63 71 700 25 66 826 27 1 216 43 707 Ormanlk Fundalk Miktar (ha) 12 999 10 349 0 49 665 2 150 31 949 6 899 4 058 21 936 6 563 10 016 36 046 31 697 8 266 1 894 53 514 42 523 330 524 Oran (%) 5 26 0 18 4 28 22 1 9 5 3 38 33 4 5 19 17 12 Cayr Mera Arazisi Miktar(ha) 141 194 9 000 29 900 108 200 6 475 25 404 8 982 130 510 99 077 88 100 170 273 15 677 10 500 74 902 10 542 151 000 128 180 1 207 916 Oran(%) 49 23 42 39 11 22 29 47 41 72 45 17 11 39 29 53 52 42 Tarm D Arazi Miktar(ha) 12 389 1 288 2 356 9 142 1 857 3 789 1 012 9 191 8 894 4 039 8 462 3 109 3 171 6 251 1 213 9 386 8 071 93 620 Oran (%) 4 3 3 3 3 3 3 3 4 3 2 3 3 3 3 3 3 3

Merkez Aknclar Altnyala Divrii Doanar Gemerek Glova Grn Hafik mranl Kangal Koyulhisar Suehri arkla Ula Yldzeli Zara Toplam

Kaynak: Anonim, 2006c. T.C. Tarm ve Ky leri Bakanl, Tarm l Mdrl l Arazisinin leler tibariyle Genel Dalm, Sivas.

17

4.2. Aratrma Blgesinin Su Kaynaklar 4.2.1.Akarsular Kzlrmak : Trkiye snrlar ierisinde doup, yine Trkiye topraklar iinde denize dklen lkemizin en uzun akarsuyu 1151 km uzunluktaki Kzlrmaktr. Kzlrmak, mranlnn dousundaki Kzldan gney yamalarndan kol halinde doar. Bu kol, mranlya 6 km uzaklktaki ukuryurt ky yaknlarnda birleerek Kzlrmak adn alr. Zarada Kzlrmaka Habe ay ve Acsu katr. Kzlrmak, Hafikte Koru ayn ve Acsuyu da alarak Sivas merkez ile topraklarna girer; merkez ilede Tecer, Fadlum aylarn, Murdar ve Msml rmaklar, Bedirli ayn alr. Kzlrmaka Kaln ky yaknlarnda Yldz Irma ve Kaln ay katr. arklada Kaldrak ay ve Acsu; Gemerekte Kasmbeyli ve Gksu Deresi katlan Kzlrmak, Deveboynu yresinde Sivas il snrlarn terk eder. Tozanl ay : Tozanl ay, Ksedan bat yamalarndan doar; Tekeli Dann kuzeyinden kan kol ile birleir. Daha sonra, Zaraya bal erefiye Beldesinin yaknlarndan geerek Asmal ve Tekeli dalardan gelen derelerle birleir. Doanar topraklarn zellikle Tozanl Vadisini suladktan sonra Tokat topraklarna girer ve Kelkit Irmana katr. Tohma ay : Tohma ay iki akarsu kolunun birlemesinden oluur. Kuzeydeki kol Kangal, gneydeki kol Grn topraklarn sular. Kangal Tohmas denilen kol, Kulma dalarndan doar; Havuz Deresi ve Kaml Deresinin sularyla birleir. Grn Tohmasnn ana kolu ise, Tahtal dalarndan doar; ile merkezi Grn geince Gkpnar ve Sazcaz Suyunu alarak Malatya topraklarnda Grn Tohmas ile birleir. alt ay: alt ay, iki byk kolun birlemesinden meydana gelir. Birinci kol, Ylanldadan doan Gne aydr. kinci kol, Grlevik ve Karabel yrelerinden doan Sincan aydr. Bu iki kol, Crekte birleerek adna alt ay denir. alt ay, Divriide hidroelektrik santral altrr. Divriiden sonra douya doru akan alt, Yama Dann kuzey eteklerinden doan Nik ayn, Eerli Dandan kan Halha Deresinin sularn alarak Karasu Irmana karr. Kelkit ay : Kelkit ay, Yeilrmakn byk kollarndan biridir. Suehri ilesinin dousunda Kelkit Vadisi denilen dar ve derin bir vadiye giren ay, batda Koyulhisar

18

topraklarn suladktan sonra, Tokat topraklarna girer. Kelkit ayna ehriyar Deresi, Akar ve Gemin Deresi sular karr (Mahiroullar, 2003).

4.2.2.Doal Gller Tdrge Gl : l merkezinin dousunda Zaraya 20 km uzaklktaki Tdrge Gl, Sivas Erzurum karayolu zerinde ve 5 kilometre karelik yzlm ile ilin en byk gldr. Gln ortalama derinlii 20 metre, en fazla derinlii 45 metredir. Dipten kaynayan sularla beslenen glde bol miktarda gm bal yetiir; suyu olduka kirelidir. Gln fazla sular Yarhisar ky yaknlarnda Kzlrmaka karr. Hafik Gl : Hafik ile merkezinin kuzeybatsndaki bu gln alan yaklak 1 kilometre karedir. Derinlii ortalama 6 metre olan gl, dipten kaynayan sularla beslenir. Sular tatl olan glde yayn bal yetiir. Gln ortasnda Plr Adas adl aalandrlm bir adack vardr. Lota Glleri : Hafikin 3 km dousunda Sivas Erzurum karayolunun kuzeyindeki gller topluluudur. lkbaharda yalarn artmasyla bu gller kabararak birleir. Lota gllerinde bol miktarda yayn bal bulunur. Grn Gkpnar Gl : Suyu tatl ve son derece duru olan Gkpnar Gl, Grne 10 km uzaklktadr. Dipten gelen kaynaklarla beslenen bu glde ok lezzetli alabalk yetiir. Derinlii 15 metreyi bulan Gkpnar Glnn fazla sular Tohma ayna dklr (Mahiroullar, 2003). 4.2.3.Baraj ve Gletler Klkaya Baraj : 1990da Kelkit Irma zerine kurulan baraj, Suehri ilesindedir. Baraj, kil ekirdekli kaya dolgu yntemiyle yaplmtr. Barajn temelden ykseklii 132 m, gvde hacmi 2 000 000. m3, yllk elektrik retim 2.3 milyar kilovat/saattir. amlgze Baraj : Klkaya Barajnn 12 km aasnda Kelkit ay zerine kurulan baraj, enerji amaldr. Barajn temelden ykseklii 375 m, gl alan 5 km2, gvde hacmi 2 085 000 m3, yllk enerji retimi 88 milyar kilovat/saattir.

19

Glova Baraj : 1990 ylnda obanl Deresi zerine kurulmu olan Glova Baraj sulama ve enerji amaldr. Baraj gvdesi 65 milyon m3 su toplamaktadr. 584 ha alan sulayan barajda ylda 1 000 000. kilovat/saat enerji retilir. Yapaltn Baraj : Bu baraj 1986 ylnda arklada aylak ve Kanak dereleri zerine sulama ve enerji amaldr. Baraj gvdesi 15 000 000 m3 su toplamakta; ylda 2 200 ha araziyi sulamaktadr. Mursal Baraj ; 1992de Divriide Nik ay zerinde sulama ve enerji retimi amal kurulan baraj, 2.370 ha araziyi sular. Maksutlu Baraj : 1982 ylnda arkla Maksutlu ay zerinde sulama amal olarak toprak dolgu yntemiyle yaplmtr. Gazibey Baraj : 1993 ylnda merkez ile topraklarndaki Osugl Deresi zerine yaplm sulama amal bir barajdr. lde, DS ve ky Hizmetleri tarafndan 1980 sonrasnda tamam sulama amal ok sayda glet yaplmtr. Merkez ledeki Gletler : Serpincik, tepe, Boazdere, Ozmu ve eltek gletleri olmak zere be glet. Altnyayladaki Gletler : Dilekpnar, Merkez, Deliilyas, Kurucagl, Gzelolan gletleri. Aknclardaki Gletler : Abana Gleti. Gemerekteki Gletler : Kmeviran, Karagl gletleri. mranldaki Gletler : Delice Gleti. Kangaldaki Gletler : Bozarmut, z, Deligazi, Karacaren gletleri. Suehrindeki Gletler : Fahret Gleti. arkladaki Gletler : Kmbet, Demirboa, Lisanl, Dllk Gletleri. Uladaki Gletler : Baharz Gleti. Yldzelindeki Gletler : Kaman, Tad, alar, Ilca, Yusufolan, Aa akmak, Kak, Kkhyk, Saral,, Altnoluk, Kerimmmin, Demirz, Karacaren, Aa Domu Gletleri. Zaradaki Gletler : Kemeriz, Karacahisar, erefiye gletleri (Mahiroullar, 2003).

20

4.3. Aratrma Blgesinin Nfus Yaps 2000 yl Genel Nfus Saym sonularna gre Sivas ilinin nfusu 755.091 kiidir. Trkiye nfusunun %0 11.1lik bir blmnn yaad Sivas 81 il arasnda 29. srada yer almtr. Sivasta nfusun % 33,4 il merkezinde, % 22,5i ile merkezlerinde, % 44,1i ise bucak ve kylerde yaamaktadr.

4.3.1.Nfus Art Hzlar Sivasta nfus art hznn 1927 ylndan 1960 ylna kadar Trkiyenin nfus art hzna yakn olduu, 1960 ylndan sonra yllk nfus art hznn giderek azald grlmektedir. Sivasta en yksek nfus art hznn %0 34,05 ile 1927-1935 dneminde, en dk nfus art hznn ise %0 -1,54 ile 1990-2000 dneminde olduu grlmektedir. 1927 ylnda Sivas lke nfusu iinde % 2.4lk bir paya sahip iken, bu oran 2000 ylnda % 1,1 dmtr. Bu azalmann en byk sebebi ekonomik ve sosyal nedenlerle bal olarak yaanan glerdir. 1927-1945 dnemleri arasnda Sivasn ehir nfusu orannda da nemli bir deiiklik grlmemitir. 1927 ylnda Sivasta % 17,3 olan ehirde yaayan nfusun pay, 1945 ylndan sonra srekli bir art gstererek 2000 ylnda % 55,9 ulamtr. 1927-2000 dneminde, Sivasta ehirde yaayan nfus orannn lke ortalamasndan daha dk olduu grlmektedir. 1990-2000 dneminde ehir nfusunun yllk art hz %0 9,17 olurken, ky nfus art hz %0 -13,64 olarak gereklemitir. 1990-2000 dneminde ildeki ehir nfusunun ky nfusundan fazla olduu grlmektedir. le bal bulunan 16 ileden Yldzeli ilesi 76 232 nfusla en byk ile, Glova ilesi ise 6 272 nfusu ile en az nfusa sahip olan ilelerdir. lin yllk nfus art hz en yksek olan ilesi %0 15,9 ile Altnyayla iken, en az olan ilesi %0 -44,4 ile mranldr (izelge 4.2).

21

izelge 4.2. Sivasta Yerleim Yerlerine Gre Nfus Art Hzlar ve Nfus Younluu. leler Toplam 1990 ehir Toplam 299 935 8 353 15 713 23 313 6 314 54 692 6 272 26 742 19 213 13 883 37 049 24 934 44 731 49 318 14 972 76 232 33 425 755 091 2000 ehir 251 776 4 982 4 867 14 429 4 004 12 589 4 120 11 294 5 526 7 316 12 099 5 706 25 137 20 654 3 390 16 070 17 845 421 804 Bucak ve Ky 48 159 3 371 10 846 8 884 2 310 42 103 2 152 15 448 13 687 6 567 24 950 19 228 19 594 28 664 11 582 60 162 15 580 333 287

Bucak ve Ky Merkez 276 383 223 115 53 268 Aknclar 10 368 5 320 5 048 Altnyayla 13 399 3 017 10 382 Divrii 32 719 17 664 15 055 Doanar 8 210 4 421 3 789 Gemerek 48 176 8 646 39 530 Glova 6 699 2 898 3 801 Grn 30 602 9 886 20 716 Hafik 27 321 10 002 17 319 mranl 21 649 7 414 14 235 Kangal 45 153 12 276 32 877 Koyulhisar 21 649 6 042 15 602 Suehri 47 560 23 202 24 358 arkla 51 593 16 839 34 754 Ula 16 121 2 488 13 633 Yldzeli 70 949 15 249 55 700 Zara 38 275 16 353 21 922 TOPLAM 766 821 384 832 381 989 Kaynak: Anonim, 2000a, Genel Nfus Saym.

izelge 4.2 incelendiinde 1990-2000 dneminde Sivas il merkezinin ehir nfus art hz %0 12,1dir. Sivasa bal ilelerin ayn dneme ait ehir nfuslar incelendiinde; ehir nfusu en fazla olan ilenin Suehri, en az olan ilenin ise Ula olduu grlmektedir. ehir nfus artnn en fazla olduu ile %0 47,8 Altnyayla ilesi, en az olduu ile ise %0 -59,3 ile Hafik ilesidir. Sivasa bal bulunan tm bucak ve kylerin yllk nfus art hz %0 -13,6 dr. 2000 ylnda nfus younluu il genelinde 26 ve il merkezinde 108 iken, ilelere gre 8 ile 54 kii arasnda deimektedir. Yzlm byklne gre ilk srada yer alan Kangal ilesinde nfus younluu 10 kii, yzlm en kk olan Doanar ilesinde ise 32 kiidir.

22

4.4. Aratrma Blgesinin Ulam Durumu Sivas Anadolu Blgesinde yer alan, Anadoluyu douya, Karadenizi gneye balayan hat zerinde olup, pek ok arter noktas il topraklarndan gemektedir. Tokat, Ordu, Giresun,Gmhane, Erzincan, Kayseri bulunmaktadr. ldeki 2.008 km lik karayolu ann, 968 km si il yolu, 1 040 kmsi devlet yoludur. Devlet yolunun 30 kmsi beton asfalt, 968 kmsi sathi kaplama, 42 kmsi stabilizedir. l yollarnn; 1 kmsi beton asfalt, 816 kmsi sathi kaplama, 115 kmsi stabilize, 14 kmsi toprak, 22 kmsi geit vermezdir. Demiryolu hatt Tokat istikametinden Yldzeli ilesinden Sivas line girmektedir. Ayrca ilde bir tane havaalan mevcut olup, bytme almalar halen devam etmektedir (Anonim,2006f). llerine snr ve ulam balantlar

23

5. ARATIRMA BULGULARI

5.1. letmelerin Sosyo-Ekonomik zellikleri 5.1.1. letmelerde gc Durumu

letmelerde, iletme bana ortalama nfus 3,11 kii olarak tespit edilmitir. letme bana E B cinsinden 2,97 E B igc dmektedir. En fazla igcne sahip iletme 4,75 E B, en dk 1,00 E B ile faaliyette bulunmaktadr. Erkek gc Birimi cinsinden iletmede igcnn % 9,58 erkek igc, % 8,42 sini kadn igc oluturmaktadr. izelge 5.1. ncelenen letmelerde ya Gruplarna gre gc Varl (E B) Ya Gruplar 0-6 7-14 15-49 50-64 65-+ GENEL TOPLAM % gc Varl Kadn Erkek 0,21 2,29 0,04 0,43 0,25 2,72 8,42 91,58

Toplam 2,50 0,47 2,97 100

5.1.2. letme Yneticilerinin Genel zellikleri Alabalk iletmelerinde iletme yneticilerinin ya durumlar incelendiinde, en byk yataki iletme yneticisi 57, en kk yataki iletme yneticisi 25 yanda olup, ortalama iletme yneticisi ya 40,77 dir. letme yneticilerinin eitim seviyeleri dktr. letme yneticilerinin % 42,90u ilkokul, % 50,00si ortaokul, % 7,10u lise

24

mezunudur. letme yneticilerinin % 42,85 i alabalk yetitiricilii haricinde herhangi bir i ile itigal etmemektedir. letme yneticilerinin % 57,15i, tarm, esnaflk gibi dier uralarla birlikte bu ii de yapmaktadrlar. letme yneticilerinin alabalk yetitiricilii ile birlikte baka bir tarm uras bulunanlarn oran % 21,43 ve alabalk yetitiricilii ve tarmla hi ilikisi bulunmayanlarn oran % 35,72dir. ncelenen iletmelerin % 14,28i kurulu aamasnda Kaynak Kullanm Destekleme Fonundan (KKDF)* yaralanm olup, % 85,72si z sermaye ile iletmelerini kurmulardr. letme yneticileri iletmenin kurulu aamasnda % 28,58 orannda brokrasi, % 57,14 orannda teknik konularda, % 7,14 kredi, brokrasi ve elaman ihtiyac konularnda sorun ile karlatklarn, % 7.14 ise herhangi bir sorun ile karlamadklarn belirtmilerdir. letmelerde, yetitiricilik ile ilgili bir sorunla karlatklarnda iletmecilerin % 42,81i tarm il/ile mdrlklerine, %14,28i kendi tecrbesine, % 35,71i tarm ile mdrlklerine ve niversitenin ilgili blmlerine, % 7,56s niversitenin ilgili blmlerine bavurduklarn belirtmilerdir.

5.1.3. letme Arazilerine likin zellikler ncelenen 14 iletmenin, % 57,14 kylerde, % 7,15i beldelerde ve % 35,71i ise ilelerde bulunmaktadr. letmelerin en yakn ileye uzakl, en yakn iletmede 3 km, en uzak iletmede 30 km ve ortalama uzakl ise 9,36 kmdir. Sivas l merkezine en yakn iletme 47 km , en uzak iletme 180 km olup, ortalama uzakl ise 128 kmdir. Kurulu yeri bakmndan iletmelerin % 14,28i da etei, % 35,71i ak arazi ve % 50,01i vadi arasnda alabalk yetitiricilii yapmaktadr. _______________________________________ *KKDF : Bakanlar Kurulunun 13 Aralk 1984 tarih ve 84/8860 sayl karar ile T.C. Merkez
Bankas bnyesinde kurulmutur. Tarmsal amal projelerin kii ve kurulularn z kaynaklar ile gerekletirilmesi, sabit yatrmlarnn belli oranda ilgili kaynaktan karlksz prim demesi ile desteklenmesi esasna dayanr (Kl, 1994)

25

letmelerin kurulduu arazinin mlkiyet durumlar incelendiinde; iletmelerin % 21,43 kiralk arazi, % 71,43 z mlk arazi, % 7,14 kiralk orman arazisidir. ncelenen iletmelerin % 85,72si ahs, % 7,14 adi ortaklk, % 7,14 kamu kuruluudur. letmelerin arazi varl incelendiinde; iletmeler, ortalama olarak 8,282 dalk iletme alanna sahiptirler. letmeler genellikle tarma elverili olmayan arazilerde retimini gerekletirmektedirler.

5.1.4. letmelerin Fiziksel Unsurlar

5.1.4.1. Binalar letmelerde bulunan fiziksel unsurlarn banda binalar gelmektedir. ncelenen tesislerde iletme bana bina alan 100,72 m2 olup, iletmelerde bulunan en fazla bina alan 150 m2, en az bina alan 30 m2dir. letmede binalar genellikle ok amal olarak kullanlmaktadr. Genellikle idare binas, malzeme deposu, bakc odas, mutfak ayn at altnda bulunmaktadr. Ayrca, iletmelerin % 64,28inde piknik alannn yan sra, lokanta bulunmaktadr. Ayr bir malzeme deposu bulunan iletmelerin oran % 71,42dir. Kulukahane binalar incelendiinde; iletmelerin % 64,29nda ayr bir kulukahane bulunduu, % 35,71nde kulukahane bulunmad fakat ikamet ettikleri binann alt katn kulukahane olarak kullandklar grlmtr. letmelerin tamamnda elektrik bulunmaktadr. Ulam konusunda, iletmelerde yolun bir ksmnn stabilize olmas, olumsuz hava artlarnda sorun yaanmasna neden olmaktadr.

26

5.1.4.2. Su Kullanm Durumu ncelenen 14 iletmenin kulland suyun kayna incelendiinde; % 64,29u kaynak suyu, % 35,71i akarsudan yararlanmaktadr. letme bana su getirme mesafesi 485,71 mdir. Su kaynana en yakn iletme 50 m, en uza ise 1 500 mdir. letmelerde suyun nakli % 60 beton kanalet, % 33 PVC borularla ve % 7si toprak kanalla salanmaktadr. 5.1.4.3. Havuzlar Alabalk iletmelerinde havuz eitleri unlardr (Elbek,1981). a) Ana (damzlk) Havuzu b) Kuluka Havuzlar c) Yavru Bakm ve Gelitirme Havuzlar d) Yetitirme Havuzlar e) Pazarlama Havuzlar ncelenen iletmelerde havuz varl izelge 5.2de ve havuzlarda kullanlan malzeme ve kullan amalarna gre say ve alanlar izelge 5.3.de verilmitir. letmelerde toplam havuz alan 8.105 m2 ve toplam havuz says ise 529 adet olarak tespit edilmitir. letme bana ortalama havuz alan 579 m2 ve ortalama havuz says ise 37,78 adettir. Havuz alan itibari ile iletmeler ortalamasnda % 60,43 pay ve 349,85 m2 alana sahip yetitirme havuzlar ilk srada gelmekte, en az havuz alan % 4,53lk pay ve 15,47 m2 ile kuluka havuzlar almaktadr. Havuz alanlarnn tamam betondur. Havuzlarn gnlk bakm olarak havuz giri ve klarn kontrol ile l balklarn toplanmas gelmektedir. Bununla birlikte; kltr balklnda ve zellikle alabalk yetitiriciliinde balklarn yaam ortamn oluturan havuzlarn, dier hayvansal retim dallarnda olduu gibi canl materyale uyumlu, hijyenik koullar tayan bir yapda ina edilmeleri gerekmektedir (Elbek, 1981). ncelenen iletmelerde genellikle beton havuzlar dikdrtgen ve silindir eklindedir.

27

Kapal havuzlarda, incelenen iletmelerin % 21,42si aylk, % 28,58si 15 gnlk, % 50si haftalk genel bakm ve temizlik yaptklarn belirtmilerdir. Havuz temizliinde sadece kire ve tuz kullandklarn beyan etmilerdir. izelge 5.2. ncelenen letmelerde Havuz Varl HAVUZ C NS Kuluka Yavru Bakm ve gelitirme Yetitirme Pazarlama Damzlk GENEL TOPLAM YAPILI MALZEMES Beton Beton Beton Beton Beton ALANI(m2) 37,43 79,58 349,86 30,86 81,22 578,95 SAYISI 13,78 11,43 10,00 1,22 1,36 37,79

izelge 5.3. Havuzlarda Kullanlan Malzeme ve Kullan Amalarna Gre Say ve Alanlar KULLANILAN MALZEME Beton Toprak TOPLAM KULLANI AMALARI Kuluka Yavru Bakm ve Gelitirme Yetitirme Pazarlama Damzlk TOPLAM Adet Havuz Saylar % 529 0 529 Havuz Saylar Adet 193 160 140 17 19 529 (m ) 100 0 100 % 36,48 30,24 26,46 3,23 3,59 100,00
2

Havuz Alanlar % 8 105 0 8 105 Havuz Alanlar (m2) 524 1 114 4 898 432 1 137 8 105

100 0 100 % 6,47 13,74 60,43 5,33 14,03 100,00

28

5.1.5. letmelerde retim ve Pazarlama le lgili zellikler

5.1.5.1. Girdiler ve Girdi Temini letmelerde nemli girdilerin banda gelen yumurta, yavru balk ve byk boy balk (100 - 150 gr) ile yem kullanm durumu incelenmitir. letmeler hazr (suni) yem kullanmakta olup, yetikin balklarda pelet yem, yavru balklarda ise granl yem kullanlmaktadr. letmeler yavru bytme dneminde ya yem (karacier, dalak, balk artklar, msr vs.) kullanmadklarn, ancak zaman zaman vitamin kullandklarn beyan etmilerdir. karlamaktadrlar. ncelenen iletmelerin % 35,71i yavru balk ve ya da yetikin balk satn almtr. Yavru balklar boy ve gramajna gre farkl fiyatlardan satn alnmtr. Yavru balk ya da byk balk satn alan iletmelerin % 80i il snrlar iinde ki dier iletmelerden ihtiyalarn karladklarn belirtmilerdir. letmeler hazr yemi Kayseri (% 57,14), Erzurum (% 28,58) , Samsun (% 7,14) ve zmirdeki (% 7,14) yem fabrikalarndan

5.1.5.2. retim ve Pazarlama Durumu

letmelerin tamamnda damzlk balk bulunmaktadr. letme bana ortalama 162,43 adet damzlk balk etmilerdir. Genellikle Aralk-Mart aylar arasnda sam ilemi yapmaktadrlar. Ocak ay samn en youn olduu dnemdir. letmelerin % 42,86snda tek kii ile % 57,14nde ift kii ile sam yaplmaktadr. letmelerde salgn hastalk grlmemekle beraber, genelde dnem dnem fungusit enfeksiyonlar gzlenmekte, ayrca parazit ve balk biti az da olsa kendini gstermektedir. dmektedir. Damzlklar genelde 2-5 ya arasndadr. Gzlemleri sonucu iri, parlak, hareketli olanlar damzlk olarak ayrdklarn ifade

29

letmelerde iki tip retim ekli grlmektedir. a) letmelerin tamam kendi damzlk balklarndan yumurta alp, n yavru bytmeden, porsiyonluk olana kadar retim yapma kapasitesine sahiptirler. b) Ayn iletmeler dnem dnem pazarlama durumuna gre dier tesislerden yavru ve sat yapmaya hazr alabalklarla, stoklarn takviye yapmaktadrlar. Balk younluunda kullanlan nemli ller, su alan birimine ve su hacmi birimine den adet balk ve arlk balk olarak bilinmektedir. Ayrca su akkanl (debi) dikkate alnarak kimi kaynaklarda debiye den alabalk miktar, adet ve kg cinsinden ifade edilmektedir (Wiesner, 1968). Bu aratrmada, benimsenen younluk yllk retilen balk miktarnn havuz alanna blnmesi ile kg/ m2 cinsinden ifade edilmektedir (Elbek, 1981). Yerli ve yabanc bir ok kaynakta younluu bu biimde ifade etmekte olup, 1 m2 su alanna den optimal balk younluu 18 kg/m2 olarak belirtilmitir (Sayn, 1976 ; Canyurt, 1978). letmeler ortalamasnda balk younluu 17,96 kg/m2 olarak hesap edilmitir. Benzer konuda yaplan bir almada bu oran 21,346 kg/ m2 olarak hesaplanmtr (Elbek, 1981). letmeciler genel olarak pazarlama ile ilgili sorunlarnn olmadn ifade etmilerdir. letmelerde ortalama balk sat arl 210,71 gr/adet ve ortalama balk sat fiyat 1 200.-YTL/adet olarak hesaplanmtr. letmelerde rn sat yeri incelendiinde; iletmelerin tamam iletme avlusunda sat yapmakta olup, bununla birlikte iletmelerin % 21,43 araclara, % 21,43 restoranlara rettikleri alabalklar pazarlamaktadrlar. letmecilerin % 78,57si rn pein, geriye kalan % 21,43 kark (pein+vadeli) sattn beyan etmilerdir. Vadeli sat yapan iletmeler sattklar rnn bedelini en fazla bir iki ay ierisinde tahsil ettiklerini belirtmilerdir. letmelerin kredi gereksinimleri incelendiinde; % 71,42si kredi gereksinimi olmadn, % 28,58i iletme giderlerini karlamak iin veya ek yatrm yapmak, tesislerini bytmek amacyla yatrm kredisi gereksinimleri olduunu belirtmilerdir. letmeler arasnda herhangi bir rgtlenme, kooperatifleme bulunmamaktadr. letmelerin % 78,57si retim aamasnda karlalan sorunlarn ortak zm, ortak bir rn fiyatnn belirlenmesi, kaliteyi artrma, maliyeti drme, girdi ihtiyacnn

30

karlanmas ve pazarlama aamasndaki avantajlar ile retici rgtlenmesinin yararl olacan ve rgtlenmeyi istediklerini, % 21,43 ise, iletmeler arasnda gvenilir bir rgtlenme olmayaca endiesi ile rgtlenme istemediklerini beyan etmilerdir.

5.1.6. letmelerin Sermaye Yaps

ncelenen iletmelerde aktif sermaye; arazi slah, bina ve havuz, alet-makine, damzlk balk, malzeme-mhimmat, balk ve para sermayesinden oluurken, pasif sermaye; borlar ve z sermayeden olumaktadr. izelge 5.4.de incelenen iletmelerdeki sermaye yaps deer ve oransal olarak verilmitir. ncelenen iletmelerde aktif sermaye yaps ierisinde en byk pay % 35,63lk oranla bina ve havuz sermayesi alrken, bunu % 34,73 ile balk sermayesi, %12,88 ile arazi slah sermayesi, % 6,86 ile arazi sermayesi, % 5,27 ile para sermayesi, % 2,94 ile damzlk balk sermayesi, % 1,61 ile alet-makine sermayesi ve % 0,08 ile malzememhimmat sermayesi izlemektedir. Pasif sermaye ierisindeki z sermaye; aktif sermayeden borlarn karlmas ile hesaplanmtr. Pasif sermaye ierisinde z sermayenin pay % 96,33 iken, borlar pasif sermayenin % 3,67sini oluturmaktadr. Benzer almalarda pasif sermayenin dalm Aydn (2000) n yapt almada % 96,1 z sermaye, % 3,9 borlar, Adgzel (2004)in yapt almada % 95,89 z sermaye, % 4,11 borlar, Elbek (1981)in yapt almada % 92,2 z sermaye, % 7,8 yabanc sermaye, Rad (1999)n yapt almada % 85 z sermaye, % 15 borlar eklinde hesap edilmitir.

31

izelge 5.4. ncelenen letmelerde Sermaye Yaps SERMAYE UNSURLARI A)AKT F SERMAYE 1)iftlik Sermayesi - Arazi Sermayesi - Arazi Islah Sermayesi - Bina ve Havuz Sermayesi 2) letme Sermayesi -Sabit letme Sermayesi a) Alet-Makine Sermayesi b) Damzlk Ball Sermayesi -Dner letme Sermayesi a) Malzeme-Mhimmat Sermayesi b) Balk Sermayesi c) Para Sermayesi TOPLAM AKT F SERMAYE B) PAS F SERMAYE 1) Borlar 2) z Sermaye TOPLAM PAS F SERMAYE DEER (YTL) 7 453,80 13 996,58 38 715,94 ORANI (%) 6,86 12,88 35,63

1 742,86 2 436,45 863,18 37 714,29 5 725,36 108 648,46 3 983,26 104 665,20 108 648,46

1,61 2,94 0,08 34,73 5,27 100,00 3,67 96,33 100,00

32

5.2. letmelerin Yllk Faaliyet Sonular

5.2.1. Gayrisafi Hasla ncelenen iletmelerde, gayrisafi hasla porsiyonluk balk ve yavru balk sat ile z tketimden (aile ve iilerin tketimi) olumaktadr (Al ve Demirci, 1984). letmelerde gayrisafi hasla unsurlarnn deer ve oransal durumlar ile havuz alan ve aktif sermayeye gayrisafi hasla oranlar izelge 5.5.de verilmitir. letmeler ortalamasnda toplam gayrisafi hasla 44 811,44.-YTLdir. Gayrisafi hasla ierisinde % 84,16lk pay ile byk boy balk sat ilk sray alrken, bunu % 14,15 ile yavru balk sat ve % 1,69 ile z tketim izlemektedir. Birim retim alanna 100 m2 den gayrisafi hasla 9 150,50.-YTL olarak bulunmutur. Gayrisafi haslann aktif sermaye oran 0,41 olarak bulunmutur. Bu iletmelerde retim iin yatrlan 100 YTLlik sermayeye karlk 41 YTLlik gayrisafi hasla elde edildiini veya yatrlan sermayeye karlk pozitif fakat tatminkar olmayan bir gayrisafi hasla elde edildii anlamna gelmektedir.

izelge 5.5. ncelenen letmelerde Gayrisafi Hasla GSH UNSURU Porsiyonluk Boy Balk Sat Yavru Balk Sat z tketim (Aile ve ilerin Tketimi) TOPLAM GAYR SAF HASILA GSH/100 m2 Havuz Alan GSH/Aktif Sermaye DEER (YTL) 37 714,29 6 342,86 754,29 44 811,44 9 150,50 0,41 ORANI (%) 84,16 14,15 1,69 100,00 -----

33

5.2.2. letmelerde letme ve retim Masraflar ncelenen iletmelerde iletme ve retim masraflarna ilikin deer ve oranlar izelge 5.6.da verilmitir. izelgeden anlald zere iletmeler ortalamasnda iletme masraflar toplam 36 628,68.-YTL, retim masraflar toplam 38 460,11.-YTL olarak bulunmutur. letme masraflar ierisinde en byk pay % 51,48 ile yem gideri oluturmaktadr. izelge 5.6. ncelenen letmelerde letme ve retim Masraflar SERMAYE UNSURLARI DEER (-YTL) ORANI (%) 1)Yumurta ve Yavru-Byk 2 357,14 Boy Balk Bedeli 2)Yem Bedeli 18 857,15 3) ilik Masraflar 4 885,71 4)Kimyasal ve Dezenfektan 307,98 Madde Bedeli 5)Istma-Aydnlatma1 260,63 Haberleme Masraflar 6)Bakm-Onarm Masraflar 605,52 7)Ulam-Pazarlama ve 1 659,96 Dier Cari Masraflar MASRAFLAR TOPLAMI 29 934,09 8)Dner Sermaye Faizi 2 619,23 (%17.50) 9)Genel dare Giderleri 1 344,34 10)Arazi Islah 699,83 Amortisman 11)Bina ve Havuz 1 161,48 Amortisman 12)Alet-Makine 260,60 Amortisman 13)Damzlk Balk 609,11 Amortisman LETME MASRAFLARI 36 628,68 Aktif Sermaye Faizi(%5) 1 831,43 RET M MASRAFLARI 38 460,11 LETME 7 472,25 MASRAFLARI/100 m2 RET M 7 845,86 MASRAFLARI/100 m2

6,44 51,48 13,34 0,84 3,44 1,65 4,53 81,72 7,25 3,67 1,91 3,70 0,08 1,67 100,00

34

5.2.3. letmelerde Saf Hasla, Safi Kar ve Rantabilite ncelenen iletmelerde saf hasla, safi kar ve rantabilite oranlar izelge 5.7.de verilmitir. Saf hasla, gayrisafi hasladan iletme masraflarnn karlmas ile bulunmutur. letme bana den saf hasla , 8 182,76.-YTL olarak bulunmutur. Safi kar ise gayrisafi hasla deerinden retim masraflarnn karlmas ile bulunmutur. ncelenen iletmelerde safi kar, 6 351,33.-YTL olarak hesaplanmtr. Birim retim alan (100 m2) bana den saf hasla 1 670,92-YTL ve safi kar ise 1 296,94.-YTL olarak bulunmutur. izelge 5.7. ncelenen letmelerde saf Hasla , Safi Kar ve Rantabilite FAAL YET SONULARI Gayrisafi Hasla letme Masraflar retim Masraflar Saf Hasla Safi Kar Rantabilite (%) DEER (YTL) 44 811,44 36 628,68 38 460,11 8 182,76 6 351,33 5,85

Rantabilite; bir iletmenin belirli bir srede elde ettii karn, bu kar elde etmek iin kullanlan aktif sermayeye oran olarak tanmlanmaktadr (Al ve Demirci, 1984). ncelenen iletmelerde rantabilite % 5,85 olarak hesaplanmtr.

5.2.4. letmelerde Yem dnm Oran (Parasal Olarak)

ncelenen iletmelerde yem dnm oran (yem dnm oran = gayrisafi hasla/yem bedeli X 100) sadece parasal adan incelenmi ve izelge 5.8.de verilmitir.

35

izelge 5.8. ncelenen letmelerde Yem dnm Oran ( Parasal Olarak ) Yem Bedeli (1) 18 857,15 Gayrisafi Hasla (2) 44 811,44 Yem Dnm Oran (2/1.100) 237,64

izelge 5.8.de grld zere, iletmelerde ortalama yem dnm oran % 237,64 olarak belirlenmitir. Yani yaplan her 100 YTL yem masrafna karlk 237,64.-YTL gayrisafi hasla elde edildii sylenebilir. Buradan 100 YTL yem gideri karlrsa, 137,64.-YTL kazan elde edildii grlr. Bu 137,64 YTL ise retim masraflar ve kar iermektedir. 5.3. ncelenen letmelerin letmecilik Yaplar ve Sorunlar 5.3.1.Girdi Temini Bilindii zere hayvanclk iletmelerinde yem en byk masraf kalemini oluturmaktadr. ncelenen iletmelerde de yem bedeli % 51,48 ile iletme masraflar ierisinde en byk masraf unsuru durumundadr. letmeler kullandklar yemi ehir dndaki yem fabrikalarndan temin etmekte olup, bu da yemin maliyetini ykseltmektedir. letmelerin % 37,71 yavru balk, byk boy (100-150 gr) bal ehir ii veya ehir dndaki iletmelerden satn almaktadrlar. Hem temin edilmesi zor hem de maliyeti yksek olmaktadr. 5.3.2.Kredi ve Tevik Durumu 2006 yl itibariyle T.C. Ziraat Bankas A.. kanalyla alacak kredilerde, normal cari faiz oran (% 17,5) zerinden % 25 indirim yaplmaktadr. letme kredilerine 18 ay vadeye, yatrm kredilerine ise ylda bir demeli 5 yl vade imkan verilmitir (Anonim.2006e). letme sahiplerinin tamamnn kredi konusunda bilgisi mevcut olup, bir ksm retici gemi yllar da dikkate alndnda kullanmaya devam etmektedir kredi kullanm ve dnem dnem

36

5.3.3.Pazarlama Durumu

retilen balklarn pazarlama sorunu bulunmamaktadr. Nfus younluuna gre retim azdr. zellikle balk av yasann balad dnem ayn zamanda yaz dnemine gelmekte, bir ok tesiste porsiyonluk balk satnda skntlar meydana gelmeye balamaktadr. retilen tamamna yakn taze olarak satlmaktadr. Ancak ileriki dnemlerde tesis saysnn artmas Sivas linde alabal ileyecek ve depolayacak bir tesisi zorunlu hale getirebilir.

5.3.4.rgtlenme Durumu Trkiye genelinde olduu gibi, Sivas linde de alabalk yetitiricileri arasnda herhangi bir rgtlenme bulunmamaktadr. Bir ok konuda kooperatifleen reticilerin olumsuz rnek tekil etmesi buna birinci derecede etkendir. Ayrca tesisler arasnda (300 km ye yakn mesafeler mevcut) uzakln fazla oluu rgtlenmeyi olumsuz etkilemektedir. leriki yllarda tesis saysnn artmas ucuz girdi salama ve retilen rn gerek deerinden satma asndan rgtlenme ihtiyacn gndeme hzl bir ekilde getirecektir. 5.3.5. Dier Sorunlar letmelerin % 21,43 kiralk arazi zerinde faaliyet gstermektedirler. Kira bedelleri ok yksek olmasa da karll azaltmaktadr. letmelerin alt yap sorunu bulunmamaktadr. letmelerde zaman zaman fungusit hastalklar bata olmak zere viral ve paraziter hastalklar grlmektedir. Ancak youn bir ekilde olmadndan retimi olumsuz ynde etkilemektedir.

37

6. SONU VE NER LER Bu aratrmada, Sivas lindeki alabalk yetitiricilii yapan iletmelerin yapsal zellikleri ortaya konulmu, ekonomik analizi yaplm, sorunlar tespit edilerek neriler gelitirilmeye allmtr. Aratrmada Sivas linde alabalk yetitiricilii yapan tm iletmeler, populasyonu oluturmutur. almann planlama aamasnda Sivas Tarm l Mdrl kaytlarnda 22 faal iletme olduu tespit edilmi, fakat baz iletmelerin faal (vefat sonucu kapanma, rantabl olmadndan kapanma, gerekli itina ve zeni gsterememekten kapanma ve ii brakma gibi sebepler) olmay, anket yapmaya istekli olmama gibi nedenlerle 14 iletme ile tam saym yntemi kullanmaya allarak anket sonucu veriler elde edilmeye allmtr. ncelenen iletmelerde ortalama arazi varl 8,282 da olup, genelde tarma elverili olmayan arazilerde retim yaplmaktadr. letmelerde, iletme bana bina alan 100,72 m2dir. letmelerin tamamnda kuluka binas veya benzer ekilde yumurta sam ve retim yerleri mevcuttur. Tamamnn elektrii mevcuttur. Yollarnn tamamna yakn yl boyu ak olup, ancak ok ar geen k artlarnda kapanma durumu bulunmaktadr. letmelerde toplam retim alan varl 8.105 m2 olup, iletme bana 578 m2 dmektedir. Toplam 378 adet havuz bulunmaktadr. dmektedir. letmelerde aktif sermaye ierisinde en byk pay % 35,63 ile bina ve havuz sermayesi oluturmaktadr. Bunu sras ile % 34,73 ile balk sermayesi, % 12,88 ile arazi slah sermayesi, % 6,86 ile arazi sermayesi, % 5,27 ile para sermayesi, % 2,94 ile damzlk balk sermayesi, % 1,61 ile alet-makine sermayesi, % 0,08 ile malzeme-mhimmat sermayesi izlemektedir. Pasif sermaye, borlar ve z sermayeden olumakta ve % 96,33 z sermaye ve % 3,67si ise borlardr. ncelenen dnemde, iletmeler ortalamasnda gayrisafi hasla deeri 44 811,44.-YTL olarak bulunmutur. letmenin 100 m2 retim alan bana den gayrisafi hasla deeri ise 9 150,50.-YTLdir. Gayrisafi haslann aktif sermayeye oran 0,41 olarak bulunmutur. letme bana 37,79 adet

38

ncelenen iletmelerde, iletme masraflar toplam 36 628,68.-YTL, retim masraflar toplam ise 38 460,11.-YTL olarak bulunmutur. letme masraflar ierisinde en byk pay % 51,48 ile yem bedeli almaktadr. ncelenen iletmelerde, saf hasla 8 182,76.-YTL ve safi kar 6 351,33.-YTL olarak bulunmutur. 100 m2 retim alanna den saf hasla 1 670,92.-YTL ve safi kar ise 1 296,94.-YTLdir. letmelerde rantabilite % 5,85 olarak bulunmutur. letmelerin sorunlarnn zmne ilikin neriler yle sralanabilir. 1) Yapt iin bilincinde olan reticilerin saysn artrmak iin, gerekli kurs, seminer vb. eitim almalar dzenleyerek, itiraklerini salamak. 2)Yurt ii ve yurt dnda rnek tekil edecek tesislere ziyaretler yaplmasn salamak. 3)Verilecek dk oranl krediler karlnda, gvence veremeyen reticilere devlet gvencesi vermek. 4) Kilogram bana verilen 1.-YTL destei artrmak. 5) Basn Yayn, TV araclyla alabaln faydalarn anlatmak, tketime hazr bilinli toplum oluturmak. 6) Tesis kurulu aamasnda brokrasiye azaltmak, hazine ve orman arazilerinde kiralama yaplma yerine, reticilere uzun yllara yaygn sat yapma, gerekirse ilgili alan ve evresini zimmetleyerek doay korumay ve gzelletirmeyi salamak. 7) Sivas Tarm l Mdrl bnyesinde bulunan Su rnleri Mhendisi saysn artrmak ve onlar en iyi ekipmanla donatmak. Balk Hastalklar hakknda uzmanlamalarn salamak. 8) rgtlenme alt yapsn oluturmak. 9) Mevcut su kaynaklarndan alnabilecek en fazla retim yapma konusunda azami gayret gstermek, ileriki yllarda alabalk ileme ve depolama tesisinin alt yapsn oluturma gayreti ierisinde olmak. 10) Sivas li genelinde, belli yerlerde doal olarak reyen yerli alabalklarmzn slah edilerek retimini salamak, mevcut tesislerde alternatif rn olarak pazara sunmak.

39

KAYNAKLAR
AIL, F., ve DEM RC , R., 1984. Tarm Ekonomisi Dersleri, Ankara niversitesi, Ziraat Fakltesi Yaynlar, No: 880, Ders Kitab No:245, Ankara niversitesi Basmevi, Ankara. ADIGZEL, F., 2004. Tokat linde Gkkua Alabalk letmelerinin Ekonomik Analizi. Gaziosmanpaa niversitesi Fen Bilimleri Enstits Tarm Ekonomisi Anabilim Dal, (Yksek Lisans Tezi), Tokat. AKAY, M.,1996.Tokat li Niksar Ovas Tarm letmelerinin Yapsal Analizi, letme Sonularn Etkileyen Faktrlerin Deerlendirilmesi ve Dorusal Programlama Yntemiyle Planlamas zerine Bir aratrma. Gaziosmanpaa niversitesi Fen Bilimleri Enstits Tarm Ekonomisi Anabilim Dal, (Doktora Tezi), Tokat. ANON M, 1994a. Su rnleri statistikleri. Devlet statistik Enstits, Yayn No: 1859, Ankara. ANON M, 1994b. Trkiye statistik Yll. Devlet statistik Enstits, Yayn No: 1720, Ankara. ANON M, 1995. Su rnleri ve su rnleri Sanayi. Yedinci Be Yllk Kalknma Plan zel htisas Komisyon Raporu, DPT, Ankara. ANON M, 1999. Su rnleri statistikleri. Devlet statistik Enstits, Yayn No: 2429, Ankara. ANON M, DPT, 1991-2000. Yllk Programlar, Ankara. ANON M, D E, 2000a. Genel Nfus Saym. ANON M, DPT, 2000b. Su rnleri Ekonomisi, retim, Miktar, Fiyat ve Deer Deiimleri, ktisadi Sektrler ve Koordinasyon Genel Mdrl, Ankara. ANON M, 2001a. Su rnleri statistikleri. Devlet statistik Enstits, Yayn No: 2736, Ankara. ANON M, 2002b. Trkiye statistik Yll. Devlet statistik Enstits, Yayn No: 2779, Ankara. ANON M, 2003. Trkiye statistik Yll. Devlet statistik Enstits, Yayn No: 2895, Ankara. ANON M, 2006a. TU K, Trkiye statistik Yll.Ankara.

40

ANON M, 2006b. T.C. Tarm ve Ky leri Bakanl, Tarm l Mdrl Alabalk retim Tesisleri, Sivas. ANON M, 2006c. T.C. Tarm ve Ky leri Bakanl, Tarm l Mdrl l Arazisinin leler tibariyle Genel Dalm, Sivas. ANON M, 2006d. Meteoroloji l Mdrl, Sivas ve lelerinin klim Verileri, Sivas. ANON M, 2006e. T.C. Ziraat Bankas A.. Tarmsal Krediler Ynetmelii. Ankara. ANON M, 2006f. Sivas Valilii, Sivas 2006 . Ankara. AYDIN, A., 2000. Erzurum li Snrlar erisinde Projelendirilmi Olarak Faaliyet Gsteren Alabalk letmelerinin Yapsal Ve Ekonomik Analizi. Atatrk niversitesi Fen Bilimleri Enstits Su rnleri Anabilim Dal, (Yksek Lisans Tezi), Erzurum. BABADOAN, G., 1998. Su rnleri Sektr Aratrmas, T GEM Tarm Dairesi, Ankara. CANYURT, M. A., 1978. Alabalk retiminde Yumurtlama ve Yapay Dlleme. Hayvansal retim Dh9y0ergisi, Say: 10, Bornova, zmir.. ELEB , R., 1995. Sapanca ve evresindeki Alabalk Yetitiren letmelerin Kapasiteleri ve Sorunlar. stanbul niversitesi Fen Bilimleri Enstits Su rnleri Yetitiricilii ve Hastalklar Anabilim Dal, (Yksek Lisans Tezi), stanbul. EL KKALE, M. SAL H ve ark., 1999. Trkiye Su rnleri Sektr ve Gelitirme Vakf Yaynlar, No; 5, Ankara. ET N, B., B LGVEN, M., 1991. Gney Marmara Blgesinde Alabalk retimi Yapan letmelerin Yapsal ve Ekonomik Analizi. Su rnleri Sempozyumu, zmir. EK, A., ERKAN, O., 1996. Tarm Ekonomisinde Aratrma ve rnekleme Yntemleri, GO Ziraat Fakltesi Yaynlar, No: 12, Ders Notlar Serisi, No: 6, Tokat. PTEN, R., 2000. zmir lindeki Su rnleri letmelerinin Teknik ve yapsal Ynden ncelenmesi. Ege niversitesi Fen bilimleri Enstits Zootekni Anabilim dal, (Doktora Tezi), zmir. DEM R, O., 1997. Tortum-Uzundere Yresinde Bulunan Alabalk letmelerinin Maliyet Analizi. Atatrk niversitesi Fen Bilimleri Enstits Tarm Ekonomisi Anabilim Dal, (Yksek Lisans Tezi), Erzurum.

41

ERKU, A., 1995. Tarm Ekonomisi ,A. . Ziraat Fakltesi ,Eitim,Aratrma ve Gelitirme Vakf Yaynlar , No 5, Ankara. ELBEK,A.G., 1981. Ege Blgesinde Tatlsu rnleri reten letmelerin Yapsal ve Ekonomik Analizi. Ege niversitesi Ziraat Fakltesi Ziraat Ekonomisi ve letmecilii blm, (Doktora Tezi), ZM R. GLUBUK, B., ALBAYRAK, M ., GNE, E ., 2002. Trkiyede Gda Sanayi, Bask Matbaas, Semih Ofset, Ankara. GNE, T., ARIKAN, R., 1988. Tarm Ekonomisi statistii, A..Z.F.Yaynlar , No:1049, Ankara. NAN, H., 1994. Tarm Ekonomisi, Trakya niversitesi Ziraat Fakltesi Yaynlar, No:33, Tekirda. GREN, D., 1996. Gney Egede ipura ve Levrek letmelerinde Ekonomik Optimizasyon, Verimlilik ve Artrc nlemler. Ege niversitesi Fen Bilimleri Enstits Su rnleri Anabilim Dal, (Doktora Tezi), zmir. KARATA, M., 2005.Ziraat Mhendislii Dergisi, say:345, Ankara. KILI, M., 1994. Tokat Merkez lede Kaynak Kullanm Destekleme Fonundan Yararlanan Sr Besicilii letmelerinin Ekonometri Analizi. Gaziosmanpaa niversitesi Fen Bilimleri Enstits Tarm Ekonomisi Anabilim Dal, (Yksek Lisans Tezi), Tokat. KORKMAZ, A., 2000. Ankara niversitesi Ziraat Fakltesi Eskiehir ifteler Su rnleri letmesindeki Alabalk Yetitiriciliinin Ekonomik Analizi. Ankara niversitesi Fen Bilimleri Enstits Tarm Ekonomisi Anabilim Dal, (Yksek Lisans Tezi), Ankara. MAH ROULLARI, M. A.,2003. lk alardan Gnmze Sivas li, Sivas. Z, M., 2001. Konya Blgesindeki Su rnleri letmeleri ve Sorunlar. stanbul niversitesi Fen Bilimleri Enstits. Su rnleri Yetitiricilii Anabilim Dal, (Yksek Lisans Tezi), stanbul. RAD, F., 1999. Trkiyede Gkkua Alabal (Oncorhynchus mykiss Walbaum, 1792) letmelerinin Teknik ve Ekonomik Analizi. Ankara niversitesi Fen Bilimleri Enstits Su rnleri Anabilim Dal, (Doktora Tezi), Ankara. SAYILI, M., KARATA, M., YCER, A., AKA, H., 1999. Tokat linde Alabalk Yetitiricilii Yapan letmelerin Yapsal ve Ekonomik Analizi. Ekin Dergisi, Yl:3, Say: 7, Ankara.

42

SAYIN, E., 1976. Tatl Su Balkl Kltr Metotlar.Gda Tarm ve Hayvan Bakanl, Su rnleri Genel Mdrl Yayn, No:8, Ankara. IKTAR, N., 2002. Trkiye ve Avrupa Birlii Su rnleri Sektrnn Kurumsal Yaplanma, Birliin Ortak Balklk Politikas ve Karlkl likileri Ynnden Karlatrlmas Atatk niversitesi Fen Bilimleri Enstits Su rnleri Anabilim Dal, (Yksek Lisans Tezi), Erzurum. TREL, M., 2002. Su rnleri Yetitiricilik Alt Sektrnde Planlama Ege niversitesi Fen Bilimleri Enstits Su rnleri Anabilim Dal, (Yksek Lisans Tezi), zmir. UYGUR, . ., 1999.Erzurum li Alabalk retim Tesislerinin Teknik zelikleri zerine Bir Aratrma. Ege niversitesi Fen Bilimleri Enstits Zootekni Anabilim Dal, (Yksek Lisans Tezi), zmir. www.fao.org www.tuik.gov.tr. YANG, W. Y., (eviren: M. TAL M ), 1964. Zirai letmecilikte Teknik ve Aratrma Metotlar, Ege niversitesi Basmevi, zmir. YAVUZ, O., KOCAMAN, M., AYIK, ., 1995. Erzurumda Alabalk Yetitiricilii Yapan letmelerin Yapsal ve Ekonomik Analizi. Atatrk niversitesi Ziraat Fakltesi Dergisi, Cilt: 26, Say :1 , Erzurum.

43

EK ANKET FORMU 1) letmenin ad: 2) letmenin ekli: Adi Ortaklk Anonim Limited Kamu Kuruluu ahs Dier ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 3) letmenin Konumu: l ( ) le ( ) Belde ( ) Ky ( )

4) letmenin Kurulmu Olduu Arazinin Durumu: a)Vadi Aras b)Da Etei 5)Yol Durumu: a)Asfalt c)Ak Arazi b)Stabilize (Toprak) l Merkezine. c)Dier le

6)Yerleim Birimine Uzakl: Merkezine...

7) letmede Kapasitede Artrma Gidildi mi? ( Nedenleri Nelerdir?

) Evet

) Hayr

letmede; 8)Su kayna nedir? Kaynak ( ) Glet Baraj Gl Akarsu Kanal Dier (Artezyen kuyusu gibi) ( ) ( ) ( ) ( ) ( )

9)Su kaynann iletmeye uzakl ne kadardr? 10)Havuzlarn suyu Ayn .Ayr

11)Suyun havuzlara tanmas ne ile yaplmaktadr?

44

a)PVC boru

b) Beton Kanalet

c)Toprak Kanal

12)Havuzlarn bakm periyodu ve bakm amacyla kullanlan maddeler nelerdir?

13)Yalardan ve dier tarm iletmelerinin su kullanmlarndan nasl etkileniyorsunuz? 14) Alabalk retimi ile ilgili kurs, seminer vs. aldnz m? Kimden Alnd Ne Zaman Sresi

15) letme kurarken karlatnz sorunlar nelerdir? a)Brokrasi b)Kredi c)Teknik d)Eleman e)Dier . 16)Yumurta,yavru balk ve analar nereden temin ediyorsunuz? a)Doadan b)Dier letmelerden c)Kendi Bnyesinden d)Yurt Dndan e)Dier... 17)retimde kullanlan yem eitleri nelerdir? (Doal yem,suni yem.canl yem vb.)

18)Temin edildikleri kaynaklar nelerdir? (Doadan,yurt ii,yurt d,dier il. vb)

19)Yem rasyonu hazrlyor musunuz?Yem rasyonu hazrlanrken hangi faktrleri dikkate alrsnz?

20)Yavru bytme dneminde yeme ilave olarak vitamin veya katk maddesi(dalak,karacier,msr vb.) kullanlyor mu?Nelerdir?Neden kullanyorsunuz?

45

21)Sam ne zaman yapyorsunuz? 22)Sam zamann tespit ederken nelere dikkat ediyorsunuz?

23)Hangi sam tekniini kullanyorsunuz? Samda dikkat ettiiniz hususlar nelerdir?

24)Hangi dllenme metodunu kullanyorsunuz? Dllenmede dikkat ettiiniz hususlar nelerdir?

25)Damzlk seiminde (erkek ve dii) dikkat ettiiniz hususlar nelerdir?

26)Alabaln dier gelime evrelerinde dikkat ettiiniz hususlar nelerdir?

27)retim sreci ierisinde ne gibi hastalk ve zararllara karlayorsunuz? Alm olduunuz nlem ve tedavi yollar nelerdir? 28) letmede herhangi bir sorun ile karlald zaman yada yetitiricilik ile ilgili gelimeler hakknda bavurulan kurulu veya yer neresidir?

29)Satlar hangi kanallardan yapyorsunuz? a) letme Avlusunda b)Araclar c)Restoranlar d)Dier. 30)Balklarn ortalama sat arl nedir? ............... gr fiyat 31)rn satlarn nasl yapyorsunuz?

46

a)Pein b)Vadeli c)Kark 32)Vadeli sattnz rnn bedelini ne zaman alyorsunuz? a) 1-15 gn b) 1 ay c) 2 ay d) 3 ay e) 3 ay- +

33)retici rgtlenmesine inanyor musunuz? Evet ( Hayr ( ) Neden? ) Neden? ) ) Hayr ( Hayr ( ) )

34)Kredi gereksinimiz var m? Evet ( 35)Kredi kullanyor musunuz? Evet ( 36)Kredi gereksiniminiz hangi ama iin? a)retim faaliyeti b)Pazarlama c)Dier

37)Krediyi hangi kaynaklardan temin ediyorsunuz? a)T.C.Z.B. b)ahslardan c)Her ikisi d)Dier

38)Kredi kaynaklarndan yeterince faydalanabiliyor musunuz? a)Evet b)Hayr c)Orta dzeyde Neden?

47

39)Alabalk yetitiricilii ile ilgili retim, iletmecilik ve pazarlama konularnda eklemek istediiniz grleriniz var m? Nelerdir?

48

EKONOM K ANAL Z 1) letmede Nfus ve gc Durumu NO 1 2 3 NO Cinsiyeti (E,K) 1 2 3 Yabanc gc Kullanm Durumu Geici ilik (6 aydan Az) NO Cinsiyeti (E,K) 1 2 3 Ya Eitim Durumu Meslei alt Gn Yapt Ald cret letme D alma Durumu Ya Eitim Durumu Yabanc gc Kullanm Durumu Daimi ilik (6 aydan Fazla) Meslei alt Gn Yapt Ald cret letme D alma Durumu Cinsiyeti (E,K) Ya Eitim Durumu Aile gc alma Durumu Meslei alt Gn Yapt Ald cret letme D alma Durumu

49

2) letmenin Arazi Varl Arazi Tasarruf ekli Bykl (m2) zmlk Kiralanan Ortaklk Genel toplam Kullanm Biimi (A) Alm-Satm Deeri (YTL/da) Toplam Deer(YTL)

A) Arazinin genel durumu (Taban arazi,kra arazi,orman vs.) belirtecek. 3) Arazi Islah Sermayesi Islahn cinsi Arazi Tesviyesi Hafriyat Su Basm. Kar Setler Muh. Duvar ve Setler Sulama Kanal Kurutma Kanal Su Kuyusu Teras Dier Yapld Daha ka yl kullanlabilir? yl Yeniden na/Maliyet Bedeli (YTL) Aklama

50

4) letmelerde Bina ve Havuz Varl 4.1. Bina Varl letme Binalar EV DEPO AMBAR D ER 4.2. Havuz Varl letme Binalar Cinsi ve Adedi Boyutlar (m x m) na Yl Daha Ka Yl Kullanlabilir Yeniden na/Mal. Bedeli(YTL) Cinsi Kapasitesi(m2) na Yl Daha Ka Yl Kullanlabilir Yeniden na/Mal. Bedeli(YTL)

KULUKA YAV.BK.VE GEL. YET T RME PAZARLAMA DAMIZLIK NOT: Binalar iin ta, beton ve ahap; havuzlar iin ise toprak, beton ve a kafes belirtilecek. NOT: Alabalk retim Tesisinin Blmleri 1)Kuluka Binas a) Sam ve Dlleme Yeri 2) Havuzlar a) Kuluka 3) letme Binalar b) yumurta k ve Bytme b) Yavru Bakm ve Gel. a)Bakclarn Kald Yer c)Laboratuar c) Yetitirme b)Yem Hazrlama ve Dep. Yerleri d)Kuluka Dolab d)Pazarlama c)Alet Ekipmanlarn Konduu Yer e)damzlk 5. Alet-Makine Varl

51

No Cinsi Adet Satn Alma/Alm-Satm Bedeli Aklama(1) 1 Jenaratr 2 Su Motoru 3 Hava Komprosr 4 El Aletleri 5 6 7 8 Dier 9 10 1) Pein, kredili, borlanma ile mi alnd, ortak mal m, yeni, eski gibi hususlar yazlacak. Alabalk retiminde Gerekli Baz Alet-Makinalar; Karasal: elek, izme, kepe, kova, ayrc elek Kafes: kova, balk kepesi, izme, tama tank, a ilalama tank,a ykama pompas, tekne, vs 6.Ambar Mevcudu ve Yardmc Maddeler Cinsi Miktar Fiyat (YTL) Toplam (YTL) Yemler Temizlik Maddeleri lalar Istma Maddesi

52

7.Kasa Mevcudu ve Bor-Kredi D Kasa Mevcudu Cinsi ahslardan Nakdi Alacaklar Bankadaki Para Kasa Mevcudu Toplam Her Trl Ayni Alacaklar GENEL TOPLAM

Tutar (YTL)

Bor-Kredi Durumu Cinsi Tutar (YTL) Devlete Olan Borlar Banka Borlar (Krediler) ahslara Dier

NOT: Alnan kredilerin ne amala alnd sorulacak

8. letmenin Toplam Balk Varl (Balk Sermayesi) Alabalk Adet Kg Birim Deeri (YTL) Toplam Deeri (YTL) Yumurta Yavru Porsiyonluk Damzlk

9. letmenin Yllk Sat Durumu (Gelir Durumu)

53

Gelir Unsurlar Porsiyonluk Satlar Damzlk Satlar Yumurta Satlar Yavru Satlar Aileye Ayrlan iye Ayrlan

Miktar (kg-Adet)

Fiyat (YTL/kg veya YTL/adet)

Toplam Deeri (YTL)

10. letmenin Masraf Unsurlar Masraf Kalemleri 1-Yumurta ve Yavru-Byk boy (100-150 gr) Balk Bedeli 2-Yem Bedeli 3- ilik Masraflar 4-Kimyasal ve Dezenfektan Madde Bedeli 5-Istma-Aydnlatma ve Haberleme Masraflar 6-bakm-Onarm Masraflar 7-Ulam-Pazarlama ve Dier cari masraflar retim Dneminde Yaplan Masraf Tutar (YTL)

NOT: Dner Sermaye Faizi, Genel dare Giderleri, Bina ve Havuz, Arazi Islah, Alet Makine ve damzlk balk Amortisman dier masraf unsurlardr.

54

ZGEM

10.10.1968 ylnda Turhalda dodu. lkokulu enyurt Atatrk lkokulunda, Ortaokulu enyurt Atatrk Ortaokulunda bitirdi. Liseyi Turhal Lisesinde tamamlad. 1987 ylnda 19 Mays niversitesi Sinop Su rnleri Yksek Okulu na balayarak, 1991 ylnda Su rnleri Mhendisi olarak mezun oldu. 1992-1993 yllar arasnda yedek subay olarak askerlik grevini ifa etti. T.C. Ziraat Bankasnn ihtiyac dorultusunda tarihinde ilk defa Su rnleri Mhendisi alm iin yapt snavlar geerek Trabzon ubesinde Su rnleri Mhendisi nvan ile 1994 ylnda greve balad. Daha sonra srasyla, Turhal ubesi, Almus ubesi ve Tokat ubesinde Mhendis ve Mdr Yardmcl grevlerini yerine getirdi. 2005 ylndan itibaren Suehri ubesinde Mdr olarak grevine devam etmekte olup, evli ve 2 ocuk babasdr. zellikle Trabzon blgesinde alt srede Denizde ve sularda Su rnleri Yetitiricilii iletme ve yatrm kredi taleplerinin deerlendirmesi, Ky Balkl ve Ak Deniz Balkl iin Standart Maliyet Cetvellerinin Oluturulmas ve kredilendirilmesi, gemi yapm, a (trol, grgr, uzatma alar) ve dier balklk ekipmanlarnn kredilendirilmesi, yurtdndan akreditifle gemi motoru, sonar, radar alm iin proje oluturup kredilendirilmesi konusunda alt.