Bölüm 1

e-Teknisyelik Programı

• Çizgi-Tagem e-Teknisyenlik programı

CompTIA A+ müfredatına paralel ancak
çok daha detaylı hazırlanmıştır.
• Bu program üniversite seviyesindeki
öğrenciler için de “Computer Science”
bölümlerinde “Bilgisayara Giriş” dersi alt
yapısı olarak kullanılabilir.
• Çizgi-Tagem‟in Tübider için hazırladığı bu
sunumu isteyen herkes kaynak bildirerek
kullanabilir.
• CompTIA, kar amacı gütmeyen bir endüstri vakfıdır

• 102 ülkede 20,000 den fazla üyesi vardır.

• Neredeyse IT sektöründe çalışan her önemli şirket

üyesidir.

• A+, Network+, Security+ ve daha birçok sertifika

verir.

• Dünya genelinde 600,000 den fazla A+ sertifikalı

teknisyen bulunmaktadır.

• Detaylar için: www.comptia.org

• A+ Sertifikasına nasıl sahip olabilirsiniz?
– İki tane bilgisayar tabanlı, çoktan seçmeli sınavı
geçmelisiniz
• Ücret ödemeniz gerekmektedir.
• Basit sınav yapısı
– CompTIA A+ Essentials (herkes geçmeli)
• Terminology ve Technology
• Basit görevler

– CompTIA A+ Teknisyenlik sınavı (3 ünden biri

geçilmeli)
• IT Teknisyenliği (220-602)
• Yardım Masası Teknisyenliği (220-603)
• Depot Technician (220-604)
Bölüm 2
• Bu ünitede aşağıdakileri öğreneceksiniz;
– PC‟nin nasıl çalıştığının
tanımlanması
– Gerekli araçların
IBM PC, 1981
belirlenmesi ve
elektrostatik boşalmadan
kaçınılması (ESD)
– PC‟nin iç ve dış ana
bileşenlerinin tanınması
– Tipik PC sistem ünitesi
üzerinde bulunan değişik
konektörlerin tanınması
 Çıkış

İşlem

Giriş
• Yazılım (Software)
– İşletim Sistemi (Windows, MAC OS X, Linux)
– Uygulamalar (PowerPoint, Word, Outlook,
Internet Explorer)
• Donanım (Hardware)
– Dokunabildiğiniz kısımlar (fare, ekran, anakart,
vb.)
• Giriş (Input) ,
Processor
bilgisayara veri sağlar
Control
Control Arithmetic
Arithmetic
– Klavye ve fare Unit Logic Unit
Unit (ALU)
(ALU)
Unit Logic
• İşletim (Processing),
bilgisayar işlem Instructions
yapması yada veriyi Data
işlemesine denir Information

• Çıkış (Output), işlem

sonucu oluşan veriyi Input
Data Memory Information
Output
kullanır Devices Devices
– Ekran, yazıcı,
hoparlörler Instructions
Data
• Depolama (Storage), Information
sonraki kullanımlar için
veriyi tutmanızı
Storage
sağlar
Devices
– Sabit diskler, CD-ROM ,
disketler, vb.
• Giriş, bilgisayara veri sağlar
– Klavye ve fare
• Depolama, Sonraki kullanımlar için veriyi tutmanızı
sağlar
– Sabit disk, CD-ROM disk, disketler veya RAM

Depolama Aygıtları Giriş Aygıtları

• PC teknisyenliği sanatı
– Donanım ve yazılım bu 4 ana bölümün işlevlerini
gerçekleştirirken birbirleriyle etkileşime girerler
– Sizin amacınız bütün bölümleri ve değişik
bölümlerde nasıl etkileşime girdiklerini anlamaktır
• Nasıl çalıştığını anlayarak, bozulduğunda daha iyi bir
şekilde onarabilirsiniz.

Bozulmuş PC PC Teknisyeni Sağlam PC

 Yıldız
Torx Çıkarma Yıldız Vidalar (Phillips) Düz
Tornavida Araçları Tornavida Tornavida Tornavida
• Temel teknisyen araç kiti (Yıldız Tornavida)
– Çoğu araç kiti birkaç araç daha içerir
• Aşağıdakileri içermesi önerilir
– Işıklı Büyüteç
– Multimetre
• Elektrostatik boşalma (ESD) PC„nizde yada
RAM gibi bilgisayar parçalarında bulunan
statik elektriksel şarj için bir geçiş
noktasıdır.
– Statik elektrik bilgisayarın duyarlı parçalarını
bozabilir.
– Kuru ve serin bilgisayar çevre elemanlarında ESD
hasarları daha yaygındır.
• Antistatik bileklik
– ESD den korunmak için sizi
ve PC„nizi aynı elektriksel
potansiyelde tutar
• Antistatik altlık (mat)
– PC„niz için almış olduğunuz
parçaları yerleştirmede
geçici olarak kullanılır.
• Antistatik çantalar
– PC„nizdeki elektriksel
bileşenleri saklamak için
kullanılır
• Üzerinde çalışırken her
zaman için PC‟yi fişten
çekin (Sadece kapatmakla
yetinmeyin)
 DVI Bağlantısı

VGA Bağlantısı

Klavye Girişi

Fare Girişi
S/PDIF Bağlantısı Ses Çıkışları
Seri Bağlantı
IEEE 1394 Bağlantısı Network /Lan Portu

USB Bağlantıları
Paralel Bağlantı
• Fiş (plug), bağlantı noktasına (port) girer
• Bağlantı noktası, fişi kabul eder
• Konektörler, port yada plug olabilir
• DIN konektörleri yuvarlaktır
ve iki boyutu vardır:
– DIN
– Mini-DIN

• Her zaman dişi konektördür

• Sıklıkla klavye yada
farelerde kullanılır.
• Universal Serial Bus (USB)
– Günümüzde birçok alet
tarafından kullanılır.
– Aletler hot-swap
özelliğindedir.
• PC açıkken bir aygıt takabilir
yada çıkarabilirsiniz.
– USB B aygıta bağlanır.
– USB A bilgisayara bağlanır.

USB B

USB A
• FireWire konektörleri oldukça büyük bir
hızda veri iletimine olanak tanır.
– IEEE 1394 olarak da bilinir
– Video uygulamalarında popülerdir
– 6-telli konektör kullanır
(yuvarlatılmış köşeye dikkat)
– Hot-swappable (çalışırken çıkarılabilir/takılabilir)

S3200 800Mbit/s to 3.2Gbit/s

• DB konektörleri yamuk (D-shape) şeklindedir.
– Erkek DB konektörlerin iğneleri (pin) vardır
– Dişi DB konektörlerin yuvaları (socket) vardır
– PC deki en eski tip konektördür
– Seri ve paralel bağlantılarda
• RJ konektörler
(Registered Jack)
• RJ-11 telefon hatları
tarafından kullanılır
• RJ-45 network
kartlarında (NICs)
• Ses konektörleri ses
kartlarında kullanılır
– Mikrofon, hoparlör ve
diğer ses aletlerini
bağlamada kullanılır
S/PDIF
• Konektörler PC‟lerin
önünde ve arkasında
bulunur
– Bazı konektörler doğrudan
anakarta takılır.
– Bazı konektörler ise
anakarta takılan diğer
kartlara takılırlar.
• Klavyeler özel mini-DIN yada USB
ye bağlanır.
• Fişler ve karşılıkları genellikle
mordur
• Ekran kartları
– S-Video konektörü
– Digital video interface (DVI) konektörü
– 15-pin dişi DB konektörü

– Yeni High-Definition
Multimedia Interface (HDMI)
• Ses Kartları
– Sayısal veriyi sese çevirir
– Mikrofondan gelen sesi
sayısal veriye çevirir
– Mini-audio jacks, hoparlör
ve mikrofon için
– DB-15 konektörleri joystick
yada müzik enstrümanları S/PDIF
için
– Yeni Sony/Phillips Digital
Interface Format (S/PDIF)
• Ağlar : Birbirine bağlı PC„lerin oluşturduğu
gurup

– Ağ (Network) Kartları günümüzde genellikle anakart

üzerindedir (genişleme kartı olarak da takılabilir)
– Tipik konektörü RJ-45‟tir.
– Kısaca NIC olarak adlandırılırlar
• Fare grafiksel
öğelerin ekrandan
seçilebilmesini sağlar

– Mini-DIN girişi (genellikle

açık yeşil) yada USB girişi
(en yaygını) üzerinden
bağlanır

– Trackball fare yerine

kullanılabilir
• Modemler, analog telefon sinyallerini sayısal
verilere çevirir veya bunun tam tersini
yaparlar.
– İç modemler genişleme kartlarıdır
– Dış modemler seri porta bağlanır
– İki RJ-11 socketi kullanır
• Bir tanesi duvardaki telefon jakına
• Diğeri istenirse telefona
• Seri port‟lar PC‟ye dış, ek parça eklemek için
kullanılır.

– Seri veriyi alıp gönderebilir.

– Erkek DB-9 yada DB-25

– USB büyük oranda seri

port‟un yerini aldı.

RS232-C
• Yazıcılar veriyi kağıt
üzerine çıkaran bir
çıkış ünitesidir.

– Eski tip yazıcılar dişi

DB-25 kullanırlar

– Bugünkü yazıcılar
USB yada FireWire
portunu kullanırlar
• Joystick genellikle
bilgisayarda oyun oynamak
için kullanılır

– Orijinal halinde fare gibi

bilgisayara görsel seçimler için
veri göndermesi
amaçlanıyordu

– Konektörü genellikle
turuncudur

– Günümüzde çoğu joystick USB

üzerinden bağlanır
• Kasa tüm iç parçaları içinde barındırır
– İç parçaları korur
– Önde ve arkada dış bağlantılar bulundurur
– CD gibi depolama aygıtlarına erişimi sağlar
• Merkezi İşlem
Birimi (CPU)

– Mikroişlemci
(microprocessor) de
denir
– Hesaplamaları
gerçekleştirir
– CPU‟lar çok fazla ısı
üretir
• Soğutma fanı
ve/veya heat sink
sistemi serin tutmak
için kullanılır
• Üreticiler • CPU‟lar değişik
– Intel paketlerde olabilir
– AMD – Pin grid array (PGA)
• Bugün en yaygın
olanıdır

• Modeller
– Celeron
– Athlon
– Sempron
– Pentium
• Random access memory
(RAM)
– CPU tarafından o anda kullanılan
programları ve verileri depolar
– Megabyte (MB) ve Gigabyte (GB)
olarak ölçülür
– Her bir RAM modülüne stick denir
• Dual inline memory module (DIMM)
bugün en yaygındır
• Anakart ince ve düz bir devre
kartıdır.

– Her şey direkt yada endirekt

olarak anakarta bağlanır

– CPU, RAM, güç kaynağı gibi iç

bileşenler dışında; fare, yazıcı ,
klavye gibi dış aygıtlar için soket
içerir

– Genişleme yuvaları (slot) yeni

bileşenlerin takılabilmesine
olanak tanır
• PC parçalarına elektrik gücü
sağlar
– 220 V AC fiş girişini kullanır

– Anakart ve diğer bileşenler için

güç konektörlerine sahiptir

– Kendisi ve içinde bulunduğu PC‟

yi serin tutmak için fan‟a
sahiptir

– Güvenlik Uyarısı
• Yüksek voltaj kapasitörleri güç
kesilse bile üzerinde güç tutar
• Disketlere veri kaydetmek ve veri okumak için
kullanır
– Bilgisayara şerit kablo (ribbon cable) aracılığı ile bağlanır

– Anakart üzerindeki disket denetimcisine (floppy

controller) bağlanır

– Güç kaynağı konektörünü kullanarak güç sağlar

• Sabit Diskler CPU tarafından o anda
kullanılmayan programları ve verileri saklar
– Kapasitesi megabytes (MB) yada günümüzde daha çok
gigabytes (GB) „dir
– Tipik bir PC en az 1 adet sabit diske sahiptir ama daha
fazla da olabilir
– Yaygın türleri

• Parallel AT attachment (PATA)

• Serial AT attachment (SATA)
• Small computer system
interface (SCSI)

• Güç kaynağından gelen

güç kablosunu kullanır
• İki guruptur

– CD
• Yaklaşık 700 MB depolar
• CD-ROM (yalnız okunur)
• CD-R, CD-RW (CD ye
yazmaya olanak tanır)

– DVD
• Yaklaşık 4 GB depolar
• DVD-ROM, DVD+R, DVD-
R, DVD+RW, DVD-RW
Adım 1: Tüm bileşenlere sahip olduğunuzu doğrulayın.
İşlemcisi yerine takılmış anakart

İşlemci soğutucusu
Ekran Kartı
Kasa egzos fanı

40 Pin IDE Kablosu

Disket sürücü kablosu

Seri ATA Kablosu

Hafıza modülleri

Modem

Sabit Disk

İşletim Sistemi ve Aygıt

Sürücüleri

Disket Sürücü

Topraklama Bileziği

DVD -/+ RW Sürücü

Benzer bir blok diyagram üzerinde resimler ile
anlatabilirsin
I/O panelinin
takılacağı kasa
içindeki boşluk

Anakartın
üzerindeki portlar,
montajdan sonra
portlar I/O panelin
içinde
gözükecektir.

I/O Paneller

Bilgisayar kasası birçok I/O paneli ile birlikte gelmektedir. Anakartınızın portlarına uygun
paneli seçin. Diğer I/O panellerini göz ardı edebilirsiniz.
Adım 2: Bilgisayar Kasasını
Hazırlayın (devam)

Geniş Sürücü Bölümü

Dar Sürücü Bölümü

Ön, Kasa Fanı

Güç kaynağı

Zımbalanmış Slot Kapağı

Genişleme kartlarının arkalarını

kapatan slot kapakları
I/O Panel
Kasa arka egzos fanı
Anakart konektörleri için
Gerilimlerin listesi

Güç kaynağı soğutma fanı

Harici Güç Bağlantısı

Sabit disk ve diğer

sürücüler için güç
bağlantıları

Anakart için P1 güç

konektörü
Disket sürücü için güç
konektörü
Bir adet egzos fanını kasa içinde hava akımı yaratmak için kasanın arka tarafına montajını yapın.
 Adım 2: Bilgisayar Kasasını
Hazırlayın (devam)

Yerine
Takılmış
Aralayıcı

Yerine
Takılmamış
Aralayıcı

Anakartı
aralayıcıya
vidalamada
kullanılacak
delik

Aralayıcılar anakarttaki deliklerle karşı karşıya olmalı ve anakartı kasaya tutturmalı.

 Adım 3: Sürücülerin Takılması (devam)

Yuva kapağı çıkartılmış geniş sürücü bölümü

Destek klipsleri

Geniş sürücü yuvasını hazırlayabilmek için geniş

sürücü bölümünün yuva kapağını çıkarınız ve destek
klipslerini yana çekiniz.

DVD -/+ RW sürücüyü yuvadan içeriye doğru kaydırın.

 Adım 3: Sürücülerin Takılması (devam)

Disk yuvasını kasanın içine gittiği kadar itin.

Sürücü yuvası tamamıyla

yerine oturduğu zaman
klips mekanizması yuvayı
sabitler.
Her bir sürücüyü yuvasına sabitlemek
için 4 adet vida kullanın.

Yuvayı sabitlemek için

vidaları takın.
 Adım 5: İşlemci ve Soğutucusunun
Takılması (devam)

Dikkatlice soğutucunun montaj klipslerini anakartın üzerindeki tutma mekanizmasına

takın.
 Adım 5: İşlemci ve Soğutucusunun
Takılması (devam)

İşlemci fan kablosunu anakartın üzerindeki güç konektörüne takın.

60
 Adım 6: Bellek Modüllerini anakarta
takın (devam)

Mavi Bellek yuvalarına 2 adet Bellek takın.

 Adım 7: Anakartın montajını yapın
ve kabloları bağlayın (devam)

Anakartı ayraçları kullanarak kasaya vidalayın.

 Adım 7: Anakartın montajını yapın
ve kabloları bağlayın (devam)

4 pinlik yedek güç konektörü Pentium 4 işlemcilere ekstra güç sağlar.

Adım 7: Anakartın montajını yapın
ve kabloları bağlayın (devam)

20 pinlik güç konektörü

anakarta güç sağlar.

Sabit diskin alt kısmı

Seri ATA sabit disk üzerindeki güç

konektörüne Seri ATA güç kablosunu
bağlayın.
Adım 7: Anakartın montajını yapın
ve kabloları bağlayın (devam)
Adım 7: Anakartın montajını yapın
ve kabloları bağlayın (devam)

Kasa ön
panelindeki iki adet
USB portu
 Adım 7: Anakartın montajını yapın
ve kabloları bağlayın (devam)

Anakartın ses konektörüne bağlanmış ses kablosu. Kablonun diğer ucu DVD +/- RW
sürücüye bağlanır.
Adım 7: Anakartın montajını yapın
ve kabloları bağlayın (devam)

İki adet Seri ATA

konektörü
 İkincil Depolama (devam)

DVD +/- RW
sürücüye
giden IDE kablosu

Birincil IDE konektörü

İkincil IDE konektörü

Sabit Diske giden

IDE kablosu

Bir anakart genellikle iki IDE konektörüne sahiptir, her bir IDE konektörüne iki aygıt
takılabilir, sabit disk genellikle anakartın birinci IDE portuna takılır.
 İkincil Depolama (devam)

40 pin IDE kablosu

DVD +/- RW Sürücüsü

İkinci aygıt için

bağlantı noktası

Sabit Disk

Anakartın tüm IDE portlarını ve iki IDE kablosu kullanılarak anakarta bağlanmış iki IDE aygıt.
 İkincil Depolama (devam)

DVD -/+ RW Sürücü

İkincil IDE kablosu

ZIP Sürücü
Anakart üzerindeki
iki IDE bağlantısı

Sabit Disk
Birincil IDE kablosu

4. aygıt için boş uç

Anakarta bağlanmış
heriki IDE kablosu

İkincil Ide kablosunu paylaşan DVD +/- RW sürücü, ZIP sürücüsü ve birincil IDE
kablosuna bağlı sabit disk.
 İkincil Depolama (devam)

Sabit Disk

Güç Kaynağı

Bağlanmış
güç kablosu

Güç kaynağına bağlanmış sabit disk sürücüsü.

 İkincil Depolama (devam)

Disket Sürücü veri kablosu

Farklı iki sürücü daha

bağlamak için boş
bağlantı noktası.

Güç Bağlantısı

Anakarta bağlanmış disket sürücü, anakart bir veya iki disket sürücü destekler.
 İkincil Depolama (devam)

DVD +/- RW Sürücü

IDE kablosu

Güç Kablosu

Çoğu DVD +/- RW sürücü EIDE aygıtıdır ve anakarta IDE kablosu aracılığıyla bağlanırlar.
Bölüm 3
• Bu bölümde aşağıdakileri
öğreneceksiniz;

– CPU„nun çekirdek elemanlarının tanıtılması

– CPU ve RAM arasındaki ilişkinin tanımlanması
– Modern CPU türlerinin açıklanması
– Özel CPU‟ların tanıtılması
– CPU‟yu takmak ve yükseltmek (upgrade)
Çekirdek elemanları
• CPU çok güçlü bir hesap makinesi gibi
çalışır
• CPU‟lar çok zeki olmayabilir ancak çok
hızlıdır. Sadece 1 ve 0 değeri üzerinden
işlem yaparlar.
Merkezi İşlem Birimi (Central Processing Unit -CPU) :
Merkezi İşlem Birimi temel olarak Aritmetik ve mantıksal
işlemlerin yapılabildiği birim ALU (Arithmetic logic unit), bu
işlemlere kaynak olan ve sonuçlarının tutulacağı yazmaçlar
(Register – işlemcideki depolama alanları) ve gerekli kontrol
devrelerinden oluşur.
643 Onlu (Decimal) 101 İkili (Binary)
102 101 100 22 21 20

100 10 1 4 2 1

6 4 3 0 1 1

600 + 4+
40 + 0+
3 1+
643 5 Decimal
2’li Sistem Sayılandırma Sistemleri
Bilgisayar Mimarisinde doğal sayma sistemi ikili sistemdir. Sayısal Devreler
konusunda gördüğümüz “1” +5Volt seviyesi ve “0” 0Volt seviyesi kullanılan
mimarinin elektronik özelliklerine göre değişir.

• “0” veya “1” „den oluşan tek haneli sayıya bit denir. Çok kullanılan bir
sayılandırma birimi 8 tane bitten oluşan byte dır.
• Sekiz bit‟ten oluşan bir sayılandırma sisteminde 28 farklı seçenek (256
değişik seviye) farklı simgelenebilir
• Bu sekiz bit ile bir bilgisayarda 256 ayrı renk seviyesi, 256 gri seviyesi, 256
farklı şekil, 256 sembol, 256 isim..vs 256 farklı seçenek simgelenebilir.
Bilgisayar Mimarisi bölümünde daha çok bu 256 farklı seçeneği ondalık
düzende 0 ile 255 arasındaki sayıları temsil etmek için kullanacağız.
01110101 : 117 11111111 : 255
+ 01100011 : 99 + 00000001 : 1
---------------- -----------------
TOPLAMA 11011000 : 216 10000000 : 256

Cary (Elde) Biti

• CPU dış dünya ile dış veri yolunu (EDB)
kullanarak haberleşir.
– Veri Yollarında ikili formatta, sıfır ve birler vardır.
– EDB „deki her ayar (sıfırlar ve birler kablonun durumunu
ifade ediyor) programdaki kod satırını ifade eder.
• İşlemcinin içindekiler = yazmaçlar (geçici
depolama alanları)

• Her CPU da genel kullanımlı yazmaçlar vardır,

bunlar AX, BX, CX, ..vs şeklinde adlandırılır.

10000101 11001001

00110101 10100001
• İşlemcinin bir araca daha ihtiyacı vardır:
kod çizelgesi yada komut kümesi
– Makine dili de denir
– Bir komut bir satır koda karşılık gelir.
– İşlemcinin bütün komutlarını içeren listeye komut
kümesi denir.

Komut Anlamları
1000 0000 Sonraki satırı AX’e ata
1001 0000 Sonraki satırı BX’e ata
1011 0000 AX + BX değerini AX’e ata
1100 0000 AX değerini EDB’ye gönder
 Komut Anlamları
1000 0000 Sonraki satırı AX’e ata
1001 0000 Sonraki satırı BX’e ata
1011 0000 AX + BX değerini AX’e ata
1100 0000 AX değerini EDB’ye gönder

1000 0000 Komut (Veriyi AX’e yaz)

0000 0001 Veri (1 sayısı)
1001 0000 Komut (Veriyi BX’e yaz)
0000 0010 Veri (2 sayısı)
1011 0000 Komut (AX+BX değerini AX’e yerleştir)
1100 0000 AX değerini EDB’ye gönder
• EDB‟de veri olsa da CPU
hemen çalışmaz.
z
z
• İşlemcinin çalışmaya 10000101
başlaması için bir 00110101
işarete ihtiyacı vardır.

– Bu işareti veren saattir

(clock). Time to
– Saat gerçekte vurumların work

(sinyal) akışından 10000101

oluşmaktadır. 00110101
• Saatin iki vurumu arasında geçen süreye
bir saat çevrimi (clock cycle) denir. Özel
bir kablonun durum değiştirmesi için
gereken zamandır.
– CPU işlem yapmak için en azından iki saat
çevrimine ihtiyaç duyar.
– Çevrim (cycle), sinüs dalgasının bir tam yukarı
aşağı kısmıdır.

• CPU„nun çalışacağı minimum çevrim

süresindeki sinyal, saat hızını (clock
speed) belirler
• Sistem kristali CPU‟nun ve PC‟nin diğer
bileşenlerinin çalışacağı hızı belirler.
– Quartz oscillator, genellikle anakarta lehimlidir

• Overclocking (hız aşırtma) yapıldığında

(maksimum saat hızından daha hızlı
çalıştırıldığında) CPU daha fazla ısınır
Veri İşleme Birimi: Saklayıcılar, aritmetik-lojik birim, kayan noktalı
işlem birimi, iş hattı gibi bölümlerden oluşur. Veriler üzerinde işlemlerin
yapıldığı birimdir.
• Denetim Birimi: Komutları çözer ve yorumlar. Veri işleme birimini
oluşturan elemanları yönetir.
Flash Objeleri çalıştır!
• Bellek ikili (binary) verileri tutan kısımdır
• Belleği kaydetmek için önceleri kağıt kartlar
sonra manyetik kartlar ve manyetik teypler
kullanıldı
• Problemler
– Seri ulaşım
– Yavaş
• Çözüm : Random access memory (RAM)
• RAM hesap çizelgesi gibi organize edilmiştir

• RAM bölümü adreslenerek, adresten okuma

yada adrese yazma işlemleri yapılabilir

• Genellikle KB, MB, yada GB olarak gösterilir

• Uçucudur – güç
gittikten sonra “0”
değerini gösterir
• Bellek Denetleyici Yonga (MCC) RAM
den CPU ya veri akışını kolaylaştıran bir
yapıdır

MCC
• Adres yolu CPU‟nun
MCC‟yi kontrol
etmesini sağlar

– Veri yolundan farklı

bir kablo seti.

– CPU RAM den okuma

yapacağında hangi
MCC
kodun nereyi
okuyacağını
northbridge‟e bildirir
• Adres yolundaki kablo sayısı CPU‟nun
kullanabileceği maksimum RAM‟i belirler

– 8088 20 adres bitine sahiptir, bu 220

kombinasyon eder (1,048,576 or 1 MB)

– Çoğu CPU 36 veya daha fazla adres biti

kullanmaktadır , bu 236 kombinasyon eder
(68,718,476,736 or 64 GB)
• Bitler b (i.e., Kb) ile gösterilir
• Byte‟lar B (i.e., KB) ile gösterilir

K Kilo 210 1024 210

yaklaşık 1000
M Mega 220 1,048,576 220
yaklaşık 1 milyon
G Giga 230 1,073,741,824 230
yaklaşık 1 milyar
T Tera 240 1,099,511,627,776 240
yaklaşık 1 trilyon
• Birçok özellik CPU‟ları tanımlamada ve
karşılaştırmada kullanılır:
– Üretici (Intel, AMD)
– Model (Pentium, Athlon, etc.)
– Paketleri yada nasıl monte edildiği (PGA, SEC, SEP)
– Dış hızı (kristalin hızı)
– Çarpma birimi (kristale uygulanan)
– Cache (L1 ve L2)
– İç hızı (kristal hızının çarpımından oluşan hız)
– Pipelining
– Hyper-threading
• Bunları sırayla ve yeni işlemciler için
göreceğiz
• 2 ana Üretici
– AMD, INTEL
• CPU‟lar benzer yapıdadır ancak
birbirlerinin yerine kullanılamazlar
• Pin grid array (PGA)
– En yaygınıdır
– Pin sayısı işlemciye göre değişir
– İşlemcilere göre değişen soketlere takılır
• Single edge cartridge (SEC)
– Single edge işlemciler benzerdir(SEP)
– İşlemci kartın üzerindedir
– Kart anakarta takılır
• Zero insertion force (ZIF)
– İşlemcinin kolayca takılmasını sağlar
– Kol işlemciyi sabitler
• CPU üreticileri yıllar boyunca yapılarına
birçok geliştirme eklemişlerdir.
– Geniş dış veri yolları
– Geniş adres yolları
– Clock hızlarındaki artış
• Intel 1990‟ların başlarında Pentium CPU‟
lara başladı.
– 32-bit yazmaçlar (register)
– 300 MHz e kadar hız
– Birden çok programı aynı anda yürütebilme
– Cache RAM‟e süper hızlı erişim
– İki yada daha fazla kod satırını aynı anda işleyebilme
• Şu anki işletim sistemleri 32 veya 64 bitliktir
(232).
– Direkt olarak 4 GB bellek adreslenebilir

• İlk Pentium‟lar 32 bitlik adres yoluna sahip

• Yeni CPU‟lar 36-bit adres yoluna sahiptir

– 236 ,64 GB belleğin adreslenebilmesini sağlar
– Bazı 32 bitlik işletim sistemleri ek belleği “extensions”
yardımı ile adresler
– Bellek 4Gb‟lık bölümlere ayrılarak bölüm seçme işlemi
ile erişilir.
• Pipelining birden fazla
komutun işlemcinin
farklı alanlarını
kullanmasıdır. Aynı
anda işlemcinin tüm
yapıları farklı komutlar
tarafından kullanılır.
– Assembly satırı gibi
çalışır
– Komutlar işlemciye
taşıma bandı şeklinde
girer
– İşlemcinin birden fazla
işi aynı zamanda
yapmasına olanak
tanır
• Önbellek (Cache) veriye RAM
çabuk ulaşım için
kullanılan dağınık veri 1011 0101 CPU
deposudur. 1100 1010
1001 1111
– CPU RAM‟den daha hızlıdır 1100 0111
1101 1101
0001 1101
– CPU ya yakın hızlı RAM cache 1011 0110
kullanmak beklemeyi 1001 0001
azaltacağından hızı arttırır

– L1: CPU ya en yakın en hızlı

RAM Cache
– L2: RAM den hızlı
• L2 eskiden anakartın
üzerindeydi artık CPU
içindedir.

• Önbelleğin boyutu
genellikle 0-4MB
arasında
değişmektedir
• Clock kristalden gelir
– Dış hız olarak bilinir

• Clock çarpılarak CPU‟nun

daha yüksek hızlarda Orijinal clock
çalışması sağlanır
– CPU çarpma sonucunda
oluşan hızda çalışır
örneğin:
• 66 MHz kristal
• 2x çoğaltıcıya gönderilir
• 132 MHZ CPU hızı elde edilir 2 ile çarpılmış clock
CPU‟nun çalışması için iki
sinyal 2 kat sıklıkta
uygulanmış
• Eski CPU‟lar 5 Volt‟a ihtiyaç duyardı
– CPU voltajı daha sonra 3.3 Volt ve daha aşağıya
düşürüldü
• Daha sonraki geliştirmeler voltajı daha
da düşürdü ancak voltajda bir standart
yoktur.
– Daha küçük boyutlar düşük voltajla çalışabilmeyi
sağlamış ve yonga alanını küçültmüştür.
– Voltage regulator module (VRM) CPU‟nun voltaj
regülatörlerinin standardize edilmesini sağlayan
küçük bir karttır.
– CPU voltaj ihtiyaçlarını CPUID ile rapor eder
 Önceki AMD K5 Pentium
Pentium‟lar Pro
Ext. speed 50–66 MHz 50–75 MHz 60–66 MHz
Int. speed 60–200 MHz 60–150 MHz 166–200 MHz
Multiplier 1x to 3x 1.5x to 2x 2.5x to 3x
L1 16 KB 16 KB 16 KB
L2 256 KB,
512 KB, 1 MB
Package PGA PGA PGA
Socket Socket 4, 5 Socket 7 Socket 8
Remarks High-end
systems
• Frontside bus
– Adres yolu ve dış veri yolu (external data bus
CPU, MCC ve RAM arasında birleşir

CPU
MCC RAM
L2 Cache

Frontside bus
 Sonraki Pentium II AMD K6
Pentium‟lar
Ext. speed 66–75 MHz 66–100 MHz 60–100 MHz
Int. speed 166–200 MHz 233–450 MHz 200– 550 MHz
Multiplier 2.5x to 4.5x 3.5x to 4.5x 3.5x to 5.5x
L1 32 KB 32 KB 32 or 64 KB
L2 512 KB 0 to 256 KB
Package PGA SEC PGA
Socket Socket 7 Slot 1 Socket 7
Remarks AMD & Intel
Split
• MMX (multimedia extensions)
– Grafik uygulamaları için geliştirilmiştir

• Clock ve çarpma oranı arttırılmıştır

– 4.5x „e kadar

• Pentium II
– Pentium Pro „dan hızlı
– SEC kullanılmış

• AMD K6
– Patentli 3DNow!
– Super Socket 7 gerektirmekte
 Intel Celeron Pentium III AMD
(P II) Athlons
Ext. speed 66 MHz 100–133 MHz 100–133 MHz
Int. speed 266–700 MHz 450 MHz–1.2 500MHz–
GHz 1GHz
Multiplier 4x to 10.5x 4x to 10x 5x to 10x
L1 32 KB 32 KB 128 KB
L2 0 to 128 KB 256–512 KB 512 KB
Package SEP, PGA SEC-2, PGA SEC
Socket Slot 1, Slot 1, Slot A7
Socket 370 Socket 370
• Celeron
– Ucuz PC oluşturmak için
üretilmiş Pentium II‟nin yan
ürünüdür

• Pentium III
– Intel in AMD tarafından
geliştirilen 3DNow! „a
cevabıdır

• AMD Athlon
– SEC paketi slot A
kullanılmıştır
 AMD Athlon AMD Duron Pentium 4
Codename Thunderbird Willamette
Process 180 nm 180 nm 180 nm
Wattage 38–75 21–57 49–100
Ext. speed 100–133 MHz 100 MHz 100–133 MHz
Int. speed 650 MHz– 650 MHz– 1.3–2 GHz
1.4 GHz 1.8 GHz
Multiplier 6.5x to 14x 6.5x to 13.5x 13x to 20x
L1 128 KB 128 KB 128 KB
L2 256 KB 64 KB 256 KB
Package PGA PGA PGA
Socket Socket A Socket A Socket 423 or 478
• Harcanan güç Watt olarak ölçülür.
– Amaç, hızlı CPU‟lar yaparken olabilecek en az güç
harcamasına ulaşmaktır.
– Çözüm: daha küçük yaparsak daha az voltajla
çalışır; bu da daha düşük güç demektir
• Processing
– Wafers kalınlık ölçümü
– Günümüzde bazı işlemciler en az 65 nanometredir
• Yaklaşık 455 hydrogen atomu sıklığındadır
• Ya da insan saçının 3077 „de biridir

Hidrojen atomu
 Pentium 4 Pentium 4 Pentium 4
Codename Northwood Prescott Cedar Mill
Process 130 nm 90 nm 65 nm
Wattage 45–68 ~84 86
Ext. speed 100 MHz 133 MHz 200 MHz
Int. speed 1.3–3.8 GHz 1.3–3.8 GHz 1.3–3.8 GHz
Multiplier 13x to 23x 13x to 23x 13x to 23x
L1 128 KB 128 KB 128 KB
L2 256, 512 KB 256, 512 KB 256, 512 KB
Package PGA PGA PGA
Socket Socket 478 or Socket 478 or Socket 478 or
775 775 775
• AMD Athlon XP (Palomino and Thoroughbred)
– Athlon core işlemcilerin geliştirilmiş versiyonudur

• Intel Pentium 4 (Northwood, Prescott, Cedar

Mill)
– Frontside bus 800 MHz „e arttırılmıştır
– Hyperthreading‟i sundu

• Hyperthreading
– İşletim sistemine 2
işlemci gibi gözüküyor
 AMD Athlon XP AMD Athlon
Codename Palomino Thoroughbred
Process 180 nm 150 nm
Wattage 60–72 49–70
Ext. speed 133 MHz 166 MHz
Int. speed 1.3–2.2 GHz 1.3–2.2 GHz
Multiplier 13x to 16.5x 13x to 16.5x
L1 128 KB 128 KB
L2 256–512 KB 256–512 KB
Package PGA PGA
Socket Socket A Socket A
 Athlon XP Pentium 4
Codename Thorton/Barton Extreme Edition
Process 130 nm 130, 90 nm
Wattage 60–70 85–115
Ext. speed 133, 166, 200 MHz 200, 266 MHz
Int. speed 1.6–2.2 GHz 3.2–3.7 GHz
Multiplier 10x to 16x 14x to 17x
L1 128 KB 128 KB
L2 256, 512 KB 512 KB
L3 2 MB
Package PGA PGA
Socket Socket A Socket 478 or 775
• Mobil işlemciler
– Dizüstü bilgisayarlar için
– Isınma ve güç gereksinimi problemlerinden dolayı
az güç kullanırlar

• Throttling kullanır
– Önceki adıyla system management mode (SMM)
– CPU‟ya az ihtiyaç duyulduğunda CPU‟yu yavaşlatır
– Intel‟de buna SpeedStep
– AMD‟de PowerNow! deniyor
• Intel Xeon işlemciler

– Birçok güçlü CPU

– Büyük L2 cache
– Xeon gelinen en uç nokta için kod sözcüktür
– Kolayca simetrik çok işlemcili sistem oluşturmakta
kullanılabilir (birçok fiziksel işlemci)
– Eski Xeon‟lar slot kullanır
– Yeni Xeon‟lar PGA paketine dönmüştür
• 64-bit işlem yapabilme 64-bit adres yolu
demektir
– Aynı zamanda 64-bitlik veri yoluna sahibiz

• Intel Itanium işlemciler

– Itanium Intel‟in ilk 64-bit yongasıdır
– Itanium II PC için yapılmıştır
• AMD Opteron işlemci
– 32-bit ve 64-bit kod çalıştırabilir

• Athlon 64
– İlk masaüstü 64-bit işlemcisidir
– 32-bit programlarla geriye dönük uyumludur
– İki ana guruptan oluşur (130 nm and 90 nm)

• AMD Sempron CPU‟lar

– Athlon 64 den daha düşük ön belleğe sahiptir
– Fiyat performans dengesini oluşturur
• ~ 4GHz‟lik deneysel sınır yüzünden
değişik alternatifler araştırıldı

• Özelliği, aynı yonga üzerinde birden fazla

CPU‟nun olmasıdır

– Pentium D
– Athlon Dual Cores
 Pentium D Athlon Dual Core
Codename Smtihfield/Presler
Process 90, 65 nm 90 nm
Wattage 95–130 89–110
Ext. speed 166, 200 MHz 200 MHz
Int. speed 2.6–3.6 GHz 2–2.4 GHz
Multiplier 14x to 20x 10x to 12x
L1 Two 128 KB 128 KB
L2 Two 1 or 2 MB Two 512 KB or 1 MB
Package 775 LGA PGA
Socket Socket LGA 775 Socket 939 or AM2
 Intel Core Intel Core 2
Codename Yonah
Process 90, 65 nm 90 nm
Wattage 95–130 89–110
Ext. speed 166, 200 MHz 200 MHz
Int. speed 2.6–3.6 GHz 2–2.4 GHz
Multiplier 14x to 20x 10x to 12x
L1 Two 128 KB 128 KB
L2 Two 1 or 2 MB Two 512 KB or 1 MB
Package 775 LGA PGA
Socket Socket LGA 775 Socket 939 or AM2
• Maliyet
– Muhtemelen CPU gibi anakartı da değiştirmeniz
gerekebilir – değer mi ?

• Soğutma
– Hızlı CPU‟lar daha iyi soğutmaya ihtiyaç duyabilir

• Performans
– Daha hızlı bir işlemci her zaman PC‟nin hızını
arttırmakta en iyi yol değildir.
• Çoğu zaman daha fazla belleğe ihtiyaç duyulur
• Anakart kitabı göz
önünde bulundurulmalı
– Anakartınıza takabileceğiniz
bir işlemciye ihtiyacınız var

• CPU Almak
– Çoğu mağaza iade kabul etmez
– Retail-boxed (perakendeye
yönelik paketlenmiş) CPU‟lar
orijinaldir ve fanla gelir
– Pazarda birçok yasadışı işlemci
bulunmaktadır
• Pinlere (iğnelere)
dokunma (ESD)
• CPU‟nun üzerinde
bulunan çentik ile
anakart üzerindeki
uygun olmalı
– CPU‟yu yanlış
şekilde takmaya
çalışmanız CPU yu
yada anakartı
bozmanıza yol
açabilir!
• Heat sink (ısı
azaltıcı) kullanılmalı

• CPU‟yu sokete
yerleştirdikten
sonra üzerine
soğutucu takılır
• Modern CPU‟ların serin
tutulması gerekir
– Retail-boxed CPU‟ların
içerisinden OEM fan çıkar

– Özelleştirilimiş fanlar
genellikle OEM fanlar yerine
kullanılır

– Sıvı soğutmada, sıvı,

üzerinden geçtiği metalin
ısısını absorbe eder
• Overclocking CPU‟yu çıkış hızından daha
hızlı çalıştırmaya denir
– Garanti ortadan kalkar
– Böyle bir market oluşmuştur