ATIKSU ve YAMURSUYU PROJELER ve ZEL UYGULAMALARI

Adnan AKA
YT naat Fakltesi evre Mhendislii Blm Yldz- STANBUL
Geli/Received: ATIKSU VE YAMURSUYU PROJELER ESASLARI ZET: Bu teblide atksu ve yamursuyu uygulama projeleri hazrlanmasnda kullanlan son teknik gelimeler ve yaplm proje uygulamalar sunulmutur. Bu kapsamda ncelikli olarak proje hazrlanmas iin gerekli sre blmlere ayrlm ve her blmde yaplmas gerekli uygulamalar detayl ekilde anlatlmtr. Uygulamada teorik bilgilerin gnmz gelimelerinde bilgisayar olanaklar ile karlatrldnda farkl ebeke dzenlemesi iin zm ksa srede elde etmek ve farkl zmleri ekonomik ve teknik ynden hazrlamaya imkan tand grlmektedir. Elle yapldnda uzun zaman alan ve ok sayda tekrarl ilem gerektirdiinden hata yapmaya olduka msait olan kanalizasyon hesaplarn, farkl ebeke dzenlemeleri iin yeniden elle hesaplamak mmkn olmamaktadr. Kanalizasyon ebekesi gibi yatrm maliyetleri milyonlarla ifade edilen projelerde doru ve hassas projelendirme ile ekonomik olarak ok byk kazanlar elde edilecektir. Ancak tm mhendislik hesaplarnda olduu gibi bilgisayar zmleri ancak mhendislik saduyusu ile bir anlam kazanabilir. Anahtar Szckler: Atksu yamursuyu kanalizasyonu, Bilgi ve dokman temini, Bilgilerin yorumlanmas, Terra ve Mskanal programlar, Arazi modelleme ve simlasyon , Farkl toporafik artlara sahip blgeler iin zel uygulamalar,

1. G R Kullanlm sular ve yamur sularn toplayp yerleim blgesinden uzaklatran sistemlere kanalizasyon sistemleri ad verilir. Kanalizasyon sistemleri bazen atksu ve yamursular iin beraber planlanr. (Birleik sistem) Bazen de yamursular ayr bir kanal anda, kullanlm sular ayr bir kanalda toplanr. Bu sisteme ayrk sistem ad verilir. Her iki sisteminde avantaj ve dezavantajlar bulunmaktadr. Gnmzde ayrk sistem uygulamalar tercih edilmektedir. Bunun balca nedenlerini yle sralayabiliriz. a) Kontrol kolayl b) Atksu ve yamursuyu debileri arasnda ki byk farklar c) Yamursuyu kanaln en ksa yoldan yzeysel su, dere yata veya denize dearj edilmekle salanabilen ekonomik kazan d) Tkanma ve ar yalarda evlerde takn olumas e) Byk kanallarn inaat zorluu f) Salk asndan ncelikli olarak atksu kanallarnn ina edilme zorunluluunun bulunmas Bu almada atksu ve yamursuyu ebeke ve toplayc kanallar zmnde Ms Kanal Atksu ve Yamur Suyu izim, Hesap ve Boyutlandrma program Arazi Modeli, Harita izimi ve retimi Yazlmlar iin ise Terra Solid program kullanlmtr. ncelikli olarak atksu ve yamursuyu ebeke toplayclar hazrlanmas iin teorik bilgiler verilmi olup, daha sonra ki ksmlarda pratik uygulamalar ve rneklerle konu detayl olarak anlatlmtr.

Gnmzde proje zmleri bilgisayar olanaklaryla ksa sreli ve ekonomik olmaktadr. Proje iziminde en nemli husus arazi yapsnn ortaya karlmasdr. Bilhassa yksek younluklu konut alanlarnda arazinin toporafik adan en dk kotlu ve en yksek kotlu blgelerinin temini ok g olmakta, bu hususta birok hatalar yaplmaktadr. Arazi model programlar kullanarak arazinin detayl toporafik haritas karlmakta ve projelendirmede byk kolaylklar salamaktadr. Dier bir nemli hususta blgeye ait gerekli dokman ve bilgilerin eksiksiz temin edilmesi gerekli olmas halinde gerekli harita almalarnn yaplmasdr. Temin edilmesi gerekli bilgi ve dkmanlar ksaca yle sayabiliriz: mar ve kadastral planlar, halihazr harita temini, mevcut ya da planlanan altyap bilgilerinin temini vs.

2. D ZAYN KR TERLER Projenin tanm yaplr ve hedefleri ortaya konur. Blge hakknda genel bilgiler, corafik ve toporafik durum, jeolojik yap, toprak yaps ve bitki rts ile ya ve dier meteorolojik veriler elde edilir. Mevcut altyap tesislerinin durumu tespit edilir ve mar planlar ile halihazr harita bilgileri temin edilir. Blge ile ilgili arazi kullanm planlar oluturulur ve nfus projeksiyonlar yaplr. 2.1 Yamursuyu Proje Debisinin Bulunmas: Hesap Yamurunun Sresi Yamursuyu ebeke ve toplayclar hesabnda ya verimi toplam ak sresinin fonksiyonu olarak i = f(T) forml ile hesaplanmtr. Burada, T = t0 (giri sresi) + tn (ak sresi) (1) bantsnda t0 giri sresi : Dik eimli meskun alanlarda (J>1/20) : 5 dak. Normal eimli meskun alanlarda (1/20>J>1/50) : 10 dak. Dz sathl meskun alanlarda (1/50>J) : 15 dak. olarak seilmitir. Kanala Gelen Yamursuyu Debisi Yamursuyu kanallarna gelecek debinin hesabnda Q (l /s) = i (l/s ha) x F (ha) x C (2) ifadesi kullanlmtr. Burada Q : Hesap debisi (l/sn) i : Toplanma sresine (ak sresine) tekabul eden hesap yamuru verimi (l/sn.ha) F : Drenaj alan C : Ak katsaylar

Yzeysel Ak Katsays Ak katsaylar, su toplama havzalarnn karakteri de dikkate alnarak, hale Evrak Ek:30da verilen Tablo 1de grlen younluk (Nfus / ha) deerlerine gre seilmitir. Tablo 1 : Yzeysel Ak Katsaylar Alann Tanm Apartmanlar Apartmanlar Apartmanlar Bitiik nizamdaki evler Mstakil evler Yerleilmemi alanlar, parklar, mezarlklar vs. Yksek deerli i ve ticaret alanlar Ynetim ve dari alanlar Sanayi alanlar Havaalanlar da dahil olmak zere dier zel alanlar Proje in Uygun Grlen Ya Tekerrr Yamur suyu ebeke borular ve toplayclar iin hesaba esas alnacak ya tekerrr su toplama alannn byklne bal olarak, Teknik artnamede tavsiye edildii zere aadaki gibi alnmtr. Maksimum Toplama Alan 180 100 130 240 ha ha ha ha Proje yapmnda dikkate alnan Yan Tekerrr Aral 3 yl 5 yl 10 yl 25 yl Nfus Younluu, Kii/ha 500 1000 250 500 150 250 50 150 20 50 20den az 20den az 20den az Yzeysel Ak Katsays 0.8 0.9 0.7 0.8 0.6 0.7 0.5 0.6 0.3 0.4 0.1 0.3 0.8 0.9 0.8 0.9 0.5 0.8 0.5 0.6

2.2 Atksu Proje Debisinin Bulunmas: Ortalama evsel atksu debisi

Ort

Qevs =

q* N 24 * 3600

(3)

q : Gnde kii bana kullanma suyu miktar (lt) N : Gelecekteki toplam nfus Ortalama sanayi atksu debisi Ort.Qsan = Sanayinin cinsine gre deien deer * F F: Atksu toplama alan (ha)

mar plannda sanayi olarak gsterilen yerlerde sanayi kullanma suyu miktarlar iin ortalama olarak u deerler alnmtr. Hesap Kriterleri Kii bana birim evsel atksu debisi: 200 l/kii/gn olarak alnmtr. Evsel atksu pik faktr: nfusa bal olarak 1,72 ile 5 arasnda deimektedir Szma debisi: 0,1 l/sn/ha Birim sanayi atksu debisi: - kk sanayi iin : 0,5 lt/sn/ha - orta sanayi iin : 1,0 lt/sn/ha - byk sanayi iin :1,5 lt/sn/ha (her biri ayr ayr incelenmesi gereken byk miktarda su tketicileri hari) Sanayi pik faktr: 2 Minimum akm hz: 0,6 m/sn Maksimum akm hz: 3 m/sn Maksimum doluluk oran: % 60 Projelendirilen atksu borusu zerindeki ortalama toprak rts kalnl: 2,7 m; ancak, toporafyann msaade etmedii yerlerde toprak rts kalnl 1,5 m'ye drlmtr. Dl bacalarn maksimum d ykseklii: 2,5 m Dl bacalarn minimum d ykseklii: 1,0 m Tabii przllk deeri yeni planlanan sistemlerde k = 1,5 mm, mevcut sistem tahkiklerinde k = 3,0 mm.

2.3 Yol Enine Kesitinde Kanal Yerleri: Planda atksu kanallar trafik eridinin 1/3 ksmndan, yamursuyu kanallar ise yol ortasndan geirilmeye allmtr. Ancak yaplamann ve halihazr yollarn imar planna uygun olmamas sebebiyle buna genellikle imkan bulunamamtr. Yol genilii ve yamursuyu kanalnn apna bal olarak yol en kesitinde atksu - yamursuyu kanallarnn yerleri aadaki ematik enkesitlerde gsterildii gibi planlanmtr. a) Yaya kaldrmlar dahil, yol geniliinin imar plannda 1820 m. den dar, yamursuyu kanal apnn 1,40 m. den kk olduu yerlerde : Atksu ve yamursuyu kanallar arasnda yatayda net aklk en az 1,0 m; Atksu ve yamursuyu kanallar arasnda deyde net aklk en az 0,25 m Atksu ve yamursuyu kanallar dey eksenleri arasnda en az 2,0 m aralk braklmas uygun mtalaa edilmitir.

Yamursuyu kanal ( < 1.40 m. iin)

>1.0 ~ 1.2

Bina balants

1.0 m 0.25 m Bina balants

Atksu kanal > 2.0 m

b) mar plannda yol geniliinin 1820 m. den fazla, yamursuyu kanal apnn 1,40 m. den byk olduu yerlerde, gerekmesi halinde ; Yamursuyu kanalnn bir tarafnda atksu esas borusu, dier tarafnda tali cadde borusu olmak zere caddeye iki adet atksu borusu denmesi (bordr ile aralarnda yaklak 1,0 m. aralk kalacak ekilde) planlanmtr.

Yamursuyu kanal ( > 1.40 m. iin)

>1.0~1.2 m.

~1.0 m. Bina

~1.0 m. Bina balants

Atksu esas borusu ( > 40 cm.)

Tali atksu borusu ( 30 cm.)

2.4 Kanal Boykesitlerinin Geirilmesinde Dikkat Edilmesi Gerekli Noktalar

Atksu ve yamursyu projeleri hazrlanrken en nemli husus kanal boykesitlerinin arazinin eimine bal olarak geirilmesidir.Kanal geirilmesinde karmza kacak tm durumlar ieren hususlar aada ki rneklerle aklanmtr. rnek : Cadde balang ve biti arasndaki boyu ile balang noktasndaki srt kotu Tablo 2de verilen kanallarn denecei Jk kanal eimini ve cadde sonunda kanal kotunu bulunuz. Jmax Jmin dmax dmin = = = = 0.080 0.003 6 m. 2 m.

Tablo 2 : Kanal boykesitlerinin geirilmesinde karmza kacak tm durumlar ieren hususlara ait veriler Cadde Kotu Bata Sonda (m) (m) 100.00 100.00 100.00 99.70 100.00 98.00 100.00 92.00 100.00 90.00 100.00 101.00 100.00 107.70 107.00 104.00 100.00 97.00

Cadde No 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Kanal Kotu Bata (m) 98.00 98.00 98.00 98.00 98.00 98.00 98.00 101.70 97.00

Kanal Boyu (m) 100 100 100 100 100 100 100 100 100

zm : Kanallar ngrlen btn balantlarn suyunu alacak ekilde ve fakat en az masraf (kaz, ina) gerektirecek ekilde boyutlandrlr. Kanal eimleri (Jmin Jk Jmax) artn daima salamaldr. Buna gre yukardaki kanallarn eimlerini bulalm. Cadde No: 1 Jc = 0 < Jmin D = dmin olduundan, Jk= Jmin = 0.003 Seilir. Maksimum baca aral m. olduundan kotlar : 98.00 0.003 * 50 = 97.85 m. 97.85 0.003 * 50 = 97.70 m. dson = 100 97.70 = 2.30 > dmin olur.

100.00

100.00

100.00

50

98.00

97.85

97.70

50 m ekil 1 : Dz Arazide Kanal Boykesiti (Jc= 0)

50 m

Cadde No: 2

Jc = (100-99.7) / 100 = 0.003 = Jmin D = dmin = 2 m Olduundan, Cadde (1)le ayn zm .

100.00

99.85

99.70

98.00

97.85

97.70

50 m

50 m

ekil 2 : Cadde Eiminin Min. Eime Eit Olduu Arazide Kanal Boykesiti (Jc = Jmin)

Cadde No: 3

Jc = (100-98) / 100 = 0.02 0.003 < Jc = 0.02 < Jmax d = dmin = 2 m olduundan Jk= Jc = 0.02 seillir. Kotlar : 98.00 0.02 * 50 = 97.00 m. 97.00 0.02 * 50 = 96.00 m. dson = 98 96 = 2 m.

100.00 99.00 98.00 97.00 96.00 98.00

50 m

50 m

ekil 3 : Cadde Eiminin Min. ve Max. Eim Arasnda Olduu Arazide Kanal Boykesiti (Jmin < Jc < Jmax)

Cadde No: 4

Jc = (100-92) / 100 = 0.08 Jc = Jmax = 0.08 d = dmin = 2 m olduundan, Jk= Jc = Jmax = 0.08 seilir. Kotlar : 98.00 0.08 * 50 = 94.00 m. 94.00 0.08 * 50 = 90.00 m.

100.00

98.00 96.00

94.00 92.00

90.00

50 m

50 m

ekil 4 : Cadde Eiminin Max. Eime Eit Olduu Arazide Kanal Boykesiti (Jc = Jmax)

Cadde No: 5

Jc = (100-90) / 100 = 0.10 Jc > Jmax = 0.08 d = dmin = 2 m olduundan, Jk= Jmax + h h = dm = L * (Jc Jmax) h = 100 (0.10 0.08) = 2 m.
95.00

100.00

98.00 97.00

93.00 92.00 90.00

iki dm yaplrsa kotlar : 98.00 1 = 97.00 m. 97.00 0.08 * 50 = 93.00 m. 93.00 1 = 92.00 m. 92.00 0.08 * 50 = 88.00 m. dson = 90 88 = 2 m. = dmin

88.00

50 m

50 m

ekil 5 : Cadde Eiminin Max. Eimden Byk Olduu Arazide Kanal Boykesiti (Jc > Jmax)

Cadde No: 6

Jc = Ters eim d = dmin = 2 m olduundan, Jk= Jmin de denir. dson = 101 97.70 = 3.30 m. < dmax

100.00

100.50

101.00

dson 98.00 97.85 97.70

50 m

50 m

ekil 6 : Ters Eimli Arazide Kanal Boykesiti (Jc= 0)

Cadde No: 7

107.70

Jc = (100-107.70) / 100 = -0.077 (Ters eim) d = dmin olduundan, Jk= Jmin = 0.003 de denir. Maksimum kaz derinliine ulalnca terfi yaplr. ayet baca aralklar (max) deerin zerine kyorsa terfi merkezi biraz daha ne alnabilir.

103.85

101.85 100.00

101.70

98.00

97.85

50 m

50 m

ekil 7 : Ters Eimli Arazide Terfi Yaplmas Durumunda Kanal Boykesiti Terfi merkezinin sokak bana mesafesi :

A - Jmin x + dmax = B + Jc x 98 0.003 x + 6 = 100 + 0.141 x den x = 50 m. olur. Kotlar C= 97.85 m, dson= 6 m ayet bu caddeyi takip eden caddenin eimi Jmin ise EF ye terfi merkezi konur. Aksi halde ekonomik mukayese yaplr. Cadde No: 8 Jc = (107-104) / 100 = 0.030 > Jmin d = 5.3 m > dmin Cadde sonunda dson = 2 m. olup, olmad tahkik edilir. J = (101.7-(104-2)) / 100 = ( - ) olduundan, Jk= Jmin = 0.003 olacaktr. Buna gre; 101.70 0.003 * 50 = 101.55 m. 101.55 0.003 * 50 = 101.40 m. dson = 104 101.4 = 2.6 m.

107.00 105.50 104.00

101.70

101.55

101.40

50 m

50 m

ekil 8 : (Jmin < Jc < Jmax) iin Balang Bacasnda Kaz Derinliinin Min. Derinlikten Fazla Olmas Durumuna Gre Kanal Boykesiti Cadde No: 9 Jc = (100-97) / 100 = 0.030 d = 3.0 m > dmin olduundan iki zm szkonusudur. a) Cadde sonunda dson = dmin yapmak
100.00 98.50 97.00 97.00

Jk = 0.02

b) d = dmin oluncaya kadar Jk = Jmin, sonra Jk = Jc yapmaktr. Bu ikinci zmde baca aralklarna ve baca saysna dikkat edilmelidir. Jk = (97-95) / 100 = 0.02 Jmin < Jk= 0.02 < Jc

96.00 95.00

50 m

50 m

ekil 9 : (Jmin < Jc < Jmax) iin, Cadde Sonunda Kaz Derinliinin Min. Derinlie Eit Olmas d = dmin Durumuna Gre Kanal Boykesiti

10

3. ATIKSU ve YAMURSUYU PROJE UYGULAMALARI ncelikli olarak Terkos Havzasnda kalan saysal bazl imar ve halihazr paftalarnn temininde problem olmayan beldelerle ilgili almalardan rnekler verilmitir.

3.1 Proje Alan ve Snrlar Terkos havzas ve Terkos havzas ile Karadeniz arasnda kalan alan stanbulun Avrupa yarmadasnda, Kkekmece Glnn kuzeybatsnda yer almaktadr. ekil 10 da Terkos havzas grlmektedir. Proje uygulamalar anlatlacak Binkl, iftlikky ve Yalky Beldeleri atalca ile belediyesine baldr. Havzada ki yerleimler detayl olarak ekil 10da grlmektedir.

ekil 10 : Avrupa yarmadas Terkos Havzas

3.2

mar Planlar ve Halihazr Harita Bilgileri

Tablo 3: Belde ve Kylere ait Temin Edilen Dokmanlar Yerleim Ad Binkl iftlikky Yalky Halihazr Harita saysal saysal saysal mar Plan 1/5000 saysal saysal saysal 1/1000 saysal saysal saysal Kadastral saysal saysal saysal

11

3.3 Nfus bilgileri Tablo 4 : Projesi Hazrlanacak Yerleimlerin Nfuslar NFUSLAR Yerleimler 1997 3004 2158 2034 2000 3089 2296 1687 2005* 4000 2500 2000 2040 Tahmini ( lbank) 10113 7490 6488

ATALCA

Binkl iftlikky Yalky

*Blgedeki Belediyeler ve Muhtarlarla yaplan grmelerde verilen deerlerdir. 3.4 Mevcut Yer alt tesisleri ve Dokman Temini Terkos Havzas Yerleimlerinin aadaki dokmanlar temin edilmitir. i) SK ve Bykehir Belediyesi Harita Mdrlklerince hazrlatlan ve temin edilen 1/5000 lekli saysal ortovektr ve ortofoto resimleri; ii) 1/5000 ve 1/1000 lekli imar planlar ile 1/1000 lekli halihazr planlar

ekil 11 : Havzada ki Yerleimler (Uygulamas Anlatlacak)

12

Yalky Beldesi Atksu Planlama Esaslar Atksu kanalizasyon ebekesi iin planlama almalar, saysal bazda hazrlanm imar ve halihazr haritalar zerinde yaplmtr. Cadde kanallaryla toplanan meskun alanlarn atksular dere vadisi civarnda toplanarak bir terfi hatt ile mevcut AAT ne iletilecektir. Bu suretle atksular deniz sahiline karmadan nce artlacaktr. Tali atksu toplama kanallar ak istikametinde, dere gzergahna paralel olarak devam eden genellikle cazibeli olarak toplanmaktadr. n alma da kullanlan arazi model almalar aada gsterilmitir. ncelikli olarak haritalar zerinde terra Solid program kullanlarak arazinin tesviye erileri tekrar oluturularak gerekli genleme almalar yaplr. ekil 12de tesviye erili arazi model almas grlmektedir. Bir sonra ki admda tesviye erilerinin yine ayn programda ak oklarn gsteren almas yaplr (ekil 13). Bu almada proje alanna den ya sularnn ak ynleri detayl olarak grlmektedir. Son admda ise arazi kotlarna bal renklendirme almas yaplr. Bu alma ile havzann en dk ve en yksek kotlu blgeleri detayl olarak grlebilir. (ekil 14)Bu bilgiler nda ebeke planlama almalar kolaylkla yaplabilir. ncelikli olarak ak ynlerinde ki kuru dere yata konumunda ki blgelerden ana kanallar geirilir, daha sonra ana hatlara balanacak tali kanallar planlanabilir. ebeke planlar ekil 15 ve 16 da grlmektedir.

ekil 12 : Tesviye Erili Arazi Model almas

13

ekil 13 : Ak Oklarn Gsteren Arazi Model almas

ekil 14 : Renkli Ykseklik (toporafik zon snrlar) Modeli

14

ekil 15 : Atksu ebeke Plan almas

15

ekil 16 : Atksu ebeke Plan almas (ortofoto resim altlkl)

3.5 iftlikky Beldesi Atksu Planlama Esaslar iftlikky beldesinden kaynaklanan atksular, bir blgede cazibe ile akacak ekilde toplanmakta olup, proje alannn dousunda terkos deresine paralel atksu toplayclar ile toplanan atksular planlanan atksu artma tesisine iletilecektir. Atksu kanalizasyon ebekesi iin planlama almalar, saysal bazda hazrlanm imar ve halihazr haritalar zerinde yaplmtr. n alma da kullanlan arazi model almalar aada gsterilmitir. ncelikli olarak haritalar zerinde terra Solid program kullanlarak arazinin tesviye erileri tekrar oluturularak gerekli genleme ve ak oklarn gsteren almalar yaplr. Bu almada proje alanna den ya sularnn ak ynleri detayl olarak ekil 17 de grlmektedir. Son admda ise arazi kotlarna bal renklendirme almas yaplr. Bu alma ile havzann en dk ve en yksek kotlu son ayrm blgeleri detayl olarak grlebilir. (ekil 18) Sonra ki almalarda ise yerleimin atksu ebeke projeleri halihazr ve ortofoto plan zerinde grlmektedir. (ekil 19-20)

16

ekil 17 : Ak Oklarn Gsteren Arazi Model almas

17

ekil 18 : Renkli Ykseklik (toporafik kotlara bal olarak ) Modeli

18

ekil 19 : Atksu ebeke Plan almas

19

ekil 20 : Atksu ebeke Plan almas (ortofoto resim altlkl) 3.6 Karacaky Beldesi Atksu Planlama Esaslar Karacaky beldesinden kaynaklanan atksular, bir blgede cazibe ile akacak ekilde toplanmakta olup, proje alannn dousunda terkos deresine paralel atksu toplayclar ile toplanan atksular planlanan atksu artma tesisine iletilecektir. Burada ki zel husus ise proje alannn dousu ve batsnda toplanan atksular dere boyunca iletilerek ortak bir artma tesisinde artlacaktr. Atksu kanalizasyon ebekesi iin planlama almalar, saysal bazda hazrlanm imar ve halihazr haritalar zerinde yaplmtr. n alma da kullanlan arazi model almalar aada gsterilmitir. ncelikli olarak haritalar zerinde Terra Solid program kullanlarak arazinin tesviye erileri tekrar oluturularak gerekli genleme ve ak oklarn gsteren almalar yaplr. (ekil 21) Sonra ki almalarda ise yerleimin atksu ebeke projeleri halihazr ve ortofoto plan zerinde grlmektedir. (ekil 22)

20

ekil 21 : Tesviye Erili Arazi Model almas

21

ekil 22 : Atksu ebeke Planlamas

22

4. SONU ve TARTIMA Uygulamada teorik bilgilerin gnmz gelimelerinde bilgisayar olanaklar ile karlatrldnda proje zmn ksa srede ekonomik ve teknik ynden hazrlamaya imkan tand grlmektedir. Elle yapldnda uzun zaman alan ve ok sayda tekrarl ilem gerektirdiinden hata yapmaya olduka msait olan kanalizasyon hesaplarn, bilgisayar programlar kullanarak daha hzl ve doru projelendirmek mmkn olabilmektedir. Teorik bilgilerde pek deinilmeyen arazi almalarnn proje hazrlamada ki nemi bu alma ile daha da ortaya kmtr. Bilhassa yksek younluklu konut alanlarnda arazinin toporafyasn (en dk kotlu ve en yksek kotlu blgelerinin) tespit edilmesi ok g olmakta, bu hususta birok hatalar yaplmaktadr. Bu hatalar hem kanal maliyetlerini arttrmakta hem de kanallarn salkl projelendirilmesine mani olmaktadr. Arazi model programlar kullanarak arazinin detayl toporafik haritas, ak oklar ve renkli ykseklik katman planlar oluturularak projelendirmede byk kolaylklar salamaktadr. Ayrca bu almalarn isale hatlar ve ebeke planlamalarnda da kullanlmas ok nemlidir. Bylece yanl gzergah seiminin nne geilmi olacaktr. Ayrca yamursuyu kanal ve toplayclarn enkesit ve boyprofilleri bu program yardmyla detayl olarak ortaya koyulmaktadr. Bilgisayar programlarnn bir dier avantaj da daha nce ina edilmi atksu ve yamursuyu kanallarnn gnmz projelendirme kriterlerine gre tahkik edilmesine imkan salamasdr. Yaplacak optimizasyon almalar ile kanallarn problemli nokta ya da blgeleri daha rahat tespit edilebilmekte ve yeni zmler ortaya konulabilmektedir. Ancak tm mhendislik hesaplarnda olduu gibi bilgisayar zmleri ancak mhendislik saduyusu ile bir anlam kazanabilir.

23

Kaynaklar Samsunlu A.,Su Getirme ve Kanalizasyon Yaplarnn Projelendirmesi, 7. Bask, Sam- evre Teknolojileri Merkezi Yaynlar, st 1997, 85-90,254-260 Ycel M, Aksoan S.., Su Getirme Kanalizasyon ve Sularn Artlmas, 1. Cilt, Dizgi ve Bask Mente Matbaas, Glhan M., Aksoan S., Sularn Artlmas, Cilt 1, Matbaa Teknisyenleri Basm Evi, stanbul 1970, 285-298 Glhan M., Aksoan S., Sularn Artlmas, Cilt 2, Matbaa Teknisyenleri Basm Evi, stanbul 1970, 153-181 Erolu V., Su Tasfiyesi 1. cilt, 4. Bask, T naat Fakltesi Matbaas, 1995, 285-298 Muslu ,Y. , (1996) , Atksularn Artlmas Cilt1, SK Alibeyky- Sazldere evre Koruma Projesi Fizibilite Ara Raporu, Ocak 2001 Ycel M., Aksoan S., 1987, Su Getirme Kanalizasyon ve Sularn Artlmas SK Sazldere Havzas Atksu ebeke ve Toplayclar, Atksu Terfi Merkezi ve Terfi Hatlar Etd Raporu, Eyll 2001 Erolu, V., Topack, D., (1993) , Su Temini ve Atksu Uzaklatrlmas Uygulamalar Muslu ,Y. , (1996) , Atksularn Artlmas Cilt1, SK Master Plan, Cilt3, Atksu Altyaps (1999) SK Master Plan, Cilt6, evresel Deerlendirme (1999)

24