b

u s a
y
d

iirde 'deer' ve 'yenilik' kavramlar zerine 'bec:kett'in iir hayvan iire adn veren kitap bekann liin
ahmet bozkurt kamuran ipal gkhan arslan cuma duymaz hseyin kse osman erkan ersun plak necmi zeka nilay zer salim nacar ktem tepe volkan hacolu arthur schni tzler hseyin karacalar percy bysshe shelley

NYAZI iiringerek ile gerekd, yaanm ile kurgu aras yerini saptamak kadar _airinin durduu nokta/lar tespit edebilmek de zihni megul eden problemlerden biridir. iirin bal bainalnn, zaman ve mekana att kancalarn, deyim yerindeyse bir merkez haline gelmesinin yklerini sunan bir ..aba. Okurun bir zdeim sreciyle deneyimledii bu durum, iirin canl kalmasn salayan ilk admdr aslnda. iir, okuyann zihninde (duygu ve dnceyi kapsayan bir ekilde) bir etki yaratmaya balad lde, zihinsel labirentler iirin kaplarna balanr. Orhan Pamuk'un Beyaz Kale'sindeki gibi bir deiimin gereklemesidir belki de okurdan iire bir eylerin yapmas. Her okuma iiri zenginletirdii kadar (var olduu sylenebilirse) kendinde amacndan da saptrr. Bu nedenle sreteki olumluolumsuz etkilerin saptanabilmesi ve ayklanabilmesi pek de mmkn deildir. Bir rnek vermek gerekirse Gerard de Nerval'in 'Siyah Nokta'snn odak noktasnn, ondaki 'photoretinitis', 'photopathy' ya da 'photonozus' gibi bir rahatszlktan kaynaklanp kaynaklanmadn kim bilebilir ki? (Prof. Dr. Utkan Kocatrk, Aklamal Tp Terimleri Szl, Nobel: 2005) Kald ki Discovery Channel'deki Theo ya Mektuplar' referans alan bir belgeselde, Van Gogh'un yaratc anomalisinin dorudan psikolojik kkenli rahatszlndan deil de 'porfri'sine bal olduunu ren-, miken, bu nokta garipsenmemelidir. Hatta konunun ehli kiilerce konuya ilikin kaynaklar incelenmek suretiyle deerlendirilmelidir. Ki bu tartma ve inceleme, ayn zamanda 'Grodek' dolaymnda Trakl'n intihan zerine yaplan yorumlar ve daha birok faraziyeyi de rtebilecek mahiyettedir. Bilinmektedir ki iir/sanat, kiinin deneyimleri (bilinli-bilinalt) ile ok uzak armlarla da olsa daima iliki iindedir. Bir anlamda, deneyime dnen her unsur ve elbette rahatszl ve bu rahatszlnn ayrtrlamayacak denli birbiriyle ilikili ruhsal ve fziksel gereklii kiiolunun iirini etkiler. Sonuta, hesaba kitaba dayanmayan ve byk ihtimalle airinin de kendini byk oranda yabanc hissettii bir iir kar ortaya. tenin alameti gibi, garip ve mehuL. .. Bu noktada Ahmet Haim'i ,anmadan gemek mmkn deiL. Ki onun ekingenlii ve kafasnn byk olmasndan kaynaklanan irkinlii nedeniyle kadnlarla iletiim kurmakta .zorluk ekmesi ve iirlerinde aslnda kendini derinden etkileyen aal~ kompleksini davurduu ye iirlerindeki mulakln,

aralk

9 ocak

karayaz

iire adn veren kitap

. Ahmet Bozkurt
iir ou zaman kendini ele vermez. Kendi evreni etrafnda dnerek iirsel denklemini ok daha farkl bir uzama tar. rgenleri tarafndan srrna erilemeyecek bir bakalk durumu oluturur. Necmi Zeka'rn iirsel yneliinde de bylesi bir farkndalk durumunu iaretlemek sanrm onun iir denklemini oluturan birimlerin sahibliine temellk edecek bir bakla mmkn olacaktr. iirsel sze "eksik kantlar tamamlayan" iradi bir eylem ierisinde hayatiyet kazandrmak, olas tm iir olularn tehir edilecei poetik bilince ilikin sorular da mmkn klacaktr. Necmi Zeka'nn, Kitaba Adn Veren iir'i bylesi bir bilince hem modern Trk iiri ierisinde nasl bir yer verilecei noktasnda hem de pek ok sarma! yap eliinde genileyecek, kendi evrenini kuracak bir dizi dilsel ynan mevzisini kurmas asndan nemli ierimlere sahip. Alain Badio'nun, Paul Celan'n yapt tarafndan sonunun ilan edildiini .dillendirdii 'airler a 'nn, daha ok felsefenin dnce ve treyimsel (generique) usuller iin oluturamad genel bir karlarna uzamn sanatlarn iinde ina elrne ihtiyacnn yaratt bir tr entelektel bask uygulandn tahayyl etmekle tamamlanacan dnd bir eklentili mahlfiliyyet zamannda, artk iiri tam da felsefenin eksik olduu yerde zamana ve varla dair bir nermenin gelitirildii dilin yeri olarak dnmek gerekiyor. Badio'nun 'airler a' ngrsnn mevcudiyet bulduu alann temel saiklerinden birini oluturan sz ile deneyim arasndaki balantnn ad olan sanatn dsel ufkunda, bir szn krulabilecei haliyle mevcudiyet idealinin yer almasnn sanata ok uzak bir ilev olmas, kendinin dnda olann kesintiye urayan anlam alanlannn kurulmasnda ne trden bir gcn sahibidir? Bylesi bir soruya imkan tanyan bir air olarak Necmi Zeka'nn Kitaba Adn! Veren iir'indeki muhasebesi her trl yanyanalklarn sorgulanabilecei bir karlama eii sunuyor okura. O nedenle Badio'nun, daha ok, inestetique (estetie aykr olan) dncesi eliinde okunabilecek bir iirsel yolculua fazlasyla hazr. Btnlkl bir toplamdan oluan Zeka'nn iirsel kavray okuru her defasnda hayrete drecek yapsyla da ayrca ele alnmay gerektiriyor. Badio'nun Lacoue-Laberte'in sylemleriyle dillendirdii gerek, bu an iirinin gz karnatrc kuraldnn tarihsel pathosu kouklamaktan teye gidemediidir. Bugn yazlan iirin gz kamatrc kuraklnn dnda yer alan Necmi Zeka'nn iiri de her eyden nce iir denklemini ok daha kendine zg bir yaz corafyasnn iersinde ekillendiriyor. Zeka'rn iir corafyasnn ekillendii dzlem, biraz da, Orhan Koak'n daha nce dillendirdii 'zor' olma durumundan kaynaklanyor olsa gerek. Ele gemek istemeyen, belirmek ama ele gememek isteyen eyin atksndan doan bir ift kutupluluk halinin fazlasyla bu iire elik ettiini hesaba katarak hareket etmek en dorusu. Ancak bylesi bir k noktasndan sonra Zeka'nn iirinde aslolan 'z' kuvve-i fiile kacaktr. iirsel szn at uurumda mutlak bir kusursuzluk vardr. Kendi uzaklna yapt her mdahale aslnda dilin kaytszlna bir mdahaledir. iir kendi ann ipliini bu uurumdan toplar ve kendisini kusacak bir rahim arar. Her yerde ve hibir yerde olmann thafyalnzln kusar o rahimde. Zira lm hibir zaman bekledii yerde deildir. Kitaba Adn Veren iir, her eyden nce, nominalist vurgusuyla 'iir' ve 'ad' ilikisi zerinde durarak ok daha temel bir noktadan iire giri yapyor. iiri adlandrmak, yazya ad vermek, hele ki bir kitabn adnda btnleik tm harflerle kaim bir imgelem okuyucuyu daha en bandan yollan atallanan baheye davet eder. Kukusuz bu davet tek ynl deiL. Gndelik yaamn sahihlii ----------------------------------------dokuz----------------------------------------

ierisinde yitmeyen, onu hep uyank bir zihnin szckleriyle iire ait klan Zeka'nn btn kitap boyunca yapt hi de yabana atlacak gibi deildir: "Sabah erkenden kalktm en iyi duam mhlet aacnn dibine gmdm" dizesiyle balayan "dur bakalm" ikaznn sonland uzam ancak "mhlet aacnn dibine 'sizi duyan yok' diyen dilleri gmdm" olacaktr. Dolaysyla kitaba adn veren iirlerin gndelik yaam ierisindeki yeri yaam sahnesinden ayr dmeyen teatral rg ierisinde kendisini var klyor. Hayatn "dekorla uyumsuz "luu belki de hep "bir avu hapra benzer sarsllarn" eliinde "farkl imdat replikleri "ni bakalarnn sokak karanl ierisinde sarmalamak airin niyetini de fazlasyla ifa ediyor. iirin adlandnlmas da nihayetinde bu trden bir srecin sonunda ortaya kar. Necmi Zeka'rn iirdeki teatral kurgusu, dramatik olan aa kartmas, gerekte hayatn anlamszl sorununda ayak direyen bir znel inancn ayn zan;anda sanat eseriyle btn!eik bir birliktelik ierisinde vcut buluyor olmasndan kaynaklanr. Bu tutum daha ok yaanlan hayat bir ses ve fke nesnesi olarak ele almaktan kaynaklanan dncenin verimlerinden biridir. Bugn daha ok gelenek ve modernlik arasndaki aprak, anokranik ilikilerden treyen zamansz, mekansiz ve tarih-d bir iirle kar karyayz. Bu tarih-d'lktan, gerek-d'!ktan kurtulmak ise aslnda indirgemeci olmayan bir bakla stesinden gelinebilecek bir durum. Zira modern dnyada gnderge yokluunun ve sylemin imgeyle i ie geerek bir yanlsamaya uratt metinsel yaplarla karlayonz. mge sadece simlatifbir kurguya indirgeniyor. Hipergerekliin ierisinde yiten bir imge de en nihayetinde bize kksz ve kopyas olmayan bir tarihsellik balediyor. Gerekliin yittii, algnn simle edildii kaygan bir zeminden baka bir ey sunmuyor bize bylesi bir dnya. Oysa imgenin sylemin dile getirebilecei bir gsteren olarak bizatihi var klrmas tm dilsel sreleri ve metinsel yaplar paranteze alan bir yaznsal edimin en temel amac olmaldr. Gndelik hayat gndelik bir dil ierisinde eritmeyen bir bak asna sahibiz. Bu tr bir bak iirle sabitleyerek, iirle kayt altna alan Necmi Zeka'nn zellikle 'i ie ayaklarmalar' iirinde aa kartt sakl gerek de bu olsa gerek. Bu iir kitaba adn veren iir olarak tm "srarl taleplere semantik direni" gsteren bir urakta okuyucusunu selamlyor: "birinci avluda annelerin efkat balyozuna kran borcu ... ikinci avluda babalk bulantsndan kaan kayk tayfas ... nc avluda diriden ve lden kurtulun bir an evvel... drdnc avluda ey gz kelepesi bu senin yaptn i deil... beinci avluda ilim tahsiline ocuk yata balayanlar... altnc avluda istirahate ekilirsek tarihten siliniriz korkusu ... yedinci avluda tanryla uraan geometrik motiflerin cambazl... sekizinci avluda siliklik hizasn bir miktar aan kemal-i kudret... dokuzuncu avluda tanzim ve taksim edilmeyi bekleyen sulu eya onun cu avluda slah edilemeyecek kadar bozulmu bir kitaplk onbirinci avluda srarl taleplere semantik direni ... onikinci avluda dik ve meyilli bir akhava zindan... onnc avluda her gn sakatlanan fl bacaklar en az drt tane ... ondrdnc avluda de mo de leoparn zavall deseni sen baksana banali ... onbeinci avluda korkun ziyan ukurlar pekirler ve bir bozuk sifon ... onaltnc avluda darphaneden yeni km dilenci ordusu ... dokuzyzdoksandokuzuncu avluda benimki biraz delirdi ... bininci avluda benimki de ... binbirinci avluda benimki de benimki de ..." Avlulara blnen bir iir ve her avlunun direngen sonsuz bak, tekrarlar, sarmal ilikileri, kendi kmazlarndan oluturduu tm eklenti li mahlliyyetleri devam etmekte olan bir iirin merdiven ifadeleri olarak yerini daha da salamlatryor. airin "benimki de ...." dedii nokta bu sonsuz ve iftekatlanm imgenin esasl mabedi olarak, Paul Celan'n yapt tarafndan ilan edilen 'airler a'nn sonuna bizi ne kadar yaknlatryor? Asl sorulmas gereken soru da bu zaten. Elbette ki, "baka sorunuz'[ .." yoksa.