You are on page 1of 278

Bölüm 16

• Bu bölümde öğrenecekleriniz,
– Genel giriş/çıkış portlarının kullanılması
– Bir bilgisayardaki yaygın giriş/çıkış aygıtlarının anlaşılması
– Bir bilgisayarda çalışabilecek giriş/çıkış aygıtlarının
yaygınlığı
USB hub
Genel G/Ç Portları ile Çalışmak
• Seri ve paralel aygıtlar arasındaki verileri
dönüştürür

• RS-232 Standardı
– Seri aygıtlar için kullanılan en
temel standarttır
– Günümüzde daha az kullanılır
USB gibi daha hızlı standartlar vardır

• COM portları seridir


– 9- pinli konektör
– Modemler ve diğer aygıtlarca kullanılır
• Hız bit/saniye olarak belirtilir
(bits per second)
– 75 bps‗dan 128,0000 bps‘a

• Gönderilen veri
yığınlarının boyutu
– 7 ya da 8 bit

• Dur Biti
– Yığının sonunu belirtir
• Akış kontrolü
• USB„yi Anlamak
– Çipset içindeki denetçi (host controller) ―root hub‖ı
barındırır
• USB„yi Anlamak
– Çipset içindeki denetçi (host controller) ―root hub‖ı
barındırır
• USB 2.0
– 480 Mbps(Hi-Speed) ile çalışır
• USB 1.1
– 1.5 Mbps(Low-Speed) ve
12 Mbps(Full-Speed) ile çalışır
• Yüksek Hız İçin(Hi-Speed)
– Yüksek hızlı aygıt yüksek hız kablosuyla yüksek hız
portuna bağlanmalıdır
• Hız basın toplam hızıdır
– Tüm aygıtlar arasında
paylaştırılır
• Pek çok sistem hem
1.1‟i hem de 2.0 „ı
destekler
• USB denetçisi 127 aygıta kadar destekler
– 127 portu tek bir bilgisayarda bulamazsınız
– Port eklemek için Hub ekleyin
• Hub„lara enerji verilebilir verilmeyebilir
de
• Kablolar 5 m‟den uzun
olamaz
• USB aygıt yüklemenin ilk kuralı
– Daima aygıtı yüklemeden önce sürücüsünü
yükleyin
• UVCView, denetçileri ve hub‟ları gösterir
– Microsoft aracıdır—ücretsiz indirilebilir
• Aygıt Yöneticisi tüm USB aygıtları
gösterir
– USB Hub‘ı Evrensel Seri Yol Denetleyiciler ikonunun
altında yer alır
– Güç özelliklerini göstermek üzere bir GÜÇ sekmesi
vardır
• Aktif olmayan aygıtlara dikkat edin
– Sistem güç tasarrufu sağlamak için onlara
uyumalarını söyler
– Uyuyan aygıtlar aygıt yöneticisinde görünmezler
– Güç tasarrufu için bilgisayarın bu
aygıtı kapatmasını onaylayın
seçeneğini kaldırın
USB

• USB ye benzer
– Ancak hızları ve konektörleri
farklıdır

• IEEE 1394
– 1394a 400 Mbps hızla çalışır
– 1394b 800 Mbps hızla çalışır FireWire
• Aygıtlar bir hub‟a ya da papatya zinciri
olarak birbirine
bağlanabilir

• 63 aygıta kadar
destekler

• En fazla kablo
uzunluğu
4.5 m‟dir
• Temel kontroller
– Port mu hatalı yoksa aygıt mı?
– Portu kontrol etmek için çalıştığından emin
olduğunuz bir aygıt takın
• Eğer port hatalıysa
– CMOS ‗u kontrol edin—kapalı mı?
– Aygıt Yöneticisini kontrol edin
—devre dışı mı bırakılmış?
• Fiziksel hasar olup olmadığını kontrol edin
– Eğilmiş, yerinde olmayan pinler
– Bazen pinleri ve yuvaları düzeltmek mümkündür
• Girdi yapmanın temel yoludur
• USB Klavyeler
– CMOS ‗da USB klavye desteği seçeneğinin seçili
olduğundan emin olun
• Bazı ayarlar klavye uygulamasından
(applet) yapılabilir
• Üst yüzeyini ıslak bir bezle silin

• İnatçı kirler için izopropil


alkol kullanılabilir
• Tuşların altını temizlemek
– Basınçlı hava ile başlayın
– Bazen tabakalar kaldırılıp temizlenebilir
– Tüm parçaların ve tuşların yerlerini unutmayın
– Tabakaları yerleştirmeden önce kuruduklarından
emin olun
– Tuşları takarken dikkatli olun—onları kırabilirsiniz
• Fare olmadan çalışmak için kısa yol
tuşları mevcuttur
• Denetim Masasındaki Fare Uygulaması
– 2000 ve XP de çok az bir fark vardır
– Tuşları ve hareket biçimini ayarlayabilirsiniz
• İki temel teknoloji
– Toplu fare—küçük yuvarlak topu kullanır
– Optik fare—LED‘ler ya da lazerler kullanır
• Tekerlekli farelerin yaygın problemi
– Kir tutarlar
– Fare işaretçisi sıçrayıverir
• Topu çıkarın
– Silindirdeki kirleri temizleyin
• Optik fare
– Temizlenmeye nadiren
ihtiyaç duyar
– Gerektiğinde gözleri temizleyin
• Dijital kopya yapmanızı sağlar
– Resimlerin
– Evrakların
– Çizimlerin
– Ve daha fazlasının

• İnce Tarayıcılar
– Dokümanı camın üzerine
koyun
– Kapağı kapatın
– Yazılımı çalıştırın
• Görüntüleri almak için yazılım kullanılır

• Geçerli sürücü:
– TWAIN (Technology Without An Interesting Name)

• Yaygın Yazılımlar
– Photoshop
– Paint Shop Pro
– Printer-specific
• Beş temel unsuru göz önünde bulundurun:
– Çözünürlük: her inç başına düşen nokta sayısı (dpi)
– Renk derinliği: renk için kullanılan bit sayısı(8,16,24,36,
48)
– Gri derinliği: gri gölgeleri için kullanılan bitler(8, 16)
– Bağlantı : genel olarak USB ya da FIREWIRE
– Tarama hızı: saniyeler

1200 dpi 300 dpi 72 dpi


• Genel Olarak USB ya da FireWire
bağlantıları
– Aygıtı takmadan önce sürücüyü yükleyin

• Öncelikle mümkün olan en yüksek


kaliteye ayarlayın
– Daha sonra son kullanım için boyut ve kalite
değerlerini değiştirebilirsiniz
• Yapabileceklerinizi iki kaynak belirler:
– RAM: 8x10 @ 600 dpi, yaklaşık 93 MB
– İşlemci hızı
• Camın temiz olmasına özen gösterin
– Kirli cam düzgün olmayan taramalara neden olur

• Tarayıcıyı taşırken
– Işık aparatının kilidini takmayı unutmayın
• Saklama ortamı—dijital film
– Çoklukla Secure Digital(SD) kart
kullanılır
– Buğday tanesi kadar incedir
– Kapasite 64MB ‗dan 1GB‘a kadar
değişir
• Bağlantı şekli
– Çoklukla USB ve FireWire
kullanılır
– Kamera açıkken karttan veri
okunmasını sağlar
– Kart okuyucular kartı çıkarıp
okuyucuya yerleştirmenize olanak sağlar
• Kalite, mega piksel değeriyle ölçülür
– 2-mega piksel 4x6-inçlik fotoğraflar üretir
– 5-mega piksel 8x10-inçlik fotoğraflar üretir

• Zoom
– Optik zoom—fiziksel olarak lenslerin yapabileceği bir
iştir
– Dijital zoom—yazılım özellikleriyle sağlanan bir iştir
• Optik zoom yeteneği dijital kameralar karşılaştırılırken
önemli bir kriterdir
• Biçim Etkeni
– Büyük değerler
genellikle kaliteli
görüntü anlamına gelir
• İnternet etkileşimi için kullanılır

• En büyük mesele görüntü kalitesidir


– Çözünürlük 100,000 ‘den
1.3 milyon piksele kadar değişir
– En iyi kalite 1.3 mega piksel
görüntü geniş bant bağlantı ile
elde edilebilir
• “Frame rate”
– Saniyede geçen kare sayısı
– Saniyede 30 kare en iyi
performanstır
• Mikrofonlar
– Bazı web kameralarda mikrofon bulunur
– Kendi kulaklığınızı kullanabilirsiniz

• Webcam yapılandırması
– USB bağlantı yaygındır
– İlk iş olarak sürücüyü yükleyin
• Yazılım yapılandırması—genel adımlar
– Programa bir kamera kullanmak istediğinizi belirtin
– Programa ―chat‖ yaparken kameranın otomatik
çalışmasını isteyip istemediğinizi belirtin
– Görüntü kalitesini ayarlayın
– Kamerayı test edin
Flatbed

Pen or
Handheld

Sheet-fed

Drum
• Teyit etme için kullanılır
– Parmak izi
– Retina taraması
– Ses tanıma
• Standart Evrensel Ürün Kodlarını (UPC)
okumak için geliştirilmiştir

• Daha çok ürün takibi için kullanılır


– Mal tespiti de buna dahildir
– Ayrıca satış noktası sistemlerinde de
kullanılır
• Yüzeyinde alıcılar bulunan bir
monitördür
• Temasın yerini tespit eder
– Hem parmağı hem de ―stylus‖ kalemini algılar
– Bunu bir fare tıkı olarak değerlendirir
• Dokunmatik ekranlar en çok
– Danışma ofislerinde
– PDA‗lerde
– Satış noktalarında
– Tablet PC‘lerde
Bölüm 17
• Bu bölümde öğrenecekleriniz,

– Video görüntüleyicilerin nasıl çalıştığının anlaşılması

– Uygun video kartının nasıl seçileceği

– Video yazılımının kurulumu ve yapılandırılması

– Basit video problemlerinde sorun giderme


• Video, bünyesinde iki aygıt barındırır,
video kartı(oynatma adaptörü) ve monitör

• Video kartı iki ayrı aparattan meydana


gelir
– Biri bilgisayardan komutları alır ve üzerindeki RAM ‗ı
günceller

– Diğeri ise RAM ‗ı


tarar ve veriyi
monitöre gönderir

Monitor Video card


• BMP(Windows BitMAP)
- Microsoft
- 2(1 bit) ~ 16777216(24 bits) colors

• GIF(Graphics Interchange Format )


- 1987, CompuServe
- 256 ~ 16777216 colors
- PC, UNIX (Workstation), MAC,….
- Kayıpsız sıkıştırma

• JPEG or JPG (Joint Photographic Experts Group)


- Kayıplı sıkıştırma
4 bit, 16 renk
8 bit, 256 renk
640x480 16 bit, 65536 renk
800x600
24 bit, 32 bit
1024x768 16777216 renk
1152x864
1280x1024
1600x1200
1900x1200
2560x1600
En/Boy
Mode Piksel Adedi Kullanım Yeri
Oranı

VGA 640 480 4:3

SVGA 800 600 4:3

XGA (Extended Graphics


1024 768 4:3 15- ve 17-inç CRT, 15-inç LCD monitörler
Array)
WXGA (Wide XGA) 1365 768 16:9 Geniş açılı 15.4-inç Notebook’lar, LCD’ler

SXGA (Super XGA) 1280 1024 5:4 15- ve 17-inç CRT, 17-19-inç LCD monitörler

WSXGA+ (Wide SXGA


1680 1050 16:10 Geniş açılı 20-inç LCD monitörler
plus)

UXGA (Ultra XGA) 1600 1200 4:3 19, 20, 21-inç CRT, 20-inç LCD monitörler

WUXGA (Wide Ultra XGA) 1920 1200 16:10 Geniş açılı 22-inç ve daha büyük LCD monitörler

QXGA (Quad XGA) 2048 1536 4:3 21-inç ve daha büyük CRT monitörler
• Tüm CRT monitörlerde aslında bir vakum
tüpü olan katot ışın tüpü(CRT) bulunur

• Tüpün bir yanında


üzerinde üç elektron
tabancası bulunan ince
bir silindir bulunur

• Tüpün diğer geniş yanı


ise oynatma ekranıdır
• Elektron tabancalarına
güç iletildiği zaman, bir
elektron akımı
oluşturulur
• Oluşturulan bu akım,
“yoke” denilen
elektromanyetik bir
halkanın oluşturduğu
alana doğru yönlendirilir
• Fosfor kaplama, elektronlar kendisine
çarptıkları anda görülebilir ışık halinde enerji
yayar
– Fosforlar çarpıldıktan sonra kısa bir süre daha ışık
yaymaya devam ederler—buna süreklilik denir
CRT Yenileme Sıklığı
Video verisi, elektron tabancasının göstericiyi yatay eksende
tarayarak fosfor kaplama üzerindeki uygun bölgeleri beslemesiyle
monitörde görüntülenir.

• Yatay yenileme • Düşey yenileme


sıklığı(HRR) sıklığı(VRR)
– Elektron demetinin – Tüm ekranın taranıp
ekranı çapraz olarak elektron demetinin
tarama hızı tekrar başlangıç
noktasına dönmesine
kadar geçen süre
• Video kartlar monitörü belirli bir VRR‟ de
tetikler, ve ardından monitör HRR„yi
belirler

– Eğer VRR çok düşük ayarlanmışsa, ekranda titreme


görünür
– Eğer çok yüksek ayarlanmışsa, bozulmuş bir
görüntü sergilenir ve monitör arıza yapabilir

• Multisync (çok frekanslı monitör)


Çoklu VRR değerlerini destekleyen
monitörlerdir
• Fosforlar ve gölge
maskesi

– Fosforlar, üzerlerine
elektron fırlatıldığında
kırmızı, yeşil, mavi
renkte ışık saçan ve CRT
monitörün içinde
bulunan noktacıklardır

– Fosforlar monitörün ön
yüzeyine düzgünce Bir kırmızı, yeşil, mavi
dağıtılmışlardır fosfor grubuna triad denir
• Gölgeleme maskesi uygun elektron
tabancasının uygun fosforu parlatmasını
sağlayan bir ekrandır

• Elektron tabancaları
fosforları grup olarak
vururlar

• Bir grup tabanca tarafından vurularak


ışımaya başlayan fosfor grubuna
“picture element”, ya da piksel denir
• Monitör çözünürlüğü yatay piksel sayısı
çarpı düşey piksel sayısı ile ifade edilir

• Bazı yaygın çözünürlük değerleri


– 640 x 480, 800 x 600,
1024 x 768, 1280 x 1024,
1600 x 1200

• Bu çözünürlükler
çerçeve oranı denilen
4:3 „lük bir orana sahiptir
• Nokta uzaklığı—aynı renkteki diyagonal
iki noktacık arasındaki uzaklıktır
– 0.39 mm ile 0.18 mm arasında değişir
– Nokta uzaklığı
küçüldükçe ekrana
daha fazla noktacık
sığar, böylece
daha keskin
daha doğru
şekiller elde
edilebilir
• Bant genişliği — saniyede bir elektron
tabancasının açılıp kapanabilme sayısıdır

– Bant genişliği megahertz(MHz) ile ölçülür


– VRR bant genişliği ve çözünürlük tarafından belirlenir

Bant genişliği sayfa başına düşen piksel = MaksimumVRR

Örneğin, 1024x768 çözünürlüklü 100MHz bant genişliğine sahip


17” ‘lik bir monitörün maksimum VRR değeri 127 Hz’dir

100,000,000  (1024 x 768) = 127 Hz


• Sıvı Kristalli Ekranlar

– İnce ve hafiftirler

– Az güç harcarlar

– Titreme olmaz

– Radyasyon yaymaz

– Flat panel ya da flat panel ekran olarak anılırlar


• Sıvı kristallerin avantajı polarizasyondur

• Sıvı kristaller özel olarak üretilmiş bir


sıvıdır
– Sıvı, daima aynı doğrultuda duran ince kristallerle
doludur

• Bu kristaller tam anlamıyla bir sıvı


kutuplu filtre gibi davranırlar
• LCD monitörler bir sırada kalmaya çalışan
sıvı kristaller kullanır
– Bu moleküllerin avantajı polarize olmalarıdır
– Bir cam parçası üzerindeki düzgün oluklar
moleküllerin oluklar boyunca sıralanmasını sağlar
• Birbirine 90°„lik açıyla bakan iki düzgün
oluklu cam parçası
– Arada bulunan moleküller her iki yöne göre
sıralanmaya çalışacaklardır— güzel bir bükülme
oluşturarak
• Şimdi her iki yana da polarma filtreleri
ekleyin
– Sıvı kristal bükülecek ve ışığın geçmesine olanak
sağlayacaktır
– Bir elektrik alanı uygulamak kristallerin bu alana
göre hizalanmalarını sağlar
• Bir bölgeyi karartmak için, bir yük uygulayın
• LCD monitörlerde (Liquid Crystal Display) görüntü, sıvı kristallerin ışığı geçirme
özelliklerinin elektrik ile kontrol edilebilmesi esasına dayanır.
• Sıvı kristallerin bir transistor tabakası ile kontrol edildiği LCD‟lere TFT (Thin
Film Tranzistor)-LCD denir. Günümüzde en çok kullanılan LCD tipi TFT‟dir.
• Bir TFT-LCD monitörde basit olarak 2 cam tabaka arasına yerleştirilmiş bir sıvı
kristal tabakası bulunur.

 Ön tabaka bir renk filtresi ile arka tabaka ise transistörler ile kaplıdır.
 Her transistör veya transistör grubu 1 pikselden sorumludur. Bir transistöre
gerilim uygulandığında likit kristal molekülleri eğilir ve arkadaki bir ışık
kaynağından gelen ışığı pikselden geçirir veya geçirmez.
 Ön tabakada bulunan renk filtresi de her piksele kendi rengini verir.
Milyonlarca pikselin değişik renklerdeki birleşimi sonucu ekranda
görebildiğimiz görüntü oluşur.
• Bir LCD ya pasif bir matris
ızgaradan ya da aktif
matris ızgaralardan oluşur
– Pasif matris LCD -daha
eski bir teknolojidir-
iletkenlerden oluşan bir
ızgaraya sahiptir.
Izgaradaki her kesişim
noktası bir pikseldir.
– Aktif matris LCD -TFT
olarak da bilinir- her bir
kesişim noktasında bir
pikselin parlaklığını kontrol
edecek daha az akım
gerektiren bir transistör
bulundurur.
• Renkli bir LCD diğer
renklerdeki pikselleri
oluşturabilmek için
kırmızı,yeşil ve mavi renkli
filtrelere sahip olmalıdır.
• Uygulanan voltajın dikkatli
denetimi ve değişimi
sayesinde her bir alt
pikselin yoğunluğu 256
adet değişik tonun üzerine
çıkabilir.
• Alt piksellerin
kombinasyonu ile 16.8
milyon değişik renkten
oluşan bir palet elde
edilebilir
• Renk üretmek için üç matris kullanır
• Tel kesişim yerlerinin üstünde, bir cam
küçük kırmızı,yeşil, mavi noktaları örter
• Yavaştır ve pikseller arasında üst üste
binmeye neden olur
• Hafif buğulanma
efekti
• Aynı anda iki satırı yeniler

• Hala bazı düşük sınıf LCD panellerde


kullanılmaktadır

• Büyük oranda TFT„lerle yer değiştirmiştir


– İnce film transistör (thin film transistor)
• İnce film transistor(TFT) aktif matris olarak da
bilinir

• Her renk noktacığını kontrol etmek için bir ya da


daha fazla ince transistor kullanır

• Daha parlak, daha iyi kontrast

• Pek çok rengi


canlandırabilir,
ve daha geniş bir
bakış açısına
sahiptir
• Zemin ışıkları görüntüyü aydınlatır
– Zemin ışıklarını çeviriciler (invertor) besler(AC)
• LCD mantıksal kartı (logic board) DC ile
beslenir

• Zemin ışıklarında
soğuk katotlu
flüoresan lamba
(CCFL) kullanılır
• Tüm LCD monitörler kendinden bir
çözünürlüğe sahiptir
– Görüntüleyici bu çözünürlüğe ayarlandığında
görüntüler daha keskin hale gelir
• LCD paneller piksel limitlerinden daha
fazla değerleri gösteremez
• Düşük çözünürlüklere ayarlandığında,
görüntü kalitesi büyük ölçüde düşer
• Parlaklık
– Zemin ışıkları tarafından ayarlanır
– Birimi nits ‗tir(100 ‗den 1000‘e 300 ortalama ile)

• Tepki Süresi
– Yenileme oranıyla benzer bir ifadedir
– Düşük oranlar daha iyidir(6–8 ns)
– Düşük kalitedeki (low-end) LCD‘lerin gölge problemi
vardır(20–25 ns)
• Kontrast oranı
– En parlak ve en koyu arasındaki farktır
– Kalitesine göre (250:1) ‗den (1000:1)‘e kadar
Panel Büyüklüğü
CRT monitörde ekran büyüklüğü monitörün
kasası dahil edilerek köşeden köşeye ölçülür.
Bu nedenle CRT monitörde görülebilir alan
ekranın inç büyüklüğünden daha küçüktür.
LCD Monitörlerde ise panel büyüklüğü sadece
panelin köşeden köşeye ölçülmesi ile bulunur.
Yani LCD monitörlerde görülebilir alan tam
olarak panel büyüklüğü kadardır.
Maksimum Çözünürlük
Monitörün net ve parlak bir görüntü verdiği
maksimum çözünürlük değeridir.
Monitörler her çözünürlükte görüntü verirler
ancak LCD monitörlerde piksel adedi sabit
olduğu için en iyi görüntü doğal çözünürlük
dediğimiz bu sabit piksel adedinde elde edilir.
Çözünürlük-nokta adedi-ne kadar fazla ise
görüntü o kadar net ve renkler de parlak olur.
Parlaklık
Parlaklık (brightness), beyaz ışığın ne kadar
doygun olduğunu belirtir.
Parlaklık değerleri cd / m^2 (candela)
birimiyle belirtilir. 250 veya 300 cd/m^2'lik bir
parlaklık normal kullanım için yeterlidir.
Parlaklık monitörün çalıştığı ortamdaki ışık
miktarına göre kullanıcı tarafından
ayarlanmalıdır.
Parlaklığın monitörün her noktasında aynı-
uniform olması beklenir.
Kontrast Oranı
Kontrast oranı en karanlık siyah ile en parlak
beyaz arasındaki seviye farkıdır. Bu oran
beyazdan siyaha geçişin ne kadar hassas
olduğunu gösterir.
Kontrast oranı yüksek bir monitörde gri
tonlamalar daha belirgindir.
Kontrast oranları 400:1, 500:1 şeklindedir. Bu
aynı zamanda LCD‟nin sıvı kristallerinin açılıp
kapanma yeteneğini gösterir.
Yandaki resimde kontrast oranı iyi bir
monitörde (üstteki resim) detaylar belirgindir.
Özellikle karanlık görüntülerdeki detaylar daha
iyi görüntülenir.
Tepki süresi
Tepki süresi LCD monitörde piksellerin
açılıp kapanması için geçen süredir.
Aynı zamanda saniyede görüntülenen
kare (frame) adedini gösterir.
Tepki süresi yeterince küçük değilse
görüntüde gölge (ghosting) oluşur.
25ms‟lik tepki süresi normal kullanım için
yeterlidir.
Görüş açısı:
Görüş açısı, monitördeki görüntünün
bozulmadan görülebildiği bakış açısını
gösterir.
Monitöre direk karşıdan değil de biraz yan
taraftan baktığınızda görüntünün ve
renklerin bozulmadan görülebilmesi
gerekir.
CRT monitörlerin görüş açıları LCD‟lerden
daha geniştir.
Hem dikey hem de yatay görüş açısı
dikkate alınmalıdır.
160 derecelik yatay, 150 derecelik dikey
görüş açısı LCD için yeterlidir.
Piksel Adedi ve Piksel Sıklığı
LCD‟deki her piksel kırmızı, yeşil ve mavi
olmak üzere 3 alt pikselden oluşur. Bunlara
“dot” da denir.
1280x1024 çözünürlükteki bir LCD monitörde
1280x1024=1.310.720 adet piksel,
1.310.720x3=3.932.160 adet alt piksel (dot)
bulunur.
Normal bir LCD monitörde 1 pikselin genişliği
(piksel sıklığı) 0.24mm ile 0.26mm
arasındadır.
Panel boyutları aynı olan 2 monitörün piksel
sıklığı farkı nedeniyle piksel adedi dolayısıyla
da çözünürlükleri farklı olabilir.
Renk Derinliği veya Renk Sayısı
Her pikselin rengi, kırmızı, yeşil ve mavi alt
piksellerin değişik tonlarda bir araya gelmesi
ile oluşur. Alt piksellerin üçü de açık tonlarda
ise piksel beyaz, üçü de koyu tonlarda ise
piksel siyah görünür.
Her alt piksel 256 değişik tonda ışık verebilir.
3 alt pikselin kombinasyonu ile 16.8 milyon
renk elde edilir. Yani;
256 ton kırmızı X 256 ton yeşil X 256 ton mavi
= 16.777.216 adet renk elde edilir. Bu renk
derinliği “gerçek renk” olarak tanımlanır.
Bit-Depth Number of Colors

Renk derinliğinde VGA kartın özellikleri de 2


1
belirleyicidir. (monochrome)

4
2
Öreğin SVGA modda çalışan bir PC‘de (CGA)

VGA karttan monitöre her 1 piksel için 4


16
(EGA)
24bit uzunluğundaki veri gönderilir. Buna
―bit derinliği‖ denir. 24 bitlik bir monitörde 8
256
(VGA)
her renk için 8bit kullanılır.
65,536
16
(High Color, XGA)
1 piksele gidecek veri için ne kadar fazla
bit kullanılırsa renk sayısı o kadar fazla 24
16,777,216
(True Color, SVGA)
olacaktır.
16,777,216
32
(True Color + Alpha Channel)
Ölü Piksel – Parlak Piksel
1280x1024 çözünürlükteki bir LCD monitörde 1280x1024x3=3.932.160 adet alt
piksel (dot) bulunur. Her alt piksel 1 transistör tarafından sürülmektedir. Yani
LCD‘de 3.932.160 adet transistör bulunmaktadır. Bunlardan herhangi biri
arızalandığında LCD‘de ―piksel hatası‖ oluşur. Piksel hataları 2 çeşittir. Transistör
daima açık durumda kalırsa alt piksel sürekli yanar ve renkli nokta oluşur.
Transistör devamlı kapalı durumda kalırsa karanlık nokta oluşur.

Alt piksellerde oluşan piksel hataları yanyana meydana geldiğinde tam piksel
hatası olarak görünür. Tam piksel karanlık ise “ölü piksel”, parlak ise “parlak
piksel” olarak isimlendirilir.
LCD monitörlerde ISO standartlarına göre belirli sayıdaki tam ve alt piksel
hataları normal kabul edilir. Aksi halde sıfır piksel hatası ile üretildiğinde panel
maliyeti çok artmaktadır.
ISO Standartlarına Göre Piksel Kusurları:
ISO 13406-2 standartlarına göre dört sınıf LCD ekran tanımlanmış olup her
birinin içerebileceği hatalı piksel / alt-piksel sayısı bellidir:
Class I Paneller: Hiç bir piksel kusuru içeremez.
Class II Paneller: Her bir milyon pikselde en fazla 2 beyaz / 2 siyah / 5 renkli
nokta içerebilir.
- 15" (1024×768) panellerde: 1 beyaz / 1 siyah / 3 renkli nokta
- 17"-19" (1280×1024) panellerde: 2 beyaz / 2 siyah / 6 renkli nokta
- 20" ve üzeri (1600×1200) panellerde: 3 beyaz / 3 siyah / 9 renkli nokta
içerebilir. Ayrıca 5×5 piksellik bir alanda 2'den fazla alt-piksel kusuru ya da
1'den fazla piksel kusuru bulunamaz.
Class III Paneller: Her bir milyon pikselde en fazla 5 beyaz / 15 siyah / 50
renkli nokta içerebilir.
- 15" (1024×768) panellerde: 3 beyaz / 11 siyah / 39 renkli nokta
- 17"-19" (1280×1024) panellerde: 6 beyaz / 19 siyah / 65 renkli nokta
- 20" ve üzeri (1600×1200) panellerde: 9 beyaz / 28 siyah / 96 renkli nokta
içerebilir. Ayrıca 5×5 piksellik bir alanda 5'den fazla alt-piksel kusuru ya da
1'den fazla piksel kusuru bulunamaz.
Class IV Paneller: Her bir milyon pikselde en fazla 50 beyaz / 150 siyah / 500
renkli nokta içerebilir. Bu panellerde ayrıca 5×5 piksellik bir alanda 50'den fazla
alt-piksel kusuru ya da 5'den fazla piksel kusuru bulunamaz.
VGA (Video Graphics Array)
VGA en eski analog görüntü standartlarından
biridir. Ençok 1280x1024 çözünürlüğe izin verir.
PC‘nin VGA çıkışı D-SUB 15PIN kablo ile
monitörün VGA girişine bağlanır. Dijital görüntü
verileri VGA kart tarafından analog sinyale
dönüştürülerek bu kablo ile monitöre iletilir. Bu
dönüştürme sırasında bir kısım veri doğal
olarak kaybolmaktadır.
DVI (Digital Visual Interface)
DVI hem analog hem de dijital video sinyallerini
iletebilir. LCD monitörler tümüyle dijital cihazlar
olduğu için görüntü verileri DVI ile dijital olarak
gönderilirken VGA kart tarafından dönüştürme
işlemine gerek kalmaz. LCD tarafında da veriler
dönüştürülmeden dijital olarak işleneceğinden
daha net bir görüntü elde edilir. DVI ile
2560x1600 çözünürlükte görüntü elde edilebilir.
HDMI (High Definitions Multimedia Interface)
LCD CRT
Az yer kaplar. Hacimli, büyüktür.
Hafiftir. Ağırdır.
Daha az güç tüketir (c.20W). Güç tüketimi fazladır (c.150W)
Netlik sınırlıdır, parlaklık ve kullanım ömrüne göre netlik
Görüntü nettir.
bozulabilir.
Geometri parlaklık ve kullanım ömrüne bağlı olarak
Resmin geometrisi düzgündür.
bozulabilir.
Güçlü parlak alanlar diğer bölgelerdeki resmin görünümünü
Tüm ekranda renkler sabittir.
etkiler.
Text modunda kontrast çok iyidir. Text modunda kontrast zayıftır.
Titreme yoktur. Titreme vardır.
Resmin kontrastı ve rengi görüş açısına bağlı
Resmin kalitesi görüş açısından bağımsız olarak sabittir.
olarak değişir.
Tam siyah renk elde etmek güçtür. Tam siyah renk elde edilir.
Hareketli görüntülerde bulanıklık olabilir. Hareketli görüntüler nettir.
Parlaklık lambaların parlaklığı ile sınırlıdır. Daha yüksek parlaklık elde edilebilir. Resimler daha canlı
Resimler donuk görünebilir. görünür.
Piksel hatası oluşabilir. Piksel hatası gibi bir problemi yoktur.
Doğal sabit bir çözünürlüğü vardır. Birden fazla çözünürlüğü aynı kalitede destekler.
Gelişmiş teknoloji ürünüdür, fiyatları düşmektedir. Gelişmiş teknoloji ürünüdür, ucuzdur.
DVI gibi sayısal bir arayüz ile problemsizdir. Analog arayüz ile problemsizdir.
• Şebeke gerilimi AC 220V Power Board tarafından 5V ve 12V DC‘ye dönüştürülür ve interface kart,
inverter kart, ses ve diğer devre elemanlarını besler.
• Ön panel tuşları interface karta bağlıdır. Power düğmesine basıldığında interface tarafından lambaları yakan inverter
devresi tetiklenir.
• Aynı anda PC‘den gelen R-G-B, H-sync ve V-sync sinyalleri interface board üzerindeki işlemci tarafından işlenir ve dijital
veriye dönüştürülür. Interface bu işlem için analog sinyalden örnekleme yapar.
• PC‘den gelen sinyalde aynı zamanda display mode bilgisi de vardır. Display mode görüntünün hangi çözünürlükte ve
hangi frekansta gösterileceğini bildirir.
• Görüntü verisini taşıyan data sinyalleri LVDS kabloları ile LCD paneli süren devreye iletilir.
• Önden lensliler ve yandan lensliler
– İlk önceleri pahalı olan CRT projektörler kullanılmıştır
– LCD projektörler ise görece daha parlak ve ucuzdurlar
– Günümüzde portatif tüm projektörler LCD‘dir
• Lümen
– Bir ışık kaynağının sağlayabildiği aydınlatma miktarı
– Yüksek Lümen =parlak görüntü

• Throw
– Belirli bir mesafeden bir görüntünün boyutu
– Çerçeve oranıyla bağıntılıdır

• Lambalar
– Çok ısınırlar
– Pahalıdırlar — yaklaşık birkaç yüz dolar
• Genel Bakış
– Boyut
– Bağlantılar
– Ayarlamalar
• CRT monitörün ölçü birimi inçtir

• Monitör boyutu (görüntü bölgesi değil)

• Görülebilir görüntü boyutu(VIS)—diyagonal


köşelerden ekran boyutu

• LCD monitörler
sadece VIS
değerini
kullanırlar

Monitor size VIS


• Geleneksel CRT monitörler
DB-tipi, 3 sıralı, 15 pinli
konektör ve güç girişi
kullanırlar
• LCD „ler DB-15 „i ya da dijital video ara
yüzü(DVI) bağlantısını
kullanabilir
– DVI-D (dijital)
– DVI-A (analog)
– DVI A/D ya da DVI-I (değiştirilebilir)

DVI „dan VGA


dönüştürücü
• Random Access Memory Digital-to-
Analog Converter (RAMDAC) kartı
– Analog CRT ‗ler için dijital sinyalleri analoga
dönüştürür

• LCD monitörler dijital sinyaller kullanır


– Analog sinyali dijitale çeviren devreler genellikle
LCD monitörlerin üzerinde hazır bulunur

– DVI bağlantısı kullanılırken, analoga dönüştürme


yapılmaz (RAMDAC kartı kullanılmaz)
• Kontroller
– Açma/Kapama düğmesi
– Parlaklık/Kontrast düğmesi
– Yerleşik menü sistemi

• Menünün iki ana fonksiyonu


– Fiziksel ekran ayarları
– Renk ayarları
• Kişisel bilgisayarın harcadığı enerjinin
yarısı CRT monitör tarafından harcanır
– VESA niteliklerine uyan monitörler +/-75 %
oranında güç tasarrufu sağlar
– Display Power-Management Signaling (DPMS)
tarafından gerçekleştirilir
• CRT monitörler +/-120 watt civarında
güç harcar
– Güç düşür DPMS modu +/–25 watt‘a kadar tasarruf
sağlar
– Tamamen kes DPMS modu +/–15 watt‘a kadar
tasarruf sağlar
– Görüntüyü eski haline döndürmek 15–30 saniye
arasında zaman alır
• LCD monitörler CRT„lerin harcadığının
yarısı kadar enerji harcarlar

• 19” 4:3 flat panel ekran en çok +/- 33


watt harcar

– DPMS modunda 2 watt‘dan daha az


– CRT ‗yi LCD ile değiştirmek elektrik faturasını
büyük ölçüde değiştirecektir
Görüntü yok

OSD tuşuna basın ekrana OSD menüsü geliyor mu?


Evet > - Çözünürlüğü doğal ayarına getirin. Data kablosunu ve PC‘yi kontrol edin.
- Interface kart üzerindeki voltajları ve frekansları ölçün. Voltajlar hatalı ise power kart
arızalıdır. Frekanslar hatalı ise interface kart arızalıdır.
- Hayır > - Interface kart üzerindeki voltajları ve frekansları ölçün. Voltajlar hatalı veya
yok ise power kart arızalıdır. Frekanslar hatalı ise interface kart arızalıdır.
- Voltajlar doğru ise interface ile panel arasındaki kablo bağlantısını kontrol edin.
- Lambaları kontrol edin. Lambalar yanmıyorsa power kart üzerindeki voltajları
kontrol edin.

Monitöre güç gelmiyor

Güç kablosunu kontrol edin.


Power Kart üzerinde besleme sigortasını kontrol edin.
Power Kart üzerinde 5V ve 12V yoksa power kart arızalıdır.
Power LED turuncu yanıp sönüyor, görüntü gelmiyor
OSD‘den doğal çözünürlüğü ayarlayın. Düzelmez ise interface kart arızalıdır.
Görüntü bozuk veya renklerde problem var
PC‘den gelen data kablosunu kontrol edin. Kabloda kopuk olabilir.
Interface ile panel arasındaki kablo bağlantısını kontrol edin.
Eprom‘u yeniden programlayın.
Interface kartı değiştirin.

Ekran açıldıktan sonra hemen kararıyor


LCD lambaları zamanla zayıflamış veya arızalıdır. Titreme, kararma veya soluk
görüntü varsa lambalar arızalıdır.

Yatay veya dikey çizgi var


LCD‘de yatay veya dikey çizgi LCD panel üzerindeki kontrol devresinin arızalı
olduğunu gösterir.

Ses çıkmıyor
Hoparlör girişlerindeki sinyali kontrol edin. Sinyal yoksa ses kablo bağlantısını
kontrol edin.
Ses katındaki voltajları kontrol edin. Voltajlar hatalı veya eksik ise ses katı
arızalıdır.
Voltajlar normal ise hoparlör (ler) arızalıdır.
1- Monitör yatık konuma getirilerek 2- Arka kasayı tutan vidalar sökülerek
ilk önce ayak sökülür. kasa çıkarılır.

3- Display Panel yukarı gelecek 4- Display Panelin tutucu


şekilde yatırılarak ön bezeli tutan vidaları, lamba ve LVDS
vidalar sökülür. Bezeli tutan kablosu sökülerek display
tırnaklar hafifçe içeri bastırılarak açığa alınır.
bezel çıkarılır.
5- Kartların bulunduğu metal 6- Power kart ve interface kart
kabin tutucu vidalar sökülerek görünür. Inverter devresi power
çıkarılır. kart üzerinde değilse inverter kart
da görünecektir.
OSD menüsü monitörün markasına ve modeline göre farklılık gösterir.
Monitörün arızasının giderilmesinden sonra ayarlarının yapılması ve
fonksiyonlarının test edilmesi gerekir.
Monitör ayarlarını yapmak ve test adımlarını sırayla uygulamak üzere hazırlanmış
pek çok program bulunmaktadır. Passmark, DisplayMate gibi.
Bu programlar olmadan da uygun şablonlar kullanılarak OSD‘den ayar yapılabilir
ve aynı anda test edilebilir.
Test/Ayar sırasında aşağıdaki fonksiyonlar kontrol edilmelidir.
1- Geometrik ayarlar: Yatay ve dikey olarak görüntü düzgün boyutlarda mı?
2- Netlik ve çözünürlük: Çözünürlük aralığında her çözünürlük için görüntü net mi?
3- Renkler ve gri tonları: Renkler gerçek renklerde mi? Grinin tüm tonları
görünüyor mu?
4- Piksel hataları: Parlak veya ölü piksel var mı?
LCD monitör test edilmeden önce en az 20dk çalıştırılarak ısınması sağlanmalıdır.
• Piksel hatalarını giderebildiği belirtilen bazı yazılımlar var: UDPixel,
JScreenFix, Kill Dead Pixel…

• Piksel masajı veya baskı yöntemi ile parlak piksel hataları (bazen)
giderilebiliyor.

Monitör kapalı iken parlak pikselin bulunduğu bölgeye hafif nemli yumuşak
pamuklu bir bez ile baskı yapılır. Baskı sırasında monitörün power düğmesi
açılır. Baskı kaldırıldığında piksel hatası kaybolacaktır.

Bu yöntemle bütün piksel hataları giderilmez.

Uygulama sırasında daha fazla piksel hatasının oluşması da mümkündür.

Önce kaybolan piksel hatası sonradan tekrar ortaya çıkabilir.


• Temel bileşenleri
1. Video RAM
– Video görüntüsünü saklar
2. Video işlemci devresi
– Video RAM ‗dan verileri alıp monitöre gönderir
• Metin video kartları yalnızca 256 ASCII
karakter gösterir
– Daha eski sistemler 80karakter/sıra ile sadece
24 sırada oluştururdu —sadece 1920 byte RAM
yeterli

• Grafik video kartları herhangi bir pikseli


açabilir ya da kapatabilir
– 320x320 Çözünürlük pikseller 8 KB yer tutar
– Renk eklemek için yeni bitler eklenir
• 8 bit = 256 renk
• 24 bit = 16.7 milyon renk(true color)
• Renk derinliği de renkler için değil de bitler için kullanılır (24
bit‘in renk derinliği şeklinde)
• Renk derinliği bit olarak ifade edilir
– ―24 bitin renk derinliği‖
– Renk sayısı değil
– Yaygın olarak 24 bit için―true color‖ tanımlaması
yapılır

Renk Sayısı Bit sayısı


2 renk 1 bit (mono)
4 renk 2 bit
256 renk 8 bit
64,000 renk 16 bit
16.7 milyon renk 24 bit
16.7 milyon renk 32 bit
8-bit donukluk
En/Boy
Mode Piksel Adedi Kullanım Yeri
Oranı

VGA 640 480 4:3

SVGA 800 600 4:3

XGA (Extended Graphics


1024 768 4:3 15- ve 17-inç CRT, 15-inç LCD monitörler
Array)
WXGA (Wide XGA) 1365 768 16:9 Geniş açılı 15.4-inç Notebook’lar, LCD’ler

SXGA (Super XGA) 1280 1024 5:4 15- ve 17-inç CRT, 17-19-inç LCD monitörler

WSXGA+ (Wide SXGA


1680 1050 16:10 Geniş açılı 20-inç LCD monitörler
plus)

UXGA (Ultra XGA) 1600 1200 4:3 19, 20, 21-inç CRT, 20-inç LCD monitörler

WUXGA (Wide Ultra XGA) 1920 1200 16:10 Geniş açılı 22-inç ve daha büyük LCD monitörler

QXGA (Quad XGA) 2048 1536 4:3 21-inç ve daha büyük CRT monitörler
• PCI slotları
– 8-bit(256 renk) 70 Hz yenilme sıklığı ile 800 x 600
çözünürlük ,33.6 Mbps bant genişliğine ihtiyaç duyar
– 24 bit (16.7 milyon renk) 100.8 Mbps‘ye ihtiyaç duyar
– Paylaşılan PCI bus‘ında yeterli bant genişliği elde edilemez
• AGP (accelerated graphics port)
– Video için ayrılmıştır
– PCI ‗dan pek çok artısı vardır

AGP Port

PCI Slots
• AGP videoya ayrılmış özel, tek bir slottur
– 66 MHz, 32-bit PCI 2.1 şartnamesine göre geliştirilmiştir
– Strob‘lama, her clock çevriminde sinyalleri iki, dört ve
sekiz kat arttırır
– Kuzey Köprüsüne bağlı olan kendi özel veri yolunu
kullanır
– Pipelining desteği mevcuttur
– Sidebanding özelliği vardır (aynı anda alıp gönderebilir)
– Büyük miktarda sistem belleğinden ―çalabilir‖
• PCI „ın yerini alması için geliştirilmiştir
• Ayrıca AGP „nin yerini alması için
tasarlanmıştır
• İnanılmaz şekilde hızlı seri haberleşme sağlar
• AGP „nin pek çok avantajına sahiptir
– Sidebanding
– Sistem belleği erişimi

PCIe card
• Bir video kart alırken dikkat edilmesi
gereken en önemli husus grafik
işlemcisidir
• Çoğu video işlemcinin üreticileri
– NVIDIA
– ATI
• NVIDIA ve ATI her yıl piyasaya pek çok
grafik işlemci modeli sürmektedir

• Pek çok özellik sadece 3-boyutlu


oyunlarda görülebilir
– Textures (dolgu)
– Saydamlık (Transparency)
– Gölgeler
– Yansıtma (Reflection)
– Bump mapping
• Video RAM „ı ekranda meydana gelen
tüm değişiklikleri yakalayabilmek için
sürekli güncellenir
• Üç darboğaz mevcuttur
– Veri üretim hızı
– Erişim hızı
– Simple Kapasite
• Darboğazlar üç şekilde aşılabilir
– Video RAM ile video işlemci
arasına daha geniş veri yolu
koyarak
– Özel çok hızlı RAM ile
– Daha fazla RAM ile
• Bus genişliği
– 64, 128, ve hatta256 bit genişlikte

• Grafik “rendering” ve işleme işinin büyük


bir kısmı kart üzerinde gerçekleştirilir
– CPU ‗dan daha ziyade video işlemcide gerçekleştirilir
• Video RAM Teknolojileri

Kısa Adı Adı Anlamı


VRAM Video RAM Orijinal
WRAM Windows RAM Hiç popüler olmadı
SGRAM Synchronous Özelleştirilmiş SDRAM
Graphics RAM
DDR SDRAM Double Data Rate Ucuz grafik kartlarında
SDRAM kullanılır
DDR2 SDRAM DDR Sürüm 2 Yerini GDDR3 ‗e bıraktı
GDDR3 SDRAM Graphics DDR V. 3 Daha hızlı DDR2
GDDR4 SDRAM Graphics DDR V. 4 GDDR3‘ ün üst sürümü
• İki temel unsur vardır
1. Uzun kartlar
• Bazı video kartları fazla
uzundur ve yuvaya
sığmayabilir
• Yeni bir yuva ya da kart
edinin

2. En yakın PCI kartına yakınlık


– Video kartları oldukça ısınır
– Hava dolaşımı için yeterli alanı bırakın
– Daha iyi hava dolaşımı için AGP kartının yanındaki
bir slotu boş bırakın
• İki adımlık işlem

1. Sürücüleri yükleyin
– CD ‗den yükleyin ya da gömülü
sürücüyü kullananın
– Gömülü sürücü eski sürüm olabilir

– Güncellemeler için üreticinin


sitesini ziyaret edin

2. Sürücüleri kontrol edin


• Görüntü Özellikleri aracını kullanın
• Denetim Masasında bulunur ya da
masaüstünüzde sağ tıklayıp özellikler diyerek
de ulaşabilirsiniz

• Ekranı iyileştirmek
– Temalar
– Masaüstü
– Görünüm

– Diğer sekmeler
– Ekran koruyucu
– Ayarlar
• Ekran koruyucu

– Güç yönetimi özellikleri

– 19. bölümde daha


detaylı ele alınmıştır
• Ayarlar sekmesi
– Birden fazla monitörü yapılandırmanızı sağlar
– Renk derinliği ve çözünürlüğü ayarlayabilirsiniz
• Monitör sekmesi

– Monitör sürücüsünü
güncelleyebilir

– Ekran yenileme sıklığını


değiştirebilir
• Küçük aralıklarda
değişiklik yapın
• Hasara neden olabilir
• Çoğu video kartının karta-özgü sekmesi
mevcuttur

– Renk doğrulama
• Ekran renklerini ayarlayabilir

– Döndürme
• Düşey ya da Yatay

– Modlar
• Oldukça ileri düzey ayarlardır
• Genellikle gerek duyulmaz
• Video sürücüler de diğer donanım
sürücüleriyle benzer biçimde çalışır
– Bu ekrana Aygıt
Yöneticisinden ya da
aygıt uygulamasından
ulaşabilirsiniz
– Sürücü güncelleştirme
– Sürücüyü geri alma
– Sürücüyü kaldırma
– Temel bir kural
• Yeni video kartları için yeni
sürücüyü kurmadan evvel
eskisini kaldırın
3-D(3 boyutlu) Grafikler
• Gelişmeler, oyunlar sayesinde elde ediliyor
– Bununla beraber gelişmeler bilgisayar destekli
tasarım (CAD) gibi diğer pek çok alanda da kullanılır

– Wolfenstein 3D ve Doom gibi First-person shooters


(FPSs) oyunlar 3-D ‗ye kaymaya başladı
• 3-D objelerin hareketleri
transformation olarak adlandırılır (CPU
yoğunluğu)
– Intel ‗in SIMD ve AMD ‗nin 3DNow ‗ı özellikle
transformasyon için geliştirilmişlerdir
– İlk 3-D oyunlar sprites
kullanmıştır
• Ekranda sadece bir bitmap
resim dolaştırılmıştır
• Her figür sınırlı sayıda sprites ‗e
ve görünüş açısına sahiptir
• “Rendering”, gerçeğe yakın bir görüntü elde etmek için
bir bilgisayar grafiğine; 3 boyutlu gölge, çeşitli renk ve
şekillerin eklenmesi işlemidir. İkinci jenerasyon 3-D
objeler “rendering” denilen işlemle elde edilmişlerdir.

– Noktalar ve köşe gruplarından oluşmuştur


– Köşeler çizilerle birbirine bağlanırlar (ve buna köşe
denir)
– Köşeler üçgenleri ve üçgenler poligonları oluşturur
– Son adım bir dolgu ya da deri giydirme işidir
• Grafik işleme birimi gereklidir

– Ekranlar saniyede yaklaşık 24 kez yenilenir

– 3-D video kartları dolgular için oldukça büyük RAM‘a


ve transformasyon için çok hızlı işlemciye sahiptirler
– Doğrudan donanımla konuşabilmek için API
(Application programming interfaces) ‗ler
geliştirilmiştir
• UNIX ‗de OpenGL
• DirectX (yalnızca Microsoft ‗da)
• DirectX donanıma doğrudan erişimi
aşağıdaki gibi sağlar:

– DirectDraw: 2-D grafikler için


– Direct3D: 3-D grafikler için
– DirectInput: fjoystick ve oyun kumandaları için
– DirectSound: waveform ‗lar için
– DirectMusic: MIDI aygıtlar için
– DirectPlay: multiplayer oyunlar için
– DirectShow: video ve tanıtım aygıtları için
• Donatılar | Sistem Araçları | Sistem Bilgisi
– Araçlar | DirectX Tanı Aracı
• Ya da …Çalıştır DXDiag
• Bir donanım tercihi yapmadan önce
ziyaret etmenizde fayda olan bazı web
siteleri

– www.arstechnica.com
– www.hardocp.com
– www.tomshardware.com
– www.sharkyextreme.com
• Problemlerin büyük ve önemli
bir kısmının sebebi:
– Uygun olmayan ya da bozuk sürücüler
– Yanlış ayarlar

• Yanlış ya da bozuk sürücü belirtileri


– 640 x 480 modu
– 16-renk VGA

• Yapmanız gerekenler
– Bilgisayarı güvenli modda başlatın ve sürücüyü kaldırın
– Mümkünse Program Ekle/Kaldır ‗ı kullanın
– Aygıt Yöneticisini kullanın
• Donanım problemleri genelde aynıdır
– Fan bozulmuştur
– RAM sorunludur

• Arızalı Donanım
belirtileri
– Biçimsiz, garip görüntüler
– Hareket eden fare
– Görüntüde karışıklık
• “Aşikar olanı atlamayın”
– Eğer her şey yan tarafta görünüyorsa , döndürme
ayarlarını kontrol edin

– Sınırlı renk — renk derinliğini kontrol edin

– Çözünürlük çok yükseğe


ayarlanmış
• ―Giriş sinyali sınır değer
dışında‖
Monitörün içini açmak ölümcül
olabilir
Hali hazırda enerji bağlantısı olmasa bile,
monitörün içerisindeki bazı aygıtlar uzun süre
boyunca içlerinde oldukça yüksek gerilim
barındırabilirler.
Eğer kazara bu aygıtlar üzerinde kısa devreye yol
açarsanız ölümünüze neden olabilir!
• Monitörün içerisi tehlikelidir

• Uygun ayarlamalar yapmak


uzmanlık gerektirir

• Amacınız problemin şu üç
şeyden biriyle ilintili olup
olmadığını tespit etmek
olmalıdır:
– Genel monitör problemleri
– Harici ayarlamalar
– Dahili ayarlamalar
• Ayar düğmelerinin yerleri değişmiş
olabilir
– Üreticinin konfigürasyonuyla kontrol edin

• Gölgeli, çizgili, belirsiz düşey kenarlar


– Kabloyu ve kablo bağlantılarını kontrol edin

• Eksik renk
– Kabloda kırık, eğilmiş pin olup olmadığını ve
monitör ayarlarını kontrol edin

• Parlaklığın azalması
– Zamanla olması normaldir, güç yönetimini kullanın
– İç ayarlamalar gerekebilir
• Bunu düzeltebilirsiniz
– Büyük renk lekeleri—degauss düğmesini kullanın
(manyetizmayı önleme)

• Yapabileceğinizden öte bir sorun


– Sönük ekran (parlaklık sonda iken bile)

• Teknik servise götürün


– Odaklama problemi — ayarlama ―flyback
transformer‖ın yanından yapılır
– Islık ya da kıvılcım sesleri
– Kuş cıvıltısına benzer sesler
– Yatay ya da düşey çizgi
– Siyah ekranda tek beyaz bir nokta
• Dış ayar düğmeleri kullanıcıların görüntüyü
oldukça iyi ayarlayabilmelerine yardımcı olur
– Parlaklık ve kontrast

– Pincushioning (merkeze doğru yatay ve düşey içbükey


eğilmeler)

– Trapez ayarı

– Açık ve bozuk renk

– Monitörlerde üretilirken eklenen degauss bobini denilen


bir parça vardır
• Manyetik duvarı kaldırır
• Bulanık, sisli bir görüntüye sahip monitör degauss ile düzelebilir
• Şiddetli ―tunk‖ sesini önemsemeyin—gelmesi normaldir
• Yakınsama üç rengin karışımının nasıl
ayarlanacağını beliler

• Yakınsamama halkalara ve halelere neden


olur
– Daha çok ekran kenarlarının yakınlarında görülür
– İç ayarlamalarla giderilebilir

– Ayarlama için değişken direncin yeri monitörün


şemasından tespit edilebilir
• Üreticiler şemaları vermeyebilirler
• O halde uzmanın göz atmasını sağlayın
Bu vantuzu
kaldırmak mutlak • Vantuzun altında
gerçek yüksek gerilim
surette anodu bulunmaktadır
ölümünüze neden
olabilir • Vantuza bağlanan
kablo flyback
transformatörüne
gitmektedir

• Burada, 25,000 volt


yük yükü günler,
haftalar, hatta yıllar
boyu saklayabilecek
kapasitede büyük bir
kapasitör
Yüksek gerilim Anodu bulunmaktadır
Yeterli bilgiye ve
ekipmana
sahip değilseniz asla
bir monitörü
deşarj etmeye
KALKIŞMAYIN!
• Belirtiler
– Cracked LCD monitors: not repairable
– LCD kararıyor: lambası ya da invertörü bozulmuş
– Islık sesi: invertör bozulmak üzere

• LCD tamir firmaları


– LCD monitör onarımında uzmanlaşmışlardır

• Bozuk pikseller
– Bazı bozuk piksellerin bulunması normaldir
– Ölü piksel: asla parlamaz
– Lit piksel: sürekli beyaz kalır
– Stuck piksel: sabit bir renkte kalır
• Monitör temizliği için anti statik monitör
temizleyiciler ya da anti statik bezler
kullanılabilir

– Pencere temizleyici kullanmayın

– LCD ekranlarda ticari temizlik malzemeleri


kullanmayın
• EGA/VGA için Video Ayarı
– Günümüzde bir anlamı yoktur ve irdelenmemiştir

• Init Display First


– Çok monitörlü bir sistemde önce hangi monitörün ön
yükleyeceğini belirler

• VGA için IRQ ata


– Düşük kalitede kartlar için gerek yoktur
– Kaliteli kartlarda denemelisiniz.

• VGA Palette Snoop


– Günümüzde kullanılmamaktadır

• Video Gölgelendirme Aktif


– Çoklukla önemsizdir ancak bazen kapatılması gerekebilir
• İşlemci yükünü iki yada daha fazla GPU
arasında bölmek
– NVIDIA kendininkine Scalable Link Interface (SLI)
adını veriyor
– ATI ise CrossFire
• Bir köprü kartıyla birbirine bağlanmış iki
video kartı kuruluyor
• TV-çıkışı bilgisayarı TV „ye bağlar

• Tuner(kanal seçici)
Kartlar
– PC ‗nin, Tivo‗nun bazı
özelliklerini
gösterebilmesini sağlar

• HDMI (High Definition


Multimedya Ara yüzü)
– DVI bağlantılarının yerini
alması için geliştirildi
• Plazma
– PC‗ler için uygun değildir
• Eski doğal çözünürlük(1366x768 gibi)
• ―Burn-in‖— ekranın görüntüyü gölgelendirmeye yatkınlığı

• DLP
– Dijital ışık işleme

• SED, FED
– CRT ‗nin güçlü yönleriyle LCD ‗nin güçlü yönlerini
bir araya getirir
– Yüzey iletimli electron emitter display
– Field emission display (FED)
Bölüm 18
• Bu bölümde öğrenecekleriniz

– PC ‗de ses nasıl işer

– Belirli durumlar için uygun ses kartı nasıl seçilir

– Bir Windows sistemine ses kartı nasıl kurulur

– Ses kartları ve hoparlörlerde baş gösteren


sorunların giderilmesi
• Ses alma ve ses yayma için dört bileşen
1. Ses kartı
2. Hoparlör
3. Mikrofon
4. Kayıt/Çalma yazılımı
• Örnekleme- ses yakalama

– Örnekleme frekansı saniyedeki çevrim miktarıyla


ölçülür (KHz)
• Düşük kaliteden(11KHz) yüksek kaliteye(192 KHz)
değişiklik gösterir
– Sesin her nano saniyedeki değerini kaydetmez
– Örnekler alır ve örneklemeler arasındaki datanın
ne olacağını tahmin eder ya da çıkarım yapar
• Kesikli çizgi —noktaları birleştirebilir misiniz?
• Örnekleme —ses yakalama

– Bit derinliği —belirli bir sesin karakteristiğinin


sayısı (her örneklem için)

• Genlik (sesin yüksekliği)

• Frekans(sesin tonu)

• Tını (farklı enstrümanların kalitesi)


• Ses sinyalleri genellikle her örnekte 8 ya da
16 bit ile örneklenir
– 8-bit 28 ya da 256 farklı karakteristiği saklar
– 16-bit 216 ya da 65,536 farklı karakteristiği saklar

• “Track”
– Mono- tek track
– Stereo—iki track

• CD kalitesi
– 44.1 KHz
– 16 bit derinlik
• Darbe Kod Modülasyonu(PCM)
– Telefon çağrıları için geliştirilmiştir

– Daha ziyade WAV formatı olarak bilinir

– Büyük dosyalar üretir


• Dört dakikalık 44.1 KHz ‗de 16-bit stereo kodlama ile
oluşturulan dosya 40 MB ‗dan büyüktür

– Kodlayıcı/kod çözücü(CODEC) programlar


• Algoritmalar ses dosyalarını sıkıştırmak için geliştirilmiştir
• Bu codec‘e bir örnek MPEG-1 Katman 3 codec ‗i, bilinen
adıyla MP3 ‗ dür
• Her ses kartı ses yürütme yazılımlarıyla
WAV dosyalarını çalabilir
– Windows Media Player Windows ile birlikte gelir
– iTunes, Apple‘nin ortam yürütme programıdır
– Pek çok, nitelikli ses yürütücü bulmak mümkündür
• Musical Instrument Digital Interface
– MIDI dosyası bir metin dosyasıdır

• Aşağıdakileri tanımlayan bir takım


komutlar barındırır
– Hangi notanın çalınacağı
– Ne kadar süre çalınacağı
– Hangi aygıtın kullanılacağı
• WAV dosyalarına göre daha küçük
boyutludur
– Beethoven ‗in Beşinci Senfonisi WAV olarak 78 MB
ve MIDI olarak 60 KB boyutundadır
• Ses kartları MIDI dosyalarını iki farklı
teknoloji sayesinde çalabilirler
1. FM sentezleme
• Tam anlamıyla elektroniktir— ne çalınacağını yazılım
bildirir
2. Dalga çizelgesi sentezleme(wave table
synthesis)
• Başlamak için kayıtlı dosyaları kullanır(WAV
dosyaları)
• Gerekli genlik, frekans ve tınıyı oluşturmak için
sürekli seslerin karakteristiklerini değiştirir
• Kartın çoksesliliği — bir seferde en fazla çalabileceği
enstrüman sayısıdır (çoklukla 128 enstrümandır )
• Yüzden fazla ses formatı vardır
– Tabloda sadece bir kaçı mevcut

Kısa Ad Tanımı
AAC Advanced Audio Coding—Apple ‗ın iTunes için
geliştirdiği bir format
AIFF Audio Interchange File Format— Macintosh
bilgisayarlarda yaygındır
ASX Microsoft Advanced Streaming Redirector
AU Windows, Sun, Next, UNIX ve Macintosh ‗ta çalınabilir
OGG Vorbis formatı— açık kaynak kodlu bir kodekstir
RM RealMedia—audio, ya da audio ve video
WMA Windows Media Audio— tescilli bir formattır
• Videolar genellikle bünyelerinde ses
barındırırlar
– Bazı yaygın video formatları

Kısa Ad Tanımı
AVI Audio Video Interleave
MPEG Moving Pictures Experts Group
MOV QuickTime
ASF Advanced Streaming Format
RM Real Media
WMV Windows Media Video
DivX Genellikle daha kaliteli audio ve video için kullanılır
Flash Youtube ‗de kullanılır
• Pek çok uygulama (özellikle de oyunlar)
ses kullanmaktadır

• Çoğu standart WAV, MP3, ya da MIDI


dosya formatlarını kullanırlar
• Bilgisayarınızda oynatılan ve oynatmanın
ardından silinen yayınlardır
– İnternet radyo istasyonları
– En yaygın oynatıcılar
• Windows Media Player
• Winamp
• Apple iTunes
Doğru Ses Kartının Seçilmesi
• Bir ses kartı pek çok yerleşik özelliğe
sahiptir
– İki ayrı işlemci (biri MIDI için ve biri de kalan işlemler
için)
– Joystick çiplerini desteklerler
– Kaydedebilme özelliğine sahiptirler
– MIDI ‗yi desteklerler
– Ve dahası vardır

• Ayrı bir ses kartı olabilir


– Genellikle ana kart üzerinde monteli bir çiptir
• Ses kartları beş ana başlıkta farklılık
gösterir:
- İşlemci yetenekleri - Hoparlör desteği
- Kayıt kalitesi - Jacklar
- Ekstra özellikler

• Uygulama, işletim sistemi ve CPU


arasındaki haberleşmeyi işlemci düzenler
– Ucuz ses kartları işin büyük bir kısmını
CPU‗nuzun yapmasını gerektirir
– Ses işlemini hızlandıran ve daha iyi ses kalitesi
sunan nitelikli ses kartları, işin büyük bölümünü
yerine getirir
• Hoparlör Desteği
– Temel bir destektir — iki
hoparlör ya da kulaklık
– İyi ses kartları beş ya da daha
fazla hoparlör desteği sunar
– Çoğu subwoofer ‗a sahiptir
– 5.1 ‗in anlamı 5 hoparlör ve 1 subwoofer‘dır
• Kayıt kalitesi
– Sinyal/gürültü(S/N) oranı, desibel olarak ifade edilir
– Ucuzlarda S/N oranı 30 ile 50 desibel arasındadır
• Gürültü kaydeder gerçekten gürültü olmasa da.
– Pahalı kartlar 96 ile 100+ db arası S/N oranına
sahiptirler
• Jacklar
– Hat girişi and hat çıkışı dönüştürücüleri ses kartının
diğer aygıtlara alma ve gönderme yapabilmesini
sağlar
– Bir stereo alıcı sisteminde hat girişi konektörü
sistemin içerisinde hat çıkışı ya da Aux konektörü
olarak iş görebilir
– Arka çıkışlar surround ses için arka hoparlörlere
bağlanırlar
– harici bağlantılar için Analog/Dijital çıkış mevcuttur
– Mikrofon & Joystick
• Ana stereo hoparlör mavi renktedir
• Hat çıkışı konektörü yeşil renktedir
• Mikrofon konektörü pembe renktedir
• Ekstra Özellikler
– Neredeyse tüm ana kartlar yerleşik olarak sese
sahiptir
– Tüketicileri cezp etmek için ek özellikler
gerekmektedir
– PC‗yi ev eğlence sistemiyle entegre edebilmek için
dijital çıkışa sahiptirler
– Surround- hoparlör bağlantıları
– Breakout box PC‘nin önüne portlar ekler
– Ve daha fazlası
• Ses kartınızdan audio CD„leri
oynatabilmek için optik sürücünüzden
ses kartınıza bir kablo bağlantısı
eklemeniz gerekmektedir

– Çoğu optik sürücü,


bu amaçla bir MPC2
audio kablosu ile birlikte
gelir
• Stereo
– Sol ve sağ

• 2.1 Sistemler
– Uydu denilen bir çift
hoparlör ve
bir subwoofer ‗dan oluşan
sistemdir
• Dolby Digital
– Beş kanal ve bir subwoofer destekler (5.1)
– Ön sağ, ön sol, ön orta, arka sol, arka sağ

• Dijital Tiyatro Sistemi(DTS)


– Rekabet halinde olan bir standarttır, ayrıca 5.1 desteği
bulunmaktadır

• Sony/Philips Dijital Ara yüzü(S/PDIF)


– Tüm 5.1 sistem için tek bir konektör kullanır
• DirectX, öncelikle oyunlara olmak üzere
pek çok uygulamaya, donanıma tam
erişim izni tanır
– Geliştiricilere kolayca kullanılabilir komutlar sunar
– İstenen kanalda sesi programlamak için kolay
kullanımlıdır
• DirectSound3D (DS3D)
– 3D boşlukta her hangi bir noktada ses yürütebilir
– Konumsal audio olarak bilinir
• Çevresel Audio Uzantıları(EAX)
– Creative Laboratuarlarının DS3D ürünüdür
• Kumanda
– Ses kumandası
– Açık/kapalı anahtarı
– hoparlörlerin ya da
special box ‗ların
üzerinde bulunabilir

• Kulaklık Jack „ı
– Bazı sistemler bağlandıklarında otomatik olarak
algılarlar
• Kurulum diğer PCI kartlarının
kurulumuna benzerdir
– Kartı takın
– Sürücüleri kurun
– Test edin

• İşin en zor kısmı hoparlörlerin nereye


bağlanacağını çözmek
– Dokümantasyona göz atın
– Normal stereo ya da 2.1 hoparlör sistemi, Speaker
ya da Speaker port 1 ‗e bağlanabilir
– Surround- ses hoparlörleri tek S/PDIF kullanırlar
• Temel Adımlar
– Bilgisayarınızı kapatın, kartı çıkarın ve kutuyu açın
– Açık bir PCI slotu bulun ve kartı kurun
– CD audio kablosunu sürücüye ve karta bağlayın
• Sürücüleri Windows „un
kurmasına izin verin
– Eğer gerekli/zorunlu ise ses kartıyla
birlikte gelen CD‗yi kullanın

• Eğer USB ses kartı kuruyorsanız


– USB sürücüler için en önemli kurala uyun:
USB aygıtından önce sürücüsünü kurun
• Aygıt Yöneticisinden sürücünün düzgün
kurulup kurulmadığını kontrol edin

• Test edin
• Pek çok ses kartı yapılandırması
Windows ile gerçekleştirilebilir

– Windows XP Denetim masasından Ses Efekti ve Ses


Aygıtları uygulamasını kullanın

– Ya da Windows 2000‘de
Ses ve Çoklu ortam
uygulamasını kullanın

– Beş sekme
• Ses ayarı
• Ses efekti
• Ses
• İnsan sesi
• Donanım
• Çoğu ses kartı tescilli yazılım yükler

– Eklentiler sekmesinden normalde erişilemeyen


nitelikleri de değiştirebilir

– Otomatik algılama— donanımın hangi porta


takıldığına bakmaksızın o portu yapılandırabilir
• Mikrofonu kulaklık portuna takın ve artık kulaklık portu bir
mikrofon portuna dönüşmüş olur
• Bazı ses kartları ekstra yazılım da kurar

– Burada temel amaç kullanıcıya ekstra ücretsiz


yazılım sunmaktır
– Özellikler bu programları kullanmaya ihtiyaç
duymazlar

– Ürün için ekstra


ücret elde etmek
amaçlanmıştır
• Ses Ayarı
– Fiziksel denetimleri
kontrol edin
– Yazılım denetimlerini
kontrol edin
• Windows Ses Denetimi
• Hoparlörler
– Açık olduklarından ve yeterli güç beslemesi
aldıklarından emin olun
– Takılı olduklarından emin olun
– Bir ses çıktısı elde edildiğine dair görsel çıktıların var
olduğuna emin olun
• Hoparlörlerin arızalı olduğundan şüpheleniyorsanız değiştirin
• Kontrol edilecek ilk yer: Aygıt Yöneticisi
– Sürücüyü yeniden yüklemeyi deneyin

• En güncel aygıt sürücüsünün yüklü


olduğundan emin olun
– Güncellemeler için üreticinin
web sayfasını ziyaret edin

• Ses efektleri ve ses


aygıtları uygulamasındaki
yapılandırma ayarlarını
gözden geçirin
• İlk olarak hata
mesajını okuyun
– Uygulamanın destek
sitesine göz atın

• İkinci olarak, ses dosyasını gözden geçirin


– Ses dosyaları bozulmuş olabilir

• Son olarak, uygulamayı yeniden yükleyin


• Ses kartı için karşılaştırmalı
değerlendirme (benchmarking)

– Kişisel bilgisayarınızın performans değerlendirme


yöntemleri ses kartınız için de denenebilir

– Ses kartınızı iXBT.Com/Digit-Life sitesinden


RightMark 3DSound programıyla test edebilirisiniz
Bölüm 19
• Bu bölümde öğrenecekleriniz,
– Yaygın, pek çok taşınabilir bilgisayarın tanıtılması
– Taşınabilir bilgisayarların yaygınlaştırılması ve
sürümlerinin yükseltilmesi
– Taşınabilir bilgisayarların yönetimi ve
bakımının sağlanması
– Taşınabilir bilgisayarlarda sorun giderilmesi
Taşınabilir Bilgisayar Aygıtları
• Maliyeti arttıran esas etmen
– Genellikle 12 ila 17-inç arasında değişir
– Çerçeve oranı standardı 4:3 ‗den başlamaktadır
– Karşılaştırmak için, 16:9 geniş ekranlar için
standarttır
– 16:10, 17-inçlik LCD ekranlar için standarttır

Mod Adı Çözünürlüğü


XGA eXtended Graphics Array 1024 x 768
SXGA Super eXtended Graphics Array 1280 x 1024
SXGA+ Super eXtended Graphics Array Plus 1400 x 1050
WSXGA+ Widescreen SXGA Plus 1680 x 1050
UXGA Ultra eXtended Graphics Array 1600 x 1200
WUXGA Widescreen UXGA 1920 x 1200
• İki uç bulunmaktadır

• Matlık
– Geleneksel bir standarttır
– Parlamayı önler
– Parlak ışık altında pek iyi performans veremez
– Parlak gün ışığında oldukça başarısızdır

• Yüksek Parlaklık
– Görece daha yenidir
– Daha keskin kontrast, daha çok renk ve daha geniş
bir görüş açısı sunar
• Tipik dizüstü bilgisayarlar başlı başına
bir kişisel bilgisayar olarak
kullanılabilirler
– masaüstü yedeği olarak
kullanılabilirler
– Girdi aygıtları
• İlk dizüstülerde Trackball bulunurdu
• IBM‘in TrackPoint ‗i— klavyenin ortasında kalem ucu silgisi
büyüklüğünde bir joystick ‗ti
• Touchpad ‘ler
• “Desktop extenders” taşınabilir aygıtlardır
– Bir masaüstü bilgisayarın yerini almaları
amaçlanmamıştır
– Daha ziyade az kullanım için tasarlanmış daha
küçük, hafif, az enerji harcayan aygıtlar olarak
düşünülmelidirler
• Geliştirilmiş Intel SpeedStep teknolojisini
kullanan platformlar “Demand Based Switching”
ve “Deep Alert” özelliklerini taşırlar.
• “Demand Based Switching” modunda,
platformun pili en efektif (optimized) modda
başlatması sağlanır, ancak son kullanıcının
talebine göre yüksek performans moduna
çevirebilir.
• “Deep Alert” modunda sistemin daha düşük
voltaj seviyelerinde bile çalışması, böylelikle
güç gereksiniminin düşürülmesi ve pil
ömrünün uzatılması sağlanır
SO-DIMM (Small Outline DIMM), genellikle diziüstü
bilgisayarlarda kullanılan küçük bir DIMM
sürümüdür. Büyük tip 168 pinlik DIMM‟ler 64 bitlik
transferi desteklerken, SO-DIMM sadece 72 pin ile
32 bitlik transferi, yada 144 pinle 64 bit transferi
destekler .
SDR SO-DIMM
144 pins

DDR SO-DIMM
200 pins

Micro-DIMM
214 pins
􀂄 Small Form Factors
􀂄 85.6mm x 54.0mm x (3.3, 5.0, or 10.5mm)
􀂄 Çalışırken takılabilme özelliği (hot insertion)
􀂄 ”Hot insertion” ve otomatik konfigüre
edilme özelliği
􀂄 Host işlemci bağımsızlığı
􀂄 HBA tarafından saptanan çok farklı host
veri yollarına bağlanabilir.
􀂄 3 Farklı PCMCIA kart türüne özgü tipik uygulamalar
􀂄 Tip I : Bellek aygıtları (RAM, flash, SRAM gibi)
􀂄 Tip II : G/Ç aygıtları (FAX/MODEM, LAN kartları gibi)
􀂄 Tip III : Daha kalın bileşenli aygıtlar (depolama aygıtları
gibi)
• Kişisel Dijital Yardımcı „lar (PDA „lar)
– İnce, elde taşınabilen bir bilgisayardır

– Adres defteri, kişisel notlar, randevular, kelime


işlemciler, resim göstericiler

– Sıklıkla kalem benzeri ince aparatıyla kullanılan el


yazısı algılama özelliğine sahiptirler

– Windows CE, PocketPC, PalmOS, ve Linux


gibi özelleşmiş işletim sistemleri
kullanırlar

– Palm, Sony, Toshiba, Hewlett-Packard, Microsoft,


ve diğer şirketler tarafından üretilmektedir
• HotSync
– PDA ile ofis bilgisayarı arasında veri
senkronlama işlemini gerçekleştirir
– PalmOS ona HotSync adını vermiştir

• Beaming (ışınla gönderme)


– PDA ‗lar genellikle IR portuna sahiptirler
– PDA ‗lar arasında veri(beam) transferi gerçekleştirebilirler

• PDA Belleği
– 1 MB ya da daha büyük dahili bellek bulunur
– Taşınabilir saklama alanı tercih
edenler için CompactFlash kartlar
taşınabilirlik ve arttırılabilirlik imkanı sunar
• PDA‟lar el yazısı olanağıyla geleneksel
dizüstü bilgisayarların bir araya
getirilmiş halidir
• Yazmak için iğne uçlu
kalem kullanır
• Uygulamalar, kalem
darbelerini algılamak için
dijital mürekkep kullanırlar
Ekran Boyutu Ağırlık Kullanım Alanları
Masaüstü 14–20 inç 3.5–5.5 kg Mobil her alanda
alternatifleri
Desktop 10–14 inç 1.8 kg Sunum, not alma
extenders
Ultra Hafifler 6–12 inç 0.9–1.4 kg Uzun süreli seyahatler
Tablet PC ‗ler 10–12 inç 0.8 kg Küçük marketlerde
Ultra-mobil 4– 7 inç 0.4–0.9 kg Küçük marketlerde
Kişisel Bilg.
PDA ‗lar 3– 4 inç 0.4 kg Organizasyonlarda
PDA telefonlar 2 inç < 0.4 kg Cep telefonu yerine
Taşınabilir PC‟leri yenilemek ve
geliştirmek
• PC Kartları daha ziyade Personal
Computer Memory Card International
Association (PCMCIA) olarak bilinirler
– Kolay değiştirilebilir aygıtlardır
– Kullanımları kolaydır,ucuzdurlar ve kolay
edinilebilirler
• Paralel PC Kartları
– 16-bit ya da CardBus (32-bit 3.3V ‗luk kartlar)
– Üç tipi mevcuttur: Tip I (en ince), II, ve III (en
kalın)
– Kartlar bir ya da daha fazla fonksiyona sahip
olabilirler

• ExpressCard
– Yüksek performansın seri bağlantı sürümüdür
– USB 2.0(480 MBps) ya da PCIe slotuna
bağlanabilir
Tip Boy Genişlik Kalınlık Kullanım Alanı
Tip I 85.6 mm 54 mm 3.3 mm Flash bellek
Tip II 85.6 mm 54 mm 5.0 mm G/Ç (modem, NIC, ...)
Tip III 85.6 mm 54 mm 10.5 mm Sabit disk
• Yazılım Sürücülerin iki
önemli türü
– Soket servisleri
• Bir PC kartı takıldığında ya da
çıkarıldığında sistemin bunu
tespit edebilmesine olanak
sağlayan aygıt sürücüleridir
• Aygıta gerekli G/Ç ‗ı sağlar
• Sistem BIOSu tarafından
standartlaştırılıp tatbik edilirler
– Kart servisleri
• Belirli bir PC kartının
fonksiyonlarını tanır ve kartın
çalışır hale gelebilmesi için
gereken sürücüleri sağlar
• Windows tarafından tatbik edilir
• Denetim Masasından PCMCIA
opsiyonundan ulaşılabilir
16-bit PCMCIA CardBus Cards Express Card
Cards - 32-bit multiplexed Bandwidth support
- 16-bit data/ 26-bit address/ data with •USB 2.0: 480 Mb/s
addressing. parity. •PCI Express* (x1): 2.5Gb/s/direction
- 20MBytes/sec - 132MBytes/sec peak •One 26pin Express card slot is
peak bandwidth at bandwidth at 33MHz available to support 1X
100ns cycle rate clock rate. ExpressCard/34mm or 1X
(setup, command, - Support of bus ExpressCard/54mmexpansion card.
and hold time). master •Supporting USB 2.0 and PCI
- Support of 8-bit - Synchronous Express
and 16-bit slave interface •Not compatible with previous
DMA. - Support for remote PCMCIA cards.)
wakeup. •Delivers thinner, faster and
- Interface power lightermodular expansion.
management. •Hot-Pluggable
• Tüm taşınabilir kişisel bilgisayarlar ve
PDA„lar pek çok port ile birlikte
sunulurlar
– Harici bir monitörü bağlamak için VGA bağlantısı
– Harici klavye ya da fare için PS/2 portu
– Ağ desteği için yerleşik NIC ve modemler
• Masaüstü kişisel bilgisayarlarda bunların tümü aynı şekilde
çalışır
– Video portları
• Harici monitör, projektör
ya da her ikisi birden
– Hoparlör portları
– EK fonksiyon tuşları
• Legacy portlar
– PS/2, RS-232

• USB ve FireWire
– Kişisel bilgisayarlardaki
gibi çalışır

• Port Çoklayıcılar
– Tek bir porta takılır
– Seri, paralel, ağ ve PS/2 gibi
pek çok kişisel bilgisayar portu
sunar
• Dizüstü bilgisayarlara kişisel bilgisayar
kaynaklarına erişim imkanı sağlar
– Büyük monitörler, normal bir fare, ağ bağlantıları
ve orijinal boyutta klavyeler

• Dizüstü bilgisayarınızı ofiste ve ofis


dışında rahat kullanabilmenizi sağlar

• Basit olarak,
bir port çoklayıcı ile
birleştirilmiş DVD
sürücü ve kişisel
bilgisayar
slotlarından oluşur
Port Transfer rate Supported device
PS/2 N/A Mouse, keyboard
COM 115200bps Modem, terminal adapter,
scanner
LPT 1.5Mbps Printer, ZIP drive
IEEE1394 100Mbps / 200Mbps / 400Mbps Digital video, mass storage
devices
USB Low Speed Mode: 1.5Mbps Full Keyboard, mouse, speaker,
Speed Mode: 12Mbps High Speed HDD, ODD
Mode: 480Mbps
BLUETOOTH 1Mbps Portable devices (PDA, mobile
phone), earphone, printer
IR 115.2kbps (transfer ±15°) Portable devices (PDA, mobile
phone)
• Standart bir metodu yoktur
– Genellikle taşınabilir aygıtın alt kısmındaki bir
paneli çıkartmanız ya da vidalarını sökmeniz
gerekmektedir
• Video kartlarının fiyatının düşmesinde
etkendir
– Kartın üzerindeki bellek miktarının düşmesine neden
olur

• Paylaşılan bellek teknolojileri


– TurboCache (NVIDIA)
– HyperMemory (ATI)

• Sistem RAM „ı daha az kullanılabilir RAM


alanı kaldığını rapor eder
– İşletim sisteminden talep edilen kadar alan
paylaşılmaz
– Bir kez alan ayrıldığında, işletim sistemi artık RAM ‗a
erişemez
• Taşınabilir bir kişisel bilgisayarda
bulunan genel ya da yükseltilebilir
parçalar
– Sabit diskler
• 2.5-inç ATA diskler yaygındır
• Genellikle Kablodan seçim gereklidir
• Aksi halde diğer 3.5 diskler gibidir
– Modüler CPU ‗lar
• Sadece Intel ya da AMD
nin yeni bir modeliyle
değiştirmeniz yeterlidir
– Video kartlar
• Standart bir
durumdan söz etmek
daha zordur
• Taşınabilir bir kişisel bilgisayarda bulunan
genel ya da yükseltilebilir parçalar

– Modüler sürücüler
• CD-ROM, DVD-ROM, CD-R/W, sabit diskler

– Mobil NIC ‗ler ve Mini PCI


• Çoğu dizüstü bilgisayarda çevirmeli modem ve
Ethernet bulunur
• Çoğu ayrıca entegre kablosuz ağ aygıtına da sahiptir
• Çoğu aygıt FN-F2 gibi tuş kombinasyonlarıyla açılıp
kapatılabilmektedir
􀂄 ”liner” adaptöre kıyasla,
“switch” adaptör daha
küçük,hafif ve daha
verimlidir.
􀂄 Fakat diğer taraftan,
“switch” adaptör “liner”
adaptörden daha pahalıdır.
􀂄 Genellikle adaptör üzerinde bir sembol
vardır. Bu sembol fişin elektrot tarafını
gösterir. Örneğin bu resimde iç taraf pozitif
kutbu, dış taraf ise negatif kutbu gösterir

􀂄 SAKIN yanlış fiş tipi kullanmayın, makineyi yakabilir.


􀂄 Bütün ASUS dizüstü AC adaptör fişlerinde iç taraf pozitif, dış taraf
negatiftir.
• Kişisel bir bilgisayara bakım için
yapacaklarınız taşınabilir bilgisayarlar
için de geçerlidir
– Windows yamaları ve Service Pack ‗ler
– Sürücülerin yükseltilmesi
– Hata Denetimi
– Disk Denetimi
– Disk Birleştirme
– Disk Temizleme
• Yaygın olarak kullanılan üç batarya türü:

– Nikel-Kadmiyum(Ni-Cd)
– Nikel –Metal Hidrit(Ni-MH)
– Lityum-İyon (Li-Ion)
• Nikel-Kadmiyum (Ni-Cd) bataryalar
– Mobil bilgisayarlarda yaygınca kullanılan ilk
bataryalardır

– Batarya hafızası bir Ni-Cd bataryanın şarj


edilebilirlilik özelliğini kaybetme eğilimine verilen
addır

– Kontrollü şarj etme işlemi


bazen batarya hafızası
problemini çözebilir

– En iyi durumda, yaklaşık


1000 kez şarj edilebilirler

– Toksik— geri dönüşüm merkezlerinde yok edilmelidir
• Nikel Metal Hidrit (Ni-MH) bataryalar

– Mobil bilgisayar bataryalarında ikinci jenerasyondur

– Hafıza problemlerinden daha az


etkilenir ve daha uzun dayanır

– Sıcaklıktan oldukça etkilenir

– Ni- Cd sistemlerin alternatifidir


• Lityum İyon bataryalar
– Günümüzde en yaygın kullanılan batarya türüdür
– Güçlüdür
– Hafıza problemi yoktur
– Aşırı şarjı önlemek için üzerinde yerleşik bir devre
bulunmaktadır
• Smart bataryalar
– Bilgisayara, ne zaman şarj olması gerektiğini,
ne zaman dolduğunu ya da ne zaman değiştirilmeleri
gerektiğini bildirirler

• Yakıt hücreleri
– Yeniden doldurulana kadar bir dizüstü bilgisayarı 40
saate kadar beseleyebilecek yeni bir teknoloji
ürünüdürler
– Henüz tüketici piyasasına sunulmamıştır
• Bataryalar serin bir yarde saklanmalıdırlar

• Ni-Cd ve Ni-MH bataryalar özel bir şarj


aleti kullanılarak denetlenmelidirler

• Batarya kontakları alkol ile ya da kuru bir


bez ile silinmek suretiyle temiz
tutulmalıdırlar

• Kullanılmış ya da eski bataryaların geri


dönüştürülmesi sağlanmalıdır
• Güç yönetiminin amaçları
– Kullanılmayan araçların seçmeli olarak durdurulması

– İşlem yapmadan beklemek için maksimum zaman


sınırı belirlenmesi

– Uzun süre işlem yapılmaması durumunda tüm sistemin


kapatılması

– Bir uyanma durumu olayı ile yeniden başlamaya hazır


halde olunması

– Bir sabit diske yazma işlemi sırasında bilgisayarın


kapatılmaya çalışılması gibi istenmeyen durumlara
karşı hazırlıklı olunması

– Sistem maliyetini değiştirmemesi


• Sistem Yönetimi Modu(SMM)
– CPU‗nun bilgilerin kaybolmasına izin vermeksizin
saatini yavaşlatmasını ya da tamamen durdurmasını
sağlayan bir takım niteliklerdir

– CPU‗yu ve diğer çevre elemanları durdurur

– Özel bir BIOS ve İşletim sistemi gerektirir

– Daha fazla güç yönetimi yeteneği için, Intel


• 1992 ‗de İleri Güç Yönetimi(APM) ‗ni
• 1996 ‗de İleri Yapılandırma ve Güç Ara yüzü (ACPI) ‗nü
sunmuştur
• APM ve ACPI düzgün çalışabilmek için
aşağıdakilere ihtiyaç duyar:

– Bir SMM kapasitesine sahip CPU

– APM- destekli BIOS

– Durdurulabilen aygıtlar (―Energy Star‖)

– Belirli bir aygıta nasıl durdurma isteği


gönderileceğini bilen bir işletim sistemi
• Tümü Aktif
– Güç yönetimi yok — tüm aygıtlar çalışıyor

• APM Aktif
– CPU ve RAM tüm güçle çalışıyor
– Kullanılmayan aygıtlar kapatılabilir ya da kapatılmayabilir

• APM Standby
– CPU durdurulur (kolayca yeniden başlatılabilir)
– RAM halen tüm programları tutmaktadır
– Tüm çevresel aygıtlar durdurulur

• APM Askıya Al
– Her şey durdurulur ya da en az güç tüketimi konumuna getirilir
– Uykuya gönderme (güç kesilmeden önce RAM ‗deki her şey
sabit diske kaydedilir)
• CMOS ayarları • Windows
– CMOS ayarlarını
değiştirebilir

– Denetim Masasındaki
görüntüleme
uygulaması
• Ayarlar İleri Monitör
sekmesi

– Denetim Masasındaki
Güç Yönetimi
uygulaması
• Temizleme
– LCD ekranları temizlemek için ekran temizleyici kullanın
(cam temizleyici kullanmayın)
– Bilgisayar kart soketlerini ve klavyeyi temizlemek için
basınçlı hava kullanın

• Sıcaklık
– Güç yönetimini kullanın
– Dizüstü bilgisayarın altı ile üzerinde bulunduğu zemin
arasında uygun hava boşluğu bırakın
– Klavye muhafazası kullanmayın
– Fanın çalıştığını ya da durduğunu kontrol edin
• En doğru uygulamalarla yatırımınızı
koruyun

– Yürürken Güç kablosunu kontrol edin

– Kaldırırken Hasardan ve tozdan koruyun

– Seyahatte Başka bir ülkede prizlerde 110V


olabileceğini unutmayın

– Denizde Hasardan ve çalınmadan koruyun

– Güvenlik Hısızlardan saklayın


• Dizüstü bilgisayarda güç yok
– Güç çıkışının sağlamlığını kontrol edin
– Adaptörün sağlamlığını denetleyin
– Çevre aygıtları çıkarın

• Görüntü düzgün değil


– Ekranın açıldığına emin olun
– Ekranı aktif etmek için FN tuş kombinasyonunu
deneyin
• Kablosuz ağ bağlantısı çalışmıyor
– Açmak için fiziksel ya da yazılımsal anahtarı kontrol
edin
– Kapsama alanı içerisinde olduğunuzdan emin olun
• El yazısı tanınmıyor
– Dijitalleştiricinin yeniden
çalıştırılması gerekebilir
• Tuş takımı çalışmıyor
– Tuş takımı konektörü yerine
oturmamış
– Üreticinin montaj direktiflerini
kontrol edin
• Touchpad çalışmıyor
– Basınçlı hava ile temizleyin
– Touchpad sürücüsünün yeniden
yapılandırılması gerekebilir
• İLK ŞARJ NASIL YAPILMALI
İlerleyen teknolojiyle birlikte Laptop pilleri oldukça yenilendi ve ilerledi. Çoğu
önerilerin NiCad zamanından kaldığını bilmekteyiz. NiCad piller smart-battery
değil. Dizüstü veya cep telefonu gibi diğer sistemlerde kullanılan piller,
duracell-intel ikilisinin öncülüğünü yaptığı Smart-Battery tipi pillerden. Bu
pillerin içinde bir chip/devre var. Bu chip sayesinde pil ne kadar şarjlı
olduğunu makineye bildirebiliyor.
Dolayısı ile bu önerilerin bazıları bizi hiç ilgilendirmiyor. İlk şarj ile ilgili Apple
şunu yazmış; Yeni dizüstü bilgisayarınız: İlk kez fişini taktığınızda tamamen
şarj olduğuna emin olun..
Pilimin ömrü ne kadar?
Yeni pillerin ömür karekteri üzerinde net tanım yapmak gayet zor olsa gerek.
Genel uzlaşma toplam tam şarj sayısı ile ilgili.

Pil, minimum 300 tam şarj-deşarj ömrüne sahip. 500 şarj-deşarj sonrası
kapasitesi yaklaşık %85'e düşer. Tam-şarj-deşarjın tanımımı ise; mesela
elektrik kesildi, %50'e kadar kullandık. Elektrik geldi ve şarj ettik. Bu olay
yarım şarj-deşarj sayılıyor.
Ömür konusuna saklanma ve kullanma koşulları da etkiyor. Sıcaklık çok önemli
etken. Zaten firmalar önerilerinde buna hep deyinmişler. Bazı firmalar biraz
daha yüksek dereceler verse de:
Apple: 35C'den daha sıcakta kullanırsanız, pil kapasitesine kalıcı zarar
verirsiniz. HP: Şarj 0 ila 40C, deşarj 0 ila 50C. Eğer 45C'den fazla ise şarj
etmeyin.
Kar altında, özel bir yerde (fırın?) yada güneş altında değilseniz korkulacak bir
durum yok.
• Pilimi bilgisayarda tutmalı mıyım?
Bu soru aslında üzerine çok durulan bir sorudur. Aslında isteyen kişi pili
laptopunda tutar, istemeyense tutmaz. Dileyen UPS'e takıp pilini depoya
kaldırabilir. Ancak pili sürekli laptopun üzerinde tutmanın sakıncası da
yoktur.. Bunun açıklaması ise şöyle; (kim ne derse desin) eğer
adaptörünüzden akım geliyor ise, gelen akım yeterli ise ve pilde şarjlı ise pil
ne fazladan şarj ediliyor ne de üzerinde akım oluyor.
Kısaca: Piliniz dolunca aım kesilir, yani pilinizin laptopta kalması herhangi
bir zarar vermez. Ayrıca Piliniz ayda bir kez tam şarj edip tam deşarj ediniz.
Ara sıra akımı boşaltıp tekrar doldurmak pilin uzun gitmesi açısından
oldukça önemlidir. Ve pilinizi laptopunuzda tutmanız tavsiye edilir.
Pilim nasıl daha uzun dayanır?
Önce, her bilgisayarda farklı pil olabilir. Kimi 8, kimi 6 hücreli. Eskiler NiMh,
yeniler Li-ion. Yakında Li-Polimer gibi başka teknolojiler de görürüz. Ayrıca
her bilgisayarın donanımı da farklı. İşlemci, disk, ekran büyüklüğü, görüntü
kartı.. bunların hepsi farklı enerji ihtiyacı ister. Yani pil ve ihtiyaçtan dolayı
zaten her makina farklı süre kullanabilir pilini. Ama olası arttırma metodları
şunlar;
Turion ve Centrino platformları en düşük enerji ihtiyacı olan sistemlerdir
(şimdilik). Centrino'nun ULV (ultra low voltaj) serisi oldukça verimli.
CPU frekans düşürsün (speedstep vs.. açık olmalı)
Ekran kartına yönelik işlemler enerji harcar (oyun, film izleme süreyi
kısaltır, masa üstü işler uzatır)
Ekran parlaklığı kısık olmalı
Harddisk durmaya ayarlanmalı
Gerekmeyen cihazlar çıkarılır (mouse, usb bellek, pc card vs...)
Wifi, buletooth kapalılır
gerekmiyorsa LAN kapatılsın
1. Disk birleştirme
Sabit diskiniz ne kadar kısa sürede işlerini yaparsa o kadar az enerji tüketir. Sabit diskinizi düzenli aralıklarla
en etkili şekilde birleştirmek, sabit diskin işlerini daha hızlı yapmasına dolayısıyla daha az enerji tüketmesine
yardımcı olur. Disk birleştirmede en iyi işletim sistemi Mac OSX olduğu için özellikle Mac kullanıcılarının bunu
yapması büyük fayda sağlıyacaktır.
2. Ekranı karartmak
Çoğu dizüstü bilgisayarda bu özellik zaten mevcuttur. Ekran parlaklığı laptop prize takılı olmadığı zamanlar
oldukça düşürülür böylece enerji tasarrufu sağlanır. Bazı laptoplarda bu ayarlamalar daha da ileri
götürülerek CPU ve soğutma performansları da düşürülerek pil süresi uzatılır. Sizin yapabileceğiniz şey ise
ekran parlaklığına çok da ihtiyaç duymadığınız anlarda ekranı daha da karartarak enerjiyi başka şeyler için
saklayabilirsiniz.
3. Arka planda çalışan programları kapamak
Bu işlemi performansı artırmak için masaüstü bilgisayarlarda da uygularız. Dizüstülerde ise çalışan her
program gereksiz enerji sarfiyatı demek. Dizüstü bilgisayarınızı pil ile kullanırken gereksiz tüm programları
kapatın azda olsa katkısı olur.
4. Harici aygıtları kullanmayın
USB aygıtlar (fareniz dahil) ve Wi-Fi enerji harcar. Pil ile bilgisayarınızı kullanırken harici bir fare yerine
bilgisayar üstündeki Pad'i kullanın. Ayrıca bir fare bağladığınızda harici farede enerji çekmeye ve pilinizin
hızlı tükenmesine neden olur. Özellikle kablosuz bağlantılarınızı (Wi-Fi, Bluetooth,vs) kullanmadığınız zaman
kapatın çünkü bu bağlantı teknolojileri sürekli bağlanacak bir yerler aradığı için batarya sarfiyatına neden
olur. iPod gibi USB den şarj olan cihazları pilden şarj etmek ise yanına bile yaklaşılmaması gereken
hususlardandır.
5. Daha fazla RAM
Bu, sanal hafıza (virtual memory) yerine donanımsal hafıza kullanmaktır. Sanal hafıza sabit disk kullanımını
artıracağı için enerji ihtiyacı artar. RAM eklediğinizde ise sanal hafızaya duyulan ihtiyaç azalır ve RAM sabit
diskten daha az enerji çektiği için pil ömrünüz uzar. Bu seçenek herkesin yapması gereken bir seçenek
değildir. Sadece pil ile çalışırken bilgisayarını hafızaya ihtiyaç duyan programlarla kullanması gerekenler için
tavsiyedir. Normal bir kullanıcı bunu yaptığında enerji tüketiminden kar değil zarar etmiş olur.
6. CD/DVD sürücü yerine HDD kullanın
Her ne kadar sabit diskler çok fazla elektrik harcasa da CD/DVD sürücülerin yanında devede kulak kalır.
Sürücünün içinde diskin bulunması bile enerji tüketir çünkü sürücüler gereksiz yere döner ve enerji harcar.
Film izlemek istediğinizde diskinizi bilgisayara kopyalayarak izleyin. Bu yöntem hem pil süresini uzatır hem
de diskinizin ömrünü artırır. Program kullanımına gereksinim duyuyorsanız Alcohol 120% gibi programlarla
diskinizin sanal kopyasını alarak sabit diskinizden programı çalıştırabilirsiniz.
7. Pil temas noktalarını temiz tutun
Pilin bilgisayara temas noktalarını temizleyin. Enerjinin bilgisayara iletildiği bu metal noktalar temiz olursa
enerji akışı daha verimli olur. İki veya üç ayda bir alkol ile hafif nemlendirilmiş bir bezle temas noktalarını
ovarak temizleyin.
8. Pilinize iyi bakın
Pilinizi kullanmamak onun ömrünü uzatmaz bilakis kısaltır. Şarj edilmiş bir pili uzun süre
kullanmamazlık etmeyin. En uzun iki veya üç haftada bir mutlaka pilinizi prize takılı olmadan
kullanın. Ayrıca Li-On pillerin tamamen boşalmasına izin vermeyin. Tam boşalmadan şarj edin.
9. Standby değil Hibernate modunu kullanın
Laptop'unuzu standy modunda bırakarak enerji tasarrufu sağlasanızda, yaptığınız tasarruf
hibernate (kelime manası kış uykusudur laptop markalarına göre modun adı değişebilir)
modunda yapacağınız tasarrufun yanına bile yaklaşamaz. Hibernate özelliğinde bilgisayarınız
bulunduğu durumu aynen kaydeder ve tamamen kendini kapatır.
10. Çalışma sıcaklığını aşağıda tutun
Dizüstü bilgisayarınız iyi soğutulduğunda daha iyi çalışır. Hava kanallarını bir bezle veya özel
temizleyicilerle temizleyin. Bu hava kanalları bilgisayarınızın soğumasına yardımcı olan en
önemli öğelerden biridir. Bilgisayarınızın çok ısındığını düşünüyorsanız üzerinde fanları olan
laptop standlarından alın. Bilgisayarınızı çok soğuk ortamlarda kullanmayın. Unutmayın ki
bilgisayarların çalışması için optimum sıcaklıklar vardır.
11. Güç seçeneklerini ayarlayın
Denetim masasındaki güç seçeneklerine giderek size uygun olan en iyi seçeneği ayarlayın. Pil
ömrünü maksimuma ayarlamak bilgisayarın en düşük pil tüketimine göre kendisini
ayarlamasına olanak sağlar.
12. Aynı anda birden fazla program çalıştırmayın
Sadece bir programla uğraşın. Dokümanları kontrol ederken arkada mp3 player'ı açık
bırakırsanız fazladan güç kaybı yaşarsınız. İşlerinizi sırayla yapmaya özen gösterin.
13. Autosave özelliğini kapatın
MS-Word ve Excel gibi programların autosave özellikleri oldukça güzeldir ancak düzenli kayıt
sistemi kullandıkları için sabit diski normalden daha çok çalıştırırlar. Bu seçeneği uygulayıp
autosave özelliğini kapatırsanız piliniz bitmeye yakın tekrar açmak isteyebilirsiniz. Ne zaman
biteceği belli olmayan bir pil çalışmalarınızın kaybolmasına neden olabilir.
14. Grafik detaylarını düşürün
Ekran çözünürlüğünü düşürerek yada ekran kartına binen yükü azaltarak pil tasarrufu
yapabilirsiniz. Günümüz ekran kartları sabit diskler kadar hatta daha fazla enerjiye ihtiyaç
duyuyor
• Biliyorsunuz, artık yeni donanımlar hızla hayatımıza giriyor. Mesela yeni bir çipsete
sahip anakart, çok hızlı bir şekilde piyasaya sürüldüğünden, BIOS'u tam oturmadan
piyasaya sürülüyor ve gerek kendi yapısında olsun, gerek özellik konusunda olsun,
gerekse de diğer donanımlarla olsun bir sorun/özellik eksiği olabiliyor. Bunun için,
BIOS güncelleme olayına girişiyoruz. Ama nedir bu BIOS güncelleme işi? Püf
noktaları nelerdir? Nelere dikkat etmeliyim? gibi soruların cevabınız veriyor ve
güncelleme olayını farklı anakart markalarında nasıl yapıldığını anlatıyoruz.
BIOS Güncelleme Nedir? Gerekli midir?
• Bildiğiniz gibi, BIOS'dan donanımlarınız ile alakalı ayarları değiştirebiliyoruz. Tıpkı
işletim sistemlerinde olduğu gibi BIOS'lar da hata içerebilir. Eğer anakartınız bir
donanım ile çalışmayı reddediyorsa, veya uyumsuzluk yapıyorsa, bu sorunları
ve(ya) hataları BIOS güncellemeleri ile gidermek mümkün. Kısacası BIOS
güncellemesi, anakartınızın üreticisinin çıkardığı daha yeni BIOS sürümünü,
kullandığınız BIOS ile değiştirmektir.
• Çalışıyorsa, elleşme mantığını kullanarak, ortada bir sorun yokken BIOS
Güncellemek pek mantıklı değil. Ama bakarsınız, yeni özellikler gelmiştir, kritik
sorunlar giderilmiştir, o zaman güncelleriz. Tabii sırf sorunları gidermek için
yapılan bir şey değil BIOS güncelleme. Örneğin yeni bir işlemci çıktı, anakartımız
teorik olarak bu işlemciyi destekliyor. Ama işlemciyi taktığımızda, işlemcinin yanlış
algılandığını görüyoruz. Yeni BIOS güncellemesi ile bu işlemcinin tam anlamıyla
desteklendiğini görürsünüz.
BIOS, sadece okunabilir bellek(ROM) üzerine yazılı olduğunu söylemiştik. Eğer
sadece okunabilir bir belleğin üzerindeyse, nasıl güncelleme yapacağız? Aslına
bakarsanız, günümüzde, BIOS'lar EEPROM üzerine yazılıdır. EEPROM (Electrically
Erasable Programmable ROM), elektrik yoluyla kendini programlamamıza olanak
veren bir tip bellek. Dolayısı ile anakart üreticimizin çıkardığı BIOS
güncellemelerini yapmamız mümkün oluyor. Bu güncelleme işini, BIOS yazılımının
türüne göre veya anakart üreticisine göre farklı farklı yazılımlar ile yapabilmemiz
mümkün. Örneğin, AWARD BIOS kullanan bir kişi, BIOS güncelleme yaparken
AWDFLASH programını kullanır. Anakart üreticine göre de değişir demiştik. Asus
anakartlar AWARD BIOS kullanmasına rağmen, AFLASH adında kendilerine has bir
program kullanırlar.
• BIOS Güncelleme İşlemi İçin Neler Gereklidir? Riskli midir?

• Öncelikle sabırlı olmalısınız. BIOS güncelleme işlemi, eğer


kurallara uyulmaz ise riskli bir iştir. Kurallara uyarsanız
gayet basit bir işlem. Eğer anakartınızın üreticisinin
sayfasında yazılanlara harfiyen uymazsanız, BIOS yazılma
işlemi başarısız olarak sisteminiz tekrar açılmayabilir.
Sözün özü, BIOS Güncelleme olaylarına girişmeden önce,
anakart üreticinizin yazdığı uyarılara iyice uyun. Piyasadaki
popüler anakart markaları için ayrı ayrı güncelleme
işlemlerini beraber gerçekleştireceğiz; dolayısıyla olayın
mantığını kavramanız açısından önemli olur diye
düşünüyoruz.

• Gerekli olan ve bilmeniz gereken şeylere topluca bir göz


atalım:
- Anakartınızın Markası & Modeli
- Anakartınızın Üreticisinin Web Sitesi
- Anakartınız için gereken BIOS dosyaları ve sistem disketi

• ÖLÜ PİXEL NEDİR ? NASIL OLUR ?


LCD monitörlerde pikseller, transistörlerle kontrol ediliyor ve bu transistörlerin
herhangi birinde arıza olması, "piksel hatası" dediğimiz bir kusur oluşturuyor.
LCD monitörlerde piksel kusurlarına çok sık karşılaşılmasının ana sebebi, LCD
monitörlerde kullanılan transistör sayısıyla çok alakalı. Her piksel, 3 alt pikselden
oluşuyor ve her alt pikseli bir transistör kontrol ediyor. 1280x1024 çözünürlüğe
sahip bir 17" LCD'de toplam 1280x1024x3=3.932.160 adet transistör bulunur.
Bu kadar transistör içerisinden aslında 1-2 tanesinin arızalı olması olağan bir
durum olmasına rağmen, can sıkıcı bir durumdur.

• LCD monitörlerde rastlanan piksel kusurları birkaç farklı şekilde ortaya çıkıyor.
Bu piksel hatalarına ölü piksel denir. Ölü piksel denmesinin sebebi, ilgili pikseli
kontrol eden transistör ün açılıp kapanma işlevini artık yerine getirememesinden
dolayıdır. Ölü piksellerin birkaç farklı çeşidi var:

• Karanlık(siyah) piksel : İlgili pikseli denetleyen transistörün kapalı durumda iken


işlevsiz hale geçtiğinden dolayı bu piksellere karanlık(siyah)piksel denir.
Özellikle arka planın beyaz ve açık renk olduğu durumlarda belli olur. Aydınlık
noktaya göre daha az rahatsız edicidir.

• Aydınlık piksel : İlgili pikseli kontrol eden transistörün açık halde iken işlevsiz
hale geçerse aydınlık piksel olarak adlandırılan kusur oluşur. Karanlık piksel
kusuruna göre daha fazla rahatsız eder ve beyaz arka plan hariç hemen hemen
çoğu arka planda kendini belli eder. Çoğu monitörün parlaklık ayarı, LCD arka
ışığını(backlight) kısmadan ayar yaptığı için (bazı üst seviye monitörlerde arka
ışık için ayrıca ayar vardır) eğer düşük parlaklıkta monitör kullanıyorsanız, açık
arka planlarda bile beyaz nokta dikkatinizi çekebilir.

• Renkli pikseller : Her piksel, üç alt pikselden oluşur: Kırmızı, yeşil, mavi (RGB).
Bu alt piksellerdeki herhangi birisindeki arıza, o pikselde görüntülenmesi
gereken rengi tam olarak gösteremez. Farklı bir renkte sürekli yanar.
• Transistör hataları, entegre devre üretiminin doğasından
kaynaklanan bir durumdur. LCD monitörler, entegre
devrelere göre daha büyük olduğu için entegre devrelerin
aksine 2-3 bozuk transistör kabul edilebilir sayılabilir.
Üstelik, 2-3 hatalı transistöre sahip LCD monitörü arızalı
olarak kabul edilirse, LCD monitör fiyatların çok üst
seviyeye çıkması gerekebilir.
LCD paneller, geniş boyutlarından dolayı entegre devrelere
nazaran bozuk transistöre sahip olma olasılıkları daha
yüksek. Örneğin, 12" bir LCD ekranda 8 tane "arıza"
görünüyor. 6"'lik bir wafer 'da ise 3 tane arıza var. 6"'lik
wafer'dan yaklaşık 137 işlemci çekirdeğinin çıkacağını ve
bunlardan 3'ünün bozuk olarak işaretlenecektir. Bu yüzden,
LCD monitörlerde 2-3, hatta ve hatta 6-7 öü pikselin
normal kabul edilebileceğinin altını çizmek gerekiyor.
Bu arızalı transistör meselesine firmaların da %100 çözüm
bulması şu aşamada mümkün değil. Dolayısı ile 1-2 veya
daha fazla ölü piksele sahip monitörler de satılan ürünler
arasında bulunuyor. Eğer ölü piksele sahip bir monitör
alırsanız ve bunun değiştirilmesi için ilgili firmaya talepte
bulunursanız, firmanın ölü piksellerle ilgili olarak bir
garanti politikasının olduğunu göreceksiniz. Bazı firmalar, 2
tane aydınlık pikseli normal sayarken, bazısı 3 tane aydınlık
pikseli normal sayabilmektedir.
• Pil Testleri - Oyunlar, Sunumlar Ve DVD Oynatımı
Için Bitiş Zamanları
• THG pil çalışma zamanlarını üç tipik uygulamayı
kullanarak ölçüyor:
• DVD oynatımı: Pil boşalana kadar bir DVD video
oynatılıyor;
• Sunum: Pil bitene kadar bir sunum tekrarlanıyor;
• Oyun: 3D Mark2001 SE'nin demosu bu testin temeli
idi;
• Her üç test için de "Portable/ Laptop" (Taşınabilir/
Dizüstü) ayarını seçtik.
• Bu, pil ömrünün tamamen CPU'nun saat hızına
dayandığına inananların gözlerini açmalı. Modern
bir mobil CPU'da, çalıştırılan uygulama CPU'nun
hangi hızda çalıştığını belirler, bu yüzden enerji
tüketiminin temel çatısını da belirler. Açıkça, 1.2
GHz'lik bir CPU hızı bir sunumu yapmak ya da bir
DVD'yi oynatmak için (atlama olmadan) fazlasıyla
yeterli. Bunun anlamı test alanındaki "en yavaş"
CPU'nun bile (1.4 GHz) bu tip uygulamaların
rahatlıkla altından kalkabileceği.
• Oyunlar söz konusu olunca hikaye biraz değişiyor.
Burada, Speedstep açıkça maksimum saat hızı
yönünde karar veriyor. Grafik kartı da tam istim
çalışıyor. Her ikisi de enerji tüketimini fark edilebilir
derecede arttırıyor ve pil ömrü üzerinde ağır bir
etkisi var. Bunun gerçekten açık bir performans
farkı yaratmadığı yukarıdaki 3D performans
kısmında gösterildi.
• Origami — Ultra Mobil PC „ler (UMPC)
– Tablet PC ‗lerden daha ufaktır
– Windows XP ya da Vista gibi
gerçek zamanlı bir işletim sistemi
çalıştırılabilir.

You might also like