SAMSUN VALL L EVRE VE ORMAN MDRL

SAMSUN L EVRE DURUM RAPORU

SAMSUN-2005

L EVRE DURUM RAPORLARI REHBER NDEKLER Sayfa A. CORAF KAPSAM................................................................................................. 1 B. DOAL KAYNAKLAR ............................................................................................ 15 C. HAVA (ATMOSFER VE KLM )........................................................................... 36 D. SU................................................................................................................................. 69 E. TOPRAK VE ARAZ KULLANIMI ....................................................................... 124 F. FLORA-FAUNA VE HASSAS YRELER............................................................. 135 G. TURZM ..................................................................................................................... 181 H. TARIM VE HAYVANCILIK .................................................................................. 194 . MADENCLK .......................................................................................................... 247 J. ENERJ ....................................................................................................................... 250 K. SANAY VE TEKNOLOJ ...................................................................................... 255 L. ALTYAPI, ULAIM VE HABERLEME ............................................................. 270 M. YERLEM ALANLARI VE NFUS ..................................................................... 290 N. ATIKLAR ................................................................................................................... 313 O. GRLT VE TTREM ...................................................................................... 353 P. AFETLER ................................................................................................................... 361 R. SALIK VE EVRE................................................................................................. 377 S. EVRE ETM ...................................................................................................... 398 T. EVRE YNETM VE PLANLAMA ................................................................... 402

II

A. CORAF KAPSAM........................................................................................................... 1 A.1. Giri.................................................................................................................................. 1 A.2. l ve le Snrlar ............................................................................................................. 6 A.3. lin Corafi Durumu......................................................................................................... 6 A.4. lin Topografyas ve Jeomorfolojik Durumu ................................................................... 7 A.5. Jeolojik Yap ve Stratigrafi ............................................................................................ 11 A.5.1. Metamorfizma ve Mamatizma............................................................................... 14 A.5.2. Tektonik ve Paleocorafya ...................................................................................... 14 B. DOAL KAYNAKLAR ................................................................................................... 15 B.1. Enerji Kaynaklar ........................................................................................................... 15 B.1.1. Gne ....................................................................................................................... 15 B.1.2. Su Gc.................................................................................................................... 15 B.1.3. Kmr ...................................................................................................................... 15 B.1.4. Doalgaz ................................................................................................................ 15 B.1.5. Rzgar ...................................................................................................................... 15 B.1.6. Biyoktle.................................................................................................................. 16 B.1.7. Petrol ........................................................................................................................ 16 B.1.8. Jeotermal Sahalar ..................................................................................................... 16 B.2. Biyolojik eitlilik ......................................................................................................... 17 B.2.1. Ormanlar .................................................................................................................. 17 B.2.1.1. Odun retimine Ayrlan Tarm Alanlar ........................................................... 18 B.2.2. ayr ve Mera .......................................................................................................... 18 B.2.3. Sulak Alanlar ........................................................................................................... 20 B.2.4. Flora ......................................................................................................................... 27 B.2.5. Fauna........................................................................................................................ 27 B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parklar, Tabiat Ant, Tabiat Koruma Alanlar ve Dier Hassas Yreler.......................................................................................................... 28 B.3.Toprak ..32 B.4. Su Kaynaklar................................................................................................................. 32 B.4.1. me Suyu Kaynaklar ve Barajlar ........................................................................... 32 B.4.2. Yeralt Su Kaynaklar .............................................................................................. 33

III

B.4.3. Akarsular.................................................................................................................. 33 B.4.4. Gller ve Gletler .................................................................................................... 33 B.5. Mineral Kaynaklar.......................................................................................................... 33 B.5.1. Sanayi Madenleri ..................................................................................................... 34 B.5.2. Metalik Madenler..................................................................................................... 34 B.5.3. Enerji Madenleri ...................................................................................................... 34 B.5.4. Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzemeler .................................. 34 C. HAVA (ATMOSFER VE KLM).................................................................................... 36 C.1. klim ve Hava ................................................................................................................. 36 C.1.1. Doal Deikenler ................................................................................................... 36 C.1.1.1. Rzgar................................................................................................................ 36 C.1.1.2. Basn ................................................................................................................ 38 C.1.1.3. Nem ................................................................................................................... 38 C.1.1.4. Scaklk .............................................................................................................. 39 C.1.1.5. Buharlama ........................................................................................................ 41 C.1.1.6. Yalar.............................................................................................................. 41 C.1.1.6.1. Yamur ...................................................................................................... 42 C.1.1.6.2. Kar, Dolu, Sis ve Kra ............................................................................ 42 C.1.1.7. Seller.................................................................................................................. 43 C.1.1.8. Kuraklk ............................................................................................................. 43 C.1.1.9. Mikro klima ....................................................................................................... 43 C.1.2. Yapay Etmenler ....................................................................................................... 43 C.1.2.1. Plansz Kentleme.............................................................................................. 43 C.1.2.2. Yeil Alanlar...................................................................................................... 44 C.1.2.3. Isnmada Kullanlan Yaktlar............................................................................. 44 C.1.2.4. Endstriyel Emisyonlar ..................................................................................... 57 C.1.2.5. Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar................................................................... 62 C.2. Havay Kirletici Gazlar ve Kaynaklar........................................................................... 63 C.2.1. Kkrtdioksit Konsantrasyonu ve Duman............................................................... 63 C.2.2. Partikl Madde (PM) Emisyonlar........................................................................... 64 C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonlar .................................................................................. 64 C.2.4. Azot Oksit (NOx) Emisyonlar ................................................................................ 64 C.2.5. Hidrokarbon ve Kurun Emisyonlar ....................................................................... 65

IV

C.3. Atmosferik Kirlilik......................................................................................................... 65 C.3.1.Ozon Tabakasnn ncelmesinin Etkileri................................................................... 65 C.3.2. Asit Yalarnn Etkileri ......................................................................................... 65 C.4. Hava Kirleticilerinin evreye Olan Etkileri................................................................... 66 C.4.1. Doal evreye Etkileri ............................................................................................ 66 C.4.1.1. Su zerindeki Etkileri ....................................................................................... 66 C.4.1.2. Toprak zerine Etkileri ..................................................................................... 66 C.4.1.3. Flora ve Fauna zerindeki Etkileri ................................................................... 67 C.4.1.4. nsan Sal zerindeki Etkileri ...................................................................... 68 C.4.2. Yapay evreye (Grnt Kirlilii zerine) Etkileri ............................................... 68 D. SU......................................................................................................................................... 69 D.1. Su Kaynaklarnn Kullanm .......................................................................................... 69 D.1.1. Yeralt Sular............................................................................................................ 69 D.1.2. Jeotermal Kaynaklar ................................................................................................ 69 D.1.3. Akarsular.................................................................................................................. 70 D.1.4. Gller, Gletler ve Rezervuarlar.............................................................................. 75 D.1.5. Denizler.................................................................................................................... 85 D.2. Doal Drenaj Sistemleri................................................................................................. 85 D.3. Su Kaynaklarnn Kirlilii ve evreye Etkileri........................................................... 106 D.3.1. Yeralt Sular ve Kirlilik ........................................................................................ 106 D.3.2. Akarsularda Kirlilik ............................................................................................... 107 D.3.3. Gller, Gletler ve Rezervuarlarda Kirlilik ........................................................... 108 D.3.4. Denizlerde Kirlilik ................................................................................................. 115 D.4. Su ve Ky Ynetimi, Strateji ve Politikalar ............................................................... 116 D.5. Su Kaynaklarnda Kirlilik Etkenleri ............................................................................ 118 D.5.1. Tuzluluk................................................................................................................. 118 D.5.2. Zehirli Gazlar......................................................................................................... 118 D.5.3. Azot ve Fosforun Yol At Kirlilik..................................................................... 118 D.5.4. Ar Metaller ve z Elementler .............................................................................. 118 D.5.5. Zehirli Organik Bileikler...................................................................................... 119 D.5.5.1. Siyanrler ........................................................................................................ 119 D.5.5.2. Petrol ve Trevleri........................................................................................... 119 D.5.5.3.Polikloro Naftalinler ve Bifeniller.................................................................... 119

D.5.5.4.Pestisitler ve Su Kirlilii .................................................................................. 119 D.5.5.5.Gbreler ve Su Kirlilii.................................................................................... 119 D.5.5.6. Deterjanlar ve Su Kirlilii ............................................................................... 122 D.5.6. znm Organik Maddeler................................................................................ 122 D.5.7. Patojenler ............................................................................................................... 122 D.5.8. Askda Kat Maddeler .........................................................................................122 D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirlilii ................................................................... 123 E. TOPRAK VE ARAZ KULLANIMI.............................................................................. 124 E.1. Genel Toprak Yaps..................................................................................................... 124 E.2. Toprak Kirlilii............................................................................................................. 124 E.2.1. Kimyasal Kirlenme ............................................................................................... 124 E.2.1.1. Atmosferik Kirlenme ....................................................................................... 124 E.2.1.2. Atklardan Kirlenme ........................................................................................ 124 E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme.............................................................................................. 126 E.3. Arazi ............................................................................................................................. 126 E.3.1. Arazi Varl........................................................................................................... 126 E.3.1.1. Arazi Snflar .................................................................................................. 126 E.3.1.2. Kullanm Durumu ............................................................................................ 131 E.3.2. Arazi Problemleri ................................................................................................... 132 F . FLORA - FAUNA VE HASSAS YRELER ................................................................ 135 F.1. Ekosistem Tipleri.......................................................................................................... 135 F.1.1. Ormanlar................................................................................................................. 135 F.1.1.1. Ormanlarn Ekolojik Yaps ............................................................................. 135 F.1.1.2. lin Orman Envanteri ....................................................................................... 136 F.1.1.3. Orman Varlnn Yararlar.............................................................................. 140 F.1.1.4. Orman Kadastro ve Mlkiyet Konular ........................................................... 141 F.1.2. ayr ve Meralar..................................................................................................... 142 F.1.3. Sulak Alanlar.......................................................................................................... 144 F.1.4. Dier Alanlar (Stepler vb.)..................................................................................... 144 F.2. Flora.............................................................................................................................. 144 F.2.1. Habitat ve Topluluklar .......................................................................................... 144

VI

F.2.2. Trler ve Populasyonlar ....................................................................................... 144 F. 3. Fauna............................................................................................................................ 147 F.3.1. Habitat ve Topluluklar .......................................................................................... 147 F.3.2. Trler ve Populasyonlar ........................................................................................ 149 F.3.3. Hayvan Yaama Haklar......................................................................................... 157 F.3.3.1. Evcil Hayvanlar................................................................................................ 157 F.3.3.1.1. Sahipli Hayvanlar..................................................................................... 157 F.3.3.1.2. Sahipsiz Hayvanlar .................................................................................. 157 F.3.3.2. Nesli Tehlike Altnda Olan ve Olmas Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanlar 159 F.3.3.3. Hayvan Haklar hlalleri................................................................................... 159 F.3.3.4. Valilikler, Belediyeler ve Gnll Kurulularla birlii ................................ 160 F.4. Hassas Yreler Kapsamnda Olup (*) Blmdeki Bilgilerin stenecei Alanlar ......... 161 F.4.1. lkemiz Mevzuat Uyarnca Korunmas Gerekli Alanlar...................................... 161 F.4.1.1. 2873 Sayl Milli Parklar Kanununun 2. Maddesinde Tanmlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarnca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parklar, Tabiat Antlar ve Tabiat Koruma Alanlar............................... 161 F.4.1.2. 3167 Sayl Kara Avcl Kanunu Uyarnca evre ve Orman Bakanlnca Belirlenen Yaban Hayat Koruma Sahalar ve Yaban Hayvan Yerletirme Alanlar .................................................................................................... 164 F.4.1.3. 2863 Sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun 2. Maddesinin a - Tanmlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kltr Varlklar, Tabiat Varlklar, Sit ve Koruma Alan Olarak Tanmlanan ve Ayn Kanun le 3386 Sayl Kanunun (2863 Sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun Baz Maddelerinin Deitirilmesi ve Bu Kanuna Baz Maddelerin Eklenmesi Hakknda Kanun) lgili Maddeleri Uyarnca Tespiti ve Tescili Yaplan Alanlar....................................... 170 F.4.1.4. 1380 Sayl Su rnleri Kanunu Kapsamnda Olan Su rnleri stihsal ve reme Sahalar............................................................................................. 170 F.4.1.5. 4/9/1988 Tarihli ve 19919 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve 23742 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Ynetmelikle Deiik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanmlanan Alanlar............................................................................... 170 F.4.1.6. 2/11/1986 Tarihli ve 19269 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmeliinin 49. Maddesinde Tanmlanan Hassas Kirlenme Blgeleri ....................................................................................... 170

VII

F.4.1.7. 2872 Sayl evre Kanununun 9. Maddesi Uyarnca Bakanlar Kurulu Tarafndan zel evre Koruma Blgeleri Olarak Tespit ve lan Edilen Alanlar ............................................................................................................... 171 F.4.1.8. 2960 Sayl Boazii Kanununa Gre Koruma Altna Alnan Alanlar .......... 171 F.4.1.9. 6831 Sayl Orman Kanunu Gereince Orman Alan Saylan Yerler.............. 171 F.4.1.10. 3621 Sayl Ky Kanunu Gereince Yap Yasa Getirilen Alanlar ............. 171 F.4.1.11. 3573 Sayl Zeytinciliin Islah ve Yabanilerinin Alattrlmas Hakknda Kanunda Belirtilen Alanlar........................................................................... 171 F.4.1.12. 4342 Sayl Mera Kanununda Belirtilen Alanlar ........................................... 171 F.4.1.13. 30.01.2002 Tarih ve 24656 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Sulak Alanlarn Korunmas Ynetmeliinde Belirtilen Alanlar .... 171 F.4.2. lkemizin Taraf Olduu Uluslararas Szlemeler Uyarnca Korunmas Gerekli Alanlar (**).......................................................................................................... 171 F.4.2.1. 20/2/1984 Tarih ve 18318 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Avrupann Yaban Hayat ve Yaama Ortamlarn Koruma Szlemesi (BERN Szlemesi) Uyarnca Koruma Altna Alnm Alanlardan nemli Deniz Kaplumbaas reme Alanlarnda Belirtilen I. ve II. Koruma Blgeleri, Akdeniz Foku Yaama ve reme Alanlar ............................................... 171 F.4.2.2. 12/6/1981 Tarih ve 17368 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Akdenizin Kirlenmeye Kar Korunmas Szlemesi (Barcelona Szlemesi) Uyarnca Korumaya Alnan Alanlar....................................... 172 F.4.2.2.1. 23/10/1988 Tarihli ve 19968 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Akdenizde zel Koruma Alanlarnn Korunmasna Ait Protokol Gerei lkemizde zel Koruma Alan Olarak Belirlenmi Alanlar.................................... 172 F.4.2.2.2. 13/9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gerei Seilmi Birlemi Milletler evre Program Tarafndan Yaymlanm Olan Akdenizde Ortak neme Sahip 100 Kysal Tarihi Sit Listesinde Yer Alan Alanlar ............................................................ 172 F.4.2.2.3. Cenova Deklerasyonunun 17. Maddesinde Yer Alan Akdenize Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Trlerinin Yaama ve Beslenme Ortam Olan Kysal Alanlar .............................................................................................................. 172 F.4.2.3. 14/2/1983 Tarih ve 17959 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Dnya Kltr ve Tabiat Mirasnn Korunmas Szlemesinin 1. ve 2. Maddeleri Gereince Kltr ve Turizm Bakanl Tarafndan Koruma Altna Alnan Kltrel Miras ve Doal Miras Stats Verilen Kltrel, Tarihi ve Doal Alanlar................................................................................................. 172 F.4.2.4. 17/05/1994 Tarih ve 21937 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak

VIII

Yrrle Giren zellikle Su Kular Yaama Ortam Olarak Uluslararas neme Sahip Sulak Alanlarn Korunmas Szlemesi (RAMSAR Szlemesi) Uyarnca Koruma Altna Alnm Alanlar.................................................................................... 172 F.4.3. Korunmas Gereken Alanlar (***) ......................................................................... 177 F.4.3.1. Onayl evre Dzeni Planlarnda, Mevcut zellikleri Korunacak Alan Olarak Tespit Edilen ve Yaplama Yasa Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Bio genetik Rezerv Alanlar, Jeotermal Alanlar vb.)........................ 177 F.4.3.2. Tarm Alanlar: Tarmsal Kalknma Alanlar, Sulanan, Sulanmas Mmkn ve Arazi Kullanma Kabiliyet Snflar I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yaa Bal Tarmda Kullanlan I. ve II. Snf le, zel Mahsul Plantasyon Alanlarnn Tamam ...................................................................................................... 177 F.4.3.3. Sulak Alanlar: Doal veya Yapay, Devaml veya Geici, Sularn Durgun veya Akntl, Tatl, Ac veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin ekilme Devresinde 6 Metreyi Gemeyen Derinlikleri Kapsayan, Bata Su Kular Olmak zere Canllarn Yaama Ortam Olarak nem Tayan Btn Sular, Bataklk Sazlk ve Turbiyeler le Bu Alanlarn Ky Kenar izgisinden tibaren Kara Tarafna Doru Ekolojik Adan Sulak Alan Kalan Yerler .................................................................................................................. 177 F.4.3.4. Gller, Akarsular, Yer alt suyu letme Sahalar ............................................ 179 F.4.3.5. Bilimsel Aratrmalar in nem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Dm veya Debilir Trler ve lkemiz in Endemik Olan Trlerin Yaama Ortam Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanlar, Benzersiz zelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluumlarn Bulunduu Alanlar ........................................................................................................ 179 F.4.3.6. Mesire Yerleri; 6831 Sayl Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkn Rekrasyonel Kullanmn Dzenleyip, Kullanmnn Doal Yapnn Tahribine Neden Olmadan Ynlendirilmesini Salamak zere Ayrlan Alanlar ......................... 179 G. TURZM ........................................................................................................................... 181 G.1. Yrenin Turistik Deerleri........................................................................................... 181 G.1.1 Yrenin Doal Deerleri ........................................................................................ 181 G.1.1.1. Konum ............................................................................................................. 181 G.1.1.2. Fiziki zellikleri.............................................................................................. 182 G.1.2. Kltrel Deerler ................................................................................................... 182 G.2. Turizm eitleri ........................................................................................................... 189

IX

G.3. Turistik Altyap ............................................................................................................ 189 G.4. Turist Says ................................................................................................................. 191 G.5. Turizm Ekonomisi........................................................................................................ 192 G.6. Turizm-evre likisi ................................................................................................... 192 H. TARIM VE HAYVANCILIK ......................................................................................... 194 H.1. Genel Tarmsal Yap .................................................................................................... 194 H.2. Tarmsal retim .......................................................................................................... 195 H.2.1.Bitkisel retim........................................................................................................ 195 H.2.1.1. Tarla Bitkileri .................................................................................................. 195 H.2.1.1.1. Budaygiller .......................................................................................... 195 H.2.1.1.2. Baklagiller ............................................................................................. 205 H.2.1.1.3. Yem Bitkileri......................................................................................... 207 H.2.1.1.4. Endstriyel Bitkiler ............................................................................... 208 H.2.1.2. Bahe Bitkileri................................................................................................. 215 H.2.1.2.1. Meyve retimi ...................................................................................... 215 H.2.1.2.2. Sebze retimi ........................................................................................ 223 H.2.1.2.3. Ss Bitkileri........................................................................................... 227 H.2.2. Hayvansal retim .................................................................................................. 229 H.2.2.1. Bykba Hayvanclk ................................................................................... 229 H.2.2.2. Kkba Hayvanclk .................................................................................... 235 H.2.2.3. Kmes Hayvancl ( Kanatl retimi) ......................................................... 236 H.2.2.4. Su rnleri .................................................................................................... 238 H.2.2.5. Krk Hayvancl .......................................................................................... 241 H.2.2.6. Arclk ve pekbcekilii............................................................................. 241 H.3. Organik Tarm.............................................................................................................. 242 H.4. Tarmsal letmeler ...................................................................................................... 244 H.4.1. Kamu letmeleri ................................................................................................... 244 H.4.2. zel letmeler....................................................................................................... 245 H.5. Tarmsal Faaliyetler ..................................................................................................... 245 H.5.1. Pestisit Kullanm................................................................................................... 245 H.5.2. Gbre Kullanm .................................................................................................... 245 H.5.3. Toprak Kullanm................................................................................................... 246

I. MADENCLK ................................................................................................................. 247 I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzemeler.............................................................................................. 247 I.1.1.Sanayi Madenleri...................................................................................................... 247 I.1.2. Metalik Madenler .................................................................................................... 247 I.1.3. Enerji Madenleri...................................................................................................... 247 I.1.4. Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzemeler.................................. 248 I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapld Yerlerin zellikleri ............................................ 248 I.3. Cevher Zenginletirme .................................................................................................. 248 I.4. Madencilik Faaliyetlerinin evre zerine Etkileri ....................................................... 249 I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanm Amacyla Yaplan Rehabilitasyon almalar .................................................................................................. 249 J. ENERJ ............................................................................................................................. 250 J.1. Birincil Enerji Kaynaklar ............................................................................................ 250 J.1.1. Takmr .............................................................................................................. 250 J.1.2. Linyit....................................................................................................................... 250 J.1.3. Asfaltit..................................................................................................................... 250 J.1.4. Bitml ist............................................................................................................. 251 J.1.5. Hampetrol................................................................................................................ 251 J.1.6. Doalgaz ................................................................................................................. 251 J.1.7. Nkleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum)............................................................. 251 J.1.8. Orman...................................................................................................................... 251 J.1.9.Hidrolik .................................................................................................................... 251 J.1.10. Jeotermal ............................................................................................................... 251 J.1.11. Gne .................................................................................................................... 251 J.1.12. Rzgar ................................................................................................................... 252 J.1.13. Biyoktle............................................................................................................... 252 J.2. kincil Enerji Kaynaklar ............................................................................................... 252 J.2.1. Termik Enerji .......................................................................................................... 252 J.2.2. Hidrolik Enerji ........................................................................................................ 254 J.2.3. Nkleer Enerji ......................................................................................................... 254 J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi retimi................................................................... 254

XI

J.3. Enerji Tketiminin Sektrlere Dalm........................................................................ 254 J.4. Enerji Tasarrufu le lgili Yaplan almalar............................................................... 254 K. SANAY VE TEKNOLOJ ............................................................................................. 255 K.1. l Sanayinin Geliimi, Yer Seimi Sreleri ve Bunu Etkileyen Etkenler................... 255 K.2. Genel Anlamda Sanayi Gruplandrlmas .................................................................... 256 K.3. Sanayinin lelere Gre Dalm ................................................................................ 258 K.4. Sanayi Gruplarna Gre yeri Saylar ve stihdam Durumu...................................... 261 K.5. Sanayi Gruplarna Gre retim Teknolojisi ve Enerji Kullanm .............................. 262 K.6. Sanayiden Kaynaklanan evre Sorunlar ve Alnan nlemler.................................... 263 K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirlilii................................................. 264 K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirlilii..... 264 K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirlilii ............................................. 268 K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Grlt Kirlilii ............................................ 268 L. ALTYAPI, ULAIM VE HABERLEME ................................................................... 270 L.1. Altyap .......................................................................................................................... 270 L.1.1. Temiz Su Sistemi ................................................................................................... 270 L.1.2. Atk Su Sistemi, Kanalizasyon ve Artma Sistemi................................................. 279 L.1.3. Yeil Alanlar .......................................................................................................... 280 L.1.4. Elektrik letim Hatlar ............................................................................................ 280 L.1.5. Doalgaz Boru Hatlar ........................................................................................... 282 L.2 . Ulam.......................................................................................................................... 282 L.2.1. Karayollar.............................................................................................................. 282 L.2.1.1. Karayollar Genel............................................................................................. 282 L.2.1.2.Ulam Planlamas ...284 L.2.1.3. Toplu Tam Sistemleri.................................................................................... 284 L.2.1.4. Kent i Yollar ................................................................................................. 284 L.2.1.5. Ara Saylar .................................................................................................... 284 L.2.2. Demiryollar........................................................................................................ 284 L.2.2.1. Kullanlan Rayl Sistemler............................................................................... 284 L.2.2.2. Tamaclkta Demiryollar .............................................................................. 285 L.2.3. Deniz, Gl ve Nehir Tamacl .......................................................................... 285

XII

L.2.3.1. Limanlar........................................................................................................... 285 L.2.3.2. Tamaclk....................................................................................................... 286 L.2.4. Havayollar............................................................................................................. 287 L.3. Haberleme ................................................................................................................... 288 L.4. lin Plan Durumu .......................................................................................................... 288 L.5. ldeki Baz stasyonlar.................................................................................................. 289 M. YERLEM ALANLARI VE NFUS (*) ..................................................................... 290 M.1. Kentsel ve Krsal Planlama.......................................................................................... 290 M.1.1. Kentsel Alanlar .................................................................................................... 291 M.1.1.1. Doal zelliklerin Kent Formuna Etkileri ..................................................... 291 M.1.1.2. Kentsel Byme Deseni ................................................................................. 291 M.1.1.3. Planl Kentsel Gelime Alanlar ..................................................................... 293 M.1.1.4. Kentsel Alanlarda Younluk .......................................................................... 293 M.1.1.5. Kentsel Yenileme Alanlar ............................................................................. 293 M.1.1.6. Endstri Alanlar Yer Seimi.......................................................................... 293 M.1.1.7. Tarihi, Kltrel, Arkeolojik ve Turistik zellikli Alanlar ............................. 293 M.1.2. Krsal Alanlar........................................................................................................ 294 M.1.2.1. Krsal Yerleme Deseni .................................................................................. 294 M.1.2.2. Arazi Mlkiyeti............................................................................................... 296 M.2. Altyap ......................................................................................................................... 296 M.3. Binalar ve Yap eitleri ............................................................................................. 297 M.3.1. Kamu Binalar ....................................................................................................... 297 M.3.2. Okullar .................................................................................................................. 297 M.3.3. Hastaneler ve Salk Tesisleri............................................................................... 297 M.3.4. Sosyal ve Kltrel Tesisler ................................................................................... 297 M.3.5. Endstriyel Yaplar ............................................................................................... 298 M.3.6. Ger ve Hareketli Barnaklar .............................................................................. 298 M.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amal Dier Yaplar ....................................................... 298 M.3.8. Brolar ve Dkkanlar............................................................................................ 298 M.3.9. Krsal Alanda Yaplama ...................................................................................... 298 M.3.10. Yerel Mimari zelikler....................................................................................... 298 M.3.11. Bina Yapmnda Kullanlan Yerel Materyaller................................................... 298 M.4.Sosyo-Ekonomik Yap ................................................................................................. 298

XIII

M.4.1. Alanlar ve sizlik ............................................................................................ 299 M.4.2. Gler.................................................................................................................... 300 M.4.3. Gebe iler (Mevsimlik) .................................................................................. 300 M.4.4. Kent Toprann Mlkiyet Dalm ..................................................................... 301 M.4.5. Konut Yapm Sreleri ......................................................................................... 301 M.4.6. Gecekondu Islah ve nleme Blgeleri ................................................................. 301 M.5. Yerleim Yerlerinin evresel Etkileri......................................................................... 301 M.5.1. Grnt Kirlilii ................................................................................................... 301 M.5.2. Binalarda Ses zolasyonu ...................................................................................... 301 M.5.3. Havaalanlar ve evresinde Oluturulan Grlt Zonlar .................................... 302 M.5.4. Ticari ve Endstriyel Grlt ............................................................................... 302 M.5.5. Kentsel Atklar ...................................................................................................... 302 M.5.6. Binalarda Is Yaltm............................................................................................ 305 M.6. Nfus ........................................................................................................................... 305 M.6.1. Nfusun Yllara Gre Deiimi.. 306 M.6.2. Nfusun Ya, Cinsiyet ve Eitim Gruplarna Gre Dalm ............................... 307 M.6.3. l ve lelerin Nfus Younluklar ........................................................................ 310 M.6.4. Nfus Deiim Oran ............................................................................................ 311 N. ATIKLAR ......................................................................................................................... 313 N.1. Evsel Kat Atklar......................................................................................................... 313 N.2. Tehlikeli Atklar........................................................................................................... 315 N.3. zel Atklar.................................................................................................................. 323 N.3.1. Tbbi Atklar .......................................................................................................... 323 N.3.2. Atk Yalar ............................................................................................................ 324 N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atk Yalar ........................................................................ 325 N.3.4. Pil ve Akler .......................................................................................................... 326 N.3.5. Cips ve Dier Yakma Frnlarndan Kaynaklanan Kller ..................................... 327 N.3.6. Tarama amurlar.................................................................................................. 328 N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atklar ............................................................................... 328 N.3.8. Kullanm mr Bitmi Aralar ............................................................................. 328 N.4. Dier Atklar ................................................................................................................ 328 N.4.1. Ambalaj Atklar .................................................................................................... 328 N.4.2. Hayvan Kadavralar ............................................................................................... 328

XIV

N.4.3. Mezbaha Atklar ................................................................................................... 329 N.5. Atk Ynetimi .............................................................................................................. 329 N.6. Kat Atklarn Miktar ve Kompozisyonu .329 N.7. Kat Atklarn Biriktirilmesi, Toplanmas, Tanmas ve Aktarma Merkezleri ........... 330 N.8.Atklarn Bertaraf Yntemleri ....................................................................................... 330 N.8.1.Kat Atklarn Depolanmas ................................................................................... 330 N.8.2. Atklarn Yaklmas ............................................................................................... 351 N.8.3. Kompost................................................................................................................. 351 N.9. Atklarn Geri Kazanm ve Deerlendirmesi .............................................................. 351 N.10. Atklarn evre zerindeki Etkileri........................................................................... 351 O. GRLT VE TTREM ............................................................................................ 353 O.1. Grlt ......................................................................................................................... 353 O.1.1. Grlt Kaynaklar ............................................................................................... 354 O.1.1.1. Trafik Grlts .............................................................................................. 354 O.1.1.2. Endstri Grlts .......................................................................................... 356 O.1.1.3. naat Grlts .............................................................................................. 357 O.1.1.4.Yerleim Alanlarnda Oluan Grltler...358 O.1.1.5. Havaalanlar Yaknnda Oluan Grlt ......................................................... 358 O.1.2. Grlt ile Mcadele ............................................................................................. 358 O.1.3. Grltnn evreye Olan Etkileri........................................................................ 359 O.1.3.1. Grltnn Fiziksel evreye Olan Etkileri..................................................... 359 O.1.3.2. Grltnn Sosyal evreye Olan Etkileri....................................................... 359 O.1.4. Grltnn nsanlar zerine Olan Etkileri............................................................ 359 O.1.4.1. Fiziksel Etkileri ............................................................................................... 359 O.1.4.2. Fizyolojik Etkileri............................................................................................ 360 O.1.4.3. Psikolojik Etkileri............................................................................................ 360 O.1.4.4. Performans zerine Etkileri............................................................................ 360 O.2. Titreim ........................................................................................................................ 360 P. AFETLER.......................................................................................................................... 361 P.1. Doal Afetler ................................................................................................................ 361 P.1.1. Depremler ............................................................................................................... 361

XV

P.1.2. Heyelan ve lar................................................................................................... 363 P.1.3. Seller....................................................................................................................... 365 P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlk Yangnlar ........................................................................ 366 P.1.5. Ormanlar zerinde Biyotik veya Abiyotik Faktrlerin Etkileri: ........................... 367 P.1.6. Frtnalar ................................................................................................................. 368 P.2. Dier Afetler.............................................................................................................. 368 P.2.1. Radyoaktif Maddeler.............................................................................................. 368 P.2.2. Denize Dklen Petrol ve Dier Tehlikeli Atklar................................................. 368 P.2.3. Tehlikeli Maddeler ................................................................................................. 370 P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardm Tedbirleri .......................................................................... 370 P.3.1.Sivil Savunma Birimleri .......................................................................................... 372 P.3.2. Yangn Kontrol ve nleme Tedbirleri ................................................................... 373 P.3.3. lkyardm Servisleri................................................................................................ 374 P.3.4. Afetzedeler ve Mltecilerin Yeniden skan .......................................................... 375 P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtii ve Snrlar aras Tanm in Alnan Tedbirler ..... 376 P.3.6. Afetler ve Byk Endstriyel Kazalar .................................................................. 376 R. SALIK VE EVRE....................................................................................................... 377 R.1. Temel Salk Hizmetleri .............................................................................................. 377 R.1.1. Salk Kurumlarnn Dalm ............................................................................... 377 R.1.2. Bulac Hastalklar................................................................................................ 379 R.1.2.1. me, Kullanma ve Sulama Sular ................................................................... 383 R.1.2.2. Denizler ........................................................................................................... 384 R.1.2.3. Zoonoz Hastalklar .......................................................................................... 384 R.1.3. Gda Hijyeni........................................................................................................... 385 R.1.4. Alama almalar.............................................................................................. 385 R.1.5. Bebek lmleri...................................................................................................... 387 R.1.6. lmlerin Hastalk, Ya ve Cins Gruplarna Gre Dalm ................................. 387 R.1.7. Aile Planlamas almalar................................................................................... 388 R.2. evre Kirlilii ve Zararlarndan Oluan Salk Riskleri.............................................. 391 R.2.1. Kentsel Hava Kirliliinin nsan Sal zerine Etkileri: ..................................... 391 R.2.2. Su Kirliliinin nsan Sal zerine Etkileri:....................................................... 394 R.2.3. Atklarn nsan Sal zerine Etkileri: ............................................................... 395 R.2.4. Grltnn nsan Sal zerine Etkileri: ........................................................... 396

XVI

R.2.5. Pestisitlerin nsan Sal zerine Etkileri:........................................................... 396 R.2.6. yonize Radyasyondan Korunma:.......................................................................... 397 R.2.7. Baz stasyonlarndan Yaylan Radyasyonun nsan Sal zerine Etkileri......... 397 S. EVRE ETM............................................................................................................. 398 S.1. Kamu Kurulularnn evre Eitimi le lgili Faaliyetleri ........................................... 398 S.2. evreyle lgili Gnll Kurulular ve Faaliyetleri....................................................... 400 S.2.1. evre Vakflar ....................................................................................................... 400 S.2.2. evre Dernekleri .................................................................................................... 401 S.2.3. evreyle lgili Federasyonlar ................................................................................. 401 T. EVRE YNETM VE PLANLAMA ......................................................................... 402 T.1. evre Kirliliinin ve evresel Tahribatn nlenmesi.................................................. 402 T.2. Doal Kaynaklarn Ekolojik Dengeler Esas Alnarak Verimli Kullanm, Korunmas ve Gelitirilmesi ................................................................................................ 403 T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin evrenin Tama Kapasitesini Amayacak Biimde Planlanmas ........................................................................................................... 403 T.4. evrenin nsan-Psikososyal htiyalaryla Uyumunun Salanmas............................. 404 T.5. evre Duyarl Arazi Kullanm Planlamas................................................................... 404 T.6. evresel Etki Deerlendirmesi..................................................................................... 404

XVII

TABLOLAR LSTES

Tablo B.1. Samsun li Linyit retimi................................................................................. 15 Tablo B.2. Mera Islah ve Amenajman almalar.19 Tablo B.3. 2005 Yl Mera Islah almalar .....................................................................19 Tablo B.4. Mera Tespit, Tahdit Ve Tahsis almalar Mera Ynetim Birlikleri..............20 Tablo B.5. Hassas Yreler...28 Tablo B.6.Maden Varl, Rezerv ve Tenr Bilgileri.........................................................34 Tablo B.7. Metalik Madenler .............................................................................................34 Tablo C.1. limize Ait Rzgar Deerleri............................................................................37 Tablo C.2.limize ait mahalli basn ortalamalar ..............................................................38 Tablo C.3.limize ait Sis ve Nispi Nem deerleri. .............................................................39 Tablo C.4. limize ait Scaklk ve Gnelenme Deerleri..................................................40 Tablo C.5.limize ait buharlama deerleri aadaki tabloda grlmektedir. ..................41 Tablo C.6. limize ait ya tablosu.................................................................................... 41 Tablo C.7. limize ait kar ve don durumu. .........................................................................42 Tablo C.8. Ya ve Kurakln Yllara Gre Dalm .........................................................43 Tablo C.9. Uygunluk Belgesi Verilen Yerli Kmr reticileri 45 Tablo C.10. 2005-2006 K Sezonunda Kmr Sat zin Belgesi Verilen thalatlar...45 Tablo C.11. Isnmada Kullanlacak Yerli Kmrlerde Aranacak zellikler ...................46 Tablo C.12. Isnma Amal thal Ta ve Linyit Kmrlerde Aranacak zellikler (Sata Sunulan) ...........................................................................................................................46 Tablo C.13. Sanayi Amal thal Edilen Kmrlerde Aranacak zellikler ......................47 Tablo C.14. Isnmada Kullanlacak Briket Kmrlerin zellikleri ...................................47 Tablo C.15. Biyoktle Briketlerinde Aranacak zellikler.................................................47 Tablo C.16. Merkez lede Bulunan EKHKKYne gre Emisyon znine Tabi Tesislerin Emisyon zin Durumlar ve lelere Dalm........................................... 58 Tablo C.17. EKHKKY Liste Aya gre Emisyon Alma lemleri Devam Eden letmelerin lelere Dalm.59 Tablo C.18-A. EKHKKY Liste B ye gre Emisyon Alma lemleri Devam Eden letmelerin lelere Dalm ...................................................................................60 Tablo C.18-B. EKHKKY Liste B ye gre Emisyon Alma lemleri Devam Eden letmelerin lelere Dalm .................................................................................... 61 Tablo C.18-C EKHKKY Liste B ye gre Emisyon Alma lemleri Devam

XVIII

Eden letmelerin lelere Dalm .................................................................................... 62 Tablo C.19. 2005 Yl Ocak-ubat-Mart Ay tibariyle Benzin Ve Motorin Tketimleri .62 Tablo C.20. 2005 Yl limizde Trafie Kaytl Ara Saylar l Merkezi Ve Geneli .63 Tablo C.21. Egzoz Emisyon lm Yaplan Ara Saylar .............................................63 Tablo C.22.Aylara Gre SO2 ve PM Emisyonlar.............................................................63 Tablo C.23.Balca Nox Kaynaklar...................................................................................65 Tablo D.1. Gller, Gletler, Barajlar ve Su Rezervuarlar .................................................76 Tablo D.2. Suat Uurlu Baraj............................................................................................77 Tablo D.3. Divanba Gleti...............................................................................................78 Tablo D.4. akmak Baraj..................................................................................................79 Tablo D.5. Gven Gleti .................................................................................................... 80 Tablo D.6. Hasan Uurlu Baraj.........................................................................................81 Tablo D.7. Derbent Baraj ..................................................................................................82 Tablo D.8. Samsun- Vezirkpr Karabk Gleti ...............................................................83 Tablo D.9. Samsun- Kavak Kozansk Gleti ....................................................................84 Tablo D.10. Kaynaklar ve Debileri .................................................................................... 94 Tablo D.11. aramba Ovas Yeralt Suyu Bilanosu. ......................................................97 Tablo D.12. Bafra Ovas Yeralt Suyu Bilanosu ..............................................................106 Tablo D.13.Engiz Deresi- 19 Mays Baraj Memba Kirlilik Analizi ................................108 Tablo D.14. Abdal Irma-akmak Baraj k Kirlilik Analizi .....................................109 Tablo D.15. Tersakan ay-Havza k Kirlilik Analizi .................................................110 Tablo D.16. Terme ay- Deirmendere (Baraj Gl k ) Kirlilik Analizi .................111 Tablo D.17. Tersakan ay- Ladik Gl Reglatr k Kirlilik Analizi .......................112 Tablo D.18. Krtn ay-Kadky Baraj Yeri Kirlilik Analizi.........................................113 Tablo D.19. Yeilrmak- aramba k Kirlilik Analizi................................................114 Tablo D.20. l Snrlar erisinde Yer Alan Su Kaynaklar ve Bu Kaynaklarn Kirlenme Nedenleri .............................................................................................................115 Tablo D.21. Atk su Artma Tesisleri ve Dearj Noktalar.................................................117 Tablo D.22. 2005 Yl Samsun li Gbre Tketim Miktarlarnn lelere Gre Dalm .120 Tablo D.23. 2005 Yl Samsun li Zirai Mcadele lalar Tketimi ................................120 Tablo E.1.Samsun linin Yzlm Toplam 957.900 Ha Olup Dalm ........................131 Tablo E.2. Samsun linde Tuzluluk Ve Sodiklik Problemi Bulunan Topraklarn Etkileme Durumlar .........................................................................................134 Tablo F.1.Samsun Orman letme Mdrlnn aa trleri itibariyle orman dalm ...................................................................................................136

XIX

Tablo F.2. Samsun Orman letme Mdrl bnyesinde zel Orman-Nitelik Ve letme Biimine Gre Dalm.................................................................................... 136 Tablo F.3. Samsun Orman letme Mdrlnn 2005 Yl retim Program ve Gereklemesi .................................................................................................137 Tablo F.4.Bafra Orman letme Mdrlnn aa trleri itibariyle orman dalm.....137 Tablo F.5. Bafra Orman letme Mdrl Bnyesinde Nitelik Ve letme Biimine Gre Orman Dalm..........................................................................................137 Tablo F.6. Bafra Orman letme Mdrlnn 2005 Yl retim Program ve Gereklemesi.................................................................................................................137 Tablo.F.7. Vezirkpr Orman letme Mdrl Dahilindeki Ormanlarn Aa Trlerine, Kaplad Alanlara Ve Bu Alanlarn Nitelik ve letme Biimine Gre Dalm ......................................................................................................138 Tablo F.8. Vezirkpr Orman letme Mdrlnn Aa Trleri tibariyle Orman Dalm...................................................................................................................138 Tablo F.9. Vezirkpr Orman letme Mdrl Tarafndan letilmekte Olan Devlet Ormanlarndan Hasat Edilip Kullanma Sunulan Belli Bal Orman rnlerinin Yllara Gre Miktar Ve eitleri. ..............................................139 Tablo F.10.Samsun Orman letme Mdrlnce 2005 Ylnda Orman Kadastro almas Yaplmak zere Programa Alnan Kyler .........................................141 Tablo F.11.2005 Yl Mera Islah almalar.....................................................................142 Tablo F.12.Kadastro Gememi Kylerde Tespit almalar...........................................142 Tablo F.13.Mera Tespit, Tahdit Ve Tahsis almalar Mera Ynetim Birlikleri ............143 Tablo F.14.Flora Listesi. ....................................................................................................144 Tablo F.15.ki Yaamllar ve Srngenler Listesi .............................................................149 Tablo F.16.Kular Listesi. ..................................................................................................151 Tablo F.17. Memeliler Listesi ............................................................................................153 Tablo F.18. Balklar Listesi ...............................................................................................156 Tablo G.1.Belediye Belgeli Turistik Tesisler ....................................................................189 Tablo G.2.Oteller................................................................................................................189 Tablo G.3.Lokanta, Gazino ve Bar.....................................................................................190 Tablo G.4.Seyahat Acenteleri ............................................................................................190 Tablo G.5. 2005 Yl Tesislerde Kalan Turist Saylar ......................................................191 Tablo H.1.2005 Yl statistiki Verilerine Gre Tarma likin Temel Bilgiler ................194 Tablo H.2.Tarm Arazilerinin Dalm ............................................................................194 Tablo H.3.Samsun linin Agro Ekolojik Alt Blgeleri .................................................195

XX

Tablo H.4.Budaygiller Ekili ve retimi .......................................................................196 Tablo H.5.Tahl Ekili Alanlarnn Alt Blgelere Gre Dalm (ha.) .............................196 Tablo H.6. Samsun linde Alt Blgelere Gre Tahl retimi ...........................................197 Tablo H.7. Samsun li 1982 2003 Yllar Aras Pirin retimi .....................................198 Tablo H.8. Samsun li 1982 2003 Yllar Aras Pirin retimi .....................................199 Tablo H.9. Samsun li 1993 2004 Yllar Aras Msr retim Potansiyeli .....................203 Tablo H.10. Baklagiller Ekili Ve retimi.........................................................................205 Tablo H.11 Samsun li Alt Blgelere Gre Baklagil Ekim Alanlarnn Dalm(Ha) ......206 Tablo H.12 Samsun li Alt Blgelere Gre Baklagil retimi ...........................................206 Tablo H.13. Yem Bitkileri Ekili Ve retimi ....................................................................207 Tablo H.14. Samsun linde Alt Blgelere Gre Yem Bitkilerinin retimi ......................207 Tablo H.15. Samsun li Alt Blgelere Gre Yem Bitkileri Ekili Alanlar (ha.)...............208 Tablo H.16. Endstriyel Bitkiler Ekili Ve retimi...........................................................208 Tablo H.17. Samsun linde Alt Blgelere Gre Endstri Bitkilerinin Ekili Alanlarna Dalm (ha) ....................................................................................................209 Tablo H.18. Samsun linde Alt Blgelere Gre Endstri Bitkileri retimi .....................210 Tablo H.19. Samsun li 1993 2004 Yllar Aras Ayiei retimi................................211 Tablo H.20. Samsun li 1993 2004 Yllar Aras Soya retimi .....................................213 Tablo H.21. Meyve Aa Says Ve retimi .....................................................................215 Tablo H.22.llere Gre Fndk Dikim Alanlar (Ha.) .........................................................217 Tablo H.23.Trkiyede Fndk retimine zin Verilen Sahalar .........................................218 Tablo H.24.Yllara Gre Trkiye Fndk hracat (ton)......................................................219 Tablo H.25. 02.09.2003 02.07.2004 Tarihleri Arasnda Trkiye Fndk hracat.................................................................................................................................220 Tablo H.26.Trkiye Fndk thalat ..................................................................................221 Tablo H.27.Sebze Ekilen Alan retim ve Verimi .............................................................224 Tablo H.28. 1997 2003 Yllar Aras Trkiye ve Samsun Sebze retimi .....................225 Tablo H.29. Samsun linde Alt Blgeler Baznda Sebze retim Alanlar (Ha.) .............227 Tablo H.30. Samsun li Alt Blgelere Gre Sebze retimi ..............................................228 Tablo H.31. Irklara Gre Bykba Hayvan Varl ........................................................230 Tablo H.32. Samsun linde Hayvansal retimin Yllara Gre Deiimi ..........................231 Tablo H.33. 1997 2003 Yllar Aras Trkiye ve Samsun Et retimi ...........................232 Tablo H.34. 1994 2003 Yllar Aras Trkiye ve Samsun St retimi ........................233 Tablo H.35.Samsun linde Alt Blgeler Baznda Kanatl Hayvan Varl .......................237 Tablo H.36.Trlerine Gre Kmes Hayvan Says Ve Yumurta retimi- 2005 Yl .....237

XXI

Tablo H.37.lelere Gre Kmes Hayvan Says Ve Yumurta retimi -2005 ...............238 Tablo H.38.Alt Blgeler Baznda Su rnleri Yetitiricilii ...........................................238 Tablo H.39. lde Avclk ve Yetitiricilik Yoluyla Elde Edilen Su rnleri ...................239 Tablo H.40. Samsun linde avclk ve Yetitiricilik Yoluyla Su rnleri retiminin Yllar zerinden Deiimi (kg.) .....................................................................239 Tablo H.41.2005 Yl Su rnleri Faaliyetleri Yetitiricilik almalar ........................240 Tablo H.42.2005 Yl Kltr yolu ile retim ...................................................................240 Tablo H.43. 2005 Yl Avclk yolu ile retim ................................................................240 Tablo H.44.Su rnleri leme, Deerlendirme Ve Yetitiricilik letmeleri ................240 Tablo H.45.Su rnleri Destekleme almalar ............................................................241 Tablo H.46.Samsun linde 2003 Ylnda Arclk Yapan Ky Ve Kovan Saylar ..........241 Tablo H.47.Pestisit Kullanm ..........................................................................................245 Tablo H.48. Gbre Kullanm ...........................................................................................245 Tablo H.49.Gbre Tketiminin lelere Gre Dalm ..................................................246 Tablo I.1.Maden Varl, Rezerv ve Tenr Bilgileri ........................................................247 Tablo I.2. Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzemeler .........................248

Tablo J.1.Yararlanlan Elektrik Enerjisi Kaynaklar ve reten Kurulular ..........251 Tablo J.2.Elektrik Tketimlerinin Sektrel Dalm (1997) ...............................254
Tablo K.1. Sanayi Parsellerindeki Faaliyetler ................................................................256 Tablo K.2. Kk Sanayi Siteleri ...................................................................................258 Tablo K.3. Bafra Sanayi .................................................................................................259 Tablo K.4. aramba Sanayi...259 Tablo K.5. Terme Sanayi ..260 Tablo K.6. Havza Sanayi.260 Tablo K.7. Vezirkpr Sanayi ........................................................................................260 Tablo K.8. Samsun Sanayinin Sektrler tibariyle Saylar .............................................261 Tablo K.9. Elektrik Abone Saylar .................................................................................263 Tablo K.10. Sanayi Tesisleri Artma Tesisi ve Dearj Durumlar .................................264

Tablo L.1. Samsun me suyu Artma Tesisleri 2005 Yl Su Kalite Raporu ......277
Tablo L.2. Samsun li Snrlar erisinden Geen Enerji letim Hatlar ........................281 Tablo L.3. Samsun line Ait Doal Gaz Boru ap ve Hat Uzunluu .............................282 Tablo L.4. Samsun line Ait Doal Gaz Kullanm Miktar ve Kullanm Yerleri .............282 Tablo L.5. Samsun l Snrlar inden Geen Devlet Yollar Toplam ...........................283 Tablo L.6. Samsun l Snrlar inden Geen l Yollar Toplam ..................................283 Tablo L.7. Samsun ve leleri Mesafe Cetveli284

XXII

Tablo L.8. l Snrlar inden Geen Devlet, l Ve evre Yollarndaki Yllk Ortalama Gnlk Trafik Says ..............................................................................284 Tablo L.9. TCDD Samsun Liman Gemi Trafii ............................................................286 Tablo L.10. TCDD Samsun Limannda 2004 Ylnda Ellelenen Eyann Gruplara Gre Dalm (Ton) .........................................................................................286

Tablo L.11. THY - D Hat Toplam Gelen - Giden Yolcu Saylar ..................288
Tablo L.12. Telefon Kablolarnn Yeraltndan Ve Havai Olarak Geme Oranlar .........288 Tablo L.13. Samsun li BTS Saylar ...............................................................................289 Tablo L.13. Samsun li Emr lm Sonucu statistikleri ................................................289 Tablo L.14. 12.07.2001 Tarih Ve 24460 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Ynetmelikte Limit Deerler .........................................................................290 Tablo M.1.Saylarla le Ky Bucak ve Belediyeler: .....................................................296 Tablo M.2. Genel Nfus. .................................................................................................296 Tablo M.3.ller Bankas 16. blge Mdrlnn 2000-2001-2002 yllarnda Srdrlen projeler ............................................................................................297 Tablo M.4. Sosyal ve Kltrel Tesisler ............................................................................298 Tablo M.5. Samsun linde alanlarn Sektrler tibariyle Dalm ...............................299 Tablo M.6. Vasfl ve Vasfsz sizlik Saylar ................................................................300 Tablo M.7.sizlerin Vasflar ...........................................................................................301 Tablo M.8.A. 2004 Yl Nfusun Ya Gruplar Ve Cinsiyete Gre Dalm (Ocak 2004 - Aralk 2004) ................................................................................................305 Tablo M.8.B. 2004 Yl Nfusun Ya Gruplar Ve Cinsiyete Gre Dalm (Ocak 2004 - Aralk 2004) ................................................................................................306 Tablo M.9. 2005 Yl Nfusun Ya Ve Cins Gruplarna Dalm ................................307 Tablo M.10.Nfusun Eitim Durumu Ve Cinsiyete Gre Dalm (Ocak 2005 - Aralk 2005) ................................................................................................308 Tablo M.11.2004 Yl Nfusun renim Durumu .........................................................309 Tablo M.12.Nfus Younluu ve Hane Bana Den Nfus ..........................................310 Tablo M.13.Yllara Gre Hayati statistikler ..................................................................311 Tablo M.14.Doal Nfus Art Hz .................................................................................311 Tablo M.15.Kaba Doum Hz .........................................................................................312 Tablo N.1. 2005 Yl inde Samsun Genelinde Yaplan Atk Analizi Sonular ............313 Tablo N.2.Ylanldere p Sahasna Atk Getiren Belediyelerin Aylk Atk Miktarlar (Ton/Ay) .................................................................................................314 Tablo N.3. 2005 Yl Samsun l ve le Belediye Bakanlklarndan Temin

XXIII

Edilen Hafriyat Topra,naat Ve Yknt Atk Miktar .................................................315 Tablo N.4. Madenlerin Aranmas, karlmas, letilmesi, Fiziki Ve Kimyasal leme Tabi Tutulmas Srasnda Ortaya kan Atklar ..................................................315 Tablo N.5. Tarm, Bahvanlk, Deniz rnleri retimi, Ormanclk, Avclk ve Balklk, Gda Hazrlama Ve leme Sonucu Ortaya kan Atklar ........................316 Tablo N.6. Ahap leme, Sunta Ve Mobilya retimi, Selloz, Kat ve Karton retiminden Kaynaklanan Atklar ......................................................................316 Tablo N.7.Deri Krk Ve Tekstil Endstrisi Atklar .......................................................316 Tablo N.8. Astarlarn (Boyalar, Vernikler Ve Vitrifiye Emayeler) Yapkanlar, Yaltclar Ve Bask Mrekkeplerinin retim, Formlasyon Tedarik ve Kullanmndan (FTK) Kaynaklanan Atklar ..............................................................317 Tablo N.9. Fotoraf Endstrisinin Atklar ......................................................................317 Tablo N.10. Isl lemlerin Atklar .................................................................................318 Tablo N.11. Metal Ve Dier Materyallerin Kimyasal Yzey lemi ve Kaplanmas Ve Demir Madeni Dndaki Hidro-Metalrjinin Yol At Atklar ...................................................................................................................318 Tablo N.12. Metallerin Ve Plastiklerin Biimlenmesi ve Fiziki Ve Mekanik Yzey lenmesi Atklar ...................................................................................................319 Tablo N.13. Listede belirtilmeyen atklar .........................................................................320 Tablo N.14. nsan Ve Hayvan Salna Ve/Veya Bu Konulardaki Aratrmalara likin Atklar (Dorudan Sala likin Olmayan Mutfak ve Restoran Atklar Hari) ..............................................................................................321 Tablo N.15. Geici Depolar Ve Atk Varil Miktarlar (1988-1992) ...............................322 Tablo N.16. Atk Varil kan Yerler Ve Saylar (1992-1993) .......................................322 Tablo N.17. Yllar Ve Varillerin Depoya Nakledilileri (1988-2003 ) ............................322 Tablo N.18. Salk Kurulularndan Oluan, Belediyeler Tarafndan Toplanan Ve Bertaraf Edilen Tbbi Atk Miktarlarnn ...................................................324 Tablo N.19.Atk Ya reten Tesisler Listesi ..................................................................325 Tablo N.20. Bitkisel ve Hayvansal Atk Ya reten Tesisler Listesi ..............................326 Tablo N.21. Kat Atklarn Miktar ve Kompozisyonu ......................................................329 Tablo N.22.Kat Atklarn Toplanmasnda Kullanlan Aralarn Belediyelere Gre Dalm ..............................................................................................330 Tablo N.23. Kat Atklarn Bertaraf Yntemleri ve Yerleri ...........................................331 Tablo O.1.Toplumun Grlt Seviyelerinde Gsterdii Tepki ......................................358 Tablo P.1. Bykl M=4.0 le M=7.5 Arasnda Olan Depremlerin nceleme

XXIV

Alan Dolaynda Olma Olasl Ve nemsellii ............................................................361 Tablo P.2.Samsun li Ve evre llerinde Meydana Gelen Son Yzyl Depremlerinin Kandilli Kaytlar ......................................................................................362 Tablo P.3. Samsun li Heyelan Afetine Maruz Kalan Kyler .........................................363 Tablo P.4. Samsun linde Su Basknna Afetine Urayan Yerleim Alanlar ..................365 Tablo P.5.2000 Ylndan Sonra Samsun linde Meydana Gelen Sel Afetleri Nedeni le Altyaplar Hasara Urayan Belediyelerin Listesi ............................366 Tablo P.6.Vezirkpr Orman letme Mdrlnde Yangn le lgili Bilgiler ..............367 Tablo P.7.Samsun li Ve Bal lelerin Sivil Savunma Servisleri Ykml Kadrolar ...372 Tablo P.8. limizdeki Kurum Ve Kurulularn Barndrma Kapasitesi..............................375 Tablo R.1. 2005 Yl Salk Kurumlar Ve zel Hastanelerin lelere Gre Dalm ....377 Tablo R.2.limizdeki Salk Kurum ve Kurulular .......................................................378 Tablo R.3.2004 Yl limizde Grlen hbar Zorunlu Hastalklardan Bazlar ................379 Tablo R.4. me, Kullanma ve Sulama Sular Analiz Sonular ......................................383 Tablo R.5 me ve Kullanma Suyu Analiz Sonular. ....................................................383 Tablo R.6. Salk Bak. Ruhsatl Kaynak Suyu letmeleri .............................................384 Tablo R.7. limizde Bulunan Kaplcalar Hakknda Bilgiler .............................................384 Tablo R.8.Deniz Suyu Analiz Sonular ..........................................................................384 Tablo R.9. Zoonoz Hastalklar ........................................................................................384 Tablo R.10. A zlem izelgesi ve Sfr Ya A Grafii ...............................................385 Tablo R.11. Son 5 Ylda limizde Uygulanan Alarn Dozlar ve Alama Oranlar ......386 Tablo R.12. lmlerin Hastalk, Ya ve Cins Gruplarna Gre Dalm ......................387 Tablo R.13. Aile Planlamas Yntemleri ........................................................................388 Tablo R.14. Hava Kirlilii ve Risk Gruplar ....................................................................391 Tablo S.1. evre Eitimi Verilen Okullarn lelere Dalm .........................................399 Tablo S.2. evre Dernekleri .............................................................................................401 Tablo T.1. ed Gereklidir/ed Gerekli Deildir Karar Verilen Faaliyetler Listesi .......404

XXV

EKLLER LSTES

ekil A.1. Samsun leler ve Beldeler ................................................................................6 ekil A.2. Toporafik Durum .............................................................................................7 ekil A.3. Deprem Kuaklar .............................................................................................. 11 ekil B.1. Kzlrmak Deltas. ............................................................................................. 20 ekil B.2. Yeilrmak Deltas:............................................................................................. 27 ekil C.1. Samsun Uzun Yllara Ait Rzgar Diyagram ....................................................37 ekil H.1. Tahl Ekili Alanlarnn Alt Blgelere Gre Dalm .....................................196 ekil H.2. Samsun linde alt Blgelere Gre Tahl retimi ..........................................196 ekil H.3. Samsun linde Yllar tibariyle Pirin retimi ...............................................198 ekil H.4. .Pirincin Pazarlama Aamalar ........................................................................201 ekil H.5. Samsun linde Yllar tibariyle Msr retimi .................................................203 ekil H.6. Msrn Pazarlama Aamalar ..........................................................................205 ekil H.7. Alt Blgelere Gre Baklagil Ekim Alanlarnn Dalm ................................205 ekil H.8. Alt Blgelere Gre Baklagil retimi.206 ekil H.9. Alt Blgeler Gre Yem Bitkileri Ekili Alanlar Dalm ..............................207 ekil H.10. Alt Blgeler Gre Endstri Bitkileri Ekili Alanlarnn Dalm .................209 ekil H.11. Alt Blgelere Gre Endstri Bitkileri retimi ..............................................209 ekil H.12. Yllar tibar le Ayiei retimi ................................................................211 ekil H.13. Samsun linde Yllar tibariyle Soya retimi ...............................................213 ekil H.14. Samsun linde Yllar tibariyle Fndk retimi .............................................217 ekil H.15. Yllar tibaryla Baz Sebze retimindeki Deimeler .................................228 ekil H.16. Alt Blgeler Baznda Bykba Hayvan Varl ..........................................228 ekil H.17. Bykba Hayvan Varl Dalm ............................................................230 ekil H.18.A. Hayvan Islah almalar ............................................................................230 ekil H.18.B. Et Pazarlama Kanallar ................................................................................232 ekil H.19. St Pazarlama Kanallar .................................................................................235 ekil H.20. Kkba hayvan Varl ...............................................................................235 ekil H.21. Kkba Hayvan Varlnn Yllara Gre Deiimi .....................................236 ekil H.22. Kkba Hayvan Varl Dalm ...............................................................236 ekil H.23. Kanatl Hayvan Varl ...................................................................................237 ekil H.24. Alt Blgeler Baznda Ar Kovan Dalm ...................................................241 ekil K.1. Sanayi Gruplarna Gre retim Teknolojisi ve Enerji Kullanm ..................262

XXVI

ekil L.1. me suyu Artma Tesisi ..................................................................................274 ekil L.2. me Suyu Artma Tesisleri Akm emas ......................................................276 ekil L.3. Samsun li Emr lm Sonucu statistikleri ...................................................290 ekil M.1. 1927 Ylnda ehir ve Ky Nfus Oranlar (%) ............................................295 ekil M.2. 2000 Ylnda ehir ve Ky Nfus Oranlar (%) ............................................295 ekil M.3. Eski Kat Atk Dzenli Depolama Sahas .......................................................303 ekil M.4. Yeni kat Atk Dzenli Depolama Sahas .......................................................303 ekil M.5. Samsun Bykehir Belediyesi Kat Atk Dzenli Deponi Sahas .................304 ekil M.5. Yeni kat Atk Dzenli Depolama Sahas Yerleim Plan ..............................304 ekil M.4. Nfus Piramidi .................................................................................................309 ekil N.1. aramba Belediyesi Eski Kat Atk Sahas .....................................................332 ekil N.2. aramba Belediyesi Yeni Kat Atk Sahas ....................................................332 ekil N.2.A. aramba Belediyesi Yeni Kat Atk Sahas .................................................333 ekil N.2. B. aramba Belediyesi Yeni Kat Atk Sahas ................................................333 ekil.N.3. Salpazar Belediyesi Kat Atk Sahas .............................................................334 ekil.N.3. A. Salpazar Belediyesi Kat Atk Sahas ........................................................335 ekil.N.3. B. Salpazar Belediyesi Kat Atk Sahas .........................................................335 ekil.N.4. Terme Belediyesi Kat Atk Sahas ...................................................................336 ekil.N.4. A.Terme Belediyesi Kat Atk Sahas ...............................................................336 ekil.N.5. 19 Mays Belediyesi Kat Atk Sahas ............................................................337 ekil.N.5.A. 19 Mays Belediyesi Kat Atk Sahas ........................................................338 ekil.N.6. Alaam Belediyesi Kat Atk Sahas ...............................................................339 ekil N.6. A.Alaam Belediyesi Kat Atk Sahas ...........................................................340 ekil N.7. Yakakent Belediyesi Kat Atk Sahas ............................................................340 ekil N.7. A.Yakakent Belediyesi Kat Atk Sahas .........................................................341 ekil N.8. Havza Belediyesi Kat Atk Sahas .................................................................341 ekil N.8.A. Havza Belediyesi Kat Atk Sahas ...............................................................342 ekil N.9. Kavak Belediyesi Kat Atk Sahas ...................................................................342 ekil N.9.A. Kavak Belediyesi Kat Atk Sahas ...............................................................343 ekil N.10. Ladik Belediyesi Kat Atk Sahas ..................................................................343 ekil N.10.A. Ladik Belediyesi Kat Atk Sahas ..............................................................344 ekil N.11. Asarck Belediyesi Kat Atk Sahas ...............................................................344 ekil N.11.A. Asarck Belediyesi Kat Atk Sahas ...........................................................345 ekil N.12. Vezirkpr Belediyesi Eski Kat Atk Sahas .................................................345 ekil N.12.A. Vezirkpr Belediyesi Eski Kat Atk Sahas .............................................346

XXVII

ekil N.13. Vezirkpr Belediyesi Yeni Kat Atk Sahas ................................................346 ekil N.13.A. Vezirkpr Belediyesi Yeni Kat Atk Sahas ............................................347 ekil N.14. Bykehir Belediyesi Dzenli Depolama Sahas ..........................................348 ekil N.14. A. Bykehir Belediyesi Dzenli Depolama Sahas .....................................348 ekil N.14. B. Bykehir Belediyesi Dzenli Depolama Sahas ....................................349 ekil N.14. C. Bykehir Belediyesi Dzenli Depolama Sahas ....................................349 ekil N.14. D. Bykehir Belediyesi Dzenli Depolama Sahas ....................................350 ekil N.14. E. Bykehir Belediyesi Dzenli Depolama Sahas .....................................350 ekil R.1. Kuduz pheli Isrk Vakalarnn Yllara Dalm .......................................379 ekil R.2. 2005 Yl ldeki Sosyal Hastalklar ve Elence Yerlerinden Alnan Kan Says .........................................................................................................................380 ekil R.3. 2005 Yl Frengi almalar Ve Frengi Vaka Says ......................................381 ekil R.4. Verem Sava Dispanserlerinde Yaplan Radyolojik ve Bakteriyolojik Muayene Saylar .....................................................................................382 ekil R.5.Gda Numune Sonular ....................................................................................385 ekil R.6. Bebek lm Hz .............................................................................................387 ekil R.7. Yllara Gre A.P.Yntemi Kullanan Kii Says ve Yllara Gre Datlan A.P. Malzemesi ................................................................................................389 ekil R.8. 15 - 49 Ya Kadnlarda A.P. Yntem Dalm ...............................................390

XXVIII

A. CORAF KAPSAM A.1. Giri TARHTE SAMSUN sminin Menei: Samsunun eski ismi Amisosdur. Bunu yonyallar (Miletliler) kurmulardr. Ancak, bu tarih (M 562) den nce Gaskarlar tarafndan da burada bir yerleim yeri kurulduu (M 3500) bilinmektedir. Bu yerleim yerinin ise denizden gelebilecek tehlikelerden korunabilmek gayesiyle kydan uzak vadi iinde ve yerlemenin kolayca savunulabilecei yama eteklerinin bulunduu (Bugnk Mert Irma Kldede Mahallesi snrlar ierisinde kalan ve Gazi lkretim Okulu karsndaki ksrk Tepe (Dndar tepe) evresindeki alan ile Sosyal Meskenlerde olduu belirtilmekte ise de bu dnemdeki adnn, ehrin eski isimlerinden olan Enete, Simisso, Sinusso ve Peiraeursdan hangisi olduu tespit edilememitir. Seluklu Trkleri bu ehri fethedince yeni bir yerleim yeri daha kurmular ve buraya Samsun ismini vermilerdir. Samsun ismi, Seluklu Trklerinin verdii zel bir isim olup eski Amisos ile ne kelime olarak ve ne de mana olarak herhangi bir ilgisi yoktur. Trkler ehre Samsun, le ise Canik li demilerdir. Samsunun Tarihi: Samsunun tarihi Hititlere dayanr. Anadoluda ilk siyasi birlii kuran Hititler, bu blgeye hkim olup, Orta Karadenizdeki eyaletlerine Gasgas ismini vermilerdir. Hititlerin ise Mool-Trk veya Turani olduklar, baz tarihiler tarafndan zikredilmektedir.(Kurt, Ylmaz-Dr.) M.562 ylnda Miletliler, yukarda da belirtildii gibi, ticari bir koloni olarak Amisos ehrini kurdular. Kafkaslardan gelen Kimmerler, bu blgeyi ele geirdiler. Daha sonra Frikyallar, bu topraklarn bir ksmna sahip oldular. Ayn asrda Persler, Anadolunun byk bir ksm gibi, bu blgeyi de ele geirdiler. M. 4. asrda Makedonya Kral skender, Persleri yenerek Anadolu ve ran istila ettiler. Yunanlam Pers asll krallar, Pontus ad verilen Kuzey Karadenize ve Krma hakim oldular ve M.280 de bamsz Pontus Kralln kurdular. Pontus Kral Mitridatesin Roma mparatorluu ile yapt savatan yenilgiyle kmas zerine, M. 1. asrda, btn Anadolu gibi bu blge de Roma mparatorluunun eline geti. MS.395 ylnda Roma mparatorluu ikiye blnnce, btn Anadolu gibi bu blge de Dou Roma (Bizans) nn payna dt. Bizans mparatoru Justinianus devrinde ehir geliti ve Piskoposluk Merkezi oldu.

Muhtelif tarihlerde slam Ordular bu blgeye aknlar yapmlarsa da blgede devaml kalmadlar. ranl Sasanilar de, zaman zaman bu blgeye aknlar yaptlar. 1071 Malazgirt Zaferi nden sonra, Seluklu Trklerinden Anadolu Fatihi Kutalmolu Sleyman ahn komutanlndaki Trk Ordusu, btn Anadolu gibi bu blgeyi de fethetti. Bizansn tahriki ve Roma kilisesinin de teviki ile balayan Hal Seferlerinin birincisinden sonra Seluklular, baz ky ehirleri gibi bu ehri de terk ederek Anadolu ilerine ekildiler. 4. Hal Seferi(1204) srasnda, stanbul Hallarn istilasna uraynca mparator ailesinden olan Aleksi Kommen, Trabzona kaarak orada baehri Trabzon olmak zere Trabzon Rum mparatorluunu kurdu. Cenevizlilerin Karadeniz Ticaretini ele geirmeleri zerine de Samsun limannn nemi artt. Seluklu sultanlarndan Sultan Keykavus ve kardei Sultan Aleddin Keykubat, Trabzon Rum mparatorluunu douya doru iterek klmesini salad. Samsun liman, bu dnemde Krm ile olan ticareti sebebiyle olduka gelien Sinop yannda snk kald. Bu devirde iki Samsun bulunuyordu: Bugnk Samsunun bulunduu yerde Mslman Samsun ile 2-3 Km Kuzey-Bat istikametinde ve ounluunu gayrimslimlerin tekil ettii Ceneviz Ticaret Sitesi olan Gavur Samsun veya (Kara dinli/Kafir manasna) Kara Samsun idi. Ceneviz Sitesi olan Kara Samsun, 14. asrda Osmanl hakimiyetini kabul etmiti. Anadolu Birliini salamak iin eitli savalara giren Sultan elebi Mehmed Han, Amasya Sancak Beyi olan ehzade Muratn Lalas, Rum Beylerbeyi (Sivas,orum,Yozgat,Amasya,Tokat ve Canik Beylerbeyi) Bierolu Hamza Bey komutasndaki bir orduyu buraya gnderdi. Hamza Bey, ehri karadan kuatt. Bunun zerine Cenevizliler de ehri atee vererek gemilerine binip katlar. Hamza Bey, Gavur Samsuna girdii zaman kl ynlarndan baka bir ey bulamad. sfendiyar olu Hzr Beyin elinde bulunan Mslman Samsun ise elebi Mehmed kuvvetlerine kar koyamayacan anlaynca, ehri muhaberesiz teslim edip babasnn yanna dnd. Bylelikle de Samsun, Her iki ehir merkezi ile birlikte 15. asrda kesin olarak Osmanl Devletine Katlm oldu. Bugn Gvur Samsundan (Cedit Mahallesinde yaplan yol kazlar srasnda kan) baz mezar buluntular dnda bir ey kalmamtr. Mslman Samsun ise, Anadolu Seluklu Devleti kmek zereyken Canik Beyliinin baehri olmutu. 1398de Yldrm Beyazd Han, Samsunu alarak, Toroslara ve Frata kadar Anadoluyu Osmanl hakimiyeti altnda birletirmiti. 1402 Ankara Savanda Timura kar yenilmesinden sonra Timur, Samsunu Kubadolu Cneyd Beye vermiti. Birka yl sonra Tacettinolu Hasan Bey, Cneyd Beyi ldrerek Samsunu almt. Az bir zaman sonra da Samsun, Kastamonuda oturan sfendiyar (Candar) Oullarnn eline gemiti. 1413 te elebi Sultan Mehmed, bizzat kendisi Samsunu alarak kesin bir ekilde Osmanl Devletine katt. Fatih Sultan Mehmed, 1460 ylnda 2. Mora seferine karak ve Bizans kalntlarn sildikten sonra 1461 de Cenevizden Gney Karadenizde bulunan Amasyay fethetti. Baharda Sinopa geldi ve himayesinde bulunan Candarl Beyliine dosta son verdikten sonra
2

Trabzon zerine yrd. Denizden de kuatlan Trabzon, mparatorun teslim olmas zerine dt. Kommenos mparatorluk hanedanna son verildi. bylece Trabzon Rum mparatorluu bir daha diriltilemeyecek biimde tarihe kart. Bu ekilde Batum ve Grcistan kylarna kadar btn Gney Karadeniz kylar Osmanl Devletine katld gibi Trabzon ve Rize gibi Anadolunun son paralar da Hristiyanlardan alnm oldu. Osmanl Devrinde Samsun, Canik Sanca (Vilayeti) adyla Rumiye-i Sura Beylerbeylii (Eyaleti) nin bir vilayeti idi. Tanzimattan sonra Trabzon vilayetinin 4 sancandan biri oldu. 6 kazas vard. Samsun, Osmanl devrinde, Sinop ve Trabzon limanlar yannda ikinci derecede bir Karadeniz Liman olmutur. Bu ehirde askeri ve sivil tersaneler bulunuyordu. Anadoluya alan bir ky ehri olarak sakin tarihi hayat, Merkezi Trabzonda olmak zere Giresun, Ordu, Samsun, Amasya, Sinop ehirlerini iine alacak ekilde kurulmak istenen Rum Pontus Devletinin tekili iin giriilen vahet ve katliamlarla zaman, zaman bozulmu ve yzlerce ky haritadan tamamen silinirken, on binlerce Mslman Trk, Pontusu Rum eteleri tarafndan ldrlmtr. 20.Yzyln Balarnda Blc faaliyetlerden Rum Pontus Cemiyetleri: 19 yzyln sonlarnda Osmanl Devleti yeni bir siyasi durumla kar karya kald. Bu, o gne kadar Osmanl buyruu altnda yaayan eitli topluluklarn bamszlk yolunda harekete gemesi(veya,harekete geirilmesi) idi. Ayn dnemde Osmanl Devleti 93 Harbi (1877-1878) ile Rusya karsnda ar bir yenilgiye uram, te yandan Avrupa Devletlerinden ald ykl borlarn faizlerini bile deyemeyecek duruma dm ve alacaklarn toplama hakkn Duyun-u Umumiye adl milletleraras vasfl bir tekilata brakmt. Btn bunlar, Devletin iine dt gsz durumu aka belgeleyen gelimelerdi. Bu durum, blc faaliyetlerin daha da hz kazanmasna yol amt. Bunda, Avrupa da 19. Yzyl boyunca gelien milli liberal akmn, Osmanl topraklarna da ulamas kadar, Avrupa devletlerinin bu topraklar paylamak gayesiyle yrttkleri politikalarn, zellikle de ngiliz, Fransz ve Ruslarn, ezeli ve ebedi Trk dmanlnn ve Jn Trkler ile ttihat ve Terakkicilerin gaflet paylar da vardr. 20. yzyl balarnda blc faaliyetler, Anadolu topraklarna yayld. Bu blgede bamsz bir devlet kurmak gayesi ile harekete geen gruplardan biri de Dou Karadenizdeki Rumlard. 1904 de Merzifondaki Amerikan Kolejinde Pontus Rum Cemiyeti ad altnda bir tekilat kurulmu ve hzla evreye yaylmt. Papadopulao adl bir retmen tarafndan kurulan bu cemiyet, okul mdr Mr.Whitenin nderliinde tekilatlanmasn srdrrken bir taraftan da itilaf devletlerinin de desteini salamtr. Merzifonda Anadolu Kolejinde bir tek Trk talebe yoktu. 135 talebenin 108i Ermeni, 27si Rumdu. Okul mdr, dier kolejlerde olduu gibi, bir papazd. 1893de misyonerlerin tertipledii devlet aleyhine yaplan gsterilerin planlayclar arasnda Merzifon Anadolu Koleji mdr olan papaz da bulunuyordu. Ksa srede birok kasabada tekilatlanan Pontus Cemiyeti, bata Mdafa-i Meruta olmak zere yeni, yeni kurulular ile blgede tekilatlanyor, bir tarafta da 20 yandan byk
3

her yenin silahlandrlmasna alyordu. Ksa srede 14 ube aan Mdafa-i Meruta Cemiyetinin aramba, Bafra, Havza ve Kavak ta da ubeleri bulunduu gibi Avrupa devletleriyle ibirlii yapmak gayesiyle Mukaddes Anadolu Rum Cemiyeti ad altnda yurt d arlkl bir tekilat da vard. 1.Dnya Sava yllarnda tilaf devletlerinin ak desteini de kazanan blc Rumlar, almalarn daha da younlatrarak, arlk Rusyasndan da silah almay baardlar. ngilizlerce de Mondros Mtarekesinin hemen ardndan sadece Samsun Rumlarna 10,000 tfek datlmas, stanbuldaki Rum Patrikhanesinin ve Yunanistann istei zerine son 50 ylda Samsun ve yresine gmen ad altnda yerletirilen 50,000 Rumdan 25,000 kadarnn Pontus eteleri saflarnda yer alarak Samsun ve Merkez kazaya bal kylerde 500 civarnda kundaklama, ldrme, yaralama gibi saldrlarda bulunarak yok etme/Jenosit kampanyasna giriilmesi bakmndan rnek hadiselerdir. Mtareke Yllarnda Samsunun Durumu: 30 Ekim 1918 Mondros Mtarekesi gnlerinde Samsun, bamsz Canik Sancann merkez kazasyd. Sancan dnda drt kazas daha vard. Bafra, aramba, Terme ve Fatsa. Samsun un bugnk ileleri Ladik, Havza ve Vezirkpr ise, o dnemde Sivas Vilayetinin Amasya Sancann kazalar idi. Canik Sancann 300,000 dolaynda nfusu vard ve bunun (gmen ad altnda getirilenlerle birlikte) yarsn Rumlar tekil ediyordu. Sancan merkezi Samsun olmasna ramen Bafra ve aramba kazalar, nfusa Samsundan daha kalabalkt. 15 Mays 1919da Yunanllarn zmire asker karmasndan 2 ay nce ngilizler, bu defa Samsuna 84,000 kiilik bir ngiliz-Hintli kuvveti ile kartma yaptlar ve halka gzda verdiler. 9.Ordu Mfettii olarak Mustafa Kemalin 19 Mays 1919da Samsuna kt gn, ehirde ngiliz askerleri vard ve Merzifon dahil, blgede nemli bir askeri g olarak bulunuyorlard. Mustafa Kemal, 21 Maysta Harbiye Nezareti (Genel Kurmay) ne gnderdii raporda; Samsun ve dolaylarnda 40 kadar blc Rum etesi bulunduunu Mslman halkn kayg ve korku iinde yaadn, Rum etelerine kar bir tedbir olmak zere baz Laz etelerinin para karl blgeye getirilip Rum saldrlarna kar kullanldn belirtti. Sz konusu etelerden biri ve en kuvvetlisi; Giresun Blgesinde slenmekle birlikte Karadenizin hemen her yerinde basknlar dzenleyen, Rum etelerini sk, sk zor durumlara dren Topal Osman etesi idi ve Mustafa Kemalin Samsun blgesinde grt ilk kiilerden birisi de Topal Osman olmutur. Yunan donanmasnn 9 Haziran 1921de neboluyu bombalamas zerine taknlklarn iyice artran Rum etelerine kar Ankara Hkmeti, 26 Haziran 1921de , Karadenizdeki Rum nfusunun baka blgelere yerletirilmesini kararlatrd. Nurettin Paa komutasnda Sivasta kurulan Merkez ordusuna tenkil hareketi grevi verildi. Merkez Ordusu Komutanl da Pontusulukla uraanlar hakknda tutuklama karar alarak bunlar birer, birer yakalamaya balad. Merzifondaki Amerikan Koleji de kapatld ve yneticileri

yurtd edildi. Bu arada Samsun ve Trabzon metropolit merkezleri baslarak ok sayda silah ve belge ele geirildi. tilaf devletleri, Rumlara kar alnan bu tedbirleri tesirsiz hale getirmek iin baz teebbslerde bulunmaya balaynca da Byk Millet Meclisi Hkmeti Hariciyeden gerekli notay almakta gecikmedi: Pontus Devleti fikrini stanbuldaki Rum Patrikhanesi ve Yunanistan yeniden diriltmilerdir. Samsun ve Marmara denizi yresinde imdiye kadar 200,000den fazla Trk ldrlmtr. Trk kadnlarnn rzna geilmi, kyleri yaklmtr. Trk uyruklu Rumlar, Yunanistan tarafndan silah altna alnmaktadr. Karadeniz Rumlarn etkisiz hale getirmek iin Anadolu ilerine nakledilmektedirler. Samsun blgesindeki Rum kylerinden 2,500 tfek ve bir milyondan fazla mermi ele geirilmitir. Merkez Ordusu kuvvetlendirilerek says artrlm ve 1922 ylnn balarndan itibaren de Pontus ayaklamasnn bastrlmasna geilmitir. Bunun iin de blgeye dalan milli kuvvetler, asi Rum kylerini ve onlarn dayana olmu yerleri birer birer taramaya balad. Sonunda, Pontus hayali ile balayan Rumlarn elebalar ve onlarn yardaklar tamamen yok edildi. Bir ban ba olarak senelerce etkinliini srdren Rumlarn bu tutumu kknden halledildi. Bunun iin de Merkez Ordusunca ele geirilen etelerden 10,886s ksmen affedildi. Orduya snmayp direnen 11,188 Rum da ldrld. Anadolu ilerinde oturmak zorunda braklan Rum kadn ve ocuklar da 1923 yl balarnda vapurlara bindirilerek Yunanistana srld. Bylece, bir zamanlar Karadenize Pont kzen (Pont-Euxin) denilmesinden kinaye olarak vaktiyle MS.65 senesine kadar bir sre devam eden (Pont) isimli hkmetin bulunduunu ileriye sren baz Yunanllk dnceleriyle dopdolu olan Metropolitler ve reisler, binlerce seneden beri Trklerin vatan olan bu topraklarda bamsz ve daha dorusu Yunan hkmetine katlmaya hazr bir pontus rum hkmeti kurulmas hlyas, Trkn o asil ve asil olduu kadar da vakur ve deviren tokad ile tarihe havale edilerek sonulanmtr. Cumhuriyet Dneminde gerekleen Baz nemli olaylar: Mustafa Kemal Paa 20 Eyll 1924te tekrar Samsuna geldi. Vezirkpr ilesi Amasya ilinden ayrlarak Samsuna baland. Franszlarn elinde bulunan sigara fabrikas Tekele devredildi. 1927da Elektrik ebekesi hizmete ald. 1929da Samsun su ebekesine kavutu. 29 Ekim 1930 da Gazi Ktphanesi hizmete ald. 1932de Samsun-Sivas demiryolu hizmete ald. 1934te Kavak buca, ile oldu. 1944te Alaam buca ile oldu. 1946da Verem Sava Dispanseri hizmete ald. 1953te SSK Hastanesi hizmete ald. 1954te Halk eitim merkezi hizmete ald. 1957de Samsun Havaliman hizmete ald. 1959da Kzlay kan merkezi kuruldu. 1960ta Samsun Liman hizmete ald.
5

1961de Samsun Fuar hizmete ald. 1968de Karadeniz Bakr letmeleri hizmete girdi. 1970de Samsun Azot fabrikas retime balad. 1973te Belediye saray hizmete ald. 1979da Samsun ehirleraras tam otomatik telefon grmesine ald. 1982de 19 Mays niversitesi retime balad. 1996da Samsun ime ve Kullanma suyu projesi tamamland. 1997de Samsun Kalknmada ncelikli Yre Statsne alnd.Uygulama Ocak 1998 A.2. l ve le Snrlar

ekil A.1. Samsun leler ve Beldeler Kaynak : Samsun Valilii Mahalli dareler Mdrl, 2005.

A.3. lin Corafi Durumu Karadeniz sahil eridinin orta blmnde Yeilrmak ve Kzlrmak nehirlerinin Karadenize dkldkleri deltalar arasnda yer alan Samsun ili 9,579 Kmlik bir yz lme sahiptir. Corafi konum olarak enlem kuzey 40 50 - 41 51 , Boylam dou 37 08 ve 34
6

25 dr. Kuzeyinde Karadenizin yer ald ilimizin komular; dousunda Ordu, batsnda Sinop, gneyinde Tokat ve Amasya ,Gney batsnda ise orum illeridir. Samsun ili yeryz ekilleri bakmndan ayr zellik gsterir. Birincisi gneyindeki dalk kesim , ikincisi; dalk kesimle ky eridi arasnda kalan yaylalar, ncs; yaylalarla Karadeniz arasndaki ky ovalardr. Kzlrmak ve Yeilrmak akarsularnn delta alanlarnda olumu ky ovalarnda, yurdumuzun tarmsal potansiyeli en yksek ovalardan Bafra ve aramba ovalar yer almaktadr.

A.4. lin Topografyas ve Jeomorfolojik Durumu

ekil A.2. Toporafik Durum Kaynak : DS 7. Blge Mdrl, 2005.

1. Jeolojik Yap Samsunda gen delta ovalarnda alvyonlar bulunmakla birlikte, dik yamalarla ayrlm taraalarda eski alvyonlar grlmektedir. Gneydeki dalk kesime gei alan

neojen yal, killi-kireli tortularla kapldr. Ky dalar Kretase lavlarndan olumutur. Ayn dalarn i kesimlerinde killi, akll tortular bulunur. kesimlerde Neojen tortular ve yer yer alvyonlarla kapl ovalarn gneyinde de birinci ve ikinci zaman yal ve kvrml kayalar Kretase ve Eosen Flilerine rastlanr. Geni alanlarda ise volkanik oluumlar grlmektedir. Samsunda Eosen, Kretase ve Neojen dnemli oluumlara ska rastlanmaktadr. 2. Dalar Samsun ili topraklarnn Karadeniz kylar dzlklerle, gneye uzanan i kesimleri ise, ykseklikleri fazla olmayan da sralar ile kapldr. Blge, Karadeniz kylar ile bu kylara ieriden paralel olarak uzanan yksek dalar arasndadr. Bu dalar nye-aramba kesiminde dou-bat, Samsun-Bafra kesiminde dou-gney, bat-kuzeybat ynn takip eder. Doudan batya doru uzanan ve birbirinin devam olarak grnen balca iki sra da vardr. Bunlardan doudakine Canik Dalar, batdakine ise, angal Dalar denir. -Canik Dalar : Byk blmleri Ordu ilinde bulunan Canik Dalarnn bat ular Samsun topraklarnda bulunur. Ykseklikleri az olan bu da sralar Karadeniz ile i kesimler arasndaki ulama engel olmazlar. -angal Dalar: Samsun ili snrlarnn bat ucundan ieri giren angal Dalarnn byk bir ksm Sinop ili snrlar ierisindedir. angal dalarnn ortalama ykseklii 1500 metredir. -Sral Dalar: Samsun ilinin nemli yksekliklerinden birisi olan Sral Dalar Kavak ilesinin dousunda yer alr ve ykseklii 1300 metredir. -Kocada: Samsun ilinin kuzey kesiminde Kavak ilesi yaknlarnda bulunan Kocada 1310 metre yksekliktedir. -Akda: Samsun ilinin en yksek da olan Akda n ykseklii 2062 metredir. Ladik ilesi ve Amasya arasnda bulunan Akda zengin orman yapsna sahiptir. -Kunduz Dalar: Samsun ili Vezirkpr ilesi topraklar zerinde bulunan Kunduz Dalarnn ykseklii 1783 metredir. nl kunduz ormanlar ile birlikte anlan da orman rnlerinin okluu ile lke apnda bir hrete sahiptir. -Haclar Da: Ankara -Samsun karayolu zerinde,Kavak ilesinden sonra yer alan Haclar dann ykseklii 1150 metredir. Bundan sonra mahmur dalarn grmekteyiz. -Nebyan Da: Samsunun kuzey batsnda bulunan Koca Dan batsnda bulunan Nebyan Dann ykseklii 1224 metredir. Bu dalardan baka, Gney douda Akpnar 900 metre, Brtlen tepe 950 metre, Douda Byk da ve Topuzlu 950 metre,Sofu alan ve rencik 800 metre,

Gney douda Saltuk tepesi 1150 metre, Kavakta Kocaal tepe 913 metre, Mert rma sa ynnde adr tepe 110 metre, Krtn rmann sanda limana doru uzanan Toraman tepe 125 metre, yksekliklerinde tepeler de mevcuttur.

3. Akarsular Yeilrmak: Yeilrmak nehri Kse Dalarndan kar .Erbaa ilesinden geerek arambaya ulaan Yeilrmak ileyi ortadan ikiye blerek, Cva Burnundan Karadenize dklr. talar blgesinde Ters akan rma ile birleir. Uzunluu 416 km olan Yeilrmakn ak hz 5 km,en kurak mevsimde su ykseklii 9 metre dou sahilinde ise 5.5 metredir. Kzlrmak: Sivastaki kzl dandan doan Kzlrmak Trkiyenin en uzun akarsuyudur. Osmanck ilesinden Karadeniz blgesine giren rmak 1151 km uzunluundadr. Karg civarnda kuzey dou Samsun-Sinop snrna girer. Bafrann batsnda kollara ayrlan rmak Bafra Burnundan Karadenize dklr. Delice, Devres ve Gk rma Kzlrmakn nemli kollarndandr. Bafra yaknlarnda yaplan lmlere gre en kurak zamanda genilii 46 metre derinlii 1.30 metredir. Saniyede 21 metrekp su aktr. Ak hz ise 4 ila 6 km arasndadr. Terme ay: Terme ay Kara ormandan doar. Simenit etrafndaki sazlklar besleyen Terme ay ileyi ikiye blerek Karadenize dklr. Genilii 30 metre derinlii yaklak 1 metre olan Terme ay eltik tarlalarna hayat verir. Bu akarsulardan baka blgede Mert Irma, Krtn ay, Ters akan ay, Kara boaz Deresi, Akay, Uluay, Esenli, ncesu, Hzrilyas, Ballca deresi ve Gdedi gibi irili ufakl akarsular vardr. 4. Gller Blgedeki gller zaman zaman deien akarsu yataklarndan meydana gelmitir. Yrenin glleri Bafra,aramba ve Ladik ilelerinde toplanmtr. Liman Gl: Bafra ya 20 km uzaklktadr.3 km byklndeki gl baz kollarla denize almtr. Bu kollarn uzunluu baz yerlerde 2000 metreyi bulur. Glde kefal ve sazan bal avcl yaplmaktadr. Liman glnn gneyinde Balk gl kuzeyinde ise Kara boaz gl vardr. Ladik Gl: Ters akan rmann kaynan tekil eden Ladik gl Ladike 10 km uzaklktadr. Glde alabalk ve turna bal bulunmaktadr. Balklk yannda geni bir sazlk alana sahip olan Ladik glnden toplanan sazlar hasr yapmnda kullanlr. Gln uzunluu 5 km genilii 2 km ve yz lm 10 km karedir. Simenit Gl: Simenit Gl Terme ay yatann deimesi ile meydana gelmitir. Terme hudutlar ierisinde bulunan glde balklk yaplmaktadr. Termeye 20 km uzaklkta bulunan gl, kanalla birbirine balanm iki gl grnmmdedir. Kn yamur sular ile beslenen gl,frtnal zamanlarda zaman zaman deniz suyunun gle karmas ile dolar.

Blgede yukarda saylan gllerden baka bir ok irili ufakl gller vardr. Bunlar,Bafra da Kzlrmak tarafndan meydana gelmi ,Karagz,Dut dibi, ernek, Uzun gl ve Tombul gldr. arambada Yeil rman meydana getirdii Akcagl,Akarck,Dumanl ve Kr rmak adyla bilinen gllerdir. 5. Ovalar aramba Ovas: Erbaa ilesinde geen Yeilrmak nehri arambaya ular. Yeilrmak nehri Cva Burnundan Karadenize dklrken arkasnda ok kymetli alvyonlu aramba ovasn meydana getirir. Kirazlktan balayan aramba Ovasnn yz lm 89.500 hektardr .DS tarafndan yaptrlan su kanallar sayesinde arazinin % 70 i tarma elverili hale getirilmitir. Geri kalan % 30 luk ksm ise Ormanlk, sazlk ve bataklktr. Bafra Ovas: Bafra ilesine gelen Kzlrmak nehri,Bafrada eitli kollara ayrlr. Bafra burnundan denize dklen Kzlrmak,ardnda geni ve alvyonlu topraklar brakr.76.000 hektarlk bir sulama alanna sahip olan ova,Trkiyenin en verimli ovalarndan biridir. DS tarafndan yaptrlan sulama kanallar ile sulanan ovann kuzey ksmlar orak arazidir. Bu yererde hayvanclk yaplmaktadr. 6. Barajlar Blgede hizmet veren barajlar Hasan Uurlu ve Suat Uurlu barajlardr. Bafra Altnkaya ve Derbent barajlarnn da hizmete girmesi ile blgedeki enerji sorunu tamamen sona ermitir. Hasan Uurlu Baraj ve Hidro Elektrik Santrali: Baraj ,Yeilrmak zerinde ve aramba ilesinde Ayvack mevkiindedir. Yapmna 1971 ylnda balanan baraja Trafik kazasnda len merhum Samsun DS 7.Blge Mdr Hasan Uurlu nun ad verilmitir. Kebandan sonra Trkiyenin en byk barajlarndan biri olan baraj inaat tamamen Trk firma ve Mhendisler tarafndan gerekletirilmitir. Yalnzca makine ve elektrikle ilgili ekipmanlar yurtdndan getirilmitir. Barajn 2.nitesi 1979 ylnda ,3.nitesi ise 1982 ylnda, 4.nitesi de 1983 ylnda iletmeye almtr. Suat Uurlu Baraj Ve Hidro Elektrik Santrali: Hasan Uurlu barajnn 18 km aasnda Yeilrman aramba ovasna ald yerde bulunan barajn yapmna 11.07.1971 tarihinde balanlmtr. Balohar baraj ad ile balanan baraja daha sonra trafik kazasnda Hasan Uurlu ile hayatn kaybeden ei Suat Uurlunun ad verilmitir. Projenin amac enerji retimi ve aramba ovasnn sulanmasdr. Barajn 1.ve2. nitesi 1979 yl sonunda ,3. ve 4. nitesi de 1983 n Mart aynda iletmeye almtr. 7. Yaylalar Blgedeki yaylalar genellikle ikinci ve nc zamanda meydana gelmitir. Karadeniz blgesinde da yamalar ok anmtr. Ayrca blgedeki akarsular topra yeteri derecede

10

paralayarak arazide yer yer yaylalar meydana getirmitir. Bunlar arasnda en nemlileri Ladik Havza ve Kavak yaylalardr. A.5. Jeolojik Yap ve Stratigrafi

ekil A.3.Deprem Kuaklar

Kaynak : Bayndrlk ve skan Mdrl, 2005.

Samsun da gen delta ovalarnda alvyonlar bulunmakla birlikte dik yamalarla ayrlm taraalar da eski alvyonlar grlmektedir. Gneydeki dalk kesime gei alan neojen yal, killi-kireli tortularla kapldr. Ky dalar kratese lavlarndan olumutur. Ayn dalarn i kesiminde killi-akll tortular bulunur. kesimlerde neojen tortular ve yer yer alvyonlarla kapl ovalarn gneyinde de 1. ve 2. Zaman yal ve kvrml kayalar kratese ve eosen filizlerine rastlanr. Geni alanlarda ise yeniden volkanik oluumlar grlmektedir. Samsun da eosen, kratese ve neojen dnemli oluumlara ska rastlanmaktadr. l topraklarnn gney snrnda Gksu ile Yeilrmakn birletii alanda st kratese yal oluumlar geni alanlara yaylr. Abdal Irmann dousunda eosen oluumlarna rastlanr. Yeilrmak havzasnn dousunda devam eden bu oluumlar genelde grey, marn ve konglameradan ibarettir. lin kuzeyi tmyle halosen yal yeni alvyonlarla kapldr. Bu alanlarda Yeilrman tad kum-akl ve bloklar izlenmektedir. Samsun ili jeoloji haritasnn SWs ile Kelkit ay boyunca douya doru gittike incelen ve haritann SE kesinde, Avanis blgesinde yeniden geni yer kaplayan tabaka serilerine en eski formasyonlu olarak grlmektedir. Fakat bu serilerin hemen hemen hepsinin metamorfize olmu bulunmalar ilerinde bulunmas muhtemel fosilleri yok etmi veya tannmaz hale getirmitir. Bundan dolay metamorfik serilerin ya tam olarak bilinememektedir. Genel olarak, paleozoik diye kabul oluna gelmi ise de bunlar iinde mesozoik yal tabakalarn da bulunmas ok muhtemeldir. M. Blumenthal tarafndan etdleri yaplan metamorfik serilerin pafta blgesindeki snrlar Tokat masifi adyla literatre

11

gemitir. Bunun gibi haritann SE kesini igale eden ve K. Nebert tarafndan yaplan Avanis Blgesinin metamorfik serileri de Tokat masifi karakterini gstermektedir. Ad geen masiflerin litolojik ve statigrafik durumlar birbirine ok benzemektedir. Esas harita blgesi iinde kalan Tokat masifi ile Avanis ve Zevker masiflerini litoloji ve stratigrafi bakmndan iki ksmda mtalaa etmek mmkndr. 1-Killi greli istler ve fillatlar :Fillat tipinde killi istlerin ve ince kumlu ist dokulu killerin renkleri genel olarak esmerdir (bitml) ve ayrtklar zamanda yeilimsi bir renk gsterirler. Nadir olarak siyah renkte grafitli fillatlar da vardr; hatta bazen kk bir kmr adesesi bile grlr. Bunlara ilaveten yer yer gayet ince yaprakl sar-beyaz renkte serisetik killi istlere ve kuvarsl fillatlara da rastlanr. Bu saylan tiplerin hepsinden yeil istlere geiler mevcuttur. Bilhassa st ksmlarda grlen ak meneke veya ak krmz renkteki killi istlere mesozoik teekkllerde de rastland bilinmektedir. inde kum ta bulunan istler, killi istlere nispetle daha kk niteler tekil ederler ve ounlukla ara katklar veya adeseler halinde grlrler. Biraz kabaca olanlar da konglemeratik bir doku gsterir. Fakat bunlarn hi birisi devaml tabaka tekil etmezler. Avanis istli dalar, Zevker vadisi ile birbirine eit olmayan iki kesime ayrlmtr. Bat kesimini yalnz yeil istler, dou kesimini ise, bilhassa fillat karakterinde kayalar tekil eder. Dou kesimindeki fillatlar, Tokat masifindekilere ok benzerler. ounlukla bunlar serisit istler tekil eder. Fillatlar genellikle ok renkli kayalardr. 2-Yeil istler:Killi ve kumlu istlerden ve fillatlardan yeil istlere derhal geilmez. Sonuncularn renkleri genel olarak koyu yeildir. Stratigrafik bakmdan stte olduklar da her zaman kesin deildir. Bunda tektoniin byk rol olduunu kabul etmek gerekir. Mesozoik: Samsunda yaplan incelemelerde, tortul seriyi tekil eden formasyonun mezosoik kalker ve fili serileri olduu bulunmutur. Kretase ile temsil edilmektedir. Kretasenin alt ve orta seviyeleri daha ziyade kalker fasiyesinde gelimi olup, inceleme sahas iinde Mahmur Da kuzey-kuzeybat civarnda mostra verir. Kalker fasiyesi zerine ise st kretase fili serisi gelir. Fili fasiyesi, sahilden 9-10 km kadar ieriden balar ve gneye doru geni bir sahaya doru yaylr. Filite umumiyetle mostra balang sahasndan itibaren marn-kum ta-kil ta eklinde bir maade edilir. Tabakalanmaya yer yer marnl kalkerler ve konglomera seviyeleri ile de katlr. Ayrca, sahile yakn ksmlarda marn ve marnl kalker tabakalar arasna interkale olmu andezit ve bazaltik lavlarda grlmektedir. Fili serisinde hakim renk krmzms kahve, gri, kirli yeil, alacal, kirli sardr. Marn-marnl kalkerler, gri ve kirli yeil; kum ta, kil ta ve konglomera seviyeleri de ounlukla koyu renklidirler. Kum ta ve konglomerada imento, kalkerdir. Kum talar, sert olduu halde konglomeralarn yer yer gevek yapda olduklar grlmektedir. ncelenen sahann eitli yerlerinde diziyi tekil eden yeler, ayn litolojik ve fiziksel karakterleri gsterirler. Yol yarmalaryla dere vadilerinde ok gzel bir tabakalanma arz eden filite, tabaka kalnlklar 10-50 cm arasnda deiir. Volkanik ara tabakalarda ise 5-25 m arasnda bir kalnlk grlr (Akalan Ky, Ulupnar Mah. civarnda olduu gibi). Fili serisinde yer yer fosil izlerine de rastlanr. st kretase st serisinin bir baka
12

zellii ise, bilhassa marn ve kil talarndaki isttiyet ile kum ta tabakalarnda mevzi olarak foliasyonun maade edilmesidir. Kalker seviyelerinde de laminalar boyunca plaket halinde ayrlmalar vardr. Senozoik: Tersiyer Samsunda yaplan incelemelerde, tersiyer, paleosen, eosen ve neojen ile temsil edilir. Paleosene ait seri, baz melliflerce alt kretase, bazlarna gre de maestrichtien-paleosen yal olarak kabul edilmektedir. Bu seri masif grnte, siyahms kl renginde yer yer kalsit damarl, ok krk ve atlakl kalkerlerden teekkl eder. Umumiyetle, st kretase fili serisi zerinde ve sahann gzeyinde paralar halinde most sralarna rastlanr (Harita- 1) Eosen iki fasiyes halinde grlr. Bunlar alt seviyeye tekabl eden fili fasiyesi ile st seviyede olan volkanik fasiyestir. Fili fasiyesi nceki incelemelere gre Ltesien yal, daha ziyade kum ta, marn, konglomeratik kalker ve seri iinde yer alm lav, bazen konglomera, bazen de alglomera grnmnde olan tabakalardan ibarettir. Volkanik fasiyeste gelien eosen ise daha ok andezit, bazalt, alglomera ve tf seviyelerinden ibarettir. ncelenen sahada eosen, kuzeybat-gneydou istikametinde, genilii yer yer deien (5-12 km) bir erit halinde uzanr. Sahilde daha ok fili serisi gneye gidildike yksek tepelerde volkanikler mostra verir. Samsunun gneyinde Hac smail, dereler ve kozlu kyleri civarnda konglomera, kum ta, aglomera ve sarms beyaz renkli marn tabaklarnn mostra verdii ve tatl bir meyille kuzeybatya dald grlr. Krtn rma batsnda, Beypnar Ky civarnda eosen, gastropod fosilli, gevek yapda, oolitik kum ta, sarms kahve ve beyaz renkli gastropod ve lamelli branchia fosilli kalker tabakalar halinde aflore eder. Toraman Tepe bat yamacnda, eoseni iki farkl seviye halinde grmekteyiz. stte kalnl takriben 10 m civarnda olan koyu renkli, sert, tabaka yzeyine dik krkl birbirinin iinde adeselenmi, kum ta ve konglomera seviyeleri; altta ise sarms beyaz ve bej renkli kum ta-marn mnavebesi yer alr. Samsun-Ankara Devlet yolu evinde Sark Kynn 2 km dousunda eosen fili; kum ta, marn ve fosilli konglomera mnavebesinden ibarettir. Volkanik fasiyeste gelien eosen, daha ziyade st kretase fili serisi ile kontakt tekil eder ve umumiyetle st kotlarda ve Karadeniz silsilesinin gneye bakan yamalarda mostra verir. Neojen ncelenen blgede, neojene ithal edilen kil ve marn serisinin Samsun ili yerleim sahasn da iine alarak gneybat istikametinde 8-9 km kadar uzand maade edilir. Sahilden itibaren deniz altndan da kuzeye doru uzanr. Neojenin karakterini tespit gayesi ile DS 7. blge sahas iinde alm 104 m derinliindeki aratrma sondaj kuyusunda, stte killi bir ksm, (5-6 m. ) alta doru jips ara bantl marn seviyesi geilmitir. Jips ara tabakalar bilhassa 5 m ile 33 m arasnda, 5-15 cm ara ile grlr. Jips ara bantlar yannda, marn iinde, 15 m.den sonra silt adeselerine rastlanmaktadr.
13

Kuaterner Mert ve Krtn Irmaklarnn yataklarnda tersip ettii, kalnl 10-35 m arasnda deien alvyon ile ky eridi boyunca gneyden kuzeye doru sel sular ile ak gsteren derelerin ynt malzemesi ve denizden meneli kum-akl karmndan ibaret seviyeler kuaterner araziyi meydana getirir. Mert ve Krtn Irmaklar alvyal malzemesi, iri akl ve kum adesi halinde bu seviyeler arasnda yer alan kil tabakalarndan meydana gelir. A.5.1. Metamorfizma ve Mamatizma Mamatik Talar: ncelenen sahada, volkanizma, st kretase iinde balar eosen ve eosen sonrasnda da aralkl olarak devam eder. Bu husus gerek incelenen sahada, gerekse Karadeniz sahil silsilesinde maade edilir. st kreatese fili serisi iinde, kalnl 5-25 m arasnda deien andezit sillerinin yer ald, ayrca bazalt alglomera ve tf seviyelerinin de gerek ara tabakalar halinde, gerekse st seviyelere tekabl etmek zere stratifikasyona itirak ettikleri maade olunur. Ayrca, iki fasiyes halinde ortaya kan eosen de mstakilen grlen andezit, bazalt, tf ve alglomera yannda fili serisinde ara tabakalar halinde volkaniklere rastlanmaktadr. st kretase ve eosene ait volkanikleri ve hatta fili serilerini birbirinden ayrt etmek gtr. Ancak, eosen fili serisinin belirgin rengi olan sar renk yardmyla ve fosil muhtevas ile iki zaman mmessilleri arasnda bir ayrm yapmak mmkn olabilmektedir. A.5.2. Tektonik ve Paleocorafya Blm P.1.1.de anlatlmtr.

KAYNAKLAR: -DS 7. Blge Mdrl 2005 -Bayndrlk ve skan Mdrl 2005 -Sanayi ve Ticaret Odas 2005

14

B. DOAL KAYNAKLAR B.1. Enerji Kaynaklar B.1.1. Gne Gne, Temmuz ve Austos aylarnda ok etkilidir. Samsunda 2005 yl ortalama gnlk Gnelenme sresi 5.9 saat olup; Mmkn Olan Gnelenmeye oran (%47) olarak gereklemektedir. Gnlk Gnelenme sresi Ocak (2,5 saat) ve ubat (4,4 saat) ile Mart (3,5 saat),Kasm (3,4 saat), Aralk (3,8 saat) en dk aylardr. Ocak (%26), Mart (%29),Kasm (%34) ile en dk Gnelenme sresi gerekleme oranna sahip aylardr. Gne nlar iddetinin 2005 yl ortalamas 337,45 cal/cm2 olup; aylk ortalama Mays aynda 476,85 cal/cm2, Haziran aynda 599,27 cal/cm2, Temmuz aynda 573,38 cal/cm2 , Austos aynda 517,43 cal/cm2 ile en yksek aylardr. Bu yolla enerji kullanm giderek yaygnlamaktadr. B.1.2. Su Gc limizde su enerjisinden hidrolik enerji olarak faydalanlmaktadr. B.1.3. Kmr Samsun li Havza ilesinde linyit kmr retimi yaplmaktadr. retim ile bilgiler aada tabloda verilmitir.
Tablo B.1. Samsun li Linyit retimi
SAHA ADI Havza Havza Beyviran TOPLAM Rezerv (1000 ton)
Genel Grnr Muhtemel Mmkn Toplam Kaynak Potansiyel Toplam Iletilebilir 4 121 600 4 121 600 4 121 600 Su % 41.20 1.10

Analiz Sonular
Kl % 32.80 54.00 S% 3.39 AID KCal/kg 1244 3000

Edeeri (1000 ton)

Petrol 513 180 Ta Kmr 732 257

Kullanm Iletme
Yeri ekli

Teshin Teshin

Kapal Kapal

4 721

4 721

4 721

693

989

Kaynak: MTA Genel Mdrl, 2005

B.1.4. Doalgaz limizde doalgaz rezervi yoktur. B.1.5. Rzgar C.1.1.1 Blmnde anlatlmtr.
15

B.1.6. Biyoktle limizde Biyoktle enerjisinden yararlanlmamaktadr. limizde 2005 yl iinde kullanlan odun miktar takriben 8 bin ton kadardr. B.1.7. Petrol limizde petrol rezervi yoktur. B.1.8. Jeotermal Sahalar Havza Kaplcalar : lde jeotermal kaynaklar arlkl olarak Havza lesinde yer almaktadr. Havza'da turizm faaliyetlerinin byk bir blm termal turizme dayanmaktadr, kaplcalar yaklak 2000 yldan beri kullanlan tarihi salk tesisleridir. ifal sular bulunan ileye eski alardan beri baz hastalklarn tedavisine yarad iin evreden hatta btn Anadolu'dan ok sayda insan gelmektedir. Dier bir deyile Havza'da daha ok salk, dinlenme ve temizlie dayal turizm sz konusudur. Havza'nn ierisinde Samsun-Ankara yoluna yaklak 1 km. uzaklkta bir tepenin eteinde be kaplca bulunmaktadr. Bu kaplcalarn eski tarihlerde yaplm; Aslanaz Kz gz; ifa ve maarif hamamlar; dier iki tanesi ise MTA'nn aratrmalar sonucu 1986 ylnda bulunan ve karlan scak suyun deerlendirilmesi amacyla sonradan yaplm modern Trk Hamam, Lokman hekim Hamamdr. Havza kaplcalarnn ifal sular; eitli romatizma, krk kk, sekelleri ve mevzi arlar, sinir, mide, barsak, metabolizma, kanszlk gibi hastalklara iyiletirici etki yapmaktadr. Havza kaplcalar Turizm Bakanl tarafndan Termal Turizm Merkezi olarak ilan edilmitir. 56C scakla ve gnde 10.080 kii banyo kapasitesine sahiptir. (56C kaynak k scakldr) Milli Mcadele yllarnda Atatrk Havza'ya geldiinde, ifal kaplcalardan faydalanma frsat da bulmutur. maret mahallesi hamam sokanda Byk Hamam, Kk hamam ve Maarif hamam gibi tarihi hamamlarn yannda 1986 ylndan sonra yaplm hamamlar unlardr; Modern Trk Hamam: 1986 ylndan sonra Havza belediyesi tarafndan yaplan hamamlardan birisidir. Lokman Hekim Hamam: Maarif hamamnn 50 m. ilerisinde ina edilmitir. 100 kiilik umumi blmnden hari, 10 zel banyosu vardr. Bu hamamlarn dnda Belediye tarafndan yaptrlm umumi blmleri olmayp, zel banyolar olan termal oteller, moteller de vardr. Yaklak 2.000 yldan beri kullanlan tarihi salk tesisleridir. Yakn gemie kadar 1.6 lt/sn Kadar olan kaynak debisi MTAnn almalar ile 50 lt/sn. ye kadar ulam ancak daha sonra bu debi 20 lt /sn. ye dmtr.

16

Ladik Hamam aya Kaplcalar: Samsuna 75 havzaya 15 Km. uzaklkta yer alan kaplca, Ladik le merkezinin 13 Km. kuzeyinde bulunmaktadr. Olduka eski bir tarihe ve kullanma sahip olan hamam aya kaplcalarnn debisi fazla deildir. Su bir vadinin tabanndan ve hemen yanndaki talk tepenin altndan gelmektedir. Su scakl 35 C dr. B.2. Biyolojik eitlilik B.2.1. Ormanlar Ormanlarn Ekolojik Yaps: Jeolojik yap olarak anakaya, kalker, kil sisti ve konglomeralardan ibarettir. Oluum zaman ise nc zamann paloejen serisi olan eosen katnda teekkl etmitir. Toprak yaps olarak orta derin, derin balk, killi balk ve kil topraklar hakimdir. Toporafik hidrolojik yap olarak Samsun deniz seviyesi 0 m. den balayarak ortalama 2000 m.ye kadar olan bir arazi yapsna sahiptir. Ayvack, Salpazar, Terme srtlarna hakim olan tepeler olduka krk ve dik bir yapya sahiptir. Ykselti olarak da en yksek tepeler bu hatta yer almaktadr. Samsun ilinin toporafyas, jeolojik yaps ve hidrolojik yaps hakkndaki geni bilgiler (A) blmnde anlatlmtr. klim zellikleri, toprak yaps ve toporafik yap orman yaylna ve aa, trlerine etki etmektedir. Bu etkileim ormanclkta belirli zorluklar, oluturur. Bunlar Palinetum, Lauretum, Castenaum, Faguetum, Abietum Alpinetumdur. Blgenin Orman Envanteri: Samsun ilinde birisi Merkez le, birisi Bafra ilesi ve birisi de Vezirkpr lesinde olmak zere Orman iletmesi bulunmaktadr. Samsun Orman letme Mdrlne bal olan Merkez, Asarck, Ayvack, aramba, Kavak, Salpazar, Tekkeky ve Terme ileleri snrlar dahilinde 126.203 Ha. ormanlk alan bulunmaktadr. Bafra Orman letme Mdrlne bal Bafra, 19 Mays, Alaam ve Yakakent ileleri snrlar dahilinde 99.609,5 Ha. ormanlk alan bulunmaktadr. Vezirkpr Orman letme Mdrlne bal Vezirkpr, Havza ve Ladik ileleri snrlar dahilinde 143.391Ha. Ormanlk alan bulunmaktadr. Ormanlar Mlkiyet Bakmndan yle snflandrlabilir: 1.Devlet Ormanlar (% 95 ): Bu ormanlar Vezirkpr, Bafra, Samsun letme Mdrlkleri ve buna bal blge efliklerince iletilmektedir.

17

2. zel Ormanlar ( % 3): ahslar tarafndan tasdik ettirilen amanejman plan dahilinde iletilmektedir. Samsun li dahilinde Seyrek ve Yrkler zel ormanlar bulunmaktadr. 3. Ky Tzel Kiilii ve Vakflara Ait Ormanlar ( % 2 ): Bunlarn iletmeciliini kendileri yaparlar. Denetleme iini ise Orman iletmeleri yapmaktadr. Ormanlarn kaplad alanlar ve bu alanlarn nitelik ve iletme biimine gre dalm ile blgedeki Orman Genel Mdrl tarafndan iletilmekte olan Devlet Ormanlarndan hasat edilip kullanma sunulan belli bal orman rnleri hakknda F.1.2. blmnde geni bilgi verilmitir. B.2.1.1. Odun retimine Ayrlan Tarm Alanlar Odun retimine ayrlan tarm alan bulunmamaktadr. Mnferit olarak, zellikle dere boylarnda galeri kavakl yaplmaktadr. B.2.2. ayr ve Mera

Mera alanlarnn kullanm, bakm, tespiti ve snrlarnn belirlenmesine ilikin 1998 ylnda kan 4342 Sayl Mera Kanunu ile hedeflenen ana ama, hem mera miktarn artrmak hem de yaplacak slah almalar ile Avrupa dzeyinde verim ve kaliteyi yakalamaktr. Bylece ayr, mera, yaylak ve klak alanlarnda slah almalar balatlarak ot veriminin ve kalitesinin artrlmas salanacaktr. lkemizde tarla arazisi olarak kullanlmayan zerinde ksmen bitki rts bulunan alanlar genelde mera alan olarak kabul edilmektedir. Bunlara ek olarak tarla alan olarak kullanlan, ancak eim ve toprak nitelii gibi zellikleri bakmndan mera topra zellii gsteren alanlarn da meraya terk edilmesi gerekmektedir. Trkiyede olduu gibi Samsun ilinde de ayr ve mera alanlarnda uzun yllardr tahribat yaanmtr. Ancak son yllarda Tarm ve Ky leri Bakanlnn ayr ve mera konusuna verdii zel bir nemle meralarn tespiti ve snrlarnn izilmesi almalarnn hzla bitirilmesi, balanan slah almalarnn arttrlmas hedeflenmektedir. Samsun ilinin meralar genelde ok parallk arz etmektedir. Kadastro srasnda tek bir btn halindeki mera arazilerinin tek parsel numarasyla tescil edilmek yerine , 50ye yakn parsele blnerek numaraland yerlere rastland gibi, 80-100 m2lik tanmazlarn mera olarak tescil edildii yerler de mevcuttur.Sahil kesiminde yer alan ilelerdeki mevcut meralar, genel olarak toplu haldedir. Topografyann dz ve dze yakn olmasnn verdii avantajla ve taban suyunun da yzeye yakn olmas itibariyle her mevsim yeilliini koruyan, bitki skl bakmndan arazinin tamamna yakn blmnn mera yem bitkileriyle rtl olduu bir durum gstermektedir. Topografyann % 20den fazla eim gsterdii i kesimlere doru gidildike meralarn ot verimi, erozyon ve kontrolsz otlatma nedeniyle hzla azalmaktadr. Genelde dank

18

haldeki bu meralar, seyrekleme ve st topran anarak ana kaya tabakasnn yer yer ortaya kt, zayf karakterli meralardr. Oran itibariyle, zayf karakterli meralar byk yer kaplamaktadr. Topografik yapnn elverisizlii neticesi bu meralar evrelerinde mevcut orman rtsnn istilasna maruz kalarak yllar itibariyle otlanabilir alan kaybna uramaktadrlar. Samsun ili meralar genelde orta snf mera olup, III. Ve IV. snf tarm arazisine sahiptir. Meralarn ounluunun st rts allk ve aalkla kapldr. Mera Alan (ha) SAMSUN 44.826 Toplam Araziye Oran (%) 5

4342 sayl mera kanunu gerei, Samsun ilinde tespit-tahdit ve tahsis ilemleri tamamlanan meralarda ot retimini artrmak iin 2004 ylnda slah almalarna balanmtr.Islah almalar devam etmektedir.
Tablo B.2. Mera Islah ve Amenajman almalar

Tespit (ha) 1875,49

Tahdit (ha)

Tahsis (ha)

Islah (ha) 754,609

Aklama

Kaynak: l Tarm Mdrl, 2005

Tablo B.3. 2005 Yl Mera Islah almalar

le Bafra Bafra Terme Terme Terme Tekkeky Havza Havza Toplam

Ky / Belde Kou Emenli Tapnar Ortastl Ahmetbey Aainik Kemaliye eyhali

Alan ( da ) 895,82 1114,50 272,27 188,26 1377,82 1094,00 1225,60 1377,82 7546,09

Kaynak: l Tarm Mdrl, 2005.

19

Tablo B.4. Mera Tespit, Tahdit Ve Tahsis almalar Mera Ynetim Birlikleri.

le

Tespit Yaplan Ky Says

Tahsis Yaplan Ky Says

Mera Ynetim Birlii Kurulan Ky Says

Alan (da)

Kavak Ladik Vezirkpr

38 16 48

4964,18 7594,30 6196,42

Kaynak: l Tarm Mdrl, 2005.

B.2.3. Sulak Alanlar Kzlrmak Deltas:

ekil B.1. Kzlrmak Deltas. Kaynak: Doa Koruma ve Av ve Yaban Hayat ube Mdrl, 2005.

Koordinatlar Deltan Alan Sulak Alanlar

: 41 30 36 05 : 56.000 : 16.100

Kuzey Dou Hektar Hektar

20

Kzlrmak nehrinin tad alvyonlarn oluturduu lkemizdeki en byk deltalardan birisidir. dari olarak Samsun ilinin Engiz, Bafra ve Alaam ileleri snrlar ierisinde yer almaktadr. Delta ovas, denizden gneye doru basamaklar halinde ykselmektedir. Deltann gerisinde, Kzlrmak nehrinin her iki kenarnda yay eklinde uzanan ve ykseklikleri 600 800 metreye varan Kuzey Anadolu Dalarnn ilk srasn oluturan platolar, daha geride ise 1000- 1500 metre yksekliindeki dalar yer almaktadr. Kzlrmak Deltas, doal zellikleri byk lde korunabilmi, lkemizin Karadeniz kysndaki tek sulak alandr. Deniz, rmak, gl, sazlk, bataklk, ayr, mera, orman, kumul ve tarm alanlar gibi farkl ekolojik karakterdeki habitatlarn bir arada bulunmas, besin maddelerince zenginlik ve uygun iklim koullar Deltann eine az rastlanr lde biyolojik eitlilie sahip olmasn salamtr. Delta da, alts dou, birisi ise bat yakasnda olmak zere yedi adet gl bulunmaktadr. Deltann batsnda yer alan Karaboaz glnn evresindeki sazlk ve bataklk alanlarla birlikte toplam alan 1.400 hektardr. Deltann dousunda yer alan gller ise Balk gl, Uzun gl, Cernek gl, Liman gl, Gc gl ve Tatl gldr. Bunlardan Balk glnn denizle balants vardr. Gllerin sular tatl denebilecek kadar az tuzludur. Sadece, denizle balants olan Balk Glnde denizden su giriinin olduu dnemlerde tuzluluk artmaktadr. Tamam s olan en derin yeri su seviyesinin yksek olduu dnemlerde dahi 3 metreyi gemez. Ortalama derinlik 1.5 metre civarndadr. lkbaharda sularn ykselmesiyle geni alanlar su altnda kalmakta, deltann dou blmndeki gllerin tamamna yakn birlemekte ve tek bir gl andrmaktadr. Bu dnemde, Balk gl ile deniz arasnda bulunan Galeri ormannn da byk bir ksm su altnda kalmakta ve esiz bir grnm oluturmaktadr. Deltadaki karakteristik oluumlardan biride gllerle deniz arasndaki kumullardr. 200 300 metrelik eritler halinde ky boyunca zaman kumullarn ykseklikleri 7 8 metredir. Baz yerlerde 12 metre ykseklie ulatklar da grlmektedir. lev ve Deerleri : Deltalar, mikro ve makro faunann ok yksek bir retim dzeyine ulat yeryznn en verimli doal alanlardr. Yksek verimin oluturduu yiyecek a bata su kular olmak zere, deiik trlerden zengin bir yaban hayatnn barnmasna ve beslenmesine imkan salamaktadr. Deltalar, balklarn yumurta dkt, zellikle yavru balklarn beslendii, korunduu alanlardr. Yaplan aratrmalar, yediimiz balklarn 2/3 sinin yaamlarnn tamamn ya da belirli bir devresinin sulak alanlarda geirdiini gstermitir. Bu nedenle sulak alanlar, zellikle deltalar balkln devamll ynnden hayati neme sahiptirler. Kzlrmak Deltas, yaama ortamlarnn eitlilii ve nemleri, barndrd hayvan varl ve trlerin durumlar ile ok sayda Uluslar aras neme sahip sulak alan kriterlerine
21

sahip bir sulak alan ekosistemidir. lkemizin Karadeniz kysnda doal karakterleri korunabilmi tek alan olmas, deltann nemini arttrmtr. Karadenizi direkt olarak aan gmen kularn uu hazrl ve uu sonras dinlenebildikleri, beslenebildikleri ve korunabildikleri tek alandr. Deiik habitatlar, zengin bitki ve hayvan varl ile bilimsel almalar iin ak hava laboratuardr. Taban suyunun dengeleme, denizin tuzlu su giriini nleme gibi ilevleriyle bulunduu blgenin su rejiminin dzenlenmesine katk salar. Tm bunlarn yan sra, Kzlrmak Deltas su rnleri retimi, saz kesimi ve otlatma imkanlaryla yre ekonomisine nemli katklar salayan ok ynl bir sulak alan ekosistemidir. Gzel manzaras ve barndrd yaban hayat ile ku gzleme, balk tutma, avclk gibi rekreasyonel faaliyetler iin de ideal ortamdr. Flora ve Vejetasyonu Deiik ekolojik karakterdeki habitatlarn varl deltay bitki eitlilii ynnden de zengin klmtr. Gl kylar, sazlklar ve bataklklar youn vejetasyonla kapldr. Gllerde su smblleri cinsine ait trler hakimdir. Kylarda ise kam, saz, sivri hasrotu bulunmaktadr. Baz yerlerde nilferlere de rastlanmaktadr. Kuru kesimlerde vejetasyon daha zayftr. Bu kesimlerde hasrotu vejetasyonu ierisinde ayrkotu, sinirotu, beparmakotu ve stleen trleriyle, gl soan, engerekotu ve orkide yayl gstermektedir. Kumullarn yer ald sahil kesimleri bitki rtsnden yoksundur. Dier kesimlerde stleen, srkuyruu yaygndr. Daha ok eski kumullarda olmak zere yer yer defne, kocayemi, mersin, sprge otu, imir, orman gl, krgan ve erkek kzlck gibi bodur aa ve allarla kapl alanlar mevcuttur. Trkiye deki nadir subasar ormanlardan biri olan Galeri ormannn hakim aa tr dibudaktr. Dier nemli aa trleri ise; mee, st, peruka als ve yemigendir. Fauna ve Ornitolojik nemi Kzlrmak Deltas, biyolojik retim ynnden bol gda ihtiva eden karakterde bir sulak alan ekosistemidir. Deltada bulunan gller, sazlklar ve bataklklarn planktonlar ve omurgasz canllar bakmndan zengin oluu alann deiik trde zengin faunaya sahip olmasn salamtr. 16.000 hektarlk alanda 100.000 su kuunun barnmas deltann besin maddesince ve fauna elemanlarnca zenginliinin en iyi gstergesidir. Deltada bulunan gllerde, sazan, sudak, has kefal, mersin morinas, alabalk trlerine ait zengin balk populasyonlar mevcuttur. Ayrca bol miktarda kerevit bulunmaktadr.
22

Yeil kurbaa, srayc kurbaa, aa kurbaas ile su kaplumbaalar ve su ylanlar deltann deimez ve nemli sakinlerindendir. Delta ve yakn evresi memeliler bakmndan da olduka zengindir. Yrede grlen balca memeli trleri su san, ev san, su samuru, yaban kedisi, akal, aa sansar, sincap ve yaban domuzudur. Ornitolojik nemi Deltada bu gne kadar 308 ku tr saptanmtr. Bu say Trkiye ku trlerinin %74 olup, Trkiye de Gksu Deltasndan ( 332 tr ) sonra bir alanda tespit edilmi en yksek saydr. Blgede grlen trlerden byk deniz ddkn ve kuzey incir kuu bugne dek Trkiyede sadece Kzlrmak Deltasnda saptanmtr. Yine kk kiraz kuu ve akkiraz kuu son 25 ylda Trkiye de sadece Kzlrmak deltasnda grlmtr. Deltadaki trlerden tepeli pelikan, cce karabatak, al boyunlu kaz, dikkuyruk, ah kartal, kk kerkenez ve toy dnya apnda nesilleri tehlikede olan trlerdir. Bu trlerden tepeli pelikan deltada kulukaya yatmaktadr. 1992 ylnda yaplan bir aratrmada 140 ku trnn deltada redii tespit edilmitir. Bunlardan tepeli pelikan 6 ift, erguvan balkl 500 ift, kara leylek 50 ift, kak 75 ift, boz rdek 200 ift, turna 50 ift, Macar rdei 75 ift, pasbapatka 150 ift, kocagz 50 ift ve bataklk krlangc 100 ift reme populasyonlar ile delta uluslar aras neme sahip sulak alan zelliini kazanmaktadr. Deltada reyen balca dier ku trleri kk bataan 350 ift, bahri 250 ift ve kk sumru 45 ifttir. Deltada bulunan Galeri orman, lkemizdeki nadir su basar ormanlardan birisidir. Biyolojik eitlilik bakmndan olduka zengin olan ormanda 35 tc ku tr kulukaya yatmaktadr. Kzlrmak Deltas, g srasnda Karadenizi dorudan aan ku trleri iin hayati nem tamaktadr. lkbaharda Karadenizi aan ku trlerinin Karadeniz kysnda snabilecekleri en nemli sulak alandr. Bu nedenle, zellikle ge srasnda baz ku trleri deltada byk saylara ulamaktadr. rnein g srasnda bir gnde ernek gl zerinde 42.000 kum krlangc saylm olup; blgeden geit yapan krlang saysnn bir milyonu at tahmin edilmektedir. tcler dahil olmak zere deltadan geen su kularnn says bir ka milyonu bulmaktadr. Tarihi ve Kltrel Deerler Yreye ilk yerleen halk, .. 4000lere kadar giden Orta Asya dan g eden Kagarlardr. Ge Kalkoit adan itibaren yrede yerleimlerin olduu bilinmektedir. 1971 ylndan itibaren evrede yaplan aratrmalarda 57 hyk, 6 dz yerleim yeri,

23

48 tmls, 5 kaya mezar, 3 mezarlk, 1 hamam, 1 hela, 1 kpr ile 25 adet antik a ve hemen sonrasna ait kalntlar bulunmutur. Yrede tespit edilen en eski yerleim yerlerinden birisi, Kzlrmak nehrinin batsnda, Karadeniz e ku uuu 7 km mesafede bulunan kiztepe dir. kiztepe nin kurulduu dnemde Karadeniz e ky olduu; yaplan kazlar sonucunda halkn yaamlarn hayvanclk, avclk ve balklk ile srdrm olduklar anlalmtr. Hititlerden sonra srasyla Frigler, Kimmerler, Romallar, Bizansllar, Anadolu Seluklular ve Osmanl Devleti yreye egemen olmutur. nsan Aktiviteleri Tarm Kzlrmak Deltas, tarmsal potansiyel bakmndan Trkiye nin en zengin ovalarndan birisidir. Deltada buday, msr, pirin, ayiei, eker pancar ve ttn yetitiricilii yaplmaktadr. Sulama imkanlarnn artmasyla birlikte sebze yetitiricilii de artmtr. Hayvanclk Hayvanclk yre halknn geiminde nemli bir yer tutmaktadr. zellikle sulak alan evresindeki kylerde hayvanclk yaygndr. Deltada yaklak 3000i manda ve 8000i sr olmak zere 23000 civarnda hayvan otlamaktadr. Sazclk Deltadaki dier bir ekonomik etkinlik ise saz kesimidir. Her yl toplam saz alannn yaklak % 25i kesilmektedir. Kesilen sazn byk bir blm ihra edilmektedir. Bir ksm ise hasr, sepet vb. yapmnda, binalarn zellikle hayvan barnaklarnn atlarn rtmede ve ahrlarda zemine sermek iin kullanlmaktadr. Balklk Gllere yakn olan kyler ikinci bir gelir kayna olarak balkla ynelmilerdir. Deltann dou blmnde toplam 358 yeli , bat blmmde ise 24 yeli bir kooperatif vardr. Gllerde, sazan, sudak, haskefal, mersin morinas, alabalk ve inci bal avlanan balk trleridir. Su seviyesinin yksek olduu yllarda Balk Gl nde tirsi ve hamsi ye de rastlanmaktadr. Ayrca gllerde aynal sazan da yetitirilmektedir. Son yllarda kerevit avcl da yaygnlamtr. Dzenli istatistiki veriler olmad iin avlanan gerek balk miktar bilinmemektedir. Gemi yllarda avlanan balk miktarnn 350 400 ton civarnda olduu tahmin edilmektedir. Ancak, kontrolsz avclk ve kirlenme gibi nedenlerle balk miktarnda azalma olduu balklar tarafndan ifade edilmektedir.
24

Avclk Deltada yer alan ernek Gl ve evresini kapsayan 4000 hektarlk alan 1979 ylnda Orman Bakanlnca Yaban Hayat Koruma Sahas ilan edilerek deltann bu blmnde avclk tamamen yasaklanmtr. Ancak yeterli denetim yaplamad iin yasa d avclk yaplmaktadr. Koruma ve Ynetim Deltada yer alan Cernek Gl ve evresini kapsayan 4000 hektarlk alan 1979 ylnda Orman Bakanlnca Yaban Hayat Koruma Sahas ilan edilmitir. Ayrca, 1994 ylnda deltann dou blmnde yer alan sulak alanlarn tamam Kltr Bakanlnca Doal Sit Alan ilan edilerek koruma altna alnmtr. 1996 ylnda Bayndrlk ve skan Bakanl ve evre Bakanlnn ibirliiyle deltadaki tm doal alanlar kapsayacak ekilde hazrlanan evre dzeni plannda, sulak alan ekosistemi ve sistemle ilikili habitatlar dikkate alnarak, mutlak koruma, ekolojik etkilenme ve tampon blgeler belirlenmi; her bir blge iin koruma ve kullanm esaslarn dzenleyen zel plan kararlar gelitirilmitir. Gln doal yapsnn ve ekolojik karakterinin korunabilmesi iin gl ynetim plan hazrlanmal; ayrca etkin bir izleme ve denetimin salanabilmesi iin mutlaka yerel anlamda zel bir kurumsal yap oluturulmaldr. Kzlrmak Deltas ierisinde, Orman Bakanlnca 1979 ylnda yaklak olarak 4570,0 Ha. lk alan Cernek Gl Yaban Hayat Koruma Sahas olarak ilan edilmitir. Bu ilan edilen alann snrlarnn belirsiz ve net hatlardan olumam olmas nedeniyle zellikle yre insan ve avclarla byk sorunlar yaanmaktadr. Bunun sonucunda 11/07/2003 tarihli 4915 sayl Kara Avcl Kanunu gereince; Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlnn 21/08/2003 tarih ve B.18.0.DKMPG.0.03.04.265.00/61-1807 sayl emirleri dorultusunda; Yaban Hayat Koruma Sahalar yre insan ve idaremiz arasnda yaanabilecek olumsuzluklar ortadan kaldrmak amacyla, zel ahs arazileri dnda brakacak ekilde alann snrlar hem RAMSAR ALANI snrlarna, hem de doal snrlara uyularak kesin ve net hatlara oturtularak; toplam olarak 5185,0 Ha. geniliindeki alan Yaban Hayat Gelitirme Sahas olarak Bakanlk Makamna teklifte bulunulmutur. lkemizde; Uluslar aras neme sahip 200 sulak alanda evre ve Orman Bakanl, Bakanlk Makamnn 06.12.2004 tarih ve 367 no lu onaylar ile Doa Harikas ve Ku Cennetleri Projesi tm Trkiye de balatlmtr. Bu dorultuda; bir btncl kullanm anlay ierisinde, deltann sahip olduu zelliklerin dengeli bir ekilde kullanlarak, gelecek nesillere aktarlabilmesi ve bylece tm insanlk tarafndan faydalanlmas amacyla Bakanlk oluru ile Kzlrmak Deltas Ku Cenneti Projesi uygulamaya konulmutur. Proje kapsamnda; Kzlrmak Deltas sulak alan ekosisteminin en iyi ekilde kullanlarak delta zerinde kontrolsz bir ekilde yrtlen kltr, eko-turizm, ekonomik kazanmlar, rekreasyonel amal kullanmlar gibi insana ynelik faaliyetlerin, kontroll
25

bir ekilde doal alana ve yaam ortamna zarar vermeden yrtlmesinin salanmas amacyla alann koruma ve kullanm statlerine bal kalmak art ile konunun uzmanlarnca uygun grlen alanlara, -Sergi, Eitim, Tantm, Koruma, Kafeterya Binas, -Ku Gzlemevi, -Ku Gzlem Kuleleri yaplmas planlanmtr. Yaplmas planlanan bu hizmet binalarnn amac tamamen Kzlrmak Deltasnn Ulusal ve Uluslar aras dzeyde tantlmas, Ziyarete gelen ziyaretilerin belde ierisinde konaklamalarn tevik amacyla gzlem yapabilecekleri ve bunun sonunda her trl ihtiyalarn karlayabilecekleri bir proje dnlmektedir. Bu faaliyetler yrtlrken ama alann doallnn korunmasnn yannda, alann tantlmas, turizm faaliyetlerinin arttrlmas, yrede yaayan geimini tarm ve hayvanclkla salayan yre halknn ekonomik girdisine, tarm ve hayvanclkla birlikte, turizm gelirleri girdisi de salamaktr. Sz konusu alanda hayvanclk ve hayvan otlatma ilemi mevcut haliyle devam edecektir. Bu faaliyetler ileride yaplacak olan Ynetim Plan ierisinde yer alacaktr. Bakanlmz tarafndan onaylanan proje kapsamnda yaplmas planlanan binalardan iki adet ku gzlem kulesi iin gerekli olan arsalarn tahsis ilemleri tamamlanm olup; inaat yapm iin gerekli almalar balatlmtr. Sergi, Eitim, Tantm, Koruma, Kafeterya Binas iin gerekli olan arsalarn tahsis ilemleri de devam etmektedir. Yukarda ak bir ekilde belirtilen ve kendine zg bir ekosistemi ile blgemizin doalln koruyabilmi tek sulak alan olan dnya miras Kzlrmak Deltasnn; yre insan ile birlikte karlkl bir paylam dengesi ierisinde kullanlarak, alandan kltrel, turizm, ekonomik ve sosyal amal kullanm bakmndan, doal dengeyi bozmadan en iyi ekilde faydalanlmas amac ile Kzlrmak Deltas Ku Cenneti Projesi almalar devam ettirilmektedir. Yeilrmak Deltas: Yeilrmak Deltas Trkiye nin Karadeniz kylarndaki en byk deltalarndandr. Deltann ok byk bir blm kurutularak tarm alanna dntrlmtr. Deltann dou blmnde yer alan ve ksmen de olsa doal zelliini koruyabilmi Simenlit Gl Akgl sulakalan kompleksi, kumul alanlar ve bunlarn arkasnda geni bir aalandrma sahas mevcuttur. Simenlit Gl Akgl n 1.900 hektarlk yzlmnn 200 hektar ak su alan, gerisi sazlk ve bataklktr. Deltada tarmsal alanlarn almasyla ok sayda ky kurulmu ve bu sahalarda fndk, eltik retimi artmtr. Mee, am ve dibudak korular mevcuttur. Balaban, Gece Balkl, Alaca Balkl, Saz Delicesi, Uzunbacak ve Irmak Blbl byk olaslkla blgede kulukaya yatp, reyen trlerdir. Delta; Yeilba, Yamurcun, Elmaba, Pakta, Klkuyruk gibi gmen su kular iinde k sresince ok nemlidir.
26

ekil B.2. Yeilrmak Deltas: Kaynak: Doa Koruma ve Av ve Yaban Hayat ube Mdrl, 2005

Koordinatlar Deltann Alan

:41 17' K, 3650' D :60.000 hektar

Simenlit Gl Akgl sulak alan kompleksi ve evresindeki 16042, 0 Ha. lk alan 1975 ylndan itibaren Yaban Hayat Koruma Sahas statsne alnmtr. Yeilrmak Deltas ierisinde, 11/07/2003 tarihli 4915 sayl Kara Avcl Kanunu gereince; Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlnn 21/08/2003 tarih ve B.18.0.DKMPG.0.03.04.265.00/61-1807 sayl emirleri dorultusunda; Yaban Hayat Koruma Sahalar yre insan ve idaremiz arasnda yaanabilecek olumsuzluklar ortadan kaldrmak amacyla, zel ahs arazileri dnda brakacak ekilde alann snrlar hem RAMSAR ALANI snrlarna hem de doal snrlara uyularak kesin ve net hatlara oturtularak; toplam olarak 3306,0 Ha. geniliindeki alan Yaban Hayat Gelitirme Sahas olarak Bakanlk Makamna teklifte bulunulmutur. B.2.4. Flora (F) Blmnde anlatlmtr. B.2.5. Fauna (F) Blmnde anlatlmtr.

27

B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parklar, Tabiat Ant, Tabiat Koruma Alanlar ve Dier Hassas Yreler
Tablo B.5. Hassas Yreler Sra Ad No 1 Kzlrmak Deltas 2 Kunduz Geyik retim Sahas 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 Hassas Yrenin Bulunduu Yerleim Koruma Stats* Merkezi Bafra A Snf Sulak Alan Vezirkpr Av.Hay.Kor.r.Sah . ernek Gl Bafra Simenit Gl Terme Gelemen Sln retim Sahas Tekkeky kiztepe Hy Bafra Arkeolojik Sit Alan Kuular Ky irlektepe mevkii Hy Bafra Eldavut Ky Hacbaba Tepesi Hy Bafra Trk Ky Elmack Tepesi Hy Bafra Gkeaa KyYedign Tepesi Hy Bafra Azay Ky Azay Tepe Hy Bafra Eldavut Ky Tepe Tarla mevkii Hy Bafra Dededa Ky Kelbe Tepe Hy Bafra Ttncler Ky Crklar mevkii Hy Bafra Dedeli Ky Tingo Tepe Mevkii Hy Bafra Sarkaya Ky Klcler Tepe Hy Bafra Asarky I.,veII. Derece Sit alan Bafra Doal Sit Alan Hacosman OrmanI. Derece aramba Doal Sit Alan Kentsel Sit Alan Havza Kentsel Sit Alan Dndartepe Hy Merkez Arkeolojik Sit Alan Toptepe Tmlsleri Hasky Merkez Arkeolojik Sit Alan Tekkeky I. Derece Sit Alan Tekkeky Arkeolojik Sit Alan Samsun kentsel Sit Alan Merkez Kentsel Sit Alan Kzlrmak DeltasI.,II.ve III. Doal Sit Engiz-Bafra-Alaam Doal Sit Alan Hzr lyas Hy Yrkler Beldesi Arkeolojik Sit Alan Atakent Tmls Atakent Arkeolojik Sit Alan Bykoyumca Tmls Merkez Arkeolojik Sit Alan Kurupelit Karadoan mevkii I.Sit Alan Merkez Arkeolojik Sit Alan Simenit Glleri I.DereceSit Alan Terme Doal Sit Alan Trkmen Ky Alanda mevkii III.Sit Alan Vezirkpr Arkeolojik Sit Alan Gl Kasabas Keklik Tepesi III. Sit Alan Vezirkpr Arkeolojik Sit Alan Kentsel Sit Alan Vezirkpr Kentsel Sit Alan Tarihi Ticaret Merkezi Kentsel Sit Alan Vezirkpr Kentsel Sit Alan Oymaaa Ky rlen Hy Vezirkpr Arkeolojik Sit Alan Emirli Ky kaleyeri Tepesi Kavak Arkeolojik Sit Alan Samsun Amisos Merkez Arkeolojik Sit Alan atmaoluk Ky Akalan Kalesi Merkez Arkeolojik Sit Alan Yzlm (ha) 45.000 83,5 4.000 16.042 1,1 -

28

Hacosman Orman Tabiat Koruma Alan: Tarihesi Rumlarn bu yreden ekilmesi netice TORUL / Krtn den naklihane edilerek Tekkeky ilesine gelme Mderris Hac Osman EKNC adl bir zat bu orman sahiplenmi 1940 l yllara kadar bu orman kullanarak korumutur. Zatn vefat neticesi Hazineye ait bu ormann ad Hacosman Orman olmutur. 1943 ylnda 3780 sayl Kanun ile Bataklk, Kumluk ve Ormanlk sahalar zerinde Zirai kombineler iletmesi kurulmutur. 1982 ylnda bu sahalarda Orman Kadastrosu yaplarak bu saha Orman letme Mdrlnce teslim alnmtr. 07.04.1987 tarihinde Tarm ve Ky leri Bakanl tarafndan 2873 sayl Milli Parklar Kanunun 3. maddesi 2. fkrasna istinaden Hacosman Orman Tabiat Koruma Alan olarak tefrik edilmitir. Samsun li, aramba lesi narl Ky, Hacosman Orman Trabzon Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kurulunun 01.10.1997 gn ve 2948 sayl karar ile Doal Sit ilan edilmi, 02.11.1998 tarih ve 3320 nolu kararla 1. derece Doal Sit Alan olarak ilan edilmitir. Mlki ve dari Konumu Mlkiyeti Devlete ait olup; orman arazisi olarak Amasya Orman Blge Mdrl Samsun Orman Blge Mdrl aramba letme eflii hudutlarnda olup; Tabiat Koruma Alan olarak ise Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl, Samsun Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrl, Samsun Doa Koruma ve Milli Parklar Mhendislii snrlar iinde kalmaktadr. Hacosman Ormannn Tabiat Koruma Alan Olarak Ayrlma Gerekesi Su basar Orman yln belirli aylarnda, taban suyunun ykselmesi neticesinde oluan belirli bir vejetasyon yapsna sahip ekosistem olarak tanmlanmaktadr. Bilindii zere, su basar ormanlar gl, bataklk ve ince bir erit halinde uzanan kumul sahalar yoluyla bazen denizle az ok irtibat halinde olabildii gibi, denizden uzak, i ksmlarda da nehir, dere veya gl kenarnda dzlk taban arazinin periyodik olarak su taknlarna uramas sonucu da olumaktadr. Ormann iinden geip denize ulaan akarsular, bu dz ve ukurca sahalarda, gayet yava akmakta; k aylarnda kumul hareketleri dolaysyla denizle irtibatlar kesilen bu sular, geriye doru ierek ormanlara doru yaylmakta ve aalar 1 metreden daha yksek su altnda brakmaktadrlar. Dolaysyla bu su baskn sonbahar ve ilkbahar aylarnda orman girilemez hale getirmektedir. Daha sonra yava yava ekilen sular, dk seviyeli ukurlarda ve hendeklerde bir mddet kalmaktadr.
29

Etd almas tamamlanan sahalardan, Amasya Orman Blge Mdrl, Samsun letmesi hudutlar dahilinde bulunan Hacosman Orman, ihtiva ettii zengin bitki ve hayvan topluluu ile Avrupa apnda neme sahip, nadir ve tehlikeye maruz bir su basar ( alvyal ) orman zelliine sahip bulunmaktadr. Su basar ormanlar lkemizde olduka snrl alanlarda kalmtr. Biroklar ne yazk ki ekil deitirmi tarm arazilerine dntrlmtr. Bir zamanlar aramba Ovasnn bu nitelikte ormanlarla kapl olduu aikardr. imdi sadece 86,2 Ha. alann kalmas koruma altna alnmasnn gerektiini vurgulamaktadr. Avrupa da bu tr orman alanlarnn korunmas iin doa severlerin yllardr aba sarf etmekte olduklar niversite camialarnca ifade edilmektedir. Corafi Konumu Hacosman Orman Orta Karadeniz blgesinde Samsun linin 20 Km. dousunda aramba lesi narlk Ky hudutlar ierisinde yer almaktadr. Bats, Gneyi, Gneydousu Aksa Tarm letmeleri arazileri ile evrilidir.Kuzeyinde sazlklar bulunmakta olup; sazlklar dnda kalan snrlar geni szdrma kanallaryla sz konusu arazilerden ayrlmtr. 86,2 Hektar Ormanlk Alan, 35,3 Hektar Orman Topra olarak adlandrlan aklk Alan olmak zere 121,5 Hektar alana sahiptir. Deniz seviyesinde dz bir arazidir. Jeolojik ve Toprak Yaps Hacosman Orman aramba ovasnn bat uzanmnda yer almaktadr. Alann tamamn alvyonlar oluturmaktadr. Akarsular ( Yeilrmak, Abdal rma ) tarafndan tanan malzeme tama prensibine uygun olarak Gneydeki ova giriinde iri, Kuzey de ova iinde ise ince elemanlardan olumutur. Alanda taban suyunun ykseklii ile karakterize edilen hidromorfik alvyal toprak bulunur. Bu topraklarda baz mevsimler su yzeye kadar kmaktadr. Flora Aratrmalarda alanda kumul ve orman vejetasyon tipleri bulunmaktadr. Orman aalar arasnda Asil Aalar olarak bilinen Dibudak, Karaaa, Akaaa gibi trler genel olarak kanaatkar olarak bildiimiz orman aalar arasnda, ounlukla aluvyon karakterde, besin maddelerince zengin, derin ve rutubetli taban arazi topraklarn sever ve topraklar da iyi gelime gsterirler. Su basar ormanlar bu kymetli trleri barndrmakta fakat eitli olumsuzluklar ( topraklarn, tarm alanlarna dntrlmesi, yerleime almas vs. ) nedeniyle varlklarn zor devam ettirebilmektedirler.

30

Hacosman Orman Tabiat Koruma Alan yaygn olarak bulunan Orman vejetasyonunda dominant ve karakteristik trler Fraxinus angustifolia, Acer campestre, Carpinus orientalis, Carpinus betulus rnek verilebilir. Aa katn oluturan aalarn boylar 20m. ile 40m. arasnda deimektedir. niversitelerce yaplan aratrmalarda taban suyunun yzeye karak 4-5 ay kald sahalarda bitki eitliliinin taban suyunun yzeye kmad alanlardan daha fakir olduu gzlenmitir. Taban suyunun yzeye karak 4 5 ay kadar yzeyde kald su basar koridorlar dar Fraxinus angustifolia Fraxinus exelcior Ulmus glabra Alnus glutinosa Carex pendula, Lysimachia vulgaris, Irs pseudocorus Rumex crispus Myriophyllum verticillarum bireylerine rastlanmtr. Taban suyunun yzeye karak belli mddet kald alanlarda bulunan dibudak bireylerinde gvdenin toprak seviyesine yakn ksmlarnda payanda olumas gzlenmitir (20 40 cm arasnda ). Yine baz dibudak ve kzlaa bireylerinde havai kk oluumu sz konusudur. Dier su basar ormanlardan farkl olarak dibudak yaprakl kanatl ceviz (Pterocarya fraxinifolia) mevcuttur. Bu endemik tre civarda bulunan Selyeri, narl kynde rastlanmas bu endemik trn aramba Ovasnda geni alanlarda Dibudak, Akaaa, Grgen, Karaaa gibi trlerle kark olarak bulunduu fakat bu alanlarn tarm alanna dnmesi nedeniyle snrl sayda kaldn gstermektedir. te yandan Hacosman Ormanndaki Hedera helix, Smilax exelca, Periploca, Humulus lupulus gibi sarlc bitkilerle, Cyclamen coum, Ornithogalum sigmoideum, Leucojum aestivum, Ranunculus constantinopolitanus, Helleborus orientalis, Rumex crispus, Juncus acutus, Primula vulgaris, Galum rivale, Viola sieheana, Glycrrhiza echinata, Hypericum perforatum, Typha latifolia, Irs pseudacorus, Myriophyllum verticillatum, Hydrocharis morsus ranae gibi ok sayda otsu bitkilerde saptanmtr. Bu bitkilere ait hazrlanan herbaryum, saha giriinde yer alan beki evi iinde bir oda tefrik edilerek sergilenmeye almtr. Bitki floras bakmndan ok zengin bir yapya sahip bu ormanda aa katna ait 12 takson, al katna ait 30 takson ve ot katna ait 68 takson tesbit edilmitir. Mantar Floras 19 Mays niversitesi Ziraat Fakltesi Bahe Bitkileri Blm retim yesi Do. Dr. Aysun UZUN PEKEN bu konuda yapt aratrmalar sonucunda Hacosman Ormann da 32 familyaya ait 72 mantar tr belirlenmitir. Bu 72 trden 20 sine Samsun evresinde sadece bu ormanda rastland ifade edilmektedir. Belirlenen trler iinde bir tr zehirli, 34 tr yenmez, 31 tr yenilebilir, 6 tr ise yenme zellii asndan belirsiz zelliktedir.

31

Fauna Fauna olarak detayl bir aratrma yaplmamtr. Yaplan gzlemler de Kstebek,Kaplumbaa,Ylan,Su Ylan,Kurbaa ve eitli tc kular ile balkl kulara rastlanmtr.Saha ierisinde zellikle ylan varl fazladr. B.3. Toprak Samsun ilinde gerek iklimi gerekse topografya farkllklar nedeniyle eitli topraklar olumusa da bunlarn yan sra toprak rtsnden yoksun baz arazi tipleri de grlmektedir. Samsun ilinde Alviyal topraklar daha ok Kzlrmak ve Yeilrmak deltalarnda ve akarsu vadi tabanlarnda yer alrlar. Alviyal topraklarn ildeki toprak alan 157.000 ha.dr. Kollviyal topraklar il iinde daha ok kk akarsu vadilerinde grlr.ldeki toplam alan 16.000 ha.dr. Kahverengi orman topraklar Samsunun kent yerleim alannn Kuzeybat, gney ve gneybatsndaki yrelerde,Alaamda mezra ve Bapnar bucaklar arasnda, Vezirkprnn Kuzeyinde, Bafra ve Taky arasnda, Bafrann Gney ve Gneydou kesimlerinde, LadikKavak arasnda, Asarck evresinde, Ladik gl yaknlarnda ve Ayvack evresinde rastlanmaktadr. l toplam alanlarnn 410.000 ha olup,bu alanlarn %32 si toprak ilemesine elverilidir. Gri-kahverengi Podzolik topraklar Terme lesinin gneyi ile aramba lesinin gneyinde, Kavak lesinin kuzey ve batsnda, Kavak-Havza leleri arasnda bulunur. Toplam alan 196.000 ha. olup, %40nda tarm yaplabilmektedir. Kestane rengi topraklar Vezirkpr ve Havza leleri dolaylarnda, Vezirkpr den Amasya l snrna kadar olan yrelerde, Ladik-Havza leleri arasnda, Ladik lesinin kuzey,bat ve gneyinde rastlanmaktadr. Toplam alan 133.000 ha. dr. Ky kumullar 3.500 ha. ve rmak takn yataklar 6.000 ha.dr. B.4. Su Kaynaklar B.4.1. me Suyu Kaynaklar ve Barajlar Altnkaya Baraj (Bafra ): Kzlrmak zerinde kurulmu olan, 5763 hm3 depolama hacmi ve 50 m ortalama su derinlii bulunan barajn talvegden ykseklii 140 metredir.Baraj evresi aalk alanlarla kapldr. evrede mesire ve piknik alan olta ve al balk avcl yaplmaktadr. Yazn, sazan ve benzeri tatl su bal bulunmaktadr. Baraj suyu enerji retiminde kullanlmaktadr. Derbent Baraj (Bafra ):Kzlrmak zerinde Altnkaya barajnn altna ina edilmi; Derbent baraj 29 metre talvegden (Baraj dolgu gvdesinin nehir yata tabanndan itibaren llen ykseklii ) ykseklie sahip, 213 000 000 m3 kapasitelidir. Ortalama su derinlii 11.50 metredir. Altnkaya Baraj gibi enerji retiminde kullanlmaktadr. Ayn zamanda sulama amal olup balk varl asndan Altnkaya Barajndan daha fakirdir.
32

Hasan Uurlu Baraj (Ayvack ): Yeilrmak zerinde 135 m talvegden ykseklii olan baraj 1 080 000 000 m3 su tutma hacmine sahiptir. Ortalama su derinlii 54 metredir. Baraj enerji retimi amacyla yaplmtr. evresi am ormanlar ile kapl olup piknik ve mesire alan olarak kullanlmaktadr. Suat Uurlu Baraj (Ayvack ): Yeilrmak zerinde Hasan Uurlu Barajnn altnda yer alan barajn talvegden ykseklii 38 metredir. 175 000 000 m3su tutma hacmine sahip olan barajda ortalama su derinlii 13 m olup enerji retimi yaplmaktadr.Baraj ayn zamanda aramba ovasnn sulanmasnda kullanlacaktr. Gven Baraj (Kavak ): 2 200 000m3 su tutma kapasitesine sahip barajn ortalama su kapasitesi 14 metredir. Talvegden ykseklii 30 metredir. Sulama amacyla kullanlmaktadr. Kozansk Gleti (Kavak ): 23 m talvegden ykseklie sahip barajn su tutma kapasitesi 373 000 m3 olup ortalama derinlii 11.5 metredir.Kk bir glet olup sulama amacyla kullanlmaktadr. Divanba Gleti (Kavak ):Yaklak 10 m ortalama su derinliine sahip glet sulama amal olup , su depolama hacmi 1 650 000 000 m3dr. Talvegden ykseklii 23 metredir. Ondokuzmays Gleti (Merkez le ): Su tutma kapasitesi 600 000 m3olan gletin ortalama derinlii 11 metredir. Talvegden ykseklii 22 metredir. niversitenin kullanma suyu bu glden temin edilmektedir. akmak Baraj (aramba ):Samsun ime suyu projesinin depolama tesisi olarak grev yapacak olan baraj, aramba ovasnn gneyinde, aramba ilesinin 20 km gney batsnda Abdal Irma zerinde ina edilmitir. B.4.2. Yeralt Su Kaynaklar D.2. Blmnde anlatlmtr. B.4.3. Akarsular D.2. Blmnde anlatlmtr. B.4.4. Gller ve Gletler D.1.4. Blmnde anlatlmtr. B.5. Mineral Kaynaklar l snrlar ierisindeki ; Maden Kanunu ve Ta Ocaklar Nizamnamesine tabi doal kaynaklarn yerleri ve koordinatlar, rezerv miktarlar, trleri ve nitelikleri aadaki balklar altnda belirtilmelidir.

33

B.5.1. Sanayi Madenleri Samsun merkez ilede bilinen metalik maden ,endstriyel hammadde veya birincil enerji kayna bulunmamaktadr. l genelinde ancak Havza ve Vezirkprde linyit kmr, Havza ve Ladikte kaplca suyu ,Bafra ve arambada da maden suyu bulunmaktadr. Maden ve Ta oca sektrne ait katma deer, iletme says, istihdam ve cret verilerinin Trkiye toplam ierisindeki paylar, Karadeniz Blgesi iin srasyla %8.12, % 10.23 , % 34.58 ve % 35.5dir.
Tablo B.6.Maden Varl, Rezerv ve Tenr Bilgileri. Madenin Ad imento Hammadeleri Kurun inko Manganez Tula Kiremit Linyit Toplam Rezerv (ton) 51951361 177 420 46000 4721000 Tenr (%) 4,5 23,88 yi Bulunduu Yer ve Mevkii Ladik Yata Vezirkpr-Ersandkl Kavak,Vezirkpr,Ladik Dikbayr Yata Havza -

B.5.2. Metalik Madenler

Tablo B.7. Metalik Madenler Madenin Ad Rezerv (ton) Tenr (%) Bulunduu Yer ve Mevkii

imento Hammadeleri Kurun inko Manganez Tula Kiremit Linyit

51.951.361 177 420 46.000 4.721.000

4,5 23,88 yi

Ladik Yata Vezirkpr-Ersandkl Kavak,Vezirkpr,Ladik Dikbayr Yata Havza

B.5.3. Enerji Madenleri l genelinde ancak Havza ve Vezirkprde linyit kmr , Havza ve Ladikte kaplca suyu, Bafra ve arambada da maden suyu bulunmaktadr. B.5.4. Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzemeler DS 7. Blge Mdrlnn Kum ve akl alm nedeniyle Yeilrmak ve Kzlrmak nehirlerinin yataklar derinletiinden ve nehirlerin her tarafnda yatak tabannda kot dmesi olutuundan, Yeilrmak ve Kzlrmak nehirlerinin denizle kart blmlerde aramba ve Bafra delta ovalarnn byk bir ksmnn denizle rtlmesi sonucunda verimli toprak kayb meydana geldii, bu nedenlerle, Yeilrmak nehri yatann aramba Ovas ierisindeki blmnden, Kzlrmak nehri yatann Bafra Ovas ierisindeki blmnden kum ve akl

34

alnmasnn kesinlikle nlenmesi ynndeki raporu dorultusunda Valilik tarafndan, Yeilrmak ve Kzlrmak nehir yataklarndan zel letmeler ile Kamu Kurum ve Kurulularnn Kum-akl Oca amalar ve almalarnn yasakland, aksine hareket edenler hakknda yasal ilem yaplaca belirtilerek kum-akl alm yasaklanmtr. limizde ED Ynetmelii kapsamnda ilem yaplan ta ocaklar listesi Ek-1 ksmnda verilmitir.

KAYNAKLAR: -DS 7. Blge Mdrl 2005 -Sanayi ve Ticaret Odas 2005 -Orman letme Mdrl 2005 -l evre ve Orman Mdrl 2005 -l Tarm Mdrl 2005

35

C. HAVA (ATMOSFER VE KLM) C.1. klim ve Hava Samsun genellikle lman bir iklime sahiptir. Ancak sahil eridinde i kesimlerde iklim iki ayr zellik gsterir. Sahil eridinde (Merkez ile, Terme, aramba, Bafra, Alaam, 19 Mays, Tekkeky) Karadeniz ikliminin etkileri grlr. Bunun iin sahil eridinde yazlar scak, klar lk ve yal geer. kesimler (Vezirkpr, Havza, Ladik, Kavak, Asarck ve Salpazar) ykseklii 2000 m.yi bulan Akda ve 1500 m.yi bulan Canik Dalarnn etkisi altnda kalr. Burada dalarn etkisinden klar souk, yamur ve kar yal, yazlar ise serin geer. Samsunun denizden ykseklii 4 metredir. Blge Mdrlmzde Klima ve Radiosonde rasat yaplmaktadr. Blge Mdrlmze bal yedi Meteoroloji istasyonu bulunmaktadr. Blge Mdrlmze bal Osmanck, Bafra, nye stasyon Mdrlklerinde klima rasad, Sinop, Ordu , orum stasyon Mdrlklerinde sinoptik ve klima rasad, aramba Meydan Mdrlnde sinoptik rasad yaplmaktadr. C.1.1. Doal Deikenler C.1.1.1. Rzgar Samsun kuzey rzgarlarna devaml olarak aktr. 2005 ylnda en iddetli esen rzgarn yn gney-gney batdr. 2005 yl Mevsimler itibariyle Samsunda Sonbahar aylarnda hakim rzgar yn gney,bat, gney-gney-dou, Kn hakim rzgar yn , Gney-Gneydou lkbaharda Bat-Kuzeybat, Kuzey-kuzey-dou, Kuzey-kuzey-bat Yazn ise Kuzey-Kuzeydou , Kuzey Kuzeybat rzgarlar hakimdir. En kuvvetli rzgar 14.02.2005 gn gney-gneybatdan hz saniyede 22,4 m/sec.olarak llmtr. 2004 yl ortalama rzgar hz ise 1,9 m/sec.dir. limizde 2005 ylnda 32 gn Kuvvetli Rzgar, 8 gn Frtnal Rzgar esmitir. Frtnal rzgar Ocak (2gn), ubat (2 gn),Mart ( 2 gn),Nisan(2 gn); ayrca Kuvvetli rzgar Ocak (6gn,) ubat (7 gn), Mart( 6 gn), Nisan (4 gn ), Mays ( 2 gn ) Austos(1gn), Eyll( 1 gn) , Ekim ( 1 gn) , Kasm ( 4 gn ), olarak llmtr. limizde Kasm ( 2.1 m/sec ),Aralk (2.6 m/sec.) , Ocak (2.0 m/sec.) ve ubat ( 2.4 m/sec) aylarnda dier aylara gre daha kuvvetli Rzgar esmektedir.

36

SAMSUN UZUN YILLARA AT RZGAR DYAGRAMI RASAT SRES:2004-2004

N NNW NW
200

NNE NE

WNW

ENE

WSW

ESE

SW SSW S SSE

SE

ekil C.1.Samsun Uzun Yllara Ait Rzgar Diyagram Kaynak: Meteoroloji Blge Mdrl, 2005

Tablo C.1. limize Ait Rzgar Deerleri

Rzgar Deerleri Ort. Rz. Hz Hakim Rzgar yn En kuvvetli Rzgar hz En kuvvetli Rzgar yn En kuvvetli Rzgar gn Kuvvetli Rz.Gn Says Frtnal Rz.Gn Says
OCAK 2,0 SSE UBAT 2,4 SSE MART 1,9 WNW NSAN 1,8 NNE MAYIS 1,5 NNW HAZRAN 1,8 NNW TEMMUZ 2,0 NNE AUSTOS 2,3 S EYLL 0,5 S EKM 1,9 W KASIM 2,1 SSE ARALIK 2,6 SSE YILLIK 1,9 SSE

18,4

22,4

18,4

20,1

12,2

10,3

8,6

10,8

10,8

13,3

15,0

21,8

22,4

SSW

SSW

NW

WNW

WNW

SSE

SSW

26.01. 2005

14.02 2005

06.03. 2005

18.04. 2005

03.05. 2005

19.06. 2005

29.07. 2005

03.08. 2005

04.09. 2005

28.10. 2005

17.11. 2005

19.12. 2005

14.02. 2005

32

Kaynak : Samsun Meteoroloji Blge Mdrl, 2005.

37

C.1.1.2. Basn Hava basnc yer yzeyindeki havann hareketli veya hareketsiz olmasn nemli lde etkiler. Yksek basn artlarnn olduu bir alanda hava devaml kelme eilimindedir. Bu yzden kirli hava ykselip dalamaz. Yksek basn sahalar hava kirlilii bakmndan olumsuz artlar ierir. Alak basnlarda ise hava hareketleri ykseltici zellik gsterdiinden bu hareket trblans yolu ile kirli havay atmosferin st katlarna tayarak yksek katlarda dalmasn salar. Alak basn sahalar hava kirliliinin dalmas asndan nemlidir. Samsunda basn incelenirse aylar ierisindeki ortalama basncn deitiini grmekteyiz. 2005 yl itibar ile Yllk Ortalama Basn 1015.8 mb.(milibar) olup; En Yksek Basn 2005 yl Nisan aynda 1034,3 mb., En Dk Basn ise 2005 yl ubat aynda 995,2 mb. olarak llmtr. Aylk Basn ortalamalar Ekim,Kasm aynda (1019,4 mb.) en yksek seviyeyi bulurken; Temmuz (1010,5 mb.) en dk seviyede kalmaktadr.
Tablo C.2.limize ait mahalli basn ortalamalar:

AUSTOS

TEMMUZ

HAZRAN

ARALIK

UBAT

MAYIS

NSAN

MART

Ortalama Mahalli Basn Mahalli Basn (En Yksek) Mahalli Basn (En Dk)

1017,9

1016,3

1017,6

1016,4 1014,2

1014,0

1010,5

1011,0

1014,5

1019,4

1019,4

1018,0

1015,8

1033,0

1032,8

1029,3

1034,3

1024,3

1021,1

1017,8

1020,0

1021,7

1028,2

1033,9

1033,1

1034,3

1002,3

995,2

1005,0

1001,8

1003,2

1006,1

999,0

1001,4

1006,5

1007,3

1005,4

996,9

995,2

Kaynak : Samsun Meteoroloji Blge Mdrl, 2005.

C.1.1.3. Nem Samsunda 2005 yl ortalama Bulutlu Gn says 253 gndr. Ak Gn says 53; Kapal Gn says ortalamas ise 59 gndr.

38

YILLIK

EYLL

KASIM

OCAK

EKM

Mahalli Basn Deerleri

Samsunda Nispi Nem oran lke ortalamasnn hayli zerindedir. (%75,4). 2005 ylnda En Yksek Aylk Nispi Nem Ortalamas, Nisan ( %82,9) Mays ( % 82,5) aylarnda olmutur. En Yksek Nispi Nem Austos ( % 97) , En dk Nispi Nem ubat ( % 12 ) aylarnda olmutur. Samsunda yaz aylarnda Nispi Nemin yksek olmas nedeniyle hava scakl olduundan daha yksek hissedilir. Samsunda 2005 yl Sisli Gn says 3 gndr. Nisan 1 gn, Mays 2 gn, olarak tespit edilmitir.
Tablo C.3.limize ait Sis ve Nispi Nem deerleri: AUSTOS HAZRAN TEMMUZ

UBAT

Nispi Nem Ortalamas(%) Nispi Nem (En Yksek) Nispi Nem (En Dk) Sisli Gn Says

71,7 95 23

69,1 95 12

78,2 96 14

82,9 96 19 1

82,5 96 47 2

75,8 96 48

76,9 95 50

74,9 97 54

80,3 95 51

76,2 96 42

71,5 95 10

65,2 96 21

75,4 97 10 3

Kaynak : Samsun Meteoroloji Blge Mdrl, 2005.

C.1.1.4. Scaklk Scaklk ve ya ynnden Samsun hibir blgeye benzemez. Samsun. ili scaklk ve yalar asndan Dou ve Bat Karadeniz iklimine benzemektedir. Ya Dou Karadeniz Blgesine gre az, scaklk ortalamas asndan ise yksektir. lin i kesimleri ise deniz etkisinden uzak olduu iin daha souktur. Ky kesiminde ise klar lk, ilkbahar sisli ve serin, yaz mevsimi ise kuraktr. 2005 Yl ortalama scaklk 15,0 0Cdir. Yllk ortalamalarna gre en scak geen aylar Temmuz (24,2 0C) ve Austos (25,4 0C), en souk geen aylar ise ubat (7,5 0C) ve Mart (7,2 0 C) aylardr. limizde En Yksek Scaklk ortalamas yllk 18.7 0C; En Dk Scaklk ortalamas ise 11,0 0Cdir. En Yksek Scaklk 02.08.2005 gn 31,2 0C ; En Dk Scaklk 11.02.2004 gn 3.4 0C olarak llmtr. En Dk Scaklk ortalamas Ocak ( 5,4 0C), ubat ( 3,5 0C) ve Mart ( 3,5 0C) ile en souk aylardr. En Yksek Scaklk ortalamas Temmuz ( 24,2 0C) ve Austos ( 25,4 0C) ile en scak aylardr. Toprak st En Dk Scaklk ortalamas 8,9 0Cdir. Toprak st En Dk Scaklk 11.02.2005 gn 6,0 0C olarak llmtr. lin sahil kesiminde llen scaklklar ile sahilden 10-15 km. i ksmlarda llen scaklklar arasnda 10 0Cye varan farkllklar bulunmaktadr. zellikle k aylarnda deniz kysndan uzaklatka i ksmlara doru gidildiinde scaklk deerleri byk deiim

39

YILLIK

EYLL

MAYIS

KASIM

NSAN

MART

OCAK

EKM

Nispi Nem Deerleri

ARALIK

gstermektedir. Yaz aylarnda deniz suyu scakl 20 0C zerindedir. Aylk Deniz Suyu Scaklk ortalamalar Haziran 17,7 0C, Temmuz 23,9 0C, Austos 26,6 0C ve Eyll 23,5 0C ile en scak aylardr. Gne, Temmuz ve Austos aylarnda ok etkilidir.

Tablo C.4. limize ait Scaklk ve Gnelenme Deerleri:

AUSTOS HAZRAN

ARALIK

UBAT

Ortalama Scaklk ( 0C ) En Dk Scaklk Ortalamas En Yksek Scaklk Ortalamas En Yksek Scaklk ( 0C ) En Yksek Scaklk gn En Dk Scaklk ( 0C ) En Dk Scaklk gn Toprak st En Dk Scaklk. Ortalamas Toprak st En Dk Scaklk Toprak st En Dk Scaklk gn Gnelenme Mddeti (saat) Aylk Gnelenmenin Mmkn olan Gnelenmeye. Oran ( % ) Gnelenme iddeti Ortalamas (cal/cm2-dak.) Deniz Suyu Sc. Ort. ( 0 C) 5 cm. Toprak Scakl 10 cm. Toprak Scakl 20 cm. Toprak Scakl

9,0 5,4 12,7 21,4

7,5 3,5 12,3 21,6

7,2 3,5 10,9 20,6

11,4 7,4 15,4 29,2

15,8 11,9 18,9 26,3

20,2 15,0 23,6 27,2

24,2 19,3 27,5 29,7

25,4 20,7 28,7 31,2

21,3 17,1 25,1 28,6

15,7 12,7 19,4 25,6

12,3 9,0 16,0 28,8

10,0 6,4 14,4 25,4

15,0 11,0 18,7 31,2

29.01.05 17.02.05 19.03.05 18.04.05 07.05.05 19.06.05 06.07.05 02.08.05 17.09.05 02.10.05 28.11.05 02.12.05 02.08.05 1,6 -3,4 -0,5 0,2 7,5 10,0 16,3 17,5 13,7 7,9 2,2 -1,0 -3,4

25.01.05 11.02.05 24.03.05 01.04.05 01.05.05 04.06.05 07.07.05 28.08.05 05.9.05. 31.10.05 23.11.05 21.12.05 11.2.05 3,8 0,2 1,5 -6,0 1,9 -3,5 5,6 -0,5 8,9 3,8 12,0 7,0 17,0 13,0 19,1 4,8 14,8 11,2 11,1 4,8 6,8 0,6 4,3 -3,7 8,9 -6,0

25.1.05 11.2.05 24.3.05 01.4.05 05.05.05 04.6.05 07.7.05 19.8.05 15.9.05 23.10.05 23.11.05 22.12.05 11.2.05 2,5 4,4 3,5 5,6 6,4 9,7 9,7 9,7 7,2 4,7 3,4 3,8 5,9

26

42

29

42

44

64

66

70

58

42

34

41

133,84

217,15

255,08

381,68 476,85 599,27

573,38

517,43 383,14

235,10

147,65

128,88

337,45

10,9 7,6 7,7 8,1

10,3 7,2 7,4 7,6

9,8 8,7 8,8 8,9

9,2 14,5 14,0 13,5

10,3 20,6 20,2 19,3

17,7 25,8 25,2 24,4

23,9 30,1 29,2 28,4

26,6 30,9 30,2 29,4

23,5 23,5 23,6 23,8

20,3 16,8 17,2 17,9

18,0 11,1 11,4 12,0

15,9 8,5 8,8 9,5

16,4 17,1 17,0 16,9

Kaynak : Samsun Meteoroloji Blge Mdrl, 2005.

40

YILLIK 47

EYLL

KASIM

MAYIS

NSAN

MART

OCAK

EKM

Meteorolojik Elemann Ad

TEMMUZ

Samsunda 2005 yl ortalama gnlk Gnelenme sresi 5.9 saat olup; Mmkn Olan Gnelenmeye oran ( %47 ) olarak gereklemektedir. Gnlk Gnelenme sresi Ocak (2,5 saat) ve ubat (4,4 saat) ile Mart (3,5 saat),Kasm (3,4 saat) , Aralk (3,8 saat) en dk aylardr. Ocak (%26), Mart ( %29),Kasm (%34) ile en dk Gnelenme sresi gerekleme oranna sahip aylardr. Gne Inlar iddetinin 2005 yl ortalamas 337,45 cal/cm2 olup; aylk ortalama Mays aynda 476,85 cal/cm2, Haziran aynda 599,27 cal/cm2, Temmuz aynda 573,38 cal/cm2 , Austos aynda 517,43 cal/cm2 ile en yksek aylardr. C.1.1.5. Buharlama Glgede buharlama Wild yllk ortalamas 2,9 mm. olup; lmlerin devaml yapld aylarda ise Temmuz (3,5 mm.) ve Austos (4,1 mm.) aylarnda buharlama en yksek deere ulamaktadr. Yapraklar zerindeki buharlamay tespit eden Pi aletinden elde edilen verilerde yllk ortalama 3,3 mm. olup; Temmuz (4,1 mm.) ve Austos (4,7 mm.) aylarnda yine en yksek deere ulalmaktadr.
Tablo C.5.limize ait buharlama deerleri aadaki tabloda grlmektedir. Buharlama OCAK UBAT MART NSAN MAYIS HAZRN TEMMZ AUST EYLL EKM KASIM ARALK YILLIK Durumu Buharlama 2,9 1,6 3,0 3,5 4,1 2,8 2,5 2,9 (VLD) Buharlama 2,2 2,0 3,7 4,1 4,7 3,6 3,1 3,3 (P) Kaynak : Samsun Meteoroloji Blge Mdrl, 2005.

C.1.1.6. Yalar
Tablo C.6. limize ait ya tablosu Ya OCK BT MRT NSN MYS HZR TMZ AS EYL EKM KSM ARL YILLIK Durumu Aylk Ya 62,8 43,1 141,6 87,8 34,7 51,1 5,9 114,2 69,4 62,9 74,2 40,4 788,1 Top.mm. En Fazla Ya 23,8 15,5 22,1 33,6 8,7 30,7 3,0 113,2 16,7 13,6 25,7 22,6 113,2 Miktar Ve Gn 24.01.05 19.2.05 01.3.05 01.4.05 14.5.05 21.6.05 17.7.05 28.8.05 26.9.05 17.10.05 21.11.05 20.12.05 28.8.05 Kar rt (cm.) Ve Gn Yal 10 14 23 13 15 10 6 3 15 20 16 11 156 Gn Say Orajl 1 2 3 5(1) 6 4(1) 3(2) 8(3) 1(1) 1 34(8) Gn imekli 1 1 2 Gn Kaynak : Samsun Meteoroloji Blge Mdrl, 2005.

41

2005 Yl ortalama ya lke ortalamasnn zerindedir ( 788,1 mm.). Buna karlk ildeki ya oran Bat Karadeniz Blgesi illerine gre deiiktir. lde 2005 ylnda ya en ok Mart ( 141,6 mm.) ve Austos (114,2 mm.) aylarnda olmutur. 2005 yl ortalama yal gn says 156 gn civarndadr. C.1.1.6.1. Yamur limizde ar yalar sonucu, alt yapnn iyi olmamas nedeniyle Irmak, Suba ve Aabali caddelerindeki gzergahlar su basknna uramaktadr. 1992 1993 yllarnda yaplan alt yap kanalizasyon neticesinde merkezde su baskn olmas nlenmitir. Ar yalarda Krtn rma ile Mert rma evresinde mnferit sel baskn olaylar olmaktadr. C.1.1.6.2. Kar, Dolu, Sis ve Kra Scakln 00Cnin altna dmesi nedeniyle meydana gelen don olaylar ilimizde bazen sebze ve meyve bahelerine zarar vermektedir. En fazla donlu gn says ubat ( 6), Mart (1), Aralk (1) gn olarak tespit edilmitir.
Tablo C.7. limize ait kar ve don durumu:
Kar ve Don OCAK Durumu En Yksek Kar rts (cm) En Yksek Kar Gn Donlu Gnler 3 Says Yal Gnler 12 Says Kar 0.1 mm ve 3 fazla. Kar yamur 1 0.1 mm ve fazla Karla rtl Gn Says. isentili Gnler Says. rezilli Gnler Says. Dolulu Gnler Says. Sisli Gnler Says. ili Gnler Says.. Kral Gnler 2 Says. UBAT 5,0 14.02.04 8 14 3 2 2 2 1 4 1 5 2 3 17 3 MART NSAN 9,0 04.04.04 2 15 1 2 1 2 2 8 1 1 12 1 12 3 4 2 13 10 3 16 15 9 9 5 14 12 MYS HZR TMZ AS EYL EKM KASIM ARALIK YILLIK 11,0 11,0

16.12.04 16.12.04 3 15 3 19 153 13 5 6 6 2 3 70 9

Kaynak : Samsun Meteoroloji Blge Mdrl, 2005.

42

C.1.1.7. Seller
Tablo C.8. Ya ve Kurakln Yllara Gre Dalm STASYON Ladik aramba Samsun Bafra Vezirkpr Vezirkpr Bepnar Vezirkpr Bafra L Samsun Samsun Samsun Samsun Samsun Samsun Samsun Samsun Samsun TARH 08.06.1971 10.08.1971 23.06.1975 25.09.1975 15.07.1979 14.05.1980 02.07.1981 15.08.1981 06.05.1999 DDETL YAI Sel rn 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 KURAKLIK evre 1 Dere -

1 1

Kaynak : Samsun Meteoroloji Blge Mdrl, 2005.

C.1.1.8. Kuraklk ehrimizde nem orannn ve ya miktarnn yksek olmas yannda ilave olarak Karadeniz iklim zellii nedeniyle kuraklk yaanmamaktadr. C.1.1.9. Mikro klima Samsun ili merkez ve ileleri arsnda; dar bir blgedeki meteorolojik farkllk olarak tanmlanan mikro klima, blgenin toporafik yapsnn i kesimlere doru deimesi ve ykseltinin giderek art gstermesi nedeniyle mevcuttur. lelerde yan mevcut olduu gnlerde merkezde yan grlmedii ve iklimin farkllk gsterdii gzlemlenmitir. ehrimizde bulunan Gelemen iftlii ve Ziraat Fakltesinde kk apta zel mikroklima alanlarnn bulunduu bilinmektedir. C.1.2. Yapay Etmenler C.1.2.1. Plansz Kentleme 1923-1948 yllar arasndaki ilk 25 ylda Samsun, gen Trkiye Cumhuriyetinin planl kalknma anlay dorultusunda salkl ve dzenli yaplamann bir rneini gstermitir.Yine ayn dnemde demiryolu ann lke dzeyinde yaygnlamas bir liman kenti olan Samsunun dengeli gelimesinin ulam altyapsn oluturarak, kentin blge de nemli bir merkez olmasn da salamtr. Samsun ili, Trkiye ortalamasna gre daha az nfus almaktadr, nfus art hz lke genelinden azdr.( % 2). l baznda krsal / kentsel nfus oranlarna baktmzda 1990 yl nfus saymnda kentsel nfusun toplam nfusa oran % 45.35, krsal nfusun toplam nfusa oran % 54.65 iken; 1997 yl nfus tespiti verilerine gre kentsel / krsal nfusun toplam
43

nfusa oranlar % 51.17 , % 48.83 deerlerine ulamtr. Bu durum, kylerden ehir merkezlerine g olduunu ortaya koymaktadr. Ancak sre ierisinde g olaylarnn olduu dnemlerde gelen nfusun kaak yaplamas sonucu arpk kentleme Bykehir Belediye snrlarnda olduka youndur. arpk kentlemenin nlenmesi amacyla planlama almalar nemli oranda bitirilmitir. C.1.2.2. Yeil Alanlar Bykehir Belediye snrlarnda kii bana yaklak olarak 5m2 yeil alan dmektedir. C.1.2.3. Isnmada Kullanlan Yaktlar limizde snma amal ithal kmrler, kalorifer yakt, odun ve doalgaz kullanlmaktadr. zellikle ithal ve yerli yaktlarn kalitesinin standartlara uygunluunun kontrol ile birlikte bu yaktlarn limize girii ve satnn denetlenmesi yaplmaktadr. Bu amala, limizde l evre ve Orman Mdrl, l Emniyet Mdrl, ve Bykehir Belediye Bakanl Zabta Mdrl tarafndan oluturulan bir ekip k aylarnda youn olmak zere yl boyunca eitli zamanlarda toptan-perakende kmr satclarnda ve karayolunda kontroller yapmaktadr. Ynetmelik ve Genelgeler kapsamnda ilimizde k dnemine ait Is Yakt Program Mahalli evre Kurulunda grlerek belirlenmektedir. Isnmadan Kaynaklanan Hava Kirliliinin Kontrol ynetmelii kapsamnda denetim yetki ve sorumluluu Belediye snrlar iinde Belediye Bakanlklarndadr. Bu kapsamda Bykehir Belediyesi ve alt kademe belediyeleri ile toplantlar dzenlenerek ynetmeliin uygulanmas konusunda ibirlii yaplmaktadr. l evre ve Orman Mdrl tarafndan ilimizde bulunan ithalat kmr firmalarnn deposundan her ay numune alnarak standartlara uygunluu analizler yaptrlarak denetlenmektedir. Mahalli evre Kurulu karar dorultusunda belirlenen torba rneklerine uygun torbal kmr sat yaplp yaplmad denetlenmektedir. limizde bulunan bu ithalat firmalara ithal kmr sat izin belgesi verilmitir. Bunlarn dnda ilimizde 3 adet (Armutlu Kmr letmeleri, Havza Kmr letmesi, Gzeldal Madencilik) yerli kmr reticisi bulunmakta olup, bu iletmelerden de yerli kmr numuneleri alp analizleri yaptrlarak Yerli Kmr Uygunluk ve Sat izin Belgesi verilmitir.

44

Tablo C.9. Uygunluk Belgesi Verilen Yerli Kmr reticileri

Sra No 1 2 3

Firma Ad Armutlu Kmr letmeleri Gzeldal Kmr letmeleri Havza Madencilik

Uygunluk Belgesi Havza (Belge Verildi) Havza (Belge Verildi) Havza (Numune Alnd)

Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005.

Tablo C.10. 2005-2006 K Sezonunda Kmr Sat zin Belgesi Verilen thalatlar

Sra No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

Firma Ad Reitolu Kmr Kereste Demir th. hr. Tic. Ltd. ti. Akabe Madencilik San. Ve Tic. A. Yldrm D Tic. Yakacak Ve n. Malz.Paz. A. Nuryak Yakt Nak. San. Tic. Ltd. ti. Ataka Tic. Ve Nak. Ltd. ti. Uzun Kmr San. Ve Tic. Ltd. ti alkanlar Ve D Tic. Ltd. ti. Er Madencilik Ve D Tic. A.. Mirkom D Ticaret San. Paz. Ltd. ti. Safi Kat Yakt Ticaret San. A. Alyak Kat Yakt Paz. Ticaret Ltd ti. Eti Krom A. Atik Kmr Yeni Akkor Kmr Paz. Ltd. ti.
Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005.

Belge Tarihi 26.08.2005 01.0.2005 26.08.2005 09.09.2005 01.09.2005 06.09.2005 01.09.2005 06.10.2005 03.08.2005 26.08.2005 26.08.2005 21.10.2005 01.09.2005 06.12.2005

No 2005/606-1726 2005/633 2005/608-1729 2005/657-1900 2005/632-1806 2005/642-1835 2005/631-1785 2005/741-2117 2005/1571-3185 2005/607-1727 2005/1734-609 2005/777-2257 2005/630-1784 2005/2612

limiz limanndan k sezonunda ayda yaklak 15-20 gemi ortalama 120.000 ton ithal kmr ile giri yapmakta olup, giri yaplan ithal kmrlerle ilgili olarak; yaktn gmrkten ekilmeye balamasndan nce kontrol belgesi ve analiz raporlar incelenerek kurum gr verilerek ve yaktn fiziki tespiti yapldktan sonra boaltlmas salanmaktadr. Boaltlamaya balanan yaktn tahliyesi bitinceye kadar uluslar aras gzetim firmasnca l evre ve Orman Mdrlnn katlmyla analiz ettirilmek zere kmr numuneleri alnarak MTA veya TBTAK a analiz iin gnderilmektedir. Ayrca torbal kmr sat yaplmas, yakt kamyonlarnn evre yolunu kullanmalar ve liman knda kamyonlarn branda ile kapatlmas konusunda Bykehir Belediyesi ile ortak alma yaplmaktadr. limiz snrlarnda snmada ve sanayide kullanlmas gereken yakt zellikleri l Mahalli evre Kurulu Kararlar ile her yl belirlenmektedir. 2005-2006 k sezonu snma dnemi yakt program aada verilmitir. 2005-2006 KI DNEMNE AT ISI YAKIT PROGRAMI. evre ve Orman Bakanlnn 26.05.2005 tarih ve 2005/6 Nolu Hava Kirlilii Kontrol konulu Genelgesi dorultusunda, ilimiz hava kirlilii bakmndan 1. Derecede kirli iller kapsamnda deerlendirilmitir. Bu nedenle ilimizde 2005-2006 Isnma Dnemi iin
45

aada kriterleri belirtilen kat ve sv yaktlarn kullanlmas ve kirlilii nleyici tedbirlerin alnmas grlm ve; Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl ve evre Bakanlnn Genelgeleri dorultusunda, limiz hava kirlilii bakmndan 1. Derecede kirli iller kapsamnda deerlendirilmitir. Bu nedenle limizde 2005-2006 Isnma dnemi iin aada kriterleri belirtilen kat ve sv yaktlarn kullanlmasna A-GENEL ESASLAR Yaktlar: 1-Samsun ili snr ierisinde snma ve sanayi amal kullanlacak yerli ve ithal kmrler ile kmr briketlerinin zellikleri aada belirtilmitir: Samsun il snrlar ierisinde snma amal yerli, ithal ve briket kmr kullanlan konutlar ile iyerlerinde aadaki zellikleri tayan kmrlerin kullanlmasna, a) Isnmada Kullanlacak Yerli Kmrlerde Aranacak zellikler:
Tablo C.11. Isnmada Kullanlacak Yerli Kmrlerde Aranacak zellikler Yerli Kmrlerin zellikleri Snrlar Kullanlaca ller ve leler Toplam Kkrt (kuru bazda) Alt Isl Deer (orijinalde) Toplam Nem (sata sunulan) Kl (kuru bazda) ime ndeksi* Boyut** max. % 2 min. 4000 Kcal/kg (-200 tolerans) max. %25 max. %25 max. 1 18-150 mm (18 mm alt max. %10 tolerans 150 mm st max. % 10 tolerans) Bu Ynetmeliin 28 inci maddesine gre snr deerlerinin ald (I.Grup) l ve leler

* Uygunluk Belgesi verilme aamasnda dikkate alnr. **Mekanik beslemeli yakma tesisleri iin kmr boyutu 10-18 mm olabilir.

Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005.

b) Isnma Amal thal Ta ve Linyit Kmrlerde Aranacak zellikler (Sata Sunulan)

Tablo C.12. Isnma Amal thal Ta ve Linyit Kmrlerde Aranacak zellikler (Sata Sunulan)

zellikler Toplam Kkrt (kuru bazda) Alt Isl Deer (orijinalde) Uucu Madde (kuru bazda) Toplam Nem (orijinalde) Kl (kuru bazda) ime ndeksi Boyut*

Snrlar : max. % 0,9 : min 6200 kcal/kg (- 400 tolerans) : % 12-28 (+1 tolerans) : max. % 10 : max. %14 (+1 tolerans) : max. 1 : 18-150 mm (18 mm alt ve 150 mm st iin max. %10 tolerans)

*Mekanik beslemeli yakma tesisleri iin kmr boyutu 10-18 mm olabilir.

Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005.

46

c) Sanayi Amal thal Edilen Kmrlerde Aranacak zellikler:

Tablo C.13. Sanayi Amal thal Edilen Kmrlerde Aranacak zellikler

Alt Isl Deeri (orijinalde) Toplam Kkrt (kuru bazda) Uucu Madde (kuru bazda) Boyut

: min 6000 kcal/kg (-500 kcal/kg tolerans) : max. % 1 : max. % 36 : 0-50 mm

Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005.

d) Isnmada Kullanlacak Briket Kmrlerin zellikleri: Briket kmrlerde TS 12055 Kmr Briketi-Isnmada Kullanlan standardna uyulmas gerekmektedir. Briket kmrlerin fiziksel ve kimyasal zellikleri aada verilmektedir.
Tablo C.14. Isnmada Kullanlacak Briket Kmrlerin zellikleri

zellik Alt Is Deeri (kcal /kg), en az Baca Gazna Geen Kkrt Oran (%), m/m, en fazla Dme Salaml (%) m/m, en az Anma Salaml (%) m/m, en az Krlma Yastk veya Yumurta eklindeki Briketlerde (Kgf), en az Salaml Taban Dzgn Geometrik ekilli Briketlerde (Kg/cm2), en az Suya Dayanm (%), en az Isl Verimi (%), en az Duman Emisyon Oran (g/kg), en fazla
Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005.

Snf 1 5000 0.8 90 75 80 130 70 75 8

Snf 2 4000 1.0 80 65 60 100 70 75 12

1) Bu zellik, orijinal (sata sunulan) briket bazndadr. 2) Su geirmeyen torbalar ierisinde satlan briketlerde bu zellik aranmaz.

Sadece briket kmrlerde geerli olmak zere snfna gre ncelikle TSEden Uygunluk Belgesi alm ve tesisin bulunduu yerdeki l evre ve Orman Mdrlnden sat izin belgesi alnan ve torbalanm briket kmrlerinin kullanm uygundur. e)Biyoktle Briketlerinde Aranacak zellikler :
Tablo C.15. Biyoktle Briketlerinde Aranacak zellikler

Alt Isl Deeri Nem (orijinalde) Ya Sodyum (Na) Boyut

3700 kcal/kg (min.) % 15 (max.) % 1,5 (max.) 300 ppm 6 mm (min.) (6 mm den kk arlka % 5 i geemez)

Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005.

47

limizde snma amal kullanlacak ve yukardaki zelliklere uygun olarak retilen kmrler, Ek-1, Ek-2, Ek-3 ve Ek-4 de yer alan ifadelere uygun olarak hazrlanan 25-40 kg.lk torbalar iinde olacak ve her ayn ilk haftasnda bir nceki ayn sevk program (yakt satlan yerin ismi, hangi tr kmr ieren torbalarn verildii ve miktar) l evre ve Orman Mdrlne bildirilecektir. 2-Isnma amal sadece izin verilen kmrlerin temini, kaak kmr kullanlmasnn nne geilmesi, kmr reticisi ve satcsnn bilinmesi, denetlenmenin etkili uygulanmas, kmrlerin akta satnn nlenmesi, kmrlerin tanmas, doldurulmas ve boaltlmas srasnda kmr kaybn ve bu ilemlerde oluacak tozumay nlemek asndan ithal ve yerli kmrlerin Ynetmelik ekinde yer alan torba rneine gre torbalanarak sata sunulmas, gemi dnemlerde bastrlan/hazrlanan torbalarn kullanm yasak olup eski torbalarn Ynetmelikte belirtilen esaslar ieren yeni torbalarn iine konulmas yada bask/yaptrma v.b. yoluyla yeni torba esaslarnn salanmas (Ek-1), (Ek-2) 3-Okullarda ve resmi binalarda da belirlenen zelliklere sahip snma amal yakt kullanlmas, 4-Tketicilerin 2005-2006 s yakt programnda belirtilen zelliklerdeki yaktlar kullanmalar, Gerekmektedir. 5-13 Ocak 2005 tarih ve 25699 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Isnmadan Kaynaklanan Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmeliinin 27. maddesi Bu Ynetmeliin 22, 23 ve 24 nc maddelerinde zellikleri belirtilen ithal ta ve linyit kmrler, yerli kmrler ve toz kmrden elde edilen briket kmrler ile 25 inci maddede zellikleri belirtilen biyoktle briketlerinin tamam tm yerleim alanlarnda torbalanarak sata sunulur. Isnma amal kat yaktlarn torbalanmas; yerli kmrn karld blgede, ithal kmrn ise ithalatn gerekletirildii limana yakn alanda yaplmas esastr. Ancak, torbalamann belirtilen alanlarda yetersiz olduu durumlarda, kmr retici ve ithalatlar, kmrn retildii ve ithalatn gerekletirildii ilin valilii ile torbalamann yaplaca ilin valiliinden izin almak kaydyla torbalama ilemini baka yerde yapabilir veya bayisi olan/anlama yapt gerek ve tzel kiilere yaptrabilir. Toz kmr ile biyoktleden elde edilen briketler retildii yerde torbalanr. Isnma amal kullanlacak yaktlar (ithal ve yerli kmrler, briket, biyoktle) IKHKKYnin EK-6, EK-7, EK-8 ve EK9da belirtilen torba rneklerine gre torbalanr hkm gereince ithalat/reticilerin kendi tesislerinde torbalama yapmas esastr. thalat firmalar tarafndan torbalamann baka ilde yaplmas talep edildii durumlarda 03.11.2004 tarih ve 2004/7 sayl Mahalli evre Kurulunun 2. maddesinde; Limandan dkme olarak girii yaplan ithal kmrlerin ilimizdeki firmalara ait depolara girdikten sonra torbalama-paketleme yapmadan kmrn gnderildii ilde torbalama-paketleme yaplmas kaydyla depodan kna izin verilmesine, torbasz olarak nakledilmek istenen kmr miktar iin sevkyattan nce gerekli belgelerle (sevk irsaliyesi, fatura vb.) Samsun l evre ve Orman Mdrlne bavuruda bulunularak izin alnmasna, kamyonlarla nakline izin verilen kmr miktarlarnn alc firmann bulunduu ilde nakline
48

izin verilen miktar kadar giri ve torbalama yapldna dair kmrn gnderildii ilin Valiliinden alnan belgenin Samsun l evre ve Orman Mdrlne sunulmasna, kmr sevkyat esnasnda belirtilen hususlara riayet etmeyen firmalarn izinlerinin iptal edilmesine hkm uygulanacaktr. 6-Isnmadan Kaynaklanan Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmeliinin 32. maddesi ; Bakanln denetim yetkisi sakl kalmak kaydyla, Belediye mcavir alanlar iinde belediyeler, mcavir alanlar dnda ise valilikler bu Ynetmelikte belirlenen kurallara uygun olmayan yaktlar retenler, sata sunanlar ile stma tesisleri retenler ve iletenleri denetlemek ve hakknda yasal ilem yapmakla ykmldr hkmn iermektedir. Bu amala, ilimiz snrlar ierisinde faaliyet gsteren kmr ithalat/satclarnn denetimi mcavir alan snrlar ierisinde Bykehir/le Belediye Bakanl Zabta ekipleri tarafndan yaplacaktr. Mcavir alanlar dnda ise Valiliimiz (l evre ve Orman Mdrl) ve Jandarma Komutanlndan birer kiinin katlm ile denetim ekipleri oluturulacaktr. 7-limiz snrlar ierisinde yerli kmr karlmas durumunda Valiliimizden (l evre ve Orman Mdrl) Uygunluk Belgesi ve yerli kmrn satlmas durumunda ise Sat zni Belgesinin alnmas gerekmektedir. 8-limizde snma amal kmr sat yapacak olan ithalat firmalar Kmr Sat zin belgesi alacaklardr. Kmr sat izin belgesi bavurusundaki dileke ekinde; (1) -Firma ad, adresi, irtibat telefonu, faks numaras, (2) -lgili meslek kurulularndan alnan ticaret sicil kaydna havi faaliyet belgesi, (Ticaret ve Sanayi Odas, Esnaf ve Sanatkarlar Odalar Birlii) (3) -Ticaret sicil gazetesinin rnei, (4) -Belgeleri imzalamaya yetkili olanlarn noterden tasdikli imza sirkleri, (5) -Szlemeli bayilerin ad, adresi, (6) -Torbalama tesisi ile ilgili tantc bilgiler, (7) -Vergi levhas rnei, (8) -evre ve Orman Bakanlndan alnan kontrol / uygunluk belgesi, Bakanlk yazlar ve ekleri, (kontrol belgesi, proforma fatura, analiz belgesi, uluslararas gzetim firmalarnca alnan numuneye ait resmi analiz raporu, gmrk giri beyannamesi vb.) noter yada asl gibidir onayl (9) -Tesis ile ilgili bilgiler (16.12.2003 tarih ve 25318 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren ED Ynetmeliine gre tesisin durumunu belirten gr yazs, tesisin zellikleri, kapasitesi, akm emas vb.), (10) Noterden tasdikli taahhtname (Ek-3), olacaktr. limizde snma amal kmr sat yapacak olan ithalat firmalar Kmr Sat zin belgesini yukardaki evraklar tamamladktan sonra 01.09.2005 tarihine kadar l evre ve Orman Mdrlne bavurarak alacaklardr.
49

l Mahalli evre Kurulunun 05.11.2003 tarih ve 2003/4 nolu kararnn 8. maddesinde Kmr satclarnn Belediyelerden ruhsat (yeri Ama ve alma Ruhsat/Gayri Shhi Messese Ruhsat) alnmasna mteakip Kmr Sat zin Belgesi verileceinden dolay istenen belgenin dzenlenebilmesi iin yeri Ama ve alma Ruhsat/Gayri Shhi Messese Ruhsatnn Valiliimize (l evre ve Orman Mdrlne) sunulmas gerekmektedir hkm yer almaktadr. Bu maddenin; limiz limanndan giri yaplmayan, baka illerden gelen yaktlara (ithal/yerli) ait Kmr Sat zin Belgesi verilirken; (1) -Firma ad, adresi, irtibat telefonu, faks numaras, (2) -lgili meslek kurulularndan alnan ticaret sicil kaydna havi faaliyet belgesi, (Ticaret ve Sanayi Odas, Esnaf ve Sanatkarlar Odalar Birlii) (3) -Ticaret sicil gazetesinin rnei, (4) -Belgeleri imzalamaya yetkili olanlarn noterden tasdikli imza sirkleri, (5) -Szlemeli bayilerin ad, adresi, (6) thalatn gerekletii ilin Valiliinden alnan yakt sat izin belgesi (7) -Vergi levhas rnei, (8) -evre ve Orman Bakanlndan alnan kontrol / uygunluk belgesi, Bakanlk yazlar ve ekleri, (kontrol belgesi, proforma fatura, analiz belgesi, uluslararas gzetim firmalarnca alnan numuneye ait resmi analiz raporu, gmrk giri beyannamesi vb.) noter yada asl gibidir onayl (9) - yeri Ama ve alma Ruhsat/Gayri Shhi Messese Ruhsat (10)- Noterden tasdikli taahhtname (Ek-4), eklinde deitirilecektir. (11)- l evre ve Orman Mdrlnden Kmr Sat zin Belgesi almayan firmalarn 2005-2006 k sezonu iin kmr satna izin verilmeyecek olup bu belge 2006-2007 s yakt program belirlenene kadar geerli olacaktr. (12)- thal ve yerli kmr karmndan oluturulan harmanlanm kmr ve briket kmrler iin de yukarda 8. maddede belirlenen artlarn salanmas ve "kmrlerde aranacak zelliklerin" bulunmas halinde yakt sat izin belgesi verilecektir 11- zin Belgesi alan firmalarn; 1) kolunun deimesi, 2) Firmann isminde veya sahibinde deiiklik olmas, Durumlarndan herhangi birisinin veya tamamnn gereklemesi halinde, izin belgesi kendiliinden iptal olmu saylacak ve firma yeniden izin bavurusu yapacaktr. Kmr satcs firmalarn adreslerinde deiiklik olmas durumunda, yeni iyeri ama ve alma ruhsatnn getirilmesi ve analiz cretinin yatrlmas halinde, izin belgesi zerinde deiiklik yaplr. 12- limiz merkez ve ilelerinde sata sunulacak kmrler ile sv yaktlar her aamada denetlenecektir (retim yerinde, depoda, tanrken, boaltma ve tketim esnasnda). Yakt
50

Sat zin Belgesi alan firmalarn sahalarndan her ay l evre ve Orman Mdrl tarafndan dzenli olarak numune alnacak ayrca l evre ve Orman Mdrlne yaplan ikayetlerde gerektiinde numune alnacak olup, alnan yakt numune bedelleri ve analiz cretleri Yakt Sat zin Belgesi sahibi firma tarafndan karlanacaktr. Numune alndktan sonra (bir) 1 hafta ierisinde analiz creti yatrlacaktr. Analiz cretini yatrmayan firmalarn Yakt Sat zin Belgesi iptal edilecektir. 13- Denetim Ekibinin kontrol srasnda, tama aracnda, depoda, tketim yerinde yaplan kontrollerde tespit edilen ve kararda belirtilen zelliklere uymayan kat ve sv yaktlar yed-i emine alnarak yaklmas nlenecek ve yasaklara riayetsizlikten dolay kaak yakt muamelesi yaplp, cezai yaptrmlar uygulanacaktr. 14- Samsun il merkezi dna transit geite sv ve kat yakt nakliyesi yapan aralar evre yolunu kullanacaklardr. Bu aralarn ehir iine girileri ve geileri yasaktr. 15-Isnmadan Kaynaklanan Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmeliinin 26. Maddesi; Bakanln yetkisi sakl kalmak kaydyla l Mahalli evre Kurulunca yetkilendirilen kamu kurum ve kurulular, kat ve sv yaktn retildii, torbaland, depoland, tand ve satnn yapld yerlerden periyodik olarak yakt numunelerini almak ve analizlerini akredite olmu veya Bakanln uygun grd laboratuarlarda yapmak/yaptrmak ve standartlara uymayan numuneler iin gerekli tutana tutup valilie bildirmekle ykmldrler hkmn iermektedir. l evre ve Orman Mdrlnce ilimizde faaliyet gsteren firmalarn gmrk sahalarndan ve/veya ithalatlara ait depolardan, ithal ve yerli kmr sat yerleri ile apartmanlardan TS 5125 ve TS 4744 sayl standartlarn belirledii numune alma esaslarna gre kmr numuneleri alnarak analizlerinin yaptrlmas salanacaktr. Kmr sat izni verilmi firmalara ait kmrlerden her ay numune alnacak, analiz creti, l evre ve Orman Mdrl Dner Sermaye letmesi Saymanl T.C. Ziraat Bankas Samsun ubesi nezdindeki 399 78 322-5001 nolu hesabna (emanete) yatrlacak olup, analiz creti bedelinin yatrldna dair banka dekontu l evre ve Orman Mdrlne sunulacaktr. stee bal analizler iin ilgiliden ayrca cret alnacaktr. 16-13 Ocak 2005 tarih ve 25699 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Isnmadan Kaynaklanan Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmeliinde belirtilen yaktlar (kat, sv ve gaz) kullanlmas; bata petrol koku olmak zere yasaklanm yaktlarn snma amal kullanlmamas, 17- limiz snrlar ierisinde snma amal sv yakt olarak, kkrt ierii maksimum % 1 olan ithal fuel-oil ile kkrt ierii maksimum % 1.5 olan yerli fuel-oil kullanlmasna, 01.04.2004 tarih ve 2004/2 Nolu Mahalli evre Kurulunun 4. Maddesi ile dzenlenen Sv Yakt Sat zin Belgesi verilmesi kararnn iptal edilmesine,

51

18-Gazya iin kkrt ve su miktarnn TSE 3355 e ve motorin (mazot) iin ise kkrt ve su miktarnn TSE 3082e uygun olmasna ve bu zelliklere uymayan sv yaktlarn temin, sat, datm ve kullanmnn yasaklanmasna, 19-limizde kullanlmasna msaade edilen sv yaktlarn tespit, temin, datm ve satnda denetimde bulunmak zere l Sanayi ve Ticaret Mdrl Bakanlnda Samsun Bykehir Belediye Bakanl ve l evre ve Orman Mdrl personelinden oluan bir komisyon oluturulmasna, 20-Perakende akaryakt satclarnn, bayisi olmad firmann yaktn satmasnn yasaklanmasna, denetimin Sanayi ve Ticaret Mdrlnce yaplmasna, Yakma sistemleri 1-Yakma sistemleri konusunda Isnmadan Kaynaklanan Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmeliinin 7, 8, 9, 10, 11, 12 ve 13 nc maddelerinde belirtilen hususlara uyulmas, 2-Mahalli evre Kurullarnca karara balanan yakt programlar erevesinde kullanlacak kmrlerin daha verimli yaklmas iin soba ve kalorifer kazanlarnda TSE standartlarna uygunluun aranmas ve gerekli denetimlerin l Sanayi ve Ticaret Mdrl ve ilgili Belediye Bakanl tarafnca yaplmas, 3-Hava kirliliinin azaltlmas ve hava-yakt orannn optimum koullarda olmasn salayarak tam yanmann gerekletirilmesi iin stokerli (mekanik beslemeli yakma tesisleri) sistemlerin TSE belgeli, otomatik yklemeli, fanl ve dner zgaral olmalar, 4-lk yanma srasnda bacadan atlan partikl madde emisyonlarn kontrol etmek amacyla n yanmay temin edecek ekilde stokerli sistemlerin srekli (non-stop) yanmasnn salanmas, ayarlarnn iyi yaplm olmas, srekli kontrol edilmesi ve ehil kiilerce yaklmas, 5- Isnma amal kullanlmasna izin verilen ithal ve yerli (illerin kirlilik derecesine gre belirlenen) kmr zelliini salayan ve piyasada fndk tabir edilen 10-18 mm apndaki elenmi ve ykanm kmrlerin torbalanarak stokerli sistemlerde kullanlmas ve bu sistemlerin kullanld binalarda da sk denetimlerin yaplmas, 6-Kalorifer kazanlarnn tekniine uygun yaklmas ve kazan bakm ilerinde alacaklar iin Yetkili Kalorifer Ateisi Kurslar dzenlenmesine ynelik almalarn yaplmas, bu kapsamda kalorifer ateisi ve bina yneticilerinin eitilmesi ve denetlenmesi, 7-Yakt kullanan bacasz stclarn kapal alanda snma amal kullanmn nlenmesi, 8-Kalorifer tesisatlarnn iyi izole edilerek s kayplarnn nlenmesi, tm stma tesisatnn bakm ve temizliinin gerei gibi yaplmas, kazan dairelerinin yeterince havalandrlmas ve iletme talimatlarna uygun olarak iletilmesi, bacalarn periyodik temizliinin yaplp yaplmadnn dzenli denetlenmesi,

52

9-Soba ve kalorifer kazanlarnn k gelmeden nce temizlenmesi gereklidir. Bacas temizlenmeyen soba ve kazanlarda yanma verimi salanamamakta ve buna paralel olarak yakt tketimi ve bacadan atlan kirletici emisyonlar artmaktadr. Bu erevede, bacalarn ve sobalarn temizliinin nemi ve temizliin k gelmeden nce yaplmas gerektii konusunda l evre ve Orman Mdrl, Belediyeler ve Gnll Kurulularn ibirlii ile eitim programlar dzenlenmesi ve kk brorler hazrlanarak halka datlmas gerekmektedir. Motorlu Tatlar: 1-08.07.2003 tarih ve 25162 sayl Resmi Gazetede Motorlu Kara Tatlarnn Egzoz Emisyonlarnn lm ve Denetlenmesine likin Tebli de belirtilen esaslar gz nne alnarak, il merkezinde l evre ve Orman Mdrl, Trafik Tescil ve Denetleme ube Mdrl/l Jandarma Komutanl Trafik Timi ve Samsun evre Koruma Vakf Bakanl ibirlii ile motorlu aralarn egzoz gaz emisyonu ve egzoz gaz emisyon lm belgesi kontrolnn yaplmasna, yaplacak denetimlerde egzoz gaz emisyon belgesi bulunmayan tatlarn egzoz gaz emisyon lmnn yaptrlmas, 2-Egzozundan siyah duman atan, istiap haddinin stnde yolcu ve yk tayan ve ya yakan motorlu tatlar trafikte denetlenerek kurallara uymayan tat sahipleri iin cezai meyyidelerin uygulanmas ve gerektii hallerde trafikten men edilmesi, 3-Servis aralar ile ilgili kurallarn getirilmesi ve egzozundan siyah duman atan servis aralarnn trafikten men edilmesi, 4-11 Haziran 2004 tarih ve 25489 sayl Resmi Gazetede Benzin ve Motorin Ynetmelii yaymlanm olup, 1 Ocak 2006 tarihinden itibaren kurunlu benzin retimi durdurulacaktr. Ancak bu tarihe kadar benzinli aralarda kurunsuz benzin kullanlmas konusunda l evre ve Orman Mdrl ve Bykehir/ile Belediye Bakanlklar tarafndan halkn uyarlmas, 5-Gerektiinde, hava kirliinin youn olduu gnlerde Bykehir Belediye Bakanl APK Daire Bakanlnca tek ift plaka uygulamasna giderek trafiin snrlandrlmas, 6-l Emniyet Mdrl tarafndan sinyalizasyon sisteminin sabit hzda gidildii takdirde durmay nleyecek ekilde dzenlenerek yeil dalga sisteminin oluturulmas ve bu sayede gereksiz beklemenin ortadan kaldrlarak egzoz emisyonunun en aza indirilmesinin tavsiye edilmesine, 7-Bykehir/ile Belediye Bakanlklar tarafndan egzoz emisyonlarndan en ok zarar grebilecek ocuklarn oyun alanlarnn (park, bahe vs.) mmkn olduunca trafiin youn olduu yerlerden uzakta planlanmas ve yaplmasnn tavsiye edilmesine, Sanayi Tesisleri 1-Endstriyel Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmelii erevesinde, sanayi tesisleri Emisyon zni alarak faaliyet gstermek zorundadr. Emisyon znine Tabi Olmayan
53

Sanayi Tesislerinden yaylan emisyonlar, bu ynetmelikte belirtilen snr deerlerin zerinde olamaz. 2-Emisyon znine Tabi Olan/Olmayan Tesislerde Endstriyel Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmeliindeki hkm ve snrlara uygun faaliyet gsterilmesi iin gerekli tedbirlerin alnmas, uygun yakma teknolojisine sahip olduunun belgelenmesi (Tesislerde kullanlacak kazanlarda, kazan ve baca sistemi birbirleri ile uyumlu olmaldr. Kazanlarn s teknii, ekonomi, iletme ve bakmlar TSEnin ilgili standartlarna uygun olmaldr. Kazanlarda s veriminin uluslar aras normlara uygunluu tesis sahibi tarafndan belgelenecektir.) , emisyon izni alm olmas ve/veya emisyon lm raporunu Valilie sunmu ve lm sonularnn ilgili ynetmelikteki snr deerlere uygun olmas, evre kirliliine neden olmayacak ekilde gerekli nlemlerin alnmas kayd ile sanayi tesislerinde her boyutta (toz dahil) yerli kmr kullanlabilecektir. 3-Sanayicilerin tesislerinde kullanaca kmr zelliklerini ilgili Valiliimize bildirmeleri gerekmektedir. Tozumay nleyici her trl tedbirin kmr satan tayan ve sanayi tesisi sahibi tarafndan ilgili mevzuata gre alnmas koulu ile sanayi amal tketilecek yerli ve ithal kmrlerin torbalanmas gerekmemektedir. Ayrca, 4- Sanayi tesislerinde kullanlacak ithal kmrlerin Yaktlar 1-c blmnde verilen sanayi amal ithal edilecek kmrlerde aranacak zelliklere sahip olmas , 5-TPRA tarafndan retilen yksek kkrt ieren 6 nolu fuel-oilin, kkrt dioksit emisyonunu Endstriyel Kaynakl Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmeliinde belirtilen snr deerlere uygun olarak artan baca gaz artm tesisine/teknolojisine sahip sanayi tesislerinde kullanmna izin verilir. Bu koullar dnda 6 nolu fuel-oil kullanmnn nlenmesi, sv yakt tayc ve satc firmalarn bu konuda uyarlmas, 6-Sanayi tesislerinde TPRA spektlerine uygun %1 kkrt ihtiva eden ve Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlndan izin alnarak ithal edilen fuel-oil kullanlabilir. Bu yaktn anma sl gc dk, yanma boyu ksa kazanlarda kullanmnda yanma verimi asndan, akkanln arttrlmas amacyla n stma yaplmas, 7-Bacasndan siyah duman atan iyerlerinin ve sanayi tesislerinin denetlenmesi, kullanlan yakt ve bacadan atmosfere verilen emisyonlar dikkate alnarak sanayiden kaynaklanan hava kirliliinin denetim altna alnmas ve gerekli yasal ilemin yaplmas, 8-l evre ve Orman Mdrl ile Belediyelerin teknik elemanlar koordineli bir ekilde blgelerindeki evreyi kirleten sanayi tesislerini tespit etmeleri ve denetlemeleri gerekmektedir. Is Yaltm: 1-Is yaltm ile ilgili olarak 14 Haziran 1999 tarih ve 23725 sayl Resmi Gazetede yaymlanan TSE 825 Binalarda Is Yaltm Kurallar standard 14 Haziran 2000 tarihinde mecburi standart olarak yrrle girmitir. Yeni binalarda gerekli tedbirlerin alnmas hava kirlilii asndan byk nem arz etmektedir. llerde bu standardn ve 8 Mays 2000
54

tarihinde yaymlanan Is Yaltm Ynetmelii ile mevcut binalarda s yaltm ile yakt tasarrufu salanmas asndan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlnn 19 Kasm 1984 tarih ve 18580 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Mevcut Binalarda Is Yaltm ile Yakt Tasarrufu Salanmas ve Hava Kirliliinin Azaltlmasna Dair Ynetmeliin uygulanmas ve kamuoyunun bu ynetmelik ve mecburi standarda riayet etmesi iin l Sanayi ve Ticaret Mdrl ve dier kurulularla ibirlii yaplmaldr. 2-Bata resmi bina ve okullar olmak zere yeni bina yapmnda s yaltm projelerinin ilgili birimlerce uygulanmas, 3-zellikle k gelmeden nce binalarda s kaa olan noktalarda ( pencere ve d kaplarda) alnacak nlemlerle ilgili olarak halkn bilinlendirilmesi, camlarn ift caml olmasnn yakt tketimindeki faydalar halka anlatlmas ve binalarda zellikle dtan yaltm yapldndan yakt tketiminde ne kadar azalma olaca konusunda bilgilendirilmesi, 4-Okullarda ve resmi binalarda deitirilmesi gereken pencerelerin s caml pencere kullanlacak ekilde deitirilmesi ve kaloriferli okullarda radyatrlerde termostatl vana kullanlmas, 5-Okullarda ve resmi binalarda giri kapsnn kendiliinden kapanabilir ve hava szdrmaz yaplmas, tavsiye edilmelidir. Scaklk artlar ve Yakma Saatleri: 1-D ortam scakl gece ve gndz 15 oC nin zerinde olduu gnlerde kalorifer ve sobalarn yaklmamas, 2-Kalorifer ve sobalarn ; iyerlerinde, bina i ortam scakl 18 oC, konutlarda ise 20 oC dan yukarda olmayacak ekilde yaklmas, 3-Kalorifer ve sobalarn ilk yak saatlerinin semtler itibari ile belirlenmesi ve uygulamann belirlenen saatlere gre yaplp yaplmadnn denetlenmesi, 4-Hava kirliliinin youn olduu gnlerde sobalar ve kaloriferler mmknse sabah saat 10dan sonra ve akam en ge saat 16dan nce yaklmas, 5-Hastaneler, yatl ve gndzl okullar, renci yurtlar, yallar ve gszler yurtlar, kreler, terminaller ve kolluk binalar, kalorifer ve sobalarn i ortam scakl 20 oC dan yukar olmayacak ekilde devaml olarak , ancak hava kirliliine neden olmayacak ekilde yaklmas, gerekmektedir. Halkn Bilgilendirilmesi 1-Halkmzn da hava kirliinin youn olduu gnlerde almas gereken nlemler konusunda gerekli hassasiyeti gstermesi iin bilinlendirilmesi ve bilgilendirilmesi,
55

2-Halkn duyarllnn arttrlmas iin hava kirlilii lm sonularnn gnlk olarak halka duyurulmas, 3-Hava kirliliinin youn olduu gnlerde rencilerin ak alanda tren yapmalarnn nlenmesi, 4-Hava kirlilii ile ilgili eitici programlarn dzenlenmesi, 5-Halkn TSE belgeli, stten yakmal soba ve kaliteli yakt satn almalar, kullanmalar durumunda hem bteleri hem de hava kirliliinin azaltlmas ve salk asndan faydalar hakknda bilgilendirilmesinin salanmas, nem arz etmektedir. Ayrca, fakirlere kmr datlmas hususu ile ilgili olarak alnan 3 Mays 2005 tarih ve 25804 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Bakanlar Kururlu Karar Madde 6 Mahalli evre Kurulu Kararlar dorultusunda kmr datmnn yaplmas hkmne istinaden l Mahalli evre Kurullarnca, hava kirlilii mcadelesi ve uygulamada birlikteliin salanmas amacyla kmrler vatandaa datlrken; ilimizin kirlilik derecelendirmesi gz nne alnarak yukardaki kmr zelliklerine gre datmn salanmas ve Isnmadan Kaynaklanan Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmeliinde belirlenen hususlara nem verilmesi gerekmektedir. UYGULANACAK CEZALAR - Denetimler esnasnda, olumsuzluklarn tespiti halinde, ykmlln ihlaline gre, evre Kanunu gereince, idari para cezas, yakt satnn durdurulmas, sat izin belgesinin iptali gibi cezalar uygulanacaktr. -Yaplacak denetimlerde istenen belgeleri ibraz etmeyen, Samsun li Mahalli evre Kurulunca belirlenen zelliklere sahip olmayan kat ve sv yakt kullanan reticilere, evre Kanununun kirletme yasana ilikin 8. Maddesinin 2. Fkrasnda yer alan Kirlenme ihtimalinin bulunduu durumlarda ilgililer kirlenmeyi nlemekle; kirlenmenin meydana geldii hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak iin gerekli tedbirleri almakla ykmldrler maddesine muhalefet nedeniyle idari para cezas uygulanacak ve yaktlar yed-i emine alnacaktr. Normal veya ihbar zerine yaplan denetimler neticesinde, kmr sat izin belgesi olan firmalar, pazarlamaclar ve kmr sat yapan mahrukatlara uygulanacak cezai ilemler: (1) Birinci olumsuzlukta 2872 Sayl evre Kanununun ilgili maddelerine gre idari para cezas uygulanacaktr. (2) Fiilin ikinci defa tekrar halinde 2872 sayl evre Kanununun 23 nc maddesine gre idari para cezas uygulanacak ve Yakt Sat zin Belgesi iptal edilecek, kmr sat yapan mahrukatlar iin ruhsat veren yetkili mercii tarafndan almas durdurulacaktr. 3) Samsun Valilii (l evre ve Orman Mdrl)nden Kmr Sat zin Belgesi almadan kmr satt tespit edilen firmalara, kmrlerin nitelii bu Kararlarda belirtilen kriterlere uygun dahi olsa 2872 Sayl evre Kanunu na gre cezai ilem uygulanacaktr.

56

4) thal ve yerli kmr torbalar zerinde yer alacak bilgiler Ynetmeliin belirledii asgari bilgileri tayacak olup, sz konusu kmr zellikleri ( kkrt, alt sl deer, nem, kl v.b.) 17.03.2005 tarih ve 25758 sayl Resmi Gazete de yaymlanan 13.01.2005 tarih ve 25699 sayl Resmi Gazete de yaymlanan Isnmadan Kaynaklanan Hava Kirliliinin Kontrol Ynetmeliinde ve 2005/6 nolu Genelgede belirtilen deerlerden daha iyi olsa bile kmr torbalar zerine asgari Ynetmelik ve Genelge deerleri yazlacaktr. 5)irket merkezi ilimiz dnda faaliyet gsteren firmalara yaptrmlar aynen uygulanarak, durum ilgili ilin Valiliine bildirilecektir. 6) Ynetmelikte belirtilen torba rnekleri dnda bilgi ieren torbalarn tespiti halinde 2872 sayl evre Kanununun 12. maddesine istinaden 21. madde uyarnca ceza uygulanacaktr. DER KONULAR: 1- Isnma ve sanayi amal olarak atk ya, atk lastik, plastik malzemeler, plastik kmr torbalar, krpnt, stb , vb. atk ve artklarn her ne suretle olursa olsun soba ve kalorifer kazanlarnda yaklmas yasaklanmtr. Yakanlarn tespiti halinde uyarya gerek kalmakszn yasal ilem uygulanacaktr. 2- limizdeki kamu, kurum ve kurulu, i yerleri ile meskenlere ait bacalarn bakm ve temizlikleri 01/10/2005 tarihine kadar yaptrlp, periyodik temizlikleri srdrlecektir. Denetimler esnasnda bacalarn bakm ve temizlik ilemleri ile ilgili belgeler gerektiinde ibraz edilecektir. 3- Soba ve kaloriferler 15/10/2005 tarihinden itibaren yaklmaya balanacaktr. 4- limizin meteorolojik verileri ve toporafik yaps gerei sis ve inversiyonun ehir merkezinde daha ok sabah erken saatlerinde ve akam saatlerinde ileri boyutlara ulamas nedeniyle; tm kamu, kurum ve kurulular ile zel ve tzel kiilere ait binalarda kaloriferlerin srekli yanmas en ideali olmakla birlikte, byle bir durumda gerektiinde semtler itibariyle, snen kaloriferlerin ilk yanma saatleri aadaki ekilde dzenlenecektir. Sabah : 09:00 10:00 leden Sonra : 14:00 15:00 5- Hava kirlilii ile ilgili olarak Mahalli evre Kurulunca alnan Kararlarn kamuoyuna duyurulmas ve vatandalarn bilgilendirilmesi iin; l evre ve Orman Mdrlnce gerekli almalar yaplacak, bunun iin afi, bror, el ilan ve kitapk bastrlmas, datlmas, yerel basn ve yayn organlarnda evre eitimi almalar yaplacaktr. C.1.2.4. Endstriyel Emisyonlar Emisyon zni Alan letmeler:

57

Tablo C.16. Merkez lede Bulunan EKHKKYne gre Emisyon znine Tabi Tesislerin Emisyon zin Durumlar ve lelere Dalm:
SIRA NO 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 1 2 3 4 5 1 2 3 4 1 2 3 1 2 1 3 4 5 1 2 FRMA ADI Merkez Ar Yatrm th.hr.Basm-Yayn n.San. ve Tic Mert Petrol Tic.Ltd.ti. Florya Entegre Et Sanayi Yibita Lafarge Orta Anadolu imento ve Tic. A.. Taflan Un San. Tekkeky Aygaz A.. Samsun Dolum Tesisleri Yldrm D Tic. A.. Kmr El. ve Pak. Tes. Petrol Ofisi A.. Samsun Terminali Uzun Kmr San. Ve Tic. Ltd. ti rfan SARDOAN Zehirli Fare Yemi SBS Boya ve Tiner Sanayi Pnar-Al Kimya Oto. ve n. San. Tic. Ltd. ti. Karkim Karadeniz Kimya San. Oyak Beton San. Fatih Arda Temiz Petrol enel Petrol Safi Kat Yakt San. ve Tic. A.. Salpazar Pet-Or Petrol r. Oto. Paz. Nak. San. Tic. Ltd. ti. aramba Akn Nakliyat Orman rnleri San.Tic.Ltd..ti. Murat Akaryakt st. Tayfun Petrol Kale Akaryakt stasyonu Opet Yiitler Petrol Din. Tes. Alaam zdemir Petrol rnleri Ltd.ti. Aktavuk San. Tic. Ltd. irketi Hseyin YILMAZ Petrol st. Tekein Petrol Tic. Koll. ti. Terme Yonta Yonga ve Levha San. ve Tic.A.. Alkanlar Petrol rnleri Tic. San. Ltd. ti. Saray Petrol n. Turzm Tekstil ve Tar. rn. Ltd. ti. Ondokuz Mays Grsoy Hazr Beton Yap El. n. Tic. Ltd. ti. Ballca Sigara Fabrikas Bafra Aypi Et Tavukuluu Entegre Tesisi Tekein Petrol afak Gda San Tic. Ltd.ti. Deiim Petrol n. Tur. Gda ve Hay. Pet. Ltd. ti. Kavak ebi Kardeler Tur. n. th. hr. Tic. San. Ltd. ti Ernur Tavukuluk San. Tic. A.. Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005. EMSYON ZN TARH 04.07.2005 29.08.2005 29.08.2005 27.20.2005 31.01.2006 11.03.2005 23.01.2004 18.06.2002 22.01.2003 23.12.2004 27.05.2005 19.07.2005 15.12.2005 31.01.2006 29.03.2006 29.03.2006 29.03.2006 04.07.2005 04.07.2005 31.01.2006 31.01.2006 28.02.2006 29.03.2006 04.07.2005 31.01.2006 28.02.2006 04.07.2005 29.03.2006 29.03.2006 28.04.2005 12.12.2000 17.11.1999 28.02.2006 31.01.2006 29.03.2006 28.02..2006 29.03.2006 EMSYON ZN SAYISI B-55.1344 B-5510 B-5511 B-5512 B-5516 A.55.1.94 2004/1 2002/2 2003/2 2004/8 2005/4 A.55.2.118 5513 2006/1 2006/3 2006/3 2006/3 2005/5 2005/5 2006/1 2006/1 2006/2 2006/3 2005/5 2006/1 2006/2 2005/5 2006/3 2006/3 2005/32000-11 1999-15 2006/2 2006/1 2006/3 2006/2 2006/3

58

EKHKKY Liste Aya Gre Emisyon zni lemleri Devam Eden letmeler:
Tablo C.17. EKHKKY Liste Aya gre Emisyon Alma lemleri Devam Eden letmelerin lelere Dalm
SIRA NO 1 2 3 4 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1 1 1 2 1 1 FRMA ADI Merkez Gesan A.. Dolum Tesisleri Samgaz Likit Petrol Gaz San. Tic. A.. Bykehir Belediye Bakanl Asvalt Plent Tesisi Arslan Metal Tekkeky Yeilyurt Demir ekme San.ve Tic.Ltd.tiHaddehane Tesisi Yeilyurt Demir ekme San.ve Tic.Ltd.ti. zabe Tesisi Mobil Santral Milangaz A.. Samsun Dolum Tesisleri Samsun Bakr Boru San. Tic. Ltd. ti. Samsun Dkm Sanayi A.. Elektrosan Elektro Bakr San. A.. Karkusan Karadeniz Kurun ve Kurun Maml. malat FKK Gney Oto Lastik ve Emek Lastik ve Plastik Ayakkab San. ve Tic. A.. Akn Kauuk Rejenere San. A.. Eti Bakr letmeleri Toros Gbre ve Kimya End. A.. Tor Lastik Fabrikas Burak Lastik rnleri Ayak. San. Tic. Ltd. ti. Alpet Altnba Petrol Tic. A.. Elf-Selyak Petrol rnleri retim ve Paz. A.. As elik Dkm leme San. Ltd. ti. Kavak Rekor Kire San. Nak. Ltd. ti. Sakolu Kire San. Tic. Nak. Ltd. ti. Karsan Kire San. Tic. Nak. Ltd. ti. (Kalaba Mevkii) Karsan Kire San. Tic. Nak. Ltd. ti. (al Mevkii) Drtler Kire ve Toprak San. Ltd. ti. (Kaya Ky) Drtler Kire ve Toprak San. Ltd. ti. (Yaardou Mah.) ler Kire Sanayi ler Toprak Sanayi(Kapal) Bahri Rendeci Kire Sanayi Akkisan Kire San. ve Tic. Ltd. ti. Arlar Toprak San. ve Tic. A.. Rekor Toprak Tic. ve San A.. Altan Kire ve Toprak San. ve Tic. Ltd. ti. (Kapal) Kavkisan Kire San. A.. aramba aramba eker Fabrikas Ladik Ladik imento Fabrikas Bafra Bafay Ya Un Gda Tarm ve Mak. Gbre San. Tic. A.. Kurumahmutolu Toprak San. ve Tic. A.. Havza Altan Kire ve Toprak Sanayi (Kapal) Vezirkpr Vezirkpr Orman rn. Tic. A.. Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005. E.K.H.K.K.Y. EK-3 Liste-A.9.1 Liste-A.9.1 ListeA.2.14 Liste-A.3 Liste-A.3 Liste-A.3 Kapal Liste-A.9 Liste-A.3 Liste-A.3 Liste-A.3 Liste-A.3 Liste-A.4.m Liste A.4.m. Liste A.4.m. Liste A.4.m. Liste A.4.m. Liste-A.9 Liste-A.9 Liste-A.3 Liste-A 2. Liste-A 2. Liste-A 2. Liste-A 2. Liste-A 2. Liste-A 2. Liste-A 2. 06.07.2005 (Kapal) Liste-A 2. Liste-A 2. Liste-A 2. Liste-A 2. Liste-A 2. Liste-A7.18 Liste-A.2.3 Liste-A.7.25 Liste-A.2. Liste-A.2. Liste-A.6.3

59

EKHKKY Liste Bye Gre Emisyon zni lemleri Devam Eden letmeler:
Tablo C.18-A. EKHKKY Liste B ye gre Emisyon Alma lemleri Devam Eden letmelerin lelere Dalm
SIRA NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 FRMA ADI Merkez Er Kmr Pazarlama Madencilik Mad. Dem. Tur. Tic. A.. alkan ve D Tic. San. Ldt. ti. Turpan Mobilya Orman r.ve n.Malz.San. ve D Tic. A.. DS 7. Blge Mdrl Taflan Sarmuk Taoca Bykehir Belediyesi Grgenyatak Taoca Sita Yap Taah. Mad. San. zg naat Gda Gb. Turz. th. Ltd. ti. leri Alemdar Yat. n. Mad. San ve Tic. Ltd. ti. Sleyman Bekta Grgenda Konkasr Tesisi Sleyman Bekta Yukar Avdan Kalker Oca Tesisi Arslanlar Hafriyat ve Nak. Taah. Ltd. ti. Nihoruz Gda San. Tic. A.. ehrii Un San. Aslantrk Petrol Ertekin Petrol rnleri Ta Tic. Ltd. ti. Onpet Onur Petrol San. Tic. Ltd. ti. Erpet Erbeton San. Tic. A.. Bykehir Belediye Bakanl Ta Oca Sames A.. Cem Petrol Ada Petrol Tekkeky Akabe Madencilik San. Tic. A.. Ataka Tic. Ve Nak. Ltd. ti. Alyak Kat Yakt Paz. Tic. Ltd. ti. Safi Kat Yakt San. ve Tic. A.. Reitolu Kmr Kereste Demir th. hr. Tic. Ltd. ti. 19 Mays Hazr Beton Tesisi Recepolu Un Fabrikas Ulusoy Un Sanayi Ve Ticaret A.. Unsan Un Sanayi Samsun Yem Sanayi Koni naat Soanclar Petrol Ltd. ti. Mehmet Grolu Petrol stasyonu Grolu Petrol stasyonu Bolat Petrol stasyonu zcan Petrol n. Tur. Oto. San. Tic. Ltd. ti Alimnyum Metal Sanayi Tic. A.. Ak-Metal San ve Tic. A.. Nevsan Metal End. Malz. San. Tic. Ltd. ti. Fadime Sevil KK Deterjan retim Tes. zel Gz-Sa Salk Hiz. Alt. Yak. ev. Tek. Akn Biyodizel Tesisi Bykehir Bel. Taoca -Kutlukent Yeni Akkor Kat Yak. Paz. Tic. Ltd. ti. Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005. E.K.H.K.K.Y. EK-3 Liste-B.9.10 Liste-B.9.10 Liste-B.2.2 Liste-B.2.2 Liste-B.2.2 Liste-B.2.2 Liste-B.2.2 Liste-B.2.2 Liste-B.2.2 Liste-B.2.2 Liste-B.7.17 Liste-B.7.17 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste-B.2.12 Liste-B.9.1 Liste-B.7.2 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste-B.9.10 Liste-B.9.10 Liste-B.9.10 Liste-B.9.10 Liste-B.9.10 Liste-B.2.12 (Kapal) Liste-B.2.12 Liste-B.2.12 Liste-B.2.12 Liste-B.7 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste-B.3 Liste-B.3 Liste-B.3 Liste B.4.1 Liste B.1 Liste B.1 Liste-B.2. Liste-B.9.10

60

Tablo C.18-B. EKHKKY Liste B ye gre Emisyon Alma lemleri Devam Eden letmelerin lelere Dalm
SIRA NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1 2 1 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 FRMA ADI Kavak Tubin n. Tur. Ltd. ti. (Emirli Ky) Tubin n. Tur. Ltd. ti. (Ankara Yolu) Duygu n. A.. Karyak Karadeniz Yaka. Mad. Tic. Ltd. ti. Karayollar 7. Blge Md. Taoca Belalan Ky Karayollar 7. Blge Mdrl idem Ky Taoca l zel daresi Kaya Ky Taoca Yemsel Tavukuluk Kalaycolu n. Eml. Mad. Taah. Tic. Ltd. ti. Asaraa Topcuolu naat Taoca sta st. Ta ve Mermer Kalker Oca-arklba Ky sta st. Ta ve Mermer Kalker Oca-karapnar Ky aramba Nuryak Nak. Tic. San. Ltd. ti. aramba Belediye Bakanl Taoca Akolu naat Tic. San. Ltd. ti. Konkasr Tesisi Kkolu Petrol Supet Koll. ti. Yaar Battal Petrol stasyonu va-Son Petrol rn. San. Tic. Ltd. ti. Sonkaya Petrol stasyonu Moil Yipet Petrol stasyonu Altnyldz Bil. ml. Tic. Ltd. ti. Yaar Akil Akaryakt stasyonu Karaca Akaryakt stasyonu Dalg Petrol Akaryakt stasyonu Alkan naat Taoca Ayvack Fazl zkan Petrol stasyonu Okur naat Akaryakt st. Salpazar Yeil Petrol rnleri Terme Ataka Tic. Ve Nak. Ltd. ti. Karadeniz Kafes San. Tic. Ltd. ti. DLH 2. Blge Mdrl Taoca Samsun Msr rmii Cumhuriyet Petrol rnleri Alpet Akaryakt Tesisi Vezirkpr Vezirkpr Kylere Hizmet Gtrme Birlii Yrkal Ky Narlsaray Bel. Konkasr Tesisi Sarolu Petrol Esentepe Petrol Onur Petrol Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005. E.K.H.K.K.Y. EK-3 Liste-B.2.10 Liste-B.2.10 Liste-B.2.10 Liste-B.9.10 Liste-B.2. Liste-B.2. Liste-B.2. Liste-B.7 Liste-B.2. Liste-B.2. Liste-B.2 Liste-B.2 Liste-B.9.10 Liste-B.2.10 Liste-B.2.10 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 (Faaliyette Deil) Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste B.2.2 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste-B.9.10 Liste-B.7.2 Liste-B.2.2 Liste-B7.17 (Faaliyette Deil) Liste-B.9.1 Liste-B.2.2 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1 Liste-B.9.1

61

Tablo C.18-C EKHKKY Liste B ye gre Emisyon Alma lemleri Devam Eden letmelerin lelere Dalm
SIRA NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6 1 1 1 FRMA ADI Bafra Erol Petrol rnleri San. Tic. Ltd. ti. Baykurtlar Orman rnleri San. Tic. Ltd. ti. DS 7. Blge Mdrl Kozaz Ky Blblolu naat-Aydner naat DS 7. Blge Mdrl Boztarla Mevkii Aydner naat DS 7. Blge Mdrl Asarkaya Mevkii Yibita-Lafarge Hazr Beton Tesisi Grdal Madencilik Seven Tarm rnleri Ve Gda Pazarlama Tic. Ltd. ti. Emrah Tavukuluk Bafra Belediyesi Mezbahane Tesisi Aytur Tavukuluk Karayollar 7. Blge Md. Akyap naat Karayollar 7. Blge Md. Cengiz naat Seven Tarm rnleri Havza Altnbaak Un-rmik Ve Yem San. Ve Tic.A.. Erhan Ulusoy Un Gda San Ve Tic.A.. Armutlu Kmr letmeleri zen Petrol rnleri Begz Araboullar Unculuk Hasan Usta Un Fabrikas Yldrm Nakliyat Taoca Ondokuz Mays Ondokuz Mays Belediyesi Taoca Ernur Tavukuluk San. Tic. A.. Uzun Petrol Tic. Ltd. ti. Keleolu Un Fabrikas DS 7. Blge Mdrl Taflan Sarmuk Taoca Kuduolu naat Taoca Ladik Kolin naat Turizm San ve Tic. A.. Alaam Erolu Petrol rnleri San Tic. Ltd. ti. Yakakent Kupi Tavukuluk Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005. E.K.H.K.K.Y. EK-3 Liste-B.9.1 Liste-B.2.2 Liste-B.2.2 Kapal Liste-B.2.12 Liste-B.2 Liste-B.7.2 Liste-B.7.2 Liste-B.7.2 Liste-B.7.2 Liste-B.2 Liste-B.2 Liste-B.7 Liste-B.7.17 Liste-B.7.17 Liste-B.9.10 Liste-B.9.1 Liste-B.7.17 Liste-B.7.17 Liste-B.2 Liste-B.2 Liste-B.7.2 Liste-B.9.1 Liste-B.7.17 Liste-B.2 Liste-B.2 Liste-B.2 Liste-B.9.1 Liste-B.7.2

C.1.2.5. Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar

Tablo C.19. 2005 Yl Ocak-ubat-Mart Ay tibariyle Benzin Ve Motorin Tketimleri YILLAR 2001 2002 2003 2004 2005 MOTORN (lt) MERKEZ 37.277.463 39.873.494 33.127 6.527.677 8135605 BENZN (lt) MERKEZ 11.896.753 12.847.296 11.156.110 2.241.675 4077993

Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005.

62

Tablo C.20. 2005 Yl limizde Trafie Kaytl Ara Saylar l Merkezi Ve Geneli: ARA CNSLER Motorsiklet Otomobil Minbs zel Amal Tat Otobs Kamyonet Kamyon Traktr ekici Tanker Arazi Tat L MERKEZ 5601 40781 3507 222 551 12237 2371 10498 180 192 594 L GENEL 12907 67126 8609 305 900 22695 6666 38720 372 304 854

Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005.

Tablo C.21. Egzoz Emisyon lm Yaplan Ara Saylar Denetlenen Ara says Ceza Uygulanan Ara says 2004 2361 40 2005 1806 38

Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005.

C.2. Havay Kirletici Gazlar ve Kaynaklar C.2.1. Kkrtdioksit Konsantrasyonu ve Duman

Tablo C.22.Aylara Gre SO2 ve PM Emisyonlar
YIL AY Mays HaziranTemmuz Austos Eyll Ekim KasmAralk Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran Temmuz Austos Eyll Ekim Kasm Aralk SO2 (mg/m3) 14.45 21.8 18.25 22 19 17.87 105 204 237 190 196.9 155 96.5 6.9 2.5 1.9 2.8 Alkali 11 42 PM (mg/m3) 7.12 7.6 8.06 8.6 8 7.8 12.6 36.12 30 35 39.8 27.5 10.8 6.3 5.6 6.5 6.8 9 32 30

2002

2003

63

Ocak 68 ubat 47 Mart 40 Nisan 19.5 Mays 14.3 Haziran 12.7 2004 Temmuz 14.5 Austos 14.5 Eyll 14 Ekim 14 Kasm 24.1 Aralk 53.6 Ocak 66.61 ubat 87.5 Mart 64 2005 Nisan 50 Mays-2005 29 Haziran-2005 38 Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005.

58 46 37 26.8 21 14.9 12.3 13.7 26 34 56 56.8 78.81 69.3 69.4 47 34 24

C.2.2. Partikl Madde (PM) Emisyonlar Tablo C.22de anlatlmtr. C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonlar Yerleim civarlarnda ve ilerinde en ok rastlanan kirletici gazlardan birisi de karbon monoksittir. Karbonmonoksit; kokusuz, renksiz ve zehirli bir gazdr. Olduka stabil bir gaz olup, atmosferde kalma sresi 2-4 aydr. Bu gaz, iten yanmal motorlarn egzoz gazlar ile tam yanmayan yaktlardan bol miktarda retilmektedir. Normal egzoz gaznda % 3-4 , iyi yaklmayan yakt gaznda % 7 dzeyinde bulunmaktadr. Karbon monoksitin uzun vadeli snr deeri 10.000 Mg/m3 , keza vadeli snr deeri 30.000 Mg/m3 tr. limizde trafik aralarndan kaynaklanan egzoz gazlarnn iindeki karbon monoksit gazlarnn lmleri ve denetimleri yaplmaktadr. Egzoz gazlar ierisinde bulunan karbon monoksit egzoz lmleri esnasnda tespit edilmektedir. C.2.4. Azot Oksit (NOx) Emisyonlar Azot, yedi eit oksit meydana getirmekle birlikte, bunlardan hava kirleticisi olarak en nemlileri azot monoksit (NO) ve azot dioksit (NO2)dir.Bunlar beraberce (NO+NO2) NOx olarak belirtilmektedir.

64

Tablo C.23.Balca Nox Kaynaklar Kaynaklar 1. Doal kaynaklar 2. nsan Faaliyetleri a.Fosil yaktlarn kullanlmas -Enerji kazanc -Tamaclk b.Tarmsal faaliyetler -Biyoktlenin yanmas -norganik gbreler -Organik gbreler
Kaynak : evre Ynetimi ube Mdrl, 2005.

ton/yl 19 11 9 7 2 2

Bu kaynaklar gz nnde bulundurulduunda; Samsun ilinde NOx lerin en byk kaynann enerji kazanc, tamaclk ve tarmsal faaliyetler olduu bilinmektedir. Samsun ilinde havada azot oksit lm yaplamamtr. limizde trafik aralarndan kaynaklanan egzoz gazlarnn iindeki azotoksit gazlarnn lmleri ve denetimleri yaplmaktadr. C.2.5. Hidrokarbon ve Kurun Emisyonlar Samsun ilinde havada hidrokarbon ve kurun emisyon lmleri yaplmamaktadr. C.3. Atmosferik Kirlilik C.3.1. Ozon Tabakasnn ncelmesinin Etkileri Ozon tabakasnn en byk zellii, tm canl varlklar, doal kaynaklar ve tarmsal rnleri olumsuz ynde etkileyen mortesi radyasyonu yani gnein ltraviyole nlarn adsorbe etmektedir. Bu n tutma ilemi, oksijenin ozona ve ozonun paralanarak tekrar oksijene dnmesi srasnda ltraviyole nlarnn kullanlmas sonucunda meydana gelmektedir. Ozon tabakasnn incelmesinin, insan sal zerinde nemli etkileri vardr. Bu etkiler, deri kanserleri ve kataraktlarda art, baklk sisteminde deiiklik, deniz organizmalarnn yaam dnglerinde deiiklik ve iklimde nemli lde deiiklikler meydana gelmesidir. Ozon tabakasnn incelmesine daha ok buzdolaplarnda soutucu etken olarak kullanlan kloroflorokarbonlar neden olmaktadr. Bir ok gelimi lke ve AT lkeleri spreylerde bu gazn daha az kullanlmasn ve 2000 ylndan itibaren kullanlmamasn istemektedirler. limizde ozon tabakasnn incelmesine neden olan kloroflorokarbon gazlarnn havadaki lm yaplamamaktadr. C.3.2. Asit Yalarnn Etkileri Asit yamurlar, yzey sularnda kalsiyum, magnezyum, sodyum, potasyum, slfat, alminyum, mangan, demir ve inko konsantrasyonlarnn artna, pH deerlerinin dmesine neden olur. Asitleme, su ekosistemlerindeki tm canllar etkiler. pH deeri dtke,
65

fitoplankton trlerinin kompozisyonu deiir. Sularn asidifikasyonu, baz metal konsantrasyonlarnn artna yol aabilir. Bunlardan en nemlileri, alminyum ve cva salnmlardr. Alminyum toksisitesi, pH deerlerine ve ortamda oluturduu maddelere gre deimektedir. Asidifikasyondan etkilenen balklarn ounda, reme bozukluklar grlmektedir. Den pH deerinin etkisiyle baz balk trlerinin doal ortamlarndan uzaklamalarna ve reme organlarnn dmesine neden olur. Ani balk lmlerine ncelikle akarsularda rastlanr; bu duruma youn sonbahar yalar veya ilkbaharda karlarn erimesi sonucu suyun pHnn da ortaya kan ani dler yol aar. Asit yamurlarnn orman toprana, toprak suyuna ve vejetasyonuna yapm olduu olumsuz etkiler sonucunda orman aalar hastalanr ve bu durumda, kurakla, dona, zararl bcek ve mantarlara kar direnleri krlr. C.4. Hava Kirleticilerinin evreye Olan Etkileri C.4.1. Doal evreye Etkileri C.4.1.1. Su zerindeki Etkileri Hava kirlilii yaratan pek ok gaz (2-7 gn arasnda havada asl kalabilen SO2, SO3 ve NOx gibi kirleticiler ) atmosferde bulunan su partiklleri ve dier bileenlerle tepkimeye girerek slforoz asit (H2SO3), H2SO4 ve HNO3 olutururlar. Bunlar yeryzne yamur ve kar eklinde ular. Kuru slfat ve nitrat partiklleri, i veya sisle rutubetlendii zaman, kuvvetli asidik zeltiler eklinde atmosferde depolanabilir. Asit yamurlar toprakta bulunan alminyumu zerek ime sularna karmasna ve ime suyunun kalitesinin bozularak toksik olmasna neden olurlar. Ayn ekilde, asit yamurlar gllerde alminyum znmesine neden olarak balklarn solungalarnn tkanmasna ve boularak lmelerine neden olmaktadr. Asit yamurlar gl ve akarsularda asit dengesini bozarak, nce hassas canllar olmak zere tm canllar etkilemektedir. Hatta baz trlerin lmne neden olmaktadrlar. C.4.1.2. Toprak zerine Etkileri eitli endstriyel, egzoz ve snmadan kaynaklanan gazlar topraklara ve zerindeki bitkilere, doal vejetasyona ve topran yapsna etki etmektedir. Havaya verilen gazlar iindeki bata SO2 olmak zere NOx, HF ve HC gibi kirletici emisyonlar ve oluturduu asit yamurlar bitki ve toprak zerinde zararl etkilerini gstermektedir. Kirletici gazlar iinde bulunan partikl maddelerin tad Cu, Mn, Zn; Hg, Cd, As, Ni ve benzeri ar metal ve 17 element toprak ve bitkiler zerinde toplanmaktadr. Yurdumuzun eitli blgelerinde hava kirliliinden kaynaklanan toprak ve arazi bozulmalar olduu grlmektedir. Bunlara rnek olarak, Trkiye Gbre Sanayi A ve Karadeniz Bakr letmeleri baca gazlarnn tarmsal alanlarda meydana getirdikleri zararlarn belirlenmesi amacyla ilimizde yaplan bilimsel almalar sonucu , fabrikaya yakn alanlarda ve hakim rzgar ynndeki tarlalarda bata ttn olmak zere, bitki ve aalarn nemli

66

lde zarar grdn, toprakta ve bir ksm bitkilerde, S, F, Cu ve Zn gibi elementlerin normal deerlerin zerinde biriktii, toprak pH deerinin nemli lde deitii grlmtr. C.4.1.3. Flora ve Fauna zerindeki Etkileri Hava kirleticilerinin en ok etkiledii bitki organ yapraklardr. Stomalardan yapraa giren SO2, HF gibi asit zelliindeki kirleticiler, yaprak dokusunun zarar grmesine ve yaprak yzeyinde yanklarn teekkl etmesine neden olurlar. Yank etkisi, asit yamurlaryla yzeysel olarak da ortaya kabilir. Fotosentez ve transpirasyon, bitkilerdeki bu yanklarn derecesine gre gerileyebilmektedir. Hava kirliliinin bitkiler zerinde olan etkisini u ekilde sralayabiliriz: -Nekroz ad verilen yaprak dokusunun eilip bklmesi -Klorasis ad verilen beyazlanmalar veya dier renklerdeki lekeler -Byme bozulmalar Deiik bitkiler belli bir tr bitkide bu etkilerden bir veya bir kan tipik bir semptom meydana getirecek ekilde oluturur. rnein zerinde beyaz-saman sars lekeler yapar. Ayn kirletici madde ot eklindeki bitkilerde ise orta damarn her iki yannda beyaz-esmer lekeler am gibi ine yaprakllarda ise yapraklarn u ksmnda kahverengi nektozlar ve bunlara bitiik renksiz blgeler meydana getirir. Yonca, arpa, pamuk, buday ve elma SO2 den ok fazla etkilenen bitkilerdir. rnein, 0.3 ppm SO2 ye 8 saat srekli maruziyet halinde bile yukarda saydmz dokusal bozulmalar grlebilir. Likenler, bir kk sistemine sahip olmadklar iin su ve mineral maddelerini yzeyleri araclyla, havann nemi ve yala birlikte almak zorundadr. Madde alm yzeysel olarak gerekletirildii iin likenler, hava kirleticilerin lmnde kullanlmaktadr. Endstri merkezleri, enerji santralleri ve karayollann evresinde yayl gsteren baz liken trleri, radyoaktivite ve ar metal kirliliini de yanstabilmektedir. Hava kirleticilerinin hayvanlar zerindeki etkisi, iki adan dnlebilir: 1-Toksik etki: Bu etki, populasyon younluklarn dndrc ynde rol oynar. Buna en tipik rnek balarlardr. Egzoz gazlaryla kirletilen yerlerde bitkiler zarar grd iin balarlarnn yeterince nektar ve polen toplayamadklar tespit edilmitir. Egzoz gazlaryla kirlenmi yol kenarlar, endstri merkezleri ve hava ss gibi alanlara yerletirilen kovanlarda, yavru veriminin azald, arlarn tembelletii, zehirli bal retildii hayvan ve insanlara zaman zaman saldrdklar tespit edilmitir. Trafiin youn olduu ana cadde ve gbeklerde yetitirilen imlerde de kurun birikimi dikkat ekicidir. Bu tip alanlarda biilmi olan imlerin hi bir ekilde yem olarak kullanlmamas gerekmektedir. 2-Dolayl etki:Bu etkide, baz hayvan populasyonlarnn art tevik edilmektedir. Kirletici maddelere kar hassa olan bitkilerin zayflamas ve fizyolojik zelliklerinin bozulmas sonucunda, zarar gren bu bitkileri tercih eden bcekler art gsterebilmektedir.

67

Kkrtdioksit ve ozondan zarar gren aalarda, baz kabuk bceklerinin populasyonlarnn artt bilinmektedir. Zararl bcek populasyonlarn kontrol altnda tutan parazit ve predatr trlerin, kirleticilere kar ok hassa olduklar da bir gerektir. Partikl kirleticiler, baz bceklerin lmne neden olabilmektedir. Partikllerin nem ekme zellii vardr: zellikle kk ve yumuak bceklerin sertlememi dokularndan su ekerek kutikulann kurumas lmlere yol aabilmektedir. C.4.1.4. nsan Sal zerindeki Etkileri Hava kirliliinin, gnmzde salk asndan nemi giderek artan bir tehlikedir. Endstri blgelerinde, egzoz dumannn youn olduu alanlarda ve meteorolojik faktrlerin yetersiz olduu kesimlerde, youn bir ekilde hava kirlilii yaanmaktadr. Vcudumuzda, hava kirliliinden en fazla etkilenen ksm, solunum sistemidir. Akcierler, ok sayda kirleticinin etkisi altnda kalabilmektedir. Sonuta, kronik bronit, anfizem, astm ve akcier gibi hastalklarnn insidans artmaktadr. Kronik bronitte soluk alp vermek gtr. ksrkle sk sk balgam karlr. Akcier kanseri, endstri devriminden bu yana hzl bir ekilde art gstermektedir. Konu zerinde youn aratrmalar yaplmaktadr. Gnmzde, byk ehirlerin havasnda egzozlardan kaynaklanan emisyonlarda nemli bir sorun haline gelmitir. Kurun, sindirim, solunum ve deri yoluyla adsorbe edilir. Gastrointestinal yoldan kuun adsorbsiyonu yavatr. Kurun tozlar mide suyunda ve kanda znr. Bu nedenle kurunla yaralanmalarda vcutta kalan kurun zehirlenmelere sebep olur. Kurun, tipik bir kmlatif zehirdir. Vcuda alnan kurunun dk ve idrarla atlm yavatr. Endstri blgelerinde ve egzoz dumannn youn olduu ortamlarda kuruna maruz kalma ile kandaki kurun dzeyi arasnda yakn bir iliki vardr. Kurunun merkezi sinir sistemine etkisi, zehirlenme ekline ve yaa bal olarak deiir. Kurunun beyne yerlemesi halinde beynin enerji metabolizmas, byme ve gelime hz ile ilgili enzimlerin inhibe edildii savunulmaktadr. C.4.2. Yapay evreye (Grnt Kirlilii zerine) Etkileri Hava kirlilii, bina kaplamalarnn ve yal boyalarn hzla kirlenmesine ve anmasna, troposferde teekkl eden ozon sebebiyle kauuk ve lastik malzemelerin yumuamasna, yapkan bir hal almasna ve sonra atlamasna, amar ve mobilyalarn ksa srede kirlenmesine, metal malzemelerin kimyasal olarak anmasna ve sanat eserlerinin bozulmasna sebep olmaktadr.

KAYNAKLAR: l evre ve Orman Mdrl 2005 Meteoroloji Blge Mdrl 2005

68

D. SU
D.1. Su Kaynaklarnn Kullanm D.1.1. Yeralt Sular D.2. Blmnde anlatlmtr. D.1.2. Jeotermal Kaynaklar Havza Kaplcalar : lde jeotermal kaynaklar arlkl olarak Havza lesinde yer almaktadr. Havza'da turizm faaliyetlerinin byk bir blm termal turizme dayanmaktadr, kaplcalar yaklak 2000 yldan beri kullanlan tarihi salk tesisleridir. ifal sular bulunan ileye eski alardan beri baz hastalklarn tedavisinde yarad iin evreden hatta btn Anadolu'dan ok sayda insan gelmektedir. Dier bir deyile Havza'da daha ok salk, dinlenme ve temizlie dayal turizm sz konusudur. Havza'nn ierisinde Samsun-Ankara yoluna yaklak 1 km. uzaklkta bir tepenin eteinde be kaplca bulunmaktadr. Bu kaplcalarn eski tarihlerde yaplm; Aslanaz - Kzgz; ifa ve maarif hamamlar; dier iki tanesi ise MTA'nn aratrmalar sonucu 1986 ylnda bulunan ve karlan scak suyun deerlendirilmesi amacyla sonradan yaplm modern Trk Hamam, Lokman hekim Hamamdr. Havza kaplcalarnn ifal sular; eitli romatizma, krk kk, sekelleri ve mevzi arlar, sinir, mide, barsak, metabolizma, kanszlk gibi hastalklara iyiletirici etki yapmaktadr. Havza kaplcalar Turizm Bakanl tarafndan Termal Turizm Merkezi olarak ilan edilmitir. 56C scakla ve gnde 10.080 kii banyo kapasitesine sahiptir. (56C kaynak k scakldr) Milli Mcadele yllarnda Atatrk Havza'ya geldiinde, ifal kaplcalardan faydalanma frsat da bulmutur. maret mahallesi hamam sokanda Byk Hamam, Kk hamam ve Maarif hamam gibi tarihi hamamlarn yannda 1986 ylndan sonra yaplm hamamlar unlardr; Modern Trk Hamam: 1986 ylndan sonra Havza belediyesi tarafndan yaplan hamamlardan birisidir. Lokman Hekim Hamam: Maarif hamamnn 50 m. ilerisinde ina edilmitir. 100 kiilik umumi blmnden hari 10 zel banyosu vardr. Bu hamamlarn dnda Belediye tarafndan yaptrlm umumi blmleri olmayp, zel banyolar olan termal oteller, moteller de vardr. Yaklak 2.000 yldan beri kullanlan tarihi salk tesisleridir. Yakn gemie kadar 1.6 lt/sn Kadar olan kaynak debisi MTA nn almalar ile 50 lt/sn. ye kadar ulam ancak daha sonra bu debi 20 lt/sn.ye dmtr. Ladik Hamamaya Kaplcalar: Samsuna 75 havzaya 15 Km. uzaklkta yer alan kaplca, Ladik le merkezinin 13 Km. kuzeyinde bulunmaktadr. Olduka eski bir tarihe ve kullanma sahip olan hamamaya
69

kaplcalarnn debisi fazla deildir. Su bir vadinin tabanndan ve hemen yanndaki talk tepenin altndan gelmektedir. Su scakl 35 C dir. D.1.3. Akarsular Samsun ili, 14 numaral Yeilrmak havzas ile 15 numaral Kzlrmak havzasnn aa (mansap) ksmnda yer almaktadr. Bu havzalarn batsnda 13 numaral Bat Karadeniz havzas, dousunda ise 22 numaral Dou Karadeniz havzas yer almaktadr. Samsun ili snrlar ierisinde yer alan nemli akarsular; Kzlrmak Nehri, Yeilrmak Nehri, Terme ay, Abdal Irma, Mert Irma, Krtn Irma, Engiz Deresi, Tersakan ay ve bunlarn yan kollarndan olumaktadr. - Samsun Salpazar Terme ay : Terme aynn ya alan, gneyde Karaku Irma havzas snrlarndaki 1300 m kotlarndan Salpazar ilesi merkezindeki 58 m kotu arasnda yer almaktadr. Salpazar ilesi merkezinde Terme aynn ya alan 233 km2 ve akarsu boyu 35 km dir. Terme ay, Terme ile merkezinin 5 km mansabnda Karadenize birlemektedir. Terme aynn 233 km2lik ya alanndan gelen yllk ortalama akm 222 hm3 ve buna gre yllk ortalama debisi 7,05 m3 / s dr. Yln en kurak ay olan eyll aynn ortalama debisi ise 3,31 m3 / s dr. Terme aynn Salpazar ilesi merkezindeki 100 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q100 = 782 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi ise Q500 = 988 m3 / s olarak hesaplanmtr. Terme aynn Terme ilesi merkezindeki kotu 05 m ve ya alan 436 km2 dir. 436 km lik ya alannn yllk ortalama akm 330 hm3 ve buna gre yllk ortalama debisi 10,5 m3 / s dir. Yln en kurak ay olan eyll aynn ortalama debisi ise 4,59 m3/sdir.
2

-Samsun Terme Mili Irma : Mili Irmann Karadenize birleim yerindeki ya alan 180 km2 ve akarsu boyu 24 km dir. Karadenize birleim yerindeki 100 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q100 = 359 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi ise Q500 = 481 m3 / s olarak hesaplanmtr. -Samsun aramba Yeilrmak Nehri : Yeilrmak Nehrinin aramba ilesi merkezindeki ya alan 36 000 km2 ve kotu 10 m dir. Yeilrmak ana kolu, ekerek Irma, orum at Irma, Kelkit Irma, Tersakan Irma ve Karaku Irma, Yeilrmak Nehrinin yan kollardr. Amasya ve tokat illerinin tamam ile, Samsun, orum, Yozgat, Sivas, Erzincan, Gmhane, Ordu ve Giresun illerine ait arazilerin bir ksm, 14 numaral Yeilrmak Havzas ierisinde yer almaktadr. Bu havza ierisindeki; Klkaya, Almus, Ataky, Hasan Uurlu ve Suat Uurlu barajlarnda elektrik enerjisi retilmektedir.

70

Yeilrmak nehrinin, aramba ilesi merkezindeki 36 000 km2 lik ya alanndan gelen yllk ortalama akm 5 790 hm3 ve buna gre yllk ortalama debisi ise 183,7 m3 / s dir. Yln en kurak ay olan Austos aynn ortalama debisi 61,3 m3 / s dir. Yeilrmak nehrinin, Hasan Uurlu Baraj girii membanda yer alan 190 m kotundaki Kale Ky mevkiinde ya alan 33 904 km2 ve ortalama debisi 148,6 m3 / s dir. Yeilrmak nehrinin 33 904 km2 lik ya alanndan gelebilecek 100 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q100 = 1612 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q500 = 1947 m3 / s olarak hesaplanmtr. -Samsun aramba Dikbyk Abdal Irma : Abdal rmann, Dikbyk kasabas Irmaksrt mevkiindeki ya alan 502 km2 ve kotu 08 m dir. Aptal rmann ya alan, Asarck ilesi arazilerindeki 1200 m kotlarndan balamaktadr ve Irmaksrt mevkiinde Samsun Ordu karayolunu getikten sonra Karadenize birlemektedir. Samsun ili merkeze ime ve kullanma suyu salayan akmak Baraj, Abdal rma ya alannn 476 km2 lik ksmn kontrol etmektedir. Abdal Irmann 476 km2 lik ya alanndan gelen yllk ortalama akm 168 hm3 ve buna gre yllk ortalama debisi 5,34 m3 / s dir. Yln en kurak ay olan Austos ayndaki aylk ortalama debisi ise 0,83 m3 / s dir. akmak Baraj giriindeki 476 km2 lik ya alanndan gelebilecek 100 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q100 = 655 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi ise Q500 = 984 m3 / s dir. -Samsun Tekkeky Gelemen Kanal : Gelemen kanal, yukar havzasnda yer alan ayr dere ile tarm arazilerinin drenaj sularn Karadenize tahliye etmektedir. Karadenize birleim yerindeki ya alan 198 km2 ve en uzun akarsu boyu 37 km dir. Ya alannn gney yamalarndaki en yksek ksmlarnda ykseltisi 900 m ye kadar ulamaktadr. Kanaln 198 km2 lik ya alanndan gelebilecek 100 yl yinelenmeli takn pik debisi Q100 = 438 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli takn pik debisi ise Q500 = 599 m3 / s olarak hesaplanmtr. -Samsun Tekkeky Tekkeky Deresi : Tekkeky Deresinin Tekkeky ilesi merkezindeki ya alan 47 km2 ve dere boyu 18 kmdir. Ya alannn ykseltisi, Tekkeky ilesi merkezinde 25 m dir.Ya alann yksek ksmlarnda kotlar 850 m ye kadar ulamaktadr. Tekkeky deresi, ile merkezi mansabndaki Tekkeky Kanalna katlmaktadr. Tekkeky Kanal ise, Samsun Ordu karayolunu getikten sonra Karadenize birlemektedir. Tekkeky Deresinin 47 km2 lik ya alanndan gelebilecek 100 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q100 = 221 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi ise Q 500 = 309 m3 / s olarak hesaplanmtr.

71

-Samsun Tekkeky Kirazlk Deresi : Kirazlk Deresinin, Samsun Ordu karayolu geiindeki ya alan 45 km2 ve dere boyu 15 km dir. Kirazlk Deresi, Samsun organize sanayi sahas ierisinden geerek Karadenize birlemektedir. Derenin ya alannn ykseltisi, karayolu geiindeki 04 m kotundan alann yksek ksmlarndaki 850 m kotlarna kadar ulamaktadr. Kirazlk Deresinin 45 km2lik ya alanndan gelebilecek 100 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q100 = 234 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi ise Q500 = 327 m3 / s olarak hesaplanmtr. -Samsun Merkez Mert Irma : Mert rmann ya alan snrlar, Kavak ve Asarck ilelerinin yksek kesimlerindeki 1200 1300 m kotlarndan balamaktadr. Irman Karadenize birleim yerindeki ya alan 816 km2 ve akarsu boyu 68kmdir. Kavak-Gven, Kavak-Divanba ve Kavak-Kozansk gletleri, Mert rma havzas ierisinde yer almaktadr. Mert rmann 816 km2lik ya alanndan gelebilecek 100 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q100 = 690 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi ise, Q500 = 1013 m 3 / s olarak hesaplanmtr. -Samsun Merkez Krtn Irma : Krtn rma ya alnnn snrlar Kavak ilesi snrlarndaki 1100 m kotlarndan balamakta olup, Samsun il merkezi ierisinde Karadenize birlemektedir. Irman denize birleim yerindeki ya alan 320 km2 ve akarsu boyu 47 kmdir. Krtn rmann denize birleim yerinin 11 km membandaki 259 km2lik ya alanndan gelen yllk ortalama akm 47 hm3 ve buna gre yllk ortalama debisi 1,48 m3/s dir. Yln en kurak ay olan Austos aynn ortalama debisi ise 0,35 m3 / s dir. Krtn rmann 320 km2lik ya alanndan gelebilecek 100 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q100 = 421 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi ise Q500 =552 m3 / s olarak hesaplanmtr. -Samsun 19 Mays Engiz Deresi : Engiz deresi ya alannn yukar snrlar 1300 m kotlarndan balamakta olup, 19 Mays ile merkezine Samsun-Sinop karayolunu geerek Karadenize birlemektedir. Derenin, le merkezindeki ya alan 156 km2 ve akarsu boyu 30 km dir. Engiz deresinin 156 km2 lik ya alanndan gelen yllk ortalama akm 81 hm3 ve buna gre yllk ortalama debisi 2,63 m3 / s dir. Yln en kurak ay olan austos aynn ortalama debisi ise 0,43 m3 / s dir. Ayn ya alanndan gelebilecek 100 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q100 = 423 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi ise Q 500 = 590 m3 / s olarak hesaplanmtr.
72

-Samsun Bafra Kzlrmak Nehri : 15 numaral Kzlrmak Havzas, Sivas ili arazilerinden balayp, Samsun ili snrlar ierisinde Karadenize birlemektedir. Delice ay, Devres ay ve Gkrmak, Kzlrmak nehrinin yan kollardrlar. Kzlrmak nehrinin, Bafra nz Kyndeki ya alan 75 120 km2 ve kotu 38 m dir. Kesikkpr, Hirfanl, Altnkaya ve Derbent barajlar ve HES tesisleri Kzlrmak havzas ierisinde yer almaktadr. Kzlrmak nehrinin 75 120 km2 lik ya alanndan gelen yllk ortalama akm 5 808 hm3 ve buna gre yllk ortalama debisi 184,2 m3 / s dir. Yln en kurak ay olan austos aynn ortalama debisi ise 106,5 m3 / s dir. Altnkaya baraj giriinde, Kzlrmak nehrinden gelebilecek 100 yl yinelenmeli taknn pik debisi 1723 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi ise 2121 m3 / s olarak hesaplanmtr. -Samsun Alaam Yenice Takelik Deresi : Takelik Deresinin Samsun Sinop karayolu geiindeki ya alan 136 km2 ve kotu 15 m dir. Ya alannn yksek kesimlerinde ykselti 1600 m yi gemektedir. Akarsu boyu ise 33 km dir. 136 km2lik ya alanndan gelebilecek 100 yl yinelenmeli taknn pik 3 debisi Q100 = 303 m / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi ise Q500 = 369 m3 / s olarak hesaplanmtr. -Samsun Alaam Uluay : Uluay deresinin Alaam ile merkezindeki ya alan 130 km2 ve kotu 16 m dir.Ya alannn yksek kesimlerindeki ykselti 1600 m yi gemektedir. 130 km2 lik ya alanndan gelebilecek 100 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q100 = 351 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi ise Q500 = 422 m 3 / s olarak hesaplanmtr. -Samsun Ladik Ladik Gl : Ladik Gl, Ladik ile merkezinin batsnda ve Ladik Taova karayolunun kuzeyinde yer almaktadr. Gln ya alan, Akdan ( 2050 m) kotlarndaki zirvesinden 13,3 x balamaktadr. Gln k ayandaki ya alan 145 km2 ve maksimum gl alan 106 m2 dir. Ladik Glnn 145 km2 lik ya alanndan gelen yllk ortalama akm 55,8 hm3 ve buna gre yllk ortalama debisi 1,77 m3 / s dir. Yln en kurak ay olan eyll aynn ortalama debisi ise 0,92 m3 / s dir. Glde depolanan k sular, yaz aylarnda k ayandaki kapakl reglatrnden Tersakan rmana braklarak, Amasya Suluova sulamalarnda kullanlmaktadr. Gln su kotu 861 m ile 867 m arasnda deimektedir. -Samsun Havza - Havza Deresi : Havza deresinin ile merkezi giriindeki ya alan 53 km2 ve kotu 640 m dir. Ya alannn yukar kesiminde ykselti 1600 m yi amaktadr. Ayn yerdeki akarsu boyu ise 18 km dir. Havza Deresi, ile merkezi mansabnda Tersakan ayna birlemektedir.
73

Havza deresinin 53 km2 lik ya alanndan gelen yllk ortalama akm 10,8 hm3 ve buna gre yllk ortalama debisi 0,342 hm3 / s dir. Yln en kurak ay olan eyll aynn ortalama debisi ise 0,028 m3 / s dir. Ayn ya alanndan gelebilecek 100 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q100 = 85 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q500 = 132 m3 / s olarak hesaplanmtr. -Samsun Havza Tersakan ay : Tersakan aynn Havza ile merkezindeki ya alan 513 km2 ve kotu 615 m dir. Ladik gl havzas, Tersakan ay ya alannn ya alan ierisinde yer almaktadr. Amasya Merzifon Yedikr baraj ve Amasya Suluova sulamalarna, Tersakan ayndan su salanmaktadr. Tersakan aynn 513 km3 lik ya alanndan gelen yllk ortalama akm 126 hm3 ve buna gre yllk ortalama debisi 4,00 m3 / s dir. Yln en kurak ay olan eyll aynn ortalama debisi ise 1,30 m3 / s dir. Ayn ya alanndan gelebilecek 100 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q100 = 369 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi ise Q500 = 503 m3 / s olarak hesaplanmtr. -Samsun Havza atak Derinz Deresi : Derinz deresinin atak kyndeki ya alan 120 km2 ve kotu 650 m dir. Ya alannn yukar kesiminde, ykseltisi 1900 2000 m kotlarna kadar ulaan Akdan bat yamalar yer almaktadr. Derinz deresi, atak Kynn mansabnda Tersakan ayna birlemektedir. Derinz deresinin 120 km2 lik ya alanndan gelen yllk ortalama akm 39,7 hm3 ve buna gre yllk ortalama debisi 1,26 m3 / s dir. Yln en kurak ay olan eyll aynn ortalama debisi ise 0,38 m3 / s dir. Ayn ya alanndan gelebilecek 100 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q100 = 69 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi ise Q500 = 96 m3 / s olarak hesaplanmtr. - Samsun Havza Kayaba stavloz ay : stavloz aynn Kayaba Ky mevkiindeki ya alan 327 km2 ve kotu 410 m dir. stavloz aynn ya alannn yukar kesiminde, 1700 m kotlarna kadar ykselen AmasyaGmhacky ilesi arazileri yer almaktadr. Vezirkpr Kprba buca ierisinde Bakray Deresi ile birleiminden sonra mansabndaki Akay ayna katlmaktadr. stavloz aynn 327 km2 lik ya alanndan gelen yllk ortalama akm 82,6 hm3 ve buna gre yllk ortalama debisi 2,62 m3 / s dir. Yln en kurak ay olan austos aynn ortalama debisi ise 0,56 m3 / s dir. Ayn ya alanndan gelebilecek 100 yl yinelenmeli taknn pik debisi Q100 = 247 m3 / s ve 500 yl yinelenmeli taknn pik debisi ise Q500 = 334 m3 / s olarak hesaplanmtr. stavloz ay, Kamlk ay ve Vezirkpr ilesi merkezinden geen Uluay deresinin birleiminden oluan Akay ay ise, mansabndaki Altnkaya Baraj glne katlmaktadr.
74

D.1.4. Gller, Gletler ve Rezervuarlar -Bafra Glleri: Bu gl Kzlrman sol sahilinde yer alr ve Bafra Ovasndaki en byk gldr. DSI tarafndan hazrlanm olan Bafra Ovas Kolmataj raporuna gre bu gln alan k mevsiminde 1390 hektardr. Ancak bu alann douda Balk glne bitiik olan ve bu glle deniz arasnda bulunan Uzun Gl de iine almas muhtemeldir. Her ikisinin mterek bir k vardr. Arazi almas esnasnda gln seviyesi deniz seviyesinden 50-60 cm kadar aadadr ve derinlii takriben 2 m.dir. k mecras yerli tatl su balklarna zararl olacak deniz suyunun gln iine girmesine mani olmak iin balklar tarafndan maksatl olarak kapatlmtr. Nehrin etrafndaki eksibelerden uzunluu szma olduu iin bu tedbir ksmen etkisiz olmutur. Makroskopik aratrmalar glde bol miktarda besleyici madde olduunu gstermitir. Sazan, Akbalk ve Kefal glde yaayan balca balklardr. -Cernek Gl: Bu gl Balk Glnn kuzeyinde Kzlrman dou sahilinde yer alr. DS nin Kolmataj raporuna gre gllerin alan 590 hektardr. Gl seviyesi Karadeniz'den 60 cm. aada, derinlii ise takriben 1.60 m.dir. Besleyici madde boldur. Glde akbalk, sazan ve kefal vardr. -Liman Gl: Kzlrmak dou sahilinde Cernek Glnn kuzeybatsnda yer alr ve tahmini alan 270 hektardr. 7 m. derinliinde, taban ve kylar kumdur. Sazan, akbalk ve kefal bulunur. Besleyici madde bol miktarda bulunur. -Karaboaz Gl: Kzlrman bat sahillerinde yer, alr. Gl evreleyen olduka yksek eksibeleri meydana getirmi olan kuzey ve bat rzgarlarna aktr. Gl genellikle 5-6 m. derinliktedir ve besleyici madde bakmndan zengindir. Kolmataj raporuna gre tahmini alan 170 hektardr. Sazan, kefal ve akbalk vardr. -Dier Gller: Ova'da balklara barnarak vazifesi gren daha kk gllerde mevcuttur. Btn bu gller seviyeleri ykselip kuru mevsimde muhafaza edildii taktirde ok miktarda besleyici madde istihsal edecek arazilerle evrilidir. Bu gllerin toplam sath sahas gller dolu olduu zaman (Deniz seviyesine tekabl eden) 9.250 ha ile kurak yaz mevsiminde 2.440 ha arasnda deiir.

75

Simenit Gl: Terme lesinin kuzeyinde, denize yakn yerde bulunan Simenit gl Terme aynn yatan deitirmesi sonucu olmutur. Deniz kabarmas ile dolmutur. evresi sazlk ve bataklkla evrili olan bu glde balklk yaplmaktadr. -Akgl: Simenit gl gibi Terme aynn yatan deitirmesi ile oluan bu glde de ok sayda balk bulunmaktadr. Deniz suyunun basmas ile balk varlnn eitlilii artmaktadr. -Ladik Gl: le merkezine 10 km. uzaklkta yer alan Ladik Gl, Ladik ovasnn dousundaki ukurda oluur. Bu glde bol miktarda balk bulunmaktadr. Elips biiminde olan gln uzunluu be, genilii ise iki kilometredir. Derinlii ise yer yer be metreyi bulmaktadr. Gl suyu tatl olup, Akdadan inen akarsularla beslenir. evresi sazlk olan glde bol miktarda Alabalk ve Turna balnn yannda kendine zg bir cins (Tahta Bal) de bulunmaktadr.

Tablo D.1. Gller, Gletler, Barajlar ve Su Rezervuarlar Baraj ve Glet Ad Hasan Uurlu Suat Uurlu Altnkaya Derbent Gven Divanba Gl Kozanski Glet niv. 1. Gleti Ladik Gl Max.Su Sev. m 190.00 61.50 190.00 57.50 630.50 602.68 738.85 203.75 866.62 Gl Alan Km2 20.00 9.70 127.00 16.40 0.21 0.24 0.043 0.079 12.69 Hacmi 10 6 m3 1.080 175 5763 196 2.2 1.65 0.365 0.6 49.68 Ne amala kullanld Enerji+Takn Enerji+Takn Enerji+Takn Enerji+Takn Sulama Sulama Sulama me suyu+kullanma sulama

Kaynak: DS 7. Blge Mdrl, 2005

76

Tablo D.2. Suat Uurlu Baraj Gl/Rezervuar/Glet ad Bulunduu Havza Yz lm (km2) Rakm (m) Koruma Stats Kullanm amac Su Kalitesi Snf (SKKY Tablo 1e gre) Maksimum derinlik (m) Derinlik Ortalama Derinlik (m) Ortalama Su Scakl ( 0C) Hacim (m3) Gle Etki Eden Kirlilik Kaynaklar (Evsel, Endstriyel, Tarmsal) Jeolojisi Gl Floras Gl Faunas Gl Tipi (Oligotrofik, Mezotrofik, trofik) Gle Gelen Akarsular ve Yllk Ortalama Debileri Koordinatlar Konumu Mansaptan uzakl (km) Kaynak: DS 7. Blge Mdrl, 2005 28 Enlem 4100330 Boylam 3604000 Suat Uurlu Baraj Yeilrmak 9,70 Kret kotu: 66m Talveg kotu: 28 m Enerji retimi + Takn Koruma 1. snf 61,5 m 16,75 m 19 175 x 106 m3 Evsel-Endstriyel-Tarmsal

Pullu sazan, yayn trofik Yeilrmak; Yllk ortalama akm: 183,7 m3/s

77

Tablo D.3. Divanba Gleti

Gl/Rezervuar/Glet Ad
Bulunduu Havza Yz lm (m2)

Divanba Gleti Yeilrmak 240000 601,095

Rakm (m)
Koruma Stats Kullanm amac Su Kalitesi Snf (SKKY Tablo 1e gre) Maksimum derinlik (m) Derinlik Ortalama Derinlik (m) Ortalama Su Scakl ( 0C)

Sulama C2S1 (Sulama suyu snf)

60,20 10

Hacim (m3) Gle Etki Eden Kirlilik Kaynaklar (Evsel, Endstriyel, Tarmsal)
Jeolojisi Gl Floras Gl Faunas Gl Tipi (Oligotrofik, Mezotrofik, trofik) Gle Gelen Akarsular ve Yllk Ortalama Debileri Koordinatlar Konumu Mansaptan uzakl (km) Kaynak: DS 7. Blge Mdrl, 2005

1700000 evrede akarsularn kirlenmesine neden olacak herhangi bir sanayi tesisi yoktur. Gl alannda yaygn olarak volkanik tf, bre aglomeralar yer almaktadr.

Deve rma; 2,4 m3/s

Enlem 410 05- Boylam 36003

78

Tablo D.4. akmak Baraj

Gl/Rezervuar/Glet Ad
Bulunduu Havza Yz lm (km2)

akmak Baraj Yeilrmak 702 ha Kret kotu: 125m Talveg kotu: 80 m 04.09.1988 tarihli Su Kirlilii Kotrol Ynetmelii Madde 16.17.18.19.20 me ve Kullanma Suyu ve Endstri Suyu Temini 1. snf 42,75 m 20 m 18 106 hm3 EvselTarmsal

Rakm (m)
Koruma Stats Kullanm amac Su Kalitesi Snf (SKKY Tablo 1e gre) Maksimum derinlik (m) Derinlik Ortalama Derinlik (m) Ortalama Su Scakl ( 0C)

Hacim (m3) Gle Etki Eden Kirlilik Kaynaklar (Evsel, Endstriyel, Tarmsal)
Jeolojisi Gl Floras Gl Faunas Gl Tipi (Oligotrofik, Mezotrofik, trofik) Gle Gelen Akarsular ve Yllk Ortalama Debileri Koordinatlar Konumu Mansaptan uzakl (km) Kaynak: DS 7. Blge Mdrl, 2005

ligotrofik

Abdal Irma: Yllk ortalama akm: 5,34 m3/s

Enlem

Boylam 3700500

4104400

18 km

79

Tablo D.5. Gven Gleti

Gl/Rezervuar/Glet Ad
Bulunduu Havza Yz lm (m2)

Gven Gleti Yeilrmak 210000 622,0 4 Eyll 1988 tarihli SKKY Madde 16-17-1819-20 me+Kullanma 1. snf

Rakm (m)
Koruma Stats Kullanm amac Su Kalitesi Snf (SKKY Tablo 1e gre) Maksimum derinlik (m) Derinlik Ortalama Derinlik (m) Ortalama Su Scakl ( 0C)

63 14

Hacim (m3) Gle Etki Eden Kirlilik Kaynaklar (Evsel, Endstriyel, Tarmsal)
Jeolojisi Gl Floras Gl Faunas Gl Tipi (Oligotrofik, Mezotrofik, trofik) Gle Gelen Akarsular ve Yllk Ortalama Debileri Koordinatlar Konumu Mansaptan uzakl (km) Kaynak: DS 7. Blge Mdrl, 2005

2 100 000

Deream ay; 1,67 m3/s

Enlem 410 05- Boylam 36003

80

Tablo D.6. Hasan Uurlu Baraj

Gl/Rezervuar/Glet Ad
Bulunduu Havza Yz lm (km2)

Hasan Uurlu Baraj Yeilrmak 20 Kret kotu: 195 m Talveg kotu: 44 m Enerji retimi + Takn Koruma 1. snf

Rakm (m)
Koruma Stats Kullanm amac Su Kalitesi Snf (SKKY Tablo 1e gre) Maksimum derinlik (m) Derinlik Ortalama Derinlik (m) Ortalama Su Scakl ( 0C)

147,5 m 73 m 19 1.080 x 106 m3 Evsel-Endstriyel-Tarmsal

Hacim (m3) Gle Etki Eden Kirlilik Kaynaklar (Evsel, Endstriyel, Tarmsal)
Jeolojisi Gl Floras Gl Faunas Gl Tipi (Oligotrofik, Mezotrofik, trofik) Gle Gelen Akarsular ve Yllk Ortalama Debileri Koordinatlar Konumu Mansaptan uzakl (km) Kaynak: DS 7. Blge Mdrl, 2005

Pullu sazan vb. trofik

Yllk ortalama akm: 148,6 m3/s

Enlem 4005600 Boylam 3603850 60

81

Tablo D.7. Derbent Baraj

Gl/Rezervuar/Glet Ad
Bulunduu Havza Yz lm (ha)

Derbent Baraj Kzlrmak 1590 56,0

Rakm (m)
Koruma Stats Kullanm amac Su Kalitesi Snf (SKKY Tablo 1e gre) Maksimum derinlik (m) Derinlik Ortalama Derinlik (m) Ortalama Su Scakl ( 0C)

Enerji ve Takn 1. Snf

57,50 11,5

Hacim (m3) Gle Etki Eden Kirlilik Kaynaklar (Evsel, Endstriyel, Tarmsal)
Jeolojisi Gl Floras Gl Faunas Gl Tipi (Oligotrofik, Mezotrofik, trofik) Gle Gelen Akarsular ve Yllk Ortalama Debileri Koordinatlar Konumu Mansaptan uzakl (km) Kaynak:DS 7. Blge Mdrl, 2005

196 000 000 Tarmsal

Tatl su kefali,sazan,inbal, yayn, bykl balk Mezotrofik

Kzlrmak; 184,2 m3/s

Enlem 410 27- Boylam 350 51 Altnkaya baraj yerinin 19 km mansabnda

82

Tablo D.8. Samsun- Vezirkpr Karabk Gleti

Gl/Rezervuar/Glet Ad
Bulunduu Havza Yz lm (ha)

Samsun-Vezirkpr Karabk Gleti

16 ha 704,70 Sulama C2S1 (Sulama suyu snf)

Rakm (m)
Koruma Stats Kullanm amac Su Kalitesi Snf (SKKY Tablo 1e gre) Maksimum derinlik (m) Derinlik Ortalama Derinlik (m) Ortalama Su Scakl ( 0C)

Hacim (m3) Gle Etki Eden Kirlilik Kaynaklar (Evsel, Endstriyel, Tarmsal)
Jeolojisi Gl Floras Gl Faunas Gl Tipi (Oligotrofik, Mezotrofik, trofik) Gle Gelen Akarsular ve Yllk Ortalama Debileri Koordinatlar Konumu Mansaptan uzakl (km) Kaynak: DS 7. Blge Mdrl, 2005

2051000 evrede akarsularn kirlenmesine neden olacak herhangi bir sanayi tesisi yoktur. Gl alannda anakaya st kretase yal ofiyolitli seridir.

Dereky ay; 1,65 m3/s

Enlem 410 10- Boylam 360 30

83

Tablo D.9. Samsun- Kavak Kozansk Gleti

Gl/Rezervuar/Glet Ad
Bulunduu Havza Yz lm (ha)

Samsun- Kavak Kozansk Gleti Yeilrmak 3,3 734,82 Sulama C2S1 (Sulama suyu snf)

Rakm (m)
Koruma Stats Kullanm amac Su Kalitesi Snf (SKKY Tablo 1e gre) Maksimum derinlik (m) Derinlik Ortalama Derinlik (m) Ortalama Su Scakl ( 0C)

11,5

Hacim (m3) Gle Etki Eden Kirlilik Kaynaklar (Evsel, Endstriyel, Tarmsal)
Jeolojisi Gl Floras Gl Faunas Gl Tipi (Oligotrofik, Mezotrofik, trofik) Gle Gelen Akarsular ve Yllk Ortalama Debileri Koordinatlar Konumu Mansaptan uzakl (km) Kaynak: DS 7. Blge Mdrl, 2005

373000 evrede akarsularn kirlenmesine neden olacak herhangi bir sanayi tesisi yoktur. Gl alannda ana kaya st kretase filiine ait kil ta, kum ta, konglemera kaya birimlerinden olumaktadr.

Enlem 410 05 Boylam: 360 03

84

D.1.5. Denizler Bir i deniz olan Karadeniz 1546 m uzunluunda olup basenin max derinlii 2212m ortalama derinlii 1350mdir. Basenini toplam alan 420.000 km2dir. Denizin toplam hacmi 537.000 km3 olup bunun %87 sini O2 siz sular oluturur. Karadenizin scaklk profili incelendiinde her mevsimde 3 tabakaya ayrld gzlenir. En stte yer alan yzeysel su tabakas yer yer deiimle beraber 20-30m kalnlndadr. Bu su ktlesinin scakl mevsimlerin radyasyon bilanosuna gre deiir. Arada yer alan serin tabakann kalnl 25-75 m arasnda deiir . ara tabakann altnda ise alt su tabakas yer alr. Karadenizin aknt durumu incelendiinde yzeysel sularn havzann kylarn kabaca izleyerek hareket ettii bilinmektedir. Genilii yaklak 50 mil olan aknt sistemi iinde ve sistemin birer paras olan dou ve bat havzalarndan Karadenizin orta ksmndan daralmas sonucu ayr bir sirklasyon sistemi daha gelimitir. Younluk 1.024 - 1.030 arasnda deiir younluk derinlie paralel olarak art gsterir bu art srekli olmayp scakln derinlie bal azalmasnda olduu gibi nce yava ve belli derinlikten sonra ykselir . Karadenizin nemli bir zellii hidrolojik rejimidir. Boaz akntlarnn olumasnn nedeni bu rejimdir. D.2. Doal Drenaj Sistemleri Konu A ve B eklinde blmler halinde anlatlmtr. A. Akarsular ve Dier Yerst Sular iin D.1.3 Blmnde anlatlmtr. B. Yeralt sular iin Bu konu hakknda blgemizde birok almalar yaplmtr. almalar blmde incelenmitir. SAMSUN EVRES HDROJEOLOJK ETTLER SAMSUN ili ve yakn evresinde, ky boyunca yer alt suyu ynnden nemli olan sahay; ehrin gneydou ve kuzeybatsndan Karadenize dklen Mert ve Krtn rmaklarnn meydana getirdii alvyal dzlkler ile, Atakum Sahil Dzl tekil etmektedir. Hidrojeolojik incelemenin esas gayesi de, ad geen sahalarda yer alt suyunun, nerede, hangi derinlikte, ne miktar ve kalitede bulunduunun tespitidir. almalar 1974-1975 yllarnda yaplmtr.

85

ETD SAHASININ TANITIMI Samsun il Merkezini de iine alan inceleme sahasnn dou snr; ilin 2 km kadar gneydousundan geer, gneye doru 28-30 km uzanr. Batdan da 45-50 km uzunluunda bir hatla snrldr. Saha, Greenwich balangcna gre 36o-37o boylam daireleriyle, 41o-42o enlem daireleri arasnda yer alr. Havza alan, 1120 km2 kadardr. Deniz kenarndan itibaren tatl bir meyille balayan topografya, gneye doru ykselerek 100 m yi geer. Arazi dik ve derin vadilerle yarlmtr. Sahann yksek noktalar dou ve gneydouda 500-700 m gneyde ise 1000 m nin stne kar. Batda ise, Kocada 1310 m ykseklie sahiptir (Brtlen Tepe). Sahann bat kenar boyunca gneye doru, merpaa Tepe 1158 m, Elik Tepe 1255 m ile en yksek noktalar tekil ederler. Morfolojik yap jeolojik karakterlere bal olarak teekkl etmitir. Sar renkli killerden meydana gelen Neojen arazi, sahilden itibaren balar, ksmen dz ve bombeli srtlar halinde gneye doru devaml 100-150 m lik bir irtifa kazanr. Ayrca bnyede mevcut jips bant ve adosolerinin meydana getirdii heyelanlar, topografyann asli eklini bozarak seki ve tmsekli bir yapnn domasna sebep olmutur. Kretasenin aflrman sahas, jeolojik yapya intibakla, tabak meylinin az olduu ksmlarda, dzlklerle; meylin fazla olduu yerlerde ise bombeli srtlar, derin ve dik vadilerle dikkati eker. Volkanikler daha ok, yksek ksmlarda, sivri tepeler halinde grlrler. Akarsu ebekesi de yap kontrolnde teekkl etmi olup, dantritik karakterdedir. ncelenen sahann sular, iki rmak vastasyla Karadenize boaltlr. Bunlardan biri, Samsun ilinin iinden akan Mert Irma olup 770 km2 lik bir sahann suyunu toplar ve drene eder. Dieri de ilin kuzeybatsndan Karadenize dklen ve 350 km2 lik bir sahann suyunu boaltan Krtn Irmadr. KAYNAKLAR ncelenen sahada grlen kaynaklar; st Kretase fli serisiyle volkanik seriden, pek az da alvyondan kar. Kaynaklarn verimleri, kendilerini douran kayalarn cinsine gre deiir. En fazla verim, alvyondan kan kaynaklara aittir. (1 l/s). Tespit edilen kaynaklarn % 90 nnda verim. 1 l/s nin altndadr. Bu tespit, incelenen sahada mevcut formasyonlarn, yer alt suyu bakmndan bahse deer bir varlk gstermediini ortaya koymaktadr. SONDAJ KUYULARI nceleme alan iinde balca drt sahada toplanm 79 tane sondaj kuyusu almtr. Aratrma, ime ve temel sondajlar iin alm bu kuyular toplandklar blgelere aada anlatlmtr. I-Mert Irma Alvyonunda Alm Sondaj Kuyular: Alvyondan su alan 16 sondaj kuyusu almtr. Bu kuyulardan bir tanesi aratrma, 15 tanesi ime suyu sondaj
86

kuyusudur. Kuyu derinlikleri 22 m ile 90 m arasnda deimektedir. Debileri 4,5-76 l/s arasnda, bu debilere karlk dmler 1,91-19,60 m arasnda deiir. zgl debiler ise, kuyunun Mert Irmandan beslenme durumuna bal olarak 0,23-33,6 l/s/m arasnda sralanr. II-Krtn Irma Alvyonunda Alm Sondaj Kuyular: Krtn Irma boyunca ime ve sulama suyu temin amacyla alm 9 sondaj kuyusu bulunmaktadr. Kuyu derinlikleri 13 m ile 62 m arasnda deimektedir. Debileri 2-2,5 l/s arasnda, bu debilere karlk dmler 0,47-9,61 m arasnda deiir. zgl debiler ise, 0,25-16,6 l/s/m arasnda sralanr. III- Atakum Sahil Dzlnde Alm Sondaj Kuyular: Samsunun batsnda ky boyunca uzanan Atakum sahil dzlnde derinlikleri 20 ile 45 m arasnda deien 10 tane sondaj kuyusu bulunmaktadr. Kuyular genellikle ky boyunca kurulmu bulunan plaj tesislerine ime kullanma suyu temini amacyla almlardr. Verimleri 3-12 l/s arasnda, dmleri 1,00-5,40 m arasnda ve zgl debileri ise 1,1-7,05 l/s/m arasnda deiir. IV-Samsun ehri inde Alm Sondaj Kuyular: ehir iinde 2 tane kullanma suyu temini amacyla 15 tane de temel sondaj iin kuyu almtr. Kullanma suyu kuyularndan Devlet Demiryollarna alan tuzludur. Liman Mdrlne alan sondaj kuyusundan 3,94 m lik dm, 5 l/s verim alnmtr. Temel sondaj kuyularnn derinlikleri 1030 m arasnda deimektedir. YERALTI SUYUNUN BESLENM VE BOALIMI Yer alt suyunun beslenmesi, ya ve yzeysel ak yoluyla olmaktadr. Yatan ve yzeysel aktan beslenme, sadece alvyal sahada cereyan eder. Zira incelenen sahada yaygn formasyon, st Kretase fli serisi olduundan, bu seriden herhangi bir beslenme hesaba katlmamtr. MERT IRMAI ALVYONU Yeralt suyu Beslenmesi: I-Yatan Szlme: Alvyonun yzlm 10 km2 kadardr. Su Bilanosu Tablosundan Fazla Su 278 mm dir. Bu miktarn da % 80 inin yer altna szld kabul edilirse, yatan szlme: 10*106*0,278*0,80=2,2*106 m3/yl veya 2,0*106 m3/yl dr. II-Yzeysel Aktan Szlme: Yzeysel aktan beslenmede, alvyal sahaya su veren havza genilii 115 km2 alnmtr. Aslnda Mert Irmann drenaj sahas 750 km2 dir. Yatan yzeysel ak haline geen miktar 163 mm dir.

87

Yeralt suyu Boalm: I-Denize Boalm: Alvyonun Karadenize ald kesit boyunca yer altndan denize boalm bulunmaktadr. Bu boalm Darey bantsndan hesaplanmaktadr. Darey bants: Q=TG Q=Boalm (m3/gn) T=letkenlik katsays (m3/gn/m) =Hidrolik eim G=Akm kesiti genilii (m) letkenlik katsays olarak 12833 numaral kuyunun ykseliminden bulunmu iletkenlik deeri (858 m3/gn/m) ile 18966 numaral kuyunun ykseliminden bulunmu iletkenlik deeri (100 m3/gn/m) nin ortalamas alnmtr. Bu da T=480 m3/gn/m dir. Deniz kys ile 5 m e su seviye erisi arasnda hidrolik eim 1/300 ve akm kesit genilii 2000 m dir. Bu deerlere gre denize boalm:
Q=T**G Q=480*1/300*2000=3200 m3/gn veya Q=3200*365=1,17*106 m3/yl Q=1,0*106 m3/yl

II-Suni Boalm: Mert Irma alvyonundan alm sondaj kuyularndan 1975 ylnda 10*106 m3/yl su ekilmitir. Ancak daha fazla boalm (% 80 orannda) akarsulardan olduu tahmin edilmektedir. Dolaysyla yer alt suyu rezervlerinden ekilen suyun oran % 20 civarndadr. Bu durumda Akiferden ekilen yllk su miktar 2,0*106 m3/ yl dr. III-Akarsuya Boalm: Hidroloji haritalarndan yer alt suyunun Mert Irmana dkld anlalmaktadr. Toplam beslenme ile; denize olan boalm ve suni boalmn arasnda fark akarsuya boalm vermektedir. 1,0*106 m3/yl KRTN IRMAI ALVYONU Yeralt suyu Beslenmesi: I-Yatan Szlme: Alvyonun yzlm 5 km2 kadardr. Su Bilanosu Tablosundan Fazla Su 278 mm dir. Bu miktarn da % 80 inin yer altna szld kabul edilirse, yatan szlme: 5*106*0,278*0,80=1,0*106 m3/yl dr.
88

II-Yzeysel Aktan Szlme: Yzeysel aktan beslenmede, alvyal sahaya su veren havza genilii 40 km2 alnmtr. Yatan yzeysel ak haline geen miktar 163 mm dir. Yzeysel akn % 10 u kadarnn alvyona szlecei kabul edilmitir. Bu durumda yzeysel aktan beslenme: 40*106*0,163*0,10=0,5*106 m3/yl dr. Yeralt suyu Boalm: I-Denize Boalm: Alvyonun Karadenize ald kesit boyunca yer altndan denize boalm bulunmaktadr. Bu boalm Darey bantsndan hesaplanmaktadr. Darey bants: Q=TG Q=Boalm (m3/gn) T=letkenlik katsays (m3/gn/m) =Hidrolik eim G=Akm kesiti genilii (m) letkenlik katsays olarak Krtn rma alvyonunda alm 5 kuyunun ortalamas (L55-1, Kalkanc, atalarmut, B1-1, B1-2 kuyular) Bu da T=263 m3/gn/m dir. Deniz kys ile 5 m e su seviye erisi arasnda hidrolik eim 1/200 ve akm kesit genilii 350 m dir. Bu deerlere gre denize boalm: Q=T**G Q=263*1/200*350=460 m3/gn veya Q=460*365=0,2*106 m3/yl Q=0,2*106 m3/yl II-Suni Boalm: Krtn Irma alvyonundan dzlnde ky ve resmi kurululara ait sondaj kuyularndan aadaki miktarlarda yer alt suyu ekilmektedir. YSE Atlye tesislerine Kalkanc ky ime suyu Eitim Fakltesine H Atlye tesislerine Dier ekimler TOPLAM : 50 m3/gn : 30 m3/gn : 100 m3/gn : 20 m3/gn : 100 m3/gn 300 m3/gn veya 300*365=0,1*106 m3/yl dr.
89

III-Akarsuya Boalm: Krtn Irmann baz akm, Temmuz, Austos ve Eyll aylarnda rmaa yzeyden katlmalarn olmad hallerde, 40 l/s dolaynda olmaktadr. Bu durumda, alvyonun rmaa olan yer alt suyu boalm 0,040*31,5*106=1,2*106 m3/yl dr. ATAKUM SAHL DZL Yer alt suyu Beslenmesi: I-Yatan Szlme: Atakum Sahil Dzlnn yzlm 8 km2 kadardr. Su Bilanosu Tablosundan Fazla Su 278 mm dir. Alvyon st seviyelerde kil ihtiva ettiinden fazla suyun % 50 inin yer altna szld kabul edilirse, yatan szlme: 8*106*0,278*0,50=1,0*106 m3/yl dr. II-Yzeysel Aktan Szlme: Yzeysel aktan beslenmede, alvyal sahaya su veren havza genilii 70 km2 alnmtr. Yatan yzeysel ak haline geen miktar 163 mm dir. Yzeysel akn % 0,05 i kadarnn alvyona szlecei kabul edilmitir. Bu durumda yzeysel aktan beslenme: 70*106*0,163*0,05=0,5*106 m3/yl dr. Yer alt suyu Boalm: I-Denize Boalm: Alvyonun Karadenize ald kesit boyunca yer altndan denize boalm bulunmaktadr. Bu boalm Darey bantsndan hesaplanmaktadr. Darey bants: Q=TG Q=Boalm (m3/gn) T=letkenlik katsays (m3/gn/m) =Hidrolik eim G=Akm kesiti genilii (m)

90

letkenlik katsays olarak Atakum DS kuyusu, retmenler Kooperatifi kuyusu, Trk -1 ve Trk -2 kuyular, Jandarma Alay Komutanl kuyularnn ortalamas alnmtr. Bu da T=263 m3/gn/m dir. Deniz kys ile 5 m e su seviye erisi arasnda hidrolik eim 1/800 ve akm kesit genilii 10000 m dir. Bu deerlere gre denize boalm: Q=T**G Q=263*1/800*10000=32500 m3/gn veya Q=3250*365=1,2*106 m3/yl Q=1,2*106 m3/yl ARAMBA OVASI HDROJEOLOJK ETTLER Hidrojeolojik etd yaplan ARAMBA Delta Ovas, Karadeniz Blgesinde, Samsun il Merkezinin dousunda, 36o23 ile 37o07 boylam ve 41o06 ile 41o22 enlem daireleri arasnda yer alr. Ova alannn yzlm 1000 km2, incelenen sahann yz lm de 1460 km2 dir. Trkiyenin nemli akarsularndan birisi olan Yeilrmak, ett alannn en byk akarsuyudur. Bu akarsu zerinde kurulan aramba akm rasat istasyonunun 1964-1986 yllar aras toplam akm deerleri ortalamas 5727 hm3/yl dr. Debi Nisan ve Mays aylarnda maksimum, Austos aynda ise minimum olmaktadr. Yeilrmak dnda ovann iki byk akarsuyu Terme ay ve Abdal Deresidir. aramba ovasnn denize yakn kesimlerinde, irili ufakl pek ok lagn gl olumutur. En nemlileri Akgl, Simenlik, Sazlk, Akarck, Dumanl ve Kaynarca glleridir. Etd sahasnda, Eosen yal fli ve volkanik kkenli kayalar ile Miyo-Pliyosen yal detritik seri ve Kuaterner yal alvyon mostra vermektedir. Eosen yal fli serisi konglomera, kumta, siltta ve marn; volkanikler ise aglomera, tf, andezit, bazalt ve lav seviyelerinden olumaktadr. Miyo-Pliyosen ise konglomera ve kumta ile konsolide olmu kil ve akll kil bantlarndan meydana gelmektedir. Alvyon; kil, silt, kum ve akl boyutundaki detritik malzeme ile kavklarn yer yer deiik oranlardaki karmlarndan oluur. Kalnl 110 m yi bulmaktadr. aramba ovasnn muhtelif yerlerinde DS, Ky Hizmetleri, ller Bankas ve zel sondaj irketleri tarafndan deiik amalarla ve farkl derinliklerde sondaj kuyular almtr. DS nin at aratrma sondaj kuyusu says 110, drenaj sondaj kuyusu says da 82 dir. Trkiye Gbre Fabrikalar A.. Samsun letme Mdrl, Karadeniz Bakr letmeleri A.. Samsun letme Mdrl, Gelemen Tarm letmesi Mdrl ile Belediyeler gibi kurululara DS tarafndan bedeli karl alan sondaj kuyusu says 61, KurtahmetliBoyacl Sulama Kooperatifi iin alan iletme sondaj kuyusu says ise 13 tr. ller Bankas tarafndan 15, Ky Hizmetleri tarafndan da 29 adet sondaj kuyusu altr. Sondaj

91

kuyularnda yaplan pompa deneylerinin deerlendirilmesi sonuncunda akiferlerin transmissibilite deerlerinin 11 ile 16760 m2/gn, zgl verimlerinin ise 0,2 ile 32,8 l/s/m arasnda deitii tespit edilmitir. aramba ovasnn yllk yer alt suyu rezervi, akiferin yllk rezerv deiiminden gidilerek 156,5 hm3/yl olarak hesaplanmtr. AMA Delta karakterindeki aramba-Terme ovasnn hidrojeolojik etd; ovadaki yer alt suyunun nerelerde, hangi derinlikte, ne miktarda ve ne kalitede olduunun tespit edilmesi amacyla yaplmtr. Ovann yer alt geometrisi, akifer seviyelerin kalnlk ve derinlii ile yer alt suyunun kalite ve miktar ynnden dal belirlenmeye allmtr. Meteorolojik, jeolojik ve hidrolik veriler dikkate alnarak, yer alt suyunun yllk seviye deiiminden faydalanlarak ovann yer alt suyu rezervi hesaplanmtr. Etd , 1987-1992 yllar arasnda yaplmtr. ETD SAHASININ TANITILMASI Hidrojeolojik etd yaplan ARAMBA Delta Ovas, Karadeniz Blgesinde, Samsun il Merkezinin dousunda, Greenwich balangcna gre 36o23 ile 37o07 boylam ve 41o06 ile 41o22 enlem daireleri arasnda yer alr. Saha iinde aramba, Terme ve Tekkeky ile merkezleri ile bu ilelere bal ok sayda ky yerlemesi bulunmaktadr. Ova alannn yzlm 1000 km2, incelenen sahann yz lm de 1460 km2 dir. Samsun il merkezinin 3 km dousundaki Kirazlk mevkiinden balayp Tekkeky, aramba ve Terme ilelerini iine alarak, douda Samsun-Ordu il snrn oluturan Akay Deresine kadar uzanan ova, aramba Delta Ovas olarak adlandrlmaktadr. Ova, batda deniz seviyesinden balar, gneye doru ykselen tepelerin eteklerinden geerek douya doru uzanr. aramba Delta ovasnda ykseklikler 0 ile 40 m arasnda deimektedir. Kuzeyden Karadenizle gneyden de Karadeniz ky dalaryla evrilmitir. Etd sahasnn morfolojisi, byk lde jeolojik formasyonlarn petrografik zellikleriyle tektonik yapya bal olarak gelimitir. Batda mostra veren volkanikler, ova kenarndan itibaren birden ykselerek olduka engebeli bir topografya tekil ederler. Gneye doru uzanan yamalar ve bunlar bak gibi ikiye blen, kuzey-gney dorultusunda gelimi dik vadiler zellikle Tekkeky, inik ve Kutlukent civarnda karakteristik topografyasn oluturur. Buralarda ykseklik 150-250 m arasnda deimektedir. Douya doru gidildiinde ykseklik ile yama eimlerinin azald grlr. Stmasuyu, Klaky ve ehgven kyleri civarndaki srtlar yarm ay eklinde ova iine doru uzanr. Dikbykn gneybatsnda, alvyal saha iinde, kubbemsi Neojen tepecikleri ykselir. Bu tepelerin kotu 15 ile 30 m, genilii 50-250 m, uzunluu ise 200-750 m arasnda deimektedir. aramba ile merkezinin gneyinde, Yeilrmak ile Abdal Deresi arasnda, ykseklii 50-110 m ararsnda deien Neojen tepeleri, ova iine doru dil eklinde uzanmaktadr. Akarsu ebekesi genelde, gney kuzey istikametinde, birbirine paralel ve dentritik sistemde gelimitir.
92

Alp orojenezi ve daha sonra meydana gelen epirojenik hareketlerle ykselen pontid kua, Karadeniz ukuruyla balant salamtr. Bylece denize ulaan Yeilrmak, Terme ay ve Abdal Deresi ile dier akarsular tadklar malzemeyi deniz iindeki bu ukura biriktirme ilemine devam ederk, bu gne kadar, yaklak 1000 km2 yz lme sahip aramba Delta ovasn meydana getirmitir. AKARSULAR Yeilrmak, aramba Delta ovasnn oluumunda etkin rol oynayan en nemli akarsudur. Yeilrmak dnda, ovann dier iki byk akarsuyu Terme ay ve Abdal Deresidir. Bakacak Deresi, Bykl Deresi, Balcal Deresi, Kocaman ay ve Mili Deresi de etd sahas iinde daimi ak gsteren dier akarsulardr. GLLER aramba ovasnn kuzeyinde, kuzeydousunda ve kuzeybatsnda kyya yakn yerlerde irili ufakl lagn glleri olumutur. Bunlarn en nemlileri Akgl, Simenlik Gl, Sazlk Gl, Akarck Gl, Dumanl Gl ve Kaynarca Gldr. Gllerin etraf sazlk ve bataklk alanlarla kapldr. DRENAJ KANALLARI aramba ovasnn byk bir ksmn oluturan taban arazilerdeki eim yetersizlii ve doal boalm artlarnn bulunmay nedeniyle, drenaj problemi byk nem kazanmtr. Drenaj kanl ama almalar 1950 li yllarda balam ve halen devam etmektedir. Alan drenaj kanal uzunluu 400 km nin zerindedir. aramba Ovas Sulamas Planlama Raporunda belirtildii zere, yaplanlarn dnda, 1000 ha yzeysel drenaj, 24000 ha derin drenaja, 34000 ha iftlik drenajna ve 14000 ha alanda da pompal drenaja gerek duyulmaktadr. Pompal drenaj iin 21 adet pompaj istasyonuna ihtiya vardr. Ayrca Ky Hizmetleri tarafndan yllardan beri ovann muhtelif yerlerinde kapal drenaj almalar srdrlmektedir. aramba ovasnda alan ana drenaj kanallarnn isimleri Samsun istikametinden balamak zere; Kirazlk, Hdrellez, Bakr, Selyeri, Kocarmak, Ula, Abdal Dersi, Turgutlu, Arapl, Ambarkpr, Uluky, merli, Ackl, Tafl, vganl, nesilli, Balkanl, Karaboaz ve Kocaman drenaj kanallardr. KAYNAKLAR aramba Delta Ovas ile gneydeki Eosen yal fli ve volkanik seride, nemli kaynak boalmlar gzlenmemektedir. Fli ve volkanik seri iindeki jeolojik birimler birbirleriyle balantl krk ve atlaklarnda az da olsa bir miktar yer alt suyu bulunur. Bu sular, krklar boyunca ve szntlar eklinde yzeye kmaktadr. Pek ounun debisi 0,1 l/s nin altndadr. Debisi 0,1 l/s nin stnde olan kaynaklardan tespit edilebilenlerin listesi aada verilmitir.

93

Tablo D.10. Kaynaklar ve Debileri

Kaynak Ad Stmasuyu-Souksu Pnar Kumky-Orta Mah.Sousu Pnar ehgven-Souksu Pnar Karaolan Ky-Karapnar Kayna Gke Ky-Dere Kayna Aainik-A.eme Kayna Aainik-DoktorunSuyu Bime Ky-Souksu Pnar Kerpili Ky-Gariyani Kayna Kerpili Ky-Kayaalt Kayna
Kaynak. DS 7. Blge Mdrl, 2005

Debisi (l/s) 0,8 2 4 0,1 0,2 0,5 3 0,5 1,2 0,5

kt Formasyon Alvyon Fli Serisi Alvyon Volkanik Seri Volkanik Seri Volkanik Seri Volkanik Seri Fli Sersi Fli Serisi Fli Serisi

AD KUYULAR aramba ovasnda, kyllerin byk bir ounluu, ime-kullanma suyu temin etmek ve ekili arazilerini de imkan nispetinde yer alt suyu ile sulamak amacyla evlerinin nnde ve arazilerinde petekli kuyular amtr. Kuyularn derinlikleri 2-10 m arasnda deimektedir. SONDAJ KUYULARI aramba ovasnda; DS, Ky Hizmetleri, iller Bankas ve zel Sondaj irketleri tarafndan farkl ama ve derinlikte sondaj kuyular almtr. DS tarafndan ovann deiik yerlerinde; toplam 246 kuyu, ller Bankas tarafndan 15 kuyu, Ky Hizmetleri tarafndan 29 kuyu almtr. DS tarafndan alan sondaj kuyularnn derinlii 10 ile 300 m arasnda deimektedir. AKFERLER I-Yer Alt Suyunu Tayan Formasyonlarn Yaylm, Derinlik ve Kalnlklar. Etd sahasnda, birinci derecede akifer zellii gsteren jeolojik nite delta karakterindeki alvyal dolgu malzemesi, ikinci derecedeki de Eosen yal volkanik kayalardr. aramba ovas, bir delta ovas olduundan, yatay ve dey ynlerde ok karmak bir tabakalanma ve farkl litolojik zellik gstermektedir. Yer alt geometrisinin daha iyi aydnlatlabilmesi iin ova, Yeilrmak Sol Sahili ve Yeilrmak Sa Sahili diye iki paraya ayrlarak incelenmitir.

94

YELIRMAK SOL SAHL Sondaj kuyular ile jeofizik etd verilerinden yararlanlarak izilen KL KALINLIK HARTASI incelendiinde serbest ve yar basnl-basnl akifer sahalarnn birbiri iine girdii ve aada izah edilen ksmlar hari kesin bir snr belirlemek mmkn olmad grlr. Batda Kirazlk mevkii, Tekky ile merkezi civar ile Ovaba, Glceiz, Karabk, Irmaksrt ve Ovack kylerinin kuzeyinde kalan saha serbest akifer seviyelerinden olumaktadr. Ova gneyinde, Kumky, Kurtahmetli, Boyacl ve Erikum kylerinin yer ald alvyal dzlk de serbest akiferlerden olumaktadr. Yeilrmak gncel yatann sol sahilinde, eni 500 ile 2000 m arasnda deien ve Yeilrmak boyunca erit eklinde kuzeye doru uzanan sondaj kuyularnn yer ald saha da, serbest akiferin bir baka blmn oluturur. Kprba, Hamzal, Kahyal, Tademir, Bayraml, Otluk, Dikbyk, elikli, Kuhane, kpr, Damlata, Gblen, Yeni Karacal ve Ahubaba kylerini iine alan saha, yar basnl akifer blgesidir. Bu blgelerde akifer seviyelerin zerindeki kil tabakasnn kalnl 15-90 m arasndadr. Yeilrmak sol sahilinde akifer tavan derinlii genel olarak 4 ile 40 m arasndadr. Akifer kalnl ise 1-20 arasnda deiir. Akifer seviyeler, genelde akl, killi-kumlu akl, silt-kum-kavk, killi-kavkl akl ve siltli kumdan olumaktadr. YELIRMAK SA SAHL aramba-Terme arasnda, yelpaze eklinde kuzeye doru alan saha, Yeilrmak sa sahilinin basnl-yar basnl akifer blmn oluturmaktadr. Bunun dnda kalan saha serbest akifer seviyelerinden olumaktadr. Akifer kalnl, derinlii ve adedi yer yer deimektedir. stte bazen kaln bir kil tabakas bulunmakta, onun altnda da farkl kalnlklarda akifer seviyeleri yer almaktadr. Akifer seviyeleri genellikle akl, killi-kumlu akl, siltli-kavkl kum, killi-kavkl akl, siltli kum ve bloklu kum-akldan olumaktadr. Ova gneyinde akifer seviyeleri daha ziyade akl-kumlu akl ve bloklu-kum akl gibi iri taneli malzemeden olumaktadr. Kuzeye doru gidildike tane boyutu klerek kum, silt ve kil gibi ince taneli malzemeye gei grlmekte ve alvyal dolgu iindeki kavk oran artmaktadr. Akifer derinlii 5-58 m, akifer kalnl ise 2 ile 15 m arasnda deimektedir. II-Yer alt suyu Tayan Formasyonlarn Hidrolik zellikleri. Ovada alm olan sondaj kuyularnda yaplan pompa deneylerinin deerlendirilmesi sonucunda, iletkenlik (Transmissibilite) deerlerinin 11 ile 16760 m2/gn arasnda deitii tespit edilmitir. Bu durum, akifer seviyelerin yatay ve dey ynlerdeki sreksizliinden ve litolojik zelliklerinin yer yer byk deiiklikler gstermesinden ileri gelmektedir.

95

Ovann batsndaki Azot ve Bakr letmeleri ile Gelemen Tarm letmesi Mdrl iin alan iletme sondaj kuyularnn iletkenlik katsaylar 50 ile 2064 m2/gn, zgl verimleri de 0,61 l/s/m ile 10.86 l/s/m arasnda deimektedir. aramba eker Fabrikas iin eski alvyonda alm sondaj kuyularnn iletkenlik deerleri 106 ile 246 m2/gn, zgl verimleri de 0,88 ile 2,20 l/s/m arasndadr. Yeilrmak Sol Sahilinde; elikli, Kuhane, Beylerce, Yenikseli, Haclay, Damlata, Ahubaba, Dikencik ve Karamustafal kylerinin yer ald blgede iletkenlik deerleri 88 ile 1125 m2/gn, zgl verimler ise 1,1 ile 5,3 l/s/m arasnda deimektedir. aramba ile merkezinden itibaren gneye, yani Yeilrmak membana doru gidildiinde, serbest akiferlerin iletkenlik ve zgl verim deerlerinde byk artlar olmaktadr. Kurtahmetli-Boyacl Sulama Kooperatifi sahasnda alan iletme sondaj kuyularnn iletkenlik deerleri 2655 ile 16760 m2/gn, zgl verimleri ise 12.06 ile 32,75 l/s/m arasndadr. Yeilrmakn 7-8 km sa sahili boyunca kuzeye doru uzanan sahada iletkenlik deerleri 285 ile 1865 m2/gn, zgl verim de 0,12 ile 6,0 l/s/m arasnda deiir. Tapnar, Stz, anakl, Gemi ve Bafracal kylerinin de yer ald blgede iletkenlik ve zgl deerleri der. Stz kynde alan sondaj kuyusunun iletkenlik deeri 11 m2/gn, zgl verimi ise 0,2 l/s/m dir. SU TABLASI SONULARI DERN KUYULAR SU TABLASI SONULARI Yeilrmak ile yer alt suyu arasnda ok karmak bir iliki vardr. Etd sahasnn gneyinde Erikum, Boyacl, Kurtahmetli, Mual ve Demiraslan kyleri civarnda, rmak yer alt suyunu beslemektedir. aramba ile merkezi ile Haclay ve Kumarl kylerine kadar olan ksmda yer alt suyu rma besler. Haclay kynden Karamustafal kyne kadar olan ksmda ise; sa sahilde yer alt suyu rma, sol sahilde de rmak yer alt suyunu beslemektedir. Hidrolik eim, aramba ile merkezinin gneybats ile Dikbykn gneybatsnda kalan sahalarda 0,0025 ile en yksek deere ulamaktadr. Bu durum, ad geen sahalardaki alvyon permeabilite deerinin dk oluundan kaynaklanmaktadr. Srtma, Aa Domurlu, Demircili, Yenikseli, Haclay, Blmeayr, Yenikaracal ve Ahubaba hatt ile Tademir, Irmaksrt ve Epeli hatt boyunca, yer alt suyunun kuzeybatya akt grlr. Ovada oluan yer alt suyu tmsekleri ise u dorultularda uzanmaktadr. a) Gney-kuzey istikametinde uzanan Tilkili-Irmaksrt-Eyercili hatt, b) Gney-kuzey istikametinde uzanan Kuhane-Damlata-Ahubaba hatt, c) Gney-kuzeybat istikametinde uzanan Armkseli-Namazl-Karacal-Uluky hatt. Yer alt suyu akm, genellikle kuzeydou-kuzeybat arasnda ve yelpaze eklinde olmaktadr.

96

AD KUYULAR SU TABLASI SONULARI Ovann kyya yakn yerlerinde, yer alt suyu seviyesinin deniz seviyesinde, hatta yer yer deniz seviyesinin de altnda olduu grlmektedir. Yer alt suyunun akm yn yine kuzey, kuzeydou ve kuzey batya dorudur. aramba ile merkezinden Yeilrmak membana doru gidildiinde, rmak yer alt suyunu beslemektedir. aramba ile merkezinden ak aa gidildiinde ise rman yer yer hem alc hem de verici olduu grlr. Ova genelinde rmak yata dar ve derin olmadndan, rmak srekli yer alt suyunu beslemektedir. YER ALTI SUYUNUN BESLENMES VE BOALMASI Akifer seviyelerin beslenmesi, ett sahasnda mostra veren jeolojik nitelerin litolojik ve petrografik zellikleri gerei yatan, yzeysel aktan ve akarsu yatandan alvyona szlme yoluyla olmaktadr. Ovadaki toplam yllk rezerv deiimi 78,25 hm3 tr. Akiferin yllk boalm miktar, rezerv deiim miktarnn 2 katna eit olduuna gre; Yllk boalm = 2*rezerv deiimi Yllk boalm = 2*78,25 hm3 = 156,5 hm3/yl dr. Yllk rezervin % 80 i yllk emniyetli verim kabul edildiine gre, ovann yllk emniyetli yer alt suyu rezervi 156,5 hm3/yl * 0,80 = 125,2 hm3/yl dr. YERALTI SUYU BLANOSU
Tablo D.11. aramba Ovas Yeralt Suyu Bilanosu: BESLENME (hm3/yl) BOALIM (hm3/yl)

-Yatan ve yzeysel aktan beslenme.....55,8 -Akarsudan beslenme................................100,7 TOPLAM..................................................156,5 Kaynak. DS 7. Blge Mdrl, 2005

-ekim+denize boalm...................156,5

TOPLAM.........................................156,5

BAFRA OVASI HDROJEOLOJK ETTLER Hidrojeolojik etd yaplan BAFRA Ovas, Orta Karadeniz Blgesinde, Samsun il Merkezinin batsnda, 41o20 ile 41o50 boylam ve 35o30 ile 36o14 enlem daireleri arasnda yer alr. Ova alannn yzlm 575 km2, incelenen sahann yz lm de 1520 km2 dir.
97

Etd sahasnn en nemli akarsuyu Kzlrmaktr. 1962-1983 yllar arasnda yllk toplam ortalama ak 188,08 m3/s dir. Engiz Deresinin de yllk toplam ortalama ak ise 2,27 m3/s dir. Jeolojik nitelerin petrografik zelliklerine bal olarak kaynak verimleri ok azdr. En fazla verim 1-2 l/s civarndadr. Bafra ovasnda bugne kadar DS tarafndan alan 62 adet aratrma; 33 adet drenaj; 15 adet bedelli kuyu; 14 adet yer alt suyu sulama kuyusu; YSE tarafndan ise 23 adet., ller Bankas tarafndan da 19 adet olmak zere 166 tane derin drenaj kuyusu almtr. ncelenen sahada su veren jeolojik birim, Kzlrmak ve dier akarsularn ortaklaa oluturduu Bafra delta ovas tekil eder. Ksmen de Neojene ait kumta ve konglomera seviyeleri de akifer zellii tar. Delta ovasnda akiferi oluturan seviyelerin litolojik zelliklerine bal olarak iletkenlik katsays T=18-8320 m3/gn/m; zgl verim 0,1-27 l/s/m; elektriki kondktivite deerleri de 410-6360 micromhos/cm arasnda deerler gsterir. Delta ovasndaki yer alt suyunun kalitesi, dou-kuzey-bat sahili boyunca, kyya paralel uzamas ve genilii 2 ile 8 km arasnda deien ova blmnde; EC (elektriki kondktivite)= 2250 micromhos/cm nin stnde olduundan kt kaliteli yani sulamada kullanlamaz niteliktedir. Genelde yer alt suyu C3S1 yani yksek tuzlu az sodyumlu sulama suyu snfndadr. Su seviye deiimlerinden yararlanlarak hesaplanan ova yer alt suyu rezervi 95,2 * 106 m3/yl dr. AMA Delta karakterindeki Bafra ovasnn hidrojeolojik etd; ovadaki yer alt suyunun nerelerde, hangi derinlikte, ne miktarda ve ne kalitede olduunun tespit edilmesi amacyla yaplmtr. Ovann yer alt geometrisi, akifer seviyelerin kalnlk ve derinlii ile yer alt suyunun kalite ve miktar ynnden dal belirlenmeye allmtr. Meteorolojik, jeolojik ve hidrolik veriler dikkate alnarak, yer alt suyunun yllk seviye deiiminden faydalanlarak ovann yer alt suyu rezervi hesaplanmtr. Etd, 1981-1984 yllar arasnda yaplmtr. ETT SAHASININ TANITILMASI Hidrojeolojik etd yaplan BAFRA Ovas, Orta Karadeniz Blgesinde, Samsun il Merkezinin batsnda, 41o20 ile 41o50 boylam ve 35o30 ile 36o14 enlem daireleri arasnda yer alr. Saha iinde Bafra, Alaam ve 19 Mays ile merkezleri ile bu ilelere bal ok sayda ky yerlekesi bulunmaktadr. Etd sahasnn yzlm 1520 km2 dir. Kzlrmak ile beraber gney-kuzey ve gneybat-kuzeydou istikametinde Karadenize ulaan derelerin birlikte meydana getirdii Bafra delta ovasnn yzlm ise, yaklak 575 km2 kadardr.

98

Bafra delta ovasnn, gney kenarnda 50 m civarnda olan ykselti, gneye doru tedricen artarak en fazla 1670 m ye kadar ular. Ett sahasnn bat snr, kuzeyde, deniz seviyesinden balar, gneye doru gittike ykselen tepelerin doruklarndan geer. Bu ykseltileri, kuzeyden gneye doru, Byk Tepe (613 m), Tuzlakran Tepe (792 m), Slkl Tepe (1054 m), Kum Tepe (1402 m), Dtmen Da (1670 m), Kara Tepe (1607 m) tekil etmektedir. Gney snr ise, douya doru gittike alalan tepelerden geer ki bunlar, Bykdz Tepe (1282 m), Bulgurcu Tepe (1142 m), Kayalkda (1041 m), Tal Tepe (1011 m), Ercel Tepe (982 m), Tepetekke (749 m), Srtpnar Tepe (497 m), Mays Tepe (353 m), Som Tepe (285 m), Derbent Tepe (239 m) dir. Derbent Tepeden sonra yksekliin tekrar artarak 1400 m ye ulat grlr. Kuular Tepe (696 m), Yermenua Tepe (893 m), Asar Tepe (1094 m), Nebyen Sivrisi (1292 m), akldibi Tepe (1261 m) ve Brtlen Tepe (1399 m) ler sylenebilir. Sahann gneydousundan itibaren dou snr, Kocada (1210 m), pnar Tepe (1273 m), aln Tepe (1148 m) ve Dedeboaz Tepe (588 m)lerinden geerek sahile ular. Ett sahasnn morfolojisi, byk lde jeolojik formasyonlarn petrografik zellikleriyle tektonik yapya bal olarak gelimitir. Neojene ait seriler, eski masiflerin nnden itibaren balar, tatl eimli, bombeli tepe ve srtlar meydana getirerek ova iine doru, diller halinde uzanr. 100-250 m lik bir ykseklie ulaan Neojen ve Eosende, yer yer heyelanl blgeler de grlr. Bilhassa Alaam yresi ile Bafra ilesinin gneybats, heyelanl topografik zellikler gsterir. Etd sahasnn gneyini evreleyen st Kretase fli serisi, akarsu ebekesi tarafndan dik ve derin vadilerle yarlm ve arazi sert bir grn kazanmtr. Blge iinde yer alan da silsileleri, genellikle kuzeydou-gneybat; kuzeybatgneydou istikametinde bir sralan gsterir. Alp orojenezi ve daha sonra meydana gelen byk lde epirojenik hadiseler neticesinde ykselen kara, kuzeyinde teekkl etmi olan dik bir kenarla, Karadeniz ukuruyla balants salanmtr. Bylece denize ulaan, gerek Kzlrmak ve gerekse dier akarsular, tadklar malzemeyi, kenar nndeki bu ukura biriktirme ilemine devam ederek, bugne kadar, yaklak 575 km2 geniliindeki Bafra Delta Ovasn meydana getirmilerdir. AKARSULAR Kzlrmak, Trkiyenin olduu gibi, ett sahasnn da en nemli akarsuyudur. Kzlrmak dnda ise Bafra ovasnn dou kesiminde Engiz Deresi, bat blmnde de Bede, Taelik, Gkeboaz ve Uluay (Alaam) Dereleri, ett sahas iinde daimi ak gsteren yzey sularn meydana getirirler. Bu almann yapld yllar kapsayan; Kzlrmakn yllk ortalama debisi 188,08 m3/s dir. Aylk debi, en yksek deere Mart ve Nisan aylarnda ular. Buna gre 324.01 m3/s ile Mart ay ilk sray alr. 311,67 m3/s lik sarfiyat ile Nisan ay onu takip eder. Akn en az olduu Austos aynda ortalama debi 95,91 m3/s dir. 1962-1983 yllar arasnda Kzlrmak!n Mart ay maksimum debisi 198 m3/s ile 1345 m3/s arasnda; Nisan ay maksimum debisi de

99

94,1 m3/s ile 1190 m3/s arasnda, ayn periyot iinde Austos ay minimum debisinin de 21,5 m3/s ile 117,0 m3/s arasnda deitii tespit edilmitir. Bugn ki koullarda ise 75 120 km2 lik ya alanndan gelen yllk ortalama akm 5808 hm3 ve buna gre yllk ortalama debisi 184,2 m3/s dir. Yln en kurak olan Austos aynn ortalama debisi ise 106,5 m3/s dir. GLLER Bafra ovasnn kuzeyinde ve dousunda, delta ve ky oluumunu meydana getiren tabii artlar, ayn zamanda irili ufakl pek ok gln de meydana gelmesini salamtr. Kzlrmakn batsnda Karaboaz ve Mlk glleri ile, dousunda Liman gl, Cernek Gl, Balk Gl (Ulugl), Gc Gl, Tatl Gl ve Uzun Gl bunlarn en nemlilerini oluturur. Gllerin denize k yollar dar olup, yazn su seviyesinin 0,60 m ye kadar dmesinden dolay kapal kalrlar. Bylece tuzlu deniz suyu, gllere szarak gl sularnn tuzluluk derecelerini artrr. K dneminde ise, ya ve ve sel sularyla gllerdeki su seviyesi ykselerek, k ayaklarndan denize boalr. Bafra ovasndaki gllerin +/- 0 kotunda toplam 9250 ha yz lmleri, yaz aylarnda ve 0,60 m kotunda 2440 ha kadar dt grlr. KAYNAKLAR nceleme alannda debi ynnden kayda deer bir kaynak gzlenmemitir. Volkaniklerle fli serisinin birbirleriyle balantl krk ve atlaklarnda az da olsa bir miktar yer alt suyu bulunur. Bu sular, krklar boyunca ve szntlar eklinde yzeye kmaktadr. Bir rnek olarak, Nebyansivrisi (1292 m) ve dou devamnda volkanik-fli kontaktndan muhtelif kayanaklar doar. Debileri 1-2 l/s ye ular. AD KUYULAR aramba ovasnda, kyllerin byk bir ounluu, ime-kullanma suyu temin etmek ve ekili arazilerini de imkan nispetinde yer alt suyu ile sulamak amacyla evlerinin nnde ve arazilerinde petekli kuyular amtr. Mevcut petekli kuyu says 1500 den fazladr. Kuyularn ortalama derinlikleri 5-10 m arasnda deimektedir. Kuyular alvyonun kumlu, akll seviyelerinden suyunu almaktadr. SONDAJ KUYULARI Bafra ovasnda; DS, Ky Hizmetleri, iller Bankas ve TPAO (Trkiye Petrolleri Anonim Ortakl) ile yabanc petrol irketleri tarafndan farkl ama ve derinlikte sondaj kuyular almtr. DS tarafndan ovann deiik yerlerinde; hidrojeolojik ettlere dayanlarak yer alt suyu aratrlmas amacyla 1959-1973 yllar arasnda, Bafra ovasnda 62 adet aratrma sondaj kuyusu; 1963 ylnda ise derinlikleri 20 ile 50 m arasnda deien 33 adet drenaj sondaj kuyusu; 1973-1983 yllar arasnda 15 adet bedelli iletme kuyusu; 1969-1980 yllar iinde 14 adet iletme sondaj kuyusu almtr. Ky Hizmetleri tarafndan, kylere ime suyu temini

100

amacyla 1967-1983 yllar arasnda 23 adet; ller Bankas tarafndan belediye tekilat olan ile ve kasabalara ime suyu temin amacyla 19 adet olmak zere, toplam 166 adet derin sondaj kuyusu devlet eliyle alm bulunmaktadr. DS tarafndan alan sondaj kuyularnn derinlii 20 ile 350 m arasnda, drenaj kuyularnn ise 20 ile 50 m arasnda deimektedir. Bafra ovasnda 1959-1960 yllar iinde alan aratrma kuyularnda, o gnn artlar ve imkanlar lsnde yaplm pompa deneyleri sonunda akifer veriminin 1 l/s ile 12,50 l/s; dmlerin ise 0,50 m ile 20 m arasnda deitii; 1962-1965 yllar iinde alan kuyularda ise 1 l/s ile 30 l/s arasnda bir verim; 0,60 m ile 13,0 m arasnda da bir dm tespit edilmitir. 1969 ylndan sonra alm iletme kuyularnda ise (Doankaya-Dedeli Toprak ve Su Kooperatifleri sahasnda) 20 l/s ile 63 l/s civarnda olan verimlere karlk 2 m ile 9 m arasnda bir dm elde edilmitir. Ky Hizmetleri tarafndan ovann muhtelif yerlerinde kylere ime suyu temini amacyla, alm sondajlarda verimin 2 l/s ile 20 l/s civarnda, dmn ise 0,3 m ile 13,0 m ler arasnda deitii grlmektedir. ller Bankas tarafndan alm ime suyu kuyularnda, 9 l/s ile 86 l/s arasnda bir verim; buna karlk ise 1 m ile 11 m arasnda deien bir dm tespit edilmitir. AKFERLER I-Yer Alt Suyunu Tayan Formasyonlarn Yaylm, Derinlik ve Kalnlklar Ett sahasnda, birinci derecede akifer zellii gsteren jeolojik nite, Kzlrmak ve dier akarsularn ortaklaa meydana getirdii Bafra delta ovas ile Neojene ait kumta ve konglomera seviyelerinden ibarettir. Bafra ovasnn dousunda (gller blgesinin bat kenar boyunca) bulunan kuyularn yer ald ova nitesi ile; Kzlrmakn Karadenize dkld deltann kuzey ucunda bulunan Krtler kuyusunun yer ald ksm; Kzlrmakn batsnda kyya paralel bir ekilde uzanan blge ovann basnl yani ARTEZYEN AKFER blmn, bunun gneyinde kalan ova kesimi de ovann SERBEST AKFER blgesini oluturmaktadr. ARTEZYEN AKFER BLM Basnl akiferler, Kzlrmakn yakn jeolojik gemite takn sahasn oluturan ova kesiminde yer almaktadr. Bu tip akiferlerin stnde daima kaln bir kil tabakas, yani geirimsiz bir zon, bunun altnda akl, kum ve bunlarn karmndan ibaret akifer seviye, daha altta da ya alvyal meneli veya Neojen yahut daha yal kil ve marn gibi ikincil bir geirimsiz seviye yer almaktadr. Bu zellik, aratrma sondaj kuyu sonularyla da dorulanmaktadr. Ovann dousundaki bu artezyen akifer sahasnda, stte kalnl 11-64 m ler arasnda deien bir kil tabakas, bunun altnda akl veya kumdan ibaret akifer seviye, daha altta yine kil seviyesi yer almaktadr.

101

Kzlrmakn mansabnda, yani delta ovasnn kuzey ucunda, artezyen akifer iinde alm 4213 no lu Krtler kuyusunda stte 80 m ye kadar devam eden bir kil tabakas, 80-90 m aras akl seviyesi, bunun altnda da 161 m ye kadar kil seviyesi geilmitir. Ovann bat yarsnda ise artezyen akifer derinliinin 35-51 m arasnda; kalnlnn da 20-30 m arasnda deitii grlmektedir. SERBEST AKFERLER BLM Kzlrmak sa sahilde kalan ova kesiminde serbest akiferin grld yerler aada zetle verilmitir. Samsun-Bafra devlet yolunun Engiz ay alvyonunu kestii yerde yolun hemen kuzeyi ve 1 km kadar menba ynnde alvyonda alm kuyu, Yrkler kynn 1 km kadar batsnda Horror Deresi mansabnda alm kuyu, pnar ky civarnda alm kuyu; Bafrann kuzeydousunda, dou ve gneybatsnda Neojen seri ile Neojen-Alvyon snrna yakn ksmlarda alm Balklar (Kahraman) kuyusu, Bakrpnar kuyusu, Emirefendi kuyusu, Osmanbeyli kuyusu, Dededa kuyusu, Kzlrmak sol sahilinde, kiztepe ky iinde Neojen zerinde alm olan kuyuda, 1500 batda Hariz kuyusunda, bu kuyularn 3-3,5 km Emenli kuyusu, Harizin 3 km batsnda Muaml-ocukboan kuyusunda, bu kuyunun 1 km kadar kuzeyinde alm Muaml kuyusunda, Gltepe Deresi sa sahilinde alm Gltepe kuyusunda, ayn derenin sol sahilinde yani batsnda alm Soukam (Aa Bede) kuyusunda, Yenice (Takeklik) Deresi sa sahilinde alm Doyran kuyusunda, bu kuyudan 3 km kuzeyde alm Demirciky kuyusunda, biraz daha batya gidildiinde Gkeboaz Deresi sol sahilinde alm olan Kargal kuyusunda serbest akiferler grlmtr. Ayrca ovann bat ucunda, Alaam kuzeyinde alan kuyularda da serbest akifer zonlar grlmtr. Kzlrmakn bugnk yatan oluturan, gney-kuzey dorultulu, genilii 1,5-6 km arasnda deien dzlk iinde alm kuyulara gre menbadan mansaba doru serbest akifer zonu zellii gsterir. Bugne kadar yaplm ett ve aratrmalardan elde edilen sonulara gre, Bafra ovasn oluturan alvyon iindeki akiferlerin geometrisi hakknda bir zet yaplrsa: a) Doudaki artezyen sahasnda akifer derinliinin 11 m ile 80 m; akifer kalnlnn da 10-20 m arasnda, ova kuzeyinde ise artezyen akifer derinliinin 35-51 m; akifer kalnlnn da 20-30 m arasnda olduu; b) Neojen ve daha yal arazilerin eteklerine yakn blmlerde alvyon kalnlnn 19-33 m ler arasnda; c) Bu blm ile artezyen saha arasnda kalan kesimdeki serbest akifer kalnl ve adedi ise yer yer ok deimektedir. stte bazen kaln bir kil

102

tabakas bulunmakta, bunun altnda farkl kalnlkta akifer seviyeleri yer almaktadr. Bu kesimdeki akifer kalnlnn 5-50 m arasnda; d) Bugnk yatak boyunca gney-kuzey istikametinde uzanan eritte de 20 75 m arasnda deien bir kalnlk gzlenmektedir. Aratrma-iletme-drenaj sondaj kuyularyla jeofizik ett verilerinin deerlendirilmesi sonunda izilen Bafra Ovas 1i Akifer Tavan Derinlii Haritas incelendiinde: A) Akifer tavan derinliinin Kzlrmakn bugnk yata boyunca 0-1 m arasnda deitii, B) Bu derinliin 1-5 m arasnda olduu sahalar ise, buna paralel olarak her iki sahilde, genilii 100-500 m arasnda deien bir erit oluturduu; eski mendereslere tekabl eden ksmlarn ova ierisine doru diller halinde uzand, C) Ova dousunda ve batsnda yan dere vadilerinde ve ova iindeki devamlarnda da, akifer tavan derinliinin genelde 1-5 m arasnda deitii grlr. D) Ovann dou kesiminde kyya paralel bir erit boyunca (gller blgesinin batsn oluturan saha) akifer tavan derinliinin, 60-70 ye ulat Doancann kuzeybatsnda ise 5-45 m arasnda olduu gzlenmitir. E) Bugnk yatan batsnda ise, Karabur-Adalar ve Kalaycl kyleri arasnda akifer tavan derinliinin 5-70 m arasnda deitii; Kzlrmakn jeolojik gemite Adaky ve Karabur kylerinin gneyinden geerek, kiztepe-Hariz ve oradan da kuzeybatya ynelerek Karaboaz Gl istikametine akt, F) Ayn ekilde Karadiken mahallesi civarnda yine bugnk yataktan kuzeybatya doru Karaboaz Gl istikametine ynelik eski bir yatan varl, G) Kzlrmakn dousunda ayn ekilde eyhren kuzeyinde geni bir menderesin yer ald ve buradan Girne Mahallesi istikametinde kuzeydouya doru eski bir yatan uzand grlr. Engiz ile Kurugke arasndaki ky eridinde ve yakn dousunda, akifer tavan derinlii, 1-5 m arasnda deimekte olduu Engiz-Yrkler arasndaki sahada 5-10 m arasnda olan tavan derinliinin douya doru yani kyya doru gittike artarak 60-70 m ye ulat gzlenen bir baka husustur. II-Yeralt suyu Tayan Formasyonlarn Hidrolik zellikleri. Ett sahasnda mevcut akiferlerin hidrolojik zellikleri, ovada alm olan aratrma ve iletme sondajlarnn pompa deneyi sonularna gre tespit edilmitir. Kzlrmak sa sahilinde alm aratrma ve iletme sondajlarna gre, en dk iletkenlik katsays (Transmissibilite) ve zgl debi, T=102 m3/gn/m ve Q/D=0,75 l/s/m

103

deerleri Karaky Devlet Haras kuyusuna; en yksek iletkenlik katsays ve zgl debi, T=1081 m3/gn/m ve 11,7 l/s/m deerleriyle almaca kuyusuna aittir. Kzlrmak sol sahil artezyen akifer blmnde ise, en dk iletkenlik 505 m3/gn/m ve zgl debi 0,5 l/s/m deerleri Fatsallar kuyusunda; en yksek iletkenlik 7900 m3/gn/m ve zgl debi 21 l/s/m deerleri ise Garipe kuyusunda grlmtr. Serbest akifer niteliinde olan Neojen formasyonlarnda gerek verim gerekse zgl verim ok dktr. Ova dousunda Osmanbeyli kuyusunda zgl verim 0,20 l/s/m, verim ise 1 l/s dir. Ovann bat kesiminde kiztepe ve Hariz kuyularnda zgl verim 0,3-0,8 l/s/m verim ise 0,6-2 l/s/m dir. Yan derelerin alvyal dzlklerinde alm kuyularda serbest akiferin iletkenlik ve zgl verim deerleri genellikle dktr. Bu durum ise yan derelerin tama glerinin snrl olmasnn bir neticesidir. Zira ince malzeme hakim durumdadr. Ett sahasnda doudan batya doru yan derelerin alvyonunda iletkenlik katsays ve zgl verim aada verilmitir. Engiz Deresi alvyonunda iletkenlik deerleri 96 m3/gn/m ile 873 m3/gn/m arasnda; zgl verimler ise 0,6 l/s/m ile 4 l/s/m arasnda deimektedir. Horror deresi alvyonunda alan kuyularn pompaj neticelerine gre akiferin iletkenlik katsays 18 m3/gn/m ile 51 m3/gn/m arasnda; zgl verim ise 0,1 l/s/m ile 0,7 l/s/m arasnda deimektedir. Kzlrmak sol sahilinde ve ovann batsnda Gltepe deresi alvyonunda iletkenlik katsays 110 m3/gn/m, zgl verim de 3 l/s/m; Takelik deresi alvyonunda ise iletkenlik katsays 903 m3/gn/m, zgl verim 6 L/s/m; Gkeboaz deresi Alvyonunda iletkenlik katsays 122 m3/gn/m, zgl verimin 1,85 l/s/m; ovann batsnda Alaam deresi alvyonunda ise, bu deerlerde bariz bir art dikkati eker. letkenlik katsaysnn 1800-1925 m3/gn/m ve zgl verimin de 1,5 l/s/m ile 10,44 l/s/m arasnda deitii grlr. Kzlrmakn bugnk yata boyunca yaklak 6 km geniliinde gney-kuzey dorultulu bir erit iinde alm aratrma ve iletme kuyularna ait verilere gre, gneyden kuzeye doru (yani menbadan mansaba doru)serbest akiferin verim, zgl verim ve iletkenlik katsaysnda akifer snr arasnda kalan blmnde; IIIIIIArtezyen akifer saha snrndan bir istisnas ile (Kouky kuyusunda T=3160 m3/gn/m; Q/D=6,34 l/s/m), iletkenlik deerlerinin 50-950 m3/gn/m, zgl verimin de 0,13-4,25 l/s/m arasnda deitii, Kaygusuz-Trbeky hatt ile Bafra ilesi arasndaki sahada iletkenliin 302792 m3/gn/m ve zgl verimin de 0,10-15,40 l/s/m arasnda deitii grlr. Bu blmde kuzeye nazaran deerlerin daha yksek olduu gzlenir. Bafra ile merkezinden ak yukarya doru, serbest akiferin hidrojeolojik deerlerinde bariz bir ykseklik gze arpar. zellikle Dedeli ve Doankaya Toprak ve Su Kooperatifi sahalarnda alm iletme kuyularnn pompa deneylerinde bu hususu aka grmek mmkndr. Dedelideki akiferin iletkenlik katsays 1820-8320 m3/gn/m, zgl verim 15-27 l/s/m;
104

Doankayadaki sahada alm kuyularda ise bu deerler, T=1216-7900 m3/gn/m, Q/D= 5-25 l/s/m arasndadr. SU TABLASI SONULARI Bafra ovasnda alm aratrma, iletme, drenaj ve ahslara ait gerek sondaj gerekse derinlikleri 10-20 m arasnda deien keson kuyularda yaplm yer alt suyu seviye lmlerinden elde edilen sonular aadadr. Etd sahasnn gney snr ile kuzey snr arsnda kalan blge iinde, Kzlrmak akiferi beslenmektedir. Yer alt suyu genelikle kuzeye, kuzeydou ve kuzey batya dorudur. Kzlrmak sa sahilinde, eyhren civarnda gneydou istikametinde, Dden mevkiine doru yer alt suyu akmaktadr. Doanca ky civarnda ise yer alt suyu hareketi, dou-dou kuzey ynndedir. kiztepe-Kalaycl-Trbeky-Balkl hatt kuzeyinde ve sol sahilde, Kaygusuz, Karadiken mahallesi-Emenli-Karaboaz gl ynnde yer alt suyunun kanalize olduu grlr. Bu zellik, Kalaycl-Kaygusuz-Emenli kylerinin yer ald ova blmnde halka ait alm kuyularn ok olmasyla anlalmaktadr. Bu yrede alan kuyu adedi 200 n stnde olup, derinlikleri 13-20 m arasnda, verimleri de 10-15 l/s civarndadr. Aabede-Gltepe-Altnay kyleri arasnda kalan kare ekilli sahada, yer alt suyu seviyesi deniz kotundadr. Yeniky-Hebilu-Gltepe hatt boyunca bir yer alt suyu srtnn teekkl ettii, buradan da kuzeye, kuzeydouya ve Aabede-Altnay ynne doru, yer alt suyunun hareket ettii gzlenir. YER ALTI SUYU SEVYE DEMLER 1984 Yl Rasatlarna Gre, Bafra ovas yeralt suyu seviye deiimleri aada verilmitir. Kzlrmak boyunca akiferde yeralt suyu seviye deiimi 0,92 m ile 1,65 m arasnda Sol sahilde Neojen arazinin kuzeyinde kalan ova dzlnde ise 2 m ile 9,80 m arasnda oynayan bir seviye deiimi gze arpar. Yukarbede, Altnay, Hariz ve kiztepe kyleri arasnda kalan sahada, ovann dier ksmlarna gre daha fazla olan seviye dm, dikkate ekicidir. Bu da akifer beslenmenin ve iletkenliin ok zayf olmasnn bir sonucu ve gstergesidir. Ovann kyya yakn blgelerinde seviye deiimi 1 m civarndadr. Sa sahilde Neojenin kuzeydousunda Sarky-pnar kyleri arasnda kalan sahada, gzlenen 3 ile 6 m arasnda deien bir seviye dm, sol sahil iin alanan ayn sebebin sonucudur. Kzlrmak sa sahilinde, Doankaya blgesinde yeralt suyu derinlii 193 m ile 2,49 m arasnda deimektedir. Kzlrmaka yakn ksmlarda statik seviye yksek, uzaklatka dmektedir. So sahilde Dedelide ise rmaa yakn ksmda 1,53 m uzaklatka 4,16 m dir.
105

Bafra ile merkezi gneyinde, 3 ile 4 m; batsnda 2 ile 3 m civarnda olan yer alt suyu derinlii, Kzlrmak boyunca da, ayn ekilde mansaba kadar devam eder. Kzlrmak sa sahilinde, eyhren-Sarky-pnar ve Dden mevkiini iine alan sahada yer alt suyu derinlii, Neojene yakn zellikle beslenmenin ok zayf olduu ksmlarda 12,48 m dir. Kzlrmak sol sahilde ise, kydan gney doru gidildike yeralt suyu derinlii artmakta, 7,68 m ye ulamaktadr.

YERALTI SUYUNUN BESLENMES VE BOALMASI Ett sahasnda yer alan jeolojik birimlerin petrografik zellikleri ayr ayr dikkate alnrsa grlecektir ki, akifer beslenimi, genellikle alvyal sahadan olmaktadr. Alvyon d niteler, ancak yzeysel ak gndermek suretiyle dolayl yoldan bir katkda bulunurlar. Yer alt suyu deiimlerinin bir saha iinde yaylmalar halinde, Akiferin Yllk Rezerv Deiimi hesaplarnda kullanlan Thiessen Poligonu Metodu Bafra ovasnda tatbik edilerek, ova 15 blgeye ayrlmtr ki toplam yz lm 169,4 km2 yaklak 170 km2 dir. Akiferin yllk boalm miktar, yaklak olarak rezerv deiiminin 2 katna eit olduundan yllk boalm miktar=2*rezerv deiimi 2*47,6*106= 95,2*106 m3/yl dr. YERALTI SUYU BLANOSU
Tablo D.12. Bafra Ovas Yeralt Suyu Bilanosu: BESLENME (hm3/yl) -Yatan ve yzeysel aktan beslenme.....37,3 -Akarsudan beslenme..................................57,9 TOPLAM.................................................. 95,2 Kaynak. DS 7. Blge Mdrl, 2005 TOPLAM..........................................95,2

BOALIM

(hm3/yl)

-ekim+denize boalm....................95,2

D.3. Su Kaynaklarnn Kirlilii ve evreye Etkileri D.3.1. Yeralt Sular ve Kirlilik Yeralt suyu kirliliini yzeysel sular ve toprak kirlenmesinden ayr tutmak mmkn deildir. Yamur suyu yeryzne indiinden itibaren kirlilik yknde ani bir art olur.

106

Organik ve anorganik partikller, hayvansal ve bitkisel artklar, doal ve yapay gbreler, pestisitler ve mikroorganizmalar su ile yeraltna doru tanr. Yzey ksmlarndaki toprak tabakasnda, kalitede, zemin cinsi zelliklerine bal olarak nemli miktarlarda iyileme salanabilir. Askdaki maddeler hemen tamamyla szlme yoluyla uzaklar, organik maddeler ayrr, mineraller bitkiler tarafndan alnr, suyun oksijen zellii azalrken CO2 miktar artar. Suyun szlmesi srasnda organik maddenin kstl oluu nedeni ile mikroorganizmalar byk lde azalmakta, bakteri lm sonucu ortaya kan organik maddeler, daha alt ksmlarda baka bakteriler tarafndan kullanlmaktadr. Yeralt suyu kirlenmesinin en byk nedeni evsel ve endstriyel atklarn artlmadan alc ortama verilmesidir. Kat.sv ve gaz atklar ortama verildikten sonra, iklim durumuna, topran yapsna, topografya yapsna, atn cinsine ve zamana bal olarak yer alt sularna tanr. Zirai mcadele ilalarnn da ar ve bilinsiz kullanm byk bir sorundur. Dier nemli bir sorun ise,evsel atklarn dorudan topraa verilmesidir. zellikle kanalizasyon sistemlerinin olmad yerlerde fosseptik ukurlardan szan sular yer alt suyuna tanabilmektedir. Mikroorganizmalar, yeralt suyuna tanm srasnda doal olarak temizlenmeye urar. Ancak deterjan gibi paralanmaya kar dayanakl bileikler yeralt suyuna ulaarak ime suyu asndan sorun yaratabilmektedir. plerin ak alanlarda depolanmas ve kirlilii azaltc faaliyetlerin uygulanmaya konmamas nemli sorunlara neden olmaktadr. Yeralt sularnn kirlenmesinin nemli nedenleri tarm ilalar ve gbrelerinin bilinsiz kullanlmas, evsel atklarn dorudan topraa verilmesi ve kentsel ve endstriyel atk / atk sularn artlmadan evreye verilmesidir. Kat, sv yada gaz atklarn evreye verildikten sonra, iklim durumuna, topran yapsna ve zamana bal olarak yeralt suyuna tanmas sonucunda da kirlilik oluur. D.3.2. Akarsularda Kirlilik Salkl bir akarsuda bitki ve hayvan yaamyla ilgili olarak ekolojik bir denge olduu bilinen bir gerektir. Kirlenmeye neden olan etkenler bu dengenin deimesine neden olmaktadr. Akarsuya verilen kirleticilerin seyreltilmesi ve tanm zerinde sonu asndan nemli bir etken, akarsuyun debisidir. Akarsu ortamna atk su girdisi olmas durumunda, su ortamnda, zelliklerini kirlenmeden nceki kalitesine doru gtren bir doal artm ilemi balar. Bu sre akarsuyun zellikleri ve iklim koullar ile yakndan ilgilidir. Yava akan ve havuzlanma zellii gsteren akarsularn havalanma hz, yava olduundan doal artm olay uzun srmektedir. S ve dik akarsu yataklar iyi bir havalandrma salar. Normal olarak atk asimilasyonu iin lkemiz koullarnda en kritik durum,dk akm koullar ve yksek su scaklnn olduu yaz ve sonbahar mevsimlerinde olumaktadr. Zararl kimyasal atklarn bu doal artmayla temizlenmesi hemen tmyle akarsu akna baldr. Akarsu boyunca ilerlerken .drenaj alannn, dolaysyla su miktarnn artyla deriim der, pek ok kimyasal madde, reaktif zellikte olduundan absorbsi-yon, reaksiyon ve biyolojik ayrma gibi olaylarla uzaklamaktadr. Evsel atk suda bol miktarda bulunan
107

bakteriler akarsu ortamnda koullarn elverili olmamas nedeniyle hzla yok olur. maddelerinin azalmas, scaklk, baka canllar tarafndan yenilme gibi mikroorganizmalarn yok olmasn etkileyen ana unsurlardr. D.3.3. Gller, Gletler ve Rezervuarlarda Kirlilik
Tablo D.13.Engiz Deresi- 19 Mays Baraj Memba Kirlilik Analizi

Besin olaylar

PARAMETRE BOD5 Ca2+ Cl

-

BRM mg/L mg/L mg/L mg/L Pt-Co mg/L EMS/100mL mhos/cm EMA/100mL mg/L mg/L mg/L CaCO3 mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L CaCO3 mg/L m /s mg/L mg/L C EMS/100 mL mg/L mg/L CaCO3

Mays 2005 1,1 54,0 10,7 15,5 llmedi 9,7 105 348 650 0,05 1,95 175 9,7 14,03 0,10 0,004 0 0,06 0 8,5 0,84 0,372 17,3 10 25,5 550 200 175

Ekim 2005 1,5 51,0 14,2 7,3 20 10,6 95 374 30 0,20 2,34 170,0 15,8 13,11 0,40 0,002 0,10 0,18 0 8,6 3,56 0,238 32,6 70 15 280 300 192,5

COD Col (renk) DO E-Coliform EC10 Fe K

+ 6

Fekal Streptokok

M. Alkalinitesi Mg2+ Na
+

NH4+-N NO2 N NO3N o-PO4 pH PV Q (anlk) SO4 SS T T- Coliform TDS Toplam Sertlik
23

Ph. Alkalinitesi

Kaynak. DS 7. Blge Mdrl, 2005

108

Tablo D.14. Abdal Irma-akmak Baraj k Kirlilik Analizi

PARAMETRE BOD5 Ca Cl
2+ -

BRM mg/L mg/L mg/L mg/L Pt-Co mg/L EMS/100mL mhos/cm EMA/100mL mg/L mg/L mg/L CaCO3 mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L CaCO3 mg/L m/s mg/L mg/L C EMS/100 mL mg/L mg/L CaCO3

Mays 2005 1,2 59,0 7,1 5,5 llmedi 12,0 14 327 0 0,10 1,17 132,5 9,7 5,98 ,30 0,002 0,55 0,04 0 8,4 1,44 3,186 28,3 10 13 318 200 187,5

Eyll 2005 1,8 60,0 7,1 1,85 15 11,5 22 370 9 0,10 1,56 160 10,9 5,98 0,30 0,002 0,60 0 0 8,5 1,44 0,635 68,4 10 14 80 200 195

Kasm 2005 1,4 53,0 7,1 2,0 25 10,5 70 344 0 0,01 1,95 160,0 14,0 6,90 0,20 0,080 1,21 0,01 0 8,1 1,96 0,641 36,0 30 12 180 190 190

COD Col (renk) DO E-Coliform EC10 Fe K+ M. Alkalinitesi Mg Na

2+ + 6

Fekal Streptokok

NH4+-N NO2N NO3N o-PO4 pH PV Q anlk SO4 SS T T- Coliform TDS Toplam Sertlik
23-

Ph. Alkalinitesi

Kaynak. DS 7. Blge Mdrl, 2005

109

Tablo D.15. Tersakan ay-Havza k Kirlilik Analizi

PARAMETRE BOD5 Ca2+ ClCOD Col (renk) DO EC106 Fe K+ M. Alkalinitesi Mg2+ Na+ NH4+-N NO2N NO3N o-PO43Ph. Alkalinitesi pH PV SO42SS T TDS Toplam Sertlik

BRM mg/L mg/L mg/L mg/L Pt-Co mg/L mhos/cm mg/L mg/L mg/L CaCO3 mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L CaCO3

Temmuz 2005 6,2 68,0 17,0 58,9 20 7,3 407 0,35 6,24 202,5 4,9 19,09 2,50 0,029 1,50 1,50 0 8,4

Ekim 2005 4,7 55,0 10,7 7,2 25 9,1 424 0 4,68 175,0 12,2 14,95 1,25 0,012 0,50 0,67 0 8,3 6,00 34,6 30 21 270 187,5

mg/L mg/L mg/L C mg/L mg/L CaCO3

5,92 12,5 280 23 320 190

Kaynak. DS 7. Blge Mdrl, 2005

110

Tablo D.16. Terme ay- Deirmendere (Baraj Gl k ) Kirlilik Analizi

PARAMETRE BOD5 Ca2+ ClCOD DO E-Coliform EC106 Fekal Streptokok Fe K

+

BRM mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L EMS/100mL mhos/cm EMA/100mL mg/L mg/L mg/L CaCO3 mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L CaCO3 mg/L m /s mg/L mg/L C EMS/100 mL mg/L mg/L CaCO3
3

Ocak 2005 2,6 15,0 7,8 3,7 12,6 85 145 0 0,30 0,78 60 8,5 5,06 0,15 0 1,45 0,27 0 9,0 1,52 0,700 13 20 6 150 100 72,5

M. Alkalinitesi Mg
2+

Na+ NH4+-N NO2N NO3 N o-PO4 pH PV Q anlk SO4 SS T T- Coliform TDS Toplam Sertlik
23

Ph. Alkalinitesi

Kaynak. DS 7. Blge Mdrl, 2005

111

Tablo D.17. Tersakan ay- Ladik Gl Reglatr k Kirlilik Analizi

PARAMETRE BOD5 Ca2+ ClCOD Col (renk) DO EC10 Fe K+ M. Alkalinitesi Mg Na

2+ + + 6

BRM mg/L mg/L mg/L mg/L Pt-Co mg/L mhos/cm mg/L mg/L mg/L CaCO3 mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L CaCO3 mg/L m3/s mg/L mg/L C mg/L mg/L CaCO3

Temmuz 2005 1,8 42,0 6,4 14,3 25 7,0 245 0 2,34 137,5 6,1 8,05 0,25 0 0,15 0,06 0 8,2 3,44 1,0 3,8 20 22 190 130

Ekim 2005 4,8 40,0 5,7 10,9 40 8,4 280 1,10 2,34 125,0 9,7 6,90 0,25 0 0,10 0,40 0 8,6 7,80 0,09 24,0 210 19 190 140

NH4 -N NO2N NO3N o-PO4 pH PV Q anlk SO42SS T TDS Toplam Sertlik

3-

Ph. Alkalinitesi

Kaynak. DS 7. Blge Mdrl, 2005

112

Tablo D.18. Krtn ay-Kadky Baraj Yeri Kirlilik Analizi

PARAMETRE BOD5 Ca
2+

BRM mg/L mg/L mg/L mg/L Pt-Co mg/L EMS/100mL mhos/cm EMA/100mL mg/L mg/L mg/L CaCO3 mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L CaCO3 mg/L m/s mg/L mg/L C EMS/100 mL mg/L mg/L CaCO3

Mays 2005 0,9 50,0 9,9 20,6 llmedi 10,1 45 388 900 0,03 1,95 172,5 14,6 13,11 0,10 0,001 0,60 0,01 0 8,4 0,80 0,496 28,3 20 19 160 190 185

Eyll 2005 1,5 50,0 9,9 3,6 15 11,3 29 374 2 0,25 1,56 172,5 12,2 9,89 0,10 0 0,50 0,02 0 8,8 1,36 0,120 11,5 70 14,5 480 270 175

ClCOD Col (renk) DO E-Coliform EC10 Fe K

+ 6

Fekal Streptokok

M. Alkalinitesi Mg
2+

Na+ NH4+-N NO2N NO3 N o-PO4 pH PV Q anlk SO4 SS T T- Coliform TDS Toplam Sertlik
23

Ph. Alkalinitesi

Kaynak. DS 7. Blge Mdrl, 2005

113

Tablo D.19. Yeilrmak- aramba k Kirlilik Analizi

PARAMETRE BOD5 Ca2+ ClCOD Col (renk) DO EC106 Fe K+ M. Alkalinitesi Mg2+ Na+ NH4+-N NO2N NO3N o-PO43Ph. Alkalinitesi pH PV SO42SS T TDS Toplam Sertlik

BRM mg/L mg/L mg/L mg/L Pt-Co mg/L mhos/cm mg/L mg/L mg/L CaCO3 mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L mg/L CaCO3

Ocak 2005 1,4 63,0 16,3 3,7 llmedi 11,2 504 0,05 3,12 205 12,2 23,92 0,15 0,001 1,35 0,15 0 8,6

Temmuz 2005 2,2 49,0 11,4 17,2 15 8,8 425 0,15 2,73 195 24,3 19,09 0,40 0,001 0,55 0,15 0 7,9 2,04 54,2 60 20 320 222,5

Ekim 2005 4,6 40,0 9,9 14,8 20 8,3 370 0,10 2,34 175,0 21,3 14,03 0,40 0,002 0,60 0,04 0 8,5 3,24 30,7 30 20 290 187,5

mg/L mg/L mg/L C mg/L mg/L CaCO3

1,44 36,5 140 8 410 207,5

Kaynak. DS 7. Blge Mdrl, 2005

114

D.3.4. Denizlerde Kirlilik Denizleri kirleten kaynaklar deniz ortamnn alc ortam olmas nedeniyle ok eitlidir.Bunlar ; -Havadan kirlenme: Isnma ve enerji retimi iin yaklan petrol trevleri, kmr ve dier yaktlar fabrikalar ve giderek artan ara says nedeniyle ortaya kan egzoz gazlar sadece atmosferi kirletmekle kalmayp meteorolojik olaylarla denizleri kirletmektedir. -Deniz aralarndan kaynaklanan kirlenme; Genelde gemi sintine sularnn denize baslmas ve gemilerin akaryakt ikmali srasnda meydana gelen sznt ve kaak olaylar sonucu, tankerlerin kazalar sonucu ve gemi tuvalet, p ve atk yiyeceklerden kaynaklanmaktadr. zellikle deniz kysna kurulmu olan yerleim birimlerinin herhangi bir artm yapmadan kanalizasyonlarn dorudan denize vermeleri veya dier yerleim birimlerinin dereler vastasyla atk sularn denize ulatrmalar ve ky blgeleri yaygn bir ekilde kirlenmektedir.

Tablo D.20. l Snrlar erisinde Yer Alan Su Kaynaklar ve Bu Kaynaklarn Kirlenme Nedenleri Su Kayna 1-Karadeniz 2-Kzlrmak 3-Yeilrmak 4-Mert Irma 5-Krtn ay 6-Ylanl Dere Kirlenme Nedenleri Evsel sv atk, evsel kat atk, sanayi atklar, zirai faaliyetler, denizcilik Evsel Atksular, evsel kat atklar ve sanayi atklar, zirai faaliyetler Evsel atksular, evsel kat atklar sanayii atklar, zirai faaliyetler Evsel sv atk, evsel kat atk, sanayi atklar,zirai faaliyetler Evsel sv atk, evsel kat atk, sanayi atklar, zirai faaliyetler Evsel sv atk, evsek kat atk, sanayi atklar, zirai faaliyetler

Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

Deniz kirliliinin balca nedenleri u ekilde sralanabilir: 1- l merkezinde evsel nitelikli atk sularn artlamamas, 2- Kk yerleim merkezlerinde Terme ilesi hari artma tesisi bulunmay, 3- Fosseptik atklarn vidanjrlerle ekildikten sonra geliigzel yerlere boaltlmas, 4- Organize sanayi blgelerinin artma tesislerinin bulunmamas 5- Sanayi kurulularnn bir ksmnda artma tesislerinin bulunmamas, 6- Deniz aralarnn oluturduu kirlilik te yandan atk sular genel olarak: 1- me ve Kullanma suyu rezervlerine karmas,

115

2- Alc ortamdaki canl hayat tehdit etmesi , 3- Yeralt suyunda kirlilik meydana getirmesi, 4- Etrafa kt kokular yaylmas 5- Haere ve zararl canllarn remesine neden olmas 6- Suyun renginde deiikler olmas 7- Alc ortamlarn (gl, deniz, akarsu gibi) rekreasyon alan olarak kullanmn engellemesi, gibi nedenlere sebep olabilirler. D.4. Su ve Ky Ynetimi, Strateji ve Politikalar Deniz kirliliinin nlenmesi iin; 1-Altyap sistemlerinin artma tesisi ile sonulandrlmas 2-Altyap sistemleri bulunmayan yerleim birimlerinde uygun foseptik sistemlerinin kullanlmas 3-Sanayi tesislerine atk su artma tesisi kurulmas gerekmektedir. Alnan tedbirlerden en nemlisi ller Bankasnn evsel atk sularn artm iin yrtt projedir. Projenin tamamlanmas ile birlikte sahilde evresel ynden byk iyilemenin olmas beklenmektedir. Mevcut durumda Bykehir Belediye snrlar ierisindeki evsel atk sular merkez ve Atakum blgesi olmak zere iki ayr blgede toplanmaktadr. Atakum blgesindeki atk sular, Ky hizmetleri Blge Mdrlnn Bafra tarafnda kalan sahil kesimindeki kumluk alanda toplanmakta ve terfi istasyonu ile geici olarak denize dearj edilmektedir. SASK Genel Mdrl tarafndan yapm devam eden kolektr almas tamamlandnda atk sular bu kolektr hatt ile merkez kolektr hattna balanarak artma tesisine tanacaktr. Merkez blgesindeki atk sular ise u an iin Canik Blgesi snrlarnda kalan Balk Barna terfi istasyonu ile geici olarak denize dearj edilmekte olup ller Bankas tarafndan yapm devam eden kolektr hattnn tamamlanmas ile Organize Sanayi Blgesi nnde yaplmas planlanan atk su artma tesisine balanacaktr. Samsun kanalizasyon projesi kapsamnda yer alan atk su artma tesisi ve derin deniz dearj ihale almalar halen devam etmekte olup bu yl sonuna kadar ihaleye klacaktr. Samsunda bir tanesi Bykehir Belediyesi snrlar iinde olmak zere 4 adet kk sanayi sitesi ve Tekkeky lesi snrlar iinde de bir adet organize sanayi blgesi bulunmaktadr. l snrlar dahilinde bulunan Organize Sanayi Blgesi iin imar uygulama alan 1.590.933 m2, artma tesisi alan 12.785 m2 olarak yer ayrlmtr. OSB ierisinde 117 adet sanayi parseli bulunmaktadr. OSB Mteebbis teekkl bakanl tarafndan artma tesisi avam projesi plan hazrlanm ve San. Ve Tic. Bakanlna sunulmutur. OSB ye ait atk su artma tesis projesi ett karakteristii San. Ve Tic. Bakanlnn 1998 yl yatrm programnda yer almaktadr.

116

Halen Organize Sanayi Blgesinde 50 parselde 27 tesis faaliyette olup 34 parselde 32 tesis inaat halindedir. Blge altyaps Organize Sanayi Blgesi ile birlikte imar plan komusu olduu lkadm Kk Sanayi Sitesi ve 19 Mays Kk Sanayi Sitesine de hizmet verecek ekilde proje ve ina edilmitir.
Tablo D.21. Atk su Artma Tesisleri ve Dearj Noktalar
S. NO 1 LENN ADI SAMSUN KANALZASYON DURUMU DEARJ NOKTASI ARITMA TESSNN OLUP OLMADII u anda deniz dearj yaplyor. Atk su Artma Tesisi almalar devam ediyor. Yok LLER BANK. YAPILAN ALIMALAR Ana kolektr almalar bu yl sonuna kadar bitecek. ARITMA TESS ALIMALARINDA SON DURUM AAT Temrin Plan Bakanlk onayna sunuldu.

Tekkekyden Ana kolektr yl sonuna Karadeniz kadar tamamlanacak. Ara sokak ebeke almalar devam ediyor. Hdrellez deresi vastasyla Karadeniz % 100 Kanalla Karadenize Abdal deresine

OSB

3 4

ALAAM

Yok

Fizibilite almalaryla ilgili olarak SASK ile grlyor. AAT Temrin Plan onayland. - AAT Temrin Plan onayland.

AAT Temrin Plan Bakanlk onayna sunuldu. Arazinin tahsisi aamasnda almalar devam etmektedir ller Bankasna mracaat edildi, arazi tahsisi aamasnda almalar devam etmektedir. naata baland. 2007 sonunda bitirilmesi planlanyor. 23/07/2003 tarihli Dearj izni var Fizibilite almalar devam etmekte olup, kamulatrma aamasndadr. Fizibilite almalar devam etmektedir. Arazinin tahsisi aamasnda almalar devam etmektedir Fizibilite almalar devam etmekte olup, arazi tahsisi aamasndadr. 27/12/2005 tarihli dearj izni var

ASARCIK

Tamamlanmam (kanalizasyona bal nfus %70) % 91

yok

AYVACIK

Foseptik ukurlarna Badut Kanal Kzlrmak Yeilrmak

yok

- AAT Temrin Plan onayland. AAT Temrin Plan onayland.

6 7

BAFRA ARAMBA

Tamamland Tamamlanmam (kanalizasyona bal nfus %80) %95 tamamlanm Tam olarak tamamlanmamtr Tamamlanm (kanalizasyona bal nfus %95) Tam olarak tamamlanmamtr

var yok

8 9

HAVZA KAVAK

Tersakan Mert Irma

yok yok

AAT Temrin Plan onayland. AAT Temrin Plan onayland. AAT Temrin Plan onayland.

10

LADK

Ladik deresi vastasyla Ladik gl Engiz ayna ve artma tesisine

yok

11

19 MAYIS

12 13

SALIPAZARI TEKKEKY

%50 si tamamlanm Tam olarak tamamlanmam

Terme ay Kanallarla Karadeniz

Ballca sigara fab. Bnyesinde kurulan artma tesisi kullanlyor Su ve Kanalizasyon ileri Bykehir Belediyesine devredilmitir Artma tesisi var Proje hazr -

AAT Temrin Plann sundu -

14 15 16

TERME VEZRKPR YAKAKENT

Tamamlanm Tamamlanm (kanalizasyona bal nfus %90) Yok

Terme ay Esenli ve ulubay derelerine Fosseptik ukurlarna

AAT Temrin Plan onayland. AAT Temrin Plan onayland.

28/02/2006 tarihli dearj izin belgesi var Fizibilite almalar devam ediyor. Arazinin tahsisi almalar devam ediyor.

Kaynak:evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

117

Artma tesisinin bir an nce kurulmasna ilikin OSB mdrlne gerekli yazmalar yaplmtr. OSB mdrlnn cevabi yazlarnda OSBde oluan atk su karakteristiinin tam olarak belli olmad ve atk su artma tesisinin projelendirilmesi ve yapm aamalarnn blgemiz bykehir belediyesi snrlar ierisine alnmasn mteakip ve artlacak atk suyun nitelik ve niceliinin doru olarak tespit edilmesi amacyla, mterek ebekeye atk sularn verecek kk sanayi sitelerinin doluluk oranlar belli bir younlua ulatnda bakanlmz koordinasyonu ve ibirlii ierisinde deerlendirilecei bildirilmitir. Samsun ime suyu havzalar:ehrimizin ime, kullanma ve endstri suyunun temini 23 Ekim 1972 tarih ve 7/5290 sayl bakanlar Kurulu Karar ile DS tekilatna verilmi ve DS 7. Blge Mdrlnce yrtlen planlama almalar 1979 ylnda tamamlanm, Samsun ehir me ,Kullanma ve Endstri Suyu Temin Projesi Planlama Raporu yaynlanmtr. Samsun ime suyu projesi 4 ana niteden olumaktadr. 1-akmak Baraj naat 2-letim Hatt ve Atakum Ana Depo naat 3-Su Artma Tesisleri naat 4-ehir me ebekesi, depolar ve terfi hatlar inaat akmak Baraj Samsun ime suyu projesinin depolama tesisi olarak grev yapacak olup, aramba ovasnn gneyinde , aramba ilesinin 20 km gney batsnda Abdal Irma zerinde ina edilmitir. me suyu havzalarnn korunmasna ynelik Bykehir Belediyesine ynetmelik ve ime suyu kaynaklarnn korunmasna ilikin genelge maddeleri bildirilerek bu alanlarda suni gbre ve tarm ilalar kullanm hakknda uyulmas gereken hususlara uyulmasna hassasiyet gsterilmesi istenmitir. D.5. Su Kaynaklarnda Kirlilik Etkenleri D.5.1. Tuzluluk

Samsun ilinde bu konuda alma yaplmamtr. D.5.2. Zehirli Gazlar

Samsun ilinde bu konuda alma yaplmamtr. D.5.3. Azot ve Fosforun Yol At Kirlilik

Samsun ilinde bu konuda alma yaplmamtr. D.5.4. Ar Metaller ve z Elementler Samsun ilinde bu konuda alma yaplmamtr.

118

D.5.5. Zehirli Organik Bileikler Samsun ilinde bu konuda alma yaplmamtr. D.5.5.1. Siyanrler Samsun ilinde bu konuda alma yaplmamtr. D.5.5.2. Petrol ve Trevleri Samsun ilinde bu konuda alma yaplmamtr. D.5.5.3.Polikloro Naftalinler ve Bifeniller Samsun ilinde bu konuda alma yaplmamtr. D.5.5.4.Pestisitler ve Su Kirlilii Samsun ilinde bu konuda alma yaplmamtr. D.5.5.5.Gbreler ve Su Kirlilii Yurdumuzun ukurovadan sonra en verimli ovalar olan aramba ve Bafra Ovalar ilimiz snrlarnda bulunmakta olup tarmsal verimin arttrlmas iin yani daha fazla rn elde etmek amacyla youn bir ekilde kimyasal gbreler ve zirai mcadele ilalar kullanlmaktadr. Tarmsal adan faydal olan bu uygulama Yeilrmak ve Kzlrman kirlenmesine neden olmaktadr. Yeilrman ilimiz snrlar iinde kalan blm kirlilik asndan en fazla tarmsal kaynakl uygulamalardan etkilenmektedir. Tarmsal arazilerde kullanlan kimyasal gbrelerin bilinsiz kullanm neticesi gerek sulama kanallarna karmas ile gerekse de taban suyu ykseklii nedeniyle zellikle yal havalarda direkt veya indirekt olarak alc ortamlara karmas, bu ortamlardaki azot ve fosfor miktarnn artmasna sebep olmaktadr. Arazinin meyilli olmas tarmsal kirlenmenin rmaklara karmasn daha da kolaylatrmaktadr. Samsun il snrlar ierisinde kalan Kzlrmak ve Yeilrmak havzalarnda yine youn bir ekilde zararllarla mcadele almalar yrtlmektedir. Burada kullanlan zirai mcadele ilalarnn yukarda aklanan benzer usullerle alc ortamlara karmas rmaklarda kirlilie sebep olmaktadr. Ovada kullanlan zirai mcadele ilalar, nem srasna gre insketisitler (bcek ldrcleri), herbisitler (ot ldrcler) ve rodendsitler (kemirici ldrcler)dir.

119

Tablo D.22. 2005 Yl Samsun li Gbre Tketim Miktarlarnn lelere Gre Dalm
TOPLAM (Ton) 95.733 2.603 2.484 260 834 22.560 16.333 19.551 1.180 670 1.438 3.160 3.673 7.640 12.930 417 SAF N (Ton) 24.158 684 643 62 212 5.954 4.110 4.661 277 176 397 833 869 1.929 3.250 101 SAF P2O5 (Ton) 6.912 95 247 33 19 1.668 853 2.049 113 46 113 27 364 294 945 46 SAF K2O (Ton) 1.195 0 7 0 0 305 135 234 4 0 7 0 16 14 465 8

LENN ADI L TOPLAMI MERKEZ ALAAM ASARCIK AYVACIK BAFRA ARAMBA HAVZA KAVAK LADK ONDOKUZMAYIS SALIPAZARI TEKKEKY TERME VEZRKPR YAKAKENT

Kaynak:l Tarm Mdrl, 2005

Tablo D.23. 2005 Yl Samsun li Zirai Mcadele lalar Tketimi

LALAR nsektisitler Fungusitler Herbisitler Rodondisit Ve Mollusidler Akarisitler Nematosit Ve Fumigantlar Klk Ve Yazlk Yalar Dierleri (Fiek)
Kaynak:l Tarm Mdrl, 2005

TKETLEN MKTAR (Kg.-Lt.) 186.696 100.002 81.906 56 1.066 0 0 1.150

120

Bu ilalarn ounluu organik fosforlu ve karbonatl ilalar olup ok zehirlidirler. limiz genel olarak bol ya almaktadr. Topra asit karakterdedir. Bu durum pestisitler dediimiz zirai mcadele ilalarnn suda znrln arttrd gibi su kaynaklarna tanmasn da kolaylatrmaktr. Ovalarda zirai mcadele ilalar zellikle de eltik tarmnda kullanlan yabanc ot ldrcler, ok bilinsizce kullanlmaktadr. Kullanlan ilalarn dozaj, zaman ve hava durumu gibi unsurlar iftiler tarafndan iyi tespit edilememektedir. Yaplan almalarda ila kullanmnda iftilerin %58 inin ilalarn kullanm ekline uygun olmayan tarzda kullanlmaktadr. Bu durum, kirlilik asndan ok byk tehlike arz etmektedir. te yandan lkemizde toprak kullanm ve beraberinde getirdii sorunlar gnmzde giderek nem kazanmaktadr. Bu sorunlarn nemli sonularndan birisi de byk ldeki toprak kayplardr. Dolaysyla da hem hzla artan nfusumuz iin gerekli, hem de lkemizin dviz girdileri iinde nemli bir yeri olan tarmsal rnler zerindeki etkileridir. ou kez grld ve uygulamann sre geldii tarm d topraklarn ama d kullanm da byk sorun tekil etmektedir. eitli sanayi kurulular, konut yerlemeleri, turistik gelimeler, karayollar, motorlu ulam aralar, barajlar, sulama kanallar vb. lke kalknmasnda olumlu etki yaratt kadar, doann biyolojik dengesini alt st eden olumsuz sonular da birlikte getirmektedir. Doal kaynaklarmzn zenginliine karn, olumsuz doa gleri ve yama derecesine varan bilinsiz kullanmlar sonucunda sorunlarmz gittike artmaktadr. Tarm alanlarnn bugn yerleim alanlar ve sanayileme ile urad kayplarn nlenmesi ve ekonomik ynden tarmsal rnlerle salanabilecek imkanlarn korunmas iin; Yerleim alanlar ile verimli tarm alanlarnn kayplar nlenmelidir, Sanayilemenin dz alvyal alanlardan eimli alanlara kaydrlarak zellikle I.ve II.Snf tarm alanlarnn bu yolla kayb kesinlikle nlenmelidir. Toprak ve su korunumu nlemlerinin iftimize retilmesi salanarak erozyonla mcadele edilmelidir. Sanayi siteleri yerleimi iin verimli tarm alanlarndan ziyade eimli alanlar seilmelidir. Artan sanayileme ile birlikte zellikle endstriyel faaliyetler esnasnda bacalardan kontrolsz olarak aa kan emisyonlarda toprak kirliliine sebep olmaktadr. Bacalardan kontrolsz olarak aa verilen gaz ve partikller ok uzak mesafelere dahi tanarak bitkiler ve topraklar zerinde birikmektedir. Havaya verilen gazlar bata karbonmonoksit, kkrtdioksit, azotdioksit ve hidrokarbonlar gibi kirletici emisyonlar iermekte ve bunlarn fazlal asit yamurlarna neden olmaktadr. Gerek endstriyel ve gerekse dier kaynaklardan atmosfere salnan kkrt, azot oksitler, hidrokarbonlar gibi kirleticiler atmosferde eitli kompleks, kimyasal ve fiziksel reaksiyonlara uramak suretiyle yeni rnlere dnr. Sz konusu asit karakterli yeni rnlerin yeryzne geri dnmeleri ounlukla yamur ve kar iinde znm halde tanmak suretiyle gereklemektedir. Atmosferde asit karakterli yeni rnlerin oluumuna ve
121

dolaysyla asit yamurlarna neden olan azotoksitler ve kkrtoksitlerin asiditenin yaklak %30 -70' inden sorumlu olduu bilinmektedir. Asit yamurlarn etkisiyle topraklar asitlemekte ve bitki rts tahrip olmaktadr. Ayrca emisyonlar ierisinde yer alan bakr, inko, demir ve kadmiyum gibi ar metaller toprak ve bitki zerinde birikim gstermektedir. Bilindii gibi yurdumuzun ukurovadan sonra en verimli ovalar olan aramba ve Bafra Ovalar ilimiz snrlarnda bulunmaktadr. Bu ovalarn verimli kullanm sonucu ilimizde ekonominin gelimesi kanlmazdr. zellikle tarmsal sanayinin gelierek yeni i sahalarnn almas ii istihdamn salayacaktr. Verimli topraklarmzdan elde edilen yksek kalitedeki rnlerimizin ziyan edilmeksizin kendi ilimiz snrlar ierisinde kurulacak olan iletmelerde deerlendirilmesi, tamaclk vb. gibi giderleri de azaltmas sebebiyle az maliyetle ok kar edilmesi gibi avantajlarda salayacaktr. limizde, zellikle Bafra Ovasnda sebze retimi olduka fazla yaplmakla birlikte bunlar ileyecek bir sala, oklama, konserve vs tesisler bulunmamaktadr. limizde daha ok eltik ileme, fndk ve un fabrikalar tarmsal sektr olarak grlmektedir. limizin iklim ve toprak yaplar incelenerek yeni endstriyel bitkilerin yetitirilebilirliinin aratrlarak sosyokltrel yapnn gelitirilmesi ve ekonominin dzeltilmesi ve yeni sektr araylarna gidilmelidir. Tm bu almalar esnasnda ve yeni kurulacak sektrlerde 2872 Sayl evre Kanunu ve bu kanuna dayanlarak karlan Ynetmelik hkmlerine uyulmas gerekmektedir. D.5.5.6. Deterjanlar ve Su Kirlilii Samsun ilinde bu konuda alma yaplmamtr. D.5.6. znm Organik Maddeler Samsun ilinde bu konuda alma yaplmamtr. D.5.7. Patojenler Samsun ilinde bu konuda alma yaplmamtr. D.5.8. Askda Kat Maddeler Samsun ilinde bu konuda alma yaplmamtr.

122

D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirlilii Samsun ilinde bu konuda alma yaplmamtr.

KAYNAKLAR: -DS 7. Blge Mdrl 2005 -l evre ve Orman Mdrl 2005 -l Tarm Mdrl 2005

123

E. TOPRAK VE ARAZ KULLANIMI E.1. Genel Toprak Yaps

lde grlen iklim ve jeolojik yap farkllklar ile vejetasyondaki eitlilik deiik zelliklere sahip topraklarn olumasna neden olmutur. Tarm arazilerinin I.,II., III. ve IV. snf araziler zerinde younlat ancak en fazla yzlm sahip olan orman alanlar ile ayr mera alanlarnn VII. Snf araziler zerinde olduu grlmektedir. I- IV. Snf aralnda 321.221 ha.lk alanda tarm yaplyor olmas, V VIII. snf aralnda ise 134.103 ha.lk alanda tarm yaplyor olmas Samsun linde agro- ekolojik faktrlerin retimde nemli kst tekil ettiini gstermektedir. E.2. Toprak Kirlilii E.2.1. Kimyasal Kirlenme E.2.1.1 .Atmosferik Kirlenme limizde faaliyet gsteren Samsun Gbre Sanayi (TGSA) ve Karadeniz Bakr letmelerinin ekim alanlarna olan etkileri aratrlmtr. alma sonucunda topraktaki kalnt kirleticilerin miktarlar yzey katlarnda fazla olup, zellikle demir,bakr,flor birikimi belirlenmitir. Ayrca derinlikte ph da dme saptanmtr. Alnan topak rneklerinin analizi fabrikalar evresindeki alanlarn rzgar ynne bal olarak 3-6 km arasnda youn flor, demir ve bakr emisyonu etkisinde kaldn gstermitir. Buna bal olarak da toprak yzeyinde asitleme etkisi gstermitir. E.2.1.2. Atklardan Kirlenme Topraklarn eitli yollarla kirlendii bilinmektedir. Hava veya sulardan meydana gelen her trl kirlenme ayn zamanda topra da kirletmektedir. Bu yzden su ve havadaki kirlilik dzeyini azaltmakla toprak kirliliini de nlemi olur. rnein sanayi tesislerini belli blgelerde toplayp ortak artma niteleri ve baca filtreleri kurulmaldr. ehir kanalizasyon atklar mutlaka artlmal, eer kullanlma imkan varsa atk sular tarmda kullanlmaldr. Ayn ekilde artma nitelerinde biriken artma amurlar da topraa slah edildikten sonra verilmelidir. Sanayi blgeleri ve tarm arazileri mutlaka belli bir plan erevesinde tespit edilmeli, tarma uygun araziler kesinlikle sanayi tesislerinden ayrlmaldr. Kat atklar ve zellikle pler mutlaka deerlendirilmeli ve kesinlikle topraa dklmemelidir. Tarmsal almalarda kullanlan zirai mcadele ilalar mutlaka bilinli kullanlmaldr. Bu ilalar seilirken ok dikkat edilmeli, zellikle toprakta kalc olmayanlar tercih edilmelidir. lalar kullanlrken doz durumu iyi tespit edilmeli fazla kullanmdan kanlmaldr.

124

Atklar genel olarak p ve kat atklardan kaynaklanan toprak kirlilii, radyoaktif atklardan kaynaklanan toprak kirlilii ve zirai mcadele ilalardan kaynaklanan toprak kirlilii alt balklar altnda incelersek; -p Ve Kat Atklardan Kaynaklanan Toprak Kirlilii: Evlerden kan plerle birlikte, endstriyel, ticari, madencilik tarm faaliyetleri sonunda ortaya nemli miktarda kat atklar kmaktadr . Bu atklarn toplanmas ve depolanmas eitli ekillerde arazi kayb ve toprak kirliliine neden olmaktadr. Son yllarda grlen nfus artyla birlikte hzl ehirleme ve sanayileme tketimin eitlenerek artmas hayat standartlarnn deimesi, kii bana den kat atk miktarn ykseltmitir. Ancak kat atklarn toplanmas ve imhasnda henz istenilen seviyeye ulalamamtr. Kent evrelerinde oluturulan p sahalar hem topra kullanlamaz hale getirmekte hem de bata salk olmak zere eitli evre sorunlarna neden olmaktadr. eitli faaliyetler sonucu meydana gelen atklar genelde hibir ileme tabi tutulmakszn toprak veya su gibi alc ortamlara verilmektedir. zellikle kentte il merkezi ve ilelerin byk bir problemi olan pler arazilere geliigzel braklmakta yada gmlmektedir. Toprak bu yolla hem mikrobiyal adan kirlenmekte hem de kat atklardan szan sular yeralt sularn yada akarsular kirletmektedir. -Radyoaktif Atklardan Kaynaklanan Toprak Kirlilii: Son yllarda nkleer enerji kullanm giderek artmaktadr. Nkleer enerjinin faydalar yannda, uzun sre kalc radyoaktif atklar nemli evre sorunlarna neden olmaktadr. Radyoaktif atklar su, hava ve eitli yollarla topraa ulamakta ve uzun sre toprakta kalc etkisini gstermektedir. Radyoaktif madde bulaan topraklarda yetien rnler de ayn kirlilikten etkilenmektedir. evre sorunlar snr tanmamakta ve eitli kirletici emisyonlar kilometrelerce uzaklara tanarak etki edebilmektedir. Yurdumuzda nkleer santral bulunmad halde, ernobil kazas nedeniyle yaylan radyoaktif atklarn toprak ve rnlerde yol at kirlilik hepimizce bilinmektedir. -Zirai Mcadele lalarndan Kaynaklanan Toprak Kirlilii: Pestisitler, bitki hastalklar, zararl bcekler ve yabanc otlar gibi , tarmsal rnleri olumsuz ynde etkileyen etmenlere kar kullanlan kimyasal maddelerdir. Bu maddelerden bir ksm bozulmadan toprakta uzun sre kalabilmekte bir ksm suya geebilmekte veya toprak ierisinde yeni kontaminasyonlar oluturabilmektedir. Yurdumuzda olduu gibi Samsun'da da her geen gn pestisit kullanm artmaktadr. rn verimine olan olumlu etkileri yannda yanl kullanma ve seilen pestisitin trne gre nemli evre sorunlarna neden olmaktadr.

125

Yaplan aratrmalarda toprak ve sularda ila kalntlarna rastlanmaktadr. Pestisit kalntlar ile kirlenmi topraklarda yetitirilen bitkilerin bu ilalarn bir ksmn bnyesine ald ve bu yolla gda zincirine katld bilinmektedir. Ayrca pestisit kalntlar topraktaki yararl mikroorganizmalar ksmen veya tamamen yok etmektedir. Samsun ilinde zellikle tarmsal ilalarn ve gbrelerin neden olduu kimyasal kirliliin ok fazla olduu bilinmektedir. Bu yolla kirlenen topraklarn ayn zamanda eitli yollarla yeralt sularn, akarsular, denizleri kirlettii, kirli sularla sulanan topraklarda zararl maddeler biriktii bilinmektedir. rnein tarmsal retimi artrmak iin Yeilrmak Havzasnda (aramba Ovas) youn bir gbreleme ve zirai mcadele yaplmaktadr. Havzada genelde tm tarm rnleri ortalamas dekara 3-20 kg arasnda ticari gbre atlmaktadr. Ayrca genellikle byk ve kkba hayvanlarn kat ve sv dklar ile yataklk olarak kullanlan sap, saman gibi maddelerden meydana gelen ahr gbresi de ova tarmnda ok youn olarak kullanlmaktadr. Yrede dekara yaklak olarak 300-400 kg ahr gbresi kullanlmaktadr. Yeilrmak Havzasnda bir ylda kullanlan ahr gbresi yaklak olarak 28.000 ton civarndadr. Bu miktarn yaklak %25'i Amonyumnitrat, %75'i ise Amonyumslfat gbresidir. Her trl tarmn yapld aramba Ovasnda yksek oranda pestisit kullanlmaktadr. Uygulan biimleri ve dozaj durumlar ok deiik olan bu uygulama sonucu Yeilrmak, ilimizde en ok bu yollarla kirletilmektedir. E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme Artlmadan dearj edilen endstri ve ehir atk sular ile bu sularn kirlettii dere, rmak, gl gibi kaynaklar nemli lde toprak kirliliine neden olmaktadrlar. Kaynaklarn kt oluu nedeni ile bu tr sular tarmsal sulamada kullanlmaktadr. Bunun sonucu, kirli sular iindeki, kat ve sspanse maddeler, ar ve iz elementler toprakta birikerek fiziki, biyolojik ve kimyasal yapy etkilemektedir. Ar metal ve iz element-lerin,toprakta fitotoksik dzeyde zenginlemesi bitki geliimi ve verimi etkilemekte, kirletici maddeleri bir ksm burada yetien bitkilerle ve besin zincirine gemektedir. Yaplan bilimsel aratrmalar, kirli sular nedeniyle verimli ova ve tarm topraklarmz etkilendiini gstermektedir. zellikle kanalizasyon atklarn tayan kaynaklardan yaplan sulama ile eitli sebze ve meyvelere ulaan parazitlerin sal olumsuz ynde etkiledii grlmektedir. E.3. Arazi E.3.1. Arazi Varl E.3.1.1. Arazi Snflar Kullanma kabiliyetine gre snflandrmada en geni kategoriyi oluturan kabiliyet snflar sekiz adet olup toprak zarar ve snflandrlmalar l. snftan VIII. Snfa kadardr. lk drt arazi snf, iyi bir toprak idaresi altnda, yreye adapte olmu tarla bitkileri ile orman, mera ve ayr bitkilerinin iyi bir ekilde yetitirme yeteneine sahiptir. V., VI. ve VII. Snflar bulunduklar yreye adapte olmu yerli bitkilerin yetimesine elverilidir. Bunlardan V.ve VI.
126

snflarda, toprak ve korunma nlemi alnmas koulu ile baz zel bitkilerde yetitirilebilir. VIII. snf arazi ok etkin ve pahal slah almalar ile retime alnabilinirse de rn ve yatrm harcamalarn karlayamaz. Buna gre Samsunda arazi snflamas yapldnda sras ile; Snf l -Bu snf topraklarn, kullanlmalarn kstlayan hafif derecede bir veya iki snflandrmas olabilir. Topografyalar hemen hemen dzdr. Su ve rzgar erozyonu zarar yok veya ok azdr. Toprak derinlii fazla drenajlar iyidir. Tuzluluk, sodiklik (alkalilik) ve tallk gibi sorunlar yoktur. Su tutma kapasiteleri yksek ve verimlilikleri iyidir veya gbrelemeye cevap verirler. ok retken olup geni bir bitki seim aralna sahiptirler. Kltr bitkileri yetitirilmesinde olduu kadar, ayr, mera ve orman iinde gvenli olarak kullanlabilir. Topraklar kolay ilenmekte olup gbreleme, kireleme, yeil gbreleme, bitki artklar ve hayvan gbrelerinin topraa verilmesi, adapte olmu bitkilerin mnavebeye alnmas gibi olaan amenejman ilemelerinden bir veya bir kann uygulanmasna ihtiya gsterirler. Samsunda l. Snf arazinin yaylma alan toplam 42.079 hektar olup il yzlmnn %4.4'n tekil etmektedir. %98.22 'sini alviyal %1.8 'ini de kolviyal topraklar oluturmaktadr. Hemen hepsi %2 den daha az eimlidir. %98.3 nde toprak derin , %1.7 sinde orta derindir.10.399 hektarn sulu, 28.696 hektarnda kuru tarm yaplmakta, 10.395 hektarnda da fndk yetitirilmektedir. Kalan 1889 hektardan 689 hektar orman ve funda rts altnda olup, 1210 hektar yerleik alan haline gelmi bulunmaktadr. Snf II- Bu snftaki topraklar ktlemeyi nlemek veya ileme srasnda hava su ilikilerini iyiletirmek iin yaplan koruma uygulamalarn ieren dikkatli bir toprak uygulamasn gerektirir. Snrlandrmalar az ve uygulamalar kolayca yerine getirilebilir cinstendir. Topraklar kltr bitkileri, ayr, mera ve orman iin kullanlabilir. Bu snftaki topraklarn snrlandrmalar : (1) Hafif eim, (2) Orta derecede su ve rzgar erozyonuna maruzluk veya gemiteki erozyonun orta derecede olumsuz etkileri (3) dealden daha az toprak derinlii (4) Biraz elverisiz toprak yaps ve ilenebilirlii, (5) Hafiften ortaya kadar deien, (6) Kolayca dzeltilebilen fakat yinede grlebilen takn zarar, (7) Drenajla dzeltilebilir fakat srekli olarak orta derecede snrlandrma eklinde var olan yallk (8) Toprak kullanma ve idaresi zerindeki hafif iklimsel snflandrmalarn tek tek yada kombinasyon eklinde etkileri ierir. Bu snftaki topraklar iftiye bitki seimi ve amenejman uygulamalar bakmndan snf l dekinden daha az serbestlik salar. Bunlar ayn zamanda zel toprak koruyucu bitki yetitirme sistemleri, toprak koruma uygulamalar, su kontrol yaplar veya kltr bitkiler iin kullanldklarnda uygun ileme yntemleri gerektirirler. Samsun ilinde II. Snf araziler 115.504 hektarlk yzlmleri ile %12'lik bir oran tekil eder. Bu arazilerin %70.2'sini

127

alviyal, %14.8'ini kestane rengi, %8.2'sini kolvyal %0.2'sini gri-kahverengi orman topraklar oluturmaktadr. Bu snf arazilerin %75.4 nde eim %0.2 , %23.6 snda %2-6 ve %1.0 unda ise %12 den fazladr. Topraklarn %83.3 derin, %16.7 si orta derin veya sdr. Eimi %0.2 oranlarn %69.8 inde drenaj yetersizlii grlmektedir. Bir ksmnda hafif veya orta derecede erozyon hkm srmektedir. Snf III-Bu arazilerde u snrlandrmalarn bir veya birka bulunabilir. 1Orta derecede eim, 2iddetli su veya rzgar erozyonuna maruzluk yahut gemiteki erozyonun iddetli olumsuz etkileri, 3rne zarar veren, sk taknlar, 4Alt toprakta ok yava geirgenlik, 5Drenajdan sonraki, yalk veya bir sre iin devam edecek, gllenme, 6S kk blgesi, 7Dk rutubet tutma kapasitesi, 8Kolayca dzeltilmeyen dk verimlilik, 9Orta derecede tuzluluk veya sodiklik Bu snftaki ya veya yava geirgen fakat hemen hemen dz topraklarn ou, ilendiinde, drenaj ve topran yaps ile ilenebilirliinin srdrecek bir rn yetitirme sistemin gerektirir. Balklamay nlemek ve geirgenlii dzeltmek iin byle topraklara organik madde ilave etmek, ve ya olduklarnda ilemeden kanmak gerekir. Sulanan alanlardaki III. Snf arazi topraklarnn bir ksm yksek taban suyu, yava geirgenlik , tuz veya sodyum birikmesinden dolay, snrl olarak kullanlmaktadr. nc snf araziler Samsun ilinin %10.4'n tekil eder. Toplam alanlar 99.253 hektardr. ldeki alviyal topraklarn %1.6'sn, kolvyallerin %31.4' krmz-sarpodzolik topraklarn %75.6'sm, gri-kahverengi podzolik topraklarn %1.7'sini, kahverengi orman topraklarnn %13.5'i ve kahverengi topraklarn %23.7'i bu snfa girmektedir. ou orta eime sahiptir. %4.3 dz veya dze yakn, %3.3. hafif eimlerde, %0.2 si de dik eimlerde yer almaktadr.%4.2 sinde toprak derin ,%59.7 sinde orta derin, %36.1 inde sdr. %4.3 hafif, %95.4 ora ve %0.3 iddetli erozyona maruzdur. Dz eimde olanlarn %0.5 inde yalnz drenaj bozukluu, hem de tozluk vardr. III. Snf arazilerin ildeki kullanm durumu; 73.482 hektar kuru tarm, 192 hektar sulu tarm, 2.026 hektar fndklk, 375 hektar mera, 22.310 hektar orman ve fundalk, 868 hektar yerleim alan eklindedir. Snf IV- Bu snfta topraklarn kullanlmasnda kstlamalar III. Snftakinden daha fazla ve bitki seimi daha snrldr. lendiklerinde daha dikkatli bir idare gereklidir. Koruma nlemlerinin almas ve muhafazas daha da zordur. ayr, mera ve orman iin kullanlabilecekleri gibi gerekli nlemlerin alnmas halinde iklime adapte olmu tarla ve bahe bitkilerinden bazlar iinde kullanlabilir.

128

Aslnda IV. Snf arazi topraklarnda ; 1Dik eim 2iddetli su ve rzgar erozyonuna maruzluk 3Gemiteki erozyonun iddetli olumsuz etkileri 4S toprak 5Dk rutubet tutma kapasitesi 6rne zarar veren sk taknlar 7Uzun sren gllenme, yallk ve/veya bir kann srekli etkilenmesi sonucu kltr bitkileri iin kullanm ok snrldr. Samsun ilinde IV. Snf araziler 135.994 hektarlk bir yz lme ve %14.2'lik bir orana sahiptir. Bu snfn % 53.4'n kahverengi orman %28.2'sini kestane rengi, %14.4'n grikahverengi podzolik, %3.5'ini alvyal, %0.3'n kolviyal, % 0.2 'sini de krmz-sar podzolik topraklar oluturmaktadr. Bu snf arazilerin %3.6 s dz veya dze yakn, %0.3 hafif, %7 si orta , %89.2 si de dik ve daha fazla eime sahiptir. Topraklarn %16.6 s derin, %36.1 i orta derin, %40 s ve %6,6 s ok sdr. Dz veya dze yakn eimlerde erozyon etkisi pek grlmemekte ise de bu snf arazinin %96.2 sinde orta ve %0.3 nde iddetli bir erozyon hkm srmektedir. Dz alanlarn hemen hemen tmnde drenaj bozuk olup, % 2.3 nde oraklk vardr.Bu arazilerin byk bir ksmnda (108.919 hektar) kuru tarm uygulanmaktadr, 28.899 hektar orman ve funda ile kapldr. 1.115 hektar yerleik alan haline gelmi olup geri kalan da sulu tarm arazisi, fndklk ve mera olarak kullanlmaktadr. Snf V. Snf araziler yetiecek bitki cinsini kstlayan ve kltr bitkilerinin normal gelimesini nleyen snrlandrmalarna sahiptir. Bunlarda corafya hemen hemen dzdr. Topraklar ya sk sk sel basmas nedeniyle srekli ya, yada ok yal veya kayalktr. Sk sk taknlara maruz kalan taban arazilerle dz,dze yakn eime sahip ok tal veya orta derecede kayal, araziler, yada drenaj bakmndan, kltr bitkileri tarmna elverili olmayan, fakat suyu seven, kot ve aalarn yetimesine uygun, glgelenme alanlar bu snfa rnek olarak gsterilebilir. Tarla ve bahe bitkileri kltrne uygun olmakla birlikte ayr slah yapmak, veya iyi bir idare ile uygun, aa trleri yetitirmek suretiyle bu arazilerden kazan salanabilir. Bu tr araziler, Samsun linde 349 hektarlk yzlm ile %0.1 'den daha dk bir oran tekil eder. Tamam hafif tuzlu, dz veya derin hidromorfik alvallerden ibarettir. ayr arazisi olarak kullanlmaktadr. Snf VI- Bu snfa giren topraklarn fiziksel koullar, gerektiine tohumlama, kireleme gbreleme ve kontur karklar , drenaj hendekleri, saptrma yaplar ve su datclar ile su kontrol gibi ayr ve mera iyiletirmelerinin uygulanmasn pratik klar, bu snftaki topraklarn: 1-Dik eim 2-Ciddi erozyon zararlar
129

3-Gemiteki erozyon olumsuz etkileri 4-Tallk 5-S kk blgesi 6-Ar yallk veya takn 7-Dk rutubet kapasitesi 8-Tuzluluk veya sodiklik gibi dzeltilemeyecek srekli snrlamalar vardr. Bu snrlamalarn bir veya daha fazlas dolaysyla bu topraklar genellikle kltr bitkilerine uygun deildir, fakat ayr, mera veya orman iin kullanlabilir. Samsun ilinde 47.300 hektar ile %4.9'luk bir orana sahip olan VI. Snf araziler %34.8'ini kahverengi orman, %5.9'unu kestane rengi, %26.2'ini gri-kahverengi podzolik, %33.1'ini alviyal, topraklar oluturmaktadr. Bu snf arazilerin %33.1 inde dz-dze yakn, %0.12 sinde hafif, %0.1 inde orta ve %65.9 unda dik, ok dik veya sarptr. Topraklarn %36.34 sdr. Daha dk dzlklerde grlmekte olan derin topraklar %38.2 lik bir oran tekil etmektedir. Orta derin topraklarn oran %22.5,ok s topraklardaki %0.3 tr. Bu topraklarn byk ounluu (%56) orta iddetli erozyona maruzdur. iddetli erozyondan etkilenen topraklar %9, hi veya hafif etkilenenler %35 oranndadr. Bu snftaki topraklarn 15.691 hektarnda drenaj bozuktur. Bunlarn da %90 dan fazlas ar tuzdan etkilenmi durumdadr. VI.snf arazilerin 13.947 hektar orman ve funda rts altndadr. Kuru tarm yaplan alan 27.259, sulu tarm alan 1.584 ve fndklk 2.739 , yerleim alan ise sadece 27 hektardr. Snf VII-Bu snfa giren topraklar; 1-ok dik eim 2-Erozyon 3-Toprak sl 4-Tallk 5-Yallk 6-Tuzluluk veya sodiklik gibi kltr bitkilerinin yetitirilmesini engelleyen ok iddetli snrlandrmalara sahiptir. Fiziksel zellikleri tohumlama ve kireleme yapmak, kontur karklar, drenaj hendekle, saptrma yaplar ve su datclar tesis etmek gibi iyiletirme, koruma ve kontrol uygulamalarna elverili olmadndan, ayr ve mera slah iin kullanlma olanaklar da olduka snrldr. Baz yerlerde toprak muhafaza nlemleri almak veya alttaki arazileri korumak iin aa dikimi veya ot tohumu alamas yapld hatta istisnai baz hallerde kltr bitkileri bile yetitirildii olursa da bu gibi durumlar VII snf araziler iin genel bir zellik saylmaz. Samsun ilindeki VII snf araziler %52 lik bir orana sahiptir. Toplam alanlar 49.884 hektar olup %52.8 i kahverengi orman topraklar, %36.24 nn gri kahverengi potsolik, %8.5 ini kestane rengi, % 2 sini hidromorfik alviyal ve %0.3 nde alvyal topraklar oluturmaktadr.

130

Bu snftaki topraklarn % 2.34 dz-dze yakn, % 0.1 i orta, % 97.6 s dik, ok dik ve sarp eimlidir. Ancak % 2.3 derin olup % 51.1i s, % 46.6' s da ok sdr. Erozyon % 2.3 nde hafif veya hi yok, %0.3 nde orta, %96.5 inde iddetli, %0.9 unda ise ok iddetlidir. Ayrca % 4 n tekil eden dz alanlarda drenaj bozukluu ve oraklk grnmektedir. Toplam alanlar 499.884 hektar olup 131.920 hektarnda kuru tarm yaplmaktadr.18.8502 hektar mera arazisi, 348.939 hektar orman fundalk, 175 hektar da yerleik alan eklindedir. Snf VIII- Bu snf araziler; 1Erozyon 2Yallk 3Talk 4Kayalk 5Dk rutubet kapasitesi 6Tuzluluk ve sodiklik gibi kstlayclardan bir veya bir kann, nlenemeyecek derecede iddetli snrlandrmalar nedeniyle, ot, aa, ve kltr bitkilerinin yetitirilmesine elverili deildir. ok anm araziler, kumsallar, kayalar, rmak yataklar, maden iletmesi yapan eski ocak ve atk alanlar bu snfa girerler. Bunlarda alt snflama yaplamaz. Bitki yetitirilmesine elverili, olmasalar da yaban hayat iin dinlenme yerleri olarak kullanlabilirler. Samsun linde VIII. Snf araziler 11.251 hektarlk bir yzlm ve %1.2' Ik bir orana sahiptir. Toplam alanlar 11.250 hektar olup 5.976 hektar rmak takn yata, 3.557 hektar ky kumulu, 1.718 hektar da plak kayalk olarak haritalanmtr. Samsun ilinde snflandrlmas yaplan bu arazi tipleri dnda il genel yzeyine ait olup da snflandrma d braklan 1.152 hektarlk youn yerleim alan ile 5.113 hektar su yzeyi bulunmaktadr E.3.1.2. Kullanm Durumu

Tablo E.1.Samsun linin Yzlm Toplam 957.900 Ha Olup Dalm;

Toprak Varl ve Dalm lenebilir Arazi ayr-Mera Arazisi Orman ve Fundalk Arazi Tarm D Arazi Toplam
Kaynak: l Tarm Mdrl, 2005

Alan (ha) 455.324 44.826 358.107 99.643 957.900

Pay (%) 48 5 37 10 100.00

131

E.3.2. Arazi Problemleri Samsun ili topraklarnda bitki yetitirmesine ve tarmsal kullanm kstlayan erozyon, slk , kayallk .tallk ,drenaj bozukluu tuzluluk ve sodiklik gibi etkinlik dereceleri yer yer deien baz sorunlar bulunmaktadr. -Erozyon; lkemizin ou yerinde olduu gibi Samsun ilinde de en yaygn sorun su erozyonudur. Bu sorundan ok az etkilenen veya hi etkilenmeyen alanlar ounlukla alvyal ve hidromorfik alviyal topraklardan oluan taban arazilerdir. Bunlar rmak, takn yataklar, ky kumullar, plak kalan alanlardaki topraklarn, %19.4 n oluturmaktadr. ou dz ve derin az bir ksm da hafif eimli ,orta derin veya sdr.126.472 hektar kuru tarm, 17.490 hektar sulu tarm altnda olup kalan fndklk, ayr, mera, orman, fundalk ve yerleim alan olarak kullanlmaktadr. Orta derecede erozyona uram topraklar 263.561 hektar ile %28 lik bir oran tekil etmektedir. Orta erozyon hafif hatta dze yakn eimlerden balayarak sarp eimlere kadar etkisini gstermektedir. Dik ve ok dik eimli arazilerde bu erozyonun grld yerler doal bitki rtsnden nispeten iyi korunduu alanlardr. Buralarda genellikle eim ok dik toprak s ve arazi snf VI. dr. Orta derecede erozyona maruz kuru tarm alanlarnn miktar 203.805 hektardr. Bunlar daha ok 2.3. ve 4. Snfta yer alan arazilerdir. Orta erozyona maruz dier araziler fndklk, mera ve az youn yerleim yerleridir. l topraklarnn %51.9 unu oluturan 488.171 hektarnda doal rtnn tahrip edilmesi veya dik eimli yerlerde hi bir koruma nemi alnmakszn otlatma ve tarm yaplmas sonucu erozyon iddetlenmitir. S ve ok s toprakl ve VII. Snf arazi niteliinde olan bu tr alanlarn, 132.419 hektar kuru tarm arazisi, 4.027 hektar mera, 351.523 hektar orman ve fundalk olup, 202 hektar da dier maksatlarla kullanlmaktadr. Doal bitki rts ar derecede tahrip olan meralarla bir ksm kuru tarm arazisinden oluan %0.4 oranndaki toplam 3998 hektarlk bir alan ok iddetli derecede erozyona maruz kalm bulunmaktadr. -Toprak Sl; Topraklara kklerin gelitii ve bitki besin maddelerinin temin edildii blgenin derinlii nemlidir. Bu blge derin olursa topraklarn bulunduu iklime adapte olabilen her trl kltr bitkisini yetitirmek mmkn olur. Halbuki il topraklarn hemen hemen 2/3 byle bir derinlikten yoksundur. Ancak % 20.2 sinde derinlik 90 cm den fazla olup, bunlarnda %18.4 dz ve dze yakn eimlerde ve II. Snf olup kuru tarmda kullanlmaktadr. Yzlm 130.806 hektar olan orta derin topraklar, % 13.9 tuk bir oran oluturmaktadr. Daha ok orta erozyon hkm srmektedir. Bunlarn % 70.6 s kuru tarm ve % 26.8 i orman ve fundalk rts altndadr. Araziler daha ok III. ve IV snftr.

132

l iinde en geni yayl 372.469 hektar, yzlmleri ve %39.6 lk oranlar ile s topraklar gstermektedir. Bu topraklarn %76.6 s ok dik ve %13.5 i dik eimlerde yer almaktadr. Bunlar orta ve iddetli erozyona uramtr. Kuru tarm alanlar 150. 366 hektarnn orman ve fundalklarn 217. 325 hektarnn topraklan sdr. Arazi snf ounlukta VI. ve VII snftr. ok s toraklar % 25.8 lik bir orana ve 242.859 hektarlk bir yzlmne sahiptir. Bu derinlikteki topraklarn yer ald arazilerin % 93.7 si ok dik eimli olup, ou iddetli erozyona maruz kalmtr. Topraktaki sl n nedeni fazla eim ve iddetli erozyondur. S topraklar orman, funda ve mera bitkilerinin su besin maddeleri ihtiyacn tam olarak karlayamad iin gelimelerini kstlar. -Tallk ve Kayallk; Samsun ilinde toprak ilemeye ve bitki gelimesine zarar verecek derecede tallk veya kayallk ihtiva eden topraklar 287.811 hektar tutmaktadr. Bu da topraklarn % 36.6 s demektir. Tallk ve kayallk hem yzeyde hem de profilde olabilmektedir. Profilde artka toprak materyali azalacandan topraklarn su ve bitki besinlerini tutmak gc de azalr. Eer toprak tuzlu ise bu kt etki nispeten azalabilir. l iinde tallk ounlukla ok dik ve ok sk topraklarda grnmektedir. Ayn durum kayallk iinde sz konusudur. ok s topraklarn % 56.1 i tal ve %5.5. i kayalktr. Topraklar orman funda veya mera rts altnda ise tallk veya kayallk problem olmayabilir. nk mevcut koullara kendini uydurabilmektedir. Tallk ve kayalln bu kt etkisine ramen erozyon hzn kesme bakmndan olumlu bir yan da vardr. -Drenaj; Daha ok alvyal dzlklerde grlen ve taban suyun her zaman veya yln bir blmnde bitki geliimine zarar verecek kadar yksek dzeyde bulunduu topraklar 115.263 hektarl bir saha kaplamaktadr, bu miktar az veya ok toprak ile kapl sahalarn %12.3 dz ve derin topraklarn %72.9 u demektir. Bu problemi, arz eden sahalarda drenaj yetersiz ve ktdr. Buralarda alvyal veya hidromorfik alviyal topraklar bulunmaktadr. Yetersiz drenajla alann yzlm 86.766 , kt drenajl alann ki 28.497 hektardr. Buralardaki taban suyu bu arazilerin konumlar nedeniyle daha yksek yerlerden szma sonucu, ykselerek tarm etkilemektedir. Bu probleme ramen ilde 76.778 hektar arazide kuru tarm uygulanmaktadr. Aslnda buralar sulu tarm arazisi saymak daha dorudur. Sulama yaplmasna ramen buralarda yksek taban suyu, yeralt sulamas gibi grev grmektedir. -Tuzluluk -Sodiklik; Drenaj bozuk olan sahalarn 31.655 hektarnda tuzluluk veya sodiklik yahut her iki problem birden grlmektedir. Bu problemlerin Samsun ilindeki topraklarda ortaya kmasnn balca nedenleri; 1- Alvyal materyalin deniz iinde veya yaknnda vuku bulan ve devam eden depolanmas 2- Arazinin dz ve taban suyu seviyesinin yksek olmas nedeniyle tuzlarn st topraklardan ykanamamas
133

3- Yukar arazilerden tuzlarn ykanarak dzlklerin ukur ksmlarnda birikmesi 4- Dk kalitede sulama suyunun kullanlmas ve yeterli drenajn bulunmamasdr. Samsun ilinde tuzluluk ve sodiklik problemi bulunan topraklarn etkileme durumlar Tablo E.2. de grlmektedir.

Tablo E.2. Samsun linde Tuzluluk Ve Sodiklik Problemi Bulunan Topraklarn Etkileme Durumlar

zellik Hafif tuzlu Tuzlu Hafif tuzlu-Sodik Tuzlu-Sodik Sodik

Kaynak: l Tarm Mdrl, 2005

Alan 324 hektar 675 hektar 3573 hektar 25158 1 25 hektar

KAYNAKLAR: -l Tarm Mdrl 2005

134

F . FLORA - FAUNA VE HASSAS YRELER F.1. Ekosistem Tipleri F.1.1. Ormanlar F.1.1.1. Ormanlarn Ekolojik Yaps Blgedeki ormanlar genel olarak yerleim alanlarna uzak yrelerde younlamaktadr. Blge Kuzeyde Duraan, Bafra ve Kavak; Gneyde Merzifon, Gmhacky ve Osmanck; Batda Suluova, Taova; Douda Karg ileleri ile snr tekil etmektedir. Blgenin arazisi genel olarak II. Zamann ( Mozozoik ) tebeir devre, III. Zamann ( Meozoik ) tersiyer devri ve az bir ksm 1. zamann ( Paleozoik ) oluan devrinde teekkl etmitir. Arazi kark bir yapya sahip olup, genelde kalker, kalker tabakalar ile kil, yeil renkli greler, kum, marn ve beyaz tebeirlerden ibarettir. Blgenin bats Metamorfik talar ihtiva eden toprak yapsna sahiptir. Yer; sist ve kristalin sistlerden mevcuttur. letme Mdrl sahas genel olarak kahverengi orman topraklar, Potsolik topraklar ve kestane rengi topraklar ihtiva etmektedir. Yer yer humus ihtiva eden bu topraklar ksmen derin, serbest kirece sahip olup, tarma uygundurlar. Ancak eimin % 20 ve fazla olduu yerlerde tarm yaplmas mmkn deildir. Blge ormanlar genellikle orta karadeniz blgesinin iklim zelliklerini gsterir. Blge ormanlar bat ve dou Karadeniz iklim blgelerinin gei zonunda bulunmaktadr. Vejetasyon sresinde ortalama scaklk 17 derece, ortalama ya ise 29,5 mm dir. Bu zellikler itibariyle Kzlrmak vadisine yakn yerlerde rakmn az olduu mntkalarda Kzlam aa tr, orta rakmlarda Mee aa tr yksek rakmlarda ise Kayn, Saram, Karaam aa trleri arlkl yayl gstermektedir. Kuzeyden Karadenize ve Gneyden Amasya ili Taova ilesi ile Tokat Erbaa ileleri snrna kadar uzanmaktadr. Denizden ykseklii 1200 m.ye kadar varan sahalarn kuzey baklarnda Kayn, kestane ve kzlaa ormanlar Gney baklarda ise Mee ve am trleri bulunmaktadr. Dier baklarda ise yresel artlara gre kark aa trleri ile kapl ormanlar mevcuttur. zellikle alak rakml, denize yakn yrelerde (kumsal alvyon topraklarda) kzlaa ve dbudak aalar bulunmaktadr. Yksek kesimlerdeki derin toprakl kuzey baklarda, Kayn, Gney baksnda ve s toprakl alanlarda am trleri bulunmaktadr. Jeolojik yap olarak anakaya, kalker, kil sisti ve konglomeralardan ibarettir. Oluum zaman ise nc zamann paloejen serisi olan eosen katnda teekkl etmitir. Toprak yaps olarak orta derin, derin balk, killi balk ve kil topraklar hakimdir.

135

Toporafik hidrolojik yap olarak Samsun deniz seviyesi 0 m. den balayarak ortalama 2000m.ye kadar olan bir arazi yapsna sahiptir. Ayvack, Salpazar, Terme srtlarna hakim olan tepeler olduka krk ve dik bir yapya sahiptir. Ykselti olarak da en yksek tepeler bu hatta yer almaktadr. Samsun ilinin toporafyas, jeolojik yaps ve hidrolojik yaps hakkndaki geni bilgiler (A) ve (B) blmlerinde anlatlmtr. klim zellikleri, toprak yaps ve toporafik yap orman yaylna ve aa, trlerine etki etmektedir. Bu etkilesim ormanclkta belirli zorluklar, oluturur. Bunlar Palinetum, Lauretum, Castenaum, Faguetum, Abietum Alpinetumdur. F.1.1.2. lin Orman Envanteri Samsun ilinde birisi Merkez le, birisi Bafra ilesi birisi de Vezirkpr lesinde olmak zere Orman letmesi bulunmaktadr. Ormanlarn kaplad alanlar ve bu alanlarn nitelik ve iletme biimine gre dalm yledir;
Tablo F.1.Samsun Orman letme Mdrlnn aa trleri itibariyle orman dalm Aa Tr Alan Aa Tr Alan Kayn Kestane Grgen : Mee am Kzlaa Ard 29125 Ha. 936 Ha. 1697.5 Ha. 11600 Ha. 5042,5 Ha. 2032,5 Ha. 100,5 Ha. St Melez Kavak Dbudak breli Aa Kar. Yaprakl Aa Kark breli-Yaprakl kark 4 Ha. 1180 Ha. 739.5 Ha. 827.5 Ha. 68476 Ha. 4442 Ha.

Kaynak: Samsun Orman letme Mdrl, 2005

Mlkiyet biimine gre dalm; Devlet orman: 126.203 Ha. zel orman : -

Tablo F.2. Samsun Orman letme Mdrl bnyesinde zel Orman-Nitelik Ve letme Biimine Gre Dalm Normal KORU BALTALIK 56518 Ha. 34874 Ha. Bozuk 30317 Ha. 4494 Ha.

Kaynak: Samsun Orman letme Mdrl, 2005

136

Tablo F.3. Samsun Orman letme Mdrlnn 2005 Yl retim Program Ve Gereklemesi Emval Cinsi Birim Program Gerekleme Dikili Damga M3 36250 Tomruk M3 6350 Tel direk M3 Maden Direk M3 1450 Sanayi Odunu M3 3670 Katlk Odun M3 150 Yapacak Odun Top M3 11620 Lif Yonga M3 22580 End.Odun Top. M3 34200 Yakacak Odun St. 59400 Kaynak: Samsun Orman letme Mdrl, 2005 34589 5906 1725 4045 275 11951 22795 34746 37841

Tablo F.4.Bafra Orman letme Mdrlnn aa trleri itibariyle orman dalm ; Aa Tr Alan Aa Tr Alan Kayn 36887,0 Ha. Grgen 2031,0 Ha. Gknar 5024,0 Ha. Dbudak 748,5 Ha. Karaam 7171,0 Ha Dy 95,0 Ha. Kzlam 13856,0 Ha am 142,0 Ha. Saram 1693,0 Ha. Yap.Kark 4514,5 Ha. Mee 27447,5 Ha. TOPLAM 99609,5 Ha Kaynak: Bafra Orman letme Mdrl, 2005

Mlkiyet biimine gre dalm ; Devlet Orman : 99609,5 Ha. zel Orman : 1177,3 Ha.
Tablo F.5. Bafra Orman letme Mdrl Bnyesinde Nitelik Ve letme Biimine Gre Orman Dalm ; Normal Bozuk Koru 47125,5 25369,0 Baltalk 14047,0 13068,0 Kaynak: Bafra Orman letme Mdrl, 2005 Tablo F.6. Bafra Orman letme Mdrlnn 2005 Yl retim Program Ve Gereklemesi Emval Cinsi Birim Program Gerekleme Dikili Damga M3 40600 44004 Tomruk M3 11000 10513 Tel Direk M3 Maden Direk M3 1700 715 Sanayi Odunu M3 3160 6608 Katlk Odun M3 2500 1643 Lif Yonga Odunu M3 19170 15635 Srk M3 66 Endstriyel Odun Toplam M3 37530 35180 Yakacak Odun St. 60300 56615 Kaynak: Bafra Orman letme Mdrl, 2005

137

Tablo.F.7. Vezirkpr Orman letme Mdrl Dahilindeki Ormanlarn Aa Trlerine, Kaplad Alanlara Ve Bu Alanlarn Nitelik Ve letme Biimine Gre Dalm.
lelere Gre Orman Alanlar Dkm Cetveli Toplam Orman Alan ( Ha ) 143391,5 z-s-k Kn-M-Gn z-s-k Kn-M-Gn z-s-k Kn-M-Gn z-s-k Kn-M-Gn z-s-k Kn-M-Gn k-s-Kn z-s-k Kn-M-Gn z-s-k Kn-M-Gn s-k-Kn M-Gn k-Kn-M Gn k-s-Kn Gn-M 12889,5 9274,5 10044,0 10348,0 12183,0 9601,0 9742,5 10494,0 11782,0 28447,5 18585,5 Verimli (Normal) Orman Alan ( Ha ) 97947,0 6775,0 6520,5 6663,5 6402,5 7962,0 7270,0 6889,5 7687,0 5802,5 20180,5 15794,0 Bozuk Orman Alan ( Ha ) 45444,5 6114,5 2754,0 3380,5 3945,5 4221,0 2331,0 2853,0 2807,0 5979,5 8267,0 2791,5 Koru Orman Alan ( Ha ) 86739,0 8398,5 8277,5 6784,0 9586,5 9494,5 8626,0 6560,0 10494,0 5132,5 5767,5 7618,0 Verimli (Normal) Koru Orman ( Ha ) 62987,0 5191,0 5711,0 4577,0 5732,0 6421,5 7270,0 6230,5 7687,0 4062,0 3675,0 6430,0 Bozuk Koru Orman ( Ha ) 23752,0 3207,5 2566,5 2207,0 3854,5 3073,0 1356,0 329,5 2807,0 1070,5 2092,5 1188,0 Baltalk Orman Alan ( Ha ) 56663,5 4491,0 997,0 3260,0 761,5 2688,5 975,0 3182,5 6649,5 22691,0 10967,5 Koru Orman Serveti ( m3 ) 5692215 276877 328097 471740 534437 389331 1459655 598474 969960 157637 302231 203776
Baltalk

Orman Serveti ( m3 ) 803147 6736 42423 69795 9797 38806 8848 47507 16871 380219 182145

Toplam Akay idemli VEZRKPR LES LETME EFLKLER Glky Karaam Karapnar Kunduz Narlsaray Sariek Vezirkpr HAVZA LES LADK LES Havza Ladik

Kaynak: Vezirkpr Orman letme Mdrl, 2005

Tablo F.8. Vezirkpr Orman letme Mdrlnn Aa Trleri tibariyle Orman Dalm
KORU Verimli 16090,0 1459,0 8706,0 5925,0 39599,0 19048,0 13931,0 6720,0 7198,0 7191,0 7,0 0 0 0 0 0 62987,0 27698,0 22644,0 12645,0 Verimsiz 3220,5 1945 1275,5 0 11458,0 5735,0 3079,5 11717,0 0 0 0 0 0 0 0 0 23752,0 7680,0 4355,0 11717,0 BALTALIK Verimli 27571,5 0 27571,5 0 11364,0 0 11364,0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 38935,5 0 38935,5 0 TOPLAM Verimsiz 7778,0 0 7778,0 0 9939,0 0 9939,0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 17717,0 0 17717,0 0 48735,0 3404,0 45331,0 72360,0 24783,0 38313,5 18347,0 7198,0 7191,0 7,0 0 0 0 0 0 143391,5 35378,0 83651,5 24362,0

A- DOAL ORMANLAR A1-s, k, z A2- Kn.M.Gn, Dy A3-Kark B- YARI DOAL ORM. B1- s, k, z B2- Kn.M.Gn, Dy B3-Kark C- PLANTASYONLAR C1- s, k, z C2- Kn.M.Gn, Dy C3-Kark D- DER ORMANLAR D1- s, k, z D2- Kn.M.Gn, Dy D3-Kark E- TOPLAM E1- s, k, z E2- Kn.M.Gn, Dy E3-Kark

Kaynak: Vezirkpr Orman letme Mdrl, 2005

Aa Tr

138

Tablo F.9. Vezirkpr Orman letme Mdrl Tarafndan letilmekte Olan Devlet Ormanlarndan Hasat Edilip Kullanma Sunulan Belli Bal Orman rnlerinin Yllara Gre Miktar Ve eitleri. rnn Cinsi Miktar Tomruk 10070 m3 Maden Direk 1781 m3 Tel Direk 413 m3 Sanayi Odunu 1815 m3 2001 Sanayi Odunu ( Ster ) 2942 Ster Katlk Odun 3778 m3 Lif Yonga Odunu 48809 Ster Yakacak Odun 70323 Ster Srk 115 Ster Tomruk 15915 m3 Maden Direk 3344 m3 Tel Direk Sanayi Odunu 1432 m3 2002 Sanayi Odunu ( Ster ) 3319 Ster Katlk Odun 8218 m3 Lif Yonga Odunu 44803 Ster Yakacak Odun 94883 Ster Srk Tomruk 8163 m3 Maden Direk 2063 m3 Tel Direk 376 m3 Sanayi Odunu 1537 m3 2003 Sanayi Odunu ( Ster ) 4416 Ster Katlk Odun 3980 m3 Lif Yonga Odunu 38807 Ster Yakacak Odun 94144 Ster Srk Tomruk 8716 m3 Maden Direk 1346 m3 Tel Direk 330 m3 Sanayi Odunu 1282 m3 Sanayi Odunu ( Ster ) 2943 Ster 2004 Katlk Odun 6068 m3 Katlk Odun ( Ster ) 1718 Ster Lif Yonga Odunu 38956 Ster Yakacak Odun 100845 Ster Srk Tomruk 9908 m3 Maden Direk 2728 m3 Tel Direk 615 m3 Sanayi Odunu 1363 m3 Sanayi Odunu ( Ster ) 3799 Ster 2005 Katlk Odun 4325 m3 Katlk Odun ( Ster ) 2191 Ster Lif Yonga Odunu 35349 Ster Yakacak Odun 103235 Ster Srk 186 Ster Kaynak: Vezirkpr Orman letme Mdrl, 2005 Yl

139

Ormanlarn artma sebepleri kylerdeki nfusun azalmas ve basknn ortadan kalkmas ile aklk alanlarn orman aalar ile kaplanmas ve yaplan aalandrma almalardr. Ormanlarn azalma sebebi ise yine insan faktrne bal olarak ama ve yerlemeler gibi orman sulardr. F.1.1.3. Orman Varlnn Yararlar -Ormanlar bitkiler ve hayvanlar iin doal bir su ebekesi gibidirler. Kar ve yamur biimindeki ya yapraklar, dallar, gvdesi ve kkleri ile tutarak sellerin ve taknlarn olumasn nler. Ayrca yer alt sularnn olumasna yardm eder. -Ormanlar topra kkleri ile tutarak yalarn ve akarsularn topra tamasn nler. Bylece erozyonu kontrol altnda tutar. -Ormanlar yaban hayatn ve av kaynaklarn korur. Nesli tkenmekte olan hayvanlarn retimi, korunmas ve barnmasnda gvenli alanlar oluturur. Bu sahalar milyonlarca canlnn yuvasdr. -Ormanlar bitki rts ve toprak ierisinde byk miktarda karbon depoladklarndan iklim zerinde olumlu etki yapar, sca ve souu dengeler. -Ormanlar su buharn younlatrarak yamura dnmesini salar, rzgarn hzn azaltr. -Ormanlar elenme, dinlenme gibi rekreasyon amalarna hizmet ederken insanlarn beden ve ruh sal. zerinde olumlu etkiler yapar. -Yerleim alanlar ierisindeki hava kirliliini ve grlty nlemesi insan sal bakmndan byk nem tar. -Ormanlar orman iinde ve dnda yaayan insanlara eitli i alanlar salar, isizlii nlemede etkin bir rol oynar. Bylece kyden kente g azaltr. -Ormanlar ulusal savunma ve gvenlik bakmndan stratejik neme sahiptir. lde 0rman alanlarnn iklim, toprak ve toprak verimliliinin korunmas, rekreasyon ve peyzaj deeri yksek yerler, salk, i alan ve geim kayna, savunma ve gvenlik vb. konularda yararlar hakknda yaplm proje almas yoktur.

140

F.1.1.4. Orman Kadastro ve Mlkiyet Konular

Tablo F.10.Samsun Orman letme Mdrlnce 2005 Ylnda Orman Kadastro almas Yaplmak zere Programa Alnan Kyler le Merkez Salpazar Ayvack Meelidz Uurlu enpnar Kapkaya Ard Kavak iekyaz Demirci Karapnar Gebe Talaman Acakese

Ky

Akalan

Orta Mumlu

Kaynak: Samsun Orman letme Mdrl, 2005

Kylerde Kadastro almas yaplmtr. Samsun Orman letme Mdrl Kadastrosu tamamlanm, Orman alan 113904.0 Ha. tescili yaplm ormanlk alan 27898.0 Ha.dr. imdiye kadar 2/B ile orman snr dna karlan alan 5645 Ha.dr. Yl ierisinde toplam 87 adet tapulu kesim muamelesi yaplm olup, bu ilemler sonucu 16l0 m3 yapacak 4322 Ster yakacak odun retilmitir. 2005 ylnda 6831 sayl orman kanununun 16.,17.,18. maddelerine gre 32 adet 149.48 ha.izin verilmitir. Bafra Orman letme Mdrlnce 2005 yl ierisinde orman kadastro almas yaplmak zere programa alnan ky yoktur.1 Adet belde programa alnm olup almalar devam etmektedir. - letme Mdrlmzde kadastrosu tamamlanm orman alan 61046,0 Ha. dr. - 2005 yl iinde 2/B ile orman snrlar dna karlan alan yoktur. - imdiye kadar 2/B ile orman snrlar dna karlan alan 4894,0 Ha.dr. - Tescili yaplm ormanlk alan 18962,0 Ha. dr. - Yl ierisinde yaplan tapulu kesim miktar 13,3 Ha. dr. - Mevcut zel Orman alan 1177,0 Ha.dr. zel ormanlarda %6lk yaplama konusunda yaplm bir alma yoktur. - letme Mdrlmzce 6831 Sayl Orman Kanununun 16.,17.ve 18.maddelerine gre 91 Adet izin verilmi olup verilen izin alan 607,7 Ha.dr. ormanlk alan 15486,0 Ha. dr. Yl ierisinde yaplan tapulu kesim miktar 9,1 Ha. dr. Mevcut zel Orman alan 1177,0 Ha.dr. zel ormanlarda %6lk yaplama konusunda yaplm bir alma yoktur. letme Mdrlnde 6831 Sayl Orman Kanununun 16., 17. ve 18. maddelerine gre 72 Adet 576,2 Ha.izin verilmitir. Vezirkpr Orman letme Mdrlnce - Yl ierisinde yaplacak olan orman kadastro almalar ile ilgili programa alnan ky adedi, isimleri ve gerekleme miktar : Trkmen, Beyren, Sofular, Bahesaray. almalar devam etmektedir. - Kadastrosu tamamlanm orman alan miktar ( Ha ) : 72.121,57 - Yl ierisinde 2/B ile orman snr dna karlan alan miktar ( Ha ) : 285,75 - imdiye kadar 2/B ile orman snrlar dna karlan alan miktar ( Ha ) : 4.440,25 - Tescili yaplm ve tahsise alnan orman alan miktar ( Ha ) : 25.416,21
141

- Yl ierisinde yaplan tapulu kesim miktar ( Ha ) : 16,94 - Mevcut zel orman alanlar miktar ve zel ormanlardaki % 6lk yaplama ( Ha ) : zel orman 11 Ha. Yaplama yok - 6831 sayl Orman Kanununun 16, 17 ve 18. maddelerine gre ormanlk sahalardan verilen izin adedi miktar ve alanlar ( Ha ) : 48 Adet . 66,73 Ha F.1.2. ayr ve Meralar
Tablo F.11.2005 Yl Mera Islah almalar
le Bafra Bafra Terme Terme Terme Tekkeky Havza Havza Toplam Ky / Belde Kou Emenli Tapnar Ortastl Ahmetbey Aainik Kemaliye eyhali Alan ( da ) 895,82 1114,50 272,27 188,26 1377,82 1094,00 1225,60 1377,82 7546,09

Kaynak: l Tarm Mdrl, 2005 Tablo F.12.Kadastro Gememi Kylerde Tespit almalar: le Merkez Alaam Ayvack Bafra Tekkeky aramba Terme Kavak Salpazar Havza Ladik Vezirkpr 19 Mays Toplam 27 Kaynak: l Tarm Mdrl, 2005 3 5 16 48 26 223 4 2 1 1 3 2 26 38 5 1 12 38 4 3 1 2 Tespit Yaplan Ky Says 7 5/b almalar 45 14. Madde almas 8 1

142

Tablo F.13.Mera Tespit, Tahdit Ve Tahsis almalar Mera Ynetim Birlikleri le Kavak Ladik Vezirkpr Tespit Yaplan Ky Says 38 16 48 Kaynak: l Tarm Mdrl, 2005 Tahsis Yaplan Ky Says Mera Ynetim Birlii Kurulan Ky Says Alan (da) 4964,18 7594,30 6196,42

Mera alanlarnn kullanm, bakm, tespiti ve snrlarnn belirlenmesine ilikin 1998 ylnda kan 4342 Sayl Mera Kanunu ile hedeflenen ana ama, hem mera miktarn artrmak hem de yaplacak slah almalar ile Avrupa dzeyinde verim ve kaliteyi yakalamaktr. Bylece ayr, mera, yaylak ve klak alanlarnda slah almalar balatlarak ot veriminin ve kalitesinin artrlmas salanacaktr. lkemizde tarla arazisi olarak kullanlmayan zerinde ksmen bitki rts bulunan alanlar genelde mera alan olarak kabul edilmektedir. Bunlara ek olarak tarla alan olarak kullanlan, ancak eim ve toprak nitelii gibi zellikleri bakmndan mera topra zellii gsteren alanlarn da meraya terk edilmesi gerekmektedir. Trkiyede olduu gibi Samsun ilinde de ayr ve mera alanlarnda uzun yllardr tahribat yaanmtr. Ancak son yllarda Tarm ve Kyileri Bakanlnn ayr ve mera konusuna verdii zel bir nemle meralarn tespiti ve snrlarnn izilmesi almalarnn hzla bitirilmesi, balanan slah almalarnn arttrlmas hedeflenmektedir. Samsun ilinin meralar genelde ok parallk arz etmektedir. Kadastro srasnda tek bir btn halindeki mera arazilerinin tek parsel numarasyla tescil edilmek yerine , 50ye yakn parsele blnerek numaraland yerlere rastland gibi, 80-100 m2lik tanmazlarn mera olarak tescil edildii yerler de mevcuttur.Sahil kesiminde yer alan ilelerdeki mevcut meralar, genel olarak toplu haldedir. Toporafyann dz ve dze yakn olmasnn verdii avantajla ve taban suyunun da yzeye yakn olmas itibariyle her mevsim yeilliini koruyan, bitki skl bakmndan arazinin tamamna yakn blmnn mera yem bitkileriyle rtl olduu bir durum gstermektedir. Toporafyann % 20den fazla eim gsterdii i kesimlere doru gidildike meralarn ot verimi, erozyon ve kontrolsz otlatma nedeniyle hzla azalmaktadr. Genelde dank haldeki bu meralar, seyrekleme ve st topran anarak ana kaya tabakasnn yer yer ortaya kt, zayf karakterli meralardr. Oran itibariyle, zayf karakterli meralar byk yer kaplamaktadr. Toporafik yapnn elverisizlii neticesi bu meralar evrelerinde mevcut orman rtsnn istilasna maruz kalarak yllar itibariyle otlanabilir alan kaybna uramaktadrlar. Samsun ili meralar genelde orta snf mera olup, III. Ve IV. snf tarm arazisine sahiptir. Meralarn ounluunun st rts allk ve aalkla kapldr.

143

F.1.3. Sulak Alanlar Bu balkla ilgili ayrntl bilgiler F.4. blmnde verilmektedir. F.1.4. Dier Alanlar (Stepler vb.) lde bu tr alanlar yoktur F.2. Flora F.2.1. Habitat ve Topluluklar limizde bu konuda bir alma yaplmamtr. F.2.2. Trler ve Populasyonlar Karadeniz Blgesi Euro-Siberian Blgesi ierisinde yer almaktadr. Euro-Siberian Blgesi: zlandadan Kamatkaya kadar uzanan ve subarktik blgenin gneyinde yer alan bir floristik blgedir. Bat ve Orta Avrupa, skandinavya, Dou Avrupa, Kafkasya, Kuzey Anadolu, Bat ve Kuzeydou Sibirya, Kamatka ve Aleutin adalarn iine alan ok geni bir blgedir.bu floristik blgenin hakim vejetasyonu ormanlardr. Fakat bunun yannda iklim ve yer artlarnn hazrlad durumlar uygun olarak veya insan etkisi altnda olumu baka formasyonlarda mevcuttur. Bu blge balca u blmlere ayrlr: Atlantik Avrupa alan Kuzey Avrupa alan Orta Avrupa alan Kafkas alan Kolik ve euksin alan Avrupann yksek da ve Alpin alanlar Sibirya alan
Tablo F.14.Flora Listesi: BLMSEL SM Divisio: Spermatophyta Familya: Pinacea Pinus nigra ssp. Subdivisio: Angiospermae Snf: Dicotyledones TRKE SM Tohumlu Bitkiler amgiller Kara am Kapal Tohumlular ift enekliler ENDEMZM BERN SZLEMES

144

Familya: Fagaceae Quercus cerris Q.vulcanica Familya: Papaveraceae Papaver rhoeas Familya: Brassicaceae (Cruciferae) Capsella bursa-pastaris Sinapis arvensis Familya: Polygonaceae Rumex scutatus R.crispus Familya: Geraniaceae Erodium acaule Geranium dissectum Familya: Fabaceae (Leguminosea) Medicago lupilina Trifolium caampestre T.tomentosum Vicia peregrina Trigonella crasipes Melilotus alba Familya: Rosaceae Rosa pulverulenta Potentilla recta P.reptans Rosa canina L. Sanguisorba minor Rubus idaeus Familya: Compositae (Asteraceae) Centaurea virgata C.triumfetti Cichorium pumilum Antemis cretica A.coelopoda A.chia Teucrium chamaedrys Sonchus oleraceus Taraxacum megalorhizan Circium ciliatum Familya: Boraginaceae Myosotis arvensis

Trk Meesi Kasnak Meesi Gelincikgiller Gelincik Hardalgiller oban antas Acrga obandeneigiller Kuzukula Kuzu kula Turnagagasgiller nelik Turnagagas Baklagiller Yabani Yonca gl gl Fi ayrtrfl Kokulu yonca Glgiller Beparmak otu Ac ayt Kuburnu Amel otu Brtlen Papatyagiller Peygamber iei Peygamber iei Ak kanak Papatya Papatya Beyaz papatya Eek marulu Gelin gbei Kukonmaz Hodangiller Unutma neni

145

Myosotis refrecta Onosma heterophyllum Anchusa leptophylla Heliotropium lasiocarpium Cynoglossum creticum Familya: Scrophulariaceae Linaria corifolia Scrophularia trichopoda Veronica orientalis V.multifade V.multifade Verbascum asperuloides Familya: Caryophyllaceae Cerastium dichotomum Dianthus orientalis Minuartia juniperina Silene vulgaris Familya: Labiatae Teucrium polium Thymus hirsutus Salvia virgata S.nemorasa Familya: Umbelliferae Torilis lepthopylla Eryngium creticum E.falcatum Turgenia kutifolia Familya: Campanulaceae Campanula stricta Familya: Convolvulaceae Convulus holosericeus Familya: Urticaceae Urtica dioica Familya: Dipsacaceae Scabiosa micrantha S. rotata Familya: Euphorbiaceae Euphorbia helioscopia E. aleppica E.stricta

Unutma beni Emzik otu Sr dili Siil otu Kpek dili

Nevruz otu Mine iei Mine iei Mine iei Yalang otu

Yabani karanfil Gvkan otu

Ac yavan Ylanck Kara ot emsiyegiller Devedikeni Devedikeni Ptrak

sarmakgiller Yabani sarmak Israngiller Isrgan otu

Uyuzotu Uyuzotu Stleengiller Stleen Stleen Stleen

146

Familya: Malvaceae Alcea aptenocarpa Malva negleta M. sylvestris Familya: Violaceae Viola pervula Snf: Monocotyledons

Ebegmecigiller Ebegmeci Ebegmeci

Yabani meneke Tek enekliler

Familya: Graminae (Poaceae) Budaygiller Bromus tectorum B.tomentellus Agropyron repens sinonim: Elymus ayrk otu repens Alopecurustextilis myasoroides Tilki kuyruu var.tansus Festuca ovina Stipa lagascae S.barbata Phleum exonatum Agropyrum intermedium Cynodon dactylon Domuz ayr Poa pratensis Lolium temulentum Erez Hordeum murinum Pisipisi otu Kaynak: l evre ve Orman Mdrl, 2005

F. 3. Fauna F.3.1. Habitat ve Topluluklar Karadeniz, dnyann en verimli denizlerinden biri olmakla birlikte antropojenik trfikasyon, balklk faaliyetleri ve kylarn tahrip edilmesi nedeniyle bu verimlilikte nemli boyutlarda dler grlmtr. Tabanda oksijensiz bir ortam oluturan H2S nedeniyle tm balklk faaliyetleri 100 m lik katman dahilinde gerekletirilmektedir. Trkiye denizlerinde yaayan balk trleri hakknda gnmzde kesin bir say mevcut deildir. Bunun en nemli nedeni ise kylarmzda bulunan balk trlerinin ekonomik deerinin fazla olmay ve konu zerinde yeterli almalarn yaplmam olmasdr. Slastenenko (1955-1956), 155Ti denizde ve 34' Karadeniz'i besleyen byk nehir azlarnda olmak zere Karadeniz'de toplam 189 trn yaadn rapor etmitir. Bununla beraber, son yllardaki ar avclk ve kirlilikten dolay baz balk trlerinde azalmalar olmutur. Buna mukabil, yeni trlerin bulunmasyla bu sayda art olabilir. TBTAK iin hazrlanan "Trkiye Faunas Veri Taban Projesi"nde Karadeniz dahil tm denizlerimizde imdiye kadar
147

bulunmu olan btn balk trleri hakknda detayl bilgi verilmitir (Trkiye Omurgallar Tr Listesi, 1996). 19 Mays niversitesi Sinop Su rnleri Fakltesi Temel Bilimleri Blm tarafndan Sinop yarmadasnda bugne kadar yaplan almalarda rastlanan balk trleri Tablo 2.6'da verilmektedir. Karadeniz planktonik alg floras diatomlardan ve ky kesimlerde bulunan baz trlerden olumutur. En verimli ksmlar, besin deeri yksek nehir sularnn dearj yapt ve yzey karmn en aktif olduu Kuzeybat eimi ve ky kesimleridir. Dou ve bat siklonik eddy akntlarnn arasndaki blgede de verimlilik nispeten fazladr. Bu akntlarn ortasnda ise verimlilik 0,1-0,2 gr/m2/gn e kadar dmektedir. Fitoplanktonik organizmalarn bir ktlesi ve miktar 104 ila 107 hcre/l arasnda deimekle birlikte, ilkbahar aylarnda 2-3 gr/m3 ve sonbahar aylarnda 10-20 miligr/m3 olarak belirlenmitir. Yaz mevsiminde kysal planktonik trler, eitli pelajik ve dip omurgasz ve balk trlerine ait yumurta ve larvalarla birlikte bulunmaktadr. Kuzeybat eiminde zellikle bahar aylarnda fitaplankton miktarnda art olmakta ve bu sre yaz aylarna kadar uzaya bilmektedir. Karadeniz in ortalarndaki derin havza pelajik besin zincirinde zooplanktonlar arasnda en nemli yeri kopepotlar almaktadr. Yaz aylarnda kladoseranlar, ky kesimde toplam zooplanktonik ktle iinde %50-70 lik bir orana sahiptir. Chaetoknathlar, ctenophorlar ve deniz analar da nemli pelajik fauna yeleridir. Su yzeyinden 100 metre derinlie kadar olan kesimde bulunan ou trn ortalama says, mays ve austos aylar arasnda azami deerine ulamakta, ancak baz trlerin biyo ktle deerlerinde yl boyunca nemli deiiklik olmamaktadr. Zooplankton yaam, orta-lekli su dolam nedeniyle oluan dikey trblans ile balantldr. Bu ksmlar genel olarak kyya yakn kesimlerde dou ve bat siklonik akntlarn arasnda kalan blgede, denizin kuzeybatda yer ald s kesimlerde ve gneydoudaki anti siklonik alanda bulunmaktadr. Zooplankton biyo ktlelerinin %80-85 lik ksm, en stte bulunan 50 m lik bir tabakada yer almaktadr. Souk ortamlarda yaayan zooplanktonik organizmalar ise 50-170 m arasnda bulunmakta ve dalm mevsimsel deiiklik gstermektedir. K aylarnda sadece oksijenli blgelerde gzlenen bu trler, yaz aylarnda termoklin altnda bulunan blgeye ekilmektedir. Midyeler ve deniz skuirtleri, yumuakalar hydroids ve kk seaweeds en ok rastlanan bulut olutura ( foulink ) organizmalardr. zellikle midye spratlar kafes alar iin problem olutura bilir. Kltr canllarna saldrlar hakknda herhangi bir rapor olmamasna ramen yunuslar, kpekbalklar, deniz kular, yengeler, rapana, conbove deniz analar potansiyel yrtc hayvanlar olarak kabul edilirler. Karadeniz de genel olarak 4 jelatinimsi hayvan tr bulunmaktadr: ki adet scyphozoan ( aurelia aurita ve Rhizostoma Pumo) ve iki adet ctnophore (plurobrachia pileus ve mnemiopsis lidyi). Rhizostoma Pumo trn youn olarak ky kesimlerimde zellikle gneydou kylarnda gzlenmesine ramen dier trler Karadeniz boyunca yaylm gstermektedir.

148

F.3.2. Trler ve Populasyonlar Karasal Trler ve Poplasyonlar: Yaplan almalarda blgedeki fauna trleri Srngenler, Kular, Memeliler ve Bcekler olmak zere drt balk altnda incelenmitir.
Tablo F.15.ki Yaamllar ve Srngenler Listesi
LATNCE SM Filum: Cordata Grup II: Craniata Subfilum: Gnathostomata stsnf: Tetrapoda Snf: Amphibia Altsnf 1:Anuromorpho Takm : Anura Alttakm:Procoela Familya: Bufonidae Bufo viridis Bufo bufo Familya: Hylidae Hyla arborea Alttakm:Diplaciocoela Familya: Ranidae Rana ridibunda Altsnf 2: Urodelomorpha Takm: Urodela Alttakm: Salamondroidae Familya: Salamandridae Triturus vittatus Triturus cristatus Filum: Cordata Grup II: Craniata Subfilum: Gnathostomata eneliler Kuyruksuz kurbaalar eneliler Drt yeliler ki yaamllar TRKE SM BERN SZLEMES

Gece kurbaas Siilli kurbaa

II III

Aa kurbaas

II

Gerek su kurbaalar Ova kurbaas

III

eritli semender Prtkl semender

III II

149

stsnf: Tetrapoda Snf: Reptilia Takm 1: Testudinata Familya: Testudinidae Testudo graeca Takm 2: Squamata Alttakm 1: Lacertilia Familya 1: Gekkonidae Hemidactylus turcicus Familya 2: Lacertidae Lacerta viridis L.saxicola L. muralis Familya 3: Scincidae Ablebharus kitaibelii Familya 4: Amphisbaenidae Blanus strauchi Familya 5: Anguidae Ophisaurus apodus Anguis fragilis Alttakm 2: Ophidia Familya 1: Typhlopidae Typhlops vermicularis Familya 3: Colubride Coluber caspius Eirenis modestus Elaphe quauorlineata Telescopus fallax Coronella austriaca Elaphe situla Natrix natrix Familya:Viperidae Vipera ammodytes

Drt yeliler Srngenler Kaplumbaalar Tosbaagiller Adi tosbaa

II

Kertenkeleler Ev kelerleri Geni parmakl keler Gerek kertenkeleler Yeil kertenkele Kaya kertenkelesi Parlak kertenkeleler nce belli kertenkele Kr kertenkeleler Kr kertenkele Ylan kertenkeleleri Oluklu kertenkele Ylanms kertenkele Ylanlar

III

II III III

II

III

II III

Kr ylan

III

Hazer ylan Uysal ylan Sar ylan Kedi gzl ylan Gney ylan Ev ylan Kpeli ylan Engerek ylanlar Boynuzlu engerek

III III II II II II III

III

Kaynak: l evre ve Orman Mdrl, 2005

150

Tablo F.16.Kular Listesi: LATNCE SM Filum: Chordata Grup II: Craniata Subfilum: Gnathostomata eneliler stsnf: Tetrapoda Snf: Aves Takm 1: Ciconiformes Ciconia nigra TakmI: Falconiformes Familya1: Accipitridae Accipiter nisus Buteo buteo B.b.vulpinus Familya 2: Falconidae Falco peregrinus F.subbuteo F.naumanni Takm 3: Galliformes Familya: Phasianidae Coturnix coturnix Perdix perdix Takm 4: Columbiformes Familya: Columbidae Columba livia Columba palambus Takm 5: Strigiformes Familya: Strigidae Athene noctua Kara leylek II A.2 ** Drt yeliler Kular TRKE SM BERN SZLEMES KIRMIZI LSTE O.B.M.P. ve A-Y.H.G.M.A.

Atmaca ahin Bozkr ahini

II II II

A.4 A.3 A.3

** ** **

Gkdoan Delice doan Kk kerkenez

II II II

A.2 A.3 A.3

** ** **

Bldrcn Keklik

III III

A.4 A.4

* *

Kaya gvercini Tahtal

III -

A.4

** **

Kukumav

II

A.3

**

151

Takm 6: Apodiformes Familya: Apodidae Apus apus A.melba Takm 7: Coraciformes Familya: Alcenidae Alcedo atthis Familya: Meropidae Merops apiaster Takm 8: Passeriformes Familya 1: Alauidae Alauda arvensis Galerida cristata Familya 2: Turdidae Erithacus rubecula Saxicola torquata Saxicola rubetra Phoenicurus ochruros Turdus merula Familya 3: Hirundinidae Delichon urbica Hirundo rustica Familya 4: Motacillidae Motacilla alba Familya 5: Sylviidae Sylvia atricapilla Sylvia melanocephala Regulus regulus R.ignicapillus Familya 6: Paridae Parus major Parus caeruleus Familya 7: Troglodytidae Troglodytes troglodytes Familya 8: Laniidae

Ebabil Akkarnl saan

III II

A.3 A.4

** **

Yalapkn

II

A.1.2

**

Ar kuu

II

A.4

**

Tarla kuu Tepeli toygar

III III

** **

Kzl gerdan Takuu ayr takuu Kara kzlkuyruk Karatavuk

II II II II III

** ** ** ** *

Ev krlangc Kr krlangc

II II

A.4 -

Ak kuyruksallayan

II

A.4

**

Karabal tleen Maskeli tleen alkuu Srmeli alkuu

II II II II

A.3 A.3 -

** ** ** **

Byk batankara Mavi batankara

III III

A.4 A.4

** **

tkuu

II

A.3

**

152

Lanius collurio L.minor

Kzl srtl rmcekkuu Karaalnl rmcek kuu

II II

** **

Familya 9: Corvidae Garrulus glandarius Corvus frugileus Corvus corone cornix Familya 10: Sturnidae Sturnus vulgaris Familya 11: Passeridae Passer domesticus Familya 12: Emberizidae Miliaria calandra Emberiza cirlus Emberiza hortulana

Alakarga Ekin kargas Le kargas

*** *** ***

Srck

**

Sere

**

Tarla kirazkuu Bahe kirazkuu Kirazkuu

III II III

** ** **

Familya 14: Fringillidae Fringilla coeleps spinoz Carduelis carduelis Saka C.chloris Florya Kaynak: l evre ve Orman Mdrl, 2005

III II II

A.4

** ** **

Tablo F.17. Memeliler Listesi LATNCE SM Filum: Chordata Grup II: Craniata Subfilum: Gnathostomata eneliler stsnf: Tetrapoda Snf: Mammalia Takm: Insectivora Familya 1: Erinaceidae Erinaceus europaeus Familya 2: Soricidae Sorex minutus S.ananeus Crocidura leucodon Drt yeliler Memeliler Bcek yiyen ilkel memeliler Kirpi Cce fare Orman sivri faresi Sivri burunlu tarla faresi III III III III TRKE SM BERN SZLEMES O.B.M.P. ve A-Y.H.G.M.A.

153

Familya 3 :Talpidae Talpa europaea Takm: Chiroptera Familya: Rhinolophidae Rhinolopus hipposideros Familya: Vespertilionidae Pipistrellus pipistrellus P.nathusii Takm: Lagomorpha Familya: Leporidae Lepus europaeus Takm: Rodentia Familya 1: Cricetidae Cricetulus migratorius M. nivalis Familya 2: Muridae Rattus rattus Mus musculus Apodemus sylvaticus A.mystacinus Familya 3: Gliridae Dryomys nitedula Glis glis Muscardinus avellanarius Takm: Carnivora Familya: Canidae Canis lupus C.familiaris C.aureus Vulpes vulpes Familya: Mustelidae Mustela nivalis Takm: Artiodactyla Familya: Suidae

Adi kstebek

III

Kk nal burunlu yarasa Cce yarasa Prtkl derili yarasa

II

II

Adi tavan

III

Cce avurtlak Kar faresi Ev san Ev faresi Byk dili orman faresi Kayalk faresi Orman faresi Yediuyur Fndk faresi

III III III III

Kurt Evcil kpek akal Kzl tilki Gelincik

II III

*** * **

Alttr: Sus scrofa scrofa Yabani domuz Kaynak: l evre ve Orman Mdrl, 2005

154

Fauna, ilkelden gelimie doru; Amphibialar (kiyaamllar), Reptiller (Srngenler), Aves(Kular) ve Mammalia (Memeliler) eklinde oluturulmutur. Trlerin bilimsel isimleri, Trke isimleri ve Bern Szlemesine gre bulunduklar tehdit snflar verilmitir. Bunlara ilaveten Aves ve Mammalia snflar iin Orman Bakanl Milli Parklar ve Av Yaban Hayat Genel Mdrl 2002-2003 Av Dnemi Merkez Av Komisyonu Karar ile yurdumuzda koruma altna alnan trler ve yine Aves snf iin Kizirolu (1993) Risk Snflar belirtilmitir. Bern szlemesi ile koruma altna alnan trler: Bern szlemesine gre fauna trleri iki blm altnda koruma altna alnmlardr. Bunlar: II- Kesin olarak koruma altna alnan fauna trleri a) Her trl kastl yakalama ve alkoyma, kastl ldrme ekilleri, b) reme veya dinlenme yerlerine kastl olarak zarar vermek veya buralar tahrip etmek, c) Yabani faunay bu szlemenin amacna ters decek ekilde zellikle reme, gelitirme ve k uykusu dnemlerinde kastl olarak rahatsz etmek, d) Yabani evreden yumurta toplamak veya kasten tahrip etmek veya bo dahi olsa bu yumurtalar alkoymak, e) Fauna trlerinin canl veya cansz olarak elde bulundurulmas ve i ticareti yasaktr. III-Korunan fauna trleri a) Yabani faunay yeterli populasyon dzeylerine ulatrmak amacyla uygun durumlarda geici veya blgesel yasaklama. Kapal av mevsimleri ve dier ulusal esaslar. Yukardaki snflandrmaya gre yanlarnda (*) bulunan trler belli zamanlarda avlanlmasna izin verilen trlerdir. Yanlarnda (**) bulunan trler Orman Bakanl Milli Parklar ve Av Yaban Hayat Genel Mdrl 2002-2003 Av Dnemi Merkez Av Komisyonu Karar ile yurdumuzda koruma altna alnmlardr. Yanlarnda (***) bulunan trler her vakit avlanabilen trlerdir. Kizirolu (1993)na gre Krmz Listeye giren trlerin risk snflar: A.1: Nesli tkenmi, tkenme tehlikesi altnda olan ilerde tkenmeye aday trler A.2: Yurdumuzda nemli lde tehlike altnda bulunan trler (birey saylar 25-60 ift arasnda olan ve baz blgelerde olduka azalm trler). A.3: Yurdumuzda bulunan tehlike altndaki ku trleri ( birey saylar 500 ifte ulaan ancak baz blgelerde ok nadir olarak grlen trler). A.4: Birey saylar fazla olmakla birlikte baz blgelerde azalm trler. B.1: Anadoluda klayan ancak remeyen trler. B.2: Transit geen ve klayan ancak risk derecesi dk trler.
155

B.3: Yurdumuzdan transit geen veya k ziyaretisi olan ve tkenme tehlikesi altnda olan trler. Yukarda fauna listesinde yer alan ve Bern Szlemesi ile koruma altna alnan trler ve dier yaban hayat trleri zerine faaliyetle beraber hibir ticari kayg gdlmeyeceinden bu trlerin avlanmas, kastl olarak ldrlmesi veya alkonmas, yumurtalarna zarar verilmesi gibi etkiler sz konusu olmayacaktr. Ayrca Kizirolu (1993) Krmz Listeye gre yaplan snflandrmada blgede potansiyel olarak sadece tehlike arz eden Falco peregrinus mevcuttur. Bu durum blgeye has olmayp lkemizde bulunan yerli ve gmen pek ok tr iin sz konusudur. Sz konusu faaliyetle bu trler zerine zararl herhangi bir etki bulunmamaktadr. Aquatik Trler ve Poplasyonlar: Balklar:

Tablo F.18. Balklar Listesi Tr Squalus acanthias (LINNAEUS.1758) Raja davata (LINNAEUS 1758) Dasyatis pastinaca (LINNAEUS.1758) Acipencer stellatus (PALLAS, 1 7 7 1 ) 4c;pencernud;Ventos(LOVETZKY,1828) Acipencer sturio (LINNAEUS. 1758) Acipencer guldenstaedtt (BRANDT. 1833) Husohuso (LINNAEUS, 1758) Alosa caspia bulgarica (DRESNSKY, 1934) Sprattus sprattus phaiencus (RISSO.1826) Sprattus sprattus sprattus (LINNAEUS, 1758) Engraulis encrasicholus pontius (LINNAEUS, 1758) Salmotruta labrax (PALLAS, 1 8 1 1 } Anguiila anguiila (LINNAEUS, 1758) Beione belone (GUNTHER.1866) Aphanius fasciatus (CUVIER ET VALENCIENNES. 1 8 2 1 } Syngnathus acus (LINNAEUS, 1758) Hippocampus hippocampus (L1NNAEUS.1758) Gasterosteus acuelatus (LINNAEUS. 1758} Merfangius meriangus exinus (NORDMANN,1840) Gaidropsarus mediteraneus (LINNAEUS, 1758) Serranus scriba (LINNAEUS, 1758) Dicentrarchus labrax (LtNNAEUS.1758) Pomalomus saltator (LINNAEUS, 1766) Trachunjs trachums (LINNAEUS. 1758) Trachurus meditenvneus (STEINDACHNER,1868) Scinon. tmbrn (LINNAP (S, 1 758) Umbrina crrosa (LINNAEUS, 1758) Mullus barbatus pontius (ESS1POV.1927) Mullus surmeletus (LINNAEUS, 1758) Familya Sgualidae Rajidae Dasyatidae Acipenseridae Acipenseridae Acipenseridae Acipenseridae Acipenseridae Clupedae Clupeidae Clupeidae Engraulidae Salmoniidae Anguillidae Selonidae Cyprinidontidae Syngnathidae Syngnathidae Gasterosteidae Gadidae Gadidae Serranidae Serranidae Pomatomidae Carangidae Carangidae Sciaenidae Sciaenidae Mullidae Mulidae

156

Dipiodus annularis (LINNAEUS. 1758) Diplodus sargus (LINNAEUS, 1758) Spicara maena (LINNAEUS. 1758) Spicara smaris (LINNAEUS.1758) Chromis chromis (LINNAEUS, 1758) Labrus bimaculatus (LINNAEUS, 1758} Symphodus cinereus (BONNATERRE.1788) Trachinus araneus (CUVIER.1829) Trachinus draco (LINNAEUS, 1758) Uranoscopus scaber (L! N NAEU S , 1 758) Sarda sarda (BLOCH.1793) GO//S n/ger {LINNAEUS, 1758) Gobius cobitis (PALLAS. 1 8 1 1) Mesogobius batrachocephalus (PALLAS, 181 1) Blennius oceltaris (LNNAEUS.1758) Callionymus festivus (VALENCIENNES, 1837) Mug//cep/7a/us(L!NNAEUS,1758) Mugil soui Uza aurata (RISSO.1810) Atherina boyeri (RSSO. !810) Atherina hepsetus (LINNAEUS, 1758) Scorpaena scrofa (LINNAEUS, 1758) Trigialucema (LINNAEUS, 1 7 5 8 ) Psetta maxima maeoticc! (PALLAS. 1 8 1 1 ) Platichthys flesus luscus (PALLAS, 1 8 1 1) So/ea vu/gans(QUENSEL.1806) Kaynak: l evre ve Orman Mdrl, 2005

Sparidae Sparidae Centracanthidae Centracanthidae Pomacentridae Labridae Labridae Trachinidae Trachinidae Uranoscopidae Scomberomoridae Gobiidae Gobiidae Gobiidae Biennidae Callionymidae Mugilidae Mugilidae Mugildae Atherinidae Atherinidae Scorpaenidae Triglidae Bothidae Pleuronectidae Soleidae

F.3.3. Hayvan Yaama Haklar F.3.3.1. Evcil Hayvanlar F.3.3.1.1. Sahipli Hayvanlar lde bu konuda alma yaplmamtr. F.3.3.1.2. Sahipsiz Hayvanlar Samsun Valilii l Hayvanlar Koruma Kurulu Bykehir Belediye Bakanlnn Kirazlk Mevkiinde daha nce kurmu olduu Sokak Hayvanlar Rehabilitasyon Merkezinin (Barnak) barnak kriterlerine uygunluu asndan deerlendirilmesine karar vermitir. Sz konusu deerlendirmeyi yapmak zere l evre ve Orman Mdrl Doa Koruma ve Milli Parklar ubesinden, Tarm l Mdrl Hayvan Sal ubesinden , Ondokuzmays niversitesi Veteriner Fakltesinden, Veteriner Hekimleri Odasndan ve Samsun Hayvanlar Koruma ve Yaatma Derneinden birer temsilci ile Bykehir Belediyesi ve Tekkeky Belediyesi Veteriner leri Mdrlerinin, katlmyla bir teknik heyet oluturulmutur.

157

Bykehir Belediyesi Sokak Hayvanlar Rehabilitasyon Merkezi (Barnak) 5199 sayl Hayvanlar Koruma Kanununun yaymn takiben karlacak mevzuat ile meri mevzuat hkmlerine uygunluunun ve iyiletirmelerin salanmas artyla kurul aadaki kararlar almtr. Mevcut tesisin yerinin konut yerleimi alan dnda, sel, yangn, grlt ve hava artlar asndan uygun, ulam kolay, yol, su, elektrik ve haberleme imkanlarna sahip olduu grlmtr. Tesisin deniz kenarnda olmakla birlikte deniz kirliliine kar uygun dearj sistemine sahip olduu ve alc ortama herhangi bir atk vermedii grlmtr. Tesisin hakim kuzey rzgarlarnn etkisinde kalmamas iin deniz tarafndaki ihata duvarnn ykseltilmesi ve deniz tarafna aalandrma yaplarak rzgarn hayvanlara zarar vermeyecek hale getirilmesi hayvanlar asndan uygun olacaktr. Tesisin civarnda bulunan iletmelerden ikayetlerin gelmesi ihtimaline kar gerekli tedbirler alnmaldr. Samsundaki ba bo ve bakma muhta sahipsiz hayvan varl dikkate alndnda Samsun Bykehir Belediyesinin Kirazlk Mevkiinde yapm olduu 150 balk olan Sokak Hayvanlar Rehabilitasyon Merkezinin (Barnak) mevcut bina ve kafes alannn yetersiz olaca ihtimaline kar mevcut kullanm alannn dousunda veya batsnda bulunan bo alanlarn da ilave edilmesi veya ileriye dnk olarak daha ideal byklkte ve barnak kriterlerine uygun bir yer aray ierisinde olunmas, bulunacak bu yerde sz konusu tesisin yaplmas uygun olacaktr. Mevcut blmde bulunan karantina odas, hasta bakm odas, yavru odas, hayvan mahede odas ve hayvanlarn yiyeceklerinin hazrland mutfak blm gibi blmlerin yeni oluturulacak ksmda da yaplmaldr. Her hayvan iin en az 3m kapal ve en az 3 m ak blme olacak ve bir alanda 10 hayvandan fazla hayvan kalmayacak ekilde, cinsiyet, csse, ya ve mmkn olmas halinde rk guruplarna gre blmlemenin mevcut ve yeni oluturulacak yerde de yaplmaldr. Hayvanlarn bulunduu blmden ayr bir birim olarak veteriner hekim odas, muayene odas, ameliyat odas, ii odas, du, depo ve tuvalet yeni oluturulacak yerde de ina edilmelidir. Mevcut ve yeni oluturulacak yerde yemlik ve suluklar ile kafesler temizlenebilir ve dezenfekte edilebilir malzemeden yaplm olmaldr. Kapal ve ak barnan zemini ve duvarlar tavana kadar su geirmeyen, kolay temizlenebilen ve dezenfekte edilebilen malzemeden yaplmal, temizlik sularnn uzaklatrlabilmesi iin toplama kanal sistemi dzenlenmeli, bu sistem yeterli eime sahip olmal, kanalizasyon veya fosseptie bal zgaral veya sifonlu yer szgeci yeni oluturulacak yerde de bulunmaldr.
158

Barnaklarn ykanmas ve temizlii iin yeterli miktarda su, musluk ve hortum yeni oluturulacak yerde de bulunmaldr. Mevcut ve yeni oluturulacak yerde; Kafesler paslanmaz malzemeden yaplmal ve st ste konmamaldr. Kaplar, dardan ve ierden alp kapanabilecek ekilde kilit sistemli yaplmal. Altlklar kolay ykanabilen ve dezenfekte edilebilen malzemeden yaplm olmaldr. Barnakta temizlik ve dier atklar ile dklar evre kirliliine neden olmadan bertaraf edilmelidir. Barnak evresinin peyzajnn yaplarak aalandrlmas salanmaldr. Barnakta len hayvanlarn lm nedenleri sorumlu veteriner tarafndan kayt defterine ilenmeli, yapld ise otopsi raporu varsa yaplan tahlil, a, uygulanan tedavi ve laboratuar sonular rapor halinde deftere ilenip barnakta muhafaza edilmelidir. Barnaa alnan ve barnakta doan hayvanlar iin kayt tutulup yaplacak a ve paraziter ilalamalar gsteren kimlik belgesi karlmaldr. Barnakta uygun stma sistemi yeni oluturulacak yerde de salanmaldr. F.3.3.2. Nesli Tehlike Altnda Olan ve Olmas Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanlar lde bu konuda alma yaplmamtr. F.3.3.3. Hayvan Haklar hlalleri l Hayvanlar Koruma Kurulu kararlar almtr: 17.03.2005 tarihinde toplanarak aada belirtilen

Hayvanlar Koruma Kanununun 17 nci maddesi gereince denetleme yetkisi evre ve Orman Bakanl Makamnn 26.10.2004 tarih ve 202 sayl olurlaryla limiz Valisine devredilmitir. Kanunun 18 nci maddesinde belirtilen Yerel Hayvan Koruma Grevlilerinin belirlenmesi ve seimi iin almalar ilgili ynetmeliin yaymn takiben yaplacaktr. Kanunun 25 nci maddesinde ngrlen idari para cezalar denetlemeye yetkili merci tarafndan verilir. Yaplacak denetimlerde aykrlk grlmesi halinde tutanak ile Vali Oluruna sunulacak ceza karar evrak dzenlenecektir. 5199 sayl Hayvanlar Koruma Kanununun yasaklar 14nc madde l bendi uyarnca Pitbull Terrier, Japanese Tosa gibi tehlike arz eden hayvanlar; RETMEK, SAHPLENDRLMESN SALAMAK, LKEMZ GRN YAPMAK, REKLAMINI YAPMAK, TAKAS ETMEK, SERGLEMEK, HEDYE ETMEK yasaktr. Bu Kanun
159

hkmne aykr davrananlara hayvan bana 2.780,00 YTL ( 2.780.000.000 TL ) dari Para Cezas verilir ve hayvanlara el konulur. Pitbull Terrier, Japanese Tosa rk kpek sahiplerinin hayvanlarn ksrlatrmalar yasa gerei olup konunun mahalli basn yayn aralar marifeti ve sivil toplum rgtleriyle ibirlii yaplmak suretiyle duyurulacaktr. Sz konusu hayvan sahipleri; kuduz ve karma alar yaplm kpeklerinin ksrlatrldna dair veteriner hekim raporunu l Hayvanlar Koruma Kurulu Sekretaryas na (l evre ve Orman Mdrl) teslim ederek kpeinin kayt edildiine dair ekte rnei bulunan belgeyi almas gerekmektedir. Tehlike arz eden Pitbull Terrier, Japanese Tosa rk hayvanlarn sahiplerince tasmasz ve maskesiz (azlksz) kalabalk saatlerde ve youn blgelerde gezdirilmeyecektir. Fuar,panayr ve festival gibi etkinliklerde yapla gelen hayvan gsterileri hakknda 5199 sayl Hayvanlar Koruma Kanunu yeni dzenlemeler getirmitir. Hayvanlar Koruma Kanununun 11 nci maddesi 2 nci fkrasnda Hayvanlar baka bir hayvanla dvtrmek yasaktr. Folklorik amaca ynelik iddet iermeyen geleneksel gsteriler, Bakanln uygun gr alnarak l Hayvanlar Koruma Kurullarndan izin alnmak suretiyle dzenlenebilir. hkm yer almaktadr. Sz konusu hkme aykr davrananlara 1.390,00 YTL ( 1.390.000.000 TL ) idari para cezas uygulanr. limizde; hibir suretle hayvan dvtrmenin yaptrlmamasna, programnda geleneksel boa ve deve grei olan folklorik amal gsteri organizasyonlarna Valiliimizce verilecek izinlerinde ise Bakanln uygun grn takiben; iddet iermemesi, iddet tespit edildii an gsterilerin durdurulmas, hayvanlarn ac ekmesinin nlenmesine ynelik koruyucu tedbirlerin alnmas ve l Hayvanlar Koruma Kurullarndan izin alnmas gerekmektedir. F.3.3.4. Valilikler, Belediyeler ve Gnll Kurulularla birlii l Hayvanlar Koruma Kurulu kararlar almtr. 08.06.2006 tarihinde toplanarak aada belirtilen

Kurul, Bykehir Belediye Bakanlnn Kirazlk Mevkiinde daha nce kurmu olduu Sokak Hayvanlar Rehabilitasyon Merkezinin (Barnak) Kanun ve Ynetmelik hkmleri ile teknik raporda belirtilen hususlara uymas ve gerektiinde baka bir yerde yaplanmak artyla Geici Bakmevi olarak almasnn devamna karar vermitir. Kanun ve Ynetmelik kapsamnda oluturulmas gereken Yerel Hayvan Koruma Grevlilerinin hayvan koruma dernek ve vakflarna ye ya bu konuda faydal hizmetler yapm kiiler arasndan l Hayvan Koruma Kurulu tarafndan belirlenmesi amacyla bavurularn ald ilanen duyurulacaktr. Yerel hayvan koruma grevlilerine sahipsiz hayvanlarn bakm ve korunmas ile ilgili olarak dzenlenecek eitim programnn yerel ynetimler tarafndan yaplmasna; Ynetmelik gereince kurul yesi dier kurum ve kurululardan teknik ve eitici yardm alnacaktr.
160

Kanun kapsamnda denetime tabi olan kurum, kurulu, iletmeler ile gerek ve tzel kiilerin denetlemelerini yapmak iin mahallin en byk mlk amirince grevlendirilen denetim elemanlarnn belirlenmesi amacyla l evre ve Orman Mdrl Doa Koruma ve Milli Parklar ubesinden, Tarm l Mdrl Hayvan Sal ubesinden, Ondokuzmays niversitesi Veteriner Fakltesinden ve Bykehir Belediyesinden birer uzman personel grevlendirilecektir. F.4. Hassas Yreler Kapsamnda Olup (*) Blmdeki Bilgilerin stenecei Alanlar Ulusal mevzuat ve uluslararas anlamalarla koruma altna alnan alanlarn bulunduu blgeler ile planlanan bir faaliyetin gerekletirilmesi srasnda fiziksel, biyolojik, sosyal ve ekonomik evre unsurlarnn daha duyarl olduu bilim ve eitim bakmndan nemli sekin rnekleri ieren mutlak korunmas gerekli alanlarn bulunduu blgelere hassas yreler denir. F.4.1. lkemiz Mevzuat Uyarnca Korunmas Gerekli Alanlar F.4.1.1. 2873 Sayl Milli Parklar Kanununun 2. Maddesinde Tanmlanan ve Bu Kanunun 3. Maddesi Uyarnca Belirlenen Milli Parklar, Tabiat Parklar, Tabiat Antlar ve Tabiat Koruma Alanlar Hacosman Orman Tabiat Koruma Alan: Tarihesi Rumlarn bu yreden ekilmesi netice TORUL / Krtn den naklihane edilerek Tekkeky ilesine gelme Mderris Hac Osman EKNC adl bir zat bu orman sahiplenmi 1940l yllara kadar bu orman kullanarak korumutur. Zatn vefat neticesi Hazineye ait bu ormann ad Hacosman Orman olmutur. 1943 ylnda 3780 sayl Kanun ile Bataklk, Kumluk ve Ormanlk sahalar zerinde Zirai kombineler iletmesi kurulmutur. 1982 ylnda bu sahalarda Orman Kadastrosu yaplarak bu saha Orman letme Mdrlnce teslim alnmtr. 07.04.1987 tarihinde Tarm ve Ky leri Bakanl tarafndan 2873 sayl Milli Parklar Kanunun 3. maddesi 2. fkrasna istinaden Hacosman Orman Tabiat Koruma Alan olarak tefrik edilmitir. Samsun li, aramba lesi narl Ky, Hacosman Orman Trabzon Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kurulunun 01.10.1997 gn ve 2948 sayl karar ile Doal Sit ilan edilmi, 02.11.1998 tarih ve 3320 nolu kararla 1. derece Doal Sit Alan olarak ilan edilmitir. Mlki ve dari Konumu Mlkiyeti Devlete ait olup; orman arazisi olarak Amasya Orman Blge Mdrl Samsun Orman Blge Mdrl aramba letme eflii hudutlarnda
161

olup; Tabiat Koruma Alan olarak ise Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrl, Samsun Doa Koruma ve Milli Parklar ube Mdrl, Samsun Doa Koruma ve Milli Parklar Mhendislii snrlar iinde kalmaktadr. Hacosman Ormannn Tabiat Koruma Alan Olarak Ayrlma Gerekesi Subasar Orman yln belirli aylarnda, taban suyunun ykselmesi neticesinde oluan belirli bir vejetasyon yapsna sahip ekosistem olarak tanmlanmaktadr. Bilindii zere, subasar ormanlar gl, bataklk ve ince bir erit halinde uzanan kumul sahalar yoluyla bazen denizle az ok irtibat halinde olabildii gibi, denizden uzak, i ksmlarda da nehir, dere veya gl kenarnda dzlk taban arazinin periyodik olarak su taknlarna uramas sonucu da olumaktadr. Ormann iinden geip denize ulaan akarsular, bu dz ve ukurca sahalarda, gayet yava akmakta; k aylarnda kumul hareketleri dolaysyla denizle irtibatlar kesilen bu sular, geriye doru ierek ormanlara doru yaylmakta ve aalar 1 metreden daha yksek su altnda brakmaktadrlar. Dolaysyla bu su baskn sonbahar ve ilkbahar aylarnda orman girilemez hale getirmektedir. Daha sonra yava yava ekilen sular, dk seviyeli ukurlarda ve hendeklerde bir mddet kalmaktadr. Ett almas tamamlanan sahalardan, Amasya Orman Blge Mdrl, Samsun letmesi hudutlar dahilinde bulunan Hacosman Orman, ihtiva ettii zengin bitki ve hayvan topluluu ile Avrupa apnda neme sahip, nadir ve tehlikeye maruz bir subasar ( alvyal ) orman zelliine sahip bulunmaktadr. Subasar ormanlar lkemizde olduka snrl alanlarda kalmtr. Biroklar ne yazk ki ekil deitirmi tarm arazilerine dntrlmtr. Bir zamanlar aramba Ovasnn bu nitelikte ormanlarla kapl olduu aikardr. imdi sadece 86,2 Ha. alann kalmas koruma altna alnmasnn gerektiini vurgulamaktadr. Avrupa da bu tr orman alanlarnn korunmas iin doa severlerin yllardr aba sarfetmekte olduklar niversite camialarnca ifade edilmektedir. Corafi Konumu Hacosman Orman Orta Karadeniz blgesinde Samsun linin 20 Km. dousunda aramba lesi narlk Ky hudutlar ierisinde yer almaktadr. Bats, Gneyi, Gneydousu Aksa Tarm letmeleri arazileri ile evrilidir. Kuzeyinde sazlklar bulunmakta olup; sazlklar dnda kalan snrlar geni szdrma kanallaryla sz konusu arazilerden ayrlmtr. 86,2 Hektar Ormanlk Alan, 35,3 Hektar Orman Topra olarak adlandrlan aklk Alan olmak zere 121,5 Hektar alana sahiptir. Deniz seviyesinde dz bir arazidir. Jeolojik ve Toprak Yaps Hacosman Orman aramba ovasnn bat uzanmnda yer almaktadr. Alann tamamn alvyonlar oluturmaktadr. Akarsular ( Yeilrmak, Abdal rma ) tarafndan
162

tanan malzeme tama prensibine uygun olarak Gneydeki ova giriinde iri, Kuzey de ova iinde ise ince elemanlardan olumutur. Alanda taban suyunun ykseklii ile karakterize edilen hidromorfik alvyal toprak bulunur. Bu topraklarda baz mevsimler su yzeye kadar kmaktadr. Flora Aratrmalarda alanda kumul ve orman vejetasyon tipleri bulunmaktadr. Orman aalar arasnda < Asil Aalar > olarak bilinen Dibudak, Karaaa, Akaaa gibi trler genel olarak kanaatkar olarak bildiimiz orman aalar arasnda, ounlukla aluvyon karakterde, besin maddelerince zengin, derin ve rutubetli taban arazi topraklarn sever ve topraklar da iyi gelime gsterirler. Subasar ormanlar bu kymetli trleri barndrmakta fakat eitli olumsuzluklar ( topraklarn, tarm alanlarna dntrlmesi, yerleime almas vs. ) nedeniyle varlklarn zor devam ettirebilmektedirler. Hacosman Orman Tabiat Koruma Alan yaygn olarak bulunan Orman vejetasyonunda dominant ve karakteristik trler Fraxinus angustifolia, Acer campestre, Carpinus orientalis, Carpinus betulus rnek verilebilir. Aa katn oluturan aalarn boylar 20 m. le 40 m. Arasnda deimektedir. niversitelerce yaplan aratrmalarda taban suyunun yzeye karak 4-5 ay kald sahalarda bitki eitliliinin taban suyunun yzeye kmad alanlardan daha fakir olduu gzlenmitir. Taban suyunun yzeye karak 4 5 ay kadar yzeyde kald subasar koridorlar dar Fraxinus angustifolia Fraxinus exelcior Ulmus glabra Alnus glutinosa Carex pendula, Lysimachia vulgaris, Irs pseudocorus Rumex crispus Myriophyllum verticillarum bireylerine rastlanmtr. Taban suyunun yzeye karak belli mddet kald alanlarda bulunan dibudak bireylerinde gvdenin toprak seviyesine yakn ksmlarnda payanda olumas gzlenmitir. (20 40 cm arasnda ). Yine baz dibudak ve kzlaa bireylerinde havai kk oluumu sz konusudur. Dier subasar ormanlardan farkl olarak dibudak yaprakl kanatl ceviz (Pterocarya fraxinifolia ) mevcuttur. Bu endemik tre civarda bulunan Selyeri , narl kynde rastlanmas bu endemik trn aramba Ovasnda geni alanlarda Dibudak, Akaaa, Grgen, Karaaa gibi trlerle kark olarak bulunduu fakat bu alanlarn tarm alanna dnmesi nedeniyle snrl sayda kaldn gstermektedir. te yandan Hacosman Ormanndaki Hedera helix, Smilax exelca, Periploca, Humulus lupulus gibi sarlc bitkilerle, Cyclamen coum, Ornithogalum sigmoideum, Leucojum aestivum, Ranunculus constantinopolitanus, Helleborus orientalis, Rumex crispus, Juncus acutus, Primula vulgaris, Galum rivale, Viola sieheana, Glycrrhiza echinata, Hypericum perforatum, Typha latifolia, Irs pseudacorus, Myriophyllum verticillatum, Hydrocharis morsus ranae gibi ok sayda otsu bitkilerde saptanmtr. Bu bitkilere ait hazrlanan herbaryum, saha giriinde yer alan beki evi iinde bir oda tefrik edilerek sergilenmeye almtr.

163

Bitki floras bakmndan ok zengin bir yapya sahip bu ormanda aa katna ait 12 takson, al katna ait 30 takson ve ot katna ait 68 takson tesbit edilmitir. Mantar Floras 19 Mays niversitesi Ziraat Fakltesi Bahe Bitkileri Blm retim yesi Do. Dr. Aysun UZUN PEKEN bu konuda yapt aratrmalar sonucunda Hacosman Ormann da 32 familyaya ait 72 mantar tr belirlenmitir. Bu 72 trden 20 sine Samsun evresinde sadece bu ormanda rastland ifade edilmektedir. Belirlenen trler iinde bir tr zehirli, 34 tr yenmez, 31 tr yenilebilir, 6 tr yenme zellii asndan belirsiz zelliktedir. Fauna Fauna olarak detayl bir aratrma yaplmamtr. Yaplan gzlemler de Kstebek,Kaplumbaa,Ylan,Su Ylan,Kurbaa ve eitli tc kular ile balkl kulara rastlanmtr.Saha ierisinde zellikle ylan varl fazladr. F.4.1.2. 3167 Sayl Kara Avcl Kanunu Uyarnca evre ve Orman Bakanlnca Belirlenen Yaban Hayat Koruma Sahalar ve Yaban Hayvan Yerletirme Alanlar Cernek Gl Yaban Hayat Koruma Sahas: 1-Alann Resmi Ad :Cernek Gl Yaban Hayat Koruma Sahas 2-Corafi Konumu ve Koordinatlar :4104500 Kuzey, 3600730 Dou 3-Alan 3.1. Toplam Alan ( km2 ):5185 Ha. 3.2. Kara Yzeyi ( km2 ) 3.3. Su Yzeyi ( km2 ) 3.4. Ky Uzunluu ( m ) 4-Alann Aklamal Tantm:Samsun li, Bafra lesi, Doanca Belde Belediyesi mcavir alannda bulunmaktadr. 5-Yasal Konumu 6-Yerleimler ve Nfuslar 7-Sosyo-Ekonomik-Kltrel-Tarihsel zellikler :Alana ilk yerleen halkn, ..4000 lerde Orta Asya dan g eden Kakarlar olduu, Ge Kalkoit adan itibaren yrede yerleimlerin olduu bilinmektedir. 1971 ylndan itibaren evrede yaplan aratrmalarda 57 hyk, 6 dz yerleim yeri, 48 tmls, 5 kaya mezar, 3 mezarlk, 1 hamam, 1 kpr ile 25 adet antik a ve hemen sonrasna ait kalntlar bulunmutur. 8-Fiziksel zellikler klim zellikleri:Karadeniz blgesi iklimine sahiptir. K aylar genellikle lmandr, ya fazla scaklk da greceli olarak yksektir. Hakim rzgar genellikle kuzey-kuzeybat dorultusunda eser. Bafra Meteoroloji istasyonu verilerine gre yllk
164

ortalama scaklk 13.4 0C dir. Klar en dk scaklk 4 0C iken yaz aylarnda en yksek scaklk 23 25 0C olmaktadr. Yllk ya ortalamas 750-780 mm/yl dr. Yamurun youn olarak dt dnem ounlukla Eyll-Ekim aylardr. Buharlama en fazla Temmuz ve Austos aylarnda llmektedir. Bafra Meteoroloji stasyonunun son alt yllk kaytlarna gre en fazla yamur 1992 ylnda bir gnde 223,5 mm olarak kaydedilmitir. 8.2. Jeomorfoloji 8.3. Jeoloji:Kzlrmak Deltas binlerce yl iinde Kzlrman Anadolu dan srkleyip getirdii sedimentlerin ylmas ile olumutur. Delta ovasnn boyutlar kuzey batda Alaam lesi ile gney douda Muta Beldesi arasnda genilii yaklak 45 km. dir. Kuzeyde Bafra burnu ile Derbent baraj arasndaki uzunluu 30 km. dir. Kzlrman dkld Bafra burnundan gneye doru gidilecek olunursa geni delta dzl ile karlalr. Genel olarak eim ok az ( yaklak %0.8 ) olmasna ramen bu dzln dou ve bat kylar farkl ekillerdedir. Bat kylar hakim rzgar etkisi ile tamamen dzlemitir. Buna karn dou kylar lagnler, evre sazlklar ve ky kordonlar ile dikkat eker. Deltann nemli jeomorfolojik zelliklerinden biri de bat sahilde kynn dz uzanmas, dou sahilde ise kynn girintili ve kntl olmasdr. Ancak kuzey, kuzey-bat ynnde esen hakim rzgarlarn etkisi ile dou sahilde kylarn zamanla dzletii bilinmektedir. Deltada genellikle Holocene ( alluvial ) depositler bulunur. Bunlar akl, kum ve kil ieren alvyallerdir. Delta ovasnn oluumu orta pleistosen dneminde balamtr. Deltann gneylerindeki sedimenler pleistosen ve daha eski dnemlere aittir. Eski rmak yata sedimenleri akl ve kum iermektedir. Artk gnmzde rmak deltann ortasnda seddeler arasnda akmakta ve hemen hemen hi sediment tamamaktadr. Deltadaki kumullarn genilii 700 metre civarnda olup; zellikle bat yakas kumullar, deltann dou blm kumullarna gre ok daha yksek ve genitir. Dou yakasnda kumullarn en geni olduu blm Cernek Gl evresindeki alandadr. Yine bu blgede kumullarn en yksek olduu yer Yrkler deniz feneri civarndadr, bunun dndaki yerlerde kumullar olduka alaktr. Kumullarn baz blmleri bitki rtsnden yoksundur. Yksek kumul tepeleri zellikle deltann bat sahilinde, kyya paralel olarak olumulardr. 7 8 metre ortalama ykseklikleri olan bu kumul tepeleri, yer yer 12 metre ykseklie kadar ulamaktadr. 8.4. Hidroloji Hidrojeoloji :Kzlrmak Deltas sulakalan ekosisteminin balca su ve besin maddesi kaynaklar; Kzlrmak yer alt suyu dearj, yzey suyu dearj ve yatr. Ancak deltaya ok yakn, ard ardna ina edilen Altnkaya ve Derbent barajlar Kzlrmak suyunun nemli bir blmn ve sedimentin hemen tmn baraj gllerinde tutmaktadr. Sediment aknn kesilmesiyle birlikte ky kumullar artk beslenememektedir. Bunun sonucu olarak ky erozyonu kylar ve dolays ile lagn sistemlerini tehdit etmektedir. Deltann dou blmnde bulunan sekiz adet kanal sulakalana boalmaktadr. Bu kanallarn ikisi doal, dier alts ise drenaj amal alm yapay kanallardr. Bu kanallardan tanesi ( Haclar, orak, Boytar ) rmakla balantldr. zellikle rmaktan gelen ve yukarda saylan kanal tarafndan tanan
165

su miktar tmyle Derbent Barajnn alma sistemine baldr. Ayrca Bafra lesi kanalizasyonu da Badut drenaj kanal ile Cernek Gl bat sazlklarna akmaktadr. Deltann gneyinde bulunan Pekseller ve Karaky kanallar daha ok dalardan gelen sular, sulakalana iletirler. Kanallarn tm delta ovasnda toplanan drenaj sularn, dalardan gelen sular ve rmaktan aldklar belli miktarda suyu sulakalana tamaktadr. Sulakalan sisteminde bulunan gller, sazlklar ve subasar ayrlklarn su gereksiniminin nemli bir blm bu yolla karlanmaktadr. Alandaki gllerin mevsimlere gre su derinliklerinde deiiklikler gzlenmektedir. Gllerin tm sdr ve yzeylerindeki su seviyeleri yaklak olarak deniz seviyesindedir. Delta toporafyasnn dz olmas gllerdeki su seviyelerinde greceli olarak kk deiikliklere neden olur. 8.5.Toprak Yaps: yi drene olabilen hafif bnyeli bir toprak yasna sahiptir. 8.6. Flora ve Fauna Flora ve Vejetasyonu Deiik ekolojik karakterdeki habitatlarn varl deltay bitki eitlilii ynnden de zengin klmtr. Gl kylar, sazlklar ve bataklklar youn vejetasyonla kapldr. Gllerde su smblleri cinsine ait trler hakimdir. Kylarda ise kam, saz, sivri hasrotu bulunmaktadr. Baz yerlerde nilferlere de rastlanmaktadr. Kuru kesimlerde vejetasyon daha zayftr. Bu kesimlerde hasrotu vejetasyonu ierisinde ayrkotu, sinirotu, baparmakotu ve stleen trleriyle, gl soan, engerekotu ve orkide yayl gstermektedir. Kumullarn yer ald sahil kesimleri bitki rtsnden yoksundur. Dier kesimlerde stleen, srkuyruu yaygndr. Daha ok eski kumullarda olmak zere yer yer defne, kocayemi, mersin, sprge otu, imir, orman gl, krgan ve erkek kzlck gibi bodur aa ve allarla kapl alanlar mevcuttur. Trkiye deki nadir subasar ormanlardan biri olan Galeri ormannn hakim aa tr dibudaktr. Dier nemli aa trleri ise; mee, st, peruka als ve yemigendir. Fauna ve Ornitolojik nemi Kzlrmak Deltas, biyolojik retim ynnden bol gda ihtiva eden karakterde bir sulak alan ekosistemidir. Deltada bulunan gller, sazlklar ve bataklklarn plaktonlar ve omurgasz canllar bakmndan zengin oluu alann deiik trde zengin faunaya sahip olmasn salamtr. 16.000 hektarlk alanda 100.000 su kuunun barnmas deltann besin maddesince ve fauna elemanlarnca zenginliinin en iyi gstergesidir. Deltada bulunan gllerde, sazan, sudak, has kefal, mersin merinosu, alabalk trlerine ait zengin balk populasyonlar mevcuttur. Ayrca bol miktarda kerevit bulunmaktadr.

166

Yeil kurbaa, srayc kurbaa, aa kurbaas ile su kaplumbaalar ve su ylanlar deltann deimez ve nemli sakinlerindendir. Delta ve yakn evresi memeliler bakmndan da olduka zengindir. Yrede grlen balca memeli trleri su san, ev san, su samuru, yaban kedisi, akal, aa sansar, sincap ve yaban domuzudur. 9-Alan Kullanm ve Mevcut Durumu 10-Mevcut Sorunlar Akgl-Simenit Yaban Hayat Koruma Sahas: 1-Alann Resmi Ad : 2-Corafi Konumu ve Koordinatlar : Kuzeyi ; Karadeniz Bats ; Sancakl Mahallesi, Orman letmesi beki kulubesinden yeni kanal boyu Recai entrk evini takiben zml mahallesi kpr ve trafosu istikametinden Aybeder kprs Gneyi; Kabal ky, Karabyk Mahallesini takiben, Akgl Kabal Kprs, Akgl Aydn Doan ve erkez Mahmut evini takiben Halk Boazndan Balkaml kanaln takiben Dutluk Kprs, Asm Moral evinin orman kanal taraf ve kanal takiben Kemer Mevkii, Sivaslar obanyata giri kaps istikametinden Karadeniz Dousu; Karadeniz Yaban Hayat Koruma Sahasnn drt aaya kartlmtr. A = Kuzey : Y= 324762 B = Bat : Y= 324238 C = Gney : Y= 332542 D = Dou : Y= 334570 3-Alan 3.1. Toplam Alan ( km2 ) 3.2. Kara Yzeyi ( km2 ) 3.3. Su Yzeyi ( km2 ) 3.4. Ky Uzunluu ( m ) 4-Alann Aklamal Tantm :Samsun Terme Glard Simenlik Gl Yaban Hayat Koruma Sahas yeilin tatl su ve denizle kucaklat, gller ve kanallarla ilenmi yabanl hayat iin nemli artlara haiz, iinde gmen ve yerli kular barndran biyolojik eitlilik arz eden bir ekosistemdir. 5-Yasal Konumu : Mlkiyeti Orman Genel Mdrl ve Hazine tarafna ait u noktalarnn koordinat deerleri X= 4576950 X= 4575325 X= 4567725 X= 4569300

167

6-Yerleimler ve Nfuslar : 1. Sahadaki toplu ve mnferit yerleme yerleri : Toplu ve mnferit yerleim yerleri snrlar belirlenen sahann dnda braklmaya allmtr. 2. Drenaj, sulama kanallar, baraj gibi tesisler : Drenaj kanallar mevcuttur. Dier tesisler yoktur. 3. Yollar ve dier snai tesisler yollar mevcut olup; snai tesis yoktur. 4. Enerji nakil hatt hatt vardr. Saha iinde yoktur. : Saha etrafnda ky : Civarnda enerji nakil

7-Sosyo-Ekonomik-Kltrel-Tarihsel zellikler Simenlik gl mntkasnn mitolojik zellii olduu sylenmektedir. Gemi alarda yaayan amazonlar gebeliin hakim olduu avc ve toplayc yaam tarzndan yerleik hayata gemeleri ile kurduklar Amisos ehrinin batk ehir olarak Simenlik glnde bulunduu rivayet edilmektedir. 8-Fiziksel zellikler 8.1. klim zellikleri :Trkiyenin Dou Karadeniz Blgesi iklimine sahiptir. Her mevsim yal olup; klar bol yaldr.

8.2. Jeomorfoloji : 8.3. Jeoloji :Kumlu, milli, bataklk ve iltli alvyonlu 8.4. Hidroloji Hidrojeoloji : 8.5.Toprak Yaps :Yllar boyunca binlerce hektar arazi DS tarafndan kurutularak tarma almtr. Blgede drenaj kanallar mevcuttur. 1970 li yllarda Yeilrmak Deltasnn yaklak 70.000,0 Ha. lk ksm tarm ve yerleim amacyla slah edilmitir. blgedeki gller kurutulmu bugnk Simenlik ve Akgl glleri ile korunacak saha kalmtr. 8.6. Flora ve Fauna : I- Flora a) Aalar : Kavak, Dibudak, Kzlaa, am, Karaaa b) Aacklar ve allar : Sahada bozuk baltalklar ve eitli al gruplar mevcuttur. a+b = % 59 c) Otlar ve sazlar : Gl ve bataklklarda saz mevcut olup; aklk alanlar otlaktr. d) Yosun, mantar ve likenler: Gller ve evresinde mevcuttur. c+d = % 41 II- Fauna

168

a) Mevcut Yaban Hayvan trleri : Blge zellikle kanatl trler iin nemli bir alandr. Kuu, Kaz, Dikkuyruk, rdek, Yeilba rdek, Elmaba rdek, Kadife rdek, Kakgaga, Macar rdek, Balkllar, Sln, ulluk, Bldrcn, Yrtc kular, Turna, Saztavuu, Sakarmeke grlen ve korunan hayvanlardr. Ayrca Domuz, Tavan, Sincap, Tilki de grlmtr. Blgedeki gllerde ise Sazan, Tatl su levrei, Kefal gibi tatl su balklar mevcuttur. b) Korunacak tr ve trlerin gemiteki durumu : Yeilrmak Deltas gemite Karadenizin en byk deltas konumunda iken ( yaklak 90.000 Ha. ) deltann byk ksm tarm alanlarna dntrlmtr. Bu nedenle korunacak trler gemite miktar itibariyle ok daha fazla idi. Ayrca Kzlrmak ve Yeilrmak Deltalar gemite yerli slnn doal olarak bulunduu alanlardr. c) Korunacak tr ve trlerin halihazr durumu : Son yllarda sahada av basksn bitirmek iin youn bir aba vardr. Bunun sonucu olarak zellikle kanatl trler rahat bir yaama ortam bulmutur. Popilasyon artmaktadr. Ayrca blge 1999 ylndan itibaren kurumumuzca retilen slnlerle desteklenmektedir. Bunun sonucu olarak slnler de doal ortama adapte olup; reme periyoduna girmitir. Blge ayn zamanda g yolu zerindedir. d) Gmen hayvanlar : Saha g yollar zerindedir. Kuu, Kaz, Dikkuyruk, Macar rdei, Kadife rdek, Bldrcn, Turna, ulluk bu blgede gzlenen gmenlerdendir. 1- Geli ve dn zamanlar : Trlerine gre bir ksm 11. ay sonu itibariyle bir ksm da ( Klkuyruk, Turna ) 2-3. aylarda gelir, yine trlerine gre Mart ay ortalarnda ayrlrlar. 2- Klama, yazlama, konaklama : Yeilba rdek, Elmaba rdek, Saz tavuu, Sakarmeke, Balklar yerli kulardr. 3- Kulukalama ve yavrulama : Mart sonu itibariyle yumurtlama balar, Nisan Mays aylar kuluka ve yavrulama dnemidir. 9-Alan Kullanm ve Mevcut Durumu Saha Yeilrmak Deltas ierisinde bulunmakta olup; dz taban arazisi vasfndadr. Terme ay ile Yeilrman tad alvyonlardan meydana gelmitir. Sahada byk oranda kavak iletmecilii yaplmakta olup sahada allk, sazlk, bataklklar mevcuttur. Sahada 2 adet gl ( Akgl ve Simenlik gl ) vardr. Ayrca sahada OGM ye ait bozuk vasfl Dibudak, Kzlaa, Grgen, am mecereleri mevcuttur. Sahann birok yeri drenaj kanallaryla donatlmtr.

169

Aalandrma ve Tarm Alanlar : Terme Glard Blge eflii sahas Kavak plantasyon sahas olarak planlanm olup; sahada bozuk vasfl Dibudak, Kzlaa, Grgen, am mescereleri mevcuttur. Snrlar yeniden belirlenen sahann Orman Blge eflii saha dkm izelgesine gre dalm aadaki gibidir. Ormanlk Alan (Ha.) Sazlk (Ha.) 1937, 0 Ormanlk Alan Toplam (Ha.) 1937, 0 10-Mevcut Sorunlar F.4.1.3. 2863 Sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun 2. Maddesinin a - Tanmlar Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde Kltr Varlklar, Tabiat Varlklar, Sit ve Koruma Alan Olarak Tanmlanan ve Ayn Kanun le 3386 Sayl Kanunun (2863 Sayl Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanununun Baz Maddelerinin Deitirilmesi ve Bu Kanuna Baz Maddelerin Eklenmesi Hakknda Kanun) lgili Maddeleri Uyarnca Tespiti ve Tescili Yaplan Alanlar Yukarda belirtilen alanlar sralanarak, yaplmsa envanterine ynelik bilgilerin (*) blmnde belirtildii gibi verilmesi gerekmektedir. F.4.1.4. 1380 Sayl Su rnleri Kanunu Kapsamnda Olan Su rnleri stihsal ve reme Sahalar Bu konuda bilgi edinilememitir. F.4.1.5. 4/9/1988 Tarihli ve 19919 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Su Kirlilii Kontrol Ynetmeliinin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve 23742 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Ynetmelikle Deiik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanmlanan Alanlar Bu konuda bilgi edinilememitir. F.4.1.6. 2/11/1986 Tarihli ve 19269 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmeliinin 49. Maddesinde Tanmlanan Hassas Kirlenme Blgeleri Yrede mevcut Hassas Kirlenme Blgeleri bulunmamaktadr. O.T. (Ha.) 69, 0 Kumluk (Ha.) 175, 0 Gl-Bent 250, 0 Irmak 875, 1 (Ha.)

Ormansz Alan Toplam (Ha.) 1369, 1

GENEL TOPLAM (Ha.) 306, 1

170

F.4.1.7. 2872 Sayl evre Kanununun 9. Maddesi Uyarnca Bakanlar Kurulu Tarafndan zel evre Koruma Blgeleri Olarak Tespit ve lan Edilen Alanlar Yrede zel evre Koruma Blgeleri olarak tespit ve ilan edilen alanlar yoktur. F.4.1.8. 2960 Sayl Boazii Kanununa Gre Koruma Altna Alnan Alanlar Yrede, 2960 Sayl Boazii Kanununa Gre Koruma Altna Alnan Alanlar bulunmamaktadr. F.4.1.9. 6831 Sayl Orman Kanunu Gereince Orman Alan Saylan Yerler F.1.1.2 blmnde anlatlmtr. F.4.1.10. 3621 Sayl Ky Kanunu Gereince Yap Yasa Getirilen Alanlar Bu konuda bilgi edinilememitir. F.4.1.11. 3573 Sayl Zeytinciliin Islah ve Yabanilerinin Alattrlmas Hakknda Kanunda Belirtilen Alanlar Yrede 3573 Sayl Zeytinciliin Islah ve Yabanilerinin Alattrlmas Hakknda Kanunda Belirtilen Alanlar bulunmamaktadr. F.4.1.12. 4342 Sayl Mera Kanununda Belirtilen Alanlar F.1.2. blmnde anlatlmtr. F.4.1.13. 30.01.2002 Tarih ve 24656 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Sulak Alanlarn Korunmas Ynetmeliinde Belirtilen Alanlar B.2.3 blmnde anlatlmtr. F.4.2. lkemizin Taraf Olduu Uluslararas Szlemeler Uyarnca Korunmas Gerekli Alanlar (**) B.2.3 blmnde anlatlmtr. F.4.2.1. 20/2/1984 Tarih ve 18318 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Avrupann Yaban Hayat ve Yaama Ortamlarn Koruma Szlemesi (BERN Szlemesi) Uyarnca Koruma Altna Alnm Alanlardan nemli Deniz Kaplumbaas reme Alanlarnda Belirtilen I. ve II. Koruma Blgeleri, Akdeniz Foku Yaama ve reme Alanlar Yrede bu tr alanlar bulunmamaktadr.
171

F.4.2.2. 12/6/1981 Tarih ve 17368 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Akdenizin Kirlenmeye Kar Korunmas Szlemesi (Barcelona Szlemesi) Uyarnca Korumaya Alnan Alanlar Yrede bu tr alanlar bulunmamaktadr. F.4.2.2.1. 23/10/1988 Tarihli ve 19968 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Akdenizde zel Koruma Alanlarnn Korunmasna Ait Protokol Gerei lkemizde zel Koruma Alan Olarak Belirlenmi Alanlar Yrede bu tr alanlar bulunmamaktadr. F.4.2.2.2. 13/9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gerei Seilmi Birlemi Milletler evre Program Tarafndan Yaymlanm Olan Akdenizde Ortak neme Sahip 100 Kysal Tarihi Sit Listesinde Yer Alan Alanlar Yrede bu tr alanlar bulunmamaktadr. F.4.2.2.3. Cenova Deklerasyonunun 17. Maddesinde Yer Alan Akdenize Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Trlerinin Yaama ve Beslenme Ortam Olan Kysal Alanlar Yrede bu tr alanlar bulunmamaktadr. F.4.2.3. 14/2/1983 Tarih ve 17959 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren Dnya Kltr ve Tabiat Mirasnn Korunmas Szlemesinin 1. ve 2. Maddeleri Gereince Kltr ve Turizm Bakanl Tarafndan Koruma Altna Alnan Kltrel Miras ve Doal Miras Stats Verilen Kltrel, Tarihi ve Doal Alanlar B.2.6. blmnde anlatlmtr. F.4.2.4. 17/05/1994 Tarih ve 21937 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanarak Yrrle Giren zellikle Su Kular Yaama Ortam Olarak Uluslararas neme Sahip Sulak Alanlarn Korunmas Szlemesi (RAMSAR Szlemesi) Uyarnca Koruma Altna Alnm Alanlar Kzlrmak Deltas Ramsar Alan: 1-Alann Resmi Ad :Kzlrmak Deltas Ramsar Alan 2-Corafi Konumu ve Koordinatlar : 41030 Kuzey, 36005 Dou 3-Alan 3.1. Toplam Alan ( km2 ): 22.000 Ha. 3.2. Kara Yzeyi ( km2 ):5.890 Ha. 3.3. Su Yzeyi ( km2 ):16.110 Ha. 3.4. Ky Uzunluu ( m )
172

4-Alann Aklamal Tantm:zellikle su kular yaama ortam olarak aras neme sahip Sulak Alan. 5-Yasal Konumu 6-Yerleimler ve Nfuslar:Samsun li, Bafra-19 Mays-Alaam ileleri ierisinde kalmaktadr. 7-Sosyo-Ekonomik-Kltrel-Tarihsel zellikler: Alana ilk yerleen ..4000 lerde Orta Asya dan g eden Kakarlar olduu, Ge Kalkoit adan yrede yerleimlerin olduu bilinmektedir.

Uluslar snrlar halkn, itibaren

1971 ylndan itibaren evrede yaplan aratrmalarda 57 hyk, 6 dz yerleim yeri, 48 tmls, 5 kaya mezar, 3 mezarlk, 1 hamam, 1 kpr ile 25 adet antik a ve hemen sonrasna ait kalntlar bulunmutur. 8-Fiziksel zellikler 8.1. klim zellikleri: Karadeniz blgesi iklimine sahiptir. K aylar genellikle lmandr, ya fazla scaklk da greceli olarak yksektir. Hakim rzgar genellikle kuzey-kuzeybat dorultusunda eser. Bafra Meteoroloji istasyonu verilerine gre yllk ortalama scaklk 13.4 0C dir. Klar en dk scaklk 4 0C iken yaz aylarnda en yksek scaklk 23 25 0C olmaktadr. Yllk ya ortalamas 750-780 mm/yl dr. Yamurun youn olarak dt dnem ounlukla Eyll-Ekim aylardr. Buharlama en fazla Temmuz ve Austos aylarnda llmektedir. Bafra Meteoroloji stasyonunun son alt yllk kaytlarna gre en fazla yamur 1992 ylnda bir gnde 223,5 mm olarak kaydedilmitir. 8.2. Jeomorfoloji 8.3. Jeoloji: Kzlrmak Deltas binlerce yl iinde Kzlrman Anadolu dan srkleyip getirdii sedimentlerin ylmas ile olumutur. Delta ovasnn boyutlar kuzey batda Alaam lesi ile gney douda Muta Beldesi arasnda genilii yaklak 45 km. dir. Kuzeyde Bafra burnu ile Derbent baraj arasndaki uzunluu 30 km. dir. Kzlrman dkld Bafra burnundan gneye doru gidilecek olunursa geni delta dzl ile karlalr. Genel olarak eim ok az ( yaklak %0.8 ) olmasna ramen bu dzln dou ve bat kylar farkl ekillerdedir. Bat kylar hakim rzgar etkisi ile tamamen dzlemitir. Buna karn dou kylar lagnler, evre sazlklar ve ky kordonlar ile dikkat eker. Deltann nemli jeomorfolojik zelliklerinden biri de bat sahilde kynn dz uzanmas, dou sahilde ise kynn girintili ve kntl olmasdr. Ancak kuzey, kuzey-bat ynnde esen hakim rzgarlarn etkisi ile dou sahilde kylarn zamanla dzletii bilinmektedir. Deltada genellikle Holocene ( alluvial ) depositler bulunur. Bunlar akl, kum ve kil ieren alvyallerdir. Delta ovasnn oluumu orta pleistosen dneminde balamtr. Deltann gneylerindeki sedimentler pleistosen ve daha eski dnemlere aittir. Eski rmak yata sedimentleri akl ve kum iermektedir. Artk gnmzde rmak deltann ortasnda seddeler arasnda akmakta ve hemen hemen hi sediment tamamaktadr. Deltadaki kumullarn genilii 700 metre civarnda olup; zellikle bat yakas kumullar,
173

deltann dou blm kumullarna gre ok daha yksek ve genitir. Dou yakasnda kumullarn en geni olduu blm Cernek Gl evresindeki alandadr. Yine bu blgede kumullarn en yksek olduu yer Yrkler deniz feneri civarndadr, bunun dndaki yerlerde kumullar olduka alaktr. Kumullarn baz blmleri bitki rtsnden yoksundur. Yksek kumul tepeleri zellikle deltann bat sahilinde, kyya paralel olarak olumulardr. 7 8 metre ortalama ykseklikleri olan bu kumul tepeleri, yer yer 12 metre ykseklie kadar ulamaktadr. 8.4. Hidroloji Hidrojeoloji:Kzlrmak Deltas sulakalan ekosisteminin balca su ve besin maddesi kaynaklar; Kzlrmak yer alt suyu dearj, yzey suyu dearj ve yatr. Ancak deltaya ok yakn, ard ardna ina edilen Altnkaya ve Derbent barajlar Kzlrmak suyunun nemli bir blmn ve sedimentin hemen tmn baraj gllerinde tutmaktadr. Sediment aknn kesilmesiyle birlikte ky kumullar artk beslenememektedir. Bunun sonucu olarak ky erozyonu kylar ve dolays ile lagn sistemlerini tehdit etmektedir. Deltann dou blmnde bulunan sekiz adet kanal sulakalana boalmaktadr. Bu kanallarn ikisi doal, dier alts ise drenaj amal alm yapay kanallardr. Bu kanallardan tanesi ( Haclar, orak, Boytar ) rmakla balantldr. zellikle rmaktan gelen ve yukarda saylan kanal tarafndan tanan su miktar tmyle Derbent Barajnn alma sistemine baldr. Ayrca Bafra lesi kanalizasyonu da Badut drenaj kanal ile Cernek Gl bat sazlklarna akmaktadr. Deltann gneyinde bulunan Pekseller ve Karaky kanallar daha ok dalardan gelen sular, sulakalana iletirler. Kanallarn tm delta ovasnda toplanan drenaj sularn, dalardan gelen sular ve rmaktan aldklar belli miktarda suyu sulakalana tamaktadr. Sulakalan sisteminde bulunan gller, sazlklar ve subasar ayrlklarn su gereksiniminin nemli bir blm bu yolla karlanmaktadr. Alandaki gllerin mevsimlere gre su derinliklerinde deiiklikler gzlenmektedir. Gllerin tm sdr ve yzeylerindeki su seviyeleri yaklak olarak deniz seviyesindedir. Delta toporafyasnn dz olmas gllerdeki su seviyelerinde greceli olarak kk deiikliklere neden olur. 8.5.Toprak Yaps:yi drene olabilen hafif bnyeli bir toprak yasna sahiptir. 8.6. Flora ve Fauna Flora ve Vejetasyonu Deiik ekolojik karakterdeki habitatlarn varl deltay bitki eitlilii ynnden de zengin klmtr. Gl kylar, sazlklar ve bataklklar youn vejetasyonla kapldr. Gllerde su smblleri cinsine ait trler hakimdir. Kylarda ise kam, saz, sivri hasrotu bulunmaktadr. Baz yerlerde nilferlere de rastlanmaktadr. Kuru kesimlerde vejetasyon daha zayftr. Bu kesimlerde hasrotu vejetasyonu ierisinde ayrkotu, sinirotu, beparmakotu ve stleen trleriyle, gl soan, engerekotu ve orkide yayl gstermektedir. Kumullarn yer ald sahil kesimleri bitki rtsnden yoksundur. Dier kesimlerde stleen, srkuyruu yaygndr. Daha ok eski kumullarda olmak zere yer
174

yer defne, kocayemi, mersin, sprge otu, imir, orman gl, krgan ve erkek kzlck gibi bodur aa ve allarla kapl alanlar mevcuttur. Trkiye deki nadir subasar ormanlardan biri olan Galeri ormannn hakim aa tr dibudaktr. Dier nemli aa trleri ise; mee, st, peruka als ve yemigendir. Fauna ve Ornitolojik nemi Kzlrmak Deltas, biyolojik retim ynnden bol gda ihtiva eden karakterde bir sulak alan ekosistemidir. Deltada bulunan gller, sazlklar ve bataklklarn planktonlar ve omurgasz canllar bakmndan zengin oluu alann deiik trde zengin faunaya sahip olmasn salamtr. 16.000 hektarlk alanda 100.000 su kuunun barnmas deltann besin maddesince ve fauna elemanlarnca zenginliinin en iyi gstergesidir. Deltada bulunan gllerde, sazan, sudak, has kefal, mersin morinas, alabalk trlerine ait zengin balk populasyonlar mevcuttur. Ayrca bol miktarda kerevit bulunmaktadr. Yeilkurbaa, srayc kurbaa, aa kurbaas ile su kaplumbaalar ve su ylanlar deltann deimez ve nemli sakinlerindendir. Delta ve yakn evresi memeliler bakmndan da olduka zengindir. Yrede grlen balca memeli trleri su san, ev san, su samuru, yaban kedisi, akal, aa sansar, sincap ve yaban domuzudur. 9-Alan Kullanm ve Mevcut Durumu:Kzlrmak Deltas 1998 ylnda Trkiye ninde taraf olduu, Uluslaraaras neme Sahip Sulak Alanalar Szlemesi ( RAMSAR SZLEMES ) kapsamnda; alann 22.000 hektar geniliindeki ksm RAMSAR ALANI ilan edilerek uluslar aras olarak koruma altna alnmtr. nsann doal alanlar zerinde yzyllardr sren ykc tahribatna karn direnen ender alanlardan yani bir Miras Corafya olan Kzlrmak Deltasnn korunarak gelecek nesillere braklmas, alann tm paydalar ile birlikte el ele verilerek korunmasna baldr. 10-Mevcut Sorunlar -Av basks -Yaama Ortamna yaplan mdahaleler -Otlatma ve evcil hayvanlarla olan ilikiler -Tarm faaliyetleri ile ilgili olan ilikiler Yeilrmak Deltas Ramsar Alan: 1-Alann Resmi Ad :aramba Delta Ovas Ramsar Alan 2-Corafi Konumu ve Koordinatlar :36023 ile 37007 boylam 41022 enlem daireleri arasnda yer alr. ve 41006 ile

175

3-Alan 3.1. Toplam Alan ( km2 ):Ova alannn toplam yzlm 1000 km2 dir. 3.2. Kara Yzeyi ( km2 ) 3.3. Su Yzeyi ( km2 ) 3.4. Ky Uzunluu ( m ) 4-Alann Aklamal Tantm: 5-Yasal Konumu: Yeilrmak Deltas ierisinde, 11/07/2003 tarihli 4915 sayl Kara Avcl Kanunu gereince; Doa Koruma ve Milli Parklar Genel Mdrlnn 21/08/2003 tarih ve B.18.0.DKMPG.0.03.04.265.00/61-1807 sayl emirleri dorultusunda; Yaban Hayat Koruma Sahalar yre insan ve idaremiz arasnda yaanabilecek olumsuzluklar ortadan kaldrmak amacyla, zel ahs arazileri dnda brakacak ekilde alann snrlar hem RAMSAR ALANI snrlarna hem de doal snrlara uyularak kesin ve net hatlara oturtularak; toplam olarak 3306,0 Ha. geniliindeki alan Yaban Hayat Gelitirme Sahas olarak Bakanlk Makamna teklifte bulunulmutur. 6-Yerleimler ve Nfuslar : Samsun l merkezinin 3 km dousundaki Kirazlk mevkiinden balayp Tekkeky, aramba ve Terme ilelerini iine alarak, douda Samsun Ordu il snrn oluturan Akay Deresine kadar uzanan ova, aramba Delta Ovas olarak adlandrlmaktadr. Ova, batda deniz seviyesinden balar, gneye doru ykselen tepelerin eteklerinden geerek douya doru uzanr. 7-Sosyo-Ekonomik-Kltrel-Tarihsel zellikler 8-Fiziksel zellikler 8.1. klim zellikleri 8.2. Jeomorfoloji 8.3. Jeoloji:Morfolojisi, byk lde jeolojik formasyonlarn petrografik zellikleriyle tektonik yapya bal olarak gelimitir. Batda mostra veren volkanikler, ova kenarndan itibaren ykselerek olduka engebeli bir toporafya tekil ederler. Gneye doru uzanan yamalar ve bunlar bak gibi ikiye blen, kuzey-gney dorultusunda gelimi dik vadiler zellikle Tekkeky, inik ve Kutlukent civarnda karakteristik toporafyasn oluturur. Buralarda ykseklik 150-250 m arasnda deimektedir. 8.4. Hidroloji Hidrojeoloji:aramba ovasnn denize yakn kesimlerinde, irili ufakl pek ok lagn gl olumutur. En nemlileri Akgl, Simenlik, Sazlk, Akarck, Dumanl ve Kaynarca glleridir. Esosen yal fli ve volkanik kkenli kayalar ile Miyo-Pliyosen yal detritik seri ve Kuaterner yal alvyon mostra vermektedir. Erosen yal fli serisi konglomera, kumta, siltta ve marn; volkanikler ise anglomera, tf, andezit, bazalt ve lav seviyelerinden olumaktadr. Miyo-Pliyosen ise konglomera ve kumta ile konsolide olmu kil ve akll kil bantlarndan meydana gelmektedir. Alvyon; kil, silt, kum ve akl boyutundaki detritik malzeme ile kavklarn yer yer deiik oranlardaki karmlarndan oluur. Kalnl 110 m yi bulmaktadr.
176

aramba ovasnn yllk yer alt suyu rezervi, akiferlerin yllk rezerv deiimlerinden gidilerek 156,5 hm3/yl olarak hesaplanmtr. 8.5.Toprak Yaps 8.6. Flora ve Fauna Deltada tarmsal alanlarn almasyla ok sayda ky kurulmu ve bu sahalarda fndk, eltik retimi artmtr. Mee, am ve dibudak korular mevcuttur. Balaban, Gece Balkl, Alaca Balkl, Saz Delicesi, Uzunbacak ve Irmak Blbl byk olaslkla blgede kulukaya yatp, reyen trlerdir. Delta; Yeilba, Yamurcun, Elmaba, Pakta, Klkuyruk gibi gmen su kular iinde k sresince ok nemlidir. 9-Alan Kullanm ve Mevcut Durumu 10-Mevcut Sorunlar F.4.3. Korunmas Gereken Alanlar (***) F.4.3.1. Onayl evre Dzeni Planlarnda, Mevcut zellikleri Korunacak Alan Olarak Tespit Edilen ve Yaplama Yasa Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan, Bio genetik Rezerv Alanlar, Jeotermal Alanlar vb.) Bu konuda bilgi edinilememitir. F.4.3.2. Tarm Alanlar: Tarmsal Kalknma Alanlar, Sulanan, Sulanmas Mmkn ve Arazi Kullanma Kabiliyet Snflar I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yaa Bal Tarmda Kullanlan I. ve II. Snf le, zel Mahsul Plantasyon Alanlarnn Tamam H blmnde anlatlmtr. F.4.3.3. Sulak Alanlar: Doal veya Yapay, Devaml veya Geici, Sularn Durgun veya Akntl, Tatl, Ac veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketinin ekilme Devresinde 6 Metreyi Gemeyen Derinlikleri Kapsayan, Bata Su Kular Olmak zere Canllarn Yaama Ortam Olarak nem Tayan Btn Sular, Bataklk Sazlk ve Turbiyeler le Bu Alanlarn Ky Kenar izgisinden tibaren Kara Tarafna Doru Ekolojik Adan Sulak Alan Kalan Yerler Ladik Gl: 1-Alann Resmi Ad : Ladik Gl 2-Corafi Konumu ve Koordinatlar : Ladik Gl ilenin dousunda Erzincan yolunun yaklak 7. kilometresinde yer almaktadr. 3-Alan 3.1. Toplam Alan ( km2 ) Drenaj Alan : 141.4 km2
177

Minimum Gl Alan : 5 x 106 m3 Normal Gl Alan : 13.04 x 106 m3 3.2. Kara Yzeyi ( km2 ) 3.3. Su Yzeyi ( km2 ) 3.4. Ky Uzunluu ( m ): Gl Uzunluu 8 km 4-Alann Aklamal Tantm: Devlet Su lerinin hazrlam olduu Ladik Glnn Islah Plan 1973 ylnda tamamlanm, 1986 ylnda Reglatr yenilenerek slah almalarna balanm ve Ladik Gl sulama amal bir baraj gl haline getirilmitir. 1933 ylnda Devlet Su lerince gl yatann slah almalar iin eitli incelemeler yaplm, bu incelemeler sonucunda 1951 ylnda Mazlumolu ve Kranboaz Kyleri arasnda, Tersakan Irmann balang yerine Reglatr yaplarak gl suyunun dzenli bir ekilde akmas salanmtr. 5-Yasal Konumu 6-Yerleimler ve Nfuslar 7-Sosyo-Ekonomik-Kltrel-Tarihsel zellikler 8-Fiziksel zellikler 8.1. klim zellikleri 8.2. Jeomorfoloji 8.3. Jeoloji Amac : Sulama Gle Giren Yllk Ortalama Akm : 55.22 x 106 m3 Talveg Kodu : 860.62 m Minimum Su Seviyesi : 862.12 m Normal Su Seviyesi : 866.62 m Minimum Depolama Hacmi : 4.3 x 106 m3 Normal Depolama Hacmi : 48.9 x 106 m3 Aktif Depolama Hacmi : 44.6 x 106 m3 Dolu Savak Kapasitesi : 200 m3 / sn Dolu Savak Tipi : Kardan All Serbest Reglatr Tipi : Hareketli 8.4. Hidroloji Hidrojeoloji 8.5.Toprak Yaps: Gl evresindeki araziler tarm arazisi vasfnda olup, ayn zamanda ok verimli olduu da bilinmektedir. Gln turistik doal gzelliklerinden dolay ileride bu araziler zerinde yaplacak konut sahalar asndan ky kenar izgisinin iyi bir ekilde tespiti gerekmektedir. 8.6. Flora ve Fauna Fauna: Gece Balkl, Alaca Balkl, Kk Ak Balkl, Erguvani Balkl, Kara Leylek, Yeilba, Uzunbacak, Kzkuu, Yeilddkn, Karaba Mart, Gm Mart, Sumru, Kk Sumru, Akkanatl Sumru, Turna

178

9-Alan Kullanm ve Mevcut Durumu: Ladik Gl sulama amal olup; Amasya nn Suluova lesi topraklarn sulamak iin yaplan Yedikr Baraj Gl nn yedek su deposu grevini stlenmitir. Ladik gl bu nedenle baraj gl niteliinde olup; gl suyu ile yaklak 88.000 dekarlk arazi sulanmaktadr. Sulama mevsimi ncesinde su dzeyi ykseltilmekte ve ihtiyaca gre akan su miktar reglatr vastasyla azaltlp oaltlabilmektedir. 10-Mevcut Sorunlar F.4.3.4. Gller, Akarsular, Yer alt suyu letme Sahalar D Blmnde anlatlmtr. F.4.3.5. Bilimsel Aratrmalar in nem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Dm veya Debilir Trler ve lkemiz in Endemik Olan Trlerin Yaama Ortam Olan Alanlar, Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanlar, Benzersiz zelliklerdeki Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluumlarn Bulunduu Alanlar Bu konuda bilgi edinilememitir. F.4.3.6. Mesire Yerleri; 6831 Sayl Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkn Rekrasyonel Kullanmn Dzenleyip, Kullanmnn Doal Yapnn Tahribine Neden Olmadan Ynlendirilmesini Salamak zere Ayrlan Alanlar Samsun Orman letme Mdrlnde Mesire yeri olarak ayrlan alanlar Mahmur Da C Tipi mesire yeri ile Atakum C Tipi piknik mesire yeridir. Mahmur Da Mesire Yeri 1/25.000 lekli harita da Samsun F36-D2 Pafta 61,5-62,5 enlem ve 62-63 boylam x=4559450-4560450 ve y=513700-514700 koordinatlar arasnda 830 m. rakmda 11,17 Ha. lk ormanlk saha Samsun li merkez le elikalan Ky snrlar ierisinde olup, Samsun le Merkezine 27 Km. mesafededir. Vejetasyon rts grgen ve meedir. Atakum Piknik mesire Yeri 1/25.000 lekli haritada Samsun F36-b4 pafta x=4578900-4579032 ve y=270558269969 koordinatlar arasnda 196 m. rakmda 17,5 Ha.lk ormanlk saha Samsun ili Atakum beldesi snrlar iinde Samsun- Sinop Karayoluna 2 Km. mesafededir. Vejetasyon rts meedir. Bafra Orman letme Mdrlnde mesire yeri olarak ayrlan alanlar amgl, Sargazel ve Aydnpnar orman ii dinlenme yerleridir. amgl Orman i Dinlenme Yeri :

179

1/25000 lekli haritada Sinop E34-c2 Pafta, X = 4614939-4614958 ve Y= 703631703649 koordinatlar arasnda 30 mt. rakmnda 5.0 Ha.lk ormanlk sahay kapsamaktadr. Samsun li Yakakent ilesi snrlar ierisinde kalmakta olup Samsun il merkezine 90 Km. mesafededir. Vejetasyon rts Kzlam ve Defne dir. Sargazel Orman i Dinlenme Yeri : 1/25000 lekli haritada Samsun E36-d4,Samsun F36-a1 Pafta X= 4599500 , Y=253000 koordinatlarnda, 55 mt. rakmnda 142,0 Ha.lk ormanlk sahay kapsamaktadr. Samsun ili 19 Mays ilesi snrlar ierisinde kalmakta olup Samsun il merkezine 33 Km. mesafededir. Vejetasyon rts Alayan am,Kzlam,Saram,Ladin,Gknar,Sedir,Selvi,nar vb.dir. Aydnpnar Piknik-MesireYeri : X= 4582716 - 4582772, Y= 748075-748110 koordinat-lar arasnda 900 mt. rakmnda 2,71 Ha.lk ormanlk sahay kapsamaktadr. 19 Mays ilesi Aydnpnar ky snrlar ierisinde kalmakta olup Samsun il merkezine 59 Km. mesafededir. Vejetasyon rts Kayndr.

KAYNAKLAR: -Samsun Orman letme Mdrl2005 -Bafra Orman letme Mdrl 2005 -Vezirkpr Orman letme Mdrl 2005 -l evre ve Orman Mdrl 2005

180

G. TURZM G.1. Yrenin Turistik Deerleri G.1.1. Yrenin Doal Deerleri G.1.1.1. Konum Samsun ve evresinin tarihi ve eski yerlerinin tespiti buralarda yaplan arkeolojik kazlar neticesi ortaya karlmtr. Bugn limann st tarafndaki platoda Karasamsun denilen mevkide yklm stunlar bulunmaktadr. Dndar tepede yaplan kazlarda, kalkolitik ve bakr a eserleri bulunmutur. Bulunan bu eserler Arkeoloji Mzesindedir. Samsun dolaylarnda birok mezar kalntlarna rastlanmtr. Paleotik devrine ait Samsunun 15 km dousunda bulunan Tekkeky Maaralar grlmeye deer tarihi kalntlar arasndadr. Kavak ilesinin Kaledoruunda, Vezirkpr lesinin Oymaaa Kynde Bakra ve Hitit yerlemeleri; Bafra ve Alaam arasndaki ikiztepe, hokademtepe, Dedetepe ve Gkeboaz hyklerinde Bronz Hitit kltrnn mevcudiyeti ile Hitilerin Karadeniz sahiline indikleri, Samsunun 18 km gneybatsnda Atalan Kalesinde Alman arkeolog Markidinin yapt kazlarda Frigler in de Karadenize indikleri grlmtr. Bafraya 35 km uzaklkta olan Kzlrmak vadisinde Paflagonya Kaya Mezarlar (M.7.yy) vardr. Burada Roma, Bizans ve Osmanl devrine ait kalntlar Asar Kalesinde mevcuttur. Tabiat rtsnn elverili olmas, Kzlrmak ve Yeilrmak deltalar arasnda bulunuu limizi Turizm asndan deerli klmakta, Asya-Avrupa transit yolu zerinde bulunmas, hava,deniz,demir ve karayolu ile Trkiye nin her tarafna balantsnn olmas turizm asndan nemli bir konaklama merkezi konumuna gelmesini salamaktadr. Samsunun merkezinde olduu gibi ile ve kylerinde de gezilip grlmeye deer ok sayda tarihi ve turistik yerler mevcut olup, yaz aylarnda denizden ve kumdan yararlanlabildii gibi k aylarnda da av turizmi yapmaya msaittir. Samsun'da turizmin vazgeilmez ls denizin, kumun ve gnein yansra artk birok insanda tutku halini alm alternatif turizm aktivitelerinin gerekletirildii alanlar iie bulabilirsiniz. Yakakent'ten Terme'ye kadar uzanan sahil band zerinde ok gzel kuma sahip geni doal plajlar denize girmek iin idealdir. Yakakent amgl mevkiinde am ormanlaryla kapl yemyeil tepeler masmavi sular iner. Esiz gzellikteki sahili ile denizle i ie bir yaamn srld irin ky kasabas Yakakent'de gn batm ise grlmeye deer gzelliktedir. Yakakent ilesi birde tarihin ilgin ve ekici sava kadnlarn Amazonlarn yaad yer olarak bilinir.

181

Sahil band zerinde Alaam, Bafra ve 19 Mays ilelerimizin topraklarnn bir blmn kaplayan Kzlrmak Deltas sulak alan flora ve faunas ile lkemizin eko-turizm alannda en ilgin kelerinden biridir. Deltada, 19 Mays ilesi, Yrkler mevkiinde ilkbaharda taban tamamen suyla kaplanan yaprak dker aalardan olumu Galeri orman yaban hayat asndan olduka ilgi ekicidir. Samsun'un yaylalar da dier Karadeniz yaylalar gibi; yeil, temiz havay ve sessizlii zleyenlere kucak amaya hazrdr. Samsun'dan yaylalara ulamak olduka kolaydr. Yaylalarn yollar zel aracnzla bile rahatlkla gideceiniz durumdadr. Ladik-Akda yaylalar, Vezirkpr - Kunduz da yaylalar yazn baka kn baka grlmeye deer gzellikleri barndrrlar. Kunduz yaylalarnn orman dokusu ile i ie olular ve ormanlarn Altnkaya Baraj Glyle birlemesi blgeye bambaka bir gzellik kazandrmaktadr. Buras yayla turizminin yan sra doa yryleri, su sporlar, balk avcl, motor gezileri, kamp yapmak iin son derece elverili alanlara sahiptir. Blgedeki Orman letme Tesisi ise yaz k gelenlerin dinlenme ve konaklama ihtiyacn karlamaktadr. Ancak tesislerde nceden rezervasyon yaptrmak gereklidir. 1997 ylndan itibaren Ladik-Akda Yaylalarnda Yayla enlikleri dzenlenmeye balamtr. Bafra kiztepe ve bugn bile surlarn, galerilerini, merdivenlerini grebileceimiz 3000 yl ncesinden gelen Kzlrmak vadisindeki Asarkale; Paflagonlara ait kaya mezarlar, Amazonlarn yapt ileri srlen Garpu kalesi grlmeye deerdir. Samsun'da Anadolu Ahap mimarisinin en gzel rneklerini grebilirsiniz. aramba'da ki Gceli Cami bunlarn en ilgin olandr. Yapmnda hi ivi kullanlmam olan yap kesin yapm tarihi bilinmemekle birlikte yaklak 800 yldr sapa salam ayakta kalmtr. G.1.1.2. Fiziki zellikleri Samsun, termal turizm asndan da nemli merkezlere sahiptir. Havza ve Ladik Kaplcalar 2000 ylndan beri bilinen salk merkezleridir. Havza 25 Mays Termal tesisleri Turizm Bakanlnca termal Turizm Merkezi olarak ilan edilmitir. Ladik'teki Hamamaya kaplcas ise lkemizdeki birinci derecede nemli ve ncelikli kaplca merkezlerindendir. Radyoaktif zellik gsteren Ladik kaplca sular organizma zerinde uyarc etki yapar. Bu nedenle bu suya "genlik suyu" ad verilir. Havza ve Ladik'deki kaplca sularnn bata romatizmal hastalklar olmak zere, kadn hastalklar, sinirsel hastalklar, eklem hastalklar ve kirelenme gibi hastalklarn tedavisinde olumlu etki yaptklar tbbi olarak kantlanmtr. G.1.2. Kltrel Deerler Dou ve Bat Karadeniz'in kesitii noktada kalan Samsun'un ok eski bir medeniyete sahip olmas, XIX yy. ve XX yy. balarnda gelen glerle ok deiken bir yapda bulunmas, kltrel adan farkllklar gstermektedir. Samsun'da evlenme, halk mutfa, halk hekimlii, halk veterinerlii, snnet dn adetleri, ninniler, yemekler, klk hazrlklar ve yiyecekler, doum, tekerlemeleri, lm, kani,
182

gelin alatma, bilmece, ataszleri, efsaneler, masal, seyirlik oyunlar, inanlar, halk takvimi ve meteorolojisi, halk mimarisi, el sanatlar, halk oyunlar, giyim-kuam konusunda aratrmalar yaplm, Kltr Bakanl Halk Kltrlerini Aratrma ve Gelitirme Genel Mdrl arivine kazandrmtr. Tmls-Hyk ve Antik Yerleim alanlar Cedit Mahallesi (Amisos) II. ve III. derece arkeolojik sit alan. Kldede Mahallesi'ndeki Dndartepe (ksrk Tepe) I. ve II. derece arkeolojik sit alan. Hasky'deki Toptepe tmlsleri (Belediye Evleri Mahallesi'nde Samsunaramba Karayolunun stnde yer alan biri byk, dieri kk iki tepeden olumaktadr) II. derece arkeolojik sit alan. lkadm Beldesi'ndeki Baruthane tmlsleri (Asfalt yolun solunda yer alan iki tepeden olumaktadr.) I. derece arkeolojik sit alan. Byk Kolpnar tmls (Veteriner Mdrl'nn st tarafnda yer almakta) I. derece sit alan. Samsun'un batsndaki Kplce kynde yer alan Dedest tepesi Demir a Helenistik Roma ve Antik a. Kplce kynde Batepe lk ve Orta Tun a. Ahulu kyndeki Gktepe lk ve Orta Tun a, Demir a. atmaoluk ile Kulacada kyleri arasndaki Akalan Kalesi Demir a. Baalan kyndeki Diklimtepe lk ve Orta Tun a. Alanl kyndeki Kmbettepe lk ve Orta Tun a, ayrca Helenistik ve Trk slam Devirlerine ait anak, mlek buluntular. Bykoyumca kyndeki Sazak Helenistik a yerlemesi. Byk Camii, Ulu Camii, Hamidiye Camii gibi eitli adlar da vardr. 9 Eyll 1884'te Batumlu Hac Ali tarafndan yaptrlmtr, Sultan Abdlaziz'in annesi tarafndan onarm yaplmtr. Byk avlu iinde yer alan cami, kesme tatan yaplm ifte minarelidir. ifte minaresi tek erefelidir. Samsun'un en byk camisidir. Yal Camii Buday Pazar'ndadr. 1312 ylnda Sadk Bin Abdullah tarafndan yaptrlmtr. Pazar Camii Pazar Mahallesi'nde Hazinedar Zade Sleyman Paa Vakf ve hayratndandr. 14.yy. lhanl yapsdr. Kale Camii Kuyumcular arsndadr. M.S.1314'te lhanl Valisi Emir Timurta Paa adna yaptrlmtr. Onarmlarla mescide dntrlmtr. sa Baba (Ese Baba) Camii ve Trbesi Cedit Mahallesi'ndedir. 15.yy. da yaplan ilk yap zgn biimi ile gnmze ulamtr. Kare planl kk bir mescit ve trbeden oluan yap 1895'te onarlm, 1975 - 1976'daki son onarmda ise cami ve trbeye dntrlmtr. eyh Seyyid Kudbettin Cami ve Trbesi Caminin yapld tarih belli deildir. eyh Kudbettin tarafndan yaptrlmtr. Camii ile trbe bitiiktir. Dikdrtgen planl camii, ahap atyla rtldr. eyh Seyyid Kudbettin byk slam alimi ve mcahidlerindendir. Abdulkadir-i

183

Geylani (M.1078 - 1166) hazretlerinin torunu olup babas Muhyiddin'dir. Eski tarihle 722 yl Sefer aynn 15'i gn (M.1322) lm ve buraya gmlmtr. Kldede Camii ve Trbesi Kldede Cami, Kldede Mahallesi'nde eski caminin yklmasndan sonra yaplm yeni bir camidir. Trbe; caminin mihrap tarafndaki bahede aalar arasnda st ak, etraf beton ve mozaikle evrilmi byk bir mezardr. Kldede'nin eyh Seyyid Kudbettin ve sa Baba ile beraber geldikleri 1078 - 1116 tarihleri arasnda Seluklu savalarnda buluduklar ve ehit olduklar sylenmektedir. Mezarn ba tarafnda "Fatih Kldede burada medfundur" yazldr. Halk tarafndan ziyaret edilen murat yerlerindendir. talyan Katolik Kilisesi Ulugazi Mahallesi'nde yer almaktadr. 1846 ylnda yaplmtr. Bina kargir olarak iki katl ina edilmitir. Sleyman Paa Medresesi Saathane yaknndadr. Binann vakf tarihi 1813'tr. At nal ekline bir plana sahip, yma tuladan ina edilmi iki katl bir yapdr. Samsun Evlerinin Mimari zellikleri: Genellikle zemin zeri iki katl olan binalarn d cephesi yma tuladan (baz byk yaplar tatan) i blmeleri badadi olarak yaplmtr. kinci katta bir kma mevcuttur. kma, baz yaplarda iki adet (bazen drt) ahap veya ta direkle tanmakta, baz yaplarda demir ubuklarla desteklenmektedir. Krma ats alaturka kiremitle rtl, saak altlar ahaptr. mekanda ortada bir sofra yer almakta, dier odalar bu sofaya almaktadr. Taban ve tavan ahap malzemelidir. Halk Mzii:Samsun Halk mziinde farkl tavrlar grlmektedir. Yrede Dou Karadeniz, Orta Anadolu ezgi ve sazlar kaynamtr. Balama ile Karadeniz kemenesi bir aradadr. Halk Mzii alglar:Davul, zurna, kaval, balama, cura, kemene'dir. Yrenin en nl trks "aramba'y sel ald. Bir yar sevdim el ald." dr. El Sanatlar: Samsun ilinde el sanatlar da, azmsanamayacak konumdadr. Ancak lkemizde olduu gibi ilimizde de, el sanatlar gelien teknoloji ve endstriye malup olmu, bylece geleneksel kltr unsurumuz olan el sanatlarmzn bir ksm kaybolmu, yozlam veya deiiklie uramtr. Btn olumsuzluklara ramen, varolma sava veren el sanatlarmzdan hal, kilim, bez dokumacl, ta iilii, oya, kunduraclk, bakr ilemecilii, hasr dokumacl, zembil rcl, orap, kuak dokumacl, aa oymacl vb. gibi el sanatlarmzn yremizde tespiti yaplm bulunmaktadr. Gnmzde de baz kylerde, yaygn olmamakla birlikte, hala kullanm amacyla veya ihtiya gayesiyle retimi yaplmaktadr.

184

Mzeler: Atatrk Mzesi: Samsun eski fuar alan iinde 19 Mays Galerisi olarak ina edilmi bulunan Atatrk Mzesi, 1 Temmuz 1968 Pazartesi gn ziyarete almtr. Tamamen ta ve renkli mermerlerle ina edilen mze binas, antsal ve etkili bir grnme sahiptir. n cephesindeki basamaklar ve bir friz halinde Kurtulu Savan temsil eden kabartmalar binaya hareket kazandrmaktadr. Mzede Atatrk'e ait eserler tehir edilmektedir. Arkeoloji ve Etnografya Mzesi :1981 ylnda Vilayet Eski Mzesi eserlerinin kullanlmasyla oluturulan Mze, Samsun'da eski fuar alannda 19 Mays 1981 gn ziyarete almtr. Mze, orta salon ve simetrik olarak yaplm iki yan salondan ibarettir. Orta salonda Amisos kentinde ortaya kartlan mozaik tehir edilmektedir. Bu salondaki en gz alc eser olan mozaik taban zerinde, eitli mitolojik sahneler simetrik olarak ilenmitir. Orta salonun sa tarafnda yer alan salonda Samsun ve evresinde ele geen kalkolitik, lk Tun, Hitit, Helenistik ve Roma dnemlerine ait eserler kronolojik olarak sergilenmektedir. Dier yan salonda ise Samsun yresinden mzeye intikal etmi olan etnorafik nitelik eserler; bindalllar, pekirler, cepkenler, para ve saat keseleri, el yazmas Kur'anlar, ss eyalar, silahlar, mutfak eyalar, hal, kilim vb. eyalar tehir edilmektedir. Mze bahesinde Helenistik, Roma, Bizans ve Osmanl dnemlerine ait eserler sergilenmektedir. Gazi Mzesi :Kale Mahallesi'nde, Mecidiye Caddesi zerinde yer almaktadr. ki katl blmeler badadi olarak yaplmtr. Atatrk, 19 Mays 1919'da Samsun'a geldii zaman Mntka Palas olarak bilinen bu binada kalmtr. 20 - 24 Eyll 1924'teki Samsun seyahatlerinde Ulu nder'e Samsun halknca hediye edilmitir. Yine 16 Eyll 1928 ve 22 Kasm 1930'da Ulu nder Atatrk Samsun'a gelilerinde, Samsun halk tarafndan kendilerine balanan bu binada konaklamlardr. Bugn mze olarak kullanlan bina da, bir konser salonu ve Atatrk ile ilgili kitaplarn derlendii bir zel ihtisas ktphanesi bulunmaktadr. Antlar: Atatrk Ant: 1928-1938 yllar arasnda Avusturyal Heykeltra Heinz Kreppel tarafndan yaplmtr. 19 Mays 1919un ansna yaptrlan bu antn kaidesinin drt bir tarafnda Milli Mcadeleyi vurgulayan figrler mevcuttur. limizin amblemi haline gelen bu ant Dnyada ikincidir. lkadm Ant: 1981-1982 yllar arasnda Heykeltra Hakk Atamal tarafndan yaplmtr. Atatrkn doumunun 100.ylnda Samsun halk tarafndan yaptrlan bu antn ndeki l figr, Atatrk ve beraberindekilerin Samsuna ilk ayak baslarn simgelerken Kurtulu Mcadelesinin buradan balatldn ifade etmektedir. Camiler: Byk Cami: Batumlu Hac Ali Efendi tarafndan 9 eyll 1884 tarihinde yaptrlmtr. Sultan Abdulaziz in annesi tarafndan onarld iin Valide Camii de denir. Cami kesme tatan yaplm olup, iki minarelidir. Byk ana kubbe evresinde kk kubbeler eklinde imar

185

edilmitir. Kubbe kasna dardan sekizgen, iten dairevi olup, bitki ve geometrik ekillerle ssldr. Pazar Camii: 14. Yzylda lhanllar tarafndan yaplm olan cami 1819 ylnda da onarm grmtr. Dikdrtgen eklinde imar edilen caminin zeri ahap at ile rtldr. Mihrab yzl ve mihrap nii kavislidir. Yal Camii: 1312 ylnda Sadk Bin Abdullah tarafndan yaptrlmtr. Sekizgen bir kasnak zerine oturan tronoplu bir kubbeye sahip olan caminin kubbesi kiremit ile rtl, ii ve d ta ve tula ile rldr. Kk bir minareye sahiptir. Trbeler: sa Baba Trbesi: Anadolunun fethi srasnda ehit olan sa Baba ve dier Trk mcahitlerin mezarlarn ve kk bir mescidi ihtiva eden kare eklinde bir trbedir. 1815 ylnda Haznedarzade Sleyman Paann torunu Memduh Bey tarafndan onarlmtr. eyh Seyyid Kutbittin Trbesi: Byk islam alimi Abdulkadir Geylani Hazretlerinin torunu eyh Seyyid Kutbittinin bulunduu bu trbe ve yanndaki mescidin 700 yllk bir gemii olduu tahmin edilmektedir. Ktahya inileriyle sslenmi bu eser yre halknn ilgi duyduu dini ziyaret yerlerindendir. Kldede Trbesi:Kldede nin Seyyid Kutbittin ve sababa ile beraber Samsuna geldikleri 1078 ile 116 yllar arasnda Seluklu Savalarnda bulunduklar sylenmektedir. Savata ehit dtkleri yerde de trbeleri bulunmaktadr. Kiliseler talyan Katolik Kilisesi: 1885 ylnda yaptrlan kilise bir rahip ile almalarn srdrmekte olup, ziyarete aktr. Sivil Mimari rnekler Tahan: Sivil Osmanl mimarisinin gzel bir rnei olan bu eser, 17. Yy. sonlarna doru ina edilmi olan han iki katldr. Bedestan:Gen Osmanl devrine ait olan bu eser, bugn Bitpazar ad ile anlan antika ve eski eyalarn satld yerdir. Eski belediye Binas: Eski Belediye Bakanlarndan Merhum Gebilizade Necip Bey tarafndan 1913-1914 yllar arasnda yaptrlan binann d yz nye ta ile kaplanm ve yontma ve ssleme sanatnn gzel bir rneini tekil etmektedir. nc katn balkonunun kenarnda eski yaz gzel bir mermer kitabe mevcuttur. Gezi ve Mesire Yerleri: Atakum Hava Alan Orman Fidanl

186

 Kurupelit ncesu Kocada Mesire Alan Hasky Plajlar ve Kamp Yerleri: Karayollar Tesisleri DS Tesisleri Bayndrlk ve skan Mdrl Tesisleri Ky Hizmetleri 12.Blge Mdrl Tesisleri Beden Terbiyesi l Mdrl Tesisleri Meteoroloji Blge Mdrl Tesisleri DDY Kamp Kzlay Dinlenme Kamp

Uluslararas Halk Danslar Festivali; Samsun Milli Fuar bnyesinde 23-29 Temmuz tarihleri arasnda dzenlenmektedir. 1986 ylndan beri her yl eitli lkelerden ve yurtiinden davet edilen halk oyunlar ekiplerinin katlmasyla yaplmaktadr. Kltr alveriinin ve dostluk balarnn kuvvetlenmesinde ve tantmda etkili olmaktadr. Hdrellez;Trk ulusunun mevsimlik bayramlar arasnda yer alan Hdrellez, her yl lkemizde olduu gibi ilimizde de mays aynn 6'snda kutlanr. Halkmzn inanlarnda, duygu ve dncelerinde ve dolaysyla geleneklerinde, rf ve adetlerinde bolluk ve bereket gnlerinin balangc saylr. Karpuz Festivali;Bafra ilesinde 1987 ylndan beri dzenlenmektedir. Austos aynn son haftasnda, iki gn sreyle eitli elence, msabaka ve etkinliklerle kutlanr. Beng Karakucak Greleri;Bafra ilesinin Beng kynde dzenlenmektedir. 1994 ylnda balatlm olan enlikler 10 temmuzda bir gn yaplmaktadr. Altn Fndk Yal Pehlivan Greleri;Terme ilesinin Kybuca kasabasnda 1986 ylnda balayan enlikler her yl 9 Eyll gn dzenlenir. Yaar Dou enlikleri;Kavak ilesinde daha ok gre arlkl olarak eyll aynda dzenlenmektedir. Geleneksel Karakucak Greleri Ve At Yarlar ;Asarck ilesinde Eyll aynn son gnleri ve Pazar gnleri dzenlenmektedir. Yeilrmak Kltr Ve Sanat enlii;aramba ilesinde 1994 ylndan beri dzenlenmektedir. 20-23 Mays tarihleri arasnda eitli etkinliklerle kutlanmaktadr. Gller Blgesi Greleri ;Ayvack ilesinde yaz aylarnda dzenlenmektedir. Hseyin Dede enlikleri; Alaam ilesinde dzenlenmekte olup, 7 Mays'ta kutlanmaktadr.
187

Neyzen Tevfik Kltr enlii; 24 Mart 1879'da Kolay'da doan nl hiciv ustas Neyzen Tevfik adna dzenlenmekte olup, ekim aynda kutlanmaktadr. Kprl Mehmet Paa Kltr, Sanat ve Spor Festivali: Vezirkpr ilesinde Eyll aynn ilk cuma gn balayan festival 10 gn srmektedir. Altn Prin Festivali ; Terme ilesinde dzenlenmektedir. 1991 ylndan beri yaplan festival, yrenin nl Kocaman pirinci adna Haziran aynn 3. ve 4. gnleri yaplmaktadr. Karadeniz Ksa Film Festivali ; Merkez ilede ilk defa 1996 ylnda dzenlenmitir. Uluslararas nitelikte olup, 23-31 Mart tarihleri arasnda her yl dzenlenmesi amalanmtr. Deniz Oyunlar Festivali ;Yakakent ilesinde dzenlenmektedir. lk balang tarihi 1995 yldr. 22-23 Temmuz tarihleri arasnda yaplmaktadr. Doal Sit Alanlar: Kzlrmak Deltas (Balk Glleri);le snrlar ierisinde bulunan Kzlrmak'n binlerce yl Anadolu'dan srkleyip getirdii sedimentlerle oluturduu bereketli deltasnda ayn zamanda lkemizin en nemli sulak alan eko sistemlerinden biri olan Bafra Balk Glleri de bulunur. Kzlrmak deltas, barndrd canl trlerinin eitlilii; canllar iin zengin yaam alanlar bulundurmas ve halen bozulmam olan doal yaps ile lkemizin uluslararas neme sahip ender sulak alanlarndan biridir. Bafra'dan geen Samsun - Sinop karayolunun kuzeyinde kalan alanda, 56.000 ha. geniliinde delta ovas uzanr. Deltann dou sahilinde gkler, sazlk alanlar, kumullar, su basar ayrlar ile birlikte yaklak 13.000 hektar sulak alan vardr. Bat yakasnda da yaklak 1.500 hektar geniliinde Karaboaz gl ve evre sazlklar bulunur. Deltadaki ku trlerinin eitlilii ve saylar eko sistemin canllar iin ne denli zengin ve salkl olduunu gsterir. Kzlrmak deltasnda bu gne kadar 146's blgede reyen 310 ku tr saptanmtr. Delta, gmen su kular iin de, son derece nemli bir klama alandr. K ortas su kuu saym sonularna gre deltada yaklak 100.000 su kuu (kaz, kuu, rdek, karameke ve yamurcunlar) klamaktadr. Karadeniz'i cephe g ile aan kk tcler ve su kularnn yan sra yrtclar, leylekler, turnalar ve balklar iin de, delta son derece nemli bir, beslenme ve konaklama alandr. Yre, deniz-yazlk turizmi iin sadece yaz mevsiminde yaklak 2 aylk imkan sunarken, ku gzlemcilii ve doa turizmi iin, drt mevsim boyunca ok nemli bir potansiyele sahiptir. Dolaysyla ile blgede "Eko-Turizm" olanaklar son derece fazladr. Simenit Glleri ; Terme tarafndan denize akan bir ayn, arazinin ok dz olmasndan dolay denize dklmeden nce geni bir alana yayld, i ie gller oluturduu grlmektedir. Hac Osman Orman; limiz aramba lesi Gelemen iftlii bitiiinde yer alan Hac Osman Orman, Orman letme Mdrl Mlkiyetinde ve korumas altndadr. 120 hektar olan alann 80 hektar orman, 40 hektar ak alandr. Orman alan dibudak, mee, grgen ve akaaa trlerinden olumaktadr.
188

G.2. Turizm eitleri G.1.1.1 blmnde anlatlmtr. G.3. Turistik Altyap Turistik letme Belgeli Tesisler
Tablo G.1.Belediye Belgeli Turistik Tesisler

Tesisin Ad Kaya Otel Dolphin Otel Cem Otel Altay Otel Gold Otel Sandk Otel Omtel Otel Snmez Otel Kent Otel Datan Otel Gl Otel Yuvam Pansiyon ahin Otel Klas Otel Omtel Tepe Otel Anakent Sosyal Tesisleri Otel

Telefon 432 46 64 437 72 55 431 15 88 431 68 77 431 19 59 431 07 35 457 54 81 431 26 69 431 72 91 431 53 93 431 17 17 457 69 08 435 20 01 432 43 20 457 60 74 228 27 47

Kaynak: l Kltr ve Turizm Mdrl, 2005 Tablo G.2.Oteller Tesisin Ad Byk Samsun Vidinli Yafeya Mis (Bafra) avuolu (Tekkeky) Maarif (Havza) Snf 5 Yldz 3 Yldz 3 Yldz 2 Yldz 3 Yldz 2 Yldz Oda Says 107 45 96 23 56 24 Yatak Says 234 80 184 47 118 48 Telefon 435 80 18 431 60 50 435 11 35 543 73 50 256 33 65 714 10 10

Kaynak: l Kltr ve Turizm Mdrl, 2005

189

Tablo G.3.Lokanta, Gazino ve Bar Tesisin Ad Cumhuriyet Divan Rama timat Balk Krfez Grand Saray Renk Gazinosu alayan Gazinosu Saray Gazinosu As Titanik Nokta Bar 2056 Snf 2.Snf Lokanta 2.Snf Lokanta 2.Snf Lokanta 2.Snf Lokanta 2.Snf Lokanta zel Elence Yeri zel Elence Yeri zel Elence Yeri zel Elence Yeri Bar zel Elence Yeri Kaynak: l Kltr ve Turizm Mdrl, 2005 Kapasite 100 Kiilik 140 Kiilik 130 Kiilik 220 Kiilik 50 Kiilik 130 Kiilik 150 Kiilik 120 Kiilik 65 Kiilik 65 Kiilik 90 Kiilik Telefon 431 21 65 230 62 19 435 76 62 457 52 91 834 34 67 233 01 73 431 99 40 231 40 26 231 72 42 435 72 67 231 55 11

Tablo G.4.Seyahat Acenteleri Tesisin Ad Yavuztur Kartur (Ulusoy) Alaam Seyahat Vetser Lamirjen Ondokuzmays Seyahat Ergntur Rasibutur Grubu (A) Grubu (A) Grubu (C) Grubu (C) Grubu (C) Grubu (C) Grubu (C) Grubu (C) Grubu Telefon 431 13 24 431 33 10 621 34 37 437 38 08 432 35 45 231 39 07 431 86 73 230 01 71

Kaynak: l Kltr ve Turizm Mdrl, 2005

190

G.4. Turist Says

Tablo G.5. 2005 Yl Tesislerde Kalan Turist Saylar

Yerli Tesisin Ad Byk Sam. Vidinli Ot. Yafeya Ot. avuolu Ot. Mis Ot. Maarif Ot. TOPLAM Ocak 772 300 460 386 118 274 2310

Yab.

Yerli ubat

Yab.

Yerli Mart

Yab.

Yerli Nisan

Yab.

Yerli Yab Mays

Yerli Haziran

Yab.

Yerli Temmuz

Yab.

Yerli Austos

Yab.

Yerli Eyll

Yab.

Yerli Ekim

Yab. Yerli Kasm 326 809 102 2 1240 420 11 114 187 339 2872

Yab. Yerli Aralk 305 45 5 1 18 1222 65 1330 438 104 145 374 3304

Yab. TOPLAM 269 15006 2802 5 13995 8219 29 1810 2456 303 44288

14 28 5 16 18 1 82

1257 200 658 677 121 137 3050

86 56 1

1550 392 1035 300

41

1444 405

113

1232 110

282

1248 300

279

1437 130

386 22 51

1635 208 1160 912

561 42 35

1050 270 1387 816

225

1350 320

10

1365 856

54

1318 883

86

1323 986

10

1624 883

1095 662

27

256 282

34

254 196

53 1 221

233 182 3958

40

125 196

38

146 208

44

154 231

39

112 240

32

73 178

170

3815

85

4520

408

4178

327

4428

503

4300

677

3875

262

3678

Kaynak: l Kltr ve Turizm Mdrl, 2005

191

G.5. Turizm Ekonomisi Bu konuda bilgi edinilememitir. G.6. Turizm-evre likisi Dier illerle kyaslama yapldnda, Samsun evre kirlilii asndan daha temiz bir kent saylabilir. evre kirlilii nfusun artmas ve sanayilemeyle balamtr. zellikle k aylarnda hava kirlilii kendini daha fazla hissettirmektedir. Kkrtdioksit miktar Dnya Salk Tekilatnn belirledii 150 ug/Iyi zaman zaman amakta, baz gnler 200 ug/Iyi bulmaktadr. Blge Hfzshha Enstitsnce ilimizde iki noktadan lmler yaplmakta, kan sonular l evre Mdrlne iletilmektedir. limizde hava kirlilii daha ok snma amacyla kullanlan yaktlarn zelliklerinden kaynaklanmaktadr. Ayrca tatlardan kaynaklanan hava kirliliinin tespiti ve nlenmesi amacyla evre Koruma Vakf tarafndan alnan ve l evre ve Orman Mdrl ile ibirlii iinde yrtlen egzoz gaz lmleri yaplmaktadr. Samsun ime suyunun akmak Baraj Samsun me Suyu Projesinin depolama tesisi olarak grev yapacak olan baraj, aramba ovasnn gneyinde, aramba lesinin 20 Km. gney batsnda Abdal Irma zerinde ina edilmitir. Mert Irma kirlilik yk asndan nemli bir sorundur. Irmak boyunca kurulmu bulunan, sanayi tesisleri, kanalizasyon atklar ve tarmsal atklar bir artma tabii tutulmakszn rmaa verilmektedir. Bykehir Belediyesinin yetersiz artm sonucu halka verilen sular zellikle yaz aylarnda salgn hastalklara sebep olmaktadr. Dier yandan blgenin nemli doal kaynaklarndan saylan Bafra Balk glleri zellikle tarmsal faaliyetler ve kanalizasyon atklar sonucu mevcut flora ve faunay tehdit etmektedir. Bafra Belediyesi tarafndan yaplmas planlanan Atk su Artma Tesisi yapm projesi tamamlanmak zeredir. nemli su kaynaklarndan olan Kzlrmak ve Yeilrmakta bata etrafndaki yerleim birimlerinin atklar olmak zere tarmsal faaliyetlerle de byk bir kirlilii bnyesinde tamaktadr. Samsunun, kirlilik bakmndan Karadenize olan kys, byk lde evsel atk sulardan kaynaklanmaktadr. Bu nedenle evsel atk sularn artm konusunda ller Bankas 16.Blge Mdrlnn projesi devam etmektedir. Ayrca sanayi tesislerinden kaynaklanan atk sularn zelliklerini belirlemek ve dearj standartlarn salamalar konusunda l evre ve Orman Mdrl almalar yapmaktadr. Samsunda kat atklar nemli bir evre kirlilii oluturmaktadr. Bu gne kadar atklarn salkl deerlendirilebilecei bir proje gerekletirilmemitir. Mevcut kat atk depolama yeri de ekonomik mrn tamamlamak zere olup, gerekli slah almalar yaplmad taktirde ciddi evre sorunlarna sebep olacaktr. Bykehir Belediyesi tarafndan toplanan kat atklar ylanldere mevkiine dklmektedir. Mevcut yerin bir su kayna olmas daha nemli bir sorun tekil etmektedir. lelerde ise kat atklar gelii gzel yerlere dklmekte, yer seimi

192

konusunda hibir n aratrma almas yaplmad iin nemli bir blm u anda sorun oluturmaktadr. Hastane atklar ile ilgili olarak, mevcut ynetmelik kapsamnda hastanelerin faaliyet gstermesi konusunda l evre ve Orman Mdrlnce tebligatlar yaplmtr. limizde grlt kirlilii henz dikkatleri zerine toplamakta, halkn bu konuya eilimi artt gzlenmektedir. Bu konu ile ilgili olarak, ehir merkezinde grltnn en aza indirilmesi amacyla, Mahalli evre Kurulunda, Aralardaki haval kornalarn resen sklmesine ve gereksiz korna alnmas halinde vatandalarca yaplacak ikayetlerin deerlendirilmesi karar altna alnm ve bu konuda almalara balanmtr. Doal Kaynaklarn Ekolojik Dengeler Esas Alnarak Verimli Kullanm, Korunmas ve Gelitirilmesi : Doal kaynaklar asndan Samsun su bakmndan zengin bir il olup, mevcut akarsular zerinde kurulan barajlardan sulama ve elektrik retimi amacyla yararlanlmaktadr. Yl boyunca gneli gn saysnn az olmas nedeniyle gne enerjisi sistemleri ekonomik bir kaynak olarak grlmemektedir. Ayrca Jeotermal kaynaklardan enerji retimi ve tketimine ynelik bir alma yaplmam olup, sadece kaplca olarak yararlanlmaktadr. Ekolojik dengenin gstergelerinden biri olan flora ve fauna bilinsizce yok edilmektedir. Usulsz kesim, tarla ama ve dier doal nedenlerle orman alanlar tahrip edilmektedir. Orman rnlerinin byk bir ksm snma amal olarak kullanlmaktadr. Bu nedenlerle en nemli doal kaynaklardan biri olan ormanlarn korunmas ve gelitirilmesi gerekmektedir. limiz snrlar ierisinde ayr ve meralar 43,000 hektarlk yer kaplamaktadr. Ancak bu alanlar ounlukla ama d kullanlmakta, ar otlatma ve dier arazi problemleri sonucu tahrip edilmektedir. Tarm alanlarmz da nemli sorunlar tehdit etmektedir. Bunlarn banda verimli ve sulak birinci snf araziler zerine kurulan yerleim ve sanayi alanlar gelmektedir. Bu alanlar zerinde ehirlemenin yaylmasyla birlikte tarm arazileri daralmakta, mevcut arazilerinde verimlilii dmektedir. Bunun yan sra zellikle topraklarn kum, kire, tula, kiremit gibi maden sektrnde kullanlmas, doal kaynaklarmzn geri dnmn imkansz hale getirerek byk zararlara yol amaktadr. Samsun li bir ky kenti olmasna ramen kylardan yeterince yararlanlmamaktadr. Kylardan daha ok kum ocaklar eklinde yararlanlmas, imar planna aykr yaplamann artmas ciddi problemlere neden olmaktadr.

KAYNAKLAR: -l Kltr ve Turizm Mdrl 2005

193

H. TARIM VE HAYVANCILIK H.1. Genel Tarmsal Yap

Tablo H.1.2005 Yl statistiki Verilerine Gre Tarma likin Temel Bilgiler Yzlm(Hektar) 957.900 Tarm Alan (Ha.) 455.324 A- Sulu 110.750 B- Susuz 341.574 C- Ekilen 426.311 D- Nadas 12.302 Ormanlk Alan(Ha.) 358.107 ayr Mera (Ha) 44.826 Tarm D Arazi (Ha) 99.643 Tarla(Ha) 304.211 Ba-Bahe(Ha:) 38.576 Erozyona Maruz Alan(Ha.) 758.061 En nemli Bitkisel rn Buday A-Ekili Alan (Ha.) 145.210 B-retim Miktar (Ton) 384.411 Pulluk Says 50.845 Traktr Says 33.420 Balk Teknesi Says 863 Balk Ailesi Says 2.317 Kaynak : Samsun Tarm il Mdrl 2005 Tablo H.2.Tarm Arazilerinin Dalm Arazinin Cinsi Miktar (ha.) Tarm Arazisine Oran (%) 47,82 8,33 4,54 8,43 19,52 2,70 0,64 8.02 100

Tahllar 217.728 Endstri Bitkileri 37.927 Yemeklik Baklagiller 20.664 Sebzelik 38.376 Meyvelik 88.884 Nadas 12.302 Yumrulu Bitkiler 2.924 Dierleri 36.519 Toplam Tarm Arazisi 455.324 Kaynak : Samsun Tarm il Mdrl 2005

Agro-ekolojik blgelendirme, arazinin evresel zellikleri, potansiyel verim ve arazi uygunluu benzer olan zelliklere sahip alt alanlara blnmesini ifade eder. Bir agro-ekolojik blge iklim, arazi formu, toprak yaps ve/veya arazi rtsne gre belirlenir. Bu kapsamda Samsun li 3 agro-ekolojik blgeye ayrlarak incelenmitir. Alt blgeler ierisindeki ileler aada gsterilmektedir.

194

Tablo H.3.Samsun linin Agro Ekolojik Alt Blgeleri

1. ALT BLGE

II. ALT BLGE

III. ALT BLGE 1.Ayvack 2.Salpazar

1.Merkez le 1.Asarck 2.Alaam 2.Havza 3.Bafra 3.Kavak 4.aramba 4.Ladik 5.19 Mays 5.Vezirkpr 6.Tekkeky 7.Terme 8.Yakakent Kaynak : Samsun Tarm il Mdrl 2005

H.2. Tarmsal retim Samsun linde polikltr tarm yaplmaktadr. Su rnleri ve hayvansal retimdeki retim kalemleri de dikkate alnarak retim deseni iinde stratejik nemi, getirisi, retim hacmindeki arl fazla olan rnler incelenecektir. lde toplam 455.324 ha tarm arazisi mevcut olup, tahl tarm yaplan alan, % 47,82lik pay ile I. sradadr. % 19,52 lik pay ile II. sray meyvecilik alyor grlyorsa da 88.884 ha.lk meyvelik alann 85.532 ha. fndk ziraat yaplan alandr. limizde ekonomik bakmdan yetitirilen en nemli rnler buday, msr, eltik ve ttndr. Sanayi bitkisi olarak da ayiei tarm yaplmaktadr. Kapama meyvecilik retimi yaplmaktadr.Bunun nemli bir blm fndk alandr. Fndk retimi Merkez,Terme aramba, Salpazar, Ayvack, Tekkeky, Ondokuzmays, Bafra, Alaam, Yakakent ve Asarck lelerinde yaplmaktadr. Yine kapama olarak Merkez ve aramba lelerinde eftali retimi yaplmakta ve nemli gelir kayna oluturmaktadr. Son yllarda kapama bahe Kivi retim iftiler tarafndan uygulanmaktadr.Dier meyveler dank aa eklinde olmaktadr. limizde en fazla retimi yaplan sebzeler domates, biber, hyar, patlcan, spanak, fasulye, kabak, lahana, prasa, karpuz ve kavundur. Ayrca plastik sera ve yksek tnellerde son yllarda artan bir oranda sebze yetitiricilii yaplmaktadr. H.2.1. Bitkisel retim H.2.1.1. Tarla Bitkileri H.2.1.1.1. Budaygiller

195

Tablo H.4.Budaygiller Ekili ve retimi rnler Buday Arpa TAHILLAR avdar Yulaf (dane) Kaplca Msr (dane) eltik Kaynak : Samsun Tarm il Mdrl 2005 Deerler Ekili (da) 147.360 14.423 1.905 200 1.110 39.812 10.923 retim (ton) 448.868 38.983 4.528 300 1.412 148.600 67.668

Grafik : Tahl Ekili Alanlarnn Alt Blgelere Gre Dalm

1 0,8 Alan (ha.) 0,6 0,4 0,2 0 I. Alt Blge

Buday Arpa Yulaf avdar Msr eltik

ekil H.1. Tahl Ekili Alanlarnn Alt Blgelere Gre Dalm Kaynak : Samsun Tarm il Mdrl 2005 Tablo H.5.Tahl Ekili Alanlarnn Alt Blgelere Gre Dalm (ha.) rn I. Alt Blge II. Alt Blge Buday 64.650 77.750 Arpa 3.510 10.200 Yulaf(dane) 0 200 avdar 557 1.540 Msr 33.400 7.050 eltik 9.821 100 Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005 III. Alt Blge 2.810 120 0 4.700 150 Toplam 145.210 13.830 200 2.097 45.150 10.071

Grafik : Samsun linde Alt Blgelere Gre T ahl retimi

200000 180000 160000 140000 120000 Ton 100000 80000 60000 40000 20000 I. Alt linde Alt BlgelereBlge II. Alt Gre Tahl retimiBlge III. Alt ekil H.2. SamsunBlge ekil H.2. Samsun linde alt Blgelere Gre Tahl retimi Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005 0 Buday Arpa Yulaf avdar Msr eltik

196

Tablo H.6. Samsun linde Alt Blgelere Gre Tahl retimi RETIM (ton) I. Alt Blge II. Alt Blge III. Alt Blge Buday 181.980 196.805 5.626 Arpa 9.655 27.227 250 Yulaf (dane) 0 250 0 avdar 1.391 1.925 Msr 182.800 19.420 7.100 eltik 64.316 500 600 Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005 rn Toplam 384.411 37.132 250 3.316 209.320 65.416

Alt blgeler baznda karlatrma yapldnda il genelinde toplam buday retiminin % 47,33nn I.Alt Blgede gerekletirildii grlmektedir. Arpa retiminde % 73,32 ile II.Alt Blge I. srada, % 26 ile I.Alt blge II. srada yer almaktadr. avdar retiminde yine % 58 ile II.Alt Blge I. srada, % 41,94 ile I.Alt blge II. srada yer almaktadr. III. Alt Blgede ise avdar retimi yaplmamaktadr. 2003 DE verilerine gre, 2.800.000 ton olan Trkiye msr retiminin % 5,6 ini Samsun ili karlamaktadr. 2004 yl Tarm l md. Verilerine gre Samsun msr retiminin % 87,3 I.Alt Blgede, % 9,27si II:Alt Blgede, % 3,39u ise III.Alt Blgede gereklemektedir. 223.200 ton (2003,DE) olan Trkiye eltik retiminin % 13n Samsun li karlamaktadr. 2004 yl Tarm l md. Verilerine gre lde eltik retiminde % 98,3 ile I.Alt Blge I. srada, % 0,91 ile III.Alt Blge II. srada, % 0,76 ile II. Alt Blge III. srada yer almaktadr. Dnyada eltik, tahllar iinde en ok retilen (589.125.000 ton) ve budaydan sonra en ok ekim alan olan (153.522.000 ha.) rndr. Ancak Trkiyede retim bakmndan buday, arpa ve msrdan sonra (372.000) ton, yetitirildii alan bakmndan da (70.000 ha.) tahllar iinde altnc srada yer almaktadr. (FAO 2003) 1982 ylnda 77.000 ha ekim alan varken 2002 ylnda ekim alan 60 000 ha.a kadar dmtr. Ayrca ithal edilen 325.457 ton pirin karlnda 86.382.000 $ denmi olmas eltik retiminin yetersiz olduunun ak bir gstergesidir. lkemiz eltik retiminde dekardan alnan rn bakmndan Dnya ortalamasnn zerinde olmasna ramen, Trkiye le ayn paralelde bulunan benzer ekolojiye sahip lkelerin eltik verimlerine gre daha dktr. Trkiyedeki eltik ekim alanlarnn ve retiminin % 40 Karadeniz Blgesinden karlanmaktadr. Karadeniz Blgesi verim bakmnda 574 kg/da. ile dier blgelerden daha yksek verim potansiyeline sahiptir. Trkiye eltik tarm iin olduka uygun ekolojiye sahip olmasna ramen, sulama imkanlarnn yetersizlii ve eltik fiyatlarnn istikrarszl sebebiyle ekim alanlar snrl kalmakta, dnya ortalamas zerinde verim almamza ramen lkemizin ihtiyacn karlayamamaktadr.

197

Trkiyede yaplan eltik tarmnn dier baz gelimi lkeler (ABD, Avusturya, talya) ile karlatrdmzda ekimden hasada kadar yaplan ilerin yrtlmesinde daha fazla igc harcanmaktadr. Bu da retim maliyetini arttrmaktadr.
Tablo H.7. Samsun li 1982 2003 Yllar Aras Pirin retimi
YILLAR 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 retim (ton) 210 000 189 000 168 000 162 000 165 000 165 000 157 500 198 000 138 000 120 000 129 000 135 000 120 000 150 000 168 000 165 000 189 000 204 000 210 000 216 000 216 000 223.200 % Deiim -10,00 -.11,11 -3,57 1,85 0,00 -.4,55 25,71 -30,30 -13,04 7,50 4,65 -11,11 25,00 12,00 -1,79 14,55 7,93 2,94 2,86 3,3 Ekilen Alan (ha.) 77 350 70 000 64 000 62 000 55 000 53 000 51 000 66 000 53 000 40 400 43 000 44 850 40 500 50 000 54 850 55 000 60 000 65 000 58 000 59 000 60 000 65.000 % Deiim -9,50 -.8,57 -3,13 -11,29 -.3,64 -3,77 29,41 -19,70 -23,77 6,44 4,30 -9,70 23,46 9,70 0,27 9,09 8,33 -10,77 1,72 1,69 8,33 Verim (kg/ha.) 2 715 2 700 2 625 2 613 3 000 3 113 3 088 3 000 2 604 2 970 3 000 3 010 2 963 3 000 3 063 3 000 3.50 3 139 3 630 3 661 3 611 3434 % Deiim -0,55 -2,78 -0,46 14,81 3,77 -.0,80 -2,86 -13,21 14,08 1,00 0,33 -1,56 1,25 2,10 -2,05 5,00 -0,34 15,64 0,85 -1,37 -4,9

Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

Grafik : Samsun linde Yllar tibariyle Pirin retimi

40.000 35.000 30.000

RETM -ALAN

25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

YILLAR retim (ton) Ekilen Alan (ha.) Verim (kg/ha.)

ekil H.3.Samsun linde Yllar tibariyle Pirin retimi Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

198

eltik thalat hracat : Dnya pirin piyasas incelendiinde; yaklak 600 milyon ton eltiin tamamna yakn eltii reten lkelerde tketilmektedir. Bunun ok az bir ksm yaklak 18 20 milyon tonunun ithalat ihracat yaplmaktadr. Trkiyenin pirin piyasas incelendiinde 1975 li yllardan beri baz yllar hari srekli pirin ithalat yaplmaktadr. Hzl nfus art, hayat standartlarnn ykselmesi, eskiden bulgura dayal beslenmenin gnmzde pirince dnm ve ehirlemeye bal olarak kii bana yllk pirin tketimi 3 kg.dan 8 kg.a kmtr. Trkiye eltikten birim alandan alnan verim asndan Dnya lkeleri arasnda ilk sralarda yer almasna karlk eltikten elde edilen pirinte kendine yeterli olmayp net ithalat bir lke konumuna gelmitir. Karadeniz Blgesinde ise eltik verimi Trkiye ortalamasnn zerindedir. En ok retim yapld il Samsun olmasna ramen eltik tarmnda yllar itibariyle nemli gelimeler gsterememitir. Bunun nedeni Blgede yetitirilen, zellikle fnda uygulanan poplist fiyat politikalarnn etkisi ile fndk retimi daha cazip hale gelmitir. lkemizde eltik retimi yurt ii pirin talebini karlayamamaktadr. Bu nedenle arz a ithalat yoluyla kapatlmaya allmaktadr. Trkiye Ziraat Odalar 1997 1998 Zirai ve ktisadi raporu verilerine gre 1990 ylnda 176.879 ton pirin ithalat karlnda 62.124.000 $ denmitir. Trkiye bugn pirin ithalatnn yannda krk pirin ve eltikte ithal etmektedir. thal edilen eltik yurt iinde retilenden daha ucuza mal edildii iin eltii pirince ileyen fabrikalar maliyetlerini drmek iin yerli eltie ithal eltii kartrarak ilemektedirler. Tablo H.4. incelendiinde 2002 ylnda lkemiz 325.457 ton pirin iin86.382.000 $ demitir. Trkiyenin pirin ihracat ithalat karsnda nemsenmeyecek oranda olup 2002 yl pirin ihracat 1 935 ton karl 699.000 $ dr. Zaten pirin ihracatnn byk bir ounluu ithal edilen eltiin pirince ilenmesinden olumaktadr.
Tablo H.8. Samsun li 1982 2003 Yllar Aras Pirin retimi
YILLAR PRN Miktar Ton 300112 203696 267991 275268 246935 341747 225762 325457 Deer 1000$ 109431 82083 94794 96455 97605 108215 57683 86382 THALAT KIRIK PRN Miktar Deer Ton 1000$ 354 89 516 143 201 52 108 35 1226 103 ELTK Miktar Ton 22101 22248 52389 42186 164917 299390 135069 292024 PRN Miktar Ton 249 1285 546 593 1468 5667 4202 1935 HRACAT KIRIK PRN Miktar Deer Ton 1000$ 16 9 63 74 18 16 48 40 752 179 3980 846 3227 650 1464 281 ELTK Miktar Ton 116 385 177 169 248 335 234 181

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002

Deer 1000$ 421 4568 10307 9390 43775 59591 24437 48803

Deer 1000$ 761 1184 520 555 863 1788 1214 699

Deer 1000$ 97 296 145 148 207 206 179 167

Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

Trkiyenin krk pirin iin bile 2002 ylnda 103.000 $ demesi net ithalat bir lke konumunda olduumuzun ak bir gstergesidir. Trkiye gibi gelimekte olan lkelerin dviz
199

kaybnn nlenmesi bakmndan eltik retiminin arttrlmas zorunludur. Sahip olduumuz tarmsal kaynaklar retimin arttrlmasn salayacak dzeydedir. Ancak bunun iin pirin retiminin teviki ynnde eltik retim tedbirleri alnmaldr Aradaki vergi fark nedeniyle snr ticareti araclyla ylda giren pirinten ithalatlar byk zarar grmektedir. Snr ticareti yle bir noktaya gelmitir ki Trkiyeye mal satmak iin Amerikadan mal almaya demektedir. lkemiz iin pirin ticaretinin boyutlarnn bu kadar vahim olduu grlmektedir. Bu konu derhal gz nne alnarak acil zm stratejileri gelitirilmelidir. zellikle retimde art iin eltik alm fiyatlar ile girdi fiyatlar arasndaki gerekli dengenin kurulmas iftilerin retim maliyetleri altnda rn satmak zorunda braklmamas gerekir. eltik reticisi zerinde olumsuz bir etki yapan pirin ithalatndan alnan fonlarn i piyasada fiyatlarn dmesini nleyecek dzeyde tutulmas salanmaldr. eltiin Pazarlanmas : eltiin ilenmesi ve deerlendirilmesinde standart rn en nemli pazarlama kriteri olarak karmza kmaktadr. Ancak kaliteli tohumluun kullanlmamas sonucu zellikle sanayinin istedii standartta rn elde edilememektedir. Ayrca kurutma olanaklarnn yetersiz oluu sebebiyle olmas gereken rutubet rnn pazara arz edilmesini engellemektedir. Samsun linde eltik ekim zamannn gecikmesi sonucu hasat Sonbaharn erken yalarna denk gelmektedir. Buna bal olarak, pirincin kalitesi bozulmakta ve hasattaki yksek nem oranndan dolay eltikte kurutma sorunu ortaya kmaktadr. Genel olarak piyasada ayn dane iriliine sahip olan (krk ve krmz renkli dane bulundurmayan) pirinler tercih edilmektedir. Ancak eltik fabrikalarnda rn standart hale getirip krk daneleri ayracak ekipmanlar (fotosel cihaz vs.) bulunmamaktadr. Dolaysyla ithal pirinler gibi tek tip grntler arz etmemekte ve zellikle TSE standartlarna uyulmamaktadr. Dier bir etken de sanayicilerin rekabet amacyla i piyasadaki dk ve yksek fiyat ile alnan eltikleri kartrp maliyeti drmeleri ve nem oran yksek yurt ii ile nem oran dk ithal pirinleri kartrp pazarlamalardr. Bu da tketicinin ithal pirince ynelmesine sebep olmaktadr. eltik hasadndan sonra rnler genelde eltik fabrikalar ve TMO tarafndan satn alnmaktadr. TMOnun daha fazla pazara girip alm yapmas beklenilmektedir. Bunun nedeni eltik fabrikalarnn hasat zaman dk fiyatl ithal eltii tercih ederek yerli eltie dk fiyat vermesidir. Samsunda eltik tarm iyi bir gelir getirmesine ramen reticiler rnlerini pazarlamada bir takm zorluklarla karlamaktadr. eltik reticileri fndk reticileri gibi bir kooperatif rgtlenmesi altnda bir araya gelememilerdir. Bu nedenle reticiler girdi temini ve pazarlama gibi konularda sorunlarla karlamaktadrlar.
200

RETC

TMO

ELTK FABRKALARI

ARACI

FABRKADA KIRDIRMA

TOPTANCILAR SPER VE HPER MARKETLER

BAKKALLAR

SEMT PAZARLARI

TKETC
ekil H.4. .Pirincin Pazarlama Aamalar Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

Pazarlama aamasnda da grld gibi eltiin pirince ilenip tketiciye ulamasnda bir ok ara pazarlama kademelerinden gemektedir. eltiin pirince ilenmesi bir bakma ham maddenin teknolojik rnlere dntrlmesinin ilk aamasdr. lk safhada bile eltiin pirince dnp tketiciye ulatrlmas aamasnda her bir ara pazarlama kademesinde bulunanlarn bir takm girdi masraflar bulunan reticiden daha fazla kazanmalar dndrcdr. Halen lkemizde sadece eltikte deil dier rnlerde de retim politikas gelitirilmedii gibi, pazarlama stratejileri de oluturulamamtr. Hal byle iken reticiyi daha fazla kazandrmak iin eltik retiminde verimlilii arttrmamz bununla birlikte kaliteli retim yapmamz gerekmektedir. Msr retimi : Dorudan ve dolayl olarak insan beslemesinin temel kaynaklarndan biri olan msr, dnya zerinde en ok almalar yaplan bir bitkidir. nk pek ok lke, hzl nfus artna edeer bir gda retimi gerekletirme abas iindedir. Msr dnyada olduu gibi Trkiyede de en nemli tahllardan biridir. Dnyada 2003 yl itibariyle yaklak 143 milyon ha. ekim alan bulunan msr bitkisi, yaklak 638 milyon tonluk retimi ile tahl retiminde budaydan sonra ikinci srada yer almaktadr. Trkiyede 81 ilin hemen hemen tamamnda az veya ok ekilmektedir. Trkiyede msr, tahl ekili ve retiminde buday ve arpadan sonra III. Srada yer almaktadr. 22.540.000 ha. ilenen tarla alan iinde, 13.413.600 ha. tahl ekilii bulunmaktadr. Toplam tahl ekiliinin 560.000 hektarn msr tarm alanlar oluturmaktadr. 1970 yl Trkiye msr retimi 1 040 000 ton iken, 2003 ylnda 560.000 ha. alandan 2.800.000 ton rn alnm ve Trkiye ortalama msr verimi 5.000 kg./ha. olarak
201

gereklemitir. Son otuz yl gz nnde bulunduracak olursak retim alanlar pek deimezken verime bal olarak retimdeki art % 100 gemitir Blgeler itibariyle ise 1960 l yllarda Karadeniz Blgesinin ekim alan ve retimdeki pay % 50 55 arasnda deimekte iken, bugn ekim alannn % 45 lik paya sahip olmasna ramen retimdeki pay % 25 e inmitir. Blgede ticari manada msr retimi Bafra ve aramba Ovalar ile snrl kalm, blgenin dier msr retim alanlarnda eitli sebeplerle geleneksel msr tarmna devam edilmektedir. Ayrca son yllarda tm Trkiyede olduu gibi blgemizde de silajlk msr yetitiricilii olduka nem kazanarak byk lde art gstermitir. Trkiye 1982 2003 yllar arasnda msr ekili, retim ve verim ilikilerine ilikin tablo 26 incelendiinde ekim alanlarnda nemli dalgalanmalarn olduu dikkati ekmektedir. 1982 ylnda 580.000 ha. olan msr ekili alan 1988 ylna kadar hzl bir dle 500.000 ha.a kadar gerilemitir. 1988 ylndan itibaren msr ekim alanlarnda yeniden bir art grlm, 1982 ylnda 1.360.000 ton olan retim 1988 ylna gelindiinde ekim alanlarnn dmesine ramen 2.000.000 tona ykselmitir. 2003 ylnda ise retim 2.800.000 ton olarak gereklemitir. Ekim alanlarndaki de karlk retimde meydana gelen artlar yeni melez msr eitleri ekiminin yaplmas, uygun yetitirme tekniklerinin uygulanmas ve mekanizasyonun artmas ile aklanabilir. Trkiye msr verimi dnya lkeleri ile karlatrldnda olduka dktr. Trkiyede msrdan yksek verim alnabilecek ekolojik blgelerimiz snrldr. Bunun yannda verim potansiyeli dk eitlerin ekilmesi de verim dklnn nedenlerindendir. nemli lde II. rn olarak retimi yaplan msr yetitiriciliinin gelitirilmesi byk lde destekleme alm politikalarna baldr. Karma yem sanayimizin msr talebinin karlanmas bakmndan retimin gelitirilmesi gereklidir. 2003 yl itibariyle Samsun li msr ekim alan ve retimi, Trkiye msr ekim alan ve retiminin srasyla % 7,63 ve % 5,58ini oluturmaktadr. Samsun, Adana ve Sakarya lleri Trkiye msr retiminin yaklak % 50 sini karlamaktadr. Bylesine geni ekim alanna sahip Samsun li (42.732 ha.) nin dekara veriminin Trkiye ortalamasnn altnda olmas dikkati ekmektedir (Trkiye ortalamas 5.000 kg./ha, Samsun ortalamas 3.661 ha.). Samsun li msrn ekolojik istekleri ynnden elverili bir iklime sahip olmas nedeniyle byk bir retim potansiyeli tekil etmesi gerekirken, bu potansiyel gerektii gibi deerlendirilememektedir. Bunun balca nedenleri dk verim ieren yerli eitlerin kullanlmas, yetitirme tekniklerinin tam ve zamannda uygulanamamas, kurutma, depolama ve pazarlama sorunlar ile uygulanan fiyat politikalarnn yeterli olmaydr. Tablo 28 incelendiinde Samsunda 1993 ylnda 54.788 ha. ekili alandan 151.373 ton rn ve 2.763 kg./ha. verim elde edilmitir. Ekim alanlar kk dalgalanmalar gstererek 1997 ylnda retim 155.403 tona ykselmitir. 2003 ylnda ise ekim alanlar azalarak 42.732 ha.a gerilemitir. Buna ramen retim 156.428 ton olarak gereklemitir. lkemizde msr retim hedeflerini doru belirlemek iin ncelikli hedef birim alandan alnan rn arttrmak olmaldr. Bal bana retim alanlarnn
202

arttrlmas veya retimin yaygnlatrlmas yeterli deildir. 2003 verilerine gre, yaklak 2.800.000 ton olan Trkiye msr retiminin % 5,58ini Samsun li karlamakta olup ; Bu retimin % 86,53 (135.357 ton) I. Alt Blgede, % 6,48 si (10.137 ton) II. Alt Blgede, % 6,99 si ise (10.934 ton) III. Alt Blgede gereklemektedir.
Tablo H.9. Samsun li 1993 2004 Yllar Aras Msr retim Potansiyeli YILLAR Ekilen Alan (ha.) 1993 151 373 54 788 1994 148 329 -2,01 57 939 1995 147 014 -0,88 56 851 1996 148 823 1,23 54 981 1997 155 403 4,42 55 421 1998 156 757 0,87 52 752 1999 165 883 5,82 48 543 2000 187 885 11,26 53 872 2001 161 500 -14,05 54 455 2002 141 560 -12,35 46 347 2003 156.428 10,50 42.732 * 2004 209.320 33,81 45.150 Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005 retim (ton) % Deiim % Deiim 5,75 -1,87 -3,28 0,80 -4,81 -7,97 10,98 1,08 -14,89 -7,79 5,65 Verim (kg/ha.) 2 763 2 560 2 586 2 707 2 804 2 988 3 418 3 488 2 966 3 054 3 661 4 636 % Deiim -7,34 1,01 4,67 3,50 6,56 14,39 2,04 -14,97 2,97 19,87 26,6

Grafik : Samsun linde Yllar tibariyle Msr retimi

250000

RETM - ALAN

200000

150000

100000

50000

0 1998 1999 2000 2001 2002 2003 *2004

retim (ton) Verim (kg/ha.)

YILLAR

Ekilen Alan (ha.)

ekil H.5. Samsun linde Yllar tibariyle Msr retimi Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

Msrn Pazarlamas : Bilindii gibi tarm rnlerinin bir blm retildikten sonra herhangi bir ilemden geirilmeden tketiciye ulamakta ve tketilmektedir. Bir blm tarm rn ise ilendikten sonra tketilmektedir. Ham tarm rnlerinin tarma dayal sanayide ilenerek mamul madde haline getirilen rnler nemli oranda art deer yaratmaktadr. Burada zerinde durulmas
203

gereken en nemli husus tarma dayal sanayinin yaratt art deerlerden iftilerin yararlanamamasdr. Bugn msr reticisi rettii rnn karln alamamaktadr. retici rettii msr satarak elde ettii art deerle yetinmekte ve ekonomik hayatn devam ettirmeye almaktadr. Ksaca ifti sanayiye entegre olamamaktadr. Msr reticisi genellikle msr koan olarak hasat etmekte daha sonra tanelenmektedir. retmi olduu msrn bir ksmn kendi yiyecei, hayvan yiyecei ve tohumluk olarak ayrmakta, byk bir ksmn ise satmaktadr. Msr ksa gn bitkisi olduundan hasad ou zaman sonbahar yalarna denk gelmekte dolaysyla hasat Karadeniz Blgesinde mevsime bal olarak problemli geebilmektedir. Tanelenmi msrn pazarlanabilmesi iin nem orannn % 15 in altnda olmas gerekmektedir. lkemizin ou yerinde kurutma tesislerinin olmay msrn pazarlanmasnda en byk problem olarak grlmektedir. Bu yzden hasat edilen msr koanlar syrlarak somak halinde silo veya tahtadan yaplm serenlerde doal olarak kurutulmak iin depolanmaktadr. Kurutulan msr somaklar basit tanelenme makinesi ile ayrldktan sonra uvallara doldurulduktan sonra pazarlama aamasna gelmektedir. Yukarda bahsedildii gibi ifti pazarlama zincirinin ilk halkasnda yer almakta ve daha sonraki aamalarda sz sahibi deildir. Tanelenen msr ou zaman tccara satlmaktadr. Tccarlar tarafndan yem fabrikalarna ve msr unu fabrikalarna sat yaplmaktadr. Ayrca yrede bulunan msr krma nitelerine sahip basit deirmenlerde krlmakta hayvan yemi olarak yetitiricilere satlmaktadr. Tccarlar tarafndan satlan msr yem fabrikalarnda yem rasyonlarnda kullanlmakta, msr unu fabrikalarnda ise msr niastas, glikoz ve yan rn olarak ilenerek pazarlanmaktadr. Niasta ileme srasnda niasta bulmac zerinde yzen kabuk ve rueym yaca zengin olduundan msrz ya retilmek zere ya fabrikalarna pazarlanmaktadr. Niasta fabrikalarnda ya tme ile msr tanesinin kuru madde arlnn 1/3 ya ve niasta olup geriye kalan ksm protein ve selloz olarak iftlik hayvanlarnn yem rasyonlarnda kullanlmak zere yem fabrikalarna sata sunulur. Samsunda msrn ok az bir ksm ifti artlarnda taze msr olarak satlmakta, ayrca taze msrn frnlanp tlmesiyle msr unu olarak semt pazarlarnda sata sunulmaktadr. Msrn danesinin yannda msr saplar kn hayvan yemi olarak satlabilmektedir. Msr retiminde rn desteklemesi ve devlet alm olmadndan fiyatlar tamamen Pazar artlarnda olumaktadr. Msr reticisi herhangi bir at altnda rgtlenemediinden fiyatlarn belirleyicisinin tccar olduunu sylemek mmkndr.

204

TAZE MISIR

RETC MISIRUNU

RETC

TCCAR

MISIR KIRMA DERMENLER

UN FABRKALARI

NASTA FABRKALAR

BESCLER

BAKKALLAR MARKETLER

MISIRZ YAI FABRKALARI

SEMT PAZARLARI

TKETC

ekil H.6.Msrn Pazarlama Aamalar Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

H.2.1.1.2. Baklagiller
Tablo H.10. Baklagiller Ekili Ve retimi Ekili (da) Bakla (kuru) 11 Bezelye (kuru) 10 BAKLAGLLER Nohut 1.310 Fasulye (kuru) 17.025 Mercimek (yeil) 3 Fi (dane) 2.023 Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005 rnler Deerler retim (ton) 9 80 1.539 9.930 3 3.500

Grafik : Samsun li Alt Blgelere Gre Baklagil Ekim Alanlarnn Dalm

12000 10000 A n a la (h ) 8000 6000 4000 2000 0 I. Alt Blge II. Alt Blge III. Alt Blge K.Fasulye Nohut Y.Mercimek

ekil H.7.Alt Blgelere Gre Baklagil Ekim Alanlarnn Dalm Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

205

Tablo H.11 Samsun li Alt Blgelere Gre Baklagil Ekim Alanlarnn Dalm(Ha) rn I. Alt Blge II. Alt Blge K.Fasulye 10.850 3.280 Nohut 205 1.385 Y.Mercimek 2 3 Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005 III. Alt Blge 2.650 Toplam 16.780 1.590 5

Grafik : Samsun li Alt Blgelere Gre Baklagil retimi

7000 6000 5000 retim (ton) 4000 3000 2000 1000 K.Fasulye 0 I. Alt Blge II. Alt Blge III. Alt Blge Nohut Y.Mercimek

ekil H.8. Alt Blgelere Gre Baklagil retimi Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

Tablo H.12 Samsun li Alt Blgelere Gre Baklagil retimi rn K.Fasulye Nohut Y.Mercimek retim (ton) I. Alt Blge II. Alt Blge III. Alt Blge Toplam 6.163 2.604 1.175 9.942 341 1.476 1.817 3 3 6

Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

Samsunda kuru fasulye retimi arlkl olarak, msr retim alanlarnda ara ziraat olarak yaplmaktadr. Kuru fasulye retimi de msr retiminin youn olduu I.Alt Blgede younlamtr. 2003 DE verilerine gre Trkiye kuru fasulye retiminin % 4,56 s Samsun ilinde gereklemektedir. Fasulye retiminde 2004 l Mdrl verilerine gre % 61,98lik pay ile I.Alt Blge I. srada, % 26,19 pay ile II.Alt Blge II. srada, % 11,81lik pay ile III.Alt Blge III. srada yer almaktadr. III.Alt Blgede nohut ve yeil mercimek retimi yaplmamaktadr. Samsunda retilen nohut ve yeil mercimein tamam I. ve II.Alt blgede retilmektedir.

206

H.2.1.1.3. Yem Bitkileri

Tablo H.13. Yem Bitkileri Ekili Ve retimi
rnler Yonca Korunga Yulaf (ot) Msr (hasl) Msr (slaj) Tritikale (ot) Fi (ot) gl (ot) Deerler Ekili (da) 944 851 5.884 1.035 9.268 1.884 15.116 retim (ton) 13.184 4.058 13.464 19.890 250.575 7.476 58.639 -

YEM BTKLER

Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005 Tablo H.14. Samsun linde Alt Blgelere Gre Yem Bitkilerinin retimi retim (Ton) rn I.Alt Blge II.Alt Blge III.Alt Blge Toplam Yonca 4.561 5.376 600 10.537 Korunga 1.529 2.463 125 4.117 Fi 30.530 20.050 1.250 51.830 Msr (Hasl) 18.950 14.140 33.090 S.Msr 91.300 39.475 13.200 143.975 Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2004

Yem bitkileri retimi alt blgeler baznda incelendiinde yonca retimi il genelinde 10.537 ton retilmi olup, bunun % 43,28 inin I.Alt Blgede, % 51 inin de II. Alt Blgede retildii grlmektedir. III. Alt Blgede de % 5,7 orannda yonca retimi yaplmaktadr. lin 4.117 ton olan korunga retiminin % 59.82 si II. Alt Blgede, % 37,13 I. Alt Blgede gereklemitir. III. Alt Blgede ise % 3 Korunga retimi yaplmaktadr. toplam 51.830 ton fi retimindeki alt blgelerin pay % 58,90 ile birinci alt blge, % 38,68 ile II. Alt Blge eklinde olup, III. Alt Blgede fi retimi %2,41 olarak gereklemitir. asl msr retimi btn alt blgelerde yaplyorsa da, retimin youn olarak I. Blgede yapld grlmektedir. retimin % 57,26 si I.Alt Blgede, % 42,73 i II. Alt Blgede gereklemektedir. III. Alt blgede ise hasl msr retimi yoktur. ldeki toplam 143.975 ton olan slajlk msr retimi yaplmaktadr. I. Alt Blgede % 63,41 gereklemektedir. II.Alt Blgede % 27,41 i III. Alt Blgenin pay %9,17 dir.
Grafik : Samsun linde Alt Blge lere Gre Ye m Bitkileri Ekili Alanlar Dalm
10000

Alan (ha)

8000 6000 4000 2000 0 I. Alt Blge II. Alt Blge III. Alt Blge Yonca Korunga Fi Msr (Hasl) S.Msr

ekil H.9. Alt Blgeler Gre Yem Bitkileri Ekili Alanlar Dalm Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

207

Tablo H.15. Samsun li Alt Blgelere Gre Yem Bitkileri Ekili Alanlar (ha.) rn I. Alt Blge II. Alt Blge III. Alt Blge Toplam Yonca 423 728 75 1.226 Korunga 383 523 25 931 Fi 8.707 7.358 250 16.315 Msr (Hasl) 2.030 730 2.760 S.Msr 2.940 1.715 660 5.315 Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

2004 l mdrl verilerine gre tablo 55 dikkate alndnda Samsun linde yem bitkileri ekili alannn Tarla Bitkileri ekilii iindeki pay % 18 dir. Tarla bitkileri ekili alanlar iinde Trkiye de yem bitkileri ekili alan 2003 verilerine gre %5.50dir. Bu Trkiyede yem bitkileri ekili ve retiminin yetersizliinin gstergesidir. H.2.1.1.4. Endstriyel Bitkiler
Tablo H.16. Endstriyel Bitkiler Ekili Ve retimi Ekili (da) ENDSTRYEL Ttn 14.440 BTKLER eker pancar 11.553 Kenevir (lif) 43 Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005 rnler Deerler retim (ton) 13.631 497.595 47

Dnya ayiei retimi 2003 yl itibariyle 27. 740.270 ton (FAO 2003) olup ; Arjantin, Rusya, Ukrayna, Fransa ve ABD en fazla retimin gerekletirildii lkelerdir. zellikle Arjantin ve Fransa ayieine uygun iklim koullarna sahip olduundan yksek verimleri nedeniyle retimleri fazladr. Trkiye retim miktar ve ekim alan bakmndan da Dnya lkeleri arasndaki sralamada 10. srada yer almaktadr. Bugn birok sanayi lkesi bitkisel ya retiminin arttrlmas iin snrl olan tarm alanlarnn byk bir ksmn ekolojilerinin uygunluuna bal olarak ayiei, kolza vb. ya bitkilerine ayrm, gerekli ham maddenin teminine arlkl olarak ynelmilerdir. nsan beslemesinde zellikle bitkisel yalarn nemi byktr. lkemiz bitkisel ya retiminde % 50 ile en byk pay olan ve ya bitkileri retiminde bata gelen ayiei, bata Trakya, Ege ve Karadeniz Blgesi olmak zere birok blgede yetitirilebilmektedir. Ayieinin en fazla yetitirildii Trakya Marmara Blgesinde genellikle hububat ayiei ekim nbeti hakimdir. Eer iftilerin tercihi tarlaya iki yl st ste hububat ekme ynnde ise ayiei retiminde ikinci yl iin azalma grlmektedir. Toplam ayiei ekim alannn % 70 inden fazlas Trakya Marmara Blgesinde zellikle de Tekirda, Edirne ve Krklareli llerinde bulunmaktadr. Anadolu ve Karadeniz Blgesinin Trkiye ayiei alanlar iindeki pay ise % 10 un zerindedir. Bata ayiei olmak zere ok eitli ya bitkisinin yetitirilmesine elverili ekolojiye sahip Trkiyede yllardr yal tohum ve bitkisel yalarda ak devam etmektedir. Kuraklk,
208

hastalk ve zararl problemleri dnda zellikle taban fiyat politikas, ekonomik tevik ve gvence, depolama, ekim alanlarnn kontrolsz geniletilmesi, kalitesiz tohumluk, dk verim ve kalite, I. veya II. rne olan bamllk, tarmsal mekanizasyon ve reticilerin bilinlendirilememesi gibi bir dizi sorunlar nedeniyle srdrlebilir tarmsal retim modeli lkemizde halen oluturulamamtr.

Grafik : Samsun li Alt Blgelere Gre Endstri Bitkileri Ekili Alanlarnn Dalm

12000 10000 8000 6000 4000 T tn 2000 0 I. Alt Blge II. Alt Blge III. Alt Blge eker pancar Ayiei Soya

Alan (ha.)

ekil H.10. Alt Blgeler Gre Endstri Bitkileri Ekili Alanlarnn Dalm Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

Tablo H.17. Samsun linde Alt Blgelere Gre Endstri Bitkilerinin Ekili Alanlarna Dalm (ha.) rn I. Alt Blge II. Alt Blge III. Alt Blge Toplam Ttn 11.460 1.575 13.035 eker pancar 3.843 9.258 13.101 Ayiei 515 8.920 9.435 Soya 2.211 40 2.251 Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

Grafik : Samsun linde Alt Blgelere Gre Endstri Bitkileri retimi

350000 300000 250000 Ton 200000 150000 100000 50000 0 I. Alt Blge III. Alt Blge III. Alt Blge Ttn eker pancar Ayiei Soya

ekil H.11. Alt Blgelere Gre Endstri Bitkileri retimi Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

209

Tablo H.18. Samsun linde Alt Blgelere Gre Endstri Bitkileri retimi retim (ton) I. Alt Blge II. Alt Blge III. Alt Blge Ttn 10.552 1.620 eker pancar 244.980 316.950 Ayiei 945 24.830 Soya 7.495 140 Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005 rn Toplam 12.172 561.930 25.775 7.635

Trkiyenin 112.158 ton (2003,DE) ttn retiminin % 9,58si Samsun linde retilmektedir. 2004 Yl Tarm l Mdrl Verilerine gre III.Alt Blgede ttn retimi yaplmamakta olup, I.Alt Blge % 86,69luk retimle I. srada, II.Alt Blge ise % 13,30 luk retimle II. srada yer almaktadr. Samsun linde endstri bitkilerinde eker pancar retimi II.Alt Blgede younlamtr. II.Alt Blgenin retimdeki pay % 56,40, I. Alt Blgenin retimdeki pay ise % 43,59 dur. III.Alt Blgede eker pancar retimi yaplmamaktadr. eker pancar retiminde olduu gibi, ayiei retimi de II.Alt Blgede younlamtr. Ayiei retiminde % 96 ile ilk sray II.Alt Blge almakta, % 4,lk pay ile I.Alt Blge II. srada bulunmaktadr. III.Alt Blgede ayiei retimi yaplmamaktadr. Samsun li soya retiminde Trkiye genelinde % 13,6lk paya sahiptir(2003 DE). 2004 Yl Tarm l Mdrl Verilerine gre I.Alt Blgede younlaan soya retiminde bu blgenin pay % 98,16 ile I. sra, III.Alt Blgenin pay ise % 1,84 ile II. sradadr. II.Alt Blgede soya retimi yaplmamaktadr. Samsun li Ayiei retim Potansiyeli: Samsun li 2004 yl Tarm il Mdrl verilerine gre tarm arazilerinin dalm incelendiinde 455.324ha. tarm arazisinin 37.927 ha.nn endstri bitkilerinin ekiliine ayrld grlmektedir. Bu % 8,32 gibi son derece kk bir rakamdr. Ayiei ekim alan 9.435 ha. olup endstri bitkileri ekiliine oran %24,8 dir. Ayiei retiminde ilk sray 8.920 ha. retim alan ve il genel retimindeki yaklak % 95 lik retim pay ile II. At Blge almaktadr. I. Alt Blgenin retim pay % 5, olup 515 ha. ekim alan ile II. srada yer almaktadr. III. Alt Blgede ayiei retimi yaplmamaktadr. Yakn bir gelecekte aramba ve Bafra Ovasnda Sa ve Sol Sahil Sulama projelerin devreye girmesi ile 130 434 ha. sulanabilecek arazi varl ile ayieinin sulandnda retimin % 100 e yakn artaca gz nne alndnda 9.435 ha. lk ayiei ekim alan tarm arazileri iinde son derece kk bir alan oluturmaktadr. Bu rakamlar dikkate alndnda Samsun li ayiei retimi bakmndan iyi bir retim planlamas ile byk bir potansiyele sahip olduu grlecektir. 1993 2004 yllar aras ayiei ekili, retim, verim ilikileri incelendiinde 1993 ylnda 15 313 ha.lk alanda 30 694 ton ayiei retimi gerekletii grlmektedir.

210

Tablo H.19. Samsun li 1993 2004 Yllar Aras Ayiei retimi

YILLAR 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 * 2004 retim (ton) 30 694 17 971 29 688 20 890 18 655 20 387 16 543 15 546 12 855 13 666 9.840 25.775 % Deiim -41,45 65,19 -29,63 -10,69 9,28 -18,85 -6,03 -17,31 6.31 -27,99 161 Ekilen Alan (ha.) 15 313 14 020 14 350 12 930 9 522 10 014 9 357 8 630 8 196 7 989 7.722 9.435 % Deiim -8,44 2,35 -9,90 -26,35 5,16 -6,56 -7,76 -5,03 -2,53 -3,34 22,18 Verim (kg/ha.) 2 004 1 310 2 069 1 616 1 959 2 036 1 961 1 801 1 568 1 711 1.274 2.732 % Deiim -34,63 57,93 -21,89 21,22 3,93 -3,68 -8,15 -12,94 9,12 -25,5 114

Kaynak : Tarm l Mdrl, 2005

Grafik Sam sun linde Yllar tibariyle Ayiei retim i

40000

RETM (Ton)

30000 20000 10000 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999

YILLAR

2000

2001

2002

2003

*2004

retim (ton)

Ekilen Alan (ha.)

Verim (kg/ha.)

ekil H.12. Yllar tibar le Ayiei retimi Kaynak : Tarm l Mdrl, 2004

1993 ylndan sonra her yl retim alanlar azalm ve nihayetinde 2003 ylnda 7.722 ha.lk alandan 9.840 ton rn alnmtr. Geen 10 yllk srete ekim alan ve retim miktar yar yarya dmtr. Ayiei retimi Trkiyenin d ticareti asndan son derece nemlidir. Zira artan ithalat rakamlar karsnda klen ihracatmz, d piyasada dezavantaj oluturmakta bu da ekonomik hayata olumsuz bir ekilde yansmaktadr. Giderek artan lkesel ya ann kapatlmas iin ncelikle ayiei ve dier ya bitkileri retimimizi arttrmamz gerekmektedir. Bu kapsamda 5 Aralk 2000 tarih ve 24251 say Resmi Gazetede yaynlanp yrrle giren 2000/1561 sayl Bakanlar Kurulu kararyla 2000 yl iin yalk ayiei iin 6 cent, soya fasulyesi iin 8 cent ve kanola iin kg. bana 8 cent prim denmeye balanmtr. 2001 ylnda ise $ baznda uygulanan prim demesi kaldrlm TL. baznda prim uygulamasna geilmitir.Ayiei iin destekleme bedeli kg. bana 75.000 TL. olarak sabitlemitir. Dikkati eken asl nokta rn desteklemesi ile retim alanlarnn artmas hedeflenirken tam tersi olmutur. 2000 ylnda desteklemeli ayiei yapan 3.847 ifti 6 749,9 ha. alanda ayiei retimi gerekletirmi iken, 2001 ylnda ifti says 3.285 e derken retim alan da 4 330 ha.a dmtr.2002 ylnda ifti says 5.173 retim alan ise
211

8.577 ha. 2003 ylnda ise ifti says 3.619 retim alan ise 7.722 ha olarak gereklemitir.Ayiei destekleme primi 85.000 TL/Kg 2003 yl iin 110.000 TL/Kg, 2004 yl iin 13,5 YKr. olarak tespit edilmitir. lkemizde st ste yaanan ekonomik krizler ve retim maliyetlerinin ok yksek olmas ayieine uygulanan 13,5 YKr.luk primin ok dk olduunu ortaya koymaktadr. te yandan, lkemizde tarm rnleri iin retim planlamas yaplmamas birim alana verimin rakip ileri lkeler seviyesinde olmamas, tarmsal mekanizasyon eksiklii, tarmsal destekleme politikalarndaki yanllklar, baz rnler iin Dnya fiyatlarnn zerinde seyreden destekleme fiyatlar ve bunun sonucu olarak doan retim fazlal tarm sektrn tkanma noktasna getiren nemli problemlerdir. zellikle stok fazlas bulunan rnler lke ekonomisi iin byk bir yk olutururken, yukarda bahsedildii gibi bitkisel ya amzda nemli miktarda dvizin darya kmasna neden olmaktadr. Bu kayplara son verilerek, ya ihra eden bir lke konumuna gelmemiz, yal tohumlara zellikle de lkenin ya retiminin % 50 sinin karland ayieine verilecek teviklerle mmkn grlmektedir. Ttn retiminin yasakland alanlarda lkenin bitkisel ya a dikkate alnarak, ttn retimi yaplan iklim koullarnda rahatlkla yetiebilen ayiei alternatif rn olarak yetitirilmelidir. Ya ve yem sanayinin rantabl alr hale gelmesi iin Samsunda mutlaka Karadeniz Birlik dnda tarmsal sanayi kurulularna ihtiya duyulmaktadr. Tarmsal sorunlara kalc zmler bulunmas, sanayinin gelimesi asndan da byk nem tamaktadr. nk lkemizde kurulu sanayi daha ok tarma dayaldr. Bu durumda tarmn sanayi ile btnleerek kar marjnn ykseltilmesi gerekmektedir. Ayiei Pazarlamas: Ayiei tohumluunun pazarlanmas byk oranda Trakya Birlik, az miktarda da Karadeniz Birlik gibi ifti birlikleri, zel ya fabrikalar ve tccarlar tarafndan yaplmaktadr. retilen ayieinin kk bir ksm ise ticaret borsalarnda ilem grmektedir. Tccar araclyla alnan ayiei direkt olarak byk veya kk ya fabrikalarna satlmaktadr. Karadeniz Blgesinde faaliyet gsteren Karadeniz Birlik reticilere girdi temini salayarak reticilerin rnlerini (ayiei, soya) satn alarak fabrikalarnda ileyip ham ya, mamul ya ve kspe eklinde ortaklarna ve tketicilere satarak lke ekonomisine katkda bulunmaktadr. Karadeniz Birlik Samsun l Merkezinde genel Mdrlk olmak zere 5 ilede tarm sat kooperatifi ve alm merkezi olarak hizmet vermektedir. Ayiei alm sezonunda Trakya Birlie ait faaliyet blgesinde yer alan alm istasyonlarnda, zel fabrikalarda ve tccarlar araclyla almlar devam etmekte, dier zamanlarda ise reticiler tarafndan depolanan rn tccarlar aracl ile fabrikalara satlmaktadr. Ayiei genelde bu alm istasyonlarnda oluturulan silolarda depolanmaktadr. Halen lkemizde depolama sorunu mevcuttur, depolama tesislerinin kurulmas da son derece yksek maliyet gerektirmektedir.

212

Samsun li Soya retim Potansiyeli: Daha ncede bahsedildii gibi 1982 ylna kadar soya retiminin tamamna yakn bir ksm Karadeniz Blgesinden karlanmakta iken bugnk haliyle soya retimi Karadeniz Blgesinde aramba Ovasnda skm kalmtr. Samsun ili Karadeniz Blgesi iinde retimde birinci srada yer almaktadr. Ekili retim ve verim ilikileri dikkate alndnda Samsun, Adana ve Osmaniyeden sonra en fazla soya retimi yapan nc il konumundadr.
Tablo H.20. Samsun li 1993 2004 Yllar Aras Soya retimi Ekilen Alan YILLAR retim (ton) % Deiim % Deiim (ha.) 9 316 4 840 1993 7 759 -16,71 3 638 -24,83 1994 7 167 -7,62 3 610 -0,76 1995 4 966 11,14 2 630 -27,14 1996 4 436 -10,67 2 230 -15,20 1997 4 555 2,68 2 330 4,48 1998 5 548 21,80 2 583 10,85 1999 9 432 70,00 3 580 38,59 2000 8 948 -5,14 3 630 1,40 2001 10 568 18,10 3 666 0,99 2002 11 598 9,74 3.634 0,87 2003 7635 -34 2251 -38 2004 Kaynak :Tarm l Mdrl 2005

Verim (kg/ha.) 1 925 2 133 1 985 1 888 1 989 1 955 2 148 2 635 2 465 2 883 3192 3392

% Deiim 10,80 -6,93 -4,88 5,34 -1,70 9,87 22,67 -6,45 16,96 10,71 6,26

Grafik : Samsun linde Yllar tibariyle Soya retimi

14000 12000

RETM (Ton) - ALAN (Ha)

10000 8000 6000 4000 2000 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 *2004

retim (ton)

YILLAR Ekilen Alan (ha.)

Verim (kg/ha.)

ekil H.13 Samsun linde Yllar tibariyle Soya retimi Kaynak : Tarm l Mdrl 2005

1993 ylnda 4.840 ha. soya ekili alanda 9.316 ton retim gereklemitir. 1993 ten sonra bu deerler yllar itibariyle srekli dm ve 2003 ylnda ekim alan 3.634 ha., retim ise 11.598 ton olarak gereklemitir. Daha nce ayiei konusunda bahsedildii gibi 2000 ylnda kan soya fasulyesinin de dahil olduu rn desteklemesi kapsamnda kg. bana denen 8 centlik prim uygulamas retim miktarnn da artmasna neden olmutur.

213

Ancak st ste yaanan ekonomik krizler ve yksek enflasyon karsnda retim maliyetlerinin artmas nedeniyle denen prim tutar yeterli grlmemitir. 2001 ylnda ise dviz kurlarndaki yksek dalgalanmalar nedeniyle prim demesinde belirlenen 8 centlik miktar 90.000 TL. olarak sabitlenmitir. 2002 yl itibariyle bu deer 100.000TL/Kg, 2003 yl itibariyle 115.000 TL/Kg, 2004 yl itibariyle ise 140.000 TL/Kg olarak belirlenmitir 2003 yl verilerine gre Samsun li Soya retimi Trkiye retiminin %13,64ini karlamaktadr. l genelinde I. Alt Blgede younlaan soya retiminde bu blgenin pay % 99,59 ile birinci sra, III.alt Blgenin pay % 0,41 ile ikinci sradr. Trkiyede yldan yla srekli art gsteren soya retimi, Samsun linin vejetasyon sresi, retim potansiyeli dikkate alndnda soya ekiliinin yaygnlatrlmas iin retim politikalar gelitirilmelidir. Bakanlar Kurulunun 3 ubat 1993 tarih ve 21.485 sayl resmi gazetede yaynlad karar ile Samsun linden 7 017,1 ha. fndk bahesinin retim d braklmas kararlatrlmtr. 2004 yl sonu itibariyle 559 ha. Alan skme tabi tutulmutur. Bu aamada ylda birka eit rn alnabilen Terme, aramba, Bafra gibi blgelerin taban arazilerindeki fndk ocaklarnn sktrlmesi, yerine soya ayiei ve msr gibi katma deeri yksek rnlerin ekimi alternatif olarak grlmektedir. Dnyada yandan, unundan ve kspesinden eitli ekillerde yararlanlmakta olan soyann taban arazilerde fnda alternatif olarak yetitirilmesinin doru olaca dncesindeyiz. Soya dnyadaki bitkisel yalarn ve yksek proteinli hayvan yemlerinin en nemli kaynaklarndan biridir. Son yllarda gndemde olan hayvan yemlerinde kullanlan hayvansal kaynakl katk maddelerinin deli dana hastalna neden olmas ve bununda insanlarda lmlere sebep olma riskinden dolay hayvansal kkenli yem maddelerinin yasaklanmas durumunda soya proteinine hayvanclkta ok byk talep olacaktr. Gerek Trkiyede gerekse ilimizde soya retim alan ve retim miktarlar arttrlrsa soyann dane, ham ya ve kspe olarak ithali hzl bir ekilde azalacaktr. Samsun da tarmsal sanayinin gelitirilmesinde ana rol oynayabilecek soyann retiminin arttrlmas bu nedenle ok nemlidir. Soyann Pazarlamas: Soyann Trkiyede pazarlanmas Karadeniz Birlik ve ukobirlik gibi birliklerce gerekletirilmektedir. Bu birliklerde yeterli, uygun kurutma ve depolama tesisleri olmad iin tohumun ierdii nem oran nem arz etmektedir. Ayn zamanda tohumun fiziksel sal da dikkate alnmaktadr. reticilerden alnan soya, bu birliklerin fabrikalarnda ilenmekte, bir ksm da tccarlar tarafndan alnarak zel sektr ya fabrikalarna satlmaktadr. Soyada rastlanan tek szlemeli retim ekli zel tohumculuk irketlerinin tohumluk retme eklindedir. Trkiyede bugne kadar uygulanm mevcut retim ve pazarlama politikalarn bir yana brakp rn
214

fiyatlarnn belirlenmesinin siyasal iktidarlarn oy arac olmaktan karlmasn salayacak yasal dzenlemelerin yaplmas gerekir. lkenin ihtiyacndan fazla retimi yaplan ve d ticaret imkan olmayan rnlere yksek fiyatlar verilmesinin nne geilmeli ve lkenin soya gibi ncelikli ihtiya duyduu rnlere geilmesi salanmaldr. Soya retiminde maliyeti drc teknolojilere ynelik aratrmalara arlk verilmelidir. ayet Trkiyenin soya ihtiyac yeterli retimle karlanmak isteniyorsa, ekili alanlar ve retimde en az % 100 art hedeflenmelidir. H.2.1.2. Bahe Bitkileri H.2.1.2.1. Meyve retimi
Tablo H.21. Meyve Aa Says Ve retimi RNLER Armut Ayva Kivi YUMUAK EKRDEK Elma Mumula Trabzon Hurmas Erik Kays Kiraz TA EKRDEKL Kzlck eftali Vine Ceviz Badem SERT KABUKLU Fndk Kestane Dut ncir Nar ZMS MEYVELER zm Ahududu+Brtlen (ha.) ilek (ha.) TOPLAM Kaynak :Tarm l Mdrl 2005 l Toplam Aa says Meyve Veren Meyve Vermeyen 199.530 34.698 53.525 9.433 10.050 18.201 341.710 81.510 22.550 3.453 10.205 7.700 137.000 26.490 260 75 97.200 18.790 99.700 4.215 569.850 118.887 33.514 19.204 105.000 108.231 690 39.544.375 6.150.510 26.750 5.340 46.790 11.140 60.855 11.680 9.377 2.065 43.975 1.275 4 145 41.412.906 6.632.897 retim (ton) 8.666 1.863 322 13.421 519 587 3.153 6 3.433 1.476 22.501 1.018 3.334 20 73.463 746 1.563 2.453 219 1.396 12 1.098 141.269

Dnyada bademden sonra en yaygn yetitiricilii yaplan sert kabuklu meyve fndktr. 2003 ylnda yaklak 655.000 ton olan dnya fndk retiminin 570.000 ton ile % 73 n karlayan Trkiye en nemli retici lke konumundadr. Trkiyeyi srasyla talya 80.000 ton, ABD 45.000 ton ve spanya 20.000 ton retimle izlemektedir. ABnin ye lkelerdeki sert kabuklu meyve reticilerine sunacaklar projeler kapsamnda retici birlikleri araclyla yapsal destekler ve pazarlama yardmlar salanmas,

215

uzun dnemde zellikle talya, spanya, Yunanistan, Fransa ve Portekiz gibi lkelerin retimlerini daha da arttrabilecektir. Almanya gibi nemli fndk ithalats lkeler son yllarda Arjantin, Azerbaycan, Grcistan, Yugoslavya ve Romanya gibi lkeleri fndk yetitirmeye ynlendirmekte bylece Trkiyenin dnda alternatif tedariker lkeler oluturmaya almaktadrlar. Bu sre uzun dnemde Trkiyenin elinde gittike artan miktarda fndk stoklarnn olumasna neden olabilecektir. Samsun li Fndk retim Potansiyeli : lk kez Dou Karadeniz Blgesinde yaplmaya balanan kltr fndk yetitiricilii eitli nedenlerle nce Bat Karadeniz Blgesi daha sonra ise dier blgelere yaylarak gnmzde 34 ilde yaplmaktadr. Buna ramen ticarete konu olan yetitiriciliin tamamna yakn Ordu, Giresun, Sakarya, Bolu, Samsun, Trabzon, Zonguldak, Kocaeli, Artvin ve Kastamonu llerinde gerekletirilmektedir. Bugn Trkiyede fndk retim alanlar esas olarak blgeye ayrlarak incelenmektedir. Samsun li Sinop, Kastamonu, Zonguldak, Bolu, Sakarya ve Kocaeli llerinin de bulunduu II. Standart Blgededir. Devletin uygulam olduu fiyat destekleme politikas ile fndk alanlarnda blge ve kalite ayrmnn yaplmamas fndk yetitiriciliinin dier tarmsal rnlere gre daha az igc gerektirmesi ve daha iyi fiyatlardan sat imkan bulmas, daha yksek verim elde edenler ile byk fndk bahesine sahip alanlarn, verilen fiyat desteinden daha fazla yararlanabilmesi gibi etkenler fndk dikim alanlarnn asl retim blgesiyle birlikte taban arazilerin bulunduu dier blgelere yaylmasn salamtr. 1992-2003 yllar arasnda fndk retim alan % 25,11 orannda art gstermitir. lkemizde zellikle II. Standart Blgede meydana gelen retim alanlarndaki genileme sonucu kalitesiz fndk eidi ve miktar artmtr. Yanl yaplan destekleme uygulamalar sonucu Samsunun aramba ve Terme lelerinde (aramba Ovas) daha sonrada Trkiyenin en verimli ovalar arasnda yer alan Bafra ve Sakarya Ovalar fndk retim alan haline gelmitir. Bugne kadar fndk tarmnn kontrol ve ynlendirilmesinde Tarm ve Kyileri Bakanl tek yetkili kamu kuruluu olmadndan retim alanlarnn azalmasnda etkili politikalar izleyememitir. Fndk alanlarnn daraltlmasyla ilgili tarm ve Kyileri Bakanl almalar devam etmekte olup istenen hedeflere ulalamamtr.Fndk tarmnn kontrol ve ynlendirilmesi tamamyla reticilere braklmtr. Fiskobirlik ve Tarm Bakanl fndk tarmndan byk lde soyutlanmtr.

216

Tablo H.22.llere Gre Fndk Dikim Alanlar (Ha.) LLER 1993 1994 1995 140 000 149 000 149 000 Ordu 99 000 100 000 100 000 Giresun 65 500 63 000 63 000 Sakarya 60 000 69 000 69 000 Bolu 36 000 47 000 47 000 Samsun 49 800 50 800 50 800 Trabzon 15 000 15 000 Zonguldak 13 500 3 800 3 800 3 800 Artvin Bartn 2 400 2 400 2 400 Rize TOPLAM 470 000 500 000 500 000 Kaynak :Tarm l Mdrl 2005 1996 165 000 100 000 63 000 69 000 54 000 50 800 15 000 3 800 2 000 2 400 525 000 1997 165 000 100 000 63 000 69 000 54 000 50 800 15 000 3 800 2 000 2 400 525 000 1998 168 000 100 000 72 000 69 000 56 000 50 800 15 000 3 800 3 000 2 400 540 000 1999 168 000 100 000 72 000 69 000 56 000 50 800 15 000 3 800 3 000 2 400 540 000 2003 175 000 102 600 80 100 66 200 62 700 55 700 17 200 4 500 6 100 1 900 572 000

G rafik : 1 1 S am s un lind e Yllar tib ariyle F nd k re tim i

70.000 60.000 RETM - ALAN 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

YILLAR
retim (ton) Ekilen A lan (ha.) V erim (kg/ha.)

ekil H.14. Samsun linde Yllar tibariyle Fndk retimi Kaynak :Tarm l Mdrl 2005

Tablo H.22 incelendiinde 1993 ylnda Samsun fndk retim alan 36.000 ha. iken 2003 ylnda 66.200 haa ykselmitir. Samsunda fndk yetitirilen tarm iletmelerinin arazilerinin tamamna yaknn fndk baheleri oluturmaktadr. Bununla birlikte iletmelerde fndn dnda pazara ynelik olarak yetitirilen retim faaliyetleri de snrldr. Fndk iletmelerinde arazinin yetersiz ve rn eitliliinin salanamam olmas yeterli geliri elde etmelerine olumsuz ynde etkilemekle birlikte elde ettikleri gelir yllara gre nemli dalgalanmalar yaratabilmektedir. Fndk retim alanlarnn yllar getike srekli artmas, pazarlama problemleri ve artan stoklar nedeniyle fndk retiminin en uygun alanlarda yaplmas ve retimin talepteki gelimelere gre ynlendirilmesi amacyla 2844 sayl Fndk retiminin planlanmas ve dikim alanlarnn belirlenmesi hakkndaki kanun kartlmtr.

217

Bu kanun 89/14313 sayl uygulama ynetmelii ile ancak 5,5 yllk gecikme ile kartlabilmitir. Ancak ynetmelikteki fndk retimine izin verilen sahalar ile teknik anlamda fndk bahelerinin tesis edilecei arazi snflarndaki eliki nedeniyle ;Bakanlar Kurulu 2001/3267 sayl karar ile 27 Kasm 2001 tarih ve 24596 sayl resmi gazetede yaynland haliyle bahsi geen elikiler giderilmitir. 2003/5495 Karar Sayl Ynetmelikle Fndk retiminin Planlanmas ve Dikim Alanlarnn Belirlenmesi ile Fndk Yerine Alternatif rn Yetitirmeyi Tercih Eden reticilerin Desteklenmesine ve Bu reticilere Teknik Yardm Salanmasna Dair Usul ve Esaslar Hakknda Ynetmelikin yrrle konulmas Tarm ve Kyileri Bakanlnn 27/2/2003 tarihli ve 1066 sayl yazs zerine, 16/6/1983 tarihli ve 2844 sayl Kanunun 6 nc maddesi ile 3/1/2002 tarihli ve 4733 sayl Kanunun 7 nci maddesine gre, Bakanlar Kurulunca 14/4/2003 tarihinde kararlatrlmtr. Yeni haliyle fndk retimine izin verilen sahalar:Aada gsterilen il ve ilelerin bu kararn yrrle girdii tarihteki idari snrlar ile rakm 750 metreyi gemeyen,%6dan daha fazla eimli, 3. snf arazilerle, meyil dikkate alnmakszn 4-8. snf arazilerde fndk retilmesi koullarna uymak artyla snrlandrlmtr. Bu durumda rakm 750 metreyi gemeyen yerlerde eimi %6dan daha az 3. snf arazilerle ve eimi dikkate alnmakszn 1.ve 2. snf arazilerde hibir ekilde fndk bahesi tesis edilmesine ve yenilenmesine izin verilmeyecektir. Daha nceden fndk bahesi tesis edilmi bu alanlar ,alternatif rn program uygulamas kapsamna alnacaktr.
Tablo H.23.Trkiyede Fndk retimine zin Verilen Sahalar L Artvin Dzce Giresun LE Borka Ve Arhavi Akakoca, Cumaovas, Glyaka,ilimli ,Ylca ve Gmova Merkez, Bulancak, Keap, Tirebolu, Grele, Eynesil, Espiye, Dereli anak, Gce, Doankent, Yaldere Ve Piraziz Kastamonu Abana, Bozkurt, Cide, atalzeytin Ve nebolu Kocaeli Kandra Ordu Btn ileler Rize Ardeen, Fndkl Ve Pazar Sakarya Kocaali, Karasu, Akyaz Ve Hendek Samsun aramba ,Terme,Ayvack ve Salpazar Sinop Merkez, Ayanck, Trkeli, Erfelek, Gerze Ve Dikmen Trabzon Btn ileler Zonguldak Alapl ve Ereli Bartn Merkez, Amasra, Kurucaile Kaynak :Tarm l Mdrl 2005

Bakanlar Kurulu, 3 ubat 1993 tarih ve 21485 sayl Resmi Gazetede yaynlanan karar ile Samsun linden 17 017,1 ha. fndk bahesinin retim d braklmasn kararlatrmtr.Samsunda Fnda kar alternatif rn program kapsamnda 291 ha.Fndk alan sklmtr.

218

Karadeniz fndk reticileri toprak ve arazi yaps ile iklim artlar nedeniyle ou zaman alternatif tarm olanaklar tanmayan (Ovalar hari) bir blgede bulunmaktadr. Samsunun Ayvack, Salpazar leleri (III.Alt Blge) yukarda belirtilen karakteristii yanstmaktadr. Bu nedenle blge halk fndk tarm ile uramak zorundadr. Belirtilen ilelerde krsal alanlarda yaayan insanlar geimlerini salamak iin bir ekilde iftilikle uramak zorunda kalacaktr. Bu kanlmaz bir olaydr. Fndk yerine topra ileyip ikame bir rne yneldiklerinde ilenen alanlar byk lde erozyon tehlikesi ile kar karya kalacaklardr. Salpazar, Tekkeky ve Ayvack lelerinin krsal alanlarnda yaayanlarnn daha az toprak ileme gerektiren fndk tarm ile uramalar ya da tarm d dier alanlarda i istihdamna dahil edilmeleri gerekmektedir. Aksi halde byk ehirlere g kanlmaz olacaktr. Nfusumuzun % 50 ye yaknnn tarmla uramas Trkiyedeki i istihdamndaki yetersizliin bir gstergesidir. Konuya bu adan yaklaldnda III. Alt Blgede yaplan fndk tarm topraklarn erozyonla akp gitmesini nleyerek evreye vazgeilmez bir katkda bulunacaktr. Trkiye Fndk thalat ve hracat : Bilindii zere Trkiye ekonomisinin en nemli problemlerinden birisi, ihracatn istikrarsz ve potansiyelin ok gerisinde olmasdr. Her yl meydana gelen d aklar ekonomik gelimemizi byk lde engellemektedir. hracatmzn istikrarsz ve potansiyelin ok gerisinde olmasnn nedeni ihra edilecek rnlerimizin olmamas veya doal kaynaklarmzn yetersizlii deildir. Aksine dnya apnda byk nem tayan birok rn lkemizde bol miktarda retilmektedir. Asl neden bu rnlerden gerei gibi yararlanlamamasdr. Bu rnlerden birisi de en nemli geleneksel ihra rnlerimizden olan fndktr.
Tablo H.24.Yllara Gre Trkiye Fndk hracat (ton) YILLAR FINDIK(TON) 1992 173.213 1993 193.608 1994 186.256 1995 241.357 1996 198.402 1997 202.909 1998 200.344 1999 189.261 2000 177.081 2001 258.124 2002 252.779 2003 220.938 Kaynak :Tarm l Mdrl 2005 DEER(DOLAR) 447.744.213 567.979.042 711.684.631 767.912.815 613.207.980 925.651.050 860.414.576 708.206.240 586.892.430 739.970.130 604.040.840 661.871.172

219

Tablo H.24 de grld gibi 1998-2003 yllar aras i fndk ihracat 200-220 bin ton arasnda deimektedir. Fndk ihracatnn % 80i i fndk olarak yaplmaktadr. Trkiyede retilen fndn % 10 15 kadar i piyasada tketilmekte, % 85 90 ise ihra edilmektedir. Gemi dnemlerde fnd toptanclara ihra etmek durumunda kalan ihracatlar, zellikle fndk ileme sanayinin gelimesi ile birlikte dorudan kullancsna ihra etmeye balamlardr.
Tablo H.25. 02.09.2003 02.07.2004 Tarihleri Arasnda Trkiye Fndk hracat
LKELER AB lkeleri AB Dndaki Avrupa lkeleri Deniz Ar lkeler Dier lkeler TOPLAM 2001 rn (Ton / ) 151 868 23 387 11 621 6 828 193 700 2000 rn (Ton / i) 4 512 976 302 286 6 076 Toplam 156 381 24 363 11 923 7 108 197 177 (Ton / ) Deer ($) 606 624 901 98 785 200 50 110 751 26 680 556 779 201 408

Kaynak :Tarm l Mdrl 2005

lkemiz dnyann en byk reticisi olmasnn yan sra fndkta en byk ihracat lke konumuna gelememitir. Fndk ihracatnda AB lkeleri en nemli yeri tutmakta ve bu lkelerin pay ihracatmzdaki arta paralel olarak art gstermektedir. AB lkelerinin toplam ihracatmzdaki pay yllar itibariyle deimekle beraber % 80 85 dzeyindedir. Trkiyenin en nemli fndk alcs Almanyadr. Trkiyenin fndkta uygulad yksek fiyat politikas ve yllara gre yaanan belirsizlikler en byk fndk alcs olan Almanyay olumsuz olarak etkilemektedir. 2002 ylndan sonra fndk taban fiyat uygulamas kaldrlm fiyatlar serbest piyasada olumaya balamtr. Bundan dolay Almanyann son yllarda Grcistan ve Azerbaycan gibi yeni lkelerin retimlerini arttrmalar iin ynlendirdii ve fndk ihtiyalarn bu lkelerden karlamaya yneldii grlmektedir. Trkiyenin dnya fndk retim ve ihracatnda bu kadar byk pay olmasna ramen bu rnden gerei gibi faydalandn sylemek mmkn deildir. Bunun iki temel nedeni vardr. Birincisi fndk mamulleri (lenmi fndk rnleri) retim ve ihracatnn ok dk olmasdr. kincisi ise geleneksel pazarmz olan AB pazar dna ok az klmasdr. Bu deerli rnmzn kaderi yllardr birka Avrupa lkesinin elindedir. Zira fndk mamulleri ihracatmzn % 87 si bu lkelere yaplmaktadr. Bu pazar yaps nedeniyle zellikle dnya retiminin tketiminden fazla olduu yllarda byk stoklarla karlalmakta ya da Avrupa lkeleri fndmz istedikleri arttan satn almaktadrlar. Bylece hem reticilerimiz hem de ihracatmz zor durumda kalmakta, nemli gelir kayplarna uramaktadrlar. Dier taraftan lkemizden sonra dnyann en ok fndk reten lkeleri olan talya ve spanyann AB yesi olmalar Pazar riskimizi daha da arttrmaktadr. Bu lkeler yelik avantajlarn kullanarak bal ye gmrksz sat yapmakta dolaysyla retimin fazla olduu yllarda stok yk tamamen Trkiye zerinde kalmaktadr.

220

Ayrca baz Avrupa lkeleri bizden satn aldklar fndkla ayn zamanda nemli bir fndk mamulleri retici ihracats olduklar iin lkemizden yaplacak ilenmi rn ihracatna birlik baznda nemli snrlamalar getirmektedir. Nitekim yaplan Gmrk Birlii Anlamasnda fndk ve mamulleri tamamen kapsam d tutulmutur. Trkiyenin Avrupa lkeleri tarafndan srtndan para kazanlan fason lke konumundan kurtulabilmesi iin fndk ihracatnda Pazar ve mamul gelitirilmesi konusuna zel bir nem verilmesi gerekir. Hazr rn hazr pazarlara satmak yerine yeni pazarlar ve yeni mamuller gelitirmek iin biran nce harekete geilmelidir. Bunun baarlmas halinde lkemiz bu rnden ok daha byk miktarda dviz kazanacaktr. Ayrca fndk mamulleri retimine dayal yatrmlarla isizliin ok yksek olduu lkemizde nemli bir istihdam alan oluturulabilecektir. Trkiye, fndk ithalatna gmrk vergisi uygulamak suretiyle i piyasay korumaya almaktadr. Btn lkelerden yaplan kabuklu ve her trl i fndk ithalatna % 46, fndk ezmesi ve fndk ununa % 27, fndk yana % 22,8, fndk presine % 64, net ierii 1 kg.y gemeyen ve geen ambalajlardaki fndklara % 65 orannda gmrk vergisi uygulamaktadr. Yksek fiyatlardan alm yapan Fiskobirlikin piyasada denge salayabilmesi amacyla ou kez elindeki stoklar yala ayrmas nedeniyle ihra taahhtlerini zamannda yerine getirmek zorunda kalan ihracatlar fiyatlarn daha dk olduu Azerbaycan ve Grcistan gibi lkelerden az miktarlarda dahi olsa fndk ithal etmektedirler.
Tablo H.26.Trkiye Fndk thalat
Kabuklu Fndk YILLAR Miktar(Ton) Deer (1.000 Dol.) Miktar(Ton) Deer (1.000 Dol.) Miktar(Ton) Deer (1.000 Dol.) 22 36 10 27 82 666 1 189 * Fndk Toplam

1992 40 22 20 1993 20 8 43 28 106 1994 12 10 12 1995 38 20 56 7 28 1996 7 14 26 68 59 1997 367 174 117 492 601 1998 295 1 189 590 1999 22 6 2000 126 53 2001 2002 * fndk miktar, 2 katsays ile arplarak (kabuklu fnda dntrlerek ) toplama dahil edilmitir.

Kaynak :Tarm l Mdrl 2005

Uluslararas ticaret anlamalarndan kaynaklanan, Trkiyenin azda olsa Fndk ithalat bulunmaktadr. Trkiye, GATT Uruguay Round kararlar erevesinde tarm rnleri ithalatna uygulad vergilerde ortalama % 24 ve en az % 10 azaltma taahhdne girmi ve imzalam olduu Dnya Ticaret rgt Kurulu Anlamas gereince de tarife indirimine balamtr.

221

Bu indirime gre 2004 ylnda kabuklu ve i fnda uygulayaca gmrk vergisini % 43,2 ye, fndk ezmesi ve fndk ununa uygulayaca gmrk vergisini % 23,1 e ve dier ilenmi fndklara uygulayaca gmrk vergisini % 58,5 e indirecektir. D korumadaki azala ramen, retim ve ihracatta nemli rekabet gcne sahip olan Trkiyenin ithalatnda nemli bir art beklenmemektedir. Fndk reticilerinin Pazarlama Kanallar : Fndk reticileri retilen fndn % 2 5 ini kendi tketim ihtiyalarn karlamak iin ayrdktan sonra geri kalan piyasaya srmektedirler. reticiler genellikle borlu olmalar ve paraya ihtiyalarnn bulunmas, rnn bekletecek mali glerinin olmamas, baka yerde ikamet etmeleri vb. nedenlerle fndn harman ilemlerinden hemen sonra piyasaya srmektedirler. Trkiyedeki mevzuata gre reticilerin fndn kabuklu olarak pazara srebilmeleri iin fndklarn % 6 dan fazla rutubet tamamas gerekmektedir. reticiler fndn fiyat dzeyi, pein deme durumu ve araclara borlu olup olmamasna gre ya tccar, krc, ileyicilerden birine (zel sektr), ya kooperatife ya da hem kooperatife hem de zel sektre satmaktadrlar. reticilerin fndk pazarlama kanallar aadaki gibidir : retici Fndk Tarm Sat Kooperatifi retici Tccar retici Fndk Tarm Sat Kooperatifi ve Tccar retici Krc retici Tccar ve Krc retici leyici Kooperatifler veya zel sektre ait firmalar, reticilerden kabuklu fndn satn alnmasnda % 50 randman esasna gre fiyat vermektedirler. eit zelliine ise, fndk alm fiyatlarnn belirlenmesinde gereken nem verilmemektedir. Randmann % 50 olmas, kabuklu fndk krlarak ii kartldnda, kabuun arl ile i arln eit olmas demektir. reticilerin piyasaya srdkleri fndn randman % 40 ile % 60 arasnda deiebilmekle beraber genellikle % 50 veya bunun 1 2 puan zerindedir. Her fazla randman iin al fiyatna % 1 ilave, noksan randman iin fiyattan % 1 tenzilat yaplmaktadr. Tccar ve krclar reticilerden fnd satn alrken randman genellikle,Ekspertiz usulne gre alnmaktadr. Hasat dneminde tccar, krc ve ileyicilere borlanan ve borcuna karlk rn teslim taahhdne giren reticiler, rnn sat aamasnda pazarlk glerini de kaybetmektedirler. Fndk reticisinin Sorunlar : 1- Fndk yetitirilen iletmeler genellikle kk aile iletmesi zelliinde olup iletme arazileri ok paraldr.

222

2- Youn nfus basks altnda olan fndk iletmelerindeki isizlik oran ok yksek dzeydedir. 3- reticilerin rgtlenme konusunda eksikleri bulunmaktadr. 4- Fndk iletmelerinin z sermayeleri yeterli deildir. 5- Fndk yetitirilen blgelerin topografik zellikleri ve iletmelerdeki retim yapsndan dolay mekanizasyon seviyesi ok dktr. Bu nedenle iletmelerdeki tarmsal retim faaliyetlerinin gerektirdii igcnn tamamna yakn insan gcyle karlanmaktadr. 6- Fndk iletmelerindeki en nemli sorun fndk retiminde verimlilik dzeyinin ok dk olmasdr. 7- Trkiye fndk retiminde gerekletirilen art tamamen dikim alanlarnn geniletilmesinden kaynaklanmaktadr. 8- Fndk baheleri genellikle ikiden fazla eitten olumaktadr. Fazla eit standart bir rn hasadn engellemekte, ekil farkll, randman dkl ve hasat zaman deiikliinden kaynaklanan buruuk i gibi nedenlerde satta retici aleyhine fiyat dmesine yol amaktadr. 9- Hasat sonras harmanlama ve kurutma dneminde havalarn yal gemesi hem harman zamann uzatmakta hem de depolamadan kaynaklanan kalite bozulmalaryla aflatoksin ve dier mikro organizmalarn olumasna neden olmaktadr. 10- Fndk reticilerinin ekonomik ynden gsz olmalar, borlu olmalar iletme dnda ikamet etmeleri, genellikle kk iletmeler olup az retim yapmalar gibi nedenlerle fnd hasat sonras everisiz fiyatlardan satmak zorunda kalmaktadrlar. 11- Fndkta uygulanan KDV mevzuatnda belirsizlikler ve elikiler mevcuttur. 12- Fndk yetitirilen blgedeki sanayinin byk ounluunun fnda dayal olmas fndkla ilgili olumsuz gelimelerden blge ekonomisinin nemli oranda etkilenmesine neden olmaktadr. Fndk ile ilgili kamu kurum ve kurulular ile zel sektr kurulular arasnda yeterli koordinasyon bulunmamaktadr. hracat politikamz olumsuz ynde etkilemeyecek bir fiyat politikasnn tespiti ve piyasalarda oluacak deiikliklere ilikin alnacak tedbirlerin srate yrrle konulabilmesini teminen ; Hazine Mstearl, D Ticaret Mstearl, Tarm ve Kyileri Bakanl ile Sanayi ve Ticaret Bakanl temsilcilerinin katlmyla oluturulan fndk izleme ve deerlendirme komitesinin fnda ilikin tm kamu ve zel sektr kurulularn iine alan milli fndk konseyinin oluturulmas idealine ulalmasnda nemli bir aama olduuna inanlmaktadr. H.2.1.2.2. Sebze retimi Sebze retimi Ve Pazarlanmas: Karadeniz Blgesi sebze retim miktar ve alan ynnden lkemizin dier blgeleriyle kyaslandnda V. Srada yer almasna ramen, bu blgenin tek sebze retici ili olan Samsun, 2002 yl itibariyle lkemizde retilen sebzelerin yaklak % 5.6 sn karlamaktadr.Samsun sebze reticisi iller arasnda 2002 DE verilerine gre 1.329.503 ton sebze retim deeri ile Antalya, Bursa ve zmirden sonra IV. srada yer almaktadr.

223

Tablo H.27.Sebze Ekilen Alan retim ve Verimi

rnn Ad Lahana (Beyaz) Lahana (Krmz) Lahana (K.Yaprak) Marul (Gbekli) Marul (Kvrck) Ispanak Prasa Tere Maydanoz T.Fasulye Bakla T.Bezelye B.Fasulye Bamya Balkaba Kavun Karpuz Sakzkaba Hyar Patlcan Domates Biber(Dolmalk) Biber(Sivri) Biber(Salalk) T.Sarmsak T.Soan Havu Turp(Bayr) Turp(Krmz) Karnabahar TOPLAM Ekilen Alan (ha) 2.732 1.913 2.170 93 1.068 1.481 767 5 46 6.642 13 234 862 57 950 1.004 2.546 129 2.454 2.278 5.647 2.045 3.156 1.586 17 203 27 75 44 250 40.494 retim (ton) 69.948 47.751 41.393 918 10.670 17.078 20.327 50 390 102.312 124 2.401 9.458 482 6.709 33.975 110.510 2.424 79.513 64.710 295.237 54.650 92.550 28.333 251 2.176 770 2.046 1.137 5.000 1.103.293 Verim(kg/ha) 25.500 20.600 14.000 9.200 8.750 9.550 21.600 10.000 5.800 9.550 10.000 9.000 10.400 8.000 18.350 25.000 39.500 14.850 17.700 20.900 27.400 14.500 15.250 14.000 13.000 10.200 20.000 10.000 15.000 20.000

Kaynak :Tarm l Mdrl 2005

1997 2002 yllar arasnda Samsun li sebze retim miktar incelendiinde en dk retim 1.049.328 ton ile 1997 ylnda gereklemitir.Sebze retimindeki dalgalanmalardaki deiimin az olmas, Trkiyenin en nemli iki ovas olan aramba ve Bafra Ovalarndaki bitkisel retim deseninin ounluunun sebze retimi eklinde olmasna balanabilir. Yaygn olarak retilen balca sebze trleri ba lahana, yaprak lahana, prasa, biber (sivri ve salalk), fasulye, hyar ve domatestir. Akta sebze yetitiriciliinin yannda son yllarda turfanda rt alt sebzeciliinin yaylmaya balad ve plastik rtl yksek tnellerde hyar, domates, biber, patlcan, fasulye, marul ve taze soan yetitiriciliinin n plana kt grlmektedir. lde meyve ve sebze ileme sanayisine ynelik modern anlamda byk kapasiteli entegre tesis bulunmamaktadr. nemli meyve ve sebze reticisi evre illerden Tokat ve Amasya ile birlikte deerlendirildiinde sebze ilemeye ynelik byk kapasiteli tek tesis Tokat li Niksar lesindeki Olca sala fabrikasdr. Blgenin ekolojik koullar incelendiinde iklimin sebze retimine uygun olduu Samsun ve evresinde hemen her sebze trnn yetitirilebildii ve vejetasyon sresinin olduka uzun olduu grlmektedir. Btn bu artlar Samsunda sebze retiminin sanayi sebzeciliine kaydrlmasnn yararl olabileceini dndrmektedir.

224

Tablo H.28. 1997 2003 Yllar Aras Trkiye ve Samsun Sebze retimi Samsun retim Miktar Trkiye retim Yllar Sebzeler (ton) Miktar (ton)
Yapra yenen sebzeler Baklagil sebzeler 1997 Meyveleri yenen sebzeler Soanl - yumrulu sebzeler Dier sebzeler TOPLAM Yapra yenen sebzeler Baklagil sebzeler 1998 Meyveleri yenen sebzeler Soanl - yumrulu sebzeler Dier sebzeler TOPLAM Yapra yenen sebzeler Baklagil sebzeler 1999 Meyveleri yenen sebzeler Soanl - yumrulu sebzeler Dier sebzeler TOPLAM Yapra yenen sebzeler Baklagil sebzeler 2000 Meyveleri yenen sebzeler Soanl - yumrulu sebzeler Dier sebzeler TOPLAM Yapra yenen sebzeler Baklagil sebzeler 2001 Meyveleri yenen sebzeler Soanl - yumrulu sebzeler Dier sebzeler TOPLAM Yapra yenen sebzeler Baklagil sebzeler 2002 Meyveleri yenen sebzeler Soanl - yumrulu sebzeler Dier sebzeler TOPLAM Yapra yenen sebzeler Baklagil sebzeler 2003 Meyveleri yenen sebzeler Soanl - yumrulu sebzeler Dier sebzeler TOPLAM 230.267 72.580 736.991 8.990 500 1.049.328 226.397 74.732 867.418 8.771 750 1.178.068 226.514 75.469 858.375 8.719 1.125 1.170.202 235.338 80.321 942.233 8.535 750 1.267.177 239.186 85.641 1.008.250 8.362 750 1.342.189 254.974 109.709 956.817 7.003 1.000 1.329.503 250.028 100.508 946.245 6.118 1.500 1.304.399 1.527.400 595.500 15.933.000 643.750 85.012 18.784.662 1.598.750 603.000 18.246.500 620.830 82.512 21.151.592 1.633.680 622.000 19.122.500 628.660 76.512 22.083.352 1.670.650 660.000 19.283.500 653.450 90.012 22.357.612 1.670.050 648.000 18.880.000 644.700 88.012 21.930.762 1.683.950 686.000 20596.000 642.700 90.017 23.698.667 1.696.600 709.000 20.678.500 826.580 108.017 24.018.697

Samsun linin pay %

15,07 12,18 4,62 1,4 0,58 14,16 12,4 4,75 1,41 0,9 13,86 1213 4,49 1,38 1,47 14,08 12,17 4,89 1,31 0,83 14,32 13,22 5,34 1,30 0,85 15,14 15,99 4,65 1,09 1,11 14,7 14,17 4,57 0,74 1,4

Kaynak :Tarm l Mdrl 2005

225

lde sebze retim miktar, retimin zamana dalm, eitlilii ve kalitesi incelendiinde domates, biber ve fasulye retiminin konserve, sala ve dondurulmu sebze, hyar, lahana, prasa ve biber retiminin turu iletmeleri iin potansiyel oluturduklar dikkat ekmektedir. Yine retiminin Bafra ve aramba gibi iki byk retim merkezinde younlam olmas ham maddenin toplanmas ve iletmeye ulatrlmas asndan avantaj oluturmaktadr. Bu gne kadar Samsun linde sanayi sebzecilii ynnde kararl bir giriimcinin olmamas nedeniyle yredeki sebzecilik potansiyeli yeterince deerlendirilememekte, elde edilecek katma deerden mahrum kalnmaktadr. Samsunda taze sebze rnlerinin muhafazasndaki yetersizlikler nedeniyle srdrlebilir pazarlama srdrlebilir tketim hedefi yakalanamamtr. Burada nemle zerinde durulmas gereken nokta; taze tketim, d satm ve sanayide deerlendirmede net retim miktarnn ortaya konmasdr. retim ve retim sonrasnda oluan kayplar zellikle taze meyve ve sebzede ok nemli dzeydedir. Kayp oran minimum % 15 civarnda olup Samsun li DE 2003 yl verilerine gre toplam 2.533.972 tonluk bitkisel retimde (1.105.594 ton tarla rnleri, 1.304.399 ton sebze,123.979 ton meyve retimi) 380.095 ton ile azmsanmayacak rne karlk gelmektedir. Yrede arazi almalarnda gzlemlenen nemli bir hususta retim planlamasnn eksiklii, tr ve eit seiminde pazar isteklerinin dikkate alnmamas, talep fazlas retimin youn olduu dnemlerde reticinin rn iki defa hasat edip sonraki hasatlar ise elde edecei gelirin hasat maliyetini karlayamayaca nedeni ile tarlada kalan rnn hasadndan vazgemesidir. rn kalitesinin korunmas, hasat sonras kayplarn nlenmesi, muhafaza ilemine alt yap kriteri zellii kazandrd gibi pazar dzenlemek, pazarlama sresini uzatma, fiyatlar dengelemek, d satma ve sanayiye ayrlacak rn miktarn dzenlemek gibi en nemli rekabet faktr olara karmza kmaktadr. lde taze meyve ve sebze retim kapasitesi dikkate alndnda depolanabilir rnn ancak % 1.27 si depolanmaktadr. Samsun linde zaten yetersiz olan souk hava depolarnn tamamna yaknnda meyve muhafaza edilmekte Ekim Nisan aras yaplan depolamadan sonra tesisler alt ay bo kalmakta, bu da rantabl olmamaktadr. Samsun linde retilen sebzeler Samsun, Bafra, arambada bulunan adet toptanc haline getirilerek buradan tketiciye ulatrlmaktadr. reticiden rnn alnmasnda haldeki komisyoncular grev almakta ve rn fiyatlar halde olumaktadr. l iinde ve dier illere rn sevkyat hal iinden olmakta kurulan semt pazarlarnda da rnn pazarlanmas yaplmaktadr.
226

Mevcut durumda reticiden bir birim fiyatla alnan bir rn semt pazarnda 3 4 kat fiyatla tketiciye ulat, dier illerde ise 4 5 kat fiyatla tketiciye ulat durum gzlenebilmektedir. Asl amacnn retici ve tketiciyi korumak olan hal yasasnn pratikte bu amacndan uzak olduu, retici yerine komisyoncuya hizmet verdii grlmektedir. karlma aamasnda olan retici birlikleri yasalarnn biran evvel karlmas gerekmektedir. Gerek girdi temin ederken, gerekse piyasaya mal arz ederken srekli rgtl kesimlerle kar karya gelmekte olan rgtsz ifti retici birlikleri erevesinde ihtisas alanlarnda rgtlenebilecektir. siz ziraat mhendisi saysnn hayli fazla olduu lkemizde retici birliklerinde ynetici sorunu olmayacaktr. Birlik kanalyla pazar istekleri de dikkate alnarak iyi bir organizasyonla retici retim planlamasna sokulabilecek, daha iyi pazar artlar oluturulabilecek ve dolaysyla ifti karlar daha iyi korunabilecektir. H.2.1.2.3. Ss Bitkileri limizde rt alt ve ak alanda ss bitkileri yetitiriilii yaplmaktadr. Ss bitkileri yetitiriilii Tekkeky,19 Mays,Bafra ve aramba ilelerinde yaplmaktadr. klim koullarnn uygun olmamas nedeniyle ss bitkileri yetitiricilii ekonomik olmamaktadr.Bu nedenle ss bitkileri yetitiricilii gelimemitir.Yetitiricilik yapanlar iin rnlerini pazarlayacaklar iek mezat ilimizde bulunmaktadr.
Tablo H.29. Samsun linde Alt Blgeler Baznda Sebze retim Alanlar (Ha.)
rn Lahana (Beyaz) Lahana (Krmz) Lahana (K.yaprak) Marul (Kvrck) Ispanak Prasa T. Fasulye B.Fasulye Balkaba Kavun Karpuz Sakz Kaba Hyar Patlcan Domates Biber (Dolmalk) Biber (Sivri) Biber (Salalk) TOPLAM I.Alt Blge 2.619 2.103 1.870 1.008 1.312 814 6.043 858 160 971 2.410 75 2.290 2.294 5.534 2.003 3.043 1.537 36.944 II.Alt Blge 102 5 70 18 98 75 497 6 749 55 151 17 152 10 333 25 47 1 2.411 III.Alt Blge 2 210 5 61 2 16 25 2 2 6 2 7 340 Toplam 2.723 2.108 2.150 1.031 1.471 891 6.556 864 909 1.026 2.561 117 2.444 2.306 5.873 2.030 3.097 15.38 39.695

Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

227

Tablo H.30. Samsun li Alt Blgelere Gre Sebze retimi

rn Lahana (Beyaz) Lahana (Krmz) Lahana (K.yaprak) Marul (Gbekli) Marul (Kvrck) Ispanak Prasa T. Fasulye B.Fasulye Balkaba Kavun Karpuz Sakz Kaba Hyar Patlcan Domates Biber (Dolmalk) Biber (Sivri) Biber (Salalk) TOPLAM I.Alt Blge 78.860 63.051 37.323 860 10.246 15.382 23.604 97.460 8.930 4.650 24.565 100.250 1.600 70.482 62.740 279.942 53.370 88.311 26.695 II.Alt Blge 2.573 137 830 88 125 930 1.473 3.285 60 1.734 1.650 7.509 270 2.853 150 13.110 365 620 10 retim (Ton) III.Alt Blge 40 2.200 25 574 40 174 250 20 50 114 20 77 Toplam 81.473 63.188 40.353 948 10.396 16.886 25.117 100.919 8.990 6.384 26.215 107.759 2.120 73.355 62.940 293.166 53.755 89.008 26.705 1.089.677

Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

Grafik : Samsun linde Yllar tibariyle Baz Sebze retimindeki Deimeler

2000 Alan (ha.)
450.000

2000 retim (ton)

2001 Alan (ha.)

2001 retim (ton)

2002 Alan (ha.)

2002 retim (ton)

2003 Alan (ha.)

2003 retim (ton)

400.000

350.000

Alan : Ha - retim : Ton

300.000

250.000

200.000

150.000

100.000

50.000

0 2000 Alan (ha.) 2000 retim (ton) 2001 Alan (ha.) 2001 retim (ton) 2002 Alan (ha.) 2002 retim (ton) 2003 Alan (ha.) 2003 retim (ton)

Lahana 6.896 182.792 7.098 185.132 7.275 195.076 7.039 186.756

T.Fasulye 5.476 74.675 5.739 81.435 6.950 103.091 6.434 94.019

Karpuz 2.958 110.651 2.800 117.925 2.855 118.700 2.656 140.760

Kavun 1.786 53.904 1.968 62.056 1.935 56.840 1.016 35.095

Hyar 3.384 108.589 3.443 112.020 2.845 89.841 2.840 162.025

Domates 7.310 368.594 7.371 397.251 6.918 370.810 6.425 346.329

Patlcan 2.227 62.942 2.289 64.802 2.240 61.880 2.238 72.848

Biber 7.175 175.910 7.379 188.138 7.534 187.684 7.422 180.178

Prasa 805 23.994 883 26.367 909 27.180 926 26.558

Ispanak 1.234 13.557 1.332 15.180 1.268 14.513 1.338 15.068

Marul 955 9.825 1.027 10.321 1.127 11.290 1.100 21.125

ekil H.15.Yllar tibaryla Baz Sebze retimindeki Deimeler Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

228

2003 DE verilerine gre Trkiye genelinde tarm alanlarnn % 3,14 nde sebze retimi yaplrken Samsunda sebze tarm yaplan alan % 9,24 tir. 2003 DE verilerine gre Trkiyede retilen toplam sebze retiminin % 5.43 yapra yenen sebzelerin % 14,74 , baklagil sebzelerin % 14,17 si, meyvesi yenen sebzelerin % 4,57 si, soanl yumrulu sebzelerin % 0,74 , Samsunda retilmektedir. Samsunda sebze retimi alt blgeler baznda tablo 59 da gsterilmitir. Sebze retimi aramba ve Bafra Ovalarnn iinde bulunduu I. Alt Blgede younlamtr. Sebze retimi I. Alt Blgede tamamyla pazara ynelik olarak, II. Alt Blgede ksmen pazara ynelik olarak, III. Alt blgede ise aile tketimine ynelik veya ilave gelir getirici bir faaliyet olarak grlmektedir. H.2.2. Hayvansal retim H.2.2.1. Bykba Hayvanclk Samsun linde 2003 DE verilerine bykba hayvan varl 342.75 adettir. Trkiye genelinde mevcut bykba hayvan says 10.626.300 (DE 2003) adet olup bu rakamn %3,22 si Samsunda bulunmaktadr. Samsun sahip olduu bykba hayvan varl asndan Trkiyede ilk sralarda yer almaktadr. Bu nedenle hayvanclk Samsun li iin nemli bir ekonomik gtr.

Grafik : Sam sun linde Alt Blgeler Baznda Bykba Hayvan Varl 5% 35%

60%

I. Alt Blge II. Alt Blge III. Alt Blge

ekil H.16.Alt Blgeler Baznda Bykba Hayvan Varl Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

ekil H.15.den de anlalaca gibi Samsunun I. Alt blgesi iinde bulunan Bafra ve aramba ovalarnda bitkisel retimin yannda hayvan yetitiricilii yksek oranda yaplmaktadr. Bu blge Samsun linin en byk yzlmne sahip ve ayr mera alannn en fazla olduu blgesidir. Ancak bykba ve kkba hayvancln gelimesinde en byk kst mera alanlarnn az olmasdr. Mera alanlar toplam alann sadece % 4,6 ini kapsamaktadr. Oysaki Trkiye ortalamasnda mera alanlarnn oran % 21,85 dr. Son yllarda silajlk msr ve yem bitkisi ekililerinde art olup, bu artta yem bitkisi ekililerine yaplan devlet destei nemli bir faktrdr.

229

Tablo H.31. Irklara Gre Bykba Hayvan Varl

IRKLAR Kltr Melez Yerli Manda Toplam 1.ALT BLGE 15.304 101.316 47.936 8.755 173.311 2.ALT BLGE 11.987 36.224 49.075 5.906 103.192 3.ALT BLGE 415 2.770 11.680 242 15.107 TOPLAM 27.706 140.310 108.691 14.903 291.610

Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

G raf ik : Samsun li Alt B lgelerinde Irklara G re B ykba Hayvan Varlnn Dalm

120000 100000 80000 60000 40000 20000 0 I. Alt Blge II. Alt Blge III. Alt Blge

Kltr Melez Yerli Manda

ekil H.17. Bykba Hayvan Varl Dalm Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

ekil H.17 den anlalaca gibi bykba hayvann; saf, kltr melezi ve yerli hayvan saysnn en yksek olduu blge I. Alt Blgedir. ekil H.10. dan da grlecei gibi yllar itibariyle yaplan hayvan slah almalar dorultusunda Samsun linin bykba hayvan poplasyonundaki genotip deiiminin salanmasnda baarl olunduu, yerli hayvan saysndaki d ve kltr melezi saysndaki art grlmektedir..

Grafik : 1995 - 2003 Yllar Hayvan Islah almalar

10,7%

ekil H.11. 1995- 2001 Yllar Hayvan Islah almalar

Sun'i tohumlama 89,3% Tabii tohumlama

ekil H.18.Hayvan Islah almalar Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

230

Samsun li sr poplasyonunun genetik kalitesinin ykseltilmesi amacyla Tarm ve Kyileri Bakanl l Mdrl personelince bedelsiz yrtlen suni tohumlama almalar 1995 ylnda yaplan yasal deiiklik sonucunda bedelli hale dntrlm, bylece zel sektr kurulular iinde ekici hale getirilmitir. Bunun yannda 5 tanesi genel bte 2 tanesi dner sermaye kaynakl toplam 7 adet damzlk boa,ihtiya duyulan yerlerde boa barna oluturulmas ile tabi tohumlama almas yaplmaktadr.1995-2003 yllar arasnda ilimizde yrtlen hayvan slah almalarnn % 89.3 nde suni tohumlama,%10.7 sinde tabi tohumlama yntemi kullanlmtr.
Tablo H.32. Samsun linde Hayvansal retimin Yllara Gre Deiimi
YILLAR retim Miktar retim Deeri Ton Milyon TL. Ton Milyon TL. Ton Milyon TL. Ton Milyon TL. Ton Milyon TL. Ton Milyon TL. Ton Milyon TL. ST Sr 255.489 12.332.454 256.531 26.246.200 259.819 42.746.201 231.087 54.936.081 231.471 75.018.825 209.240 95.510.946 234.537 128.111.615 Koyun 7.094 336.965 6.693 669.300 6.458 1.060.959 5.820 1.746.000 5.608 2.278.615 5.039 2.267.550 6.167 4.134.696 Kei 767 36.433 625 62.500 563 92.493 560 168.000 575 233.631 492 221.400 374 250.750 Manda 13.177 636.054 11.843 1.211.681 11.126 1.830.483 8.288 1.970.298 7.966 2.581.749 6.522 2.977.071 7.694 4.202.709 ET Sr 6.134 4.109.780 6.374 8.955.470 6.420 13.552.620 6.875 19.026.563 3.926 12.673.128 5.827 31.221.066 4.527 39.683.682 Koyun 659 489.637 821 1.270.087 812 1.885.464 771 2.273.294 436 1.515.100 564 3.148.812 342 3.199.410 Kei 56 39.984 137 200.175 290 606.609 127 335.679 68 210.392 59 287920 31 297.135 Manda 908 589.297 749 1.053.843 638 1.313.004 814 2.176.636 267 828.768 234 1.119.924 394 3.185.490 KANATLI (Beyaz Et) 5.219 1.565.700 7.067 3.910.650 12.535 8.147.750 11.986 10.787.400 6.549 5.894.100 10.534 14.062.810 19.565 33.749.625 15.058 3.180.731 17.307 5.321.158 16.597 7.292.323 18.937 15.373.208 15.561 24.444.913 15.533 30.796.347 16.014 35.678.423 1.292 1.010.414 1.302 2.190.504 1.520 4.477.406 1.576 6.867.950 1.638 10.002.442 1.620 12.849.153 1.693 16.695.340 102 62.489 118 18.869 116 294.192 119 345.100 114 445.959 116 511.608 121 593.614 YUMURTA BAL BAL MUMU

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

Hayvan ve hayvansal rnlerin an deien ve gelien koullarna uygun bir biimde retim ve kalitesinin arttrlmas, Trkiye ekonomisi asndan byk bir nem tamaktadr. Bunun baarlabilmesi ise byk lde pazarlama organizasyon ve fonksiyonlarnn etkin bir biimde yerine getirilmesine baldr. Hayvansal retimin yapld iletmelerde; rnein yetitirme ve besi faaliyetlerinde baarya ulalsa dahi pazarlamada ortaya kan problemler zlmedike retim ve kaliteyi ykseltmek ou zaman g ve bazen de imkanszdr. Hayvansal rnlerin pazarlanmas, rnlerin mamller halini alp, tketim aamasna geme anna kadar devam eder. Bu bakmdan pazarlama hayvansal rnlerin imalat safhalarn da kapsamaktadr. Hayvanclkta baarl bir pazarlama sistemi, hayvansal rnlerin lkenin farkl blgelerdeki deiik kalite ve miktarda talebinin karlanmasn hedef almaldr. Hayvansal rnlerin eitlilik arz etmesi nedeniyle, pazarlama hizmetleri daha ok girift meseleleri kapsamaktadr. Trkiyede hayvan ve hayvansal rnler pazarlamasnda arac says ok, ayn zamanda pazarlama prodktivitesi dktr. retici ile tketici arasnda saylar bazen 5 6 y bulan genelde 3 4 arasnda deien pazarlama organlar bulunmaktadr. Bu noktada mevcut pazarlama organ ve kanallarnn deiik kriterler itibariyle kasaplk hayvan ve et pazarlamas rnei erevesinde incelemekte yarar vardr. Bunlar ; 1- Ky toplayclar, 2- Hayvan Tccarlar, 3- Besiciler, 4- Komisyoncular, 5- Toptanc kasaplar, 6- Perakendeci kasaplar, 7hracatlar, 8- Et ve et rnleri imalatlar olarak sralanabilir.

231

Hayvan ve hayvansal rnlerin an deien koullarna uygun bir biimde retim ve kalitenin arttrlmas Trkiye ekonomisi asndan byk nem tamaktadr. Ayrca GATT anlamas erevesinde tarm rnlerinin serbest dolam gndeme geleceinden, et ve st mamulleri bizi zorlayacak balca rnler olarak grlmektedir.
Tablo H.33. 1997 2003 Yllar Aras Trkiye ve Samsun Et retimi

Yllar
1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

Samsun Et retimi (ton)

7.757 8.081 8.160 8.587 4.697 6.684 5.294

Trkiye Et retimi (ton)

516.946 532.504 511.297 491.497 435.778 420.597 366.962

Samsun linin Pay %

1.5 1.5 1.6 1.7 1.1 1.5 1,44

Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

Tablo incelendiinde 1997 ylnda 7.757 ton olan Samsun et retimi % 13.83 azalarak 2002 ylnda 6.684 ton,2003 ylnda ise 5.294 ton olarak gereklemitir. Hayvansal retimin yapld iletmelerde yetitirme ve besi faaliyetlerinde baarya ulamak iin ; pazarlamada ortaya kan problemler zmlenmeden, retim ve kaliteyi ykseltmek ou zaman g hatta imkansz olmaktadr. iletmelerin kapasiteleri ve yetitirme imkanlar gz nnde bulundurulduunda retim ve kalitedeki ykseli retici eline geen fiyatla paralellik arz etmektedir. Samsunda hayvansal rnleri ileyen entegre bir tesis bulunmamaktadr. lde hayvan besicilii arlkl olarak Kurban Bayramnda Ankara, stanbul gibi byk illerde ihtiyac karlamak zere yaplmaktadr. Bahsi geen illerdeki organizasyon eksiklii ve talep istikrarszl nedeniyle yetitirici byk glklerle kar karya kalmaktadr.
ET PAZARLAMA KANALLARI

RETC

Entegre Et Tesisleri ve Kesimhaneleri

Kasaplar

Hayvan Pazar

Hayvan Tccar

z Tketim

Tketici Market Lokantalar

ekil H.18. Et Pazarlama Kanallar Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

232

lde hayvan borsas bulunmayp en byk canl hayvan pazar aramba lesinde , ikinci byk hayvan pazar Ladik lesinde Toptepe pazardr. Pazar haftada bir gn yaplmaktadr.Samsun besicileri Amasya li Taova lesinde bulunan zel kesimhane vastas ile Pnar Et gibi entegre tesislere de hayvan pazarlamaktadrlar. Burada reticiye Karkas arl zerinden bedel denmektedir. Hayvan alm satm daha ziyade hayvan pazarlarnda younlam olup retici ile alc arasnda karlkl pazarlk eklinde gereklemektedir. reticiler her iki durumda da pazarlanan hayvanlarn sakatatnn deerlendirilmesinden elde edilen gelirden istifade edememektedirler. Bu da kasaplarn ve entegre tesislerin kar marjn ykseltmektedir. lde 20 adet kesimhane (mezbahane) mevcut olup kaak hayvan kesimi yok denecek kadar azdr. Samsun linde canl hayvan ve etin pazarlanmasnda mevcut sorunlarn giderilebilmesi iin; entegre tesis kurulmas, hayvan pazarlarnda barnak, yem tedariki gibi alt yap modernletirilmeli, arz talep durumu da gz nnde tutularak kalite baznda belirli bir fiyat sistemi oluturulacak borsaya dntrlmeli, pazarda maln satan retici parasn pein tahsil edebilmeli veya risk ortadan kaldrlmaldr. Hayvansal retimde salkl bir ekonomik gelime, ancak pazarlama kanallarnn etkin bir ekilde ietilmesi ile mmkndr. Bu nedenle pazarlamann rasyonellii, tketici isteklerinin miktar, eit ve kalite olarak retim kesimine yanstlmas ve bunun sonucu olarak hayvansal retimin verim ve kalitesinin ykseltilmesi ile llebilmektedir. Ksaca, hayvansal rnlerde tm pazarlama faaliyetleri tketiciye yneliktir. Gerekten de gnmz tketicisi bir iletmenin veya bir sektrn retim ekline istedii gibi yn verebilmektedir. Bir baka anlatmla etkin bir pazarlama, tketici isteklerini mmkn olduu kadar dikkate alan bir sistemdir. Samsunda St ve St rnlerinin Pazarlanmas : 1994 1999 dneminde Samsun linde ylda ortalama 277 966 ton st retimi gereklemitir. Ayn dnemde Trkiye de ylda ortalama 10 082 000 ton st retimi gereklemitir. Samsun st retiminin Trkiye st retimindeki pay % 2.6 olarak gereklemitir. 1994 2003 yllar arasndaki Trkiye ve Samsun st retimi Tablo da verilmitir.
Tablo H.34. 1994 2003 Yllar Aras Trkiye ve Samsun St retimi
Yllar Samsun St retimi (ton) Trkiye St retimi (ton) Samsun linin Pay %

1994 276.830 1995 274.065 1996 285.830 1997 276.527 1998 275.692 1999 277.966 2000 245.755 2001 245.620 2002 221.293 2003 248.772 Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

10.560.920 10.601.550 10.760.915 10.076.526 9.970.531 10.082.010 9.793.962 9.495.550 8.408.566 10.611.011

2.6 2.5 2.6 2.7 2.7 2.7 2.5 2.6 2.6 2,3

233

Samsun linde 16 adet st ileme tesisleri ve mandra mevcuttur. Bunlarn 8 adedi il merkezinde 8 adedi de ilelerde bulunmaktadr. DE 2003 Yl istatistiki verilerine gre Samsun ve Trkiye st retimi ortalamalarna bakldnda Samsun ili st retimi 248.772 ton iken Trkiye st retimi 10.611.011 ton olarak gereklemitir.Samsun st retiminin 2003 yl itibariyle Trkiye st retimindeki pay % 2,34 tr. ldeki sanayiciler reticilerden st kylerdeki st toplama merkezleri kanalyla veya st toplama aralar ile toplamaktadrlar. St toplama merkezleri genellikle il ve ile zel idarelerince finanse edilip kurulmu olup organizasyon eksiklii mevcuttur. Deiik kylerde reticilerle yaplan grmelerde retici st fiyatlarnn dklne yem gibi girdi fiyatlarnn yksekliine deinmiler, st toplama aralar ile st toplanrsa stlerini satabileceklerini, fiyat ve retim dkl nedeniyle st toplama merkezlerine bizzat gtrmeye gerek grmediklerini ifade etmilerdir. Mevcut byk st reticilerinin rettikleri st kendi vastalar ile bizzat kendilerinin pazarlad grlmtr. Sanayiciler ise kylerde yerleimin dank olduunu, ky yollarnn stabilize ve bozuk olduunu bununda st toplama maliyetini ykselttiini, evre illerde st fiyatnn ayn veya daha dk olduunu ifade etmilerdir. Bunun yannda sanayiciler ilkbahar ve yaz aylarnda st retiminin fazla olduunu, dier zamanlarda st tedarikinde glk ektiklerini belirtmilerdir. Sanayicilerin dile getirdii bir dier konuda retilen st rnlerinde kalite ve standardizasyonlara uygun retim yapmayan reticilerin yeterince denetlenmemesi, meyyidelerin yeterince uygulanmamas ve haksz rekabet yaanmasna neden olunmasdr. ldeki sanayicilerin rettikleri st rnleri yourt, beyaz peynir, kaar peyniri, ayran, dondurma, tereya ve lor eklindedir. rettikleri st rnlerinin byk miktarn il iinde pazarlamaktadrlar ve st rnlerinin pazarlama sorunu bulunmamaktadr. Kylerde reticiler rettikleri stten peynir, yourt, tereya ve lor yapmakta ve z tketim fazlasn ksmen pazarlarda satarak deerlendirmektedirler. Stn sanayiye ulamadan i olarak tketiciye ulat pazarlama zincirinde st reticisi toplayclar sokak sts gibi araclar bulunmakta, ou zaman retici ayn zamanda sokak sts grevini de yerine getirmektedir. Stn ilenip eitli st mamulleri olarak tketiciye ulatrld durumda ise reticiden kan st; toplayc sanayici toptanc ve perakendeciden oluan bir pazarlama zinciri ile pazarlanmaktadr. Samsun linde st pazarlamasnn gelitirilmesi; iletme leklerinin artmasna, retimdeki mevsimsel farkllklarn azalmasna, verimliliin arttrlmas ve yem maliyetinin drlmesine ynelik teviklerin arttrlmasna, st toplama merkezlerinin yaygnlatrlmas ve organizasyon eksikliinin giderilmesine, st ve st rnleri tketiminin zendirilmesine, okul st uygulamasna baldr. Bu uygulamalara fayda salayacak firmalarn kampanyalara finansal destek salamalar st rnleri tesislerine finansal tevik getirilmesi faydal olacaktr.

234

ST PAZARLAMA KANALLARI

RETC

Yerel Pazarda Sat (Tereya, St, Yourt, Peynir)

Toplayc Tccar

St Toplama Merkezi

z Tketim

St Fabrikas

Tketici
ekil H.19.St Pazarlama Kanallar Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

Market

H.2.2.2. Kkba Hayvanclk 2003 yl DE verilerine gre Samsunda kkba hayvan varl 229.711 adet koyun, 13.029 adet kei olmak zere toplam 242.740 adettir. Trkiye kkba hayvan varl iinde Samsunun pay % 0,75 gibi kk bir rakamdr.

Grafik : Samsun linde Alt Blgeler Baznda 46% Kkba Hayvan Varl
2%

I. Alt Blge

52%

II. Alt Blge III. Alt Blge

ekil H.20. Kkba hayvan Varl Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

ekil H.20.te grld gibi I.Alt Blge kkba hayvan varl bakmndan 1. srada olup bunu II. ve III. alt blgeler izlemektedir.

235

Grafik : 35 Samsun linde Kkba Hayvan Varlnn Deiimi

Adet

400000 300000 200000 100000 0 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003
Koyun Kei

YILLAR

ekil H.21. Kkba Hayvan Varlnn Yllara Gre Deiimi Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

ekil H.21de grld gibi son yllarda kkba hayvan poplasyonundaki azalma koyunda kendini ok ak gstermektedir.
Grafik : 36 Samsun li Alt Blgelerinde Kkba Hayvan Varlnn Dalm
200000 150000 100000 50000 0 I. Alt Blge II. Alt Blge III. Alt Blge Koyun Kei

ekil H.22.Kkba Hayvan Varl Dalm Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

Samsun linde Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakf ve Tarm ve Kyileri Bakanl kaynakl projelerle damzlk koyun ve ko datm yaplarak eldeki mevcut koyun rknn daha yksek verimde rklara dnm tevik edilmektedir. Ayn zamanda kkba hayvanclk tevik edilerek kyden kente gn azaltlmas ynnde fayda salanmaktadr. H.2.2.3. Kmes Hayvancl ( Kanatl retimi) Tavukuluk sektr Trkiyede 1960l yllardan sonra hzl ve srekli bir byme gstermitir. Bu bymede sektre yaplan byk yatrmlar kadar sektrn mukayeseli avantajlar da rol oynamtr. Tavukuluun bu avantajlarndan yararlanlarak gelitirilmesi, yeni istihdam olanaklarnn yaratlmas yoluyla ekonomik, kyden kente gn azaltlmas yoluyla da sosyal yararlar salanacaktr.
236

Tablo H.35.Samsun linde Alt Blgeler Baznda Kanatl Hayvan Varl Broiler Yumurtac I. Alt Blge 73.000 802.200 II.Alt Blge 420.000 203.750 III.Alt blge 32.700 Toplam 493.000 1.038.650 Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005 Dierleri 75.940 23.638 2.450 102.028 Toplam 951.140 647.388 35.150 1.633.678

Grafik : Samsun linin Alt Blgeler Baznda Kanatl Hayvan Varl

900000 800000 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0 I. Alt Blge II.Alt Blge III.Alt blge

Broiler Yumurtac Dierleri

ekil H.23.Kanatl Hayvan Varl Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

ekil H.23.dan da grlecei gibi toplam kanatl hayvan varl iinde eti tavuk retimi %30,17, yumurtac tavuk %63,5,dierleri ise 6,24 dr.2.Alt blgede et retimine ynelmenin en byk nedeni entegre tesislerin bulunmasdr.
Tablo H.36.Trlerine Gre Kmes Hayvan Says Ve Yumurta retimi- 2005 Yl Tr Yumurtac Tavuk Horoz Hindi rdek Kaz Eti Tavuk Pe Tavuu Bldrcn Gvercin Toplam Hayvan 1.015.306 30.766 69.927 43.656 805.000 1.964.655 Yumurta 187.290.200 1.505.822 3.031.493 1.692.855 0 193.520.370

Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

237

Tablo H.37.lelere Gre Kmes Hayvan Says Ve Yumurta retimi -2005 lenin Ad l Toplam Merkez Alaam Asarck Ayvack Bafra aramba Havza Kavak Ladik Ondokuzmays Salpazar Tekkeky Terme Vezirkpr Yakakent Kmes Hayvan Says 1.964.655 223.000 68.800 37.450 6.900 87.500 365.875 141.000 685.000 14.132 25.990 26.428 2.000 235.000 37.500 8.080 Yumurta Says 193.520.370 21.380.000 7.738.000 2.163.000 1.466.000 18.780.000 59.428.125 9.940.000 21.600.000 1.746.182 3.070.200 2.033.173 600.000 40.286.500 2.248.000 1.041.190

Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

H.2.2.4. Su rnleri
Tablo H.38.Alt Blgeler Baznda Su rnleri Yetitiricilii Proje Kapasitesi retim Durumu Alt Blgeler Ton / Yl Ton / Yl I. Alt Blge 1.090 209 II. Alt Blge III. Alt Blge 50 69 10

Yapl Durumu Kafes + Havuz balkl Kafes balkl Havuz balkl

Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

Samsunda su rnleri retimi asndan nemli bir potansiyel bulunmaktadr. Samsun li Karadenizin ky kenti olmas yannda 4 411 ha. doal gl yzeyi, 17 289 ha. baraj gl su yzeyi, 28 144 ha. glet su yzeyi ve 4 615 ha. akarsu yzeyine sahiptir. lde su rnleri yatrm alabalk ve sazan bal retimine odaklanmtr. Yatrmlar I. Alt Blgede Bafra lesinde younlamtr. Samsun Tarm l Mdrl 2004 yl istatistiki verilerine gre toplam 219 / yl su rnleri yetitiricilii retimi iinde I. Alt Blgenin pay 209ton / yl ile % 95,4 tr. Yine Bafra lesinde 700.000 adet / yl yavru yetitirme kapasiteli retim tesisi mevcut olup, iletme hem kendi iletmesinin yavru ihtiyacn karlamakta hem de pazarlamasn yapmaktadr. II. Alt Blgede yer alan Vezirkpr lesinde kurulan toplam 50 ton / yl kapasiteli iki adet alabalk tesisi iletme sermayesi yetersizlii nedeniyle retime geememitir. 2004 yl fiyatlaryla 1 kg alabaln ortalama retim maliyeti 3.500.000 TL., piyasa sat fiyat 5.000.000 TL. civarndadr. retilen balk il iinde ve evre illerde tketiciye
238

sunulmaktadr. Pazarlama sorunu mevcuttur. retimde girdi fiyatlarnn ykseklii bunun yannda tketicinin gelir dzeyinin dkl, hamsi ve mezgit gibi fiyat dk deniz balklarnn oluu retimi kstlayan balca faktrler olarak grlmektedir.
Tablo H.39.lde Avclk ve Yetitiricilik Yoluyla Elde Edilen Su rnleri Avclk Yoluyla Elde Edilen retim (Ton / Yl) 1997 9.380,2 1998 7 251 1999 7 752,4 2000 15 122 2001 16 514 2002 21.305 2003 26.751 2004 28.330 Kaynak : Tarm l Mdrl 2005 Yllar Yetitiricilik yoluyla Elde retim (Ton / Yl) 599,4 680,9 575,7 664,3 721,4 241 138 219

Tablo H.40. Samsun linde avclk ve Yetitiricilik Yoluyla Su rnleri retiminin Yllar zerinden Deiimi (kg.)
Su rn Cinsi Hamsi Barbunya stavrit Kalkan Kefal Mezgit Lfer inekop Palamut Dierleri Toplam Akbalk Kefal Sazan Yayn Turna Kerevit Dierleri Toplam Alabalk Sazan Alabalk (Deniz) Toplam D.Salyangozu Kum Midyesi Toplam 12.881.340 123.806 61.870 27.720 72.850 1.517.570 2.100 196.050 28.875 14.912.181 19.220 65.600 88.550 13.650 5.000 5.670 12.200 209.890 580.500 6.800 77.000 664.300 644.140 2.737.631 3.381.771 2000 2001 2002 DENZ BALIKLARI RETM 14.626.472 19.963.938 22.526.747 143.786 94.452 156.131 98.875 422.056 1.558.508 9.550 3.900 9.513 69.453 134.907 70.641 1.009.428 540.680 434.966 100.478 26.080 5.745 276.308 49.095 419.900 43.427 69.730 1.568.545 16.377.774 21.304.838 26.750.716 TATLI SU BALIKLARI RETM 12.565 14.248 21.922 29.530 27.210 17.530 69.410 81.281 95.060 9.800 13.450 5.950 900 300 6.600 8.520 12.040 9.965 136.425 149.129 150.727 KLTR BALIKLARI RETM 611.976 95.500 126.000 9.500 9.700 6.500 100.000 136.000 6.000 721.476 241.200 138.500 DER DENZRNLER RETM 465.000 1.023.500 450.000 1.824.324 591.955 2.289.324 1.615.455 450.000 2003 21.220.573 292.378 1.914.305 17.889 261.143 2.612.825 8.923 44.239 1.956.343 28.330.053 25.933 13.650 157.992 5.183 4.893 207.651 210.500 8.500 219.000 208.360 208.360 2004

Kaynak : Tarm l Mdrl 2005

239

Tablo H.41.2005 Yl Su rnleri Faaliyetleri Yetitiricilik almalar Kurulacak Adedi Yetitirilecek rn letme Cinsi 1 Gkkua Alabal Karada Havuz 1 Gkkua Alabal Kafes 2 Toplam Kaynak : Tarm l Mdrl 2005 Toplam Kapasite (ton/yl) 25 25 50 Su Kayna Akarsu Baraj Gl Durumu Yeni Yeni

Tablo H.42.2005 Yl Kltr yolu ile retim Cinsi Alabalk Aynal sazan Toplam Kaynak : Tarm l Mdrl 2005 Tablo H.43. 2005 Yl Avclk yolu ile retim Miktar (kg) Deniz balklar Cinsi Hamsi 4.243.743 Barbunya 151.438 stavrit 534.865 Kalkan 31.125 Kefal 198.641 Mezgit 602.857 Lfer 9504 Palamut 1.445.593 Dierleri 3.197.254 TOPLAM 10.415.020 Kaynak : Tarm l Mdrl 2005 Tatl Su Balklar Cinsi Sazan Kefal Akbalk Yayn Dierleri Miktar (kg) 88.183 25.150 37.628 6.900 7.382 retim (ton) 370.000 7.500 377.500

TOPLAM

165.244

Tablo H.44.Su rnleri leme, Deerlendirme Ve Yetitiricilik letmeleri 3 Adet leme ve Deerlendirme 5 Adet Kafes Balkl (Baraj Gl) (Faal) 3 Adet Aynal Sazan retim letmesi 4 Adet Kk Alabalk iletmesi 12 Adet Kk Aynal sazan iletmesi 1 Adet Yavru Alabalk letmesi Kaynak : Tarm l Mdrl 2005

limizde sofralk alabalk yetitiricilii yapan 9 iletme vardr. letmelerden 5i baraj glnde kafeslerde retim yapmaktadr.4 adet iletme karada havuzlarda retim
240

yapmaktadr.9 adet iletmenin kapasitesi 790.5 ton/yldr. Gerekleen rn 370 ton/yl dr. Bir adet kuluka iletmesi yavru amal kurulmu ancak suyun s ve kalitesi ile ilgili skntlar yaand iin yavru bytme amal kullanlmaktadr. Deniz suyunu pompalayarak karada retim yapan 1 iletme vardr. Bu iletme retimine ara vermitir.
Tablo H.45.Su rnleri Destekleme almalar Desteklenen Miktar(Kg) 318.096 1.243.000 Adet Yavru Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005 Destekleme Tutar (YTL) 190.857 62.150

limizde 2005 ylnda yaplacak Balklandrma faaliyetleri iin 110.000 adet pullu sazan yavrusu tahsisi DS.VII.Blge Mdrlnden temin edilemediinden karlanamamtr. H.2.2.5. Krk Hayvancl Bilgi edinilememitir. H.2.2.6. Arclk ve pekbcekilii Samsun li ar koloni says ve bal retimi bakmndan Trkiyede st sralarda yer almaktadr. 2003 yl verilerine gre Samsun ilinde 3.119 i ilkel kovan, 80.105 i fenni kovan olmak zere toplam 83.224 adet kovan bulunmaktadr. Samsunda kovan bana den bal retim miktar 20,3 kg olup Trkiye ortalamasnn zerindedir. Kovan says bakmndan Trkiye iindeki pay % 2, ancak bal retimindeki pay % 2,4 tr.
Tablo H.46.Samsun linde 2003 Ylnda Arclk Yapan Ky Ve Kovan Saylar Ar Kovan lkel Fenni Toplam 1.754 50.454 52.208 I. ALT BLGE 1.210 15.175 16.385 II. ALT BLGE 120 7.500 7.620 III. ALT BLGE 3.084 73.129 76.213 SAMSUN Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005 Arclk Yapan Ky Says 337 321 50 708

Grafik : Samsun linin Alt Blgeler Baznda Ar Kovan Dalm 60000

50000 40000 30000 20000 10000 0 I. ALT BLGE II. ALT BLGE III. ALT BLGE LKEL FENN

ekil H.24. Alt Blgeler Baznda Ar Kovan Dalm Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

241

Tablo H.46 da Samsun ilinde arclkla ilgili rakamlar verilmi olup 708 kyde arclk yaplmaktadr. Arclk faaliyetlerinin en fazla olduu blge I. Alt Blge olup, bu blgedeki iklimin olumsuz etkisi ve tarmn youn olarak yaplmas gibi nedenlerle ger arclk zorunlu hale gelmitir. H.3. Organik Tarm Organik tarm, genel olarak mevcut olan ekolojik dengeyi korumak iin tamamen veya mmkn olduu lde az kimyevi mcadele ilac ve gbre kullanm ile hayvanclkta byme dzenleyicileri ve yem katk maddeleri kullanm kaldran, iyi bir toprak bakm, ekim nbeti, doal gbreleme ve biyolojik zirai mcadele yaplmas fikrine dayanan, insana ve evreye dost retim sistemlerini kapsamaktadr. Organik tarm, tarmsal retimde hibir modern tarm tekniklerinin kullanlmad eski bir iletmecilik ekline dn deil aksine retimin her aamasnda belirli bir dzeyin stnde bilgi ve planlama gerektiren bir sistemdir. Gnmzde organik tarmn tm olanaklarndan faydalanmakla beraber, tarmda rn kalitesini ykseltecek metotlar gelitirerek, toprak yapsn glendirme, eko sistemdeki dengeyi bozmayacak etmenleri kullanma ve uygun bitki mnavebesi gibi unsurlardan yararlanan bir tarmsal dnceyi gerektiren bir sistemdir. lkemizde retilen ekolojik rnler byk lde yurtd pazarlara gnderildiinden, rn miktar ve eitlilii yurt dndan gelen talepler dorultusunda ekillenmektedir.hracat organizasyonunun gerekliliinden dolay retimler organizasyon kurulular tarafndan szlemeli olarak iftilere yaptrlmaktadr. Organik Tarmn Gereklilii : Nfus ve gelir artna bal olarak artan gda talebini karlamak iin verimliliin arttrlmas ihtiyac, geleneksel tarm sisteminde gbre ve kimyasal ilalar gibi iletme d girdilerin fazla kullanmna ve bunun sonucunda da gda gvenlii, biyolojik kirlilik ve evre kalitesi konusunda endielerin olumasna yol amtr. Bundan dolay, iletme d girdi kullanmnn en aza indiren organik tarm gibi alternatif yaklamlar nem kazanmtr. inde bulunduumuz bilgi anda gerek teknolojinin ba dndrc bir hzla geliimi ve tketici bilincinin artmas sonucunda, Youn tarmsal retime bal olarak ortaya kan olumsuzluklar ok daha belirginlik kazanmtr. Konvansiyonel tarmla birlikte ortaya kan evre kirlilii ve zellikle gda maddelerindeki canl varlklarn yaamlarn olumsuz ynde etkileyen zehirli maddelerin mevcudiyetinin anlalmas sonucunda evre dostu, ekolojik, biyolojik, bio dinamik ve organik tarm gibi deiik kavramalarla ifade edilen srdrlebilir tarm nem kazanmaya balamtr. Organik Tarmn Temel lkeleri : Organik tarmn hedef edindii temel prensipler u ekilde sralanabilir.
242

1-Organik tarm yapan tarm iletmelerinde retimle ilgili tm faktrlerin bir btn olarak ele alnmas ve mmkn olduu lde iletme ii doal ham maddeler kullanarak iletmenin kendine yeterliliinin salanmas, 2-Blgeye adapte olmu ve genetik diren salayabilen bitkilerin kullanlmas, 3-ok ynl ve dengeli ekim nbeti uygulanmas ve baklagillerin ekim nbetinde yer almas, 4-Tarmsal retimde toprak verimliliinin korunup gelitirilmesi ve besin maddesi eksikliklerinin daha ok doal kaynakl gbrelerle salanmas, 5-Zirai mcadelenin biyolojik mcadele eklinde yaplmas, 6-Yabanc ot mcadelesinin kimyasal ilalar yerine mekanik ve kltrel yntemlerle yaplmas, 7-letmede bitkisel retimin yan sra arclk ve besicilik yaplarak sistemde gerekli olan materyallerin temin edilmesi, 8-Bir iletmenin tm retim dallarnda organik tarma gemesi, 9-evre kirliliine neden olmadan tarmsal retim yaplmas, Trkiye Karadeniz Blgesi Samsunda Organik Tarm : lkemizde yetitirilen organik tarm rnleri tamamen ihracata ynelik olarak retilmektedir. Ekolojik tarm organizasyonu (ETO) nun 1992 yl kaytlarna gre lkemizde 1 780 iletmede 6 046,9 ha.lk alanda 1994 yl verilerine gre 1 705 iletmede 5 216 ha. alanda, 1999 ylnda ise 12 275 iletmede 46 523 ha.lk alanda organik tarm yaplmaktadr. Bu verilerden de grlebilecei gibi lkemizde organik tarm henz benimseme dneminde olup, dzenli bir gelime dnemine girmemitir. Bu iletmelerdeki retim lkemizde faaliyet gsteren ve bu rnleri satn alan yabanc firmalarn kontrolnde yaplmaktadr. lkemizde organik tarm yapan retici says ve bularn rettikleri rnler incelendiinde retim miktar bakmndan ilk srada yer alan rnler fndk, incir, zm ve kaysdr. lkemizde retilen ve ihra edilen organik rnlerin ounu ya ve kuru meyveler oluturmaktadr. Bunun yan sra yemeklik dane baklagillerden nohut, kuru fasulye ve yeilkrmz mercimek; endstri bitkilerinden ise pamuk, susam, haha organik tarm rnleri arasnda yer almakta ve Avrupada pazarlanmaktadr. Karadeniz tarm blgesinde organik tarm rn olarak; fndk Terme, Samsun, Ordu, Bolu, Trabzon, Giresun, Rizede, defne yapra Samsunda, elma Trabzon ve Sinopta, erik Trabzonda yetitirilmektedir. Bilindii zere zellikle Dou Karedeniz Blgesi Trk Tarmnda ve tarmsal ihracatta nem arz eden iki bitkinin retimi (fndk ve ay) ile dikkati ekmektedir. Organik tarmda retim sistemi genellikle ithalat firmann organik rn talebiyle balamakta ihracat firma

243

tarafndan belirlenen reticiler, kontrol kuruluunca denetlenerek uygun olanlar ve iletmeler belirlenmektedir. hracat firma ve reticiler arasnda yaplan szleme ile; reticiler belirli standartlara uygun retim yapmay taahht ederken, ihracat firma retilen rnleri tek bir partide almayp, ihracat yapaca aylara yayarak satn almak istemitir. Bu durumda mali ynden gsz olan fndk reticisi rnnn tamamn satp paraya evirmek istei gereklememitir. Ayrca reticilerin baka yerde ikamet etmeleri nedeniyle rnlerini pazarlama sezonu banda satmak zorunda olmalar, ihracat firmann reticiye normal rnden farkl fiyat vereceini beyan etmesine ramen piyasa fiyatlaryla rn almalar gibi nedenler reticilerin aleyhine gelitiinden szlemeli organik tarm Terme lesinde baarya ulamamtr. limizde 21 ifti organik tarm faaliyetinde bulunmaktadr. retilen rnler ise 2421 da alanda fndk, 501 da alanda msr, 310 da alanda eltik, 260 da alanda soya, 30 da alanda nohut, 14 da alanda arpa, 133 da alanda meyve (ceviz, eftali, elma, kiraz, ilek, ahududu, brtlen), 65 da alanda sebze retimi olmak zere 3734 da alanda organik tarm yaplmaktadr. H.4. Tarmsal letmeler H.4.1. Kamu letmeleri Blgemiz iklim, toprak ve su kaynaklar ynnden Trkiyenin tarma elverili nadir blgelerinden biridir. Gerek artan nfusun beslenmesi gerekse milli ekonomiye byk katklar dolaysyla tarmsal retim blgemiz iin zel bir nem arz etmektedir. Trkiye, yiyecek ve gda maddeleri retimi bakmndan kendi kendine yeten ve baz retim kalemlerinde nemli oranda ihra potansiyeli bulunan ender lkelerden birisi durumundadr. Bu byk imkan ve potansiyelin nemi ve kymeti, teknolojideki hzl gelime ve deimeye mukabil deiik corafyalarda byk kitlelerin kar karya bulunduu alk problemi, dahas teknolojide dev merhaleler kat etmi uluslarn yiyecek ve gda maddeleri asndan giderek yoksullamas karsnda daha bariz bir ekilde kendini gstermektedir. lkemiz nfusunun da hzl bir ekilde artmakta olduu durumu gznnde tutulduunda Trk tarmnn daha da iyiletirilmesi, hem Trk iftisinin refah hem de toplumumuzda istikrarn salanmas asndan byk nem tamaktadr. Bu anlamda, Trk tarmnn gelime ve ilerlemesi, Trk iftisinin modern tarm teknoloji ve retim tekniklerine intibak 137 yllk mazisi bulunan Tarm Kredi Kooperatiflerinin gc ile de yakndan ilgili bulunmaktadr. Tarm Kredi Kooperatifleri Samsun Blge Birlii faaliyet alannda Samsun, Ordu, Amasya ve Sinop illeri bulunmaktadr. Samsun il merkezi, ile ve beldelerde kurulmu bulunan, 75 birim Tarm Kredi Kooperatifi ile, 896 yerleim biriminde 51.381 iftiye hizmet verilmektedir. Trk tarmnn en byk iki dezavantaj; tarm sanayii gelimi lkelere oranla birim alandan elde edilen verim dkl ve nadas alanlarnn yksekliidir. Verim artn salamada tarmsal girdilerden daha fazla yararlanmak ve youn tarm yapmak gerei vardr. Tarm Kredi Kooperatiflerinin alma gndemini ve hizmet ykn tekil eden konularn
244

balcas, ortaklarn ihtiyac olan tarmsal girdileri zamannda, yeterince uygun artlarda kredili olarak temin etmektir. Tarm Kredi Kooperatifleri; gbre, yem, zirai mcadele ilalar, tohumluk, tarmsal ara gere ve ekipmanlar zamannda, yeterince ve uygun artlarda salamak suretiyle ortaklarn olumsuz piyasa artlar ile arac ve tefeci gibi menfaat gruplarnn tesir ve basklarndan uzak tutmakla ykmldr. H.4.2. zel letmeler limizdeki Fabrikalar ve malathaneler: 397 adet ekmek-pide frn, 57 un fabrikas, 38 simit frn, 20 eker imalathaneleri, 2 tuz fabrikas, 7 alkolsz iecek tesisi, 21 st rnleri, 14 fndk ileme tesisi, 2 bitkisel ya fabrikas, 22 pirin fabrikas, 5 dondurma klah imalat, 12 ay imalathaneleri, 3 bal retim tesisi, 1 meyve sebze ileme, 8 yemek fabrikas, 5 kuruyemi fabrikas, 14 gda ambalaj imalat, 5 baharat, 5 bakliyat, 1 yumurta paketleme tesisi olmak zere toplam 647 adet gda tesisi bulunmaktadr. Mezbaha Kombine ve Kesimhaneler : 20 adet krmz et ,3 beyaz et, 3 souk depo olmak zere 26 tesis bulunmaktadr. Su rnleri Tesisleri: 4 su rnleri ileme ve deerlendirme tesisi, 4 su rnleri yetitiricilik tesisi olmak zere 8 tesis mevcuttur. H.5. Tarmsal Faaliyetler H.5.1. Pestisit Kullanm
Tablo H.47.Pestisit Kullanm lalar nsektisitler Fungusitler Herbisitler Rodondisit Ve Mollusidler Akarisitler Nematosit Ve Fumigantlar Klk Ve Yazlk Yalar Dierleri (Fiek) Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005 Tketilen Miktar (Kg.-Lt.) 186.696 100.002 81.906 56 1.066 0 0 1.150

H.5.2. Gbre Kullanm

Tablo H.48. Gbre Kullanm Kullanlan Gbre Saf N Saf P2O5 Saf K2 O

Miktar (Ton) 24.158 6.912 1.195

Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

245

Tablo H.49.Gbre Tketiminin lelere Gre Dalm LENN ADI TOPLAM (Ton) SAF N(Ton) 95.733 24.158 l Toplam 2.603 684 Merkez 2.484 643 Alaam 260 62 Asarck 834 212 Ayvack 22.560 5.954 Bafra 16.333 4.110 aramba 19.551 4.661 Havza 1.180 277 Kavak 670 176 Ladik 1.438 397 Ondokuzmays 3.160 833 Salpazar 3.673 869 Tekkeky 7.640 1.929 Terme 12.930 3.250 Vezirkpr 417 101 Yakakent Kaynak : Samsun Tarm l Mdrl 2005

SAF P2O5(Ton) 6.912 95 247 33 19 1.668 853 2.049 113 46 113 27 364 294 945 46

SAF K2O (Ton) 1.195 0 7 0 0 305 135 234 4 0 7 0 16 14 465 8

H.5.3. Toprak Kullanm Samsun linde en yaygn olan sorun su erozyonudur. Bu sorundan ok az etkilenen veya hi etkilenmeyen alanlar, ounlukla alviyal ve hidroformik alviyal topraklardan oluan taban arazileridir. Bunlar rmak yataklar, ky kumullar, plak kayalklar, youn yerleim alanlar ve su yzeyi dnda kalan alanlarn (940.000 ha.) %20 sini kapsar. Bu da 182.000 ha. erozyonsuz alandr. Orta derece erozyona uram topraklar 263.000 ha. ile %28 lik bir oran tekil etmektedir. Orta erozyona maruz kalan 263.000 ha.arazinin 204.000 ha. kuru tarm arazisidir.Bunlar genellikle ikinci,nc,drdnc snfta yer alan arazilerdir.Orta erozyona maruz dier araziler fundalk mera ve az youn yerleim yerleridir. l topraklarnn 488.000 ha.da doal rtnn tahrip edilmesi veya ok dik yerlerde hibir koruma nleminin alnmamas, otlatma veya tarm yaplmas sonucu erozyon iddetlenmitir. Bu alanlarn 132.000 ha. kuru tarm alan, 4.000 ha. mera, 352.000 ha. alan ise orman ve fundalk olarak kullanlmaktadr. Doal bitki rts ar derecede tahrip olan meralarla bir ksm kuru tarm arazisinden oluan 4.000 ha. alan ok iddetli derecede erozyona maruz kalmtr. Yukarda izah edildii zere 755.000 ha. alan erozyona maruz alandr.

KAYNAKLAR: l Tarm Mdrl 2005

246

I. MADENCLK lke ekonomilerinin nemli sektrlerinden biri olan madencilik, uluslarn sosyo ekonomik kalknmalar iin gerekli olan enerji ve sanayinin temel hammaddelerini salayan tm faaliyetleri kapsamaktadr. Madenler, lkelerin doal kaynaklarndan biri olup, giderek artan talepleri karlamak yznden de iletilmeleri kanlmazdr. Ancak kullanlmakta olan maden karma metotlarna baklmakszn, her trl maden iletmeleri youn olarak arazi bozulmalarna ve doal evrenin tahribine sebep olmaktadr. Madencilik iletmeleriyle doal kaynaklar olan madenler ve mineraller insan refah iin bir taraftan ekonomiye kazandrlrken, dier taraftan ekolojik evreye verilen byk tahribat ve zararlar ou zaman gzard edilmektedir. Faaliyetlerin yapld alanlarda ve zellikle ak iletme yntemi ile allan sahalarda, almalar bittikten sonra topografya, jeolojik yap, rliyef, su rejimi, iklim ve peyzaj tamamen deimekte ve bitki rts de harap olmaktadr. I.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzemeler I.1.1.Sanayi Madenleri lde sanayi madeni bulunmamaktadr. I.1.2. Metalik Madenler lde metalik maden bulunmamaktadr. I.1.3. Enerji Madenleri Samsun merkez ilede bilinen metalik maden ,endstriyel hammadde veya birincil enerji kayna bulunmamaktadr. l genelinde ancak Havza ve Vezirkprde linyit kmr , Havza ve Ladikte kaplca suyu ,Bafra ve arambada da maden suyu bulunmaktadr. Maden ve Ta oca sektrne ait katma deer, iletme says, istihdam ve cret verilerinin Trkiye toplam ierisindeki paylar, Karadeniz Blgesi iin srasyla %8.12 , % 10.23 , % 34.58 ve % 35.5dir.
Tablo I.1.Maden Varl, Rezerv ve Tenr Bilgileri Madenin Ad Rezerv (ton) imento Hammadeleri 51951361 Kurun inko 177 Manganez 420 Tula Kiremit 46000 Linyit 4721000 Toplam Kaynak: MTA Genel Mdrl Tenr (%) 4,5 23,88 yi Bulunduu Yer ve Mevkii Ladik Yata Vezirkpr-Ersandkl Kavak,Vezirkpr,Ladik Dikbayr Yata Havza -

247

I.1.4. Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzemeler

Tablo I.2. Ta Ocaklar Nizamnamesine Tabi Olan Doal Malzemeler
SIRA NO: 1 LETMENN TR 1 (a) Grubu Kum akl Oca 1 (a) Grubu Kum akl Oca 1 (a) Grubu Kum akl Oca 1 (a) Grubu Kum - akl 1 (a) Grubu Kum - akl LETMECNN ADI Kyl.Hizm.Gtr.Brl. LETMENN ADRES Yrkal Ky stavroz ay Mevkii Vezirkpr orak Ky Mert Irma Mevkii Merkez Acayaz Ky Krtler ay Mevkii Vezirkpr Saral - Porsuk Ky aramba rl Ky Krtler ay Mevkii Vezirkpr Sarayl Ky Saryer Mevkii Vezirkpr RUHSAT BALAMA TARH 05.08.2004 RUHSAT BT TARH 04.08.2005 MEVCUT DURUM Faaliyete 2005 yl banda balad Faaliyete 2005 yl banda balad. Faaliyete 2005 yl banda balad. alr Durumda Faaliyete 2005 yl banda balad. Faaliyete 2005 yl banda balad.

Sami BIAKI

06.03.2004

06.03.2008

Narlsaray Belediye Bakanl

19.08.2004

18.08.2005

4 5

Karayollar 7. Blge Mdrl brahim KURT

06.03.2003 17.09.2004

06.03.2008 16.09.2005

1 (a) Grubu Kum - akl

Boazii n. Malz. r. Tur. San. A..

19.08.2004

18.08.2005

Kaynak:l zel daresi 2005

I.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapld Yerlerin zellikleri l genelinde Maden Kanunu kapsamnda ruhsatl sahalarn evresi genellikle tarm arazisi, orman sahas veya hazine arazisidir. Faaliyet sahalar iin Orman letme Mdrlkleri veya Defterdarlklar tarafndan mteebbislere kiralama yaplmaktadr. Ocak ruhsatlar ise l zel dare Mdrl tarafndan rsum bedeli alnarak verilmektedir. I.3. Cevher Zenginletirme Ta ocaklar veya kum ocaklarndan yaplan istihra sonras malzemeler eleme veya krma ilemine tabi tutulmaktadr. Bu ilemler esnasnda evre olumsuz etkilenmektedir. Buna nlem olarak bu tr faaliyetlerin dearj izni ve emisyon izni almalar hususunda gerekli ilemler l evre ve Orman Mdrl tarafndan takip edilmektedir.

248

I.4. Madencilik Faaliyetlerinin evre zerine Etkileri retim srasnda yer yer patlayc malzeme kullanlmaktadr. Patlayc malzeme, o faaliyet ilikin hazrlanan ED n Aratrma Raporlarnda faaliyet sahibinin vermi olduu taahhtler erevesinde fenni ateiler tarafndan Jandarma kontrolnde kullanlmaktadr. Kesilen aa miktar ve nasl deerlendirilecei hususu ise Orman letme Mdrlklerince takip edilmektedir. I.5. Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanm Amacyla Yaplan Rehabilitasyon almalar Bu tr faaliyetlerin kapanmasna mteakip genellikle aalandrma almalar yaplmaktadr.

KAYNAKLAR: -MTA Genel Mdrl 2005 -l zel daresi 2005

249

J. ENERJ Enerji konusunu, kaynaklarna gre enerji retimi ve enerji tketiminin sektrlere gre dalm olmak zere iki ana balk ile bunlarn alt balklarnda snflandrlmtr. Oluturulan ana ve alt balklarn ierikleri, tanmlar ve tm bu konularn nasl incelenmesi gerektii ve konularn rahatlkla anlalabilmesi iin gelitirilen kriterler aada verilmektedir. Genel anlamda; -Enerji ile ilgili mevcut doal potansiyellerin nicelik ve niteliklerini, -Enerji konusu ile ilgili olarak yaplm, yaplmakta olan veya planlanan projelerin ama ve aamalar, -Kurulan tesisin mrn, yllk retim kapasitesini, kullanlan yaktn tr ve yllk tketim miktarn, -Uygulanan teknolojinin evreye uygun olup olmadn, -Enerji retimi ile ilgili tesisler iin ED yaplp yaplmad, -Enerji retimi ve tketimi srasnda kaynaklarn optimum kullanlp kullanlmadn, -Kaynak rezervlerini, -Enerji tasarrufuna ynelik olarak lokal almalarn olup olmadn, -Kurulan tesislerde artma, deslfirizasyon gibi kirlenmeyi nleyici nitelerin bulunup bulunmadn, -llerde bulunan sektrlerin younluu hakknda genel bilgiyi, -Sektrel bazda enerji tketiminden kaynaklanan kirlilikleri, -llerde yaplacak almalara temel oluturacak hedef ve yn tespit etmektir. J.1. Birincil Enerji Kaynaklar Gne, rzgar, kmr gibi snflandrlan alt balklardr. Bunlar gereken enerji kullanmna dntrlnceye kadar makinalarda snma amacyla, trbin veya motor gibi aralarda kullanlncaya kadar ie yaramaz. Dnyann her yerinde birok lkede pek ok birincil enerjinin ziyan olmasna sebep onu gerekli hizmete evirecek olan donanmn tasarmndaki veya gelimesindeki yetersizliklerdir. J.1.1. Takmr limiz snrlarnda ta kmr rezervi yoktur. J.1.2. Linyit limiz snrlarnda linyit kmr rezervi yoktur. J.1.3. Asfaltit limiz snrlarnda asfaltit rezervi yoktur.
250

J.1.4. Bitml ist limiz snrlarnda bitml ist rezervi yoktur. J.1.5. Hampetrol limiz snrlarnda ham petrol rezervi yoktur. J.1.6. Doalgaz limiz snrlarnda doalgaz rezervi yoktur. J.1.7. Nkleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum) limiz snrlarnda nkleer kaynak rezervi yoktur. J.1.8. Orman limizde salanmaktadr. yakacak olarak kullanlan odun, ilelerin orman varlklarndan

J.1.9.Hidrolik
Tablo J.1.Yararlanlan Elektrik Enerjisi Kaynaklar ve reten Kurulular Yararlanlan Elektrik Santrali Kaynann Ad Altnkaya Baraj Hasan Uurlu Suat Uurlu Derbent Kumky Toplam Tr (Hidroelektrik/ Termik) Hidroelektrik Hidroelektrik Hidroelektrik Hidroelektrik Hidroelektrik Sahiplik Durumu (TEA/Ayrcakl irketler/Otoprodktrler/ TEAn Bal Ortaklklar TEA TEA TEA TEA TEA Safhas (letme/ naat/Proje) LETME LETME LETME LETME PROJE Kurulu G (Gwh/Yl) 1,632 1,217 273 257 76 3,455

J.1.10. Jeotermal limizde Jeotermal enerji kullanlarak snma veya elektrik enerjisi retimi yaplmamaktadr. J.1.11. Gne ldeki gnelenme sreleri eklerde anlatlmtr.

251

J.1.12. Rzgar limize ait rzgar deerleri C.1.1.1. blmnde anlatlmtr. J.1.13. Biyoktle limiz snrlarnda biyoktle ile enerji retimi yaplmamaktadr. J.2. kincil Enerji Kaynaklar limiz snrlarnda ikincil enerji kaynaklarndan enerji retimi yaplmamaktadr. J.2.1. Termik Enerji Samsun-Tekkeky yresinde kurulu olan ve her biri 100 MW kapasiteli iki niteden (2x100=200 MW) oluacak mobil santralda lkemizdeki rafinerilerin doal bir rn olan 6 nolu fuel-oil yakt olarak kullanmaktadr. Bir yl iinde yaklak 1752 Gwsaat enerji retilecek proje kapsamnda, enerjinin tamamnn Elektrik retim Anonim irketi (EA) tarafndan satn alnmas ngrlmtr. Mobil Santral, her biri 17,5 MW kurulu gce sahip 2x7 adet dizel jeneratr (iki adedi yedek nite) gruplarndan olumaktadr. Gnlk yakt ihtiyac yaklak 1000 ton/gn'dr. Santralda kullanlacak dizel motor teknolojisi ile yakt enerjisinin % 50'si elektrik enerjisine evrilebilmektedir. Mobil Yzer Elektrik Santrallerinin en nemli hava kirletici maddeleri; yaktn yanmas sonucu oluan ve bacalarndan atmosfere verilen; kkrt dioksit ve azot oksitlerdir. Yakt kullanarak elektrik enerjisi reten ve baca gazlarnda bulunan kirletici maddeler ile hava kirlilii yaratan Mobil Yzer Elektrik Santralleri, 2 Kasm 1986 tarih ve 19269 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmelii'nde Kirletici Vasf Yksek Tesisler kapsamnda, Sv Yaktl Yakma Tesisleri olarak ele alnmaktadr. Kirletici Vasf Yksek Tesisler kapsamnda olan Mobil Yzer Santrallerin bacalarndan kan; kirletici gaz ve tozlar, Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmelii' nin ilgili hkmleri ile snrlandrlm olup, bu Ynetmelikle getirilen baca gaz emisyon snr deerlerini salamak ve Ynetmeliin 10. maddesine gre "Emisyon zin Belgesi" almak zorundadr. Mobil Yzer Elektrik Santrallerinde; Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmelii ile getirilmi baca gaz emisyon snr deerlerinin salanabilmesi iin; kkrd dk motorin veya fuel-oillerin kullanlmas gerekmektedir. Kkrt oran yksek motorin veya fuel-oillerin kullanlmas halinde, yanma sonrasnda meydana gelen ve baca gazlarnda bulunan kkrt dioksitin bir Baca Gaz Artma Tesisi ile azaltlmas gerekmektedir. Ayrca yanma verimi yksek teknolojiler kullanlarak karbon monoksit ve toz emisyonlar en aza indirilmeli, yakma sisteminde dk azot oksit emisyonlar veren brlrler kullanlarak veya yanma srasnda azot oksit emisyonlarn azaltc teknikler kullanlarak, azot oksit emisyonlar kontrol altna
252

alnmaldr. Mobil Yzer Elektrik Santralleri; atk sularnn kontrol altna alnmas iin Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii'nde belirtilen esas ve standartlara da uymak zorundadrlar. Su Kirlilii Kontrol Ynetmelii'ne gre "Dearj zni'nin alnmas zorunludur. Bu tesisler, Grlt Kontrol Ynetmelii'nde belirtilen hkmlere de uymak zorundadr. Mobil santrallarn bacasndan kacak en nemli hava kirleticileri yukarda da belirtildii zere, azot dioksit (NO2) ve kkrt dioksit (SO2) gazlardr. Mobil Santral maliyetinin (200 milyon dolar) yaklak drtte biri mertebesindeki bir yatrm (50 milyon dolar) artma tesisleri iin ayrlmtr. Bu kapsamda, gazlar ilk olarak azot oksit (NO2) tutucu ve bunu takiben kkrt dioksit (SO2) tutuculardan geecektir. Her iki tesiste de planlanan artma oran % 90-95 'dir. Artma tesislerini takiben, egzoz gazlar (baca gazlar) bacadan atmosfere atlacaktr. Dizel jeneratr gruplarndan kan egzoz gaz, yukarda da belirtildii zere, kkrt oksit artma (Deslfurizasyon-DeSOx) ve Azot oksit artma (DeNOx) sisteminden geerek atmosfere atlacaktr. Azot oksit artma sistemi; katalist filtre sistemi olup, NOx ieren baca gaz zerine re solsyonu (Amonyak:NH3) pskrtlecektir. Daha sonra bir katalizrden geen gazlar her gn soluduumuz havann % 79'unu oluturan azot gazna dntrlerek bertaraf edilmi olacaktr.Kkrt dioksit artma sistemi ise, toz kire tann su ile egzoz gaz zerine pskrtlmesi ile almaktadr. Sistemdeki su kapal devre olarak srekli kullanlmakta, atk olarak al retilmektedir. 6 nolu fuel-oil iindeki kkrt miktarnn % 3,5 olmas halinde her bir tesiste oluacak kkrt dioksit gaz miktar yaklak 35 ton/gn olacaktr. Kkrt dioksit gazlarnn yaklak % 90 orannda tutulabilmesi amacyla, her bir ton SO2 gaz bana yaklak 1,6 ton kireta (CaCOa) gerekmektedir. Her bir nite iin gerekli olan kireta miktar 48 ton/gn olacaktr. Artma sonrasnda oluacak alta miktar her bir nite iin yaklak 90 ton/gn'dr. Deslfrizasyon nitesinde kullanlacak kire ta blgedeki kireta ocaklarndan temin edilecektir. Proses sonucunda oluan alta (CaSC>4 2H2O) yredeki mevcut imento fabrikalarnda veya kurulacak alpan tesislerinde deerlendirilmesi veya ilgili fabrikalardan talep olmamas halinde kiretann temin edildii ocaklara altann depolanaca planlanmaktadr. Tesiste kullanlacak soutma suyu sistemi radyatrl ve tamamen kapal devre olup, evreden veya denizden herhangi bir su alm veya alc ortamlara herhangi bir su boaltm olmayacaktr. Soutma sular dnda, tesis ierisinde ykama v.b. kaynaklardan gelebilecek az miktardaki yal sular bir tankta toplanacak ve bir seri artma ileminden geirildikten sonra temizlenmi bir ekilde alc ortama verilecektir. letmede vardiyeli olarak alacak personelden kaynaklanan evsel atksular tekniine uygun bir artma sistemi ile artlacaktr. Benzer ekilde iletmeden gnde en fazla 50-60 kg kadar evsel kat atk kaynaklanaca ngrlmektedir. ki byk p poetine sabilecek bu atklarn Tekkeky'deki dier evsel atklar ile birlikte bertaraf edilmesi planlanmaktadr. Tesislerdeki makinelerin almasndan kaynaklanacak grlt seviyesi susturucular kullanlarak ve gerekli izolasyon yaplarak drlecek ve en yakn yerleim yerinde ilgili Grlt Kontrol Ynetmelii hkmleri salanacaktr. Dolaysyla, grlt seviyesi yaayanlar rahatsz etmeyecek boyutlara indirilecektir.

253

Mobil santral yatrmclarnn Elektrik retim Anonim irketi ile imzaladklar szleme gerei de, bu artma nitelerinin srekli almas arttr. Aksi halde, nitelerin altrlmad sre boyunca elektrik EA tarafndan satn alnmayacaktr. Ek olarak, Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmelii'nde belirtilen snr deerlerin ald her saat iin yatrmc EA'ye retemedii elektrik nedeniyle ykl bir ceza bedeli deyecektir. J.2.2. Hidrolik Enerji J.1.9 blmnde anlatlmtr. J.2.3. Nkleer Enerji Samsun ilinde, doada bulunan radyoaktif elementlerden yararlanlarak nkleer santrallerde elektrik enerjisi elde edilmemektedir. J.2.4. Yenilenebilir Elektrik Enerjisi retimi limizde rzgar, jeotermal, gne ve biyoktle enerji retimleri yaplmamaktadr. J.3. Enerji Tketiminin Sektrlere Dalm
Tablo J.2.Elektrik Tketimlerinin Sektrel Dalm (1997)
MESKEN LLER SAMSUN TRKYE MWh 279.898 18.514.435 TCARET MWh 58.615 6.852.393 RESM DARE MWh 55.414 3.805.458 SANAY MWh 331.816 42.193.006 AYDINLA TMA MWh 48.930 3.310.237 DER MWh 21.654 5.911.114 TOPLAM MWh 796.327 80.568.057

J.4.

Enerji Tasarrufu le lgili Yaplan almalar

Samsun ilinde bu konuda bir alma yaplmamaktadr.

KAYNAKLAR: -DS 7. Blge Mdrl 2005 -TEDA 2005

254

K. SANAY VE TEKNOLOJ K.1. l Sanayinin Geliimi, Yer Seimi Sreleri ve Bunu Etkileyen Etkenler Samsun ili Dou Karadeniz Blgesinin en byk metropol kentidir. Kentin nfus younluu sebebiyle ticari ve snai yaants canldr. Kentin yerleim ve retim alanlar yatrm dier Karadeniz illerine gre daha msaittir. Kent stratejik nemi nedeniyle de blgedeki dier illere gre avantaj ve stnlk salar. Karadeniz havzasna alan ilk deniz kaps ve ve Orta Anadoluya alan ilk kara kaps olmas zellii de blgenin ticari yapsnda nem arz eder. Blgede istihdam , nfus ylmas sebebiyle gitgide zorlamaktadr. Blgedeki kamu yatrmlarnn da ksa srede zelletirilmesi blge insannn ve mteebbislerine uygun ve rantabl yatrmlara ynlendirilmesi asndan nem arz etmektedir. Blge kk ve orta boy iletmelerin ynlendirilmesi ve tesis edilmesi asndan ok uygundur. Karadeniz sahil eridinin orta blmnde yer alan Samsun ili 9579 km2lik yzlm ile sahil eridimizin en byk yzlmne sahip ehirlerimizden biridir. lin zellikleri nedeni ile Cumhuriyet tarihinden bu yana ilde KB , Azot ve Sigara fabrikas byk sanayi iletmelerimizin bulunmasna ramen ilde tarma dayal bir ekonomi n plana kmas sonucu kent halen bir endstri kenti haline gelememi byk sanayi tesislerde blgedeki kk iletmelerin geliiminde gerekli ivmeyi yaratamamtr. Kentin zellikle Anadolu dan Karadeniz e alan ilk kap olmas sebebi ile kentin ticari hayat srekli canl olmutur. zellikle; tarm rnleri ve ziraata dayal retimin yaplmas istihdamn srekli bu alanda younlama abas istihdam tesisi etmede gerekli potansiyeli gsterememitir. zellikle 1980 ylndan sonra kentte daralan istihdamn zm iin gelien endstri ana uygun olarak gerek kent civarnda gerekse ilelerinde kk sanayi siteleri olumu istihdam yava yava emek youn olan kk iletmelere doru ynelmeye balamtr. Samsun ve yresinde retilen rnlerin en nemlileri imento, gbre, bakr, yapay jt, oto yedek paras, muhtelif boyutlarda pompa, mobilya ve tekstil, konfeksiyon ve tbbi aletlerdir. Byk ve orta lekli iletmelerin yan sra kk lekli iletmelerinde emek youn retim yapan, kalorifer kazan, plastik PVC tesisleri, zirai alet ve makineleri, bakr mamulleri, inaat demirleri, plastik poet, muhtelif ekerleme, reel ve sanayi tipi mutfak eyas ve buzdolab retimi yapan kk tesisler de mevcuttur. Ticaret kenti olan Samsun, lkemizin her yerinde olduu gibi sanayilemeye Kamu yatrmlar ile balamtr.

255

ehrimizde Kamuya ait 5 adet Sanayi Tesisi bulunmaktadr.Bu sanayi tesisleri, Karadeniz Bakr iletmeleri A.., Samsun Gbre Sanayi A..(TGSA), Ballca Sigara Fabrikas ve aramba eker Fabrikas ve Tekel Yaprak Ttn leme Fabrikasdr. Eti Bakr A..: irket 28.05.1968 ylnda kurulmutur. Trkiyenin bakr ihtiyacn karlamak maksadyla, bnyesinde bulunan sahalardan Bakr cevheri kararak, konsantre hale getirmek ve izabeye tabi tutarak saf bakr elde etmek, bunun yan sra slfrik asit, pirit konsantresi ve pirit cevherini retmeyi amalamaktadr. Tekkeky lesi Snrlar ierisinde bulunmaktadr. (zelletirilmektedir.2004) Toros Gbre ve Kimya Endstrisi A..: lke tarm iin gerekli her eit basit, kompoze gbreleri retmek, salamak ve satmak, yurt savunmas iin patlayc maddelerin esasn tekil eden nitrat asidi ve teknik amonyum nitrat retmek, plastik maddeler endstrisinin gelimesine almak, sanayinin her kolunda kullanlan azot bileiklerini salamak amacyla 25.12.1953 tarih ve 4/2006 sayl Bakanlar kurulu karar Azot Sanayi TA unvan ile kurulmutur. Tekkeky lesi Snrlar ierisinde bulunmaktadr. Ballca Sigara Fabrikas: Tekel letmeleri Genel Mdrlne bal bir iletme olarak 19 Mays ilemizde faaliyet gsteren Sigara Fabrikamzn kapasitesi 10,000 ton/yl filtreli Sigaradr. aramba eker Fabrikas: 1977 ylnda kurulmu bulunan Fabrika 1989 ylnda faaliyete gemitir. Toros Gbre ve Kimya Endstrisi A.. ve Eti Bakr A. fabrikalarnn Tekkeky ilesi snrlarnda konulandrlmas Samsun 1. Organize Sanayi Blgesi, adet Kk Sanayi Sitesinin ve zel sektr sanayi yatrmlarnn bu blgede (Tekkeky ilesi Kutlukent Beldesi) younlamas srecini balatm ve devam etmektedir. ehir merkezinde kalan iki adet Kk Sanayi Sitesinde bulunan sanayicilerin de Tekkeky lesi Kutlukent Beldesine tanmalar sz konusudur. K.2. Genel Anlamda Sanayi Gruplandrlmas Organize Sanayi Blgeleri 1.Samsun Organize Sanayi Blgesi
Tablo K.1. Sanayi Parsellerindeki Faaliyetler Firma Adedi Parsel Adedi Parsel Alan M2 retime Geen 51 85 726.839 m2 naat Halinde 21 21 161.818 m2 Proje Safhasnda 8 9 74.799 m2 TOPLAM 80 115 963.456 m2 Kaynak: Samsun Organize Sanayi Blge Mdrl, 2005 stihdam 2.465 1.440 321 4.226

256

Sosyal tesisler bnyesinde KOSGEB-OSB Kraathanesi tamamlanarak hizmete almtr.

ibirlii

erevesinde

nternet

Samsun Ticaret ve Sanayi Odas Anadolu Teknik Lisesi inaatna balanm ve devam etmektedir. Teknoloji Gelitirme Merkezi ve KOSGEB Blge Labaratuar ve dare Binas inaat 10 Mart 2000 de ihale edilmi, 07 Mays 2000 tarihinde temeli atlarak inaat sratle tamamlanarak Temmuz 2001 tarihinde hizmete almtr. Faaliyete geen i yerlerinde toplam 2465 kii almaktadr. 21 Firma inaat halinde olup 8 firma proje aamasndadr. 2.Samsun-Kavak Organize Sanayi Blgesi Samsun-Kavak Organize Sanayi Blgesi, Babakanlk Devlet Planlama Tekilat Mstearl'nn 5.4.1993 tarih ve 1620 sayl yazs ile Sanayi ve Ticaret Bakanl'nn 1993 yl yatrm programna dahil edilmitir. Mteebbis Teekkl 8.7.1993 tarihinde l Vali' sinin Bakanlnda; Samsun l zel daresi Samsun Ticaret ve Sanayi Odas Kavak Belediyesi kurulularndan tekil edilmitir. Her kurulu, Mteebbis Teekkle 1/3 orannda itirak etmitir. 15 Nisan 2000 tarih ve 24021 sayl resmi gazetede yaynlanarak yrrle giren 4562 sayl Organize Sanayi Blgeleri Kanununun gerei olarak Mteebbis Heyet oluumu bu kanuna uygun hale getirilmi ve Kurulu Protokol 04.12.2000 tarihinde Sanayi ve Ticaret Bakanlnca onaylanarak Bakanln OSB Sicil Defterine 27 sicil numaras ile kayt edilmitir. Mteebbis Heyet 13 kiiden, Ynetim Kurulu 5 kiiden, Denetim Kurulu 2 kiiden oluturulmutur. 3.Samsun-Bafra Organize Sanayi Blgesi Yer seimi almalar tamamlanarak kamulatrma ilemleri bitirilmitir. Arazinin l Tzel Kiilii adna tapu tescili yaplmtr. Blgenin 1/1000 lekli hlihazr harita Mevzi mar Plan, yerleim amal sondajl Jeolojik ve Jeoteknik Etd Raporu ve Zemin Aratrma Raporlar hazrlanmtr. Ky Kenar izgisi ile ilgili mevzuat 1 Mart 2000 tarihinde tamamlanm olup, 100 Ha iin altyap inaat ihalesini (2002 yl birim fiyatlar ile 3.500.000.000.000 TL keif bedelli) %61 tenzilatla bir zel firma kazanmtr ve ihale bakanlka onaylanmtr. Blgenin bykl 228 ha olup, planlanan sanayi parselleri 137 adettir.

257

limiz aramba ilesi ise ett olarak projeye 2001 ylnda alnd. Havza ve Vezirkpr ilelerinin de talebi bulunmaktadr.
Tablo K.2. Kk Sanayi Siteleri Kk Sanayi Sitelerinin smi Kur. Yl Ortak Says yeri Says Site Alan Fiili Rezev naat Yapm ek Em.+hale Emanet Emanet Em.+hale hale Emanet Emanet Emanet hale Emanet hale hale hale Emanet Emanet naat Sev 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 30 10 Banka Kredi 70 0 0 0 60 Biti Tarihi 2001 1982 1995 1995 1974 2001 T 2001 1992 1989 1991 1987 1992 1979 Deva Deva

Ondokuz Mays KSS 1984 1162 1162 659.66 Glsan Sanayi Sitesi 1975 780 780 340 rnek Sanayi Sitesi 1980 582 582 460 lkadm Sanayi Sitesi 1980 646 678 405.738 Samsun I. KSS 1958 413 486 212 Alaam Sanayi Sitesi 1975 142 178 45.337 Ballca Sanayi Sitesi 7 7 Kzlrmak Sanayi Sit. 1984 217 220 49.414 aramba Sanayi Sit. 1972 459 381 310 Havza Sanayi Sitesi 1974 128 128 38 Ladik Sanayi Sitesi 1976 95 95 69.796 Terme Sanayi Sitesi 1979 196 281 40 Vezirkpr Sanayi Sit. 1976 151 151 21 Bafra K.S. S. 1967 211 211 120 Ondokuz Mays K.S.S 1988 44 47 8.4 Yirmibe Mays K.S.S. 1991 50 50 12.65 Kaynak: Samsun Organize Sanayi Blge Mdrl, 2005

75 90 0 90 90 70 0

K.3. Sanayinin lelere Gre Dalm Ticaret ve Sanayi Odas Bulunan 5 ilede bulunan sanayi tesisleri aada snflandrlmtr. Grlmektedir ki; Bafra Sigara, Un ve Yem ile Tekstil, aramba, Fndk ve eker, Havza Un ve Yem, Terme, eltik ve Fndk, Vezirkpr Un ve Yem le Zirai alet sektrnde en ok firma ve istihdama sahiptir. Ladik ilemizde imento sektrnn, Kavak ilemizde tula ve kire sektrnn arl hissettirmektedir.

258

Tablo K.3. Bafra Sanayi Firma Says 1 16 1 1 6 3 1 2 1 2 6 rn Tr Kurulu Kapasite 12,000,000,000 263,060 89,045 4,048 40,356 76,638 1,800 161,047 106,920 991,720 1,080,530 4,924 9,122 88,659,840 140,400 43,200 72,000 1,200 163 1,547 409 12,992 1,555 12,032,608 15,960 Birim Ad Ton Ton Kg Ton Ton Ton Adet Adet Adet m Adet Ton Ton m Ton m Adet Ton Ton Ton Adet Ton Lt Ton stihdam 638 164 6 4 35 105 3 143 10 320 60 19 35 8 4 8 5 25 3 5 5 40 30 1,675

Sigara retimi (Ballca) Un ve Yem malat Yem malat ekerleme,Reel, Tahin Prin St ve St rnleri Souk Hava Deposu Nevresim elyaf yorgan Elektrikli Battaniye Pantolon eofman Kereste, Ahap Parke, Kap Muhtelif Mobilya 3 PE,PVC boru, Plastik Poet,Bidon 2 Parke,Bordr,Boru,Bz,Kum Hazr Beton 1 Cam Mozaik 1 Iscam 2 Avize 1 Gne Enerjisi Deposu 2 Muhtelif Tarm Makinas 1 Sanayi Tekerlei 1 Yangn Sndrme Cihaz 1 tlm Tuz 1 Rafine Vinterize ya 1 Pili Eti, Sakatat Toplam 57 Kaynak: Samsun Ticaret ve Sanayi Odas, 2005 Tablo K.4. aramba Sanayi Firma Says 4 4 1 1 1

rn Tr Kurulu Kapasite Fndk 45,060 Naylon Poet, Torba 1,614 Hazr Giyim 1,212,096 Deniz rnleri, salyangoz vs 1,397 Kristal eker* 78,165 Melas* 20,665 Ya Kspe* 129,600 2 St ve St rnleri 969 1 Ekmek 235,000 2 eltik 6,779 1 akl 24,000 1 Karisr 467 1 Elisa Kit 53,760 Toplam 19 Kaynak: Samsun Ticaret ve Sanayi Odas, 2005

Birim Ton Ton Adet Ton Ton Ton Ton Ton Adet Ton m Adet Adet

stihdam 319 36 166 86 64 13 12 16 24 22 8 766

259

Tablo K.5. Terme Sanayi

Firma Says 7 10 1

rn Tr eltik Fndk Kp Pres Yonga Levha* Kp Kontra Plak* Alminyum ve rnleri Hayvan Yemi Ekmek Kuru Pasta** Ya Pasta** Dondurma** 23

Kurulu Kapasite 31,680 122,160 44,520 10,320 4,484 43,200 21,123,840 28,800 7,680 8,400

Birim Ton Ton M M Ton Ton Adet Kg Adet Kg

stihdam

1 1 2 1 Toplam

Kaynak: Samsun Ticaret ve Sanayi Odas, 2005 Tablo K.6. Havza Sanayi

Firma Says 16 1 1 1 Toplam

rn Tr Un ve Yem malat St rnleri Ekmek oklama ve Kokore 19

Kurulu Kapasite 539,275 65,850 1,872,000 165

Birim Ton Ton Adet Ton

stihdam 167 22 13 6 208

Kaynak: Samsun Ticaret ve Sanayi Odas, 2005

Tablo K.7. Vezirkpr Sanayi

Firma Says 7 5 2 2 1 1 Toplam

rn Tr Un ve Yem malatlar Zirai Aletler,Rmork,Su Tankeri, kabin Ekmek Orman rnleri Mermer Levha Demir Tel, ivi 18

Kurulu Kapasite 170,397 2,324 1,075,737 93,863 48,384 2,230

Birim Ton Ton Kg m m Ton

stihdam 90 36 18 149 6 7 306

Kaynak: Samsun Ticaret ve Sanayi Odas, 2005

260

K.4. Sanayi Gruplarna Gre yeri Saylar ve stihdam Durumu Samsun Sanayinin Sektrler tibariyle saylar, salanan istihdam ve ortalama istihdam saylar aadaki tabloda verilmitir. Bu tablodan da grlebilecei gibi toplam sanayici says 465 , salanan toplam istihdam 12,302 ve firma bana ortalama istihdam 26.5 kii olarak grlmektedir. En fazla istihdam Makine imalatlar salamakta bunu Trikotaj ve Konfeksiyon Tesisleri , Lastik ve plastik Eya imalatlar ile ila sanayi imalatlar izlemektedir. En yksek ortalama istihdam Bakr malatlar grubunda salanmakta bunu, Kimya ve la sanayi ve Tbbi Ve Cerrahi Alet reticileri izlemektedir. En fazla firma Gda sektrnde bulunmakta bunu Makine malatlar, Mobilya ve Lastik Ve Plastik Eya malatlar izlemektedir.
Tablo K.8. Samsun Sanayinin Sektrler tibariyle Saylar

Blm Makine, elik Konstrksiyon, Dkm Trikotaj Ve Konfeksiyon malatlar Lastik Ve Plastik Eya malatlar Kimya Ve la Sanayi Gda Aa Ve Mobilya Sanayi Ta Ve Toprak Sanayi Bakr-Pirin-Alminyum-Demir ekme Un ve Yem malatlar Oto Bakm Servisleri Tbbi Ve Cerrahi Alet reticileri ekerleme,Tahin,Susam,Helva malatlar Cam-Avize Sanayi Asansr Montaj Kat ve Bask Muhtelif malat Toplam

Firma Says stihdam 67 41 53 22 71 54 27 11 20 10 4 13 11 13 9 38 465 1750 1691 1336 1158 1139 999 743 707 384 368 196 194 186 134 116 1201 12302

Ort. stihdam 26.1 41.2 25.2 52.6 16.0 18.5 36.5 64.3 19.2 36.8 49.0 14.9 16.9 10.3 12.9 31.6 26.5

Kaynak: Samsun Ticaret ve Sanayi Odas, 2005

261

K.5. Sanayi Gruplarna Gre retim Teknolojisi ve Enerji Kullanm

Meslek, bilim ,l,kontrol ve optik Donatm im alat Gda 4% 10%

Madeni Eya San. Dem ir-elik San. 6% 2% Elektrik Makinalar 8% Cam 2% Elektriksiz Makinalar 12%

Gbre 2%

Dokum a ve Giyim 4% Orm an 13%

Pim i Kil ve im ento Ger. 2% Dem ir d Metal 12%

Lastik 4% Kim ya 2% Plastik 17%

ekil K.1. Sanayi Gruplarna Gre retim Teknolojisi ve Enerji Kullanm Kaynak: Samsun Ticaret ve Sanayi Odas, 2005

Elektrik Samsunda elektrik tketimi; meskenlerde % 35.78, resmi dairelerde % 15.67, sanayide % 26.17, ticarette % 9.87, aydnlatmada % 5.75 ve dierlerinde % 6.76 eklindedir. Trkiye ve Karadeniz Blgesinde toplam iinde en fazla elektrik tketimi sanayi iletmelerinde, Samsun ilinde ise meskenlerdedir. kinci srada ise Trkiye ve Karadeniz Blgesinde meskenler, Samsun ilinde ise resmi daireler gelmektedir. Samsunda elektrik abone saylar; meskenlerde % 82.75, ticarette % 11.16, Sanayi de % 0.34, Resmi dairelerde % 0.53 ve dierlerinde % 5.22dir. Abone saylarna bakldnda en fazla pay Trkiye de % 81.76, Karadeniz Blgesinde % 85.43 ve Samsun ilinde % 78.69 ile meskenler almaktadr. kinci srada ise Ticarethaneler gelmektedir.

262

Tablo K.9. Elektrik Abone Saylar Mesken antiye Ticarethane Sanayi Resmi Daire Kit Hayr Kurumu Tarmsal Sulama zel Trafo Dier Toplam 2000 371.583 1.957 57.245 4.283 2.801 224 2.167 14.559 776 1.135 457.142 2001 379.622 2.067 59.515 4.369 3.749 767 2.136 14.980 834 1.154 469.193

Kaynak: Samsun Ticaret ve Sanayi Odas, 2005

K.6. Sanayiden Kaynaklanan evre Sorunlar ve Alnan nlemler limizde zellikle Kutlukent ve Tekkeky snrlan ierisinde bulunan Organize Sanayi Blgesinde irili ufakl tesisler bulunmaktadr. Tamam tespit edilememitir. zellikle kirletici vasf yksek tesislerden balanmas kouluyla tesisler denetim altna alnmaya allmaktadr. Tesislerin zellikle inasndan nce Belediyelerce kurumumuzdan bilgi alnmamas tesislerin kurulduktan sonra izinlerim almalarna yol amakta bu durumda ilemlerin uzamasna yol amakta, salam verilerin olumasn engellemektedir. Oto gaz istasyonlar da emisyon iznine tabii olup bunlarla ilgili almalar devam etmektedir.Her trl emniyet tedbirlerinin alnd resmi makamlarca tespit edilen oto gaz istasyonlarna Mahalli evre Kurulu karan ile lm yaplmasna gerek duyulmadan izin verilmektedir. zne tabii olmayan tesislerde de eitli nlemler alnmaktadr. Gerek mahalli evre kurulu ve gerekse l Hhzsshha Kurulunda alman kararlarla 6 no lu Fuel-oil kullanm yasaklanmakta yada zel izine balanmaktadr.Kmr,odun yada fndk kabuu gibi yaktlar kullanan yerlere gerekli uyanlar yaplarak ya kurum tutucular taklmakta yada yasaklanmaktadr. Kapasiteleri itibaryla Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmeliine girmeyen tesislerde de proseslerine gre ortaya kan atklarna gre (partikl madde, duman, koku v.s) gerekli nlemler aldrlmaktadr. Yukarda bildirilen tesisiler nemli kirleticiler karabilecei bilinen tesisler olup ncelikle bu tesislerin kontrol altna alnmaya allmaktadr. Bunlarn dnda Hava Kalitesinin Kontrol Ynetmeliine tabi olan kk apl iletmeler vardr ve bunlarnda insan ve evreye etkilerinin ortadan kaldrlmas iin almalar devam etmektedir.

263

K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirlilii Hava Kalitesinin Korunmas Ynetmeliine gre Ek: 8 Liste A ve B ye giren iletmelerden standartlara uyanlara Emisyon izni verilmekte, standartlara uymayanlara ise standartlara uymalar iin uyanlar yaplmaktadr. Genel olarak tm iletmelerin lm sonulan elimizde olmadndan bir karlatrma yapmak mmkn olmamaktadr. Birok tesis eski teknoloji ile altndan bunlarn standartlara uymas da olduka g olmaktadr. Ekonomik mrn dolduran iletmeler konusunda elimizde bir veri yoktur.Elimizdeki kaytlarda yksek kkrtl ve dk kaliteli yaktlarn kullanld veya doal gazla altrlan tesis bulunmamaktadr.(Genellikle 2 no lu Fuel-Oil kullanlmaktadr.) Ladik ilesinde bulunan imento Fabrikas,Yibita irketine ait imento Klinkeri tme tesisinde ve Hazr beton tesislerinde elektro filtre mevcuttur.Yibitaa emisyon izni verilmi Ladik imento fabrikasna da izin verme almalar devam etmektedir. SOj ,NO ve HF gibi gazlarn insan salna ve kltr bitkilerine etkileri hakknda bir alma yoktur. K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirlilii
Tablo K.10. Sanayi Tesisleri Artma Tesisi ve Dearj Durumlar
IRA NO: 1 2 3 4 5 6 7 8 TESSN ADI ADRES Kisan Un Fab. Tekkeky Unsan Osmanl Un Fab. Tekkeky Recepolu Un Fab. Tekkeky Oyak Beton San. Tic. A.. Tekkeky Oyak Beton San. Tic. A.. Evsel atksu Tekkeky FKK Gney Oto Lastik ve Takoz San. Tekkeky Karadeniz Bakr letmeleri (Metal Sanayi) Tekkeky Karadeniz Bakr letmeleri (Soutma Suyu) Tekkeky Filiz ekerleme Tekkeky Bayramolu Balklk Tekkeky ARITMA TESS DURUMU Fiziksel Artma (Tablo 5.1) Biyolojik artma tesisi var (Tablo 5.1) Fiziksel artm (Tablo 5.1) Fiziksel artm Maden (Tablo 7.5) Paket artma tesisi var (Tablo 21.1) 01.04.2004 (Tablo 15.15) (Tablo 20.1) 03.11.1998 (Tablo 5.4) Artma tesisi var (Tablo 5.14) almalar devam ediyor. 27.05.2003 03.11.1998 DEARJ ZN TARH 20.02.2002 13.12.2004 25.09.2001 12.12.2000 12.12.2000

9 10

264

IRA NO: 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

TESSN ADI ADRES Yeilyurt Demir ekme San. Tekkeky AYGAZ A.. Samsun Dolum Tesisi Tekkeky Petrol Ofisi ( Petrol Sanayi) Tekkeky Petrol Ofisi (Evsel Lojman) Tekkeky TGSA H2SO4 Fab. Tekkeky TGSA NP-NPK Fab. Tekkeky TGSA Fosforik Asit (13) Tekkeky TGSA Fosforik Asit (03) Tekkeky TGSA Amonyak Depolama Tekkeky TGSA DAP Tesisi Tekkeky TOTAL-Oil (Petrol Sanayi) Tekkeky 19 Mays Hazr Beton Tekkeky Fahri CANDAL Alabalk iftlii Tekkeky Hakan Petrol Tekkeky zn Petrol Ltd. ti. Tekkeky Yeilyurt Petrol ve Turizm Ltd.ti. Tekkeky Yeilolu Akaryakt Ltd. ti. Tekkeky SAMES A.. Merkez TERME METAL Sanayi Evci, Mili Mevkii (Evsel atksu) TERME METAL anayi Evci, Mili Mevkii (Metal anayi) Birpet Birlik Petrol Ltd. ti. Sakarl Beldesi Terme Okumu Petrol rnleri Ltd. ti. Terme avuolu Petrol rnleri Ltd.ti. Terme Doanay Tesisleri Mili Mevkii Terme Soanclar Dinlenme Tesisleri Terme

ARITMA TESS DURUMU Fiziksel artma

DEARJ ZN TARH 02.05.2000

Paket Artma var (Tablo 21.1) Artma tesisi var (Tablo 11.2) Paket Artma var (Tablo 21.1) (Tablo 20.1) (Tablo 14.7a) (Tablo 14.7c) (Tablo 14.7c) (Tablo 20.1) (Tablo 20.1) Seperatr (Tablo 11.2) (Tablo 7.5) (Tablo 5.13) (Tablo 20.3)

01.04.2004 27.03.2001 27.03.2001 YOK 13.08.2002 13.08.2002 13.08.2002 30.12.2002 23.07.2003 13.08.2002 almalar devam ediyor. almalar devam ediyor 13.08.2002

25

(Tablo 20.3) (Tablo 20.3) (Tablo 20.3) Artma Tesisi var (Tablo 5.6) Fiziksel artm (Tablo 21.1) Fiziksel artm (Tablo 15.17) (Tablo 20.3) (Tablo 20.3) (Tablo 20.3) (Tablo 20.3) (Tablo 20.3)

almalar devam ediyor

26

almalar devam ediyor

27

almalar devam ediyor

28

27.03.2001

29 30 31 32 33 34 35

12.12.1997 12.12.1997 almalar devam ediyor. almalar devam ediyor almalar devam ediyor 30.12.2002 21.05.2002

265

IRA NO: 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62

TESSN ADI ADRES TERME Belediyesi Artma tesisi Terme Ernur Balklk Sancakl Ky Terme Gner Kardeler Tekin St Terme Yiitler Petrol stasyonu aramba ubuku Petrol aramba BOTA A.. aramba aramba eker Fab. Kardez Su rnleri leme aramba Hrriyet St Fabrikas aramba Samsun aramba Havaalan aramba Lale Petrol aramba ztrk Metro Turizm Tic. Ltd. ti. aramba ztrk Metro Turizm Tic. Ltd. ti. aramba Opet Gnsan Petrol stasyonu aramba zcanlar Petrol Ackl aramba Moil petrol aramba PET-OR Petrol Salpazar Taflan Un Fab. Cami mah. Taflan Keleolu Un Fab. Cami mah. No:181 Taflan Bolat Un Fab. Yal mah. No: 55 Kurupelit Kurtolu Un Fab. Ankara Yolu 2. Km. Camadan Un Fab. Ankara Karayolu Km. mren Akaryakt Ankara Karayolu rnek Petrol Ankara Karayolu 19 Mays niversitesi niversite Kamps 19 Mays Polis Okulu Altnkum Pelit Petrol KURUPELT

ARITMA TESS DURUMU Var (Tablo 21.3) Var (Tablo 5.13) (Tablo 5.3) (Tablo 20.3) (Tablo 20.3) Paket Artma Var (Tablo 21.1) Var (Tablo 5.11 a) Var (Tablo 5.14) Paket artma var (Tablo 21.1) (Tablo 20.3) (Tablo 20.3) Biyolojik artma (Tablo 21.1) (Tablo 20.3) (Tablo 20.3) (Tablo 20.3) (Tablo 20.3) Fiziksel Artm Gda san. (Tablo 5.1) Fiziksel Artm Gda san. (Tablo 5.1) Fiziksel Artm Gda san. (Tablo 5.1) Fiziksel artma Gda san. (Tablo 5.1) Fiziksel artma Gda san. (Tablo 5.1) (Tablo 20.3) (Tablo 20.3) Biyolojik Artma (Tablo 21.1) Biyolojik Artma (Tablo 21.1) Tablo (20.3)

DEARJ ZN TARH 21.05.2002 30.10.2002 almalar devam ediyor. almalar devam ediyor 30.10.2002 almalar devam ediyor almalar devam ediyor almalar devam ediyor 01.04.2004 05.11.2003 21.05.2002 01.04.2004 30.12.2002 31.10.2000 almalar devam ediyor 27.03.2001 23.07.2003 13.12.2001 21.05.2002 20.02.2002 11.01.1999 05.11.2003 30.10.2002 25.09.2001 13.08.2002 30.10.2002

266

IRA NO: 63 64 65

TESSN ADI ADRES Murat Petrol TAFLAN Grsoy Hazr Beton Akbulut Un Fab.

ARITMA TESS DURUMU Tablo (20.3) Fiziksel Tablo (7.5) Fiziksel Artm (Tablo 5.1) Biyolojik Artma (Tablo 21.1) (Tablo 20.3) Biyoljik artma (Tablo 5.8) (Tablo 5.1) Fiziksel Artm (Tablo 5.1) (Tablo 20.3) Fiziksel Artm (Tablo 5.1) Fiziksel Artm (Tablo 5.1) Fiziksel Artm (Tablo 5.1) KimyasalArtm (Tablo 10.2) Paket Artma (Tablo 21.1) Biyolojik artma (Tablo 21.1) Fiziksel artm (Tablo 7.5) Fiziksel artm (Tablo 7.5) (Tablo 20.3) (Tablo 20.3) Fiziksel Artm (Tablo 20.3) Fiziksel Artm (Tablo 20.3) Kimyasal Artm (Tablo 5.4) (Tablo 20.3) Biyolojik artma (Tablo 5.8) Evsel Nitelikli Atksu Cam Sanayi End. Nitelikli Dier Atksular End. Nitelikli Dier Atksular Gda Sanayi End. Nitelikli Dier Atksular

DEARJ ZN TARH 13.08.2002 03.11.1998-03.11.2001 (Yenilenecek) 21.05.2002 21.05.2002 26.06.2000

66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92

Tekel Ballca Sigara Fab.

19 MAYIS

Karadeniz LPG Petrol Ay-P Tavukuluk Gney Un Fab. Alaam Un Fab. Aydn Petrol Vahdet Un Fab.Kelikler BAFRA Aranan Un Fabrikas Beyazbaak Un Fab. Sancak Tekstil TEA Altnkaya HES letme Mdrl Bafra Belediyesi Artma Tesisi Kprba Mevkii Yibita lafarge Hazr Beton tesisi Kpr Ba Mevkii Betonta Hazr Beton tesisi Kpr Ba Mevkii Sa Benzin stasyonu Sinop Yolu uhac Petrol Bafra afak Petrol I afak Petrol II Bafay ya Nalboaz mevkii Tatarolu Petrol AK Tavuk Yibita Laferge Orta Anadolu San.Tic.A. Yeilkent Beldesi stn Avize Yeilkent Beldesi Erpet Petrol Yeilkent Beldesi Mert Petrol Yeilkent Beldesi Asarck Un Fabrikas Belikler Petrol Asarck

03.11.1998

27.05.2003 04.08.1998 23.01.2004 02.05.2000 23.01.2004 23.07.2003 25.05.2002 YOK 30.10.2002 23.01.2004 02.09.2003 YOK 27.05.2003 02.06.2004 13.12.2001 27.05.2003 13.12.2001 02.06.2004 27.05.2003 13.12.2001 01.04.2004

267

IRA NO: 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109

TESSN ADI ADRES Ladik imento Fabrikas Hamamaya Kaplcalar Ladik Hafzolu Un Fabrikas Drtyol Mevki Toplalhaclar Un Fabrikas Drtyol Mevki Es-Kav Un Fabrikas PTT kars Yemsel Tavukuluk Asarck Yolu 4.Km Havana Turistik Tesisleri l Samsun Karayolu Altnbaak Un Fabrikas l Ilca Beldesi Havza Altnbaak Un Fabrikas ll Ilca Beldesi Havza Bereket Un Fabrikas Ilca Beldesi Havza Karaolan Un Fabrikas Ilca Beldesi Havza Hasan Usta Un Fabrikas Eymir Ky Begz Un Fabrikas eltek Ky Tevikiye Un Fabrikas Boyalca Mah. Aydnolu Un Fabrikas Samsun Karayolu 2.km Ayanolu Un Fabrikas Samsun Karayolu 2.km Hayat Erginler Un Fabrikas Vezirkpr Yolu zeri Eren Un Fabrikas Samsun Karayolu 12km Osman Mutlu Un Fabrikas Kazmpaa Cad. Nur Un Fabrikas Ilca Beldesi Havza Vezir Un Fabrikas Acayaz Ky iek Un Fabrikas Havza Yolu 3. km Gzde Bereket Un Fabrikas Habibfak Ky

ARITMA TESS DURUMU Evsel Atksu Evsel Atksu Gda San. Gda San. Gda San. Gda San. End. Nit. Atksu Gda San. Gda San. Gda San. Gda San. Gda San. Gda San. Gda San. Gda San. Gda San. Gda San.

DEARJ ZN TARH 13.12.2001 01.04.2004 20.02.2002 20.07.2001 13.08.2002 23.07.2003 30.10.2002 13.08.2002 27.07.2003 23.01.2004 20.07.2001 27.07.2003 27.05.2003 20..07.2001 27.07.2003 27.07.2003 27.07.2003

110 111 112 113 114 115

Gda San. Gda San. Gda San. Gda San. Gda San. Gda San.

13.08.2002 20.02.2002 02.06.2004 27.07.2003 27.07.2003 27.07.2003

K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirlilii lde sanayiden kaynaklanan toprak kirlilii hakknda yaplm bir alma yoktur. K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Grlt Kirlilii Grlt kaynaklar oranlar ile sralandnda sanayii grltsnn toplam grlt ierisinde % 6'lk bir paya sahip olduu grlmektedir.

268

Sanayinin sebep olduu grlt pek fazla olmamasna karn orada alan insanlar asndan byk neme sahiptir. nsanlar fazla grltden " ar iitme" meslek hastalna yakalanabilirler. Ar iitme meslek hastalklar sanayi buranlarna gre az veya ok olabilmektedir. Bunlara rnek vermek gerekirse: Gney Almanya'da 1969-1978 Yllar arasnda Demir elik sanayinde alan iilerin 1700 kadar grltden ar iitme hastalna maruz kalmlardr. Sanayi kurulularna gre ar iitme hastalklar oranlar yledir. %4.1 Elektro Sanayi %2.6 Kimya Sanayi %2.6 Odun Sanayi %5.o Mensucat % 2.7 naat % eitli Sebepler %63 Madencilik %4 Ta Sanayi %5 Madencilik Ksaca zetlenirse, grltden dolay meydana gelen evre sorunlar, grltye neden olan etken susunca veya durunca ani olarak son bulur ve herhangi bir tortu veya kalnt brakmaz. Grltden dolay herhangi bir maddi kirlenme veya radyasyon olamadna gre canl varlklarn zehirlenmesi, yanmas veya tahrip olmas sz konusu deildir. K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atklar lde herhangi bir sanayi tesisi iin tehlikeli ve zararl atklarn zellikleri, miktar, eidi ve bertaraf yntemleri ile ilgili bir alma yaplmamtr. K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Plan limizde Endstriyel Kazalar in Acil Eylem Plan hazrlanan tesisleri u ekilde sralayabiliriz: -Toros Gbre ve Kimya Endstrisi A. -Yldz Kimya San. -Aygaz LPG Dolum Tesisi, -Milangaz LPG Dolum Tesisi, -Gesan Yatrm ve Tic. A.. LPG Dolum Tesisi, -Samgaz San. Tic. A.. LPG Dolum Tesisi, -Eti Bakr A.. -Petrol Ofisi Blge Mdrl -Elf-Selyak Akaryakt Terminali -pragaz LPG Dolum Tesisi KAYNAKLAR: -Organize Sanayi Blge Mdrl 2005 -Sanayi ve Ticaret Odas 2005
269

L. ALTYAPI, ULAIM VE HABERLEME L.1. Altyap L.1.1. Temiz Su Sistemi Samsun kentine ime ve kullanma suyu temini ile ilgili ilk mhendislik almalar 1926 ylnda balamtr. Bu tarihten nce kentin su ihtiyac Mert Irmandan salanmakta olup Irmak vadisinde bulunan Kdekli Kynn 1 km menbasndaki su alma yerinden bir kanalla alnan su, ehre cazibe ile iletilmitir. Kehrizlerle getirilen su, Frenk kilisesi civarnda evlere, emelere ve hamamlara phrenk denilen pimi kilden yaplan borularla datlmtr. kinci bir ana hat bugnk DS VII. Blge Mdrl sitesinin bulunduu yerden geerek, Suba semtine gelir, buradan ehre datlrd. Semte Suba denmesinin esas da buna dayanmaktadr. 1926 ylnda, Samsun kentine ime ve kullanma suyu salanmas ve su ebekesinin kurulmas ii RUMPFEL adl Avusturya irketine verilmi ve ad geen irket, Mert rma kysnda 25 m derinliinde 7 adet kuyu am ve bu kuyulardan salanan su, ehre pompajla iletilmitir. DS Genel Mdrl tarafndan, 1958 ylnda, kentin gelecekteki su ihtiyacnn salanmas, kaynak aratrlmas, mevcut su tesislerinin yenilenmesi ve yaygnlatrlmas gibi konularn incelenmesi amacyla bir rapor hazrlanmtr. Bu raporda, kentin 30 yl sonraki (1988) su ihtiyalar hesaplanm, mevcut tesislerden ayr olarak 500 litre/slik bir kapasitenin daha devreye sokulmas nerilmitir. Bu rapor dorultusunda, 1968 ylnda, DS VII. Blge Mdrl tarafndan 26 adet, ller Bankas tarafndan da 5 adet kuyu almtr. Hzla byyen kentin artan su ihtiyalarnn karlanmas iin DS VII. Blge Mdrl tarafndan ayrca, 1972 ylnda bir, 1975 ylnda iki ve 1976 ylnda kuyu daha almtr. Bu kuyulardan 9 tanesi Krtn Irma vadisinde olup, 3 tanesi Atakum dzlnde geri kalan toplam 32 tanesi verimli almtr. Kente verilen su miktar toplam 800 lt/sn civarnda olup, ebeke kayplar ile bu miktar 600 ~ 650 lt/s ye kadar dmtr. zellikle Sonbahar aylarnda yer alt su seviyesinin dmesi sonucunda kuyularn verimlerinde nemli dmeler gzlenmi ve ehirde su sknts ekilmitir. Kurak mevsimlerde grlen su skntsnn giderilmesinde yardmc olmak zere, DS VII. Blge Mdrlnce, Mert Irma havzasnda ve Kavak lesi civarnda 2 adet glet ina edilmitir. Bu gletlerden yataa salnan su, Mert Irma zerinde, DS VII. Blge Mdrl ve Samsun Belediyesinin ibirlii ile yaplan bir reglatrden alnarak, ayn yerde Belediye tarafndan yaplan tasfiye tesislerinde temizlendikten sonra ehre verilmitir.

270

Samsun me, Kullanma Ve Endstri Suyu Projesi: 1970li yllara girerken, hzla byyen kentin su sorununun zmne artk Mert ve Krtn rmaklar alvyonlarndaki yer alt suyunun yeterli olamayaca anlalm ve baka kaynaklar aratrlmasna gerek duyulmutur. Soruna, geici olan nlemlerin yannda, kalc bir zm bulmay amalayan ett almalar da yine DS VII. Blge Mdrlnce yrtlm ve 50 yllk bir sre iinde ehrin su ihtiyacn karlayacak en uygun kaynan Abdal Irma olduu belirlenmitir. Samsun ehrinin ime, kullanma ve endstri suyunun temini 23 Ekim 1972 tarih ve 7/5290 sayl Bakanlar Kurulu Karar ile DS Tekilatna verilmi ve DS VII. Blge Mdrlnce yrtlen planlama almalar 1979 ylnda tamamlanm, SAMSUN EHR ME, KULLANMA ve ENDSTR SUYU TEMN PROJES PLANLAMA RAPORU yaynlanmtr. Planlama raporunda nerilen, Abdal rma zerindeki akmak Baraj, Artma tesisleri, iletim hatlar ve Datm ebekelerine ait kati projeler de 1981-1982 yllarnda hazrlanm, uygulama aamasna gelmitir. 1982 ylnda, DS uygulama ve yatrm programna alnan ve akmak Barajnn ihalesiyle inaatna balanan bu proje, ehrin 2015 ylnda ulaaca tahmin edilen 1 200 000 nfusunun ihtiyacna yetecek suyu karlayacak ekilde tasarlanmtr. En yksek kapasitede, 3540 lt/sn suyun modern bir istemle artlarak ehre verilecei bu proje ile ayrca, blgedeki en byk sanayi kurulular olan TGSA Samsun Gbre Fabrikasna 300 lt/sn ve Karadeniz Bakr Fabrikasna da 160 lt/sn artlmam su olmak zere toplam 460 lt/sn su temin edilecektir. Bylece akmak Barajndan alnan suyun toplam debisi 4000 lt/s olacaktr. Samsun me suyu Projesi 4 ana niteden olumaktadr : akmak Baraj naat letim Hatt ve Atakum Ana Depo naat Su Artma Tesisleri naat ehir ii ebekesi, Depolar ve Terfi Hatlar naat Samsun Belediyesi ile DS Genel Mdrl arasnda yaplan protokol gerei, ilk nitenin yapm DS, drdnc nitenin yapm ise Samsun Belediyesi tarafndan gerekletirilecektir. DS VII. Blge Mdrlnn ykmllnde olan ilk nitenin yapmna 1982 ylnda balanm olup, bunlardan akmak Baraj Temmuz 1988 tarihinde tamamlanm, dier tesislerde geen sre ierisinde tamamlanmtr.

271

1. akmak Baraj Samsun me suyu Projesinin depolama tesisi olarak grev yapacak olan baraj, aramba ovasnn gneyinde, aramba lesinin 20 km gney batsnda, Abdal Irma zerinde ina edilmitir. Aktif depolama hacmi 76 hm3 olan baraj, Abdal Irmann bir ylda tad 147 hm3 suyun 126 hm3 n dzenleyerek Samsun kentinin, 2015 ylna kadar su ihtiyacn karlayabilecektir. akmak Baraj Karakteristikleri Hidroloji: Su toplama havzas : 477 km2 Yllk ortalama doal akm : 147 hm3 Regle edilen yllk su : 126 hm3 Baraj: Tipi Temelden ykseklii Dere tabanndan ykseklik Kret uzunluu Kret genilii Gvde dolgu hacmi Baraj Gl En yksek su seviyesi En dk su seviyesi Toplam depolama hacmi Aktif depolama hacmi Gl alan : Zonlu toprak dolgu : 57 m : 45 m : 444 m : 10 m : 2.6 m3 : 122.75 m : 103.00 m : 106 hm3 : 76 hm3 : 6.5 km2

2. letim Hatt Ve Atakum Ana Depo naat akmak Barajndan balayan ve kentin bat yerleim biri olan Atakum Semtine kadar, yaklak 43 km uzunluundaki iletim hatt ile boru fabrikasn ve bir su deposunu ihtiva eden bu i, projenin en byk ve en nemli nitesini oluturmaktadr. Projenin en byk nitesini oluturan bu i 4 grup halinde yrtlmektedir. Boru Fabrikas Su alma yaps ve iletim tneli letim hatt Atakum ana deposu

272

2.1. Boru Fabrikas letim hattnda kullanlan ngerilmeli beton ve elik borularn retildii bu fabrika, aramba Ayvack karayolunun 6. km sinde kurulmu ve 1988 yl Ocak aynda retime geirilmitir. 2.2. Su Alma Yaps, letim Tneli Baraj glnde biriken su 30 m yksekliinde, 3 kademede ve 3 adet kapak ile kontrol edilen su alma yaps ile iletim tneline evrilecektir. Baraj gl ile hamsu iletim hatt arasnda bulunan 2 884 m uzunluundaki iletim tneli atnal kesitli olup, kaz ap 4.42 m, kaz ykseklii 4.36 m beton kaplama sonras net ap ise 2.80 mdir. letim tnelinde 01.04.1985 tarihinde balanlan almalar sonucu 15.11.1988 tarihinde kaz, 01.10.1991 tarihinde beton kaplama ve 15.05.1993 tarihinde enjeksiyon imalatlar tamamlanmtr. 22 Mays 1991 tarihinde balanlan sualma yaps inaat ii 5 Mart 1992 tarihinde tamamlanmtr. 30.30 m yksekliindeki yap, 15.35 m uzunluunda ve 2.80 m apnda bir aft aracl ile iletim tneline balanmaktadr. letim tnelinin knda, ierisinde 1600 mm apnda bir kelebek vana bulunan bir k yaps vardr. Bu yap 1993 ylnda tamamlanmtr. 2.3. Ham Su Ve Temiz Su letim Hatt Basn dayanmlar 5 ile 13 at arasnda deien 2011 adet 2200 mm elik gmlekli ngerilmeli beton boru ve 79 adet zel parann kullanld 12.212 m uzunluundaki hamsu iletim hattnda 17.03.1993 tarihinde balanlan boru deme ii 05.05.1994 tarihinde tamamlanm; basn ve szdrmazlk testleri yaplarak hat kullanma hazr duruma getirilmitir. Hamsu iletim hatt boyunca, hattn iletilmesi srasndaki olas arza durumlarnda arza yerine kolay ve abuk ulam temin amacyla servis yolu yaplmtr. ehir iinde 1988 ylnda, ehir dnda ise gzergahla ilgili sorunlarn almasn takiben 17.05.1994 tarihinde balanlan boru deme almalar srdrlrken, daha nce tamamlanarak test edilen blmden 22 Ekim 1996 tarihinde kente ime suyu verilmesi salanmtr. Hat boyunca basn dayanm 4 ile 11 at arasnda deien 16 551 m 2200 mm, 7 039 m 1600 mm 320 m 1200 mm beton boru 3 959 m 1600 mm 26 m 1400 mm 209 m 1200 mm 670 m 1000 mm Olmak zere toplam 32 397 m boru denmitir. Basn ve szdrmazlk testleri yaplarak 09.02.1999 tarihinde tmyle tamamlanmtr. Samsun kent merkezinde gzergah olarak kullanlmas ngrlen 100.nc Yl Bulvar zerinde ok youn altyap tesislerinin

273

bulunmas bu kesimde beton boru kullanlmasn engellemi; sk sk yatay ve dey kurp tekili zorunluluu gz nne alnarak hattn kent geii elik borularla yaplmtr. letim hattnn elik boru kullanlan ksmnda katodik koruma tesis edilmitir. 2.4. Atakum (DY12) Deposu Ve SSK (DY5) Deposu 15 000 m3 kapasiteli ve cazibe zonunun IV. Deposu olan Atakum deposunda tm inaat ve imalat faaliyetleri tamamlanmtr. Asl ihale muhtevasnda bulunmayan D5 Deposu, DS Genel Mdrlnn 13.08.1996 tarih ve 1697 sayl Oluru ile bu i muhtevasna alnmtr. 15.000 m3 kapasiteli ve cazibe zonunun II. Deposu olan SSK deposunda tm inaat ve imalat faaliyetleri tamamlanmtr. 3. mesuyu Artma Tesisi

ekil L.1. mesuyu Artma Tesisi Kaynak: Samsun Bykehir Belediye Bakanl, 2005

3.1.Projenin Yeri Samsun mesuyu Artma Tesisleri, Tekkeky ilesinin 4.5 km gneydousunda, 80 ile 110 m kotlar arasnda %8 ile % 18 arasnda deien eime sahip tf, kilta, kumta ardalamasndan oluan bir zemin karakteristii gsteren yaklak 285 dnm arazi zerinde kurulmutur. Samsuna yaklak 20 km uzaklkta ve Aainik beldesi snrlar ierisindedir. 3.2. Projenin Amac

274

Samsun kentinin ime ve kullanma suyunun, uluslar aras standartlara uygun olarak artlmasnn salanmasdr. Samsun mesuyu Projesinin drt nitesinden biri olan mesuyu Artma Tesisleri, proje hedefi olan 2015 ylna kadar Samsun kentine temiz, salkl ve uluslar aras standartlara uygun nitelikte ime ve kullanma suyu temini amacyla proje kapsamna alnmtr. Samsun mesuyu Artma Tesisleri; Samsun mesuyu Projesi Planlama Raporu ve Kati Proje ngrleri dorultusunda dier artma tesislerinin inaat ve iletme safhalarnda edinilen tecrbelerle, bunlarda kullanlan teknolojinin yurdumuz artlarna adaptasyonu suretiyle projelendirilmi ve ihale edilmitir. Proje ve uygulama safhalarnda yabanc teknoloji ve teknoloji rnlerinden yararlanlm olmakla birlikte, Samsun mesuyu Artma Tesisleri, Trkiyede tamamen yerli olanaklarla tasarlanan, ihale edilen ve uygulanan ilk rnek olma zelliini tar. Proje; Birincisi, Samsun kent nfusunun 650 000 olaca varsaylan 2000 yln kincisi de, nfusun 1 200 000e ulaaca tahmin edilen 2015 yln Hedef alan iki kademeden olumaktadr. II. Kademeye ait durultucu ve filtreler dndaki tm niteler I. Kademe kapsamnda ina edilmitir. erisinde bulunduumuz yl itibari ile kent nfusunun 400 000 civarnda kalmas ve kati proje safhasnda ngrlen miktara ulamam olmas sonucu tesisin 2015 ylndan sonra da daha uzun sre Samsunun ime ve kullanma suyunu karlayabilecei grlmektedir. Ancak, elimizdeki verilere gre halen 160-170 bin m3/gn kapasiteye ulalmtr. Buda ime ve kullanma suyunun farkl amalara hizmet etmekte olduu sonucunu teyit etmektedir. (tarla sulama vs.) Tesiste kullanlan malzeme ve ekipmann byk bir ksm yerli retimden seilmi, zorunlu kalnmadka ithal malzeme kullanlmamtr. Malzeme ve ekipman seiminde iletme maliyetlerinin dk tutulmasna zen gsterilmitir.

3.3. mesuyu Artma Tesislerinin Teknik zellikleri: 1.Kademe Tesis Kapasitesi m3gn Giri yaps tipi Hzl Kartrclar Floklatrma Odas Durultucu Tipi Durultucu Havuz Says 200 000 m gn
3

2. Kademe 200 000 m gn

3

Toplam 400 000

Katmanl Tip Havalandrma 2 adet 2 adet 4 adet 4x4=16 adet 4x4= 16 adet 32 adet 3 katl yatay akml 2x2x3=12 adet 2x2x3=12 adet 24 adet

275

Durultma Yzeyi Durultucu Yzey Yk Filtre Grup Says

Trk Standartlar TSE 266 BRNCL STANDARTLAR (BERRAKLIK) NTU Bulanklk Toplam E.Coli Organik Madde Krom Florr Nitrat Nitrit 25.0 <1 3,5 0,05 1,5 50 0,1

6 680 m 1 adet

6 680 m 2 1.08 m /m /saat 1 adet

3

13 380 m 2 adet

Dnya Salk Tekilat WHO 5.0 0

ABD evre Koruma Ajans

Samsun me suyu Artma Tesisi 1,3 0 2,0

5.0 <1

BRNCL STANDARTLAR (MKROBYOLOJK) EMS/100 ml BRNCL STANDARTLAR (ORGANK KMYASALLAR) , mg / l BRNCL STANDARTLAR (NORGANK KMYASALLAR) , mg / l 0,05 1,5 50 0,05 0,7-2,4 45 0,1 0,00 0,22 2,2 0,009

Filtre nite Says Filtre Havuz Boyutlar Toplam Filtreleme Alan Filtre Tabaka Kalnl Filtre Kumu Efektif Dane ap Filtreleme Hz Temizsu Deposu Depolama

16 adet 1 440 m
2

11 000 m

16 adet 3.00 x 15.00 m 2 1 440 m 0.1 + 1.0=1.1 m 0.7 mm 3 2 5.79 m / m /saat 3 11 000 m

32 adet 2 880 m
2

22 000 m

ekil L.2.me Suyu Artma Tesisleri Akm emas Kaynak: Samsun Bykehir Belediye Bakanl, 2005
Amonyak 0,05-0,5 1,5 0,00

Tablo L.1. Samsun mesuyu Artma Tesisleri 2005 Yl Su Kalite Raporu

KNCL STANDARTLAR (ESTETK) , mg / l Bakr Demir Mangan PH 3 0,2 0,05 6,5-9,2 0,5 6,5-8,5 1 0,3 0,05 6,5-8,5 0,02 0,06 0,02 7,8

SAMSUN MESUYU ARITMA TESSLER AKIM EMASI

2 3 4 5 8

1 6 AKMAK BARAJI
BY-PASS HATTI

10

SAMSUN 4- HIZLI KARITIRICILAR (KOAGLASYON) 276 5- YAVA KARITIRICILAR ( FLOKLASYON ) 6- 3 KATLI KTRME NTES 7- DURULTUCULAR 8- HIZLI KUM FLTRELER 9- KLOR TEMAS TANKI 10- SAMSUN'A TEMZ SU VEREN SALE

1- AKMAK BARAJINDAN GELEN HAMSU 2- HAMSU GR YAPISI 3- HAVALANDIRMA YAPISI

Slfat inko LAVE PARAMETRELER , mg / l Sertlik(CaCO3) Kalsiyum Magnezyum Bakiye Klor Alminyum Arsenik Fenol Kurun Siyanr

250 5 200 50 0,1-0,5 0,2 0.05 0.02 0.01 0,005

250 500 5 0,2 0.05 0.02 0.05 0,07

250 5 -

20 0,06 170 50 10,9 0,5 0,08 0.000 0.000 0.001 0,000

Kaynak: Samsun Bykehir Belediye Bakanl, 2005

4. ehir i ebeke Depo Ve Terfi stasyonlar Samsun kentinin 2015 ylnda yaylaca varsaylan toplam 10 300 hektarlk yerleim alan 3 ana blme ayrlmtr. 1.Dou Yerleimi (Tekkeky Hasky Grubu) 2.Merkez Yerleimi (SSK Kkolu Grubu) 3.Bat Yerleimi (Atakum niversite Grubu) Datm sistemi, kabul edilen iletme basnlar, artma tesisi su kotu ve kent yerleme alannn topografyas gz nnde bulundurularak cazibe zonu dnda, dou yerleiminde 4, merkezde 4 ve Atakumda 5 terfi zonu oluturulmutur. Samsunda, gelecek yllarda yerleimin 0 ile 240 kotlar arasnda yer alaca tahmin edilmektedir. Artma tesislerindeki su deposunda en yksek su kotunun 87.35 m olduu gz nne alndnda, belirli bir kesimin cazibe ile su alaca, belirli bir kotun zerindeki blgelere ise pompajla su verilebilecei anlalmaktadr. 4.A. DS Tarafndan Tamamlanmas Gereken Depolar 1. 2. 3. 4. 5. DY1 15 000 m3 Cinekolu Su Deposu DY5 15 000 m3 Ssk Su Deposu DY12 15 000 m3 Atakum Su Deposu DY13 10 000 m3 Kolpnar Su Deposu DY17 15 000 m3 niversite Su Deposu

4.B ller Bankas Tarafndan Tamamlanmas Gereken Depolar 1. 2. 3. 4. DY2-DY3-DY4 Su Depolar DY6-DY7- Su Depolar DY8-DY9-DY10-DY11-DY11A Su Depolar D14 - Su Depolar

ller Bankas ykmllnde olan ve yukarda sralanan depo ve bunlarn ara balantlar ile ilgili ihale 05/09/2003 tarihinde ller Bankasndan devralnm ve yapmna SASK tarafndan devam edilmektedir.

277

4.1. Dou Yerleimi Dou Yerleimi aadaki yerleim alanlarn beslemektedir ; 1. Aainik 2. Havaalan a. Eercili Ky b. Hamzal Ky c. Glceiz Ky d. Irmaksrt Ky e. Kababrk Ky 3. Tekkeky 4. Kutlukent 5. Organize Sanayi Blgesi 6. DY1 Su Deposu 15 000 m3 (Cinekolu Su deposu) a. DY2 - 2000 m3 b. DY3 - 2000 m3 c. DY4 - 2000 m3 4. 2. Merkez Yerleimi Merkez Yerleimi aadaki yerleim alanlarn beslemektedir ; 1. DY5 15 000 m3 (S.S.K. Su Deposu) a. DY6 6000 m3 b. DY7 3000 m3 2. DY8 5000 m3 (Kkolu Su Deposu) a. DY9 3000 m3 a.1. DY10 5000 m3 a.2. DY11 5000 m3 a.2.1 DY11A 300 m3 Besledii blgeler; 1. Gazi Beldesi 2. lkadm Beldesi 3. Yeilkent Beldesinin bir ksm 4. Tepecik ky 5. Gazi Ky 6. Uzgur Ky 7. Kuulu Ky 4. 3. Bat Yerleimi 1. DY12 15 000 m3 (Atakum Su Deposu) a. DY13 10 000 m3 a.1.DY14 5000 m3 2. DY17 15 000 m3 (niversite Su deposu)

278

Besledii blgeler; 1. Atakum Blgesi 2. Atakent Blgesi 3. Kurupelit Blgesi 4. niversite Blgesi 5. Babakanlk Toplu Konut Yerlekesi 6. Bala 7. Bykkolpnar 8. obanz Ky 9. obanl Ky 10. Yeilkent Beldesi 2. ksm 11. Toybelen Ky L.1.2. Atk Su Sistemi, Kanalizasyon ve Artma Sistemi ehir merkezi veya Samsun Bykehir Belediyesi alan iindeki belediyelerin kulland bir atksu sistemi vardr. lkadm, Gazi ve Canik belediyeleri arlkl olarak kanalizasyon ve yamur suyunun ortak alt bileik sistemdir. Atksu sisteminin yeni dendii Atakum ve Atakent belediyelerinde ise kanalizasyon ve yamursuyu ayrdr. Dier belediyelerde ise arlkl fosseptik sistemi kullanlmaktadr. Artma faaliyetleri ok snrl ve belli amalar iindir. Oluan atk sunun nemli ksm artlmadan denize veya derelere verilmektedir. SASKnin amac mmkn olan en ksa srede bileik sistemi ayrtrmaktr. ehrin ana atk suyunu terfi ettiren 4 adet terfi istasyonu mevcuttur. iddetli yalarn olduu dnemlerde, ehir merkezindeki alak blgeler ile otoyolu bat ksmnda Sinopu Samsuna balayan yolda takn problemleri gzlenmitir. Otoyolun her iki yannda bulunan yeni yerleim blgelerindeki takn problemi, toprak erozyonu, ak kanallara ve dere yataklarna giren kat maddeler ve yeralt hatlarnda oluan birikmeler yznden artmaktadr. Halen yapm SASK ve ller Bankas tarafndan devam etmekte olan atksu ve yamursuyu ebekesinin bu gne kadar yaplan toplam metraj yaklak 800 km olup bunun 200 km si yamursuyu ve 600 km si ise atksu ebekesidir. 1982 ylnda hazrlanan ilk nazm plandan sonra blge iin farkl kanalizasyon ve yamursuyu almalar yrtlmtr. Son almalar ise Kutlukentte yaplan ve Samsun merkez ile komu belediyelerin atk sular iin artma faaliyetleri ile ilgili olan tesislere odaklanmtr. Artma tesisleri deniz kysnda ve ehir merkezinden 10 km mesafede yer alacaktr. Bykehir Belediye snrlar iindeki sahil kolektrne yakn blgelerin atk sular atksu artma tesisine tanacak dier mcavir ky atk sular yerel zmler veya vidanjr yardm ile artma tesisine tanacaktr. niversitenin Batsndaki kalan belediyeler iin ise ayr bir artma tesisi yaplacaktr. Tamam yaklak 25 km olan ana kolektr hattnn u anda Kutlukentteki arma tesisi alan ile ehir merkezi arasndaki ana hatt yapm aamasndadr. Dou ve Batda yer alan belediyelerin kanalizasyon sisteminin ana kolektr ksm bitmi olup mevcut iki kolektr hattnn merkez blgesi ara hattnn bitimi ile deniz dearj tek noktaya indirgenecektir.

279

hale almalar devam etmek olan atksu artma tesisi ve derin deniz dearjna ait kredi szlemeleri imzalanm ve mavirlik ve yapm ihalesi almalar devam etmektedir. 2009 ylnda devreye girmesi planlanan atksu artma tesisi kapasitesi 2015 yl iin 120 000 m3/gn 2030 yl iin ise 180 000 m3/gn olarak ngrlmtr.Avrupa Standartlarna gre k suyu elde edilmesi planlanan artlm atk sular 1400 mm apl derin deniz dearj hatt ile 2.2 km mesafede -24 m derinlie dearj edilecektir. Atksu Artma Tesisinde kacak amurlar ile ilgili inaat sresinde baz almalar yaplacak olup artma tesisi devreye girdiinde amur bertaraf ile ilgili zmlerde sonulandrlm olacaktr. L.1.3. Yeil Alanlar Samsun Bykehir Belediye snrlar ierisinde almalar srdrlen Batpark ve Doupark ile birlikte yaklak 2050 hektar yeil alan bulunmaktadr. Etki alannda ki nfuslarda dikkate alndnda kii bana 4m2 yeil alan dmektedir. L.1.4. Elektrik letim Hatlar

Tablo L.2. Samsun li Snrlar erisinden Geen Enerji letim Hatlar ENERJ LETM HATTI ADI H.Uurlu - aramba (1.Dev.) Bat H.Uurlu - aramba (2.Dev.) Dou aramba - Kayaba Altnkaya - Kayaba Altnkaya - aramba Merzifon - Samsun 1 (1.Devre) Merz. - Samsun 1 - Br.N. - Ladik MERZFON - SAMSUN 1 (2.Dev.) Direk Hat Samsun 1 - aramba Samsun 1- aramba - Br.N.- Samsun 2 Samsun 1- aramba - Br.N.- Mobil 1 Mobil 1 - Samsun 2 Mobil 2 - Samsun 2 Mobil 2 - Samsun 3 aramba - nye nye - Ordu ( 1 - 36 ) Altnkaya - Bafra A.Kaya - Bafra - Br.N. - Derbent aramba - Suat Uurlu Hes S.U.3.nite-ar.-S.U. E..H. rtibat Merzifon - Vezirkpr Samsun 1 - 19 Mays GERLM (kV) UZUNLUK (km) 380 18,595 380 18,586 380 126,08 380 100,704 380 92,910 154 88,945 154 11,283 154 88,091 154 35,477 154 2,981 154 4,470 154 1,409 154 1,464 154 11,703 154 67,447 154 15,706 154 27,931 154 0,969 154 3,022 154 0,589 154 28,259 154 18,300 DREK ADED 39 37 281 234 195 236 33 245 101 10 16 7 7 42 194 36 78 4 8 2 88 52

280

19 Mays - Bafra 154 Bafra - Sinop 154 Vezirkpr - Boyabat 154 SAMSUN 1 - ARAMBA ( Bo Hat ) 154 Samsun 1-ar.-Br.N - Samsun 3 154 aramba - Erbaa 154 Kaynak: TEA, 2005 NOT: Enerji letim Hatlarmzda yer alt geii yoktur

31,400 96,971 74,248 35,561 0,168 74,405

88 269 221 100 3 219

Enerji letim Hatlarnn Samsun li Dahilinde zerinden Getikleri Yerleim Birimleri: Samsun Merkez : Derebahe, Hac smail, Teknepnar, Hasky, Devgeri, Asaraa, Kutlukent, rakman, Antyeri, anak, Bilmece, elikalan, Kaleboaz, Yayla, Tuzakl, Dzren, ayrkent (Gkepnar), Tepecik, Dereler,Badrl, orak, Aa Ada, Yukar Ada, Grgenda, Dvecik, lyasky, Tepecik, Kuullu, atkaya, ivril, Toybelen, Kamala, Kamal, Alanl, B.Oyumca, Aksu, akrlar, Taflan, Erenky, Dereky, Kertme, Beylik, Yeilky, Daky aramba : Stpnar, Kumky, Sarcaali, Blmepnar, Gkeli, Kumky, Hamzal, Kahyal, Stmasuyu, Aa Acagney, Yukar Acagney, Porsuk, Gkeakmak, Kumky, Yabasan, Koldere, Kabaceviz, Glren, Aa Musalla, Konukluk, Kesealan, Ordu, Orduba, Soucak Tekkeky : Aainik, Kurtulu, Kke, imenli, Karaperin, Bakaca, Yukarinik, Bykl, Kerpili, Balcal Bafra : Asar, Kolay, Terzili, Kuluan, Selemelik, Kozaz, Derbent, Sayhula, Doankaya, Aktekke, Sarevre, Dededa, Kavakpnar, Kzlrmak, Nardar, Kkkavakpnar, Kelikler, Gltepe, Kuzalan, nzhoaca, Meeli, Trkmenler, Esenay, Engiz, andr, Elifli, Langerli, rklar, Tepecik, Dededa Alaam : Soukkanl, Yukarelma, Habilli, Doyran, Yenice, Toplu, Gkebaz, Yakack, Gkn, Yenicami, Etyemez, Yakakent, Kplaz, Asmapnar Ladik : adrkaya, Balam, Ayval, Ayvalsoka, Eynekaraca, Acakaya, Akyar, Sargazel, Meepnar Kavak : kizdere, Sral, Bealan, Beybesli, Alagmlek, Bayrakl, Azakl, Acakise, Mahmutlu, Kazanc, Toptepe, Kapuhayat, Alaam, Bykukur, Ahrl, Tepecik, dris, Kaya, Karga, alba, akall, Kazanc, Ayaklalan Havza : Boyal, eyhler, Akbeden, Takaracaren, Grn, elikalan, Hacdede, Pnarayr, Yenimescit, Msmlaa, Dereli, Bapelit, Bekdiin Vezirkpr : Oru, akrta, Doyran, Takale, Dikenli, Arca, Ovack, Karl, ncesu, Aanarl, Karadoruk, Saralan, Kranalan, Kadolu, Yukarnarl, orakdere, Susuz, Aadaray, Elald, Teperen,Elbey, amlca Salpazar : Karadere, Alanlky, Dzky, iekli, Yeilky, Yenidoan, Cevizli

281

Terme : Kesikkaya L.1.5. Doalgaz Boru Hatlar

Tablo L.3. Samsun line Ait Doal Gaz Boru ap ve Hat Uzunluu S.NO 1 BORU API (inch) 48 BORU HATTI UZUNLUU 114.841 BORU HATTI SM Samsun- Ankara Ana letim Hatt Samsun Datm Hatt Samsun Datm Hatt Samsun Datm Hatt Samsun Datm Hatt Samsun Datm Hatt

2 12 6.209 3 8 1.575 4 6 360 5 4 910 6 3 1.029 Kaynak: Bota aramba ube Mdrl 2005

Tablo L.4. Samsun line Ait Doal Gaz Kullanm Miktar ve Kullanm Yerleri YILLAR 2004 2005* KULLANIM MKTARI 14.322.839 5.056.944 KULLANIM YER Sanayi Sanayi

*31 Nisan 2005 tarihi itibar ile

Kaynak: Bota aramba ube Mdrl 2005

L.2 .

Ulam

L.2.1. Karayollar L.2.1.1. Karayollar Genel Samsun kara, deniz, hava ve demiryollar eklinde her trl ulam olanan sunan ve Karadeniz Blgesini Anadoluya balayan nemli bir ulam merkezidir. limiz karayolu ile Samsun-Ankara, Samsun-Amasya-Tokat, Samsun-stanbul, Samsun-Trabzon-Rize ile yurdun her ynne dalm imkanna sahiptir. Ky yollarmzn 1.536,5 km.si asfalt yol, 4.365,5 km. stabilize yol, 2.733 km.si tesviye ve 227 km.si ham yoldur. l snrlar iindeki Devlet Karayollar 775 km.dir. Bunun 392 km.si devlet yolu, 383 km.si il yoludur.
Tablo L.5. Samsun l Snrlar inden Geen Devlet Yollar Toplam:

282

Samsun Gzelay yolu (Sinop il snr) Samsun - kizce Ayr. (Ordu il snr) Samsun (Amasya Merzifon)Ayr. (Amasya il snr) Toptepe Ladik yolu (Amasya il snr) Havza Duraan (Sinop il snr) TOPLAM
Kaynak:Karayollar 7. Blge Mdrl, 2005

96 km. 85 km. 84 km. 29 km 90 km. 384 km.

Tablo L.6. Samsun l Snrlar inden Geen l Yollar Toplam.

Alaam Kzlan eriler yolu Bafra Kolay akralan Havza yolu (Vezirkpr Duraan)Ayr. Bepnar yolu (Vezirkpr Bepnar)Ayr. Mezra yolu (Bafra Kolay)Ayr. Bokazkaya yolu (Kolay akralan)Ayr. Kavak yolu (Samsun Tekkeky)Ayr. Asarck yolu (Kavak Havza)Ayr. Ladik yolu Ladik Suluova yolu (Ladik Taova)Ayr. eyhli yolu (Samsun aramba)Ayr.-Ayvack yolu aramba Salpazar yolu (Havza Duraan) Ayr. Vezirkpr yolu (Samsun 19mays)Ayr. Taflan yolu (Samsun aramba)Ayr. Tekkeky yolu TOPLAM
Kaynak:Karayollar 7. Blge Mdrl, 2005

39Km. 105Km. 10Km. 20Km. 4Km. 30Km. 61Km. 12Km. 24Km. 6Km. 51Km. 18Km 1Km. 3Km. 1Km. 385Km.

Ulam durumu itibar ile Karadenizin en ansl ili olan Samsun Kara,Deniz,Hava, Demiryollarna sahiptir. Hava alan bakmndan byk uaklarn iniine msait olmayan Samsun 1995 ylnda temeli atlan Uluslararas hava alannn tamamlanmas ile ulam konusunda ok nemli bir merkez haline gelmitir. lin yol durumunu gsteren harita Ek-4te verilmitir.
Tablo L.7. Samsun ve leleri Mesafe Cetveli

Samsun 79 70 65 50 36 85 50 85 36 51 Alaam 149 144 29 115 164 129 164 43 130

Asar 135 Ayvack 120 115 Bafra 106 29 86 aram 55 150 135 121 Havza 20 115 100 86 35 Kavak 55 150 135 121 35 35 Ladik 106 101 14 72 121 86 121 19 Mays 121 45 101 15 136 101 136 87 S.pazar

283

17 59 115 94

96 138 194 13

87 129 85 164

48 52 180 159

67 109 165 44

19 23 151 130

102 144 30 179

67 101 65 144

102 144 65 179

53 95 151 58

34 34 166 145

Tekkeky 42 Terme 132 174 V.kpr 111 153 209 Yakakent

Kaynak:Karayollar 7. Blge Mdrl, 2005

L.2.1.2. Ulam Planlamas

Tablo L.8. l Snrlar inden Geen Devlet, l Ve evre Yollarndaki Yllk Ortalama Gnlk Trafik Says

(2004) Samsun 19Mays yolu 19Mays Bafra yolu Bafra Yakakent yolu Yakakent Gerze yolu Samsun Tekkeky yolu Tekkeky aramba yolu aramba Terme yolu Terme nye yolu Samsun Kavak yolu Kavak Toptepe yolu Toptepe Vezirkpr yolu Vezirkpr Ayr. Havza yolu Havza Merzifon yolu Ladik Taova yolu (Kavak Havza)Ayr.Ladik Vezirkpr Duraan yolu (Havza Merzifon)Ayr. Vezirkpr

Otomobil 30312 4652 710 710 32717 8493 5283 5250 6970 4189 3958 4829 4829 444 929 651 1789

Pikap 4437 431 92 92 3636 946 635 792 572 441 417 494 494 50 106 65 204

Otobs 735 93 15 15 1293 531 421 415 542 546 516 390 390 4 13 7 24

Kamyon 3951 1179 176 176 5037 3092 1747 1146 2253 1912 1807 1611 1611 114 250 194 481

Tr 418 112 10 10 494 416 338 346 495 556 526 365 365 11 15 14 30

Kaynak:Karayollar 7. Blge Mdrl, 2005

L.2.1.3. Toplu Tam Sistemleri Bilgi edinilememitir. L.2.1.4. Kent i Yollar Bilgi edinilememitir L.2.1.5. Ara Saylar Bilgi edinilememitir L.2.2. Demiryollar L.2.2.1. Kullanlan Rayl Sistemler Samsun, Orta ve Dou Karadeniz Blgesinin lke demiryolu a ile balanan 404 Km.lik Samsun-Sivas hattnn yapm 1932 ylnda tamamlanm olup bu hatta gnmzde
284

ounlukta ticari eya ve hammadde tamacl, yolcu tamacl yaplmaktadr. Hattn sonu Liman ve Serbest Blge ierisindedir. Bu hattn dnda Samsun-aramba arasnda 34 Km.lik yolcu tamasna dnk olarak kullanlan bir yol ve bu hattan ayrlan Samsun-Azot, Samsun-Bakr Fabrikalar arasnda 12 Km.lik yolda gbre, bakr madeni ve yolcu tamas yaplmaktadr. Blgemizde 0-10 ya grubu arasnda denmi ray miktar 452 Km.,Ray tipi 46.300 Kg/m, 404 Km.lik Samsun-Sivas arasnda 45 adet tnel, 8 M.den byk 72 adet kpr bulunmaktadr. Samsun Garnn rakm (ykseklii) 2,9 metredir. Trafik iletme sistemi TM (telefonla merkezden idare) manevra ve trenlerin emniyeti 3 adet koruma ile salanmaktadr. Gar sahasnda 8 adet yol, 46 adet makas olup en uzun yolu 1218 metredir. Ambar sahasnda 6 adet yol 2 adet rampa vardr. 1993 ylnda hizmete giren yeni gar binasnda 6oda, 10 yatak, 6 oda, 22 yatak kapasitesine sahip misafirhane ve yatakhane mevcuttur. Drt blgeye bal olarak Samsunda Tesis Blge Kontrolrl, Vagon Atlye Mdrl, Depo Mdrl, ube 41 eflii, Ksm Hekimlii, Yol Atlye Mdrl, Ambar Mdrl, 41 Haberleme eflii, 41 Tesisler eflii bulunmaktadr. Samsun-Sivas arasnda garmzdan karlkl olarak her gn 1 yolcu treni, Samsun-Amasya arasnda karlkl her gn 1 yolcu treni, Samsun-Sivas arasnda yk durumuna gre her gn karlkl 4 adet destekli yk treni iletilmektedir. 2004 ylnda Samsun Demiryollar iletmesinde 6759 adet vagon ile 318.796 ton yk gelmi. 4.674166.800.00 YTL. gelir elde edilmi, 14.264 adet vagon ile 533.490 ton yk tanm 10.629.331.00 YTL.gelir elde edilmi, uluslar aras 529 adet vagon ile 13.927 ton yk tanm 378.250.00 YTL gelir elde edilmi 912.569 adet yolcu tanm bunlardan 760.713.12 YTL. gelir elde edilmitir. L.2.2.2. Tamaclkta Demiryollar Samsun Sivas arasnda karlkl 2 yolcu treni Samsun Amasya arasnda karlkl 2 blgesel ekspres Samsun aramba arasnda 2 adet yolcu treni Samsun Azot Bakr letmeleri arasnda karlkl 6 adet yk treni iletilmektedir. L.2.3. Deniz, Gl ve Nehir Tamacl L.2.3.1. Limanlar
Tablo L.9. TCDD Samsun Liman Gemi Trafii
YIL/AY 2005 OCAK UBAT MART NSAN MAYIS HAZRAN TEMMUZ AUSTOS EYLL EKM KASIM 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 600 NRT'DEN KK TRK YABANCI YOLCU YK YOLCU YK 13 0 6 26 0 8 29 0 3 22 0 8 26 0 6 11 0 2 10 0 4 2 0 3 19 0 6 20 0 6 19 0 12 600 NRT'DEN BYK TRK YABANCI YOLCU YK YOLCU YK 19 0 47 20 0 30 24 0 46 24 0 42 22 1 38 17 1 35 16 0 49 16 1 34 20 1 47 16 2 44 25 1 61 TOPLAM 85 84 102 96 93 66 79 56 93 88 118

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

285

ARALIK TOPLAM

0 0

25 222

0 0

18 82

0 0

17 236

0 7

73 546

133 1.093

Kaynak: TCDD Samsun Gar Mdrl 2005

L.2.3.2. Tamaclk
Tablo L.10. TCDD Samsun Limannda 2004 Ylnda Ellelenen Eyann Gruplara Gre Dalm (Ton)
TCDD SAMSUN LMANINDA 2005 YILINDA ELLELENEN EYANIN REJMLERNE GRE DAILIMI (TON) 2005 AY OCAK Eya Cinsi D.Kat D.Sv Kark Ro-Ro Konteyner Toplam D.Kat D.Sv Kark Ro-Ro Konteyner Toplam D.Kat D.Sv Kark Ro-Ro Konteyner Toplam Ykleme hracat 0 0 7.732 27.464 0 35.196 0 0 9.068 31.196 0 40.264 0 0 9.751 45.639 0 55.390 Ara Toplam 7.554 0 7.732 27.464 0 42.750 52.850 0 9.068 31.196 0 93.114 48.771 0 9.751 45.639 0 104.161 Boaltma thalat 147.529 0 892 18.076 0 166.497 66.676 0 0 16.003 0 82.679 108.461 0 2.032 22.795 0 133.288 Ara Toplam 153.629 0 5.452 18.498 0 177.579 76.093 0 9.087 16.236 0 101.416 120.663 0 7.737 23.841 0 152.241 Genel Toplam 161.183 0 13.184 45.962 0 220.329 128.943 0 18.155 47.432 0 194.530 169.434 0 17.488 69.480 0 256.402 191.415 0 15.569 54.259 0 261.243 188.062 6.309 15.452 49.227 0 259.050 127.623 4.067 7.880 41.225 0 180.795 165.889 9.370 3.773 49.940 0 228.972 171.541 0 5.030 48.885 0 225.456 208.754 9.446

D.Ticaret 7.554 0 0 0 0 7.554 52.850 0 0 0 0 52.850 48.771 0 0 0 0 48.771

Transit 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

D.Ticaret 6.100 0 4.560 0 0 10.660 9.417 0 9.087 0 0 18.504 12.202 0 5.705 0 0 17.907

Transit 0 0 0 422 0 422 0 0 0 233 0 233 0 0 0 1.046 0 1.046

UBAT

MART

NSAN

MAYIS

0 20.863 0 167.483 3.069 0 D.Kat 20.863 170.552 0 0 0 0 0 0 D.Sv 0 0 7.126 0 0 3.537 4.906 0 Kark 7.126 8.443 31.309 0 0 21.625 0 1.325 Ro-Ro 31.309 22.950 0 0 0 0 0 0 Konteyner 0 0 Toplam 38.435 20.863 0 59.298 192.645 7.975 1.325 201.945 TCDD SAMSUN LMANINDA 2005 YILINDA ELLELENEN EYANIN REJMLERNE GRE DAILIMI (TON) 0 58.430 0 117.086 12.546 0 D.Kat 58.430 129.632 0 0 0 3.024 3.285 0 D.Sv 0 6.309 4.779 0 0 7.775 2.898 0 Kark 4.779 10.673 28.135 0 0 19.270 0 1.822 Ro-Ro 28.135 21.092 0 0 0 0 0 0 Konteyner 0 0 Toplam 32.914 58.430 0 91.344 147.155 18.729 1.822 167.706 D.Kat D.Sv Kark Ro-Ro Konteyner Toplam D.Kat D.Sv Kark Ro-Ro Konteyner Toplam D.Kat D.Sv Kark Ro-Ro Konteyner Toplam D.Kat D.Sv 0 0 1.504 22.379 0 23.883 0 0 1.035 27.552 0 28.587 0 0 517 24.908 0 25.425 0 0 6.205 0 0 0 0 6.205 10.436 0 0 0 0 10.436 6.002 0 0 0 0 6.002 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 6.205 0 1.504 22.379 0 30.088 10.436 0 1.035 27.552 0 39.023 6.002 0 517 24.908 0 31.427 0 0 116.565 2.349 5.676 17.901 0 142.491 151.494 9.370 2.388 20.916 0 184.168 165.539 0 4.163 22.727 0 192.429 184.769 9.446 4.853 1.718 700 0 0 7.271 3.959 0 350 0 0 4.309 0 0 350 0 0 350 23.985 0 0 0 0 945 0 945 0 0 0 1.472 0 1.472 0 0 0 1.250 0 1.250 0 0 121.418 4.067 6.376 18.846 0 150.707 155.453 9.370 2.738 22.388 0 189.949 165.539 0 4.513 23.977 0 194.029 208.754 9.446

HAZRAN

TEMMUZ

AUSTOS

EYLL

286

Kark Ro-Ro Konteyner Toplam EKM D.Kat D.Sv Kark Ro-Ro Konteyner Toplam D.Kat D.Sv Kark Ro-Ro Konteyner Toplam D.Kat D.Sv Kark Ro-Ro Konteyner Toplam D.Kat D.Sv Kark Ro-Ro Konteyner Toplam

3.457 32.082 0 35.539 0 0 10.608 28.464 0 39.072 0 0 22.123 35.882 0 58.005 0 0 19.369 46.737 0 66.106 0 0 97.069 381.747 0 478.816

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 211.111 0 0 0 0 211.111

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

3.457 32.082 0 35.539 0 0 10.608 28.464 0 39.072 0 0 22.123 35.882 0 58.005 0 0 19.369 46.737 0 66.106 211.111 0 97.069 381.747 0 689.927

2.043 24.164 0 220.422 198.303 0 0 21.242 0 219.545 213.819 0 2.116 25.613 0 241.548 234.063 3.006 2.088 24.314 0 263.471 1.871.787 27.195 32.710 254.646 0 2.186.338

2.606 0 0 26.591 20.349 0 2.319 0 0 22.668 15.279 0 2.795 0 0 18.074 18.704 1.618 4.102 0 0 24.424 130.463 6.621 40.378 0 0 177.462

0 1.219 0 1.219 0 0 0 885 0 885 0 0 0 1.779 0 1.779 0 0 0 1.083 0 1.083 0 0 0 13.481 0 13.481

4.649 25.383 0 248.232 218.652 0 2.319 22.127 0 243.098 229.098 0 4.911 27.392 0 261.401 252.767 4.624 6.190 25.397 0 288.978 2.002.250 33.816 73.088 268.127 0 2.377.281

8.106 57.465 0 283.771 218.652 0 12.927 50.591 0 282.170 229.098 0 27.034 63.274 0 319.406 252.767 4.624 25.559 72.134 0 355.084 2.213.361 33.816 170.157 649.874 0 3.067.208

KASIM

ARALIK

GENEL TOPLAM

Kaynak: TCDD Samsun Liman Mdrl, 2005

L.2.4. Havayollar

287

Tablo L.11. THY - D Hat Toplam Gelen - Giden Yolcu Saylar

GDEN YIL 2000 2001 HAT 2002 2003 2004 2000 DI HAT OCAK 3878 4029 2444 2545 2377 2380 UBAT 3798 3664 2516 2452 3053 1452 MART 4252 3485 2852 2375 2949 1793 1726 2190 3743 2900 6162 5144 2971 2452 1480 34393 NSAN 4327 2943 2720 2481 MAYIS 5267 3179 3248 3173 HAZRAN 5470 2501 2816 2892 TEMMUZ 4420 2714 2979 2833 AUSTOS 4319 3496 3449 3739 EYLL 4170 4263 2984 3269 EKM 4155 2688 3503 3560 KASIM 4610 2432 2320 2525 ARALIK 3234 0 2872 3261 TOPLAM 51900 35394 34703

2001 2002 2003 2004

2823 2819 5020 5410 OCAK 4341 7787

4632 4220 1948 2322 UBAT 6734 4818

2211 2342 1809 1736 MART 4411 5848

1734 1931 1676

1533 2053 1641

1565 3248 1791

2786 2566 1941

7699 8284 8169

4446 5404 6469

3136 3177 3429

2535 2081 1915

0 2076 2128

35100 40201

GELEN

YIL 2003

NSAN 4814

MAYIS 6400

HAZRAN 7643

TEMMUZ 5214

AUSTOS 8849

EYLL 7244

EKM 5575

KASIM 4357

ARALIK 6126

TOPLAM

HAT

2004

Kaynak: THY A.O. 2005

2005 yl toplam uu says 1038 olup, toplam giden yolcu says 119.460, toplam gelen yolcu says ise, 119.262dir. L.3. Haberleme
Tablo L.12. Telefon Kablolarnn Yeraltndan Ve Havai Olarak Geme Oranlar
LES Yeralt Oran (%) SAMSUN MERKEZ ALAAM ASARCIK AYVACIK BAFRA ARAMBA HAVZA KAVAK LADK ONDOKUMAYIS SALIPAZARI TEKKEKY TERME VEZRKPR YAKAKENT L TOPLAMI 82 80 75 25 75 70 70 70 60 80 20 60 60 70 60 76 EHR Havai Oran (%) 18 20 25 75 25 30 30 30 40 20 80 40 40 30 40 24 15 5 10 5 33 35 22 10 30 20 5 15 21 25 18 KIRSAL ALAN Yeralt Oran (%) Havai Oran (%) 85 95 90 95 67 65 78 90 70 80 95 85 79 75 100 82

Kaynak:Samsun l Telekom Mdrl 2005

Samsun Telekom Mdrl hizmet sahas iersinde yeralt ve havai telefon kablolarna ait oranlar yukarya kartlmtr. ehir merkezlerindeki havai kablolarmzn

288

byk ounluu kk kapasiteli lokal kablolar ile tevzi kutusu- abone aras bina dndan ekilmi d tesisat tellerinden olumakta olup bu durum yaplan ankastre almalarmz ile peyderpey dzeltilmektedir. Bina ii ankastrelerle ilgili olarak Samsun, Bafra ve aramba'daki elektrikilere seminerler verilerek katlmclara sertifikalar verilmitir. Yaplan grmelere ramen Bafra, Alaam, Yakakent, Terme, Salpazar, Ayvack, Vezirkpr, Havza, Kavak, Tekkeky ile belediyeliklerinde Bina ii Telefon tesisat (Ankastre) almalar iin meclis karar kartlamamtr. Bu ynde bir karar kt takdirde almalarmzn daha etkin bir ekilde srmesi salanacaktr. L.4. lin Plan Durumu Bayndrlk ve skan Bakanl, Samsun Valilii ve Samsun Bykehir Belediye Bakanl ile planlama alannda kalan Belediye Bakanlklar arasnda (Kurupelit, Atakent, Yeilkent, Atakum, lkadm, Gazi, Canik, Kutlukent, Tekkeky,narlk) 25 Eyll 2000 tarihinde imzalanan evre dzeni plan yapm protokolu uyarnca, 2020 Samsun evre Dzeni Plan almalar balatlm ve Bayndrlk ve skan Bakanl, Samsun Valilii ile Bykehir Belediyesinin ortak katklaryla Valilik denetiminde Bykehir Belediyesince oluturulan planlama ekibi tarafndan planlar tamamlanmtr. 1/50 000 evre Dzeni Plan Bayndrlk ve skan Bakanlnn 18.11.2004 gnl onay ile yrrle girmitir. evre Dzeni Plannda bugne kadar herhangi bir deiiklik yaplmamtr. L.5. ldeki Baz stasyonlar
Tablo L.13. Samsun li BTS Saylar AVEA TELSM TURKCELL TOPLAM SERTFKALI STASYON 78 75 106 259 MESKUN MAHAL DII DAHL 91 79 106 276 AKTF STASYON 71 66 101 238 LM YAPILAN STASYON 69 61 98 228 KONTROL YZDES 97,1831 92,42424 97,029703 95,79832 Kaynak:Telekomnikasyon Kurumu Samsun Blge Mdrl 2005

Tablo L.13. Samsun li Emr lm Sonucu statisikleri TOPLAM LM SAYISI 1817 % 0-1 V/m 1147 63,12603 1-3 V/m 501 27,57292 3-5 V/m 89 4,898184 5-6 V/m 39 2,1463952 6-8 V/m 41 2,256467

Kaynak:Telekomnikasyon Kurumu Samsun Blge Mdrl 2005

289

TOPLAM LM SAYISI 1738

4,90%

2,15%

2,26%

27,57% 0-1 V/m 1-3 V/m 3-5 V/m 5-6 V/m 6-8 V/m 63,13%

ekil L.3. Samsun li Emr lm Sonucu statistikleri Kaynak:Telekomnikasyon Kurumu Samsun Blge Mdrl 2005

Tablo L.14. 12.07.2001 Tarih Ve 24460 Sayl Resmi Gazetede Yaymlanan Ynetmelikte Limit Deerler

900 Mhz 1800 Mhz 900 Mhz

Tek Bir Cihaz 10,23 V/m 14,60 V/m ngiltere (NRPB) ABD (FCC) WHO

Ortam 41,25 V/m 58,30 V/m 112 V/m 47 V/m 42 V/m

Kaynak:Telekomnikasyon Kurumu Samsun Blge Mdrl 2005

KAYNAKLAR: Karayollar 7. Blge Mdrl 2005 THY Samsun Mdrl 2005 TCDD Samsun Liman Mdrl 2005 SASK Genel Mdrl 2005 Bota aramba ube Mdrl 2005 Teda Samsun Messese Mdrl 2005 TCDD Samsun Gar Mdrl 2005 Samsun l Telekom Mdrl 2005 Telekomnikasyon Kurumu Samsun Blge Mdrl 2005
290

M. YERLEM ALANLARI VE NFUS (*) M.1. Kentsel ve Krsal Planlama 2. dereceden deprem kuanda bulunan Samsunda ,gen delta ovalarnda alvyonlar geni alanlar kaplar. Dik yamalarla ayrlm taraalarda ise eski alvyonlar grlr. Gneydeki dalk kesime gei alan neojen yal, killi kireli tortularla kapldr. Ky dalar Samsun kentinin batsna doru ince bir erit halinde uzanan ama douda Orduya doru genileyen ve kalnl artan kretase lavlarndan olumutur. Ayn dalarn i kesimlerinde genellikle kretase filileri yer alr. kesiminde neojen tortullar ve yer yer alvyonlarla kapl ovalarn gneyinde birinci ve ikinci zaman yal kvrmla kayalar kretase ve eosen filileri ve olduka geni alanlarda da yeniden volkanik oluumlar grlr. Samsunda kretase eosen ve neojen yal oluumlar ok yaygndr. lin gney snrnda Yeilrmak ile Gksu Irmann birletii alanda st kretase yal oluumlar geni alanlar kaplar. Eosen oluumlar ilin gneyinde Abdal Irmann dousunda grlmektedir. Ayrca Yeilrmak havzasnn dousunda da sren bu oluumlar marn ve konglomeralardr. Volkanik oluumlar iermeyen fililer arambann gney batsnda grlr. Yeilrmak vadisinin dou yamacnda grlen eosen oluumlar ierisinde marnlara rastlanmtr. arambann gney batsnda Abdal rma ve Yeilrmak arasnda ayrca Yeilrmakn dousunda neojen yal ilstler vardr. lin kuzeyi tmyle halosen yal alvyonlarla kapldr. Bu alanda Yeilrman tad kumlara, akllara ve bloklara rastlanr. Bu oluumlar kydan 9-10 km. ieride balar ve gneye doru uzanr. Marn, kum ta, kil ta, konglemera yer yer eitli tabakalardan olumutur. Krtn ve Mert rmaklarnn tad alvyonlarla kapl 10 ve 30 km.lik alan kuvaterler yaldr. mar planna esas jeolkil ett almalarna gre ,imar planlarnda yerleme alanlar belirlenmitir.Buna gre gerekli tm nlemlerin alnmas kouluyla kentsel geliim ynlendirilmitir. Jeolojik ynden daha nce yaplamaya kapatlm alanlar iin yaptrlan ayrntl jeolojik jeoteknik ettler sonucunda kaak yaplam alanlar iin kentsel dnm projeleri balatlmtr. M.1.1. Kentsel Alanlar M.1.1.1. Doal zelliklerin Kent Formuna Etkileri Kent makro formunun belirlemede kuzeyde Karadeniz, gneyde eimli arazi, yerleme alanlarndaki jeolojik sakncal alanlar , douda sanayi kullanmlar etkili olmu olup, buna gre kentsel anakta skma olumutur.

291

Ancak kent zaman ierisinde ikinci konut arlkl bat kesimine ve gneye doru geliim gstermeye balamtr. M.1.1.2. Kentsel Byme Deseni Bykehir Belediye snrlarnda tamamlanan imar planlar ile gelime akslar bat ve gney ynlerinde geliim gstermektedir. Planlama alan iersinde kalan birinci ve ikinci snf tarm topraklar ilgili yasa ve ynetmelikler uyarnca korunacak ve yaplamaya hibir surette almayacaktr. Ormanlarn, korunarak gelitirilmesi esastr. Orman Bakanlnca orman kadastrosu yaplp orman alan olarak belirlenmi alanlarn korunmas salanacaktr. Orman amenajman haritalarnda orman alan olarak gsterilip mevcut orman dokusunu kaybetmi alanlarda Orman Bakanlnn grleri dorultusunda uygulama yaplacaktr. Orman alanlar iinde zel mlkiyete konu olan alanlar ile orman olarak tapuda tescil edilmemi ancak orman niteliini gsteren ve evre dzeni plannda da orman ve aalk alan olarak belirlenmi alanlar, getirilen kullanm karar dnda kullanlamayacaktr. Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kanunu uyarnca belirlenen sit alanlar ile tescilli kltr ve tabiat varlklar; ilgili yasalar ve bal ynetmelikler uyarnca korunacaktr. Koruma imar plan bulunmayan sit alanlarnn ncelikle koruma amal imar planlar ilgili kurum ve kurulular tarafndan hazrlattrlacaktr. Sanayi alanlarnn organize sanayi blgelerinde younlatrlmas esas alnmtr. Sanayi alanlarnda evre kirliliini nlemek amacyla ilgili yasalara uyulmas zorunludur. evreyi kirletmeyen sanayi ve retim teknolojilerinin seimi, srdrlebilir kentlemenin temel gereksinimidir. Sanayi alanlarnn yer seiminde st lekli plan kararlarna uyulmas, planlamann amacna ulaabilmesi iin son derece nemlidir. Bu balamda ilgili belediyelerin Samsun evre Dzeni Plan plan kararlar ve plan hkmleri uyarnca uygulama yapmalar esastr. Samsun kent merkezi dzenli bir kentsel dokuya sahip olmasna ramen, gereinden fazla younluktan dolay, olduka skk durumdadr. Kent merkezinin dndaki blgeler de ise, yaplama plansz gerekletiinden, kentsel standard olduka dk alanlar olumutur. zellikle 100. Yl Bulvarnn gney ksmlar tamamen plansz ve kaak yaplamayla gelimi olduundan arpk kentlemitir. Bu alanlardaki yaplamann tamamlanmas ise bu alanlara mdahale ansn ortadan kaldrmaktadr. Samsun merkez yerlemesini 100.Yl Bulvarndan ikiye ayracak olursak, Bulvarn kuzeyinde ticaret kullanm hakim olup, dzenli bir kentsel dokuya sahip olmasna ramen yksek younluklu kullanm nedeniyle yetersiz gelmektedir. Bulvarn gneyindeki alan konut kullanml olup, dzensiz yaplama, dar sokaklar, devamll olmayan ulam yollar gibi olumsuzluklar nedeniyle kentsel standard dk alanlardan olumaktadr. Kent merkezinin doygunlua ulamas, dzensiz ve yksek younluklu yaplamayla gerekleirken, Atakum blgesindeki konut gelime alanlarnda durum byle olmamtr.

292

Bu alanlarda planlama ve imar uygulamalar yaplamadan nce gelerek dzensiz kentlemenin nne geilmi ve kent merkezine nazaran daha yksek standartl kentsel mekanlar meydana gelmitir. 1994 ylnda Bykehir Belediyesi ve alt belediyelerin kurulmasyla imar planlama almalar ve imar uygulamalar hz kazanm ve yaplamam alanlarn planl gelimesini salayacak altyap oluturulmutur. Bykehir Belediyesinin dnda yer alan belediyelerde de imar plan ve uygulama almalarna nem verilmi ve tamamlanmtr. Planlama Blgesi iinde yer alan ve bat planlama blgesinde yer alan belediyeler bu anlamda almalarn tamamlamtr. Bu alanlarda oluacak bundan sonraki kentsel gelime kent merkezi kentsel gelimesine nazaran daha yksek standartl olacaktr. Kent merkezi ve evresindeki dzensiz yaplama ise, ekonomik mrn tamamlamasna mteakip, bu alanlarda yaplacak kentsel dnm ve yenilenme projeleriyle daha uygun alanlar haline gelebilecektir. Dou planlama blgesindeki geliim arlkl olarak sanayi ve ticaret zerine olmutur. Samsunun nemli byk sanayi kurulular (Azot Fab., Bakr Fab.) bu alanlarda yerini alm ve dou ksm sanayi ve iyeri arlkl geliirken, bat blgesi konut alan olarak gelimitir. Bu blgedeki belediyelerde kentsel gelimeye yetebilecek kadar planlama ve uygulama altyaplarn oluturmulardr. Yaplmakta olan dou evre yolu kent makroformunun gneye kaymasnda nemli bir rol oynayacaktr. Hatta ksa sre iinde bu yol evre yolu olmaktan kp, nemli bir kentsel ulam aks haline gelecektir. Proje halindeki bat evre yolu ise ayn konumda olup kent makroformunun bu alana yaylmasn salayacaktr. evre yollar, kentin lineer kentsel dokudan, daha farkl bir dokuda gelimesini salayacaktr. M.1.1.3. Planl Kentsel Gelime Alanlar Bykehir Belediye snrlarnda kentsel gelime alanlar gney ve bat kesimlerinde konut arlkl olarak yer almaktadr. Toplu Konut dare Bakanl ile srdrlen ortak almalarla geliim ynlendirilmektedir. M.1.1.4. Kentsel Alanlarda Younluk Kentsel alanlarda younluk kent anandan itibaren gney ve bat ynlerinde 900, 750,450,350,250 150,100 ki/ha olarak deiim gstermektedir. M.1.1.5. Kentsel Yenileme Alanlar 1992 ylnda onaylanm Koruma amal imar planlar dnda yeni almalar bulunmamaktadr. M.1.1.6. Endstri Alanlar Yer Seimi Bu konu Sanayi ve Teknoloji bal altnda ayrntl olarak incelenmitir.
293

M.1.1.7. Tarihi, Kltrel, Arkeolojik ve Turistik zellikli Alanlar Antlar: Atatrk Ant: 1928-1938 yllar arasnda Avusturyal Heykeltra Heinz Kreppel tarafndan yaplmtr. 19 Mays 1919un ansna yaptrlan bu antn kaidesinin drt bir tarafnda Milli Mcadeleyi vurgulayan figrler mevcuttur. limizin amblemi haline gelen bu ant Dnyada ikincidir. lkadm Ant: 1981-1982 yllar arasnda Heykeltra Hakk Atamal tarafndan yaplmtr. Atatrkn doumunun 100.ylnda Samsun halk tarafndan yaptrlan bu antn ndeki l figr, Atatrk ve beraberindekilerin Samsuna ilk ayak baslarn simgelerken Kurtulu Mcadelesinin buradan balatldn ifade etmektedir. Camiler: Byk Cami: Batumlu Hac Ali Efendi tarafndan 9 eyll 1884 tarihinde yaptrlmtr. Sultan Abdulaziz in annesi tarafndan onarld iin Valide Camii de denir. Cami kesme tatan yaplm olup, iki minarelidir. Byk ana kubbe evresinde kk kubbeler eklinde imar edilmitir. Kubbe kasna dardan sekizgen, iten dairevi olup, bitki ve geometrik ekillerle ssldr. Pazar Camii: 14. Yzylda lhanllar tarafndan yaplm olan cami 1819 ylnda da onarm grmtr. Dikdrtgen eklinde imar edilen caminin zeri ahap at ile rtldr. Mihrab yzl ve mihrap nii kavislidir. Yal Camii: 1312 ylnda Sadk Bin Abdullah tarafndan yaptrlmtr. Sekizgen bir kasnak zerine oturan tronoplu bir kubbeye sahip olan caminin kubbesi kiremit ile rtl, ii ve d ta ve tula ile rldr. Kk bir minareye sahiptir. Trbeler : sa Baba Trbesi: Anadolunun fethi srasnda ehit olan sa Baba ve dier Trk mcahitlerin mezarlarn ve kk bir mescidi ihtiva eden kare eklinde bir trbedir. 1815 ylnda Haznedarzade Sleyman Paann torunu Memduh Bey tarafndan onarlmtr. eyh Seyyid Kutbittin Trbesi: Byk islam alimi Abdulkadir Geylani Hazretlerinin torunu eyh Seyyid Kutbittinin bulunduu bu trbe ve yanndaki mescidin 700 yllk bir gemii olduu tahmin edilmektedir. Ktahya inileriyle sslenmi bu eser yre halknn ilgi duyduu dini ziyaret yerlerindendir. Kldede Trbesi:Kldede nin Seyyid Kutbittin ve sababa ile beraber Samsuna geldikleri 1078 ile 116 yllar arasnda Seluklu Savalarnda bulunduklar sylenmektedir. Savata ehit dtkleri yerde de trbeleri bulunmaktadr. Kiliseler: talyan Katolik Kilisesi: 1885 ylnda yaptrlan kilise bir rahip ile almalarn srdrmekte olup, ziyarete aktr.
294

Sivil Mimari rnekler: Tahan: Sivil Osmanl mimarisinin gzel bir rnei olan bu eser, 17. Yy. sonlarna doru ina edilmi olan han iki katldr. Bedestan:Gen Osmanl devrine ait olan bu eser, bugn Bitpazar ad ile anlan antika ve eski eyalarn satld yerdir. Eski belediye Binas: Eski Belediye Bakanlarndan Merhum Gebilizade Necip Bey tarafndan 1913-1914 yllar arasnda yaptrlan binann d yz nye ta ile kaplanm ve yontma ve ssleme sanatnn gzel bir rneini tekil etmektedir. nc katn balkonunun kenarnda eski yaz gzel bir mermer kitabe mevcuttur. M.1.2. Krsal Alanlar M.1.2.1. Krsal Yerleme Deseni
l ve le Merkez Nfusu 1927 21,26 Bucak ve Ky Nfusu 78,74

ekil M.1.1927 Ylnda ehir ve Ky Nfus Oranlar (%) Kaynak: Mahalli dareler Mdrl, 2005

l ve le Merkez Nfusu 2000 52,54

Bucak ve Ky Nfusu 47,46

ekil M.2.2000 Ylnda ehir ve Ky Nfus Oranlar (%) Kaynak: Mahalli dareler Mdrl, 2005

295

Samsun ili merkez ile ile beraber 15 ileden oluur. Bu ilelerle ilgili baz saysal bilgiler aada verilmitir.
Tablo M.1.Saylarla le Ky Bucak ve Belediyeler:

lenin Ad Merkez Alaam Asarck Ayvack Bafra aramba Havza Kavak Ladik 19 Mays Salpazar Tekkeky Terme Vezirkpr Yakakent Toplam

Ky 91 53 28 30 114 120 80 84 56 22 32 38 58 139 12 957

Bucak 2 2 1 1 1 3 10

Belediye 11 1 1 1 5 5 3 1 1 3 1 4 10 3 1 51

Bal Belediyenin Ad Bykehir (Canik, Gazi, lkadm, Atakum) Atakent, atalam, Kurupelit,Taflan,Yenikent, Yeilkent Alaam Asarck Ayvack Bafra,etinkaya,Doanca,kizpnar,Kolay aramba,narlk,Dikbyk,Aacagney,Hrriyet Havza,Bekdiin,Ilca Kavak Ladik 19 Mays,Dereky,Yrkler Salpazar Tekkeky,Aainik,Bykl,Kutlukent Terme,Bazlama,Evci,Kocaman,Sakarl,Ambartepe,Glyaz,S tl, Hseyinmescit, Kozluk Vezirkpr,Gl,Narlsaray Yakakent

Kaynak: Mahalli dareler Mdrl, 2005

Tablo M.2. Genel Nfus:

1990 Genel Nfus Saym kesin sonular (*) l ve ileler GENEL TOPLAM 55. 00. 01. 02. 03. 04. 05. 06. 07. 08. 09. 10. 11. 12. 13. 14. SAMSUN Merkez Alaam Asarck Ayvack Bafra aramba Havza Kavak Ladik 19 Mays Salpazar Tekkeky Terme Vezirkpr Yakakent Toplam Toplam 56,473,035 369,285 43,162 16,716 24,300 153,701 128,589 62,504 32,949 26,757 28,236 28,268 48,730 84,887 102,503 10,620 1,161,207 ehir 33,656,275 304,176 12,097 1,488 5,375 65,600 38,863 17,962 5,745 8,061 6,212 5,504 11,351 20,381 20,633 3,914 527,362 Ky 22,816,760 65,109 31,065 15,228 18,925 88,101 89,726 44,542 27,204 18,696 22,024 22,764 37,379 64,506 81,870 6,706 633,845 2000 Genel Nfus Saym kesin sonular Toplam 67,803,927 437,189 37,490 18,267 24,275 157,010 131,194 53,512 27,371 22,041 25,820 25,113 50,476 82,608 106,139 10,632 1,209,137 ehir 44,006,274 363,180 11,950 1,926 5,650 83,733 49,189 19,385 7,871 9,098 8,928 6,303 15,071 25,052 23,211 4,707 635,254 Ky 23,797,653 74,009 25,540 16,341 18,625 73,277 82,005 34,127 19,500 12,943 16,892 18,810 35,405 57,556 82,928 5,925 573,883 Yllk nfus art hz Toplam 18.28 16.88 -14.08 8.87 -0.10 2.13 2.01 -15.53 -18.54 -19.38 -8.94 -11.83 3.52 -2.72 3.48 0.11 4.04 ehir 26.81 17.72 -1.22 25.79 4.99 24.40 23.56 7.62 31.48 12.10 36.26 13.55 28.34 20.63 11.77 18.44 18.61 Ky 4.21 12.81 -19.58 7.05 -1.60 -18.42 -9.00 -26.63 -33.29 -36.77 -26.52 -19.07 -5.42 -11.40 1.28 -12.38 -9.94

Kaynak: Mahalli dareler Mdrl, 2005

296

Tablo M.3.ller Bankas 16. blge Mdrlnn 2000-2001-2002 yllarnda Srdrlen projeler

Sektr 2000 Yl 2001 Yl mar Plan 1 1 Harita 17 11 Yap 9 8 me suyu 16 17 Kanalizasyon 14 21 Kat Atk 1 Kaynak: Samsun Bykehir Belediye Bakanl, 2005

2002 Yl 5 6 13 21

M.1.2.2. Arazi Mlkiyeti Bu konu ile ilgili bilgiler (E) Bal altndaki Toprak ve Arazi Kullanm blmnde incelenmitir. M.2. Altyap Bu konuyla ilgili ayrntl bilgiler Altyap, Ulam ve Haberleme" bal altnda incelenmitir. M.3. Binalar ve Yap eitleri M.3.1. Kamu Binalar M.3.2. Okullar Bkz. Ek-2 ksmnda M.3.3. Hastaneler ve Salk Tesisleri R blmnde anlatlmtr. M.3.4. Sosyal ve Kltrel Tesisler Samsun Bykehir mlkiyetinde, - Doupark Deniz Dolgu Sahasnda yer alan motel- restoran ve kafeterya vasfl Anakent Sosyal Tesisleri - Sahil yolunda yer alan Sevgi Gl- Sevgi Park- Sevgi Kafe peyzaj alan, - Sahil yolunda yer alan Yalova Gemisi Restoran ve Kafe - Deiim Sahnesi tiyatro ve gsteri salonu, bulunmaktadr.

297

Tablo M.4. Sosyal ve Kltrel Tesisler

ADET Konu Ktphane Kitap Okuyucu Gezici Ktphane Sit Alan Mze Mze Ziyareti Kltr Merkezi Tiyatro Merkezi Sinema Konservatuar Matbaa Yaynlana Gazete Yaynlanan Dergi Cami Din Grevlisi Kuran Kursu ocuk Ktphanesi Halk Ktphanesi Yaynlanan Gazete Yaynlanan Dergi 20 180.808 519.499 1 38 3 101.735 1 9 6 85 21 18 2.389 2.361 108 2 18 21 18

Kaynak: l Kltr ve Turizm Mdrl, 2005

Gezi ve Mesire Yerleri: Atakum Hava Alan Orman Fidanl Kurupelit ncesu Kocada Mesire Alan Hasky

Plajlar ve Kamp Yerleri: Karayollar Tesisleri DS Tesisleri Bayndrlk ve skan Mdrl Tesisleri Ky Hizmetleri 12.Blge Mdrl Tesisleri Beden Terbiyesi l Mdrl Tesisleri Meteoroloji Blge Mdrl Tesisleri DDY Kamp Kzlay Dinlenme Kamp

M.3.5. Endstriyel Yaplar M.3.6. Ger ve Hareketli Barnaklar lde ger ve hareketli barnak yoktur.

298

M.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amal Dier Yaplar G Blmnde anlatlmtr. M.3.8. Brolar ve Dkkanlar M.3.9. Krsal Alanda Yaplama M.3.10. Yerel Mimari zelikler Bu konu ile ilgili ayrntl bilgiler (G) Turizm bal altnda incelenmitir. M.3.11. Bina Yapmnda Kullanlan Yerel Materyaller lde bina yapmnda yreye zg bir yap malzemesi ve teknii kullanlmamaktadr. M.4.Sosyo-Ekonomik Yap M.4.1. Alanlar ve sizlik
Tablo M.5. Samsun linde alanlarn Sektrler tibariyle Dalm Sektr Tarm ve hayvanclkla ilgili hizmetler Ormanclk ve ilgili hizmet faaliyetleri Balklk, balk retme ve yetitirme Ham petrol ve doalgaz karm Balk ve balk rnlerinin ilenmesi ve saklanmas Bitkisel ve hayvansal sv ve kat ya imalat tlm tarm rnleri imalat Hazr ve hayvan yemleri imalat Frn rnleri imalat eker imalat Kakao, ikolata ve ekerleme imalat Dier gda maddeleri imalat Ttn rnleri imalat Hazr tekstil rnleri imalat Trikotaj rnleri imalat Giyim eyas imalat Ayakkab imalat Kereste ve parke sanayi Kat ve mukavva imalat Basm Eczaclk ve tpta kullanlan bitkiler Kimyasal rnlerin imalat Kauuk ve plastik rnleri imalat Cam ve cam rnleri imalat imento, kire ve al imalat

Sra 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25

Says 125 50 37 144 28 33 288 14 18 72 332 278 1393 19 205 583 189 397 28 28 234 11 213 160 85

299

Sra Sektr 26 Demir elik dkm 27 Metallerin dvlmesi, preslenmesi, basklanmas 28 Dier makine imalat 29 Gda, iecek ve ttn makineleri imalat 30 Silah ve mhimmat imalat 31 Elektrik datm kontrol cihazlar imalat 32 Tbbi ve cerrahi tehizat 33 Demiryolu ve lokomotifleri imalat 34 Mobilya imalat 35 Dier imalatlar 36 Elektrik retimi iletimi ve dalm 37 Gaz retimi ve datm 38 Bina inaat 39 Motorlu tatlarn sat 40 Toptan ticaret 41 Perakende ticaret 42 la, tbbi aletler 43 Dier perakende ticaret 44 Lokanta, kahvehane, yeme ime yerleri 45 Tamaclk 46 Dier ulatrma faaliyetleri 47 Telekomnikasyon 48 Arac kurulularn faaliyetleri 49 Sigorta ve yardmc faaliyetler 50 Bro makine ve tehizatn kiralanmas 51 Reklam hizmetleri 52 Bina temizleme faaliyetleri 53 Genel kamu hizmetleri 54 Salk, eitim, kltr hizmetleri 55 Devlet iin yaplan yardmc hizmetler 56 Savunma faaliyetleri 57 Kamu dzeni ve gvenlik faaliyetleri 58 lkretim hizmetleri 59 Orta retim hizmetleri 60 Mesleki orta retim hizmetleri 61 Yksek retim hizmetleri 62 Hastane hizmetleri 63 nsan sal ile ilgili dier hizmetler 64 Spor faaliyetleri 65 Evlerde yaptrlan hizmetler TOPLAM Kaynak: Kumrumu Mdrl, 2005

Says 1166 190 496 29 83 224 213 283 193 132 663 23 3601 543 505 1674 562 782 695 607 141 691 865 196 15 28 157 38 3995 10 113 89 391 214 217 657 310 30 118 323 26226

Tablo M.6. Vasfl ve Vasfsz sizlik Saylar 14360 Erkek Kadn Toplam Kaynak: Kumrumu Mdrl, 2005 5637 19997

300

Tablo M.7.sizlerin Vasflar Vasfl Vasfsz Toplam Kaynak: Kumrumu Mdrl, 2005 14297 5700 19997

M.4.2. Gler Samsun evre illerden g alan bir il olmasnn yannda ayn zamanda darya g veren bir ildir. 1990 yl nfus saym sonularna gre nfus art hz %0 8,77 iken bu rakam 2000 yl nfus saym sonularna gre %0 3,59 dur. Yine 1990 yl nfus saym sonularna gre kent nfusundaki art hz %0 50,24, krsal nfustaki art hz (-) %0 20,12 dir. 2000 yl nfus saym sonularna gre bu oran srasyla %0 11,14 ve (-) %0 12,52 dir. Burada gn krsal alandan kente olduu grlmektedir. Darya g ayn zamanda krsal alanda aktif gen nfusun azalmasna neden olmaktadr. M.4.3. Gebe iler (Mevsimlik) Blge ekonomisinde bulunmamaktadr. nemli olan baz i alanlarnn ektii gebe ii

M.4.4. Kent Toprann Mlkiyet Dalm Bilgi edinilememitir. M.4.5. Konut Yapm Sreleri Kentteki konut gereksinimini karlamak ve kentsel dnm projeleri kapsamnda Toplu Konut daresi Bakanl ile yaplan ortak giriimler sonucu ,obanl-Kamal, AdaletOdunpazar evresi, Hastaneba ve Selahiye Pazaryerleri evrelerinde konut yapmna balanmtr. Ayrca 200 Evlere ilikin almalar da srdrlmektedir. M.4.6. Gecekondu Islah ve nleme Blgeleri ay Mahallesinin bulunduu alanda Toplu Konut daresi Bakanl ile yaplan ortak giriimler sonucu , gecekondu alanlarnn slah almalarna balanarak, ay Mahallesi Kentsel Dnm Projesi ad altnda ehrimizdeki mevcut gecekondu blgelerinin slah yoluna gidilmektedir. Ayrca ehrimizde atl vaziyette bulunan alanlar da (Selahiye Semt Pazar ve Hastaneba Semt Pazar) ilimizdeki konut ihtiyacn karlamak ve bu blgelerin geliimine katkda bulunmak amac ile yine Babakanlk Toki ibirlii ile toplu konut alan olarak deerlendirilecektir.

301

M.5. Yerleim Yerlerinin evresel Etkileri M.5.1. Grnt Kirlilii 5216 sayl Bykehir Belediyesi Kanunu dorultusunda belediyemizin grev yetki ve sorumluluk alanlarndaki meydan, bulvar, cadde ve ana yollarn gzergahlarnda ve bu yerlere cephesi bulunan binalarda ehrin grsel estetii asndan kt grnm oluturulmamas iin ahslarn ve firmalarn ilan reklam ve tantm amacyla konulan pano, tantc ve benzerlerinin yol at grnt kirliliini ortadan kaldrlmas amacyla Bykehir Belediye Meclisimizin 25.11.2004 tarih ve 10 nolu karar ile reklam ilan ve tantm ynetmelii yaynlanarak yrrle girmitir. Ynetmelik gereince kentsel tasarm birimi oluturularak ilgili konularda incelemeler yaplp deerlendirilmesi salanmaktadr. M.5.2. Binalarda Ses zolasyonu Bilgi Edinilememitir M.5.3. Havaalanlar ve evresinde Oluturulan Grlt Zonlar (O) blmnde anlatlmtr. M.5.4. Ticari ve Endstriyel Grlt Ticari ve endstriyel nitelikli i yerleri sanayi blgelerinde kurulduklarnda i yeri ama ve alma ruhsatlarna ilikin ynetmelik gereince salk koruma band oluturulmas gerekmemektedir.Dier blgelerde ruhsat verilirken salk koruma band oluturulmaktadr.Endstriyel tesislerden kaynaklanan evresel grlt dzeyleri ynetmelikte belirtilen snr deerlerini aamaz, deerlerin almas halinde ilgili mevzuat erevesinde getirilen esaslar salamaya ynelik tedbirler alnr. M.5.5. Kentsel Atklar Samsun ilimizde hzl nfus art ve endstrilemenin etkisi ile birlikte nfus artmakta ve bunun sonucunda da retilen toplam p miktarnda ve kii bana den miktarda art olmaktadr. Kat Atklar kontrol ynetmelii gereince her trl atk ve artn evreye zarar vermeyecek ekilde dolayl ve dorudan bir biimde alc ortama verilmesi, depolanmas, tanmas, uzaklatrlmas ve benzeri faaliyetlerin yasaklanmas, evreyi olumsuz ynde etkileyebilecek olan tketim maddelerinin idaresini belli bir disiplin altna alarak, havada, suda ve toprakta kalc etki gsteren kirleticilerin hayvan ve bitki nesillerini, doal zenginlikleri ve ekolojik dengeyi bozmasnn nlenmesi ile buna ynelik prensip, politika ve programlarn belirlenmesi, uygulanmas ve gelitirilmesini amalamaktadr. Samsun Bykehir belediyemiz snrlar ierisinde 5216 sayl Bykehir Belediye kanunu gereince p toplama ii 1 ile 14 ilk kademe olmak zere 15 belediye tarafndan toplanmaktadr. Bykehir Belediye snrlar ierisinde oluan kat atklar ilk kademe belediyelerimizce toplanarak Ylanldere p istasyonuna gtrlmektedir. Yeni dzenli deponi alanmzn inaat ubat 2006 da tamamlanmtr. Mobil ekipman ve sterilizasyon
302

nitesi ilemleri tamamlandnda yeni sahamz hizmete alacak eski saha rehabilite edilecektir.

ekil M.3. Eski Kat Atk Dzenli Depolama Sahas Kaynak: Samsun Bykehir Belediye Bakanl, 2005

ekil M.4. Yeni kat Atk Dzenli Depolama Sahas Kaynak: Samsun Bykehir Belediye Bakanl, 2005

303

Dzenli Depolama Tesisi Genel Verileri

Genel Veriler
Atk retimi 2006 2011 2016 2021 127.000 133.000 139.000 146.000 ton veya 348 t/gn ton ton ton veya 400 t/gn

Depolama sahas yeri Toplam Depolama Sahas Kapasitesi Depolama sahasnn toplam Yzeyi letme Aamalarnn says 1. Aamann kapasitesi 2. Aamann kapasitesi 3. Aamann kapasitesi Oturmalar ncesi depolama sahasnda maksimum atk ykseklii

Samsun ehir Merkezine 18 km uzaklktaki Grgenda ky 2,775,000 m 20.7 ha (snrlarn i ksmnda) 3 646,650 m - yzey : 56.830 m (5 yl) 843,730 m (5 yl) 1,284,620 m (10 yl) 49 m

ekil M.5.Samsun Bykehir Belediyesi Kat Atk Dzenli Deponi Sahas Kaynak: Samsun Bykehir Belediye Bakanl, 2005

ekil M.6. Yeni kat Atk Dzenli Depolama Sahas Yerleim Plan Kaynak: Samsun Bykehir Belediye Bakanl, 2005

304

M.5.6. Binalarda Is Yaltm 3030 Sayl Yasa uyarnca alt kademe belediyeleri kendi yetki alanlarnda bulunduu iin binalarda s yaltmn denetlemektedir. Bayndrlk ve skan Bakanl'nca hazrlanan 'Binalarda Is Yaltm Ynetmelii' koullarna uyulmaktadr. M.6. Nfus M.6.1. Nfusun Yllara Gre Deiimi
Tablo M.8. A. 2004 Yl Nfusun Ya Gruplar Ve Cinsiyete Gre Dalm (Ocak 2004 - Aralk 2004)

305

Tablo M.8. B. 2004 Yl Nfusun Ya Gruplar Ve Cinsiyete Gre Dalm (Ocak 2004 - Aralk 2004)

Kaynak: l Salk Mdrl,2005

306

M.6.2. Nfusun Ya, Cinsiyet ve Eitim Gruplarna Gre Dalm

Tablo M.9. 2005 Yl Nfusun Ya Ve Cins Gruplarna Dalm

Kaynak: l Salk Mdrl,2005

307

Tablo M.10.Nfusun Eitim Durumu Ve Cinsiyete Gre Dalm (Ocak 2005 - Aralk 2005)

Kaynak: l Salk Mdrl,2005

308

Tablo M.11.2004 Yl Nfusun renim Durumu Okul anda Deil Okur-Yazar Deil Okur-Yazar lkokul Ortaokul Lise Yksekokul Kaynak: l Salk Mdrl,2005 11,34 9,36 10,85 42,50 10,46 11,09 4,40

ekil M.7. Nfus Piramidi Kaynak: l Salk Mdrl,2005

309

M.6.3. l ve lelerin Nfus Younluklar

Tablo M.12.Nfus Younluu ve Hane Bana Den Nfus

Kaynak: l Salk Mdrl,2005

310

M.6.4. Nfus Deiim Oran

Tablo M.13.Yllara Gre Hayati statistikler

Kaynak: l Salk Mdrl,2005 Tablo M.14.Doal Nfus Art Hz

Kaynak: l Salk Mdrl,2005

311

Tablo M.15.Kaba Doum Hz

Kaynak: l Salk Mdrl,2005

KAYNAKLAR: -l Milli Eitim Mdrl 2005 -19 Mays niversitesi 2005 -l Salk Mdrl 2005 -Kltr ve Tabiat Varlklar Koruma Kurulu Blge Mdrl 2005 -Bykehir Belediye Bakanl 2005 -Mahalli dareler Mdrl 2005 - Kurumu l Mdrl 2005

312

N. ATIKLAR N.1. Evsel Kat Atklar

2005 Yl Kat Atk Miktar

Ylanldere p istasyonun kantar verilerine gre 2005 ylnda oluan kat atk miktarlar; Yllk atk miktar Aylk atk miktar Gnlk atk miktar 91.068 t/yl 7.589 t/ay 252,9 t/gn

2000 yl nfus saym baz alnarak bulunan kii bana retilen ortalama atk miktarlar; Kii bana retilen yllk atk miktar Kii bana retilen aylk atk miktar Kii bana retilen gnlk atk miktar Mevsimlere gre oluan atk miktar ; Yaz mevsiminde oluan gnlk atk miktar 346 t/gn K mevsiminde oluan gnlk atk miktar 246 t/gn
Tablo N.1. 2005 Yl inde Samsun Genelinde Yaplan Atk Analizi Sonular; Gazi Belediyesi
ATIK CNS KAIT-KARTON CAM PLASTK AMBALAJ ATII METAL ORGANK ATIK TEKSTL TEHLKEL ATIK DER TOPLAM YZDE (%) 7,21 2,20 8,70 0,90 1,80 46,57 9,80 0,31 22,51 100

190,8 kg/kii/yl 15,9 kg/kii/ay 0,52 kg/kii/gn

lkadm Belediyesi
YZDE (%) 7,01 2,24 7,29 0,92 0,79 54,54 3,57 0,37 23,27 100

Atakum Belediyesi
YZDE (%) 20,30 4,68 6,9 7,27 0,26 45,24 1,01 1,84 12,50 100

Tekkeky Belediyesi
YZDE (%) 7,45 2,41 7,25 1,12 2,11 46,5 11,4 0,75 21,01 100

Kaynak:Samsun Bykehir Belediye Bakanl,2005

313

Tablo N.2.Ylanldere p Sahasna Atk Getiren Belediyelerin Aylk Atk Miktarlar (Ton/Ay) Ocak ubat Mart Nisan Mays Haziran 129 23 186 1.014 1.155 4 31 3.794 2.971 127 388 6 269 89 Temmuz 160 20 184 775 1.049 0 30 2.953 2.297 90 320 15 242 80 Austos 82 13 110 489 596 0 32 1.634 1.314 50 202 6 125 51 Eyll 65 19 154 694 727 0 23 2.461 2.125 88 311 1 126 51 Ekim 59 25 160 1.009 856 0 20 3.103 2.742 123 328 9 153 48 Kasm 49 21 141 960 747 0 21 3.116 2.368 94 276 8 129 17 Aralk 55 7 128 937 634 0 11 3.186 2.463 103 245 14 55 14 Toplam 846 206 1.647 9.119 9.112 36 275 32.732 27.481 1.014 3.422 78 2.110 707 88.875 135 109 88 111 189 73 60 1.575

53 30 41 57 66 Altnkum 16 6 12 21 24 Aainik 109 85 120 135 136 Atakent 705 384 604 708 840 Atakum 712 437 586 832 780 Canik 2 7 13 6 3 atalam 20 18 23 28 19 narlk 2.775 1.645 1.870 2.880 3.316 Gazi 2.312 1.642 2.103 2.419 2.725 lkadm 76 23 58 101 81 Kurupelit 282 192 216 299 362 Kutlukent 0 0 0 4 14 Taflan 232 131 175 239 234 Tekkeky 71 43 69 95 80 Yeilkent lk Kademe Belediyeleri Genel Toplam 173 178 143 182 134 Dier Kaynak:Samsun Bykehir Belediye Bakanl,2005

Merkez ilk kademe belediyelerinde retilen kii bana den aylk atk miktar; Atakum Kii bana retilen atk miktar Canik Kii bana retilen atk miktar Gazi Kii bana retilen atk miktar lkadm Kii bana retilen atk miktar 17,3 kg/kii/ay 14,4 kg/kii/ay 18,4 kg/kii/ay 19,3 kg/kii/ay

314

Tablo N.3. 2005 Yl Samsun l ve le Topra,naat Ve Yknt Atk Miktar BELEDYE ADI

Belediye Bakanlklarndan Temin Edilen Hafriyat

HAFRYAT TOPRAI,NAAT ve YIKINTI ATIK MKTARI (2005 YILI)

BYKAHR BELEDYES CANK BELEDYES LKADIM BELEDYES GAZ BELEDYES ATAKUM BELEDYES ARAMBA BELEDYES HAVZA BELEDYES KAVAK BELEDYES LADK BELEDYES 19 MAYIS BELEDYES SALIPAZARI BELEDYES TEKKEKY BELEDYES -Evci Bld. TERME BELEDYES -Kocaman Bld. VEZRKPR BELEDYES YAKAKENT BELEDYES BAFRA BELEDYES ALAAM BELEDYES ASARCIK BELEDYES AYVACIK BELEDYES

------------20.000 m3//yl 90.000 m3//yl 220 m3//yl ------14.000 m3//yl 300 m3//yl ------40.000 ton/yl ----------30 m3//yl 1700 m3//yl -----2.458,2 m3//yl 16.500 m3//yl ------1.800 m3//yl 31.600 m3//yl

Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

N.2. Tehlikeli Atklar

Tehlikeli Atk reten Tesisler Listesi

Tablo N.4. Madenlerin Aranmas, karlmas, letilmesi, Fiziki Ve Kimyasal leme Tabi Tutulmas Srasnda Ortaya kan Atklar FRMA ADI ATIK ADI L T.ATIK G.KAZANIM BERTARAF SATILAN BRM Arlar Toprak Tula Kr Adet/yl 18.000 9.000 9.000 San.Tic.A Ladik imento Karsan Kire Atk Yoktur. Akkisan Kire Atk Yoktur. Burak Lastik Hurda apak Kg/yl 875 Lisanssz firmaya satyor.

Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

315

Tablo N.5. Tarm, Bahvanlk, Deniz rnleri retimi, Ormanclk, Avclk Ve Balklk, Gda Hazrlama Ve leme Sonucu Ortaya kan Atklar FRMA ADI ATIK L T.ATIK G.KAZANIM BERTARAF SATILAN ADI BRM Kardez Su r.San.Tic. Ltd.ti. Bayramolu Atk Balklk yoktur beyan mevcut Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005 Tablo N.6. Ahap leme, Sunta Ve Mobilya retimi, Selloz, Kat Ve Karton retiminden Kaynaklanan Atklar
FRMA ADI Fethi Ylmaz ve Oullar Kereste San. Durapay Mobilya Dou Okul Yaynlar Tic. Akkurt n.Mak. Veziraa Vezirkpr Orman rnleri ATIK ADI Atk yoktur beyan mevcut Cevap verilmedi Boya Filtresi L BRM T.ATIK G.KAZANIM BERTARAF SATILAN

Adet/yl

12

zaydaa bavuru formu gnderildi.

Form bo gnderildi.

Atklarn yakacak olarak kullanld beyan edildi.

Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005 Tablo N.7.Deri Krk Ve Tekstil Endstrisi Atklar FRMA ADI ATIK ADI L T.ATIK G.KAZANIM BRM Epica Elif Polyester p Kg/yl 1.500 Atklarn koltuk Tekstil Atklar minderi ve gvertr imalatnda kullanld beyan edildi Ylro nter. Form bo Giyim San. gnderildi. KPA Form bo gnderildi. HALISA Metal atklar hurdacya verdii ve at olmad beyan mevcut. Yaam Spor Kuma Ton/yl 1900 paras p 20 ne atklar 1 Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

BERTARAF

SATILAN

ahsa veriliyor ahsa veriliyor pe atlyor.

316

Tablo N.8. Astarlarn (Boyalar, Vernikler Ve Vitrifiye Emayeler) Yapkanlar, Yaltclar Ve Bask Mrekkeplerinin retim, Formlasyon Tedarik Ve Kullanmndan (FTK) Kaynaklanan Atklar FRMA ADI Yldz Entegre Aa San.Tic. ATIK ADI L BRM T.ATIK G.KAZANIM BERTARAF SATILAN

Bo form gnderdi. Atm yoktur beyan mevcut. Gesan Boya Kg/yl 600 Yatrm A amuru Aygaz Boya Ton/yl 22.616 22.616 amuru, Ton/yl 0.500 kark tehlikeli atk, Ton/yl 0.005 tbbi atk, Ton/yl 0.0168 atk Ton/yl 2 kartu/toner, artma kek atklar Karadeniz Cevap tpgaz gelmedi Milengaz Yaz yazld Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

600 -

Tablo N.9. Fotoraf Endstrisinin Atklar FRMA ATIK L T.ATIK G.KAZANIM ADI ADI BRM Foto Bahri Atk yoktur beyan mevcut Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

BERTARAF

SATILAN

317

Tablo N.10. Isl lemlerin Atklar FRMA ATIK ADI L T.ATIK ADI BRM 19 Mays Su Ton/yl 1.250 Proje Yatrm Oyak Agrega Ton/yl 200 Beton Ya Ton/yl 4

G.KAZANIM Hibe Hibe

BERTARAF 1.250 Lisansl firmaya verildiine dair yaz yazacaklar. Lisansl firmaya verildiine dair yaz yazacaklar.

SATILAN -

Uzunlar Oto YibitaLafarge Karkusan Betonta

Cevap gelmedi Atk ya Curuf Filtre tozu Agrega imento Motor ya Atklar tekrar ilenerek kullanlyor. Cevap gelmedi Atk yoktur beyan mevcut Atk yoktur beyanna karlk tekrar yaz yazld. Kum

Kg/yl Ton/yl Ton/yl Ton/yl Ton/yl Ton/yl

180 20 10 354 6 1400

Camvit Star cam Mozaik stn Avize Eti Bakr

As elik Dkm

Reklanasyon 350 ton Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

Ton/yl

750

400 ton Dolgu

Tablo N.11. Metal Ve Dier Materyallerin Kimyasal Yzey lemi Ve Kaplanmas Ve Demir Madeni Dndaki Hidro-Metalrjinin Yol At Atklar FRMA ADI Nevsam ATIK L T.ATIK G.KAZANIM ADI BRM Cevap gelmedi Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005 BERTARAF SATILAN

318

FRMA ADI Bahadr A

Tablo N.12. Metallerin Ve Plastiklerin Biimlenmesi Ve Fiziki Ve Mekanik Yzey lenmesi Atklar ATIK ADI L T.ATIK G.KAZANIM BERTARAF SATILAN BRM Makine ya Lt/yl 350 350 Demir tala Cevap gelmedi Bo form gnderdiinden tekrar yaz yazld. Metal tala Cevap gelmedi Cevap gelmedi Atk yoktur beyan mevcut. Bo form gnderdiinden tekrar yaz yazld. Atk yoktur beyan mevcut. Atk yoktur beyan mevcut. Atk yoktur beyan mevcut. Kg/yl 850 850

Canik 55 Delsan Canas Makine Semsan Pompa Anadolu Is ziler Plastik Samsun Bakr Boru Burak Lastik rnleri Emek Lastik Poelsan Tor Lastik

Ton/yl

10

-(tekrar yaz yazld)

Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

319

Tablo N.13. Listede belirtilmeyen atklar

FRMA ADI Ulatrma Blge Mdrl ler Otomotiv ATIK ADI Cevap gelmedi Ya filtresi Atk motor ya Borsan Elektrik Atk yoktur beyanna karlk tekrar yaz yazld. Kontamine plastik ambalaj HC ieren metal ileme amuru Kontamine sv ya t. madde ieren saha ii endstriyel atksu artma amuru Atk yoktur beyanna karlk tekrar yaz yazld. Motor ya Hidrolik ya Motor ya Adet/yl Ya filtresi Kamer Otomotiv Ses otomotiv ler BMC Motor ya Toyota Derindereler zon otomotiv Citren Opel Reis Ya filtresi Onur Otomotiv Motor ya Lt/yl 5000 1000 4000 Ya filtresi Atk ya Motor ya Atk filtre Ya filtresi Atk ya Adet/yl Lt/yl Lt/yl Kg/yl Adet/yl Lt/yl Adet/1.5 ay 300 600 4800 350 37 Ton/yl Atk ya Ya filtresi Atk ya Adet/yl Lt/yl Lt/yl 200 100 1000 (tekrar yaz yazld) 1000(tekrar yaz yazld) 600 4800 8600 8600 324 Adet/yl Lt/yl 30 1000 1000 (lisansl firmaya verilmesi iin yaz yazld) L BRM T.ATIK G.KAZANIM BERTARAF SATILAN

TOTAL

Ton/yl Ton/yl Ton/yl

640(izayda) 1.115(izayda) 4.551

4.551

640(izayda) 1.115(izayda) -

Petrol Ofisi A

Kg/yl

17.880

17.880 (izayda)

Kye Ynelik Hizmetler Mdrl DS Mengerler Otomotiv Asal Otomotiv

Ton/yl Ton/yl Ton/yl

2 2 18

(lisansl firmaya verilmesi iin yaz yazld) 18 (tekrar yaz yazld) -

Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

320

Tablo N.14. nsan Ve Hayvan Salna Ve/Veya Bu Konulardaki Aratrmalara likin Atklar (Dorudan Sala likin Olmayan Mutfak Ve Restoran Atklar Hari) FRMA ADI Ruh Sal Hastanesi Gs Hastalklar Doumevi Di Hekimlii Mehmet Aydn Devlet Hastanesi ATIK ADI 2. banyo sular Farmastik ila Rntgen suyu Atk yoktur beyan mevcut. Rntgen suyu Tbbi atk Tbbi atklar la atklar Tb.artm atklar Rntgen banyo sular Kullanlm piller Enfeksiyonel atk Evsel atk g.kazanm atklar Amalgam Banyo suyu L BRM Lt/yl Adet/yl Lt/yl T.ATIK 200 330 720 G.KAZANIM Kanalizasyon yakma -(tekrar yaz yazld) 720 BERTARAF SATILAN

Lt/yl kg/yl Ton/yl Kg/yl Kg/yl Lt/yl Kg/yl kg/yl ton/yl ton/yl

500 1300 90 100 250 1750 200 700 216 100

1750 -

Az ve Di Sal Veterinerlik

Gr/yl Lt/yl

50 40

40

Atk yoktur beyanna karlk tekrar yaz yazld. Adeka Atk yoktur eklinde beyanda bulunmu. Samsun Tbbi Atk Kg/yl 3000 Asker T.Madde Lt/yl 2.190 Hastanesi ieren yada T.maddeden oluan Kg/yl 0,1 kimyasallar Amalgam atklar Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

3000 1500 0,1

Lisanssz firma Lisanssz firma Lisanssz firma

321

Ayrca ilimiz Alaam Terskrk kynde atk varillerin depoland bir depo bulunmaktadr. limizde ilk atk variller 1988 ylnda Samsun ili Alaam ilesi sahillerinde bulunmu olup daha sonraki tarihlerde tm Karadeniz sahillerinde atk varillere rastlanmtr. Ancak bu atk variller youn olarak Samsun ve Sinop il snrlar iindeki sahillerde ortaya kmtr. 1988 ve 1992 yllar arasnda Samsun limiz sahillerde bulunan variller mahalli imknlarla belirli yerlerde toplanarak muhafaza altna alnmtr. 1992 ylnda atk varil deposu ina edilmi ve atk maddeler ieren variller bu depoya nakledilmitir. 1988 ve 1992 yllar arasnda limiz sahillerinde bulunan varillerin geici depo yerleri ve bu depolara konulan atk varil saylar aada tablo halinde verilmitir.

Tablo N.15. Geici Depolar Ve Atk Varil Miktarlar (1988-1992) Geici depo yeri Samsun Salk Mdrl tamirhanesi Bafra Emenli Ky Alaam Terskrk Ky Alaam Gkn Ky TOPLAM Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005 Atk varil says 28 68 88 26 210

limizin eitli yerlerinde geici depolanan toplam 210 adet varil 1992 ylnda atk varil deposu ina edildiinde bu depoya nakledilmitir. 1992-1993 yllar arasnda limiz ile Karadenize kys bulunan dier baz illerde atk variller sahile vurmaya devam etmi olup bu varillerin kt yerler ve varil saylar Tablo N.5.de verilmitir.
Tablo N.16. Atk Varil kan Yerler Ve Saylar (1992-1993) Atk varil bulunan sahiller Trabzon ili sahili Giresun ili sahili Samsun ili Terme lesi sahili TOPLAM Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005 Atk varil says 14 6 1 21

1993-2003 yllar arasnda da belirli zaman aralklaryla Samsun il merkezi sahilinde de toplam 7 adet atk varil bulunmu olup bu varillerde bulunduklar tarihte atk varil deposuna nakledilmitir.Depoda bulunan variller ve nakledili yllar Tablo 3 de verilmitir.
Tablo N.17. Yllar Ve Varillerin Depoya Nakledilileri (1988-2003 ) Atk varil bulunan sahiller 1988-1992 (1992 ylnda) 1992-1993 (1993 ylnda) 1993-2003 2003-2004 TOPLAM Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

Atk varil says 210 21 7 3 241

322

Depo betonarme ekilde ina edilmi olup, deponun ii szacak atk sular toplamak amacyla kanallarla evrilmitir. Depodan darya herhangi bir sznt bulunmamaktadr. Sivil Savunma Arama Kurtarma Birliince atk varil deposunda yaplan lmler sonucunda radyasyon tespit edilmemitir. Variller bulunduklar ekilleri ile depoya nakledilmi olup, varillerin doal deiimi dnda herhangi bir dejenerasyon bulunmamaktadr N.3. zel Atklar N.3.1. Tbbi Atklar Tbbi atklarn tehlikeli ve hastalk yapc etkilerinden evreyi ve insan saln, atklarn oluumundan yok edilmesine kadar geen srede korumak olduka nemlidir. Havada, suda ve toprakta kalc zellik gsteren ve ekolojik dengeyi bozan bu atklarn retimi, tanmas, depolanmas ve yok edilmesine ilikin zel nlemler alnmas gerekmektedir. Gelimi lkelerde olduu gibi lkemizde de tbbi atklarn toplanmas ve yok edilmesiyle ilgili 20 Mays 1993 tarihli ve 21586 sayl resmi gazetede yaynlanm bir ynetmelik mevcuttur. Ynetmelie gre tbbi atklarn kaynaklar aadaki ekilde sralanabilir. a) Hastanelerden, b) Tp, di hekimlii ve veteriner hekimlik eitimi veren ve aratrma yapan kurululardan, c) Kan ve kan rnleri ile ilgili alma yapan tm merkez ve istasyonlardan, d) Tbbi tahlil laboratuarlarndan, e) Deney hayvanlarnn kullanld laboratuarlardan f) Salk ocaklarndan, atk karan muayenehaneler ve polikliniklerden, di hekimi kliniklerinden ve revirlerden, g) Kk ameliyat ve benzeri mdahalelerin yapld tp ve veteriner muayenehanelerinden, h) Bulac hastal olanlarn tedavi olduklar veya diyaliz, aspiratr gibi aletlerin kullanld kliniklerden, ) Benzeri tbbi atklarn oluabilecei seyyar salk birimlerinden, i) Eczane ve ila depolarndan, j) Benzer dier kurululardan, limizde salk kurulularndan kaynaklanan tbbi atklar Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmeliine uygun olarak kaynanda ayr toplanmakta ve depolanmaktadr. Fakat, berteraf aamasnda ilimizde u anda tm atklarn topland Ylanldere mevkiinde depolanmaktadr. Tbbi atklar iin ayr bir bertaraf yntemi kullanlmamaktadr. Yapm almalar devam eden yeni dzenli depolama alannda tbbi atklar iin ayr bir nitenin olmas planlanmaktadr.

323

Tablo N.18. Salk Kurulularndan Oluan, Belediyeler Tarafndan Toplanan Ve Bertaraf Edilen Tbbi Atk Miktarlarnn BELEDYE ADI YILLIK TOPLAM MKTAR

Bykehir Belediyesi Alaam Belediyesi Asarck Belediyesi Ayvack Belediyesi Bafra Belediyesi aramba Belediyesi Havza Belediyesi Kavak Belediyesi Ladik Belediyesi 19 Mays Belediyesi Salpazar Belediyesi Tekkeky Belediyesi Terme Belediyesi Vezirkpr Belediyesi Yakakent Belediyesi
Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

2000 Kg/gn 3000 Ton/yl 780 Kg 150 Kg 120 Ton 82.860 Kg 208 M3 4000 Kg 1300 Kg 960 Kg 96 Poet 1500 Kg Bildirmemitir. 80 Ton Bildirilmemitir.

N.3.2. Atk Yalar Ynetmelik kapsamnda evre ve Orman Bakanl tarafndan atk ya reticilerine tebligat yaplarak yllk ortalama atk ya miktarlar belirlenmi, ynetmelikte belirtilen zellikte konteynrlarda biriktirilmesi gerektii ve lisansl tesislerle anlaarak bertarafnn salanmas gerektii tebli edilmitir. Bu dorultuda; denetimler yaplarak hazrlanan tebligatlar tebli edilmi ve hazrlanan liste Bakanla sunulmutur.

324

Tablo N.19.Atk Ya reten Tesisler Listesi TESSN ADI ADRES Gazi Belediyesi Bakanl Gazi Belediyesi Makine kmal Mdrl lkadm Belediyesi Bakanl lkadm Belediyesi Teknik ler Md. Bykehir Belediyesi Bakanl Makine kmal Bakm Onarm daire Bk.tesileri DLH Makine kmal Bamhendislii Onur Otomotiv Tic.San.A.(Renault Yetkili Servisi) Samsun Ordu Karayolu 4.km DS 7.Blge Mdrl Makine malat Donatm ve ube Mdrl Kye Ynelik Hizmetler Mdrl Kye Ynelik Hizmetler Mdrl Binas Eti Bakr A. Eti Bakr A. Citroen Oksan Otomotiv Ltd.ti. Kirazlk Mahallesi Atatrk Bulvar No:121 Isuzu Oto Fenler Samsun Merkez Kamer Otomotiv Hunda Yetkili Servis Samsun Ordu Karayolu 8.km Otoko Otomotiv Tic.ve San.A. Kutlukent ler Otomotiv BMC Yetkili Servisi Organize Kava Kutlukent Mengerler Oto Tic.ve San.A. Karadeniz Motorlu Aralar aramba karayolu 12.km Toyotasa Derindere Tic.Oto San.ve Tic.A. Atatrk Bulvar No:198 Kutlukent Birmod Birleik Motor San.A. Kutlukent Glhan Petrol ve San.Tic. Ltd.ti. Kale Mah.Namk Kemal cad.No:6 Sahil Gvenlik Karadeniz Blge Komutanl Sahil Gvenlik Karadeniz Blge Komutanl Total Oil Trkiye A. Samsun Terminali Ses Otomotiv Tic.ve San.LTD.T. Samsun Ordu karayolu 6.km Honda Karot Motorlu Aralar Tic.ve Yatrm Ltd.ti Atatrk Bulvar No:598/B Reis Otomotiv Tic.ve San.A. Ordu Karayolu 2.km Karayollar 7.Blge Mdrl Makine kmal Bamhendislii Nissan Asal Otomotiv San.ve Tic. A. Toybelen Mah.Ankara Cad.No:580 Yeilkent zn Otomotiv Wolswagen yetkili servisi Kutlukent Aygaz Anonim irketi Kirazlk Mevki rnek sanayi Sitesi Petrol Ofisi Samsun Tesisat Mdrl 55002 Kutlukent Yibita Lafarge OA. Yeilkent Borsan Organize San.Bl.No:34 Samsun Makine Sanayi A. OSB.necipbey Cad.No:33 Halsa Hal San.ve Tic.Ltd.ti. Vali Erdoan Cebeci Bul.No:17 ziler Plastik rnleri San. ve Tic. Ltd.ti. Vali Erdoan Cebeci Bul.No:15 Ylro Interrasyonal Giyim San.ve Tic.Ltd.ti. Organize San.Bl. Nev-Sam OSB.Dkmcler Sitesi 11.sok.No:137 Lider Makine San.ve Tic.Ltd.ti. 19 Mays Sanayii Sitesi Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atk Yalar Ynetmelik kapsamnda evre ve Orman Bakanl tarafndan isimleri gnderilen tesislere tebligat yaplarak yllk ortalama bitkisel atk ya miktarlar belirlenmi, ynetmelikte belirtilen zellikte konteynrlarda biriktirilmesi gerektii ve lisansl tesislerle anlaarak bertarafnn salanmas gerektii tebli edilmitir.

325

Tablo N.20. Bitkisel ve Hayvansal Atk Ya reten Tesisler Listesi TESSN ADI C Bar Renk Mstakil Elence Yeri z alayan Mis Otel Maarif Otel Byk Sultan Yafeya Otel Vidinli Otel avuolu Otel Yipet Rize Metro North Pont Vidinli Prestij Byk Samsun Oteli Dilan Karadeniz Sahil Tesisleri ADRES 19 Mays M.Kamil C.No:40 SAMSUN Kldede M.Atatrk Bul.No:656 SAMSUN Atatrk Bulvar No:608 SAMSUN Byk Camii M.Camikebir C.No:1 BAFRA maret M.Hamamst S.HAVZA nn M.Enerji S.No:6 HAVZA Cumhuriyet Meydan SAMSUN Cumhuriyet C.No:7 SAMSUN Tekkeky 19 Mays M.SAMSUN

Erikler Mev.Namazl Ky.ARAMBA Harman Mev.Dalbahe Ky.ARAMBA Kale M.Atatrk B.No:594 SAMSUN Grgen Yatak Ky.Bakcak Mev.SAMSUN Liman Sahas Kale M.Atatrk B.No:629 SAMSUN Adnan Menderes B.No:17 ATAKUM Adnan Menderes Sahil B.No:269 ATAKUM Mahmutlu Ky.Samsun-Ankara K.yolu 30.km Samsun Havana Lokantas KAVAK kinci Bahar Ocakba Restaurant Atatrk Bulvar No:122 SAMSUN Mavi-Yeil Ocakba Atatrk Bulvar No:112 SAMSUN Cumhuriyet Lokantas Saathane Meydan eyh Hamza S.No:3 SAMSUN 19 Mays iftlik Mevkiistiklal C.No:102 K:2 D.Rama Lokantas SAMSUN Krfez Krfez Mah.No:15 Kurupelit SAMSUN timat Balk Lokantas 19 Mays M.Cumhuriyet C.No:76 SAMSUN Cumhuriyet Mey. Orta M.Belediye Pas. Grand Saray ARAMBA Evci Ky Mili Mevkii Samsu-Ordu K.yolu Okumu TERME Cibran Hrriyet M.stiklal C.No:62 SAMSUN Doanay Turistik Tes.Kol.ti. Samsun Ordu yolu 61.km TERME Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

N.3.4.

Pil ve Akler

31/08/2004 tarih ve 25569 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle giren Atk Pil ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmeliinin Amac; pil ve akmlatrlerin retiminden balayarak nihai bertarafna kadar; a) evresel adan belirli kriter, temel koul ve zelliklere sahip pil ve akmlatrlerin retiminin salanmasna, b) nsan salna ve evreye zarar verecek ekilde dorudan veya dolayl olarak alc ortama verilmesinin nlenmesine, c) Etiketleme ve iaretleme ile pil ve akmlatr rnlerinin kalite kontrolnn, ithalatnn kontrolnn ve ierdii zararl madde miktarnn kontrolnn salanmasna, d) thalat, ihracat ve transit geilerine ilikin esaslarn belirlenmesine, e) Ynetiminde gerekli teknik ve idari standartlarn salanmasna,
326

f) Zararl madde ieren pil ve akmlatrlerin retilmesinin, ihracatnn, ithalatnn ve satnn nlenmesine, g) Atk pil ve akmlatrlerin geri kazanm veya nihai bertaraf iin toplama sisteminin kurulmasna ve ynetim plannn oluturulmasna ynelik prensip, politika ve programlarn belirlenmesi iin hukuki ve teknik esaslar dzenlemektir. Atk Pil Ve Akmlatrlerin Kontrol Ynetmelii Beinci Blm Akmlatr Geri Kazanm Tesislerine n Lisans ve Lisans Verilmesi Madde 22 Gereince Karkusan Kurun ve Kurun Mamlleri malat ile Arslan Metal San.ve Tic. iletmelerinin evre ve Orman Bakanlna lisans bavurusunda bulunmalar iin yazmalar yaplmtr. Ayrca Bykehir Belediye Bakanl ile Buhara Oto Elektronik n.Teks.Nk.San.Tic.A.. ile anlama yapm olup bu dorultuda ehrin belirli noktalarna Atk Pil Kumbaralar Yerletirilmi olup bu noktalar ; ATAKUM BELEDYES 1.Atatrk Bulvar lkadm renci Yurdu Girii 2.Adnan Menderes Bulvar lkadm Kz renci Yurdu aguapark n LKADIM BELEDYES 3.Cumhuriyet Meydan Otopark st 4.stiklal Caddesi 23 Nisan lkretim Okulu n 5.Gazi Caddesi Site Cami Yan 6.Bykehir Belediye Bakanl n CANK BELEDYES 7.Karyaka Mah.Mekke Sok.elikler Market n 8.Cengiz Topel Cad.Kuvai Milliye Kava 9.G.Osman Paa Mah. ehit Mesut Birinci Cad. Muhtarlk n KURUPELT BELEDYES 10.Kurupelit Toplu Konutlar Konteyner Merkezi 11.19 Mays niversitesi Fen Fakltesi n GAZ BELEDYES 12.Gazi- Duruehir Sitesi 13.100.Yl Bulvar 14.Lise Cad.Otobs Dura 15.Yeni Sahil Yolu Hayvanat Bahesi ndr. N.3.5. Cips ve Dier Yakma Frnlarndan Kaynaklanan Kller limizde bulunmamaktadr
327

N.3.6. Tarama amurlar limizde bulunmamaktadr N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atklar l genelinde bu atklar ayr olarak toplanarak geri kazanm yaplmamaktadr. N.3.8. Kullanm mr Bitmi Aralar limizde kullanm mr bitmi aralar iin, trafik ube mdrlnden ncelikle kaytlar silinmekte ve hurdaya ayrldna dair yazs verilmektedir. Hurdaya ayrlm olan ara ahs mal olduundan dolay ahslar bertarafn farkl ekilde yapmaktadrlar. N.4. Dier Atklar N.4.1. Ambalaj Atklar Ambalaj ve Ambalaj Atklar Kontrol Ynetmelii 30/07/2004 tarih ve 25538 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmitir. Ynetmelik; kullanlan malzemeye (plastik, metal, cam, kat-karton, kompozit ve benzeri) ve kaynana (evsel, endstriyel, ticari, iyeri) baklmakszn lke iinde piyasaya srlen btn ambalajlar ve ambalaj atklarn kapsar. 30/07/2004 tarih ve 25538 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Ambalaj ve Ambalaj Atklar Kontrol Ynetmelii kapsamnda evre ve Orman Bakanlndan GZE TCARET (ay sokak No:6 Kerimbey KUTLUKENT/SAMSUN )e ait ambalaj at toplama ayrma tesisine Ambalaj At Toplama-Ayrma Tesisi N LSANS verilmitir. l genelinde 200 m2 den byk kapal alana sahip maaza, market, spermarket, hipermarket ve benzeri sat yerlerinin isimleri: Galeria A., Ykm A., Bursa Pazar, Supermark Market, Kitapl Hazr Giyim (Benetton), Pnar Market, Gima,Kaya Market, nar Market, Akyz Market, Bim A.., l Emniyet Mdrl Marketi, etinkaya A., Migros A., Datanlar Market, hlas A., Yeil Bursa Pazar, ar Maazas. Ynetmelik kapsamndaki ambalaj atklarnn kaynanda ayr toplanmas iin belediyeler, ekonomik iletmeler veya yetkilendirilmi kurulular arasnda koordinasyonu salamak iin yazmalarmz ve denetimlerimiz devam etmektedir. l snrlar iinde faaliyette bulunan ambalaj reticilerini, piyasaya srenleri ve sat noktalar tespit edilerek Ynetmelik dorultusunda tebligatlar hazrlanm, bu dorultuda Organize Sanayi Blgesinde faaliyette bulunan fabrikalarda denetim yaplm ve Bakanlktan lisans alm firmalarla iletiime gemeleri iin almalarmz devam etmektedir. N.4.2. Hayvan Kadavralar lde bu tr atk oluturan tesisler yoktur.
328

N.4.3. Mezbaha Atklar Mezbaha atklar belediye p sahalarna verilmektedir. Sv atklar ise kanalizasyona verilmekte veya artmaya tanmaktadr. N.5. Atk Ynetimi plerin toplanmas, depolanmas veya bertaraf edilmesine kadar tm hizmetlerin bir plan erevesinde ele alnmas ve ncelikle bu atklarn deerlendirilmesi veya geri kazanlmasna evreyle uyumlu atk ynetimi denilmektedir. limizde atklar belediyeler tarafndan toplamakta ve bertaraf edilmektedir N.6. Kat Atklarn Miktar ve Kompozisyonu
Tablo N.20. Kat Atklarn Miktar ve Kompozisyonu
Belediyenin Ad Bykehir Belediyesi Miktar 400 ton /gn Kompozisyonu % 42 Organik, % 9,6 Kat, % 6,5 Cam, % 3.2 Metal, % 10,7 Plastik, %5 Kl %23 Dier % 65 Organik, % 10 Kat, %1 Cam, %1 Metal %5 Plastik, %18 Kl % 70 Organik, % 10 Kat, %5 Cam, %15 Metal %80 organik %5 kat %1 cam %4 metal %3 plastik %7 kl %2 cam %28 plastik %20 kl %40 dierleri %80 organik %10 kat %10 plastik ve kl %25 organik %02 kat %01 cam %2 metal % 4 dierleri %8 kl -

19 Mays Belediyesi Bafra Belediyesi Alaam Belediyesi

35 ton/gn 180-210 ton/gn 4 ton/gn

Yakakent Belediyesi

2,5 ton/gn

Kavak Belediyesi Vezirkpr Belediyesi Havza Belediyesi Ayvack Belediyesi

5 ton/gn 6 ton/gn 10 ton/gn 2 ton/gn

Salpazar Belediyesi

1,5 ton/gn

Terme Belediyesi Asarck Belediyesi Ladik Belediyesi

1,5 ton/gn 1 ton/gn 11kg/gn

aramba Belediyesi Tekkeky Belediyesi

69 ton/gn Bykehir Belediyesine veriyor.

329

N.7. Kat Atklarn Biriktirilmesi, Toplanmas, Tanmas ve Aktarma Merkezleri Kat atklar Belediyeler tarafndan toplamakta ve bertaraf edilmektedir. Transfer istasyonu bulunmamaktadr.
Tablo N.21.Kat Atklarn Toplanmasnda Kullanlan Aralarn Belediyelere Gre Dalm BELEDYENN ADI ARA SAYISI Bykehir Belediyesi Toplama alt kademe belediyelerince yaplyor 19 Mays Belediyesi 2 adet sktrmal p kamyonu, 2 adet traktr, p kutular ve konteynrlar, 66 m3lk Semitrayler Bafra Belediyesi 11 adet sktrmal p kamyonu, bir adet vidanjr, 2 adet sprge, 1 adet traktr, 1 adet paletli dozer Alaam Belediyesi 4 adet sktrmal p kamyonu Yakakent Belediyesi 1 adet p kamyonu Kavak Belediyesi 1 ara Vezirkpr Belediyesi 4 adet vidanjr, 1adet traktr Havza Belediyesi 3 sktrmal kamyon, 1 traktr Ayvack Belediyesi 1 adet p toplama arac Salpazar Belediyesi 1 adet p toplama arac Terme Belediyesi 2 adet p toplama arac Asarck Belediyesi 1 adet veco p arac Ladik Belediyesi 2 sktrmal kamyon, 1 traktr aramba Belediyesi 6 adet 10tonluk kamyon, 2 adet tank arac, 1 adet kepe Tekkeky Belediyesi Bykehir Belediyesine veriyor. Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

N.8.Atklarn Bertaraf Yntemleri N.8.1. Kat Atklarn Depolanmas limizde kat atklar vahi depolama yntemiyle bertaraf edilmektedir. Kat atklarn bertaraf yntemleri ve yerleri aada tablo N.22de verilmitir.

330

Tablo N.22. Kat Atklarn Bertaraf Yntemleri ve Yerleri

BELEDYENN ADI ATIK MKTARI BERTARAF YNTEM

Bykehir Atakum Canik Gazi lkadm Alaam Asarck Ayvack Bafra aramba Havza Kavak Ladik 19 Mays Salpazar Tekkeky Terme Vezirkpr Yakakent

144.000 ton 25 ton 2.880 ton 360 ton 730 ton 76.650 ton 24.840 ton 3.650 ton 1.800 ton 4.260 ton 12.775 ton 540 ton 540 ton 2.610 ton 912,5 ton

Ylanldere Ylanldere Ylanldere Ylanldere Ylanldere Kapakl ky mevkiinde ak alanda depolanyor ehir merkezine 3 km uzaklkta ak alana dklyor. aramba Belediyesi p sahas Kzlrmak nehri kenarnda ehir merkezine 3 km mesafede depolanmaktadr.. Ada Mevki Yeilrmak Kenar Tersakan deresi kenar ehir merkezine 3 km mesafede, Kavak-Asarck yolu zerinde tarm alan iinde 2500 m2 lik ukura gmlyor. ehir merkezine 3 km mesafede gmlerek imha edilmektedir. Sahilde gmlerek bertaraf ediliyor ehir merkezine 2 km mesafede terme ay kenarnda depolanmaktadr. Ylanldere p sahas Cangallar KyTerme ayKenar ehir merkezine 30 km mesafede orman alan iinde bo bir alana dklyor. ehir merkezine 2 km mesafede dere kenarna deklyor

Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

ARAMBA LES : lenin atk miktar 70 ton/gndr. Kat atklar ilenin dou yakasnda Ada mevkiinde Yeilrmak kenarna geliigzel dklerek daha sonra kepe ile dzenleme yaplmakta iken sahann uygun olmamas nedeniyle 2005 yl bandan itibaren Sefal Ky mevkiinde bulunan ve Dzenli depolama iin ED i yaplan sahaya dklmeye balanmtr.Ada mevkiindeki eski sahann zeri toprakla rtlerek slah edilmeye allmtr. aramba Belediye Bakanlnca Kat Atk Dzenli Depolama Kat atk sahas olarak belirlenen ve ED gerekli deildir karar verilen Sefal Ky mevkiinde yer alan saha 89.000 m2 dir. Blgede Belediyeler Birlilii oluturulmamtr. Tespit edilen sahada proje almalarna devam edildii ve dzenli depolamaya gemeyi planladklar Belediye tarafndan bildirilmitir.

331

ekil N.1. aramba Belediyesi Eski Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

ekil N.2. aramba Belediyesi Yeni Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

332

ekil N.2.A. aramba Belediyesi Yeni Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

ekil N.2. B.aramba Belediyesi Yeni Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

333

AYVACIK LES lenin atk miktar 70 ton/gndr. Kat atklar Bykehir Belediyesi atk sahasna dklmektedir. SALIPAZARI LES Gnlk atk miktar 1.5 ton civarndadr. Kat atklar ileden geen Terme ay kenar boyunca yaklak 500 m -600 m uzunluunda bir erit halinde geliigzel dklmektedir.

ekil.N.3. Salpazar Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

Mevcut sahann rehabilitesi, yeni dzenli depolama sahas tespiti ve Belediyeler Birliliinin oluturulmas ile ilgili herhangi bir ilem yaplmamtr.

334

ekil.N.3. A. Salpazar Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

ekil.N.3. B. Salpazar Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

335

TERME LES Gnlk atk miktar 55 ton civarndadr Kat atklar Mili Irma ile Karadenizin birletii angallar Ky mevkiine geliigzel dklmektedir.

ekil.N.4. Terme Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

ekil.N.4. A.Terme Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

336

19 MAYIS LES: 19 Mays lesi nin mevcut p sahas yerleim birimine 3 km uzaklkta, denize 100 m, Kzlrmak Deltasna 2 km, Samsun-Sinop karayoluna 4 km mesafede ve Sivil Havaclk Klubne ait Uu Pistine 50 m mesafede bulunmaktadr. Gnlk ortalama p miktar 7 m3 / gn dr. pler sahaya dkldkten sonra zeri toprakla kapatlmaktadr. Bu saha 2 yldr kullanlmaktadr. lenin ime suyu p sahasna 6 km uzaklkta olan derin kuyulardan salanmaktadr. p sahas yaknnda ime ve kullanma suyu hatt bulunmamaktadr. leye bal iki adet belediye bulunmaktadr. 1- Dereky Belediyesi; 1989 ylnda Belediye olan Dereky, 2 yl p toplama hizmeti vermemi olup 1991 ylndan itibaren toplanan pleri Bafra Belediyesi p sahasna gtrmektedirler. Ortalama p miktar yazn 7 ton / gn olup, kn ise 3.5 ton / gn dr. 2-Yrkler Belediyesi; p sahas Kzlrmak Deltas nn iinde bulunmaktadr. Saha Engiz ayna 5 km mesafede olup, yerleim birimine 1.5 km, Sivil Havaclk Klubne ait Uu Pistine 5 km mesafededir. me suyu Engiz ayndan alnarak Ky Hizmetleri artmndan sonra ebekeye verilmektedir. Ortalama p miktar 10 m3 / hafta dr. p sahas 4 yldr kullanlmakta olup, 3 haftadr sahaya p dklmyor. pler Bafra Belediyesi p sahasna gtrlmektedir.

ekil.N.5. 19 Mays Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

337

ekil.N.5.A. 19 Mays Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

BAFRA LES: Bafra Belediyesi p sahas Kzlrmak kenarnda yaklak 300 m lik bir alan kaplamaktadr. Yerleim birimlerine ve Samsun-Sinop Karayoluna 1.5 km mesafededir. Bu saha 1987 ylndan itibaren kullanlmakta olup 50 yl daha hizmet verecek kapasitededir. lenin ime suyu Dedeli mevkiinde bulunan sondaj kuyularndan salanmakta olup p sahasna yaklak 3 km mesafededir. Ortalama p miktar 100-150 ton / gn dr. leye bal drt adet belediye bulunmaktadr. 1- Kolay Belediyesi; p sahas yerleim merkezine 9 km, Samsun-Sinop Karayoluna 32 km mesafede olup, beldenin gneyinde bulunan Asarkale mevkiindedir. Etrafnda Derbent ve Altnkaya Baraj Glleri bulunmaktadr. p sahas rmak kenarndadr. Ortalama p miktar 6 ton/gn dr. Mevcut saha 10 yldr kullanlmakta olup 50 yl daha hizmet verebilecek kapasitededir. Beldenin ime suyu kayna p sahasna 9 km mesafedeki derin kuyulardan salanmaktadr. 2-Doanca Belediyesi plerini Bafra Belediyesi p sahasna gtrmektedirler. 3-etinkaya Belediyesi ;

338

plerini Bafra Belediyesi p sahasna gtrmektedirler. 4-kizpnar Belediyesi ise p hizmeti vermemektedir. Blgede Belediyeler Birlii sekreteryas Bafra belediyesince yrtlmekte olup, birlik almalar tamamlanamamtr.Birliin ortak gr solarak dzenli depolama sahas tespit edilmemitir. ALAAM LES: Alaam lesi nin mevcut p sahas yerleim birimine 2 km uzaklktaki Kapakl Ky mevkiinde olup, Samsun-Sinop Karayoluna 3 km mesafede bulunmaktadr. Mevcut p sahas 5 yldr kullanlmakta olup, ortalama p miktar 7 ton / gn dr. Belediyeler Birlii almalarna katlarak, Birliin tespit edecei sahay kullanmay planlamaktadrlar. u an mevcut sahada vahi depolama yaplmakta olup, rehabilite almas yaplmamtr.

ekil.N.6. Alaam Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

339

ekil N.6. A.Alaam Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

YAKAKENT LES: Yakakent lesi nin mevcut p sahas yerleim biriminin iinde rmak kenarnda olup, denize 1 km, Samsun-Sinop karayoluna 500 m mesafede bulunmaktadr.

ekil N.7.Yakakent Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

340

ekil N.7.A.Yakakent Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

Mevcut p sahas 20 yldr kullanlmakta olup sahann kapasitesi dolmak zeredir. Ortalama p miktar 3.5 ton / gn dr.Yeni dzenli depolama sahas tespit edilmi ve resmi ilemleri balatlmtr. HAVZA LES Havza Belediyesince yllk 4.320 ton/yl kat atk olumakta olup halen Yabasan mevkiinde dzensiz olarak depolanmaktadr. Blgede Belediyeler Birlii iin meclis kararlar alnarak onaylanm ve tzk oluturularak birlik yelerinin seim almalar devam etmektedir. Dzenli depolama sahas olarak alternatif 3 saha belirlenmitir.

ekil N.8.Havza Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

341

ekil N.8.A.Havza Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

KAVAK Kavak Belediyesince yllk 4.380 ton/yl kat atk olumakta olup halen Mahmut tepesi mevkiinde dzensiz olarak depolanmaktadr.

ekil N.9.Kavak Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

342

ekil N.9.A.Kavak Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

LADK Ladik Belediyesince yllk 4.600 ton/yl kat atk olumakta olup halen Aslanta yolu zeri mevkiinde dzensiz olarak depolanmaktadr.

ekil N.10. Ladik Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

343

ekil N.10.A. Ladik Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

ASARCIK Asarck Belediyesince yllk 520 ton/yl kat atk olumakta olup atklar ileye 2,5 km mesafede Kavak Asarck yolu na 2m mesafede vahi depolanmaktadr.

ekil N.11.Asarck Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

344

ekil N.11.A.Asarck Belediyesi Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

VEZRKPR Vezirkpr Belediyesince yllk 8.640 ton/yl kat atk olumakta olup atklar 15 Mays 2005 tarihine kadar Karadede mevkiinde dzensiz olarak depolanmtr.

ekil N.12.Vezirkpr Belediyesi Eski Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

345

ekil N.12.A. Vezirkpr Belediyesi Eski Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

Vezirkpr Belediye Bakanlnca Vezirkpr Avdan Ky mevkiinde Kadastronun Sinop F34-c08-b ve Sinop F34-c-09-a paftalarnda Y=449.000-450.000; X=4 562.000-4 563.000 koordinatlar arasnda bulunan ve tapulama d braklan 313652.81 m2 yz lme sahip alan, alternatif kat atk depolama sahas olarak belirlenmitir.

ekil N.13.Vezirkpr Belediyesi Yeni Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

346

ekil N.13.A.Vezirkpr Belediyesi Yeni Kat Atk Sahas Kaynak: evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

Belirlenen alternatif kat atk depolama sahas bir komisyonca incelenmi olup kurumlardan sahaya ilikin grler uygun gelmi, sadece Orman alan olduundan evre ve Orman Bakanl Orman Genel Mdrlnden alann tahsisi beklenmektedir. BYKEHR BELEDYES KATI ATIK ALIMALARI Bykehir belediyesi snrlarnda oluan atklar ylanl dere mevkiinde depolanmaktadr. Sahada slah almas yaplm ancak dzenli depolama salanmamtr. Bykehir Belediyesi dzenli depolama sahas tespit edilmi ve proje inaatna balanmtr. Alan 20,7 hektar byklnde olup Aa Avdan-atkaya Ky mevkiinde bulunmaktadr.ehir merkezine uzakl 10 km dir.Proje inaat u an lot 2 (toprak ileri ve depolama sahas inaat) aamasnda olup sahann zemininde almalar devam etmektedir.Tesisin Kasm ay sonunda kullanlmaya balanmas planlanmaktadr.

347

ekil N.14. Bykehir Belediyesi Dzenli Depolama Sahas Kaynak: Samsun Bykehir Belediye Bakanl, 2005

ekil N.14. A. Bykehir Belediyesi Dzenli Depolama Sahas Kaynak: Samsun Bykehir Belediye Bakanl, 2005

348

ekil N.14. B. Bykehir Belediyesi Dzenli Depolama Sahas Kaynak: Samsun Bykehir Belediye Bakanl, 2005

ekil N.14. C. Bykehir Belediyesi Dzenli Depolama Sahas Kaynak: Samsun Bykehir Belediye Bakanl, 2005

349

ekil N.14. D. Bykehir Belediyesi Dzenli Depolama Sahas Kaynak: Samsun Bykehir Belediye Bakanl, 2005

ekil N.14. E. Bykehir Belediyesi Dzenli Depolama Sahas Kaynak: Samsun Bykehir Belediye Bakanl, 2005

limizde kat atklar vahi depolama yntemiyle bertaraf edilmektedir.

350

N.8.2. Atklarn Yaklmas limizde atklarn yaklaca tesisi bulunmamaktadr. N.8.3. Kompost limizde atk kompost tesisi bulunmamaktadr. N.9. Atklarn Geri Kazanm ve Deerlendirmesi limizde kat atklar belde belediye bakanlklarna ait atk atk toplama aralar ile belirli saatlerde yaplmaktadr. Geri dnebilen atklarn kaynanda ayrlmas iin mevcut bir kumbara sistemi bulunmamaktadr. limizde 7 adet belde ve ile belediye bakanlklarnn atklar Ylanldere p Sahasna gnderilmektedir. Burada da geri dnebilen atklarn ayrlmas iin zel bir sistem mevcut deildir. limizde deerlendirilebilen atklar sokak toplayclar kanal ile az da olsa ayrtrlarak bu iin ticaretini yapan kiilere satlmaktadr. limizde Geri kazanm tesisi bulunmamaktadr. Ancak Valilik Makamnn 15.05.2001 tarih ve 166-530 sayl Olur yazs ile ilimiz merkez ve ilelerinde cam, plastik, metal, kat vb. artklarn kaynanda ayr toplanarak geri kazanm konusunda l evre ve Orman Mdrlmzce kampanya balatlmtr. Hem evrenin daha yaanabilir hale getirilmesi hem de yurt ekonomisine katk salanmas asndan Mdrlmz tarafndan yrtlen bu almalara gerekli destein verilmesi konusunda Ondokuz Mays niversitesi Rektrl Tp Fakltesi, Milli Eitim Mdrl, l Salk Mdrl ve sanayi siteleri mdrlkleri ile bir toplant dzenlenmitir. Daha sonraki zamanlarda da Sahra Shhiye Komutanl ve Makineli Tfek Er Eitim Komutanlklar ile karlkl grmelerde bulunulmutur. Ayrca yerel televizyonlarn birinde bu konuda yaplan almalar hakknda bilgi verilmi yerel basn bu konuda bilgilendirilmitir. u anda yaplan almalar ise 1 adet ara ve iki kii ile bata niversite olmak zere salk kurumlar dolalarak atklar alnmaktadr. limiz Tekkeky ilesi 19 Mays Sanayi Sitesinde 1 adet ve Glsan Sanayi Sitesinde de 1 adet olmak zere toplam 2 adet depo kiralanmtr. Toplanan atklar mmkn olduunca kaynanda ayrlmakta ve yle depolanmaktadr. Bu kampanya 2003 yl sonunda sona ermitir. N.10. Atklarn evre zerindeki Etkileri Hzla deien dnyann gndemini yaklak 30 yldr insanln en byk ve ortak endiesi haline gelmi olan evre ve evre sorunlar tekil etmektedir. Hzl nfus art, buna bal olarak beslenme, azalan, yok olan kaynaklar, artan kirlilik, iklim deiiklikleri, enerji, salk, eitim, hzl ve plansz kentleme, sanayileme 21. yzyln en nemli evre sorunlarn oluturmaktadr. lkemizdeki evre sorunlarnn en nemlilerinden biri evsel nitelikli atklarn toplanmas, tanmas, geri kazanlmas ve nihai bertarafdr. 2872 sayl evre Kanunu
351

dorultusunda hazrlanan ve 14.03.1991 tarihinde yrrle giren "Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii" nde, kat atklarn ynetimine ilikin teknik ve idari hususlar yer almaktadr. Atk ynetiminde temel prensipler Ynetmelikte belirlenmitir. l Snrlar inde Yerleim Merkezlerinde Kentsel Atklarn (plerin) Oluturduu Sorunlar nem ve ncelik Srasna Gre aada verilmitir; Oluturduu Sorunlar : a) Halk ve evre sal asndan tehlike oluturmas b) Koku problemi c) Haerelerin artmas f) Yer alt sularnn kirlenmesi g) Estetik grntnn bozulmas eklinde sralanabilir. Uygun ekilde depolanmam pler yeralt ve yzeysel su kirliine, haerelerin remesine. evreye kt kokularn yaylmasna, grnt kirliliine ve eitli hayvanlar vastasyla tayc mikroplarn yaylmasna neden olmaktadr

KAYNAKLAR: - l evre ve Orman Mdrl 2005 - Bykehir Belediye Bakanl 2005

352

O. GRLT VE TTREM O.1. Grlt nsan evresini ciddi bir ekilde tehdit eden nemli bir problem de "grlt"dr. Grlty arzu edilmeyen seslerin atmosfere yaylmas eklinde ele almak uygundur. Grlt son yllarda dnyann her tarafnda, zellikle byk yerleim birimlerinde, ok nemli bir evre sorunu haline gelmi ve ou yerde kirlenme boyutlarna ulamtr. Grlt kirlenmesinin birok sebepleri olmakla birlikte, esas sebepler evre sorunlarnn genel sebepleri olan hzl nfus art, plak ve hzl ehirleme ve sanayilemedir. Son zamanlarda i yerlerindeki makinalama, oto yollarnn yaygnlamas ve trafik yknn artmas hava yolu tamaclnn yaygnlamas grlty evre kirlenmesi ve korunmas ile ilgili nemli bir problem haline getirmitir. Yaplan anket almalar grlt'nn %60'lk bir oranla evre kirliliinin etkenleri arasnda en yaygn rahatszl oluturduunu gstermitir. Ayrca ehirlerde yaayan insanlarn % 73'nn trafik kaynakl grltden rahatszlk duyduu belirtilmektedir. Bu yzdeler grltnn ne derece nemli bir evre sorunu olduunu belirtmesi bakmndan dikkat ekicidir. Dnyann eitli yerleim birimlerinde olduu gibi Trkiye'de de zellikle byk yerleim birimlerinde trafik kaynakl grlt kirlenmesi yaygn bir evre sorunu haline gelmitir. Bunun iinde toplumda grlt seviyesini belirli seviyelerde tutmak, grlty kaynanda azaltmak zere kanuni ve idari dzenlemelere geilmi ve 9 Austos 1983 tarihinde yrrle giren 2872 Sayl evre Kanunu'nun 14. Maddesine istinaden 11 Aralk 1986 tarihinde yaynlanarak yrrle giren "Grlt Kontrol Ynetmelii" ile geni apl tedbirler getirilmitir. Grlt Trleri Genel Olarak: 1) evre Grlts: evre grlts genellikle uzaktan yakndan gelen birok sesten oluan belirli bir zamanda, belirli bir yerde oluan kapsaml bir sestir. 2) zel Grlt: zel grlt, zel bir kaynakla beraberlii dnlen ve akustik vastalarla zel olarak tarif edilebilir olup evre grltsnn bir ksmdr. 3) Balang Grlts: Balang grlts, mevcut durumun herhangi bir deiikliinden nceki bir alanda hakim olan evre grltsdr. Bu grlt trleri fiziksel olarak kaynaktan yaylmaktadr: a) Dzlem Kaynak: Bu tip kaynaklara ok nadir rastlanmaktadr. b) Nokta Kaynak: Grlt kaynaklarnn boyutlar grltye maruz kalanlara olan mesafelerine nazaran kkse byle kaynaklar nokta kaynak olarak dnlebilir. Sanayi

353

kurulularnn, hava meydanlarnn ve trafikte seyreden her bir vastann grltleri bu gruba dahil edilebilir. c) izgi Kaynak: izgi kaynak trblansl bir akkann veya ara mesafeleri yakn olan bir dizi noktann tamam olarak gz nne alnabilir. Bu gruba demiryollar ile bir seri makinann yan yana bulunduu durumlar dahil edilebilir. Bu kaynaklardan atmosfere yaylan grltnn iddeti mesafe ile azalmaktadr. Grlt daha ok rzgarn tesiri ile yaylmaktadr. Bununla birlikte hz ve scaklk gradyanlar, alkant ve ortamn viskositesi de grltnn yaylmasna ciddi bir ekilde tesir eder. Ses basncnn lineer olarak normal metodlarla llme, baz problemler yaratmtr. Zira insan kula en dk ses seviyesi olarak 1000 Hz sesi iitebilmektedir. Bu ses normal iitme limiti olarak tariflenmi ve basnc da 20 paskal olarak ifade edilmitir. Dier taraftan iitme organlarnda sanc ve ar meydana getiren ses basnc yaklak 100 pascaldr. Bu iki deer arasndaki fark bir milyondan daha fazladr. Bu lmlerin dorudan uygulanmas ok byk rakamlarla almay gerektirmektedir. Ayrca kulan grltye kar gsterdii tepki lineer olmayp logaritmiktir. Bundan dolay akustik parametreleri llen deerlerinin standart bir deere orannn logaritmas olarak ifade edilmesi daha pratiktir. Bylece saylar klm ve ilemler kolaylatrlmtr. Bu birime BEL denir. Bu deer de biraz byk olduundan pratikte grlt basnc seviyelerinin llmesi iin desibel kullanlmaktadr. O.1.1. Grlt Kaynaklar O.1.1.1. Trafik Grlts Toplumdaki grlt kaynaklarndan en nemlilerinden biri de trafik grltsdr. eitli tipteki izafi olarak sralanmas iin yaplan aratrmalar trafik grltsnn hava alanlarnn sebep olduu grltlerden ok daha byk olduunu gstermitir. Kara yollar tamaclnn gnden gne artmas eitli kara nakil vastalarnn byk lde kullanlmas trafik grltsnn iddetini arttrmtr. Bunun iin pek ok sanayilemi lkede trafik grltsn kontrol edecek idari tedbirler alnmtr. Bunlardan bazlar: 1) Her bir nakil vastasnn grltsnn azaltlmas. 2) Blgelere ayrarak ve yol planlamas yaplarak hassas blgelerdeki trafik yklerinin datlmas. 3) Trafik aknn dzenlenmesi iin tek ynl trafik gibi tedbirlerin alnmas olarak sralanabilir. Trafik grltsn incelerken, her bir vastann sebep olduu grlt ile trafik aknn sebep olduu grltnn mutlaka ayr ayr ele alnmas gerekir. Yoldan uzaklatka gerek nakil vastalarnn, gerekse trafik aknn sebep olduu grltnn iddeti azalr. Normal ve serbest bir trafik aknn sebep olduu yoldaki grlt kontrol, ehir merkezlerinde kesikli bir biimde ileyen trafik grltsne gre ok daha kolaydr. Hzlanma ve fren yapmalar ve kavaklar grltnn zelliklerini kt ynde etkiler.

354

Trafikten gelen grltlerin kaynaklar: 1) Egzoz grltleri 2) Tekerleklerin grltleri 3) Motor grltleri 4) Aerodinamik grlts Oto yollardan grlt kaynaklarnn en tehlikelisi ar kamyonlardr. Genel olarak oto yoldan kaynaklanan grltler, dorudan yoldan gecen kamyon saysyla ilgilidir. Oto yoldan gelen grltnn kontrol; 1) Daha az grltl tat yaplmas, 2) Otoyolun meskun blgeden uzakta inas, 3) Otoyol kenarlarna duvar veya baak tip siperlerin yaplmas metodlarndan birisi ile yaplabilir Bunlardan baka hz snrlarnn azaltlmas, yollarda durmann nlenmesi ve yol boyunca eimin % 8'den az olmasnn temin edilmesi gibi tedbirlerde alnabilir. Ayrca grltnn aza indirilmesi amacyla yol kenarnda yeil alan braklmas da ayr bir yntemdir. Otoyollar civarnda braklacak yeil alanlar grlty nlemekle kalma makta ayrca havay da temizlemektedir. Yol kenarna daha az byyen bitkiler, darya doru ise daha byk aalar dikmek suretiyle meydana getirilen yeil alanlar grlty kesmek amacyla son derece faydaldr. Bu ekildeki koruma alanlar bir yandan grlty nlerken bir yandan da grlty zeminden itibaren ykseltmektedir. Bylece grltye maruz kalan alanlar korunmu olur. Yol kenarna 15 metre fundalk ondan sonra aa dikilmelidir. Bu tip yeil alanlar kk yaban hayvanlar iin de ok uygundur. Mdrlmzce ehrimizde lmler yaplmtr. Bu lmler neticesinde u sonulara varlmtr: 1)ehrimizde ana grlt kayna ncelikle trafik grltsdr.Ana caddeler bata olmak zere ehir merkezinde, mevcut cadde ve sokaklarn tamamnda cadde genilikleri dar, buna karn bina ykseklikleri fazladr. ehrin yaklak tamamna yakn blmnde binalarn yksek ve bitiik nizam olmas meteorolojik avantajlar ortadan kaldrmtr. Bitiik dzen ok kstl binalar, trafikten kaynaklanan grlt iin yanklayc etki gstermektedir. 2)istiklal Caddesi, Gazi Caddesi, Cumhuriyet Caddesi gibi ana caddeler dar olmakla birlikte ara younluklar ok fazladr. 3)Atatrk Bulvar cadde genilii bakmndan yeterli gibi grnyorsa da, ehir ii yol olmasnn yan sra Dou ve Orta Karadeniz Blgelerini Anadoluya balayan tran sit yolu zellii de tamas nedeni ile ok akc bir trafie sahiptir. Bu caddede olumu ve toplu tama hatlarnn bulunmas ve sk sk yanlardan karan trafik nedeniyle sinyalizasyon sistemleri konmas ehir ii ve ehir d trafiin karmasna ve kesikliklere neden olmaktadr.

355

4)100. Yl Bulvar cadde genilii bakmndan yeterli olmasna karn dolmularn ok iledii bir gzergah olmas ve ara park yeri olmamas nedeniyle aralarn yo! kenarna park edilmesi gibi etkilerle trafik kesintisi ve gereksiz korna alnmas sonucu trafik younluu fazla bir hal almtr. 5)ehir merkezinde yeterli otopark yoktur. Aralar cadde ve meydanlara rast gele park etmekte veya park etmek amacyla gereksiz yere dolaarak grlt artrc rol oynamaktadr. 6) ehrin genelinde aalandrma yok denecek kadar azdr. Bu durum aalarn grlty emme avantajn kullanlamamas sonucunu dourur. 7) ok dar olan ana caddelerde alan toplu tama aralar yolcu indirme ve bindirme srasnda trafiin tkanmasna ve grlt dzeylerinin artmasna neden olmaktadr. 8) Kamyon ve benzeri tatlar ykleme boaltma gibi nedenlerle gnn her saatinde dar olan istiklal caddesi, Cumhuriyet Caddesi gibi caddelere girebilmekte ve bylece trafiin tkanmasna ve grltnn artmasna neden olmaktadr. 9) Yaya kaldrmlarnn dar olmas, yaya ve srcleri kar karya getirerek fazla korna alnmasna ve grltnn artmasna neden olmaktadr. 10) Kamyon ve benzeri tatlar ykleme boaltma gibi nedenlerle gnn her saatinde dar olan istiklal caddesi, Cumhuriyet caddesi gibi caddelere girebilmekte ve bylece trafiin tkanmasna ve grltnn artmasna neden olmaktadr. 11) Yaya kaldrmlarnn dar olmas yaya ve srcleri kar karya getirecek fazla korna alnmasna ve grltnn artmasna neden olmaktadr. 13) zellikle lkbahar ve Yaz aylarnda dn ve snnet dn nedeni ile konvaylarn olumas ve konvoylarn ehir iinde gereksiz yere korna almas ve trafii aksatmas nedeniyle grlt artmaktadr. O.1.1.2. Endstri Grlts Grlt kaynaklar oranlar ile sralandnda sanayi grltsnn toplam grlt ierisinde % 6'lk bir paya sahip olduu grlmektedir. Sanayinin sebep olduu grlt pek fazla olmamasna karn orada alan insanlar asndan byk neme sahiptir. nsanlar fazla grltden " ar iitme" meslek hastalna yakalanabilirler. Ar iitme meslek hastalklar sanayi branlarna gre az veya ok olabilmektedir. Bunlara rnek vermek gerekirse: Gney Almanya'da 1969-1978 Yllar arasnda Demirelik sanayinde alan iilerin 1700 kadar grltden ar iitme hastalna maruz kalmlardr.

356

Sanayi kurulularna gre ar iitme hastalklar oranlar yledir. %4.1 Elektro Sanayi %2.6 Kimya Sanayi %2.6 Odun Sanayi %5.o Mensucat % 2.7 naat % eitli Sebepler %63 Madencilik %4 Ta Sanayi %5 Madencilik Ksaca zetlenirse, grltden dolay meydana gelen evre sorunlar, grltye neden olan etken susunca veya durunca ani olarak son bulur ve herhangi bir tortu veya kalnt brakmaz. Grltden dolay herhangi bir maddi kirlenme veya radyasyon olamadna gre canl varlklarn zehirlenmesi, yanmas veya tahrip olmas sz konusu deildir. itme sal asndan kabul edilebilir en byk grlt seviyeleri u ekildedir: Grltye Maruz Kalnan Sre 7.5 saat/gn 4 saat/gn 2 saat/gn 1 saat/gn 0.5 saat/gn 0.25 saat/gn 1.8 saat/gn Not: Darbe grltnn st seviyesi dBA' aamaz. Max.Grlt Seviyesi(leg) 80 90 95 100 105 110 115

Grltl ortamda alan insanlarn salnn korunmas amac ile kulaklk kullanmalar uygun olacaktr. O.1.1.3. naat Grlts naattan gelen grlt, toplam grlt iinde %3'lk bir paya sahiptir. naat grltlerinin, toplumu rahatsz etmesi ve grltnn azalmas bakmndan nemli zellikleri vardr. Bu zellikler yle sralanabilir: 1) Blge sakinleri, uzun sre yaadklar evredeki grltlere almtr. naat srasnda grlt ile birlikte ortaya kan toz ve dier maddeler toplumu rahatsz eder. 2) naat ileri genel olarak ak sahada yaplr. Dolaysyla grlt nleme tedbirlerinin alnmas ok zordur. 3) Planlama ve blgeleme teknikleri bu tip grltler iin geersizdir. nk iin sresi snrldr.
357

4) Grlt seviyesi gn boyunca byk lde deiir. Grltnn byk ksm Impuls karakterlidir. Bu da insanlar daha fazla rahatsz eder. 5) naat sresince eitli srelerden ok deiik iddet ve karakterde grlt ortaya kar. 6) naat ilerinin tabiat icab, grlt kontrol iin alnacak tedbirler son derece zordur. Btn bu szcklere ramen grltnn azalmas iin kompresrlere ve dier patlayc aletlere susturucu taklmas tavsiye edilir. Bylece grlt kaynanda nlenmi olur. Bu mmkn olmad taktirde inaat sahasnn etraf grlty azaltacak ekilde perdelerle evrilmelidir. Mdrlmz inaat grltsnn azamiye indirilmesi almalarna, ikayet dilekelerine yerinde tespit ederek ve grlty azaltmak amacyla neriler getirerek balamtr. Bu amala gerekli almalar srdrlmektedir. O.1.1.4. Yerleim Alanlarnda Oluan Grltler
Tablo O.1.Toplumun Grlt Seviyelerinde Gsterdii Tepki Toplumsal Reaksiyon Ortalama dBA Yok 55 Seyrek ikayet 65 ok Yaygn ikayet 70 Ar Huzursuz Olma 75 Blgeyi Terk Etmek 80

O.1.1.5. Havaalanlar Yaknnda Oluan Grlt ehrimizde bulunan havaalannda uak kalk, ini saatlerinde ve normal zamanlarda ayr ayr grlt lmleri yaplmtr. Bu lmler sonucunda grlt dzeylerinin uak ini ve kalklar srasnda ini pistinin bitiminde 93 dBA'ya ulat, normal zamanlarda ise, 60 dBA grlt dzeyinde olduu tespit edilmitir. Havaalan ehir iskan blgesinden uzak olduundan ehir sakinlerini fazla rahatsz etmemektedir. O.1.2. Grlt ile Mcadele Mdrlmz inaat grltsnn azamiye indirilmesi almalarna, ikayet dilekelerine yerinde tespit ederek ve grlty azaltmak amacyla neriler getirerek balamtr. Bu amala gerekli almalar srdrlmektedir. Grltl ortamda alan insanlarn salnn korunmas amac ile kulaklk kullanmalar uygun olacaktr.

358

O.1.3. Grltnn evreye Olan Etkileri O.1.3.1. Grltnn Fiziksel evreye Olan Etkileri Samsun ili, kara, deniz , hava ve demir yolu ulam trlerinin hepsine sahiptir. l Snrlar iindeki toplam demiryolu uzunluu 169 km.'dir. Samsun-aramba ve Samsun- 19 Mays niversitesi arasnda da toplu tamaclk yaplmaktadr. zellikle kara yolu kullanlarak yaplan ulamdan dolay grltde art meydana gelmektedir. Anadolu'yu Dou Karadeniz'e balayan Devlet Yolunun da ehir merkezi iinden gemesi ile trafik younluu olumakta, dolaysyla grlt seviyesinde artlar meydana gelmektedir. Samsun-Ankara karayolundan ayrlarak Dou Karadenize balanmas planlanan Devlet Karayolunun Samsun l snrlarnda kalan (evre Yolu) ksmnn faaliyete gemesi ile, ehir merkezinde oluan trafik younluu azalacak, dolaysyla grlt seviyesinde azalma meydana gelecektir. Ayn konu yaplmas planlanan Samsun Bat evre Yolu iin de geerli olacaktr. Sz konusu karayolu, Samsun-Ankara karayolundan ayrlarak Samsun -Sinop karayoluna balanacaktr. O.1.3.2. Grltnn Sosyal evreye Olan Etkileri Grltl ve sakin hastanelerde tedavi gren hastalar zerinde yaplan aratrmalar, gerek dahili ve gerekse dardan grltye maruz kalan hastanelerde hastalarn tedavi iin daha uzun sre yatmalar gerektiini ortaya koymutur. Bu aka para olarak grltnn maliyetini ortaya koymutur. Bununla beraber alnan uyku haplar sanayide kaybedilen zaman ve apartmanlar iin gerekli olan grlt izalasyonlarna yaplan harcamalarn deerlendirilmesi olduka zordur. Grlt kaynaklarndan biri olan sanayi grlts insanlarn gemilerini salamalar gerektiinden orada alan insanlar direk olarak etkilemektedir. O.1.4. Grltnn nsanlar zerine Olan Etkileri O.1.4.1.Fiziksel Etkileri Grlt, Dnya Salk Tekilat' nn " Kiinin fiziksel, zihinsel ve sosyal ynden tam bir iyilik durumudur " eklinde tanmlad insan sal iin bir risk oluturmas yan sra, insann hareketlerini engellemesi, insanlarn ilgilerine ters dmesi,ciddi bir stres ve ak bir rahatszlk yaratmas sebebiyle, daha ok znel yn vurgulanarak tanmlanacaktr. Ancak istenmeme zellii ; grltnn akustik zelliklerinin yan sra kiilerin salk durumlar, sosyo-ekonomik durumu, yaam tarz, kltr ve eitim dzeyi, grlt etkilenmesi srasnda yapt hareket, grltye alkanl, grlt kaynaklarna ekonomik bamll, grlt yapclara kar tutum ve davran gibi eitli yan faktrlere gre deimemektedir. Grltnn fiziksel ve fizyolojik etkileri, tp biliminde ok uralan ve aratrlan konulardr. itme kayb, grltnn iitme mekanizmas zerindeki en nemli etkisidir. leri yalarda ortaya kan doal iitme kaybndan farkl olan bu durum, yksek dzeyli endstri grltsnden uzun sre etkilenme sonucu geici ve kalc iitme eii grlmektedir. lk ikisi 2000 Hz.' in zerinde daha sonra 500,1000 ve 2000 Hz.' de normal iitme eiinin
359

nemli lde ykselmesi eklinde, sonuncusu ise anj bir grltden ksa sreli etkilenmelerle ortaya kar. Grltnn domam ocuk ve prematre doumlar zerinde olumsuz etkileri de belirlenmitir. O.1.4.2. Fizyolojik Etkileri Yaratt olumsuz etkilere bal olarak grlt dzeyleri baz aratrmaclar tarafndan yle deerlendirilmitir. 1.Derece : L=30-65 dBA : Konforsuzluk, rahatszlk, fke,kzgnlk, konsantransyon ve uyku bozukluu. 2.Derece : L=65-90 dBA : Fizyolojik tepkiler : ; Kan bascnn artmas, kalp at ve solunum hzlanmas, beyin svsndaki bascn azalmas, ani refleksler. 3. Derece : L=90-120 dBA : Fizyolojik tepkilerin artmas, ba arlar. 4. Derece : L=120 dBA ' dan byk : kulakta srekli hasar ve dengenin bozulmas. 5.Derece : 1=140 dBA' dan byk : Ciddi beyin tahribat. Yaplan aratrmalar grltnn kalp atn deitirdiini, kan koyulatrdn ve kan damarlarn genilettiini gstermitir. O.1.4.3. Psikolojik Etkileri Gnmz ehir insannn ypratc almalar ile bozulan fizyolojik ve psikolojik sal grlt etkilenmesi ile artm ve grltye dayankllk ve hogr azalmtr. Kaynan bilememe veya grltnn azaltlamayaca inanc psikolojik ypranmay arttrmaktadr. Grlt insanlarda davran bozukluklar, fkelenme, sklma ve genel rahatszlk duygusu yaratmaktadr. Bu etkileri incelemek amac ile insanlara Hamilton Anksiyete Testi gibi birok test uygulanabilir. O.1.4.4. Performans zerine Etkileri Grlt grup halindeki almalarda karlkl anlamay gletirerek iveriminde azalmaya neden olmaktadr. Ayrca irtibat kayb veya yorgunluk, dolaysyla randman dmesine neden olmaktadr. Grltden dolay insanlarda oluacak rahatszlklar da iyeri verimini azaltarak performans dmesine neden olmaktadr. O.2. Titreim Havaalan, fabrikalar ve hafriyat almalar Mdrlmzce takip edilerek; Halk salnn korunmas iin gerekli nlemlerin alnmas planlanmakta ve bu konuya ilikin almalar srdrlmektedir. Halkn bu konu ile ilgili ikayetleri yerinde ve vaktinde incelenmektedir. KAYNAKLAR: -l evre ve Orman Mdrl 2005 -l Salk Mdrl 2005
360

P. AFETLER P.1. Doal Afetler

P.1.1. Depremler
Tablo P.1. Bykl M=4.0 le M=7.5 Arasnda Olan Depremlerin nceleme Alan Dolaynda Olma Olasl Ve nemsellii
Deprem Bykl M (Richeter) M: 6,1 M: 5,5 M: 5,5 M: 5,2 M: 6,2 M: 7,1 M: 5,0 M: 4,6 M: 5,3 M: 5,0 M: 5,9 M: 5,2 M: 4,6 M: 4,6 M: 4,6 M: 4,6 M: 4,6 M: 4,6 M: 4,6 M: 4,6 M: 4,6 M: 4,9 M: 4,8 M: 4,6 M: 4,9 M: 5,5 M: 4,5 M: 4,6 M: 4,6 M: 5,5 M: 5,5 M: 5,4 M: 6,1 M: 7,0 M: 4,5 M: 7,2 M: 4,6 M: 4,8 M: 4,9 M: 5,0 M: 5,5 M: 6,0 M: 4,8 M: 4,9 M: 6,4 M: 4,8 M: 6,1 M: 5,1 M: 4,7 M: 4,5 M: 4.7 M: 5.2 M: 4.3 Sre (Yl) 22.02.1856 28.03.1880 23.01.1884 21.06.1908 25.06.1910 24.01.1916 10.03.1917 29.08.1918 09.06.1919 29.04.1923 16.08.1923 31.07.1924 24.08.1928 24.08.1928 21.08.1929 26.05.1933 12.07.1933 21.12.1933 25.02.1934 05.03.1935 21.09.1936 31.05.1938 31.05.1938 27.12.1939 28.12.1939 28.12.1939 28.12.1939 28.12.1939 04.01.1940 13.04.1940 21.11.1942 02.12.1942 11.12.1942 20.12.1942 07.10.1943 26.11.1943 27.11.1943 27.11.1943 27.11.1943 07.12.1943 30.09.1944 26.01.1945 25.08.1946 04.09.1950 07.09.1953 13,12,1953 19.08.1954 21.09.1957 01.04.1962 20.01.1965 07.12.1966 10.12.1966 22.06.1967 Saat Derinlik (Km) Koordinat E: 36,3 B: 41,3 E: 35,2 B: 42,0 E: 33,8 B: 41,4 E: 40,6 B: 35,9 E: 41,0 B: 34,0 E: 40,2 B: 36,8 E: 41,9 B: 36,9 E: 35,1 B: 40,5 E: 40,6 B: 33,8 E: 36,4 B: 40,0 E: 41,0 B: 34,4 E: 37,0 B: 40,0 E: 34,2 B: 40,8 E: 35,8 B: 40,8 E: 35,2 B: 41,3 E: 33,9 B: 41,7 E: 34,0 B: 41,2 E: 33,6 B: 41,2 E: 36,5 B: 40,3 E: 34,5 B: 41,5 E: 33,8 B: 41,2 E: 33,7 B: 40,9 E: 33,8 B: 41,8 E: 36,8 B: 41,8 E: 36,8 B: 40,8 E: 37,0 B: 40,4 E: 36,8 B: 40,8 E: 35,7 B: 40,9 E: 36,8 B: 40,8 E: 35,2 B: 40,0 E: 40,8 B: 34,4 E: 41,0 B: 34.8 E: 40.7 B: 34,8 E: 36,4 B: 40,8 E: 37,0 B: 40,6 E: 41,0 B: 33,7 E: 34,0 B: 40.5 E: 34,0 B: 40,5 E: 33,9 B: 40,7 E: 41,0 B: 35,6 E: 41,1 B: 34,8 E: 33,2 B: 41,5 E: 33,7 B: 41,5 E: 34,2 B:41,2 E: 33,0 B:41,0 E: 33,8 B:41,1 E: 41,2 B: 36,4 E: 34.0 B: 40.7 E: 36,1 B: 40.8 E: 34.0 B: 40.5 E: 35.5 B: 40.1 E: 33.5 B: 41.0 E: 33.6 B: 40.8 Yer Ka ylda bir oluyor 70.57 17,23 17,23 8,68 89,46 762,9 5,58 2,49 10,88 5,58 43,97 8,68 2,49 2,49 2,49 2,49 2,49 2,49 2,49 2,49 2,49 4,51 3,67 2,49 4,51 17,23 2,09 2,49 2,49 17,23 17,23 13,68 70,57 601,02 2,09 968,46 2,49 3,67 4,51 6,95 17,23 83,14 3,67 4,51 143,89 3,67 70,57 6.95 3,01 2.09 3.01 8.68 1.53

03.55 19.26 06.55 17.39 15.47 03.52

0 0 10 0 10 40

Taova Ilgaz Almus Karadeniz Korgun Karg

14.01 19.04 02.39 10.43 22.20

80 40 40 16 10

Ouzlar Saraydz orum Niksar Ladik

01.19 04.13

0 10

Havza Saraydz

21.03 20.16

30 40

Tekkeky Karg

361

Deprem Bykl M (Richeter) M: 4.3 M: 4.5 M: 4.7 M: 4.6 M: 6.0 M: 4.6 M: 4.5 M: 4.4 M: 4.3 M: 5.6 M: 5.4 M: 5.2 M: 5.0 M: 6.0

Sre (Yl) 11.02.1970 10.07.1970 15.07.1975 26.10.1975 05.10.1977 06.12.1978 07.12.1981 10.06.1985 03.06.1993 14.08.1996 14.08.1996 14.08.1996 03.03.1997 08.03.1997

Saat

Derinlik (Km)

Koordinat E: 34.0 B: 40.6 E: 35.9 B: 40.9 E: 36.0 B: 40.9 E: 35.0 B: 40.0 E: 33.6 B: 41.0 E: 34.9 B: 40.5 E: 36.0 B: 40.6 E: 36.0 B: 40.5 E: 40.8 B: 35.9 E: 40.7 B: 35.2 E: 40.7 B: 35.2 E: 40.3 B: 40.3 E: 40.5 B: 36.3 E: 40.7 B: 35.4

Yer

07.46 01.55 02.59 03.01 16.00 23.01

10 17 16 10 0 5

Ladik Merzifon Merzifon orum Turhal Merzifon

Ka ylda bir oluyur 1.53 2.09 3.01 2.49 83.14 2.49 2.09 1.77 1.53 21.74 13.68 8.68 5.58 83.14

Kaynak: Bayndrlk ve skan Mdrl, 2005

Tablo P.2.Samsun li Ve evre llerinde Meydana Gelen Son Yzyl Depremlerinin Kandilli Kaytlar
Tarih 29.08.2005 07.07.2005 03.02.2004 27.09.2003 03.05.2001 05.04.1999 08.03.1997 03.03.1997 28.02.1997 07.12.1996 22.11.1996 25.09.1996 12.09.1996 11.09.1996 09.09.1996 25.08.1996 25.08.1996 21.08.1996 20.08.1996 20.08.1996 19.08.1996 15.08.1996 14.08.1996 14.08.1996 14.08.1996 14.08.1996 14.08.1996 14.08.1996 14.08.1996 14.08.1996 29.07.1996 17.03.1996 12.06.1993 03.06.1993 12.05.1992 12.02.1992 12.02.1992 10.06.1985 10.06.1985 06.04.1984 07.12.1981 06.12.1978 Saat (GMT) 22:33 19:33 11:50 19:34 06:10 07:57 23:01 16:00 00:03 23:13 11:59 01:52 16:37 14:33 06:05 13:58 03:54 02:17 23:25 03:32 04:47 07:14 19:47 12:41 12:04 11:24 10:32 02:59 02:25 01:55 22:04 14:12 08:58 07:46 23:38 15:59 15:55 12:02 11:41 22:13 21:17 13:09 Enlem 40.51 40.48 40.65 40.61 40.56 40.74 40.78 40.53 40.68 40.67 40.68 40.71 41.67 40.78 40.84 40.72 40.93 40.75 40.73 40.68 40.66 41.80 41.09 40.69 40.87 40.71 40.74 40.79 40.78 40.74 40.85 40.71 40.62 40.89 40.84 40.55 40.58 40.56 40.60 40.52 40.66 40.50 Boylam 36.81 37.36 36.52 35.82 36.66 35.27 35.44 36.37 35.30 35.22 35.24 35.28 36.05 35.30 35.33 35.28 35.33 35.31 35.23 35.34 35.33 35.98 35.01 35.27 35.35 35.28 35.31 35.23 35.27 35.29 36.24 35.38 35.79 35.96 35.93 35.86 35.80 35.81 35.80 36.63 36.00 34.97 Derinlik (km) 5 5 5 5 5 0 5 0 5 5 0 2 15 0 5 5 5 4 5 2 8 27 21 5 29 0 3 16 1 17 5 7 10 10 10 11 10 10 10 13 10 17 Byklk 4.2 4.0 4.0 4.2 4.1 4.0 6.0 5.0 4.7 4.0 4.1 4.2 4.0 4.0 4.2 4.1 4.0 4.1 4.1 4.1 4.0 4.0 4.0 4.1 4.3 4.0 4.0 5.4 4.1 5.6 4.0 4.4 4.6 4.3 4.5 4.9 4.5 4.4 4.8 4.1 4.5 4.6

362

Tarih 15.07.1975 17.04.1971 17.10.1970 10.07.1970 07.08.1969 04.10.1962 01.04.1962 26.07.1960 19.08.1954 07.12.1943 20.12.1942 04.01.1940 28.12.1939 28.12.1939 27.12.1939 27.12.1939 21.08.1929 29.08.1918 10.03.1917 21.06.1908

Saat (GMT) 21:59 16:37 01:50 13:29 01:57 07:24 01:39 12:36 21:03 01:19 14:03 20:44 03:25 02:23 22:34 20:00 01:24 06:39 17:39 03:55

Enlem 40.93 41.24 40.61 40.99 41.60 42.04 40.80 40.50 41.21 41.00 40.70 40.80 40.47 41.05 40.83 40.80 41.00 40.58 41.90 40.60

Boylam 36.08 37.08 35.79 35.91 36.20 35.88 36.10 37.25 36.41 35.60 36.80 36.80 37.00 37.01 36.80 36.80 37.00 35.16 36.90 35.90

Derinlik (km) 18 33 33 37 33 40 10 40 30 0 16 0 40 10 10 0 0 10 0 0

Byklk 4.7 4.8 4.2 4.5 4.6 4.0 4.7 4.6 5.0 5.6 7.0 4.2 5.5 4.5 4.9 4.5 4.4 5.3 5.0 5.2

Kaynak: Bayndrlk ve skan Mdrl, 2005

P.1.2. Heyelan ve lar

Tablo P.3. Samsun li Heyelan Afetine Maruz Kalan Kyler
KY Aydnpnar Beylik Dzky Dzky Yenice Merkez Ortaky Gkeboaz Takelik renli Merkez Bekirolu Terice Terice Terice Sofualan Sofualan kekli Gram Merkez Koyurdu Yeilam Dngel Merkez Uurlu Stpnar enpnar Yenice Kazancl Kartngel Kukayas Hacolu Kamberli Trkky Eynelgazi Kapkaya MAHALLES Kumkelik Kirmencik Sgtpnar Glizar Kibarlar Camialt Tepeba Karyaka-Tahtal Merkez Kalfal abanolu Dereky eme-Yenicami Gmenky Soyuk Ykkhan Merkez Kabalk Depharman Boyalca-Erike Bostan ---Eyupsultan ---Yabkrk ---Orhangazi ---Meelida ---Tahtalk Merkez-Talboaz Merkez Kaluk ---Kumluk-Kocabaklar Merkez-Hatip ------RAPOR TARH 2003 2005 2004 2005 1983 1984-87-90 1983-88 1987 1987 1988 1983-87-92-96 1983 1988-93 (1998 kontrol ettlerinden karld) 2002-2003 1996-2000 1984-1988 1989 1984-1989-2000 1984-88-96-2002 1996 1996-2000 1996-97-98(Yer seimi Ett Rp.) 1987-88 2000 2000 2000 2000 1988-2000 2000 2004 1987 1987-88 1988-2000 1989-94 1993 1995 (D.S.. )

19 MAYIS

ALAAM

AYVACIK

BAFRA

363

BAFRA

KY Hdrelez rencik Ortadorak Mstecep Meelitrmenler Yiitalan Bar Uluaa Kseli Eridere Orduba Gkedere Yk.Yenice Sefal A.Acagney(Bel.) A.Acagney (Bel.) Karakaya Konukluk Ulupnar Gkeakmak Meyremderesi Takaracaren Beyren Kayack amyata Mesudiye Eymir Armutlu Musmulaa Merkez irili Alayurt Teberolu Gnkoru Yk.Avdan " Kozlu Glalan Merkez Yk.Aksu Baky Tepecik Badrl Dereler A.Aksu " elikalan elikalan Merkez Merkez Kamal Elmaukuru Uzgur Yeilkent Beld. orak Merkez Tekkiraz(ardakgeri) Merkez Kayagney Kayagney lkadm Beld. Merkez (Canik Bel) Merkez Kkolu Kaleboaz zren Merkez Kabaceviz Kabaceviz Merkez (Bykl) Merkez (Bykl) Balcal Merkez

MAHALLES ---Elmack ---Alibey-Kapanboaz Aalan Hatipderesi Yunuslar Karapnar Yerlitepe Derviolu-Ulupnar Yahniciler Ula Tahtalk ----Mevlana Yunusemre Dikiolu Merkez, Kerpi,Elikdere Merkez -Derviolu Elmal -----------Kar Mah. -----------25 Mays ------Yk.mah. ---Ambarlar ---Yarmalyatak Kulsu ---Fatih-Readiye Karagl Kozancal ------emili-Sndsler Kayadibi Karako Karamamur Smbldz lyasky Kldede ---Merkez Kplce Toybelen ---Kkolu Kocaalan Kadifekale Cevizdibi Aklk Kadifekale Hacismail (Orubey) ----------Albak Cami ve ay Orta Cumhuriyet Kayalk ve Esentepe ----19 Mays

ARAMBA

HAVZA

KAVAK LADK

ERKEZ

SALIPAZARI

TEKKEKY

RAPOR TARH 1995-1998-2000-2002 1995 1983 1987-2002 1997 1994 1998-2000 (Bakanln teklifi ile Mdrlmz kontrol ettleri programna alnd. 2000 2000 1989 1992-2000 1984 1988 1992 1984-1999-2000 2005 2000 2000 2002 2004 1981-1984-87-95 1980-1984-87-95 (1998 kontrol ettlerinden karld.) 1987 1987-93-94-95 1989-92-95 1996 1983-89-90-91-93-95-96 1987-90-94 1984-87-89 (1998 kontrol ettlerinden karld.) 2005 1983 1993 1988 1996 1983-1984-2002 1987-1999-2000-2002 1983 (1998 Kontrol Ettlerinden karld.) 1984-2002 1985-88-90-94-95-99 1984-87-2000 1984 1987 1987 1987-2000-2005 1987 1994-2000 1988 1990 1989-87 1990 1992-97 1993 1983-84-91-87 1990-91-2000-2002 1989-90-92-93-98 1990 2000-2002-2004 2000 2000 2005 2000 2002 1990 2005 2005 2003 2000-2004 1989 2003 1993-1995 1984-1987 1983

364

TERME

VEZRKPR

YAKAKENT

KY Merkez(Evci) Merkez(Hseyinmescit) Kuya Karkucak Alanba " Alanba Alanck Yolpnar Kkkale Pazarc Tahtakpr Kzlaren Kuruay Tekkekran Merkez Kplaz Merkez Mutafl

MAHALLES Yahyal-Gkseki Esen ---------Malbantl ------------omu Aligil -----Kzlpelit ----Krz Yrkl-Ouz Kozky Merkez

RAPOR TARH 2000-2004-2005 2005 1984-87 1987 1988 1988-95 1995 1989-1995 1989 1983 (1998 ettlerinden karld) 1994 1998 2004 2005 2005 1984 1988-92 2002 2005

Kaynak:l Bayndrlk ve skan Mdrl

limizde olay uzun zamandr vuku bulmamtr. P.1.3. Seller

Tablo P.4. Samsun linde Su Basknna Afetine Urayan Yerleim Alanlar
LES ARAMBA TEKKEKY HAVZA KY Karamusfal Kabakl Paayaz Merkez Karagemi Yenice eltek Demiryurt Etyemez Killik Kouky Koruluk Yeniky nzkoaca A.irili Merkez Eynel Koyurdu Kplaz Gldere Alanehhi-ayr-mar Bahrdibek(Soruk) Tahtakpr orakdere " Kocakaya Merkez ----Atakum-Atakent Ahmetsaray MAHALLES --------Hacbekta 19 Mays ----------------Bozuklu --------------------------------------------------------Osmandere Dzky Karaldere Nalbantl Yavuz Selim-Gazi --------RAPOR TARH 1968 1973 1983-2000 1983-1998-2000 1982 1982 1983 1991 1983 1983 1983 1983 1983 1982-83-87 1983 1983-88-2000 1983 1983 1983(yangn) 1983 1983 1983 1983 1984 1984-87 1983 1984 1996 2000 1983

ALAAM

BAFRA KAVAK AYVACIK YAKAKENT

VEZRKPR

MERKEZ LADK

Kaynak:l Bayndrlk ve skan Mdrl

365

Tablo P.5.2000 Ylndan Sonra Samsun linde Meydana Gelen Sel Afetleri Nedeni le Altyaplar Hasara Urayan Belediyelerin Listesi
S.N. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. LES Alaam Asarck Ayvack Bafra Bafra Bafra Bafra Bafra aramba aramba Merkez Merkez Merkez Merkez Merkez Merkez Merkez Merkez Kavak Ladik Terme Terme Terme Terme Terme Terme Terme Terme Terme Vezirkpr Vezirkpr Havza Havza Havza Tekkeky Tekkeky Yakakent Salpazar BELEDYES Alaam Asarck Ayvack Bafra etinkaya kizpnar Doanca Kolay aramba Dikbyk Bykehir Gazi lkadm Atakum atalam Canik Kurupelit Atakent Kavak Ladik Ambartepe Bazlama Evci Glyaz Hseyin Mescit Kocaman Narlsaray Kozluk Sakarl Gl Narlsaray Ilca Bekdiin Merkez Kutlukent Merkez Merkez Merkez TARH 2000-2006 2000-2002 2000-2005 2000-2001-2002-2004 2000 2000-2001 2003 2000 2000 2000 2002 2002 2002 2001-2002 2002 2002 2000-2005-2006 2006 2000 2000-2001 2000 2000-2001 2000-2005 2000 2000 2000-2001 2002 2000 2000-2001-2002-2005 2000-2002 2002 2002 2002 2000-2001 2002-2006 2002 2005 2004 AIKLAMA

lgili belediyelerin altyap hasarlar ile ilgili yazlar Mdrlmze intikal etmi ve durum Afet ileri Genel Mdrlne iletilmitir. Altyap hasarlar ile ilgili tespitler Afet ileri Genel Mdrlnn talimat dorultusunda ilgili kurumlarca yaplmaktadr.

Kaynak:l Bayndrlk ve skan Mdrl

P.1.4. Orman, Otlak ve Sazlk Yangnlar Samsun Orman letme Mdrlnde 2005 ylnda 6 adet rt yangn km 6.7 Ha.alan yanmtr.Yanan aa trleri kaym,mee,grgen ve kzlam dr. Yang k nedeni oban atei ile piknik ateidir. Bafra Orman letme Mdrlnde 2005 yl ierisinde 4 adet orman yangn km olup kan yangnlar direkt metot ile sndrlmtr. kan orman yangnlarnn k nedenleri belirlenememitir. Yangnlar 1.3 Ha.lk alanda rt yangn eklinde olduundan yangn sonucunda hayatiyetlerini kaybedecek ekilde aa yanmamtr. Her yl ile merkezlerinde le Kaymakamlar bakanlnda oluan komisyon marifetiyle yangnlarn nlenmesi ve sndrlmesi konusunda neler yaplaca hususlarnda kararlar alnmakta ve bu kararlar ilgili kurumlarca yerine getirilmektedir. letme Mdrlmzde 4+000 Km. Yangn Emniyet yolu bulunmaktadr.

366

Bafra Orman letme Mdrlnde bir adet Yangn lk Mdahale Ekibi olup letme Mdrlmz merkezinde konulandrlmtr. letme Mdrl sorumluluk alan ierisinde bir adet yangn gzetleme kulesi bulunmakta olup kulemiz Dedetepe mevkiindedir.
Tablo P.6.Vezirkpr Orman letme Mdrlnde Yangn le lgili Bilgiler
Yl Yanan Alan ( Ha ) rt Tepe 3,5 0,5 1,0 0,02 0,3 0,1 1,0 1.0 1,0 4,0 0,01 2,0 2,3 Yanan Alan ( Ha ) rt Tepe 0,5 0,5 0,25 1,0 6,0 2,0 0,02 0,5 0,05 5,0 10,0 0,1 0,2 1,0 0,2 1,5 0,1 3,0 2,0 0,05 0,06 0,2 0,2 0,03 2,0 2,0 0,02 0,8 0,2 9,5 0,3 1,5 0,5 2,0 0,5 0,3 1,5 1,0 Yangn k Sebebi Bilinmiyor Yldrm Bilinmiyor Yldrm Bilinmiyor Yangn k Sebebi Bilinmiyor Yldrm Bilinmiyor hmal Bilinmiyor Yldrm Bilinmiyor hmal Yldrm Bilinmiyor oban Atei Bilinmiyor hmal Bilinmiyor hmal Bilinmiyor Oluan Hasar (Tl) 28.800.000 535.200.000 1.138.660.000 136.000.000 77.309.000 247.505.000 1.025.105.000 1.250.782.000 2.547.034.000 415.224.000 135.180.000 2.317.302.000 2.530.382.000 Oluan Hasar (Tl) 741.500.000 768.927.000 490.053.000 1.250.782.000 3.156.037.000 77.978.000 347.850.000 249.915.000 16.778.000.000 479.840.000 709.024.000 1.877.033.420 516.500.000 2.100.000.000 207.100.000 8.279.000.000 400.000.000 443.000.000 778.800.000 611.000.000 192.500.000 5.701.030.000 228.420.000 312.420.000 3.186.000.000 23.842.586.000 1.526.310.000 2.495.474.000 1.136.918.000 8.440,40 YTL 2.168,44 YTL 4.477,38 YTL 11.098,38 YTL Aa Tr z-k-M s-k k-s k z k z k-Kn k M k M k Aa Tr s s M k-Kn M-k k k-M k z k-s s k M-k M-G k-Kn z s z z k-M Kn z M s k k-M z M-k M k-M k+M z k letme eflii Karaam Kunduz Narlsaray Karaam Narlsaray Kunduz Narlsaray Akay Havza Akay letme eflii Glky Akay Narlsaray Havza Kunduz Akay Glky Karaam Kunduz Glky Akay Narlsaray Havza Narlsaray Karaam Kunduz Karaam Sariek Karaam Kunduz Havza Glky idemli Kunduz Glky Narlsaray Havza Akay Havza Karapnar Akay Oluan Yangnn Mevkii ve Ky Kzlkese Karaky Saralan Susuz Mezra Yukarzeytin Mezra Devalan Yukarsusuz ekalan Devalan Oluan Yangnn Mevkii ve Ky Tahtakpr Akren Mezraa Karahalil Sofular Kuyumcu Tahtakpr Kzlkese Sofular Tahtakpr Kabal Mezra iftlik Sofular Kzlkese Yukarzeytin Sarayck Susuz Kumral Karaky Pelitik Karahalil Sofular Kumral Yukarzeytin Yukarnarl Mezra Bayolca Mah. Yolpnar Karahalil Samukalan Yolpnar

2005 YILI

2004 YILI

2003 YILI

2002 YILI

2001 YILI

2001 YILI Yl

Kaynak:l Bayndrlk ve skan Mdrl

P.1.5. Ormanlar zerinde Biyotik veya Abiyotik Faktrlerin Etkileri: Samsun Orman letme Mdrl ormanlarnda 525 Ha. sahada am kese bcei ile biyolojik mcadele yaplmtr. am kese bcei trtl keseleri toplanarak yaplan odacklara

367

yerletirilmi ve Yrtcs retilmek suretiyle mcadele yaplmtr.Yine ayn bcekler 325.0 Ha. sahada mekanik mcadele 1225.0 Ha. sahada kimyasal mcadele yaplmtr. Ancak 250.0 Ha. kavak suni tensil sahasnda kzlaa hortum bcei ile kimyasal mcadele yaplmtr. Ayrca Kavak suni tensil sahalarnda kzlaa hortum bcei ile kimyasal mcadele yaplmaktadr. Bafra Orman letme Mdrlnde 2005 yl ierisinde letme Mdrlmz sorumluluk alan ierisinde kalan ormanlarda canl veya cansz evre faktrlerinin (bcek zarar,kar ve rzgar devrii vs.) 1041.0 Ha.lk alanda etkileri olmu ve bu alanlarda bu etkiler sonucu 3461 m3 D.K.G.H.deki aa zarar grmtr.Ormanlarn devamll ve temiz iletmecilik ilkesi gerei ormandan karlmas gereken bu aalarn retimleri letme Mdrlmzce yaptrlm,retilen orman emvali satlarak milli ekonomiye katk salanmtr. Vezirkpr Orman letme Mdrlnde Akay, Glky, Karaam, Narlsaray ve idemli Orman letme efliklerinde 1.671 Ha alanda biyoteknik mcadele yaplmtr. Ayrca bu alanlarda ukurlar alarak toplatlan am kese bcekleri imha edilmitir. am kese bcei ile mcadele iin toplam 8.300,00 YTL harcama yaplmtr. Bcek zarar, kar kr ve rzgar devrii olarak 3734,5 Ha alandan 7.600 m3 orman emvali elde edilmitir. P.1.6. Frtnalar nemli bir frtna tespiti yoktur. P.2. Dier Afetler P.2.1. Radyoaktif Maddeler Radyoaktif maddeler ile tespit edilen kazalar yoktur. P.2.2. Denize Dklen Petrol ve Dier Tehlikeli Atklar limizde deniz kirliliinin nlenmesi iin mterek bir protokol imzalanmtr. Bu protokole gre, 1-Endstriyel ve liman faaliyetleri ile deniz trafiinin youn olduu Samsun Limannda olabilecek yangnlara kar koruyucu tedbirler yannda yangnlarn insan ile kimyasal ve benzeri madde, dknt/yaylmalarnn en ksa zamanda kontrol altna alnmas gerekmektedir. 2-Bu nedenle, limanda kys bulunan veya liman snrlar iinde, civarnda ve limana ok yakn yerlerde konulanm olan tm askeri, kamu ve zel kurulular deniz kirliliinin nlenmesi temizlik faaliyetlerinin yrtlmesine imkan verecek zel tehizat, donanm ve cihazlar temin etmek ve gerekli durumlarda bir organizasyon ve plan dorultusunda mterek kullanma hazr bulundurulmalarn salamaktadr.

368

3-Samsun Limannda ve liman snrlarna yakn blgelerde denizde meydana gelebilecek dknt/kirlenme halinde liman emniyetinin salanmas ve gemi trafiinin kontrol altna alnmas amacyla durum Liman Bakanlna bildirilecektir. 4-Samsun Liman snrlar dahilinde ve yaknnda insan ve evre saln tehdit edebilecek yaylmalar/dkntler karsnda yardm talebi Samsun Valiliince askeri birliklere ve dier sivil ve kamu kurulularna telefon/telsiz ile yaplacaktr. Talep daha sonra bir yaz ile teyit edilecektir. 5-Valilik kanalyla istenen yardm taleplerinde tm askeri, kamu ve zel kurular deniz kirliliinin nlenmesi ve temizlik almalarnn sratle baarya ulatrlabilmesi iin ellerindeki tm imkanlar seferber edeceklerdir. 6-Temizlik faaliyetleri esnasnda yardma gelen unsurlara ait ya emici petrol (oilsorbent) kimyasal bariyer, kpk gibi harcanan, kullanlan ve geri kazanlmayan malzemenin bedeli Samsun Valilii ve ilgili askeri-kamu-zel kurulularn temsilcilerinden teekkl ettirilecek heyete bellenebilecek bu bedel 2872 sayl evre Kanunu'nun 3/e. maddesince kirleten tarafndan denecektir. 7-Limanda kys bulunan veya limana ok yakn bir blgede yer alan tm askeri, kamu ve zel kurulular (Petrol Ofisi Blge Mdrl, TCDD Liman letme Mdrl, niversite ve Teknik Okullar, Hastaneler, Tp Fakltesi, Aygaz Dolum Tesisleri, Karadeniz Bakr letmeleri, Trkiye Gbre Sanayi A..) atklar vs. ile iinde bulundurduklar ve/veya rettikleri petrol trevlerinin ve evreyi kirletici kimyevi maddelerin gerektirdii nlemleri de gz nne alarak muhtemel bir evre/deniz kirliliine kar gerekli olan tm tehizat ve cihazlar temin edeceklerdir. 8-Muhtemel bir dknt sonunda, evre/deniz kirliliinin kontrol altna alnmas ve temizlik faaliyetleri Valilike oluturulacak yardma giden askeri- kamu-zel kurulular ile Liman bakanl bnyesindeki teknik dzeydeki temsilcilerden oluacak bir heyet tarafndan organize edilecektir. 9-Limana yk getiren veya limandan yk alan gemilerin gerek evre temizlii gerekse yangn ynnden kontrollerinin l evre Mdrl, l Salk Mdrl, Liman Bakanl ve Liman letme Mdrlnce oluturulacak bir ekip tarafndan kontrolleri yaplacaktr. 10-Samsun Liman/liman snrlar dahilinde meydana gelebilecek deniz kirlilii ile ilgili yaplacak ihbar ve yardm talepleri ile bu dorultuda temizlik almalarn yrtecek olan askeri, kamu ve zel kurululara ait deniz ve kara unsurlar arasnda muharebe organizasyonu salanacaktr. 11-evre ve deniz kirliliinin nlenmesi ve temizlik almalar ile ilgili eitim, maksatl tatbikat senede bir kez, yangn tatbikat ile mterek planlanarak yaplmaldr. Oluturulacak yangn ekiplerinin eitimi l Sivil Savunma Mdrl ve Bykehir Belediyesi tfaiye Mdrl ile Liman letme Mdrl tarafndan mterek yaplacaktr.

369

Samsun ili ve liman deniz sahasn kaza ve yangn sonucu tehdit edecek byk apl bir deniz ve evre kirlenmesi halinde kirlenmeyi daha etkin bir ekilde engellemek, mcadele ve temizlik almalarn baaryla yrtebilmek iin aada belirtilen malzeme ve ekipman zelliklerine ihtiya duyulmaktadr: 1-Samsun Limannda oluturulabilecek bir deniz kazasna (rnein; 5-30.000 tonlu tama kapasiteli bir tankerden) deniz kirliliine sebebiyet verebilecek mal szmas, akaryakt, ya ve petrol trevlerinin yaylmasn nlemek iin 2-5 km'lik ya bariyeri gereklidir. Ayrca, bu bariyer ile tanker etraf evrilebilecektir. Firmalarca temin edilecek bariyerlerin standart/ayn malzeme ve lde olmasnda byk yarar vardr. 2-Bariyerlerin temin edilip serilene kadar geecek sre iinde denizlerin kontrol ve yaylmasnn ve ky ile irtibatnn nlenmesi amacyla kullanlmas tavsiye edilen kimyasal bariyerlerin tatbiki iin su kesimi az, sratli bir kk bot/tekneye (uzunluk 4-6 m) ihtiya vardr. Sz konusu kimyasal bariyerlerin denizdeki canllar zerindeki tok-sisitesi dk ve ayrca biyolojik olarak paralanabilir nitelikte olmaldr. 3-Deniz sathndaki dkntnn temizlenmesi ve sahilde hazrlanan tank/depo benzeri ve tesis ve aralara aktarlmas amacyla deniz sprgesi benzeri ikinci bir tekneye ihtiya vardr. 4-Skimmerler tarafndan toplanan dkntlerin depolanmas ve sahile aktarlmas iin 10-30 ton kapasiteli neopren yzer tanklara 25-75 ton kapasiteli yzer dubalara ihtiya vardr. 5-Denizde oluabilecek akaryakt yangnlarna kar kullanlmak maksadyla hem sndrc zellii hem de kirlilii toplayc/yaylmay nleyici zellii olan foam temini gereklidir (10-50 ton) 6-Deniz yangnlarna mdahale iin gerek bariyerlerin tanmas, serilmesi ve toplanmasnda gerekse yangn sndrmekte kullanlmak maksadyla sndren tipinde bir rmorkr gereklidir. P.2.3. Tehlikeli Maddeler lde tehlikeli ve zehirli maddelerin depolanmas, tanmas, kullanlmas srasnda halk salna zarar verecek boyutta bir olay olmamtr. P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardm Tedbirleri Bayndrlk ve skan l Mdrlnn hazrlam olduu Afetler Acil Yardm Plan dorultusunda nlemler alnacaktr. l Kurtarma Ve Yardm Komitesinin grevleri: 1-l Acil Yardm Planlarnn yaplmas ve uygulanmasn salar. 2-Planda ngrlen tekilat kurmak ve grev alanlar tespit ederek kendilerine duyurur. Eitim ve tatbikatlar dzenleyerek gruplarn hizmete hazr olmalarn salar.

370

3-Acil yardm hizmetlerinin yrtlmesinde, grevli kurulular arasnda ibirlii ve koordinasyonu salar. 4-Hizmet gruplarnn grevlerini yapabilmesi iin gerekli personel, ara ve gerecin temini ve ikmali ile grevlendirilmelerini takip ve koordine eder. 5-Acil yardm sresi ierisinde harcanamayan denei merkez fonu hesabna iade eder. 6-Gerektiinde afetzedelerin borlarnn tecili ve yeni kredi almas konusunda tespit ve tekliflerde bulunur. 7-Acil yardmlarn aadaki ncelik srasna gre yaplmasn salar; -Haberlemenin temini : (Haberleme grup bakan Jandarma Alay Komutan olup, kendi grubundaki kurulularla mtereken alarak haberlemeyi temin edecektir.) -Ulatrmann salanmas ve trafiin dzenlenmesi: (D.S.. 7. Blge Mdrl grup bakan olup grubundaki grevli kurulularla mtereken alarak ulatrmay salayacaktr.) -Kurtarma : (T.C.K. 7. Blge Mdrl grup bakan olup grubundaki grevli kurulularla mtereken alarak kurtarmay salayacaktr.) -Tbbi ilk yardm : (Salk Mdrl grup bakan olup grubundaki grevli kurulularla mtereken alarak kurtarmay salayacaktr.) -Hasta ve yarallarn hastaneye nakli : Salk Mdrl grup bakanlnca yaplacaktr.) -Yangn Sndrme : ( Belediye Bakanlnn grevi kapsamnda, Belediye itfaiyesi ve diere kamu kurulularna ait itfaiyeler ile, Garnizon Komutanlna ait yangn sndrme tekilatnca grev salanacaktr. ) -Emniyet ve asayi salama : (Emniyet Mdrl ve jandarma Alay Komutanlnca salanacaktr.) -Yedirme, giydirme, stma ve aydnlatma : (Defterdarln Bakanlndaki grupa hizmetler salanacaktr.) -llerin defni : ( Salk Mdrlnn bakanlndaki grupa yaplacaktr.) -Enkaz kaldrma ve temizleme: (Karayollar 7. Blge Mdrl bakanlndaki grupa yaplacaktr.) -Elektrik, su ve kanalizasyon tesislerinin onarlmas ve hizmet sokulmas :( Belediye bakanlndaki grupa salanacaktr.) -Karantina tedbirlerinin alnmas: (salk mdrl bakanlndaki grupa salanacaktr.) Afetin trne gre yukardaki acil yardm sralamasnda deiiklik yaplabilir. alma Esaslar : 1-Komite bakannn ars zerine, byk afetlerde ise arsz olarak, ilk toplant yeri olan Valilik salonunda toplanacaklardr. 2-Afetin byklk derecesi ve trne gre Valilikle gerekli grlmesi halinde komite 24 saat alma esasna gre grev yapacaktr. 3-Komitenin sekreterya grevini afet brosu yrtr. 4-Afet halinde beliren ihtiyalar Bayndrlk ve skan Bakanlndan istenecektir.

371

P.3.1. Sivil Savunma Birimleri

Tablo P.7.Samsun li Ve Bal lelerin Sivil Savunma Servisleri Ykml Kadrolar
L MERKEZ VE BALI LELERN ADI VEZRKPR
23. 000 1 3 1 3 18 54 2 84 4 32 2 14 1 14 28 1 9 213 16 16 16 4 4 4 4 16 64 277

SALIPAZARI

ARAMBA

2000 NFUS SAYIMINA GRE EHR NFUSLARI EF KILAVUZLUK (KORUNMA BLGES) BA KILAVUZLUK KILAVUZLUK l veya le Personel Says (l veya le Emniyet Md. Ve 2 er Yrd.) Karakol Says Personel Says(Karakol Amirleri ve 2er Yrd.) Mahalle Says Personel Says (Muhtar ve 2er Yrd.) dare Merkezi Says Personel Says KURTARMA SERVS Blk Says Takm Says Ekip Says Ykml Says LKYARDIM KISMI LKYARDIM VE AMBULANS SERVS Blk Says Takm Says Ekip Says Ykml Says AMBULANS KISMI Blk Says Takm Says Ekip Says Ykml Says Toplam Ykml Says SASYAL YARDIM SERVS Blk Says Takm Says Ekip Says Ykml Says ESAS SERVSLERN TOPLAM YKML SAYISI EMNYET VE TRAFK SERVS TFAYE SERVS HASTANELER SERVS TEKNK ONARIM SERVS Takviye Ykml says Takviye Ykml Says Takviye Ykml Says Takviye Ykml Says Elektrik Telefon Su Gaz Kanal Toplam YARDIMCI SERVSLERN TOPLAM YKML SAYISI GENEL YKML TOPLAMI

368. 000 1 3 10 30 52 156 2 84 2 16 140 1 8 59 1 4 59 118 1 4 39 570 52 52 52 13 13 13 13 52 208 778

12. 000 1 3 1 3 7 21 1 42 3 24 1 7 1 14 21 1 9 123 13 13 13 3 3 3 4 13 52 175

1. 492 1 3 1 3 2 6 1 10 2 16 1 7 1 14 21 1 9 68 10 10 10 2 2 3 3 10 40 108

5. 390 1 3 1 3 8 24 1 20 2 16 1 7 1 14 21 1 9 96 10 10 10 2 2 3 3 10 40 136

66. 209 1 3 2 6 16 48 2 84 1 8 70 4 28 2 28 56 2 18 285 28 28 28 7 7 7 7 28 112 397

40. 000 1 3 2 6 9 27 2 84 1 6 54 3 21 2 28 49 2 18 241 22 22 22 5 5 6 6 22 88 327

19. 300 1 3 1 3 17 51 1 42 3 24 1 14 1 14 28 1 9 160 16 16 16 4 4 4 4 16 64 224

5. 720 1 3 1 3 4 12 1 20 2 16 1 7 1 14 21 1 9 84 10 10 10 2 2 3 3 10 40 124

8. 034 1 3 1 3 9 27 1 20 2 16 1 7 1 14 21 1 9 99 10 10 10 2 2 3 3 10 40 139

8. 865 1 3 1 3 12 36 1 42 2 16 -1 7 1 14 21 1 9 124 10 10 10 3 2 2 3 10 40 164

3. 638 1 3 1 3 7 21 1 10 -2 16 1 7 1 14 21 1 9 83 10 10 10 2 2 3 3 10 40 123

15. 254 1 3 1 3 10 30 1 42 3 24 1 7 1 14 21 1 9 132 13 13 13 3 3 3 4 13 52 184

25. 000 1 2 2 4 7 21 1 42 4 32 2 14 1 14 28 1 9 138 16 16 16 4 4 4 4 16 64 202

KILAVUZLUK SERVS

KARARGAH SERVS

Kaynak: l Sivil Savunma Mdrl,2005

372

YAKAKENT
3. 919 1 3 1 3 4 12 1 10 2 16 1 7 1 14 21 9 74 10 10 10 2 2 3 3 10 40 114

TEKKEKY

AYVACIK

19 MAYIS

ASARCIK

ALAAM

MERKEZ

KAVAK

HAVZA

TERME

BAFRA

LADK

P.3.2. Yangn Kontrol ve nleme Tedbirleri 1- Samsun ili Yangn nleme-Sndrme ve Kurtarma Plan Ama :Denizde ve Karada kacak yangnlar bymeden en ksa srede sndrmek. Kapsam:Samsun l Merkezini ve Liman sahasn kapsar. Yasal Dayanak : 5442 sayl l daresi Kanunu, 7126 sayl Sivil Savunma Kanunu, 7269 sayl Umumi Hayata Messir Afetler Dolaysyla Alnacak Tedbirlerle Yaplacak Yardmlara Dair Kanun ve 6/3150 sayl Sivil Savunma ile lgili Tekil ve Tedbirler Tzne dayanarak hazrlanan bu Ynetmeliin amac; sanayinin, liman tesislerinin ve deniz trafiinin yangn tehlikesi dourabilecek ve yaylmasna sebebiyet verecek derecede younlat yerlerde : a) Karada kabilecek, b) Deniz, liman veya kyda kp karaya ulaabilecek ve yaylabilecek, Yangnlara kar alnacak nleme, sndrme ve kurtarma tedbirlerini ve bu tedbirlerin uygulanmasnda blgede bulunan resm ve zel btn kurulularn birbirleriyle ve asker makamlarla yapacaklar grev blmnn, ibirliinin ve koordinasyonun nasl salanacan gstermektir. Sorumlu Makamlar :

A- Deniz Yangnlar iin : 1- Limanlar Mlki dare Amirlii, 1. derece amirleri, 2- Ky Emniyeti Gemi Kurtarma Mdrl 3- TCDD Liman letme Mdrl 4- Liman Bakanl B- Kara Yangnlar iin : 1- Samsun Bykehir Belediye tfaiye Mdrl, 2- Yangnn meydana geldii tesis Mdrl birinci derecede sorumludurlar. Koordinasyon :

Samsun linde Karada kp ky, liman ve Denize ulaabilecek ve yaylabilecek yangnlara kar alnacak acil tertip ve tedbirleri tespit etmek ve Samsun Limannn deniz trafii, rmorkaj ve Klavuzluk, gemi kurtarma hizmetleri seyir yardmc ve kolaylklar ynnden mevcut durumu incelemek, ngrlen yangn nleme, sndrme ve kurtarma ilemlerinin daha rasyonel biimde hazrlanmas ve bir plan dahilinde yrtlerek can ve mal ziyann bu yangnlarda en az dzeye indirilmesini salamak iin; ileri Bakanlnn 21.12.1982 gn ve Svl.Svn. Gn.Md. AFET ; 816-1009-2-82/77 SAYILI YAZISINDA BELRTLD GB limizde 7/10357 Sayl Ynetmelik kapsamna alnm olup, limizde de L YANGIN KOORDNASYON Kurulu bahsi geen Ynetmeliin 4 nc maddesine gre aada isimleri belirtilen kurum ve kurulularca oluturulmutur. - Valilik Makam - Garnizon Komutanl
373

- Bykehir Belediye Bakanl - Jandarma Komutanl - Sahil Gvenlik Karadeniz Blge Komutanl - l Sivil Savunma Mdrl - l Emniyet Mdrl - Denizcilik Blge Mdrl - Liman Bakanl - Serbest Blge Mdrl - Ky Emniyeti ve Gemi Kurtarma Mdrl - Sivil Savunma Arama ve Kurtarma Birlik Mdrl - Ulatrma Blge Mdrl - DLH Makine kmal Bamhendislii - Liman letme Mdrl - Bykehir tfaiye Daire Bakanl - KOSGEB - Organize Sanayi Blge Mdrl - Petrol Ofisi Tesisat Mdrl - Karayollar 7. Blge Mdrl - Tekkeky Kaymakaml - Samsun Gbre Sanayi A.. - Karadeniz Bakr letme Fabrika Mdrl - Aygaz Dolum Tesisleri Blge Mdrl - TOTALGAZ Tesisleri Mdrl - CE-KA naat A.. - Milangaz Tesisleri A.. - Yeilyurt Demir ekme San.Ltd.ti. - Yldz Kimya San.Tes.A.. P.3.3. lkyardm Servisleri Ani olarak hastalanan veya kazaya urayan kimseye tedavisi yaplncaya kadar annda ve olay yerinde yaplan, hayat kurtarc geici mdahaleye denir, yaralanma, kanama ve fizyolojik dengenin bozulmasn etkileyen her trl olumsuz etmenlere kar tedbir ve can kurtarma amacyla ilkyardm yaplr. lkyardmn amac kazazedelerin hayatn kurtarmak ve durumunu kontrol altna almak ve ktye gitmesini engellemektir. lkyardmn ilkeleri; a) Kazazedeyi deerlendirmek ve tehis etmek, b) Geici ilkyardm tedbirlerini almak, c) Hastay uygun pozisyona getirmek, d) Gereken yerlerle haberlemeyi salamak, e) Kazazedeyi gereken yere sevk etmektir. lkyardmn hedefleri; a) cabediyorsa suni solunum ve kalp masaj yapmak, b) Kanamay durdurmak, c) ok varsa gerekeni yapmak,
374

d) Beden ssn korumaktr. l ve lelerde kurum ve kurulular kendi bnyelerinde bu faaliyetleri srdrmektedirler. lkyardm servislerini sralarsak : a-) Yaralanmalarda ilkyardm b-) Solunum sistemi ile ilgili ilkyardm c-) Dolam sistemi ile ilgili ilkyardm d-) ok durumunda ilkyardm e-) Yank ve halanmalarda ilkyardm f -) Krk, kk ve zehirlenmelerde ilkyardmdr. LKYARDIM VE AMBULANS EKB : ( 15 K) 1.l Salk Mdrl (15 Personel) MKELLEFYET lkyardm Ve Ambulans Servisi 118 Ykml Hastaneler Servisi 52 Ykml P.3.4. Afetzedeler ve Mltecilerin Yeniden skan Mlteciler Ky Hizmetleri l Mdrlnce hazrlanan Seferberlik ve Sava Halleri iin Gmen yerletirme plann erevesinde yerletirilecektir.
Tablo P.8. limizdeki Kurum Ve Kurulularn Barndrma Kapasitesi
Garnizon Komutanl Ky Hizmetleri l Mdrl l Defterdarl Karayollar 7. Blge Mdrl Orman letme Mdrl 19 Mays niversitesi Rektrl Tapu Ve Kadastro 10.Blge Mdrl l Salk Mdrl Ziraat Bankas Merkez b.Mdrl Gar Mdrl Dsi 7 Blge Mdrl Posta Bamdrl 19 Mays Polis Myo Mdrl ofrler Ve Otomobilciler Od. Bk.L Veteriner Kontrol Aratrma Enst.Md. Petrol Ofisi Tesisat Mdrl Krdnz. Bakr letmeleri Mdrl Tgsa Gbre Fabrikas Mdrl Meteoroloji Blge Mdrl ller Bankas 16.Blge Mdrl Merkez Bankas b. Mdrl Telekom l Mdrl Tmo Blge Mdrl Yk Kredi Ve Yurtlar Kur.Blge Md.L Tarm l Mdrl 30 Yatakl 39 Kiilik 34 Yatak Kapasiteli , 18 Oda 40 Kiilik 36 Kiilik 20 Yatakl 3 Oda , 8 Kiilik 15 Kiilik 20 Yatakl 6 Yatakl 75 Kiilik 27 Kiilik 2 Adet 1 Adet 12 Kiilik 15 Kiilik 13 Odasi 25 Kiilik 14 Kiilik 10 Kiilik 1 Adet 12 Kiilik 16 Kiilik 1 Adet 20 Kiilik

Kaynak: l Sivil Savunma Mdrl,2005

375

P.3.5. Tehlikeli Maddelerin Yurtii ve Snrlar aras Tanm in Alnan Tedbirler lde bu konuda bir alma yoktur. P.3.6. Afetler ve Byk Endstriyel Kazalar lde Acil Eylem Plan hazrlanarak en son 2001 ylnda gncelletirilmitir.

KAYNAKLAR: -l Bayndrlk ve skan Mdrl 2005 -l Sivil Savunma Mdrl 2005 -Samsun Orman letme Mdrl2005 -Bafra Orman letme Mdrl2005 -Vezirkpr Orman letme Mdrl2005

376

R. SALIK VE EVRE R.1. Temel Salk Hizmetleri R.1.1. Salk Kurumlarnn Dalm
Tablo R.1. 2005 Yl Salk Kurumlar Ve zel Hastanelerin lelere Gre Dalm

Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

377

Tablo R.2.limizdeki Salk Kurum ve Kurulular

Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

378

R.1.2. Bulac Hastalklar

Tablo R.3.2004 Yl limizde Grlen hbar Zorunlu Hastalklardan Bazlar

Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

ekil R.1. Kuduz pheli Isrk Vakalarnn Yllara Dalm Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

379

ekil R.2.2005 Yl ldeki Sosyal Hastalklar ve Elence Yerlerinden Alnan Kan Says Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

380

ekil R.3. 2005 Yl Frengi almalar ve Frengi Vaka Says Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

381

ekil R.4. Verem Sava Dispanserlerinde Yaplan Radyolojik ve Bakteriyolojik Muayene Saylar Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

382

R.1.2.1. me, Kullanma ve Sulama Sular

Tablo R.4. me, Kullanma ve Sulama Sular Analiz Sonular

Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

limiz genelinde, 2005 yl ierinde ime ve kullanma suyu ebekesi zerinde tespit edilen odak noktalarndan bakteriyolojik ve kimyasal su rnekleri alnarak Samsun Blge Hfzshha Enstits Mdrlnde analizleri yaplmaktadr. limiz, Ladik lesi Soanl Ky Boaz Mevkiinde, Salk Bakanlnca ruhsatlandrlarak faaliyet gsteren, Akda Kaynak Suyu, iletmecisi tarafndan Ynetmelik hkmleri dorultusunda bakteriyolojik ve kimyasal su analizlerini yaptrmaktadr.
Tablo R.5 me ve Kullanma Suyu Analiz Sonular. Numune Cinsi Says Uygun Bakteriyolojik 290 Kimyasal 20 Klor lm 17544 Kaynak: l Salk Mdrl, 2005 192 13 16737 Uygun Deil 98 7 807

383

Tablo R.6. Salk Bak. Ruhsatl Kaynak Suyu letmeleri Numune Cinsi Says Uygun Bakteriyolojik 11 11 Kimyasal 9 9 Kaynak: l Salk Mdrl, 2005 Tablo R.7. limizde Bulunan Kaplcalar Hakknda Bilgiler Ruhsatl Kaplca Says 1 Mracaat olan kaplca says Ruhsatsz kaplca says Toplam Kaynak: l Salk Mdrl, 2005 5 5 6

Uygun Deil -

R.1.2.2. Denizler l Salk Mdrlnce Turistik tesis ve Halk plajlarndan kirlilik trlerini ve oranlarn aratrmak zere ,limiz genelinde deniz suyundan numuneler alnarak blge Hfzshha Enstits Mdrlnde analizleri yaptrlmaktadr. limiz merkezinde bulunan 11 adet deniz suyu odak noktasndan ve denize sahili bulunan lelerimizdeki 24 adet odak noktasndan alnan numunelerin analizleri hakknda bilgiler tabloda verilmitir.
Tablo R.8.Deniz Suyu Analiz Sonular Kirlilik Tr Toplam Koliform Numune Says Uygun Uygun Deil Toplam 208 138 70 208 Fekal Koliform 208 173 35 208 Fekal koliform 208 178 30 208

Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

R.1.2.3. Zoonoz Hastalklar

Tablo R.9. Zoonoz Hastalklar
ZOONOTK HASTALIKLARIN AYLARA GRE DAILIMI AUSTOS HAZRAN TEMMUZ TOPLAM

ARALIK

EYLL

KASIM

MAYIS

UBAT

NSAN

MART

OCAK

EKM

2005 YILI K.PHEL ISIRIK BRUSELLA ARBON 172 1 2 177 1 3 1 159 183 6 265 7 282 1 2 306 6 4 280 3 1 294 2 2 191 165 2 9 164 2 2 2638 31 26

Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

384

R.1.3. Gda Hijyeni KMYASAL Mevzuata Uygun Mevzuata Aykr Toplam

307

BAKTERYOLOJK
46

TOPLAM 353 11 364

4 311

7 53

ekil R.5.Gda Numune Sonular Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

R.1.4. Alama almalar

Tablo R.10.A zlem izelgesi ve Sfr Ya A Grafii

Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

385

Tablo R.11. Son 5 Ylda limizde Uygulanan Alarn Dozlar ve Alama Oranlar

Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

386

R.1.5. Bebek lmleri

ekil R.6. Bebek lm Hz Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

R.1.6. lmlerin Hastalk, Ya ve Cins Gruplarna Gre Dalm

Tablo R.12. lmlerin Hastalk, Ya ve Cins Gruplarna Gre Dalm

Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

387

R.1.7. Aile Planlamas almalar

Tablo R.13. Aile Planlamas Yntemleri

Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

388

ekil R.7. Yllara Gre A.P.Yntemi Kullanan Kii Says ve Yllara Gre Datlan A.P. Malzemesi Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

389

ekil R.8. 15 - 49 Ya Kadnlarda A.P. Yntem Dalm Kaynak: l Salk Mdrl, 2005

390

R.2. evre Kirlilii ve Zararlarndan Oluan Salk Riskleri R.2.1. Kentsel Hava Kirliliinin nsan Sal zerine Etkileri: 1950 ler den beri hava kirliliinin insan salna etkilerini gsteren kantlar vardr. 1980 sonlar 1990 larda ise yeni epidemiyolojik almalarla hava kirliliinin sala etkileri gsterilmitir. Bu almalar nce ABD ve Avrupa lkelerinde yaplm, daha sonra pek ok lkede de benzer almalar ile saln olumsuz etkilendii gzlenmitir. Bu almalarda lmler, hastaneye bavurular gibi salk gstergeleri ile havadaki kirleticilerin konsantrasyonunun ilikisi aranm ve her ikisinin birlikte art veya azal gsterdii belirlenmitir. Hava kirleticilerindeki gnlk artlar eitli akut salk sorunlarna neden olmaktadr. rnein kirletici konsantrasyonunda artma astma ataklarnda arta yol amaktadr. Kirleticilere uzun sreli maruz kalm ile salkta kronik etkiler ortaya kmaktadr. ABD ve Hollanda'da yaplan almalarda hava kirlilii olan blgelerde yaayanlarn mrnn, kirliliin olmad blgelerde yaayanlara gre 1-2 yl daha ksa olduu belirlenmitir. Yalnzca gelimekte olan lkelerde havada bulunan partikler madde ve kkrt dioksit nedeniyle ylda 500,000 kiinin ld tahmin edilmektedir. Hava kirliliinin salk etkisi ksrk ve bronitten, kalp hastal ve akcier kanserine kadar deimektedir. Kirliliin olumsuz etkileri salkl kiilerde bile gzlenmekle birlikte, baz duyarl gruplar daha kolay etkilenmekte ve daha ciddi sorunlar ortaya kmaktadr (Tablo.2). Bu gruplardan biri yallardr. Fizyolojik kapasitesi ve fizyolojik savunma mekanizmas fonksiyonlarndaki azalma, kronik hastalklardaki artma nedeniyle yallar normal poplasyondan daha duyarldr, bu nedenle daha kolay etkilenmektedir. Kk ocuklar savunma mekanizmas geliiminin tamamlanmamas, vcut kitle birimi bana daha yksek ventilasyon hzlar ve d ortamla daha sk temas nedeniyle daha fazla riske sahip dier bir gruptur. Ya yaps yan sra hava yolunda daralmaya yol aan hastalklar da kirleticilere duyarll artrmaktadr. Yaplan almalar kirlilik arttka astma ve kronik obstrktif akcier hastalklar (KOAH) gibi hastalklarn alevlenmelerinde art olduunu gstermitir. Kalabalk yaam, yetersiz sanitasyon, beslenme yetersizlii gibi dk yaam standartlar da duyarll etkileyen faktrlerdendir. Bu koullarda yaayanlar enfeksiyon hastalklar sorunlar ile kar karyadr ve yetersiz salk hizmeti almaktadrlar. Bu nedenle hava kirliliinin sonularndan daha fazla etkilenilmektedir.
Tablo R.14. Hava Kirlilii ve Risk Gruplar

v v v v v v v

Bebekler ve gelime andaki ocuklar Gebe ve emzikli kadnlar Yallar Kronik solunum ve dolam sistemi hastal olanlar Endstriyel iletmelerde alanlar Sigara kullananlar Dk sosyoekonomik grup iinde yer alanlar

391

Genel olarak havadaki kirleticilerin sala etkileri yle toparlanabilir; Solunum fonksiyonlarnda bozulma Solunum sistemi hastalklarnda art Kronik solunum sistemi hastal olan kiilerin hastalklarnn alevlenmesinde art Kronik kalp hastal olan kiilerin hastalklarnn alevlenmesinde art Kanser insidansnda art Erken lm insidansnda art evresel hava kirliliinin toplum sal ile ilikisi deerlendirilirken yukarda sralanan dorudan salk etkilerinin yan sra ime ve sulama suyu kaynaklarnn, bitki rtsnn zarar grmesi ve mikro klima deiiklikleri nedeniyle dolayl etkilerini de gz nnde bulundurmak gereklidir. Tm bunlarn yan sra ortamn nem oran, scaklk, scaklk deiim hz, rzgarlar ve benzeri etmenler de evresel hava kirliliinin salk sonular zerinde etkili olmaktadr. nsan saln etkileyen havadaki kirletici maddeler iinde yer alan ve hava kirlilii lmlerinde deerlendirilen SO2 ve asl partikler maddelerin etkileri ayr ayr gzden geirilebilir. Tm kirleticilerde olduu gibi bunlarn oluturaca sorunun ciddiyeti iki faktre baldr; kii bu maddelere ne miktarda ve ne kadar sre ile maruz kalmaktadr. Slfrdioksit (SO2) 24 saatten ksa sreli maruz kalmda , inhalasyondan sonraki ilk bir ka dakika iinde akut yant oluur. Etki solunum fonksiyonlarnda deime, hrltl solunum ve nefes darl gibi semptomlarda art eklinde ortaya kar. Hem normal kiiler hem de astmatik kiiler etkilenir, ancak astmallar en duyarl gruptur. 24 saatin zerinde maruz kalmda duyarl hastalarda semptom alevlenmeleri grlr. Bu srede yllk ortalama deer 50 mg/m3 gnlk deer 125 mg/m3 gemeyen dk dzeylerdeki maruz kalmda bile kalp ve solunum sistemi hastalklarna bal lmlerde,tm solunum yolu hastalklar ve KOAH nedenli hastane bavurularnda artlar gzlenmitir. Son almalar nemli salk sorunu yaratacak etkilerin ok dk dzeylerde bile gzlendiini gstermitir. Bunlarn sonularna gre nerilen SO 2 dzeyi 24 saat ortalamas 125 mg/m3, yllk ortalamas ise 50 mg/ m3 olarak belirlenmitir. Ancak bu eik deerlerin altnda bile salk sorunlarnn grlebilecei aklda tutulmaldr. Asl partikler madde (PM) Salk zerine etkisi partikl bykl ve konsantrasyonuna baldr. PM10 (10 m apndan kk partikller) ve PM2.5un (2.5 m apndan kk partikller) gnlk dalgalanmalarna gre salk etkileri de deiir. Akut etkileri gnlk mortalitede arta, solunum sistemi hastalklarnn alevlenmesine, hastane bavurularnda arta, bronkodilatatr kullanm ve ksrk prevalansnda arta, solunum fonksiyonlarnda azalmaya yol amaktadr. ok dk deerlerde bile (100 mg/m3den az) ksa sreli maruz kalm sal

392

etkilemektedir. PM'nin dk deerlerde uzun sreli etkileri de mortalite ve solunum sistemi hastalklarnda art ve solunum fonksiyonlarnda azalma gibi kronik etkilere yol amaktadr. Son zamanlarda yaplan almalarda ok dk dzeylerde bile salk sorunlarna neden olduu belirlenmitir. Bu nedenle hem ksa sreli hem de uzun sreli ortalama konsantrasyon iin nerilen bir eik deer yoktur. SO2 ve PM, dier atklara gre iki ynden farkllk gstermektedirler. Birincisi lkemizde sadece bu iki maddenin llyor / izleniyor olmas, dieri ise termik santrallar iin gelitirilmi filtrasyon yntemlerinin yine sadece bu iki maddeye zg olmasdr. Dier bir deyile bu iki maddenin dndaki kirleticiler ne izlenmekte, ne de filtre edilmektedir. Oysa bu maddeler de insan ve evre sal asndan nemli etkilere sahiptirler. Ayrca burada gz ard edilmemesi gereken bir dier nokta, tm bu zararl maddelerin birbirleriyle etkiletikleri ve ortamda birlikte bulunduklarnda zararlarnn arttdr. Dnya Salk rgtnn 1999 ylnda yaymlad Hava Kalitesi Klavuzuna gre bu maddeler ve zararlar yle belirtilmektedir: Azot oksitler (NOx) Ksa sreli maruziyet etkileri: Normal salkl kiiler, 4,700 g/m3 (2.5 ppm) zerinde bir konsantrasyona maruz kaldklarnda akcier fonksiyonlarnda bir azalma grlr. 560 g/m3e yaklak 4 saat maruz kalndnda kronik obstrktif akcier hastal olanlarn solunum ikayetlerinin ortaya kt gsterilmitir. Ayn konsantrasyona 30-110 dk. maruz kalan astm hastalarnda ise eitli yaknmalar olumaktadr. Uzun sreli maruziyet etkileri: Akcierlerde geri-dnl ve geri-dnsz birok etkisi olduu saptanmtr. Akcier dokusunda yapsal deiikliklere yol aabilmekte ve amfizem benzeri bir tabloya neden olabilmektedir.Dk seviyeli konsantrasyonlara uzun sre maruz kalnmas hcresel dzeyde deiikliklere yol amaktadr. Ayrca bakteriyel ve viral enfeksiyonlara kar direnci drmektedir. Yaplan almalar uzun sre azotdioksite maruz kalan ocuklarn solunum sistemi semptomlarnda art ve akcier fonksiyonlarnda azal olduunu gstermitir. Ancak erikinlerde benzer bir iliki net olarak gsterilememitir. Karbon monoksit (CO) CO alveolar, kapiller ve plasental membranlardan hzla geer. Hemoglobine affinitesi oksijenden yaklak 250 kat daha fazladr ve hzla hemoglobine balanarak karboksihemoglobini (COHb) oluturur. Dk konsantrasyonlarda hipoksiye bal belirtiler oluurken, yksek konsantrasyonlarda yaamsal tehlikeler ortaya kar. Toksik etkileri ncelikle beyin, kalp, iskelet kas ve fets gibi yksek dzeyde oksijen kullanan organ ve dokularda oluur. Koroner arter hastal olan hastalarda artm COHb miktarnn, angina oluum zamann ksaltt, EKG deiiklikleri ve sol ventrikl ilev bozukluklarna neden olduu gsterilmitir. Ayrca sigara ime ile evre ve iyerinde CO maruziyetinin kardiyovaskler mortaliteyi artrd bilinmektedir.

393

Ozon (O3) ve dier fotokimyasal oksidanlar O3 toksisitesi ksa dnemde akcier fonksiyonlarnda deiiklie, solunum yollarnda enflamasyona ve dier bulgulara yol amaktadr. Bu etkiler 160 g/m3lk (0.08 ppm) bir konsantrasyona yaklak 7 saat maruz kalan salkl yetikinlerde grlmektedir. ocuklar ise 2 saat boyunca 240 g/m3 O3e maruz kaldklarnda akcier fonksiyonlarnda azalma meydana gelmektedir. Ayrca O3 maruziyetinin solunum sistemi yaknmalarna bal hastane bavurular ve astm hastalarnn yaknmalarnda arta yol at gsterilmitir. R.2.2. Su Kirliliinin nsan Sal zerine Etkileri: nsan ve canl yaam iin hayati neme sahip olan su kullanlabilir olmas iin tehlikeli kimyasallardan ve bakterilerden temizlenmi olmas gereklidir. Ayrca derelerden rmaklardan ve gllerden alnarak yerleim yerlerindeki insanlarn kullanmna sunulan su belirli standartlara uymak zorundadr. Aksi durumda kullanlmas tehlikeli sonular dourabilmektedir. Gnmzde teknolojinin gelimesi, nfus art gibi etkenlerden dolay su kaynaklar olan dereler, gller ve yeralt sular ar kirlenme ile yz yze kalmaktadr. Yerleim yerlerinin (ehir, kasaba, vs.) ve fabrikalarn atk sular derelere veya gllere balanmaktadr. Atk sulardaki kimyasal maddeler ve organik bileikler suda znm olan oksijenin miktarnn azalmasna sebep olur. Bu da suda yaayan bitki ve hayvanlarn lm oranlarn artrmaktadr. Bu tr sular daha koyu renge ve pis kokuya sahiptirler. Hatta baz gller veya derelerde ar kirlenme sonucu canl yaam sona ermi ve ierisinde atklardan meydana gelen adacklar olumutur. iftiler tarafndan daha verimli rn elde edebilmek iin kullanlan gbreler, yamur gibi etkenlerle yeralt ve yerst sularna karmaktadr. Yksek oranda nitrat (NO-3) ve fosfat (PO4-3) ieren gbreler suya kartnda suda yosunlarn daha fazla remesini salar bu da yosunlarn dier canllardan daha fazla oksijen kullanmasna sebep olur ve dier canllar tehdit eder. Bu tr sularda pis kokulu ve kt tatl olurlar. Benzer olarak deterjanlar ve tarm ilalar da su kaynaklarn nemli lde kirletmekte olup canl hayatn tehdit etmektedir. Ancak, bu kullanlan maddeler bakteriler tarafndan paralanabilir hle getirilebilirse, kirlenme oran azaltlabilir. Radyoaktif atklarda gn getike tehlike oluturmaktadr. Bu atklar belirli artlarda saklanmaktadr. Fakat, baz durumlarda kaza ile veya bilinsiz bir uygulama ile tabiata ve yer alt sularna karmaktadr. Radyoaktif atklar tarafndan yaylan radyasyon ise canllarda kanser ve mutasyonlara sebep olmaktadr. Fabrikalar genellikle dere veya gl kenarlarna kurulurlar nk soutma ve dier ilemler iin suya ihtiya vardr. Soutma amal kullanlan dere veya gl suyu kimyasal olarak kirlenmeden tekrar gle veya dereye dner. Fakat, bu su biraz snm olur. Mesel, yaz aylarnda fabrikaya yakn sularn scakl 25C civarndadr. Sudaki scaklk artnn iki kt sonucu vardr. Birincisi, snan su ierisinde, zlen oksijen miktar azalr. kinci sonu ise, scaklk art ile sudaki maddelerin rme ve bozunma hzlar artar. Bunun sonucu olarak rme de sudaki oksijeni tkettii iin, sudaki oksijen miktar daha fazla azalr. Suda znen oksijen miktarnn azalmas su alt hayatn tehdit eder. Doal dengeyi bozan ve su kaynaklarn kirleten etkenleri ortadan kaldrmak iin son yllarda

394

youn almalar yaplmaktadr. Yerleim yerlerinin atk sular artma istasyonlarndan geirildikten sonra tabii su kaynaklarna verilmekte, fabrikalara filtre ve artma tesisleri konmakta, tabiata zarar vermeyecek yeni rnler elde edilmektedir. Btn bunlarn yannda insanlar evreyi koruma adna bilinlendirilmektedir. nk, insanlar artk unun farkna varmtr. Dnya bir tanedir ve onu koruyacak yine insanlardr. R.2.3. Atklarn nsan Sal zerine Etkileri: nsan ve hayvanlarn yaam aktivitelerini devam ettirmelerinde ortaya kan, normal artlarda kat cisim zellii tayan, kullanm d, istenmeyen materyallere kat atk deniyor. amzn olgusu olan nfus art ve beraberinde getirdii kentleme sreci ile birlikte kat atk retimi de artmaktadr. Halk dilinde p olarak alglanan kat atklar, yerleim yerleri iin nemli evre sorunu tekil etmektedir. Evlerde, iyerlerinde ve sanayi tesislerinde oluan kat atklarn nfusun artmas, yaam standardnn ykselmesi ve teknolojideki gelimelerin sonucu olarak miktarlar ve muhteviyatlar artmaktadr. Bir ok lkede ise bu kat atklar, yanl ynetim teknik ve ekonomik artlarn yetersizlii yznden salksz koullar ortaya karmaktadrlar. Kat atklar, hava ve su kirliliinin aksine, lkelerin dna tanamazlar, bu sebeple ulusal bir sorun olarak kalrlar. zellikle ar nfus artnn yaand kentlerde, dzensiz kat atk sahalar ok fazla yer igal etmekte ve sonuta su, toprak, hava kirliliine yol amaktadr. Corafik artlar, ekonomik ve sosyal durumlar dikkate alnarak, gelimi lkelerde grlen salkl ve ada kat atk bertaraf metotlar lkemize getirilmelidir. Ancak bu teknik gelimeleri lkemize aktarmak ve yerel artlara uygun hale getirmek iin mhendislerin ve dier aratrmaclarn ciddi almalar yapmas gerekir. Kat atklar, istenmeyen maddeler olmalar sebebiyle nemli bir evre sorununa yol aarlar ve insanlar bunlar mmkn olduunca en dk maliyette bertaraf etmek isterler. Gz nnde tutulmas gereken en nemli nokta; mmkn olduunca ok kat atn geri kazanlarak depolama alanlarndan tasarruf edilmesi ve snrl hammadde kaynaklarna olan talebin drlmesidir. Dier yandan, geri kazanm sistemine uygun atk toplama ve bertaraf sisteminin gelitirilmesi de gerekir. Gerek evre mhendisleri gerekse dier ilgili bilim dallar kat atk ynetim sisteminin salkl ve ada bir yapya kavuturulabilmesi iin daha ok projeler retmeli, bilimsel alma yapmaldrlar. Kat atk ynetiminde grlen baarszlklarn en byk nedeni; bilgi ve bilin eksikliidir. Bugn Belediyelerin %99u dzenli bir kat atk depolama sahasnn nasl hazrlandn, ne ekilde projelendirildiini ve yaklak maliyetinin ne olabileceini bilmiyor. nk, bu konuda ellerinde yeterli bilgi ve yeterli teknik eleman yok. Atk reticisinin yani bizlerin ve atklarn bertarafndan sorumlu kurulularn, yaynlar, eitim kurslar ve pratik uygulamalarla aktarlmas son derece nemli. BU durumda, halkmz bilinlendirmek ve ynlendirmede gnll kurulularn byk etkisi olacaktr. Geri dnm eitimi ve atk retmede dikkatli davranlarn kazandrlmas iin yaplacak almalar etkili olacaktr. Bata kendi pmz ayrarak biriktirmeyi bile baarabilmek byk bir adm olacaktr. Daha nce yapm olduumuz plerinizi ayryor musunuz anketimizin sonucunda %50 orannda

395

olumlu cevap almtk. imdi sra dier yarmda, %100 orann yakalayana kadar soracaz plerinizi geri dnm iin ayrarak m biriktiriyorsunuz? R.2.4. Grltnn nsan Sal zerine Etkileri: Bu konu ile ilgili ayrntl bilgiler (O.1) Grltnn nsanlar zerine Etkileri bal altnda incelenmitir. R.2.5. Pestisitlerin nsan Sal zerine Etkileri: Tarm lalarnn Bilinsiz ve Kontrolsz kullanm sonucu insan ve evre sal olumsuz etkilenmektedir. Tarm ilalarnn insan salna olumsuz etkisi ilacn retiminde alan, ila uygulamas yapan ve uygulama yaplm alanda alan iiden balayp ilal rn yiyen kiiye hatta doacak ocuuna kadar sz konusu olabilmektedir. Ayrca hedef d canllara etkisi sonucu doal dengenin bozulmas, hava, toprak ve su kirliliinin olumas da sorunun nemli bir boyutunu oluturmaktadr. Tm bu olumsuzluklarn yan sra hastalk, zararl ve yabanc otlarn kontroln salamak amacyla kullanlan tarm ilalar yanl uygulamalar sonunda, sz konusu etmenlerin dayankllk kazanmas sonucu istenen etkiyi de gsterememektedir. Zararl poplasyonlarn dengede tutan doal dman poplasyonlar da tarm ilalarndan etkilenmekte ve doal dman basks zerlerinden kalkan zararllar problem haline gelmektedir. Baz durumlarda nemsiz yada ikinci derecede nemli zararl etmenler, doal dmanlarn lmesi ile zararl hale gelebilmektedir. Pestisitlerin uzun yllar yaygn ve ar kullanm sonucunda birok yan etkilerinin ortaya kt grlmtr. Pestisitlerin bilinsizce kullanm sonucu, doal dengenin bozulmasna ilaveten evre kirlilii, insanlara, hedef d dier canllara yan etkisi grlmeye balanm ve pestisitlerin uyguland rnlerde de kalnt problemleri meydana gelmitir Son yllarda doal dmanlarn barnaklar olan orman ve aalk alanlarn hzla azalmasnn yan sra kimyasal ilalarn ar kullanlmas sonucu doal dengenin bozulmas ve evre kirlilii gibi sorunlar ortaya kmaktadr. Bu nedenle, zararllar ile kimyasal mcadeleye karar vermede, faydallarn etki oranlar da dikkate alnmaldr. Zararl poplasyonlarn dengede tutan doal dmanlarn poplasyonlar, pestisitlerin srekli bir ekilde kullanlmas sonucunda etkilenmekte ve zerlerindeki doal dman basksnn kalkt zararllar problem haline gelmektedir. Baz durumlarda nemsiz, yahut ikinci derecede zararl olan etmenler, doal dmanlarn lmesi ile epidemi yapar duruma gelmektedir. Bu nedenle parazitoit ve predatrleri asgari seviyede etkileyen ilalar ve zararllara kar kullanlan ilalarn etkili en dk dozlar kullanlmaldr. Ayrca zararllara kar pestisitler kullanlrken onlarn doal dmanlarnn etkilenmeyecei bir dnemi semek ve bu konuda uygulaycy eitmek ve bilgilendirmek gerekmektedir.

396

R.2.6. yonize Radyasyondan Korunma: Bilgi edinilememitir. R.2.7. Baz stasyonlarndan Yaylan Radyasyonun nsan Sal zerine Etkileri Bilgi edinilememitir

KAYNAKLAR: -l evre ve Orman Mdrl 2005 -l Salk Mdrl 2005

397

S. EVRE ETM S.1. Kamu Kurulularnn evre Eitimi le lgili Faaliyetleri Toplumun tm kesimlerinin evre konusunda bilgilendirilmesi ve bilinlendirilmesi, bireylerin evre ile ilgili hak ve grevleri konusunda evre eitiminin nemi ok byktr. Bu amala evre ile ilgili vakf, dernek, gnll kurulular, basn yayn organlar ile ibirlii ierisinde etkin almalar yrtlmektedir. evrenin korunmas, gelitirilmesi ve iyiletirilmesi konularnda ilimizde l evre ve Orman Mdrl ve l Milli Eitim Mdrl ile ibirlii yaplarak eitli zamanlarda Milli Eitim Mdrlne bal okullarda seminerler, paneller, konferanslar ve video gsterileri dzenlenmektedir. Bu programlar dahilinde rencilere, temiz, salkl, uygar, barl ilikiler iinde yaanan evreyi daha gzel yaanabilir duruma getirme, sorumluluk duygular hakknda bilgiler verilmektedir. evre konulu tez, seminer ve bitirme devlerinde rencilere yardmc olunmaktadr. evre duyarllnn arttrlmas, evre bilincinin gelitirilmesi ve rencilerin evre konusunda eitilmeleri amacyla 2005-2006 retim ylnda 38 ilkretim okulunda ve Ak Kutlu Eitim Merkezinde 77 din grevlisine evrenin nemi ve evre Korumacl konularnda l evre ve Orman Mdrlmzce evre Eitimi verilmitir. zel ve resmi kurumlardan gelen talepler dorultusunda su kirlilii, toprak kirlilii, grlt, tehlikeli atklar vb. konularda bilgiler verilmekte, evre ve Orman Bakanlndan gnderilen video kasetler gsterilmekte, konu ile ilgili afiler datlmaktadr. Ayrca ilimizdeki src kurslarna evre Eitimi dersleri verilmektedir. limizde faaliyet gsteren evre Mhendisleri Odas ile Lions, Rotary, Rotarack , Srop-tomistler gibi kulp ve derneklerin evre ile ilgili dzenledikleri programlara katlm salanmakta ve almalar desteklenmektedir.

398

Tablo S.1. evre Eitimi Verilen Okullarn lelere Dalm

LE ADI ALAAM Asarck OKUL ADI K.Kolin Fatih O.+ Cumhuriyet O.+ Yibo O. Armutlu O Koaca Cumhuriyet O. Klavuzlu ehit Niyazi Kaya O Hasan Uurlu O.+ Mustafa stnda O.+ Merkez O. 30 Austos O. Mustafa Kemal O. Kzlrmak O. Ticaret ve Sanayi Odas O. Cumhuriyet O. Atatrk O. etinkaya .e.HASPULAT io. Aktekke PO. Helvacal O.+ Beylerce Mithat Ylmaz O.+ Deirmenba O.+ Dumlupnar O.+ Glren O. Atatrk Yatl O 19 Mays O. Atatrk O. 100.Yl O Tayyar Mehmet Paa O hl O. Ladik 80.Yl O Cumhuriyet O.+ Atatrk O.+ Tekel smail olak O.+ Yrkler O.+ .Hseyin Aydn O.+ Dereky O.+ .Burhan Yazc O.+ Karagl O.+ Kukayas O. 75.Yl O. Esentepe O. Ksedik O. Bereket PO.Md. Gkeli O.Md. Tahnal O.Md. Muslubey .Md. Avut .Md. Konakren .Md. Gelemen Yatl .Blge Okulu+ Atatrk O.+ 19 Mays O.+ Tekkeky O.+ Kutlukent 80.Yl O.+ Aainik O.+ Bykl O.

AYVACIK

BAFRA

ARAMBA

KAVAK

LADK 19 MAYIS

SALIPAZARI

TEKKEKY

399

LE ADI TERME

OKUL ADI Anafartalar O. Atatrk O. Bazlama O. Cumhuriyet O. Dumantepe O. Evci O. Fatih O. Gemi O. Glyaz O. Hseyinmescit O: Kocaman O. Kozluk O. Kumcaz O. Muratl O. Ouzlu O. Sakarl Gzelyal O. Sakarl O. eyhli O. Tapnar O. Terme O. Tngellibel Erolu O. Yahya Kemal O. Yenimahalle O. Atatrk O. Cumhuriyet O. Mirza alkan O. Fazl Mustafa Paa O. Yakakent 100.Yl PO. Kplaz Ayvack PO.

VEZRKRR

YAKAKENT

Kaynak:evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

S.2. evreyle lgili Gnll Kurulular ve Faaliyetleri S.2.1. evre Vakflar limizde bulunan evre Koruma Vakf 1990 ylnda kurulmutur. Vakfn amac; evre ile ilgili olaylar dzenlemek, organize etmek ve koordinasyonu salamak, evre ile ilgili yaplacak almalarda ile, ky vs. maddi yardmda bulunmak, evre ve Orman Bakanlnca ocuklar iin gnderilen kitaplarn dzenlenmesi ve datmna maddi yardmda bulunmaktadr. Ayrca, ilimizde TEMA Samsun Gnll Temsilcilii vakf olarak toprak erozyonunun nemli sonularn ve lkemizin l olma tehlikesini anlatmak, btn kesimlerin dnce ve gnl birliini salayacak dorultuda kamuoyu oluturarak erozyonu nleme hareketini balatmakta ve srdrmektedir. Vakfn eitim almalar ierisinde, Trkiye genelinde dzenlenen eitim seminerlerinde erozyon tehlikesinin kamuoyuna tantlmas iin gnll erozyon eitmenleri yetitirmek yer almaktadr. Ayrca, eitim yaynlar hazrlanarak baslmakta ve okullarda erozyonu anlatan konferanslar verilmektedir.Ayrca, II evre ve Orman Mdrl,
400

Bykehir Belediye Bakanl ve TEMA Samsun Gnll organizasyonu ile ilimizde atk kat toplama kampanyas dzenlenmitir. S.2.2. evre Dernekleri
Tablo S.2. evre Dernekleri
Dernein Ad Samsun Doay Koruma Dernei Trk Kadnlar Birlii Samsun ubesi Trk niversiteli Kadnlar Dernei Samsun ubesi Adres Trk Kadnlar Konseyi Dernei Samsun ubesi Soroptimist Kulb iftlik Lions Kulb Atakent Lions Kulb Samsun Rotary Kulb Kaynak:evre Ynetimi ube Mdrl, 2005

Temsilcilii

Adresi Gazi Cad. No: 17 SAMSUN iftlik Mah. Hakkbey Cad. No: 116 SAMSUN Lise Cad. Ar Apt. No: 24/13 SAMSUN Zafer Mah. Letafet Sok. No: 39 SAMSUN Lise Cad. Hisar Apt. No: 62/1 SAMSUN Cumhuriyet Cad. No: 98 SAMSUN Kaptanaa Sok. Dr. Tevfik Trker Apt. No:24 SAMSUN stiklal Cad. No:28/1 SAMSUN

Telefonu 2380419 2334944 4356900 4318667 4310029 4350484 4354049 4310025

S.2.3. evreyle lgili Federasyonlar limizde federasyon tespit edilememitir.

KAYNAKLAR: -l evre ve Orman Mdrl 2005

401

T. EVRE YNETM VE PLANLAMA

Bu blm, genel olarak yukarda incelenen btn konularn evre ynetimi erevesinde birlikte deerlendirilmesi mahiyetindedir. T.1. evre Kirliliinin ve evresel Tahribatn nlenmesi Dier llerle kyaslama yapldnda Samsun evre kirlilii asndan daha temiz bir kent saylabilir. evre kirlilii nfusun artmas ve sanayilemesiyle balamtr. zellikle k aylarnda hava kirlilii kendini daha fazla hissettirmektedir. Kkrtdioksit miktar Dnya Salk Tekilatnn belirledii 150 ug/Pyi zaman zaman amakta baz gnler 200 ug/I'yi bulmaktadr. Blge Hfzsshha Enstitsnce limizde iki noktadan lmler yaplmakta, kan sonular Mdrlmze iletilmektedir. limizde hava kirlilii daha ok snma amacyla kullanlan yaktlarn zelliklerinden kaynaklanmaktadr. Ayrca tatlardan kaynaklanan hava kirliliinin tespiti ve nlenmesi amacyla evre Koruma Vakf tarafndan alnan ve Mdrlmzle ibirlii iinde yrtlen egsoz gaz lmleri yaplmaktadr. Samsun ime suyunun akmak Baraj Samsun ime suyu projesinin depolama tesisi olarak grev yapacak olan baraj, aramba ovasnn gneyinde, aramba ilesinin 20 km gney batsnda Abdal Irma zerinde ina edilmitir. Mert Irma kirlilik yk asndan nemli bir sorundur. Irmak boyunca kurulmu bulunan, sanayi tesisleri, kanalizasyon atklar ve tarmsal atklar bir artma tabi tutulmakszn rmaa verilmektedir. Bykehir Belediyesinin yetersiz artm sonucu halka verilen sular zellikle yaz aylarnda salgn hastalklara sebep olmaktadr. Dier yandan blgenin nemli doal kaynaklardan saylan Bafra Balk glleri zellikle tarmsal faaliyetler ve kanalizasyon atklar sonucu mevcut flora ve faunay tehdit etmektedir. Bafra Belediyesi tarafndan yaplmas planlanan Atksu Artma Tesisi yapm projesi tamamlanmak zeredir. nemli su kaynaklarndan olan Kzlrmak ve Yeilrmak'ta bata etrafndaki yerleim birimlerinin atklar olmak zere tarmsal faaliyetlerle de byk bir kirlilii bnyesinde tamaktadr. Samsun'un, kirlilik bakmndan Karadeniz'e olan kys, byk lde evsel atksulardan kaynaklanmaktadr. Bu nedenle evsel atksularn artm konusunda ller Bankas 16. Blge Mdrl'nn projesi devam etmektedir. Ayrca sanayi tesislerinden kaynaklanan atksularn zelliklerini belirlemek ve dearj standartlarn salamalar konusunda Mdrlmzce almalar yaplmaktadr. Samsun'da kat atklar nemli bir evre kirlilii oluturmaktadr. Bu gne kadar atklarn salkl deerlendirilebilecei bir proje gerekletirilmemitir. Mevcut kat atk depolama yeri de ekonomik mrn tamamlamak zere olup gerekli slah almalar yaplmad taktirde ciddi evre sorunlarna sebep olacaktr. Bykehir Belediyesi tarafndan toplanan kat atklar ylanldere mevkiine dklmektedir. Mevcut yerin bir su kayna olmas daha nemli bir sorun tekil etmektedir, ilelerde ise kat atklar gelii gzel yerlere
402

dklmekte yer seimi konusunda hibir n aratrma almas yaplmad iin nemli bir blm u anda sorun oluturmaktadr. Hastane atklar ile ilgili olarak, mevcut ynetmelik kapsamnda hastanelerin faaliyet gstermesi konusunda Mdrlmzce tebligatlar yaplmtr. limizde Grlt kirlilii henz dikkatleri zerine toplamakta, halkn bu konuya eilimi artt gzlenmektedir. Bu konu ile ilgili olarak da Mdrlmzce almalar yaplmaktadr, ehir merkezinde grltnn en aza indirilmesi amacyla Mahalli evre Kurulunda, aralardaki haval kornalarn resen sklmesine ve gereksiz korna alnmas halinde vatandalarca yaplacak ikayetlerin deerlendirilmesi karar altna alnm ve bu konuda almalara balanmtr. T.2. Doal Kaynaklarn Ekolojik Dengeler Esas Alnarak Verimli Kullanm, Korunmas ve Gelitirilmesi Doal kaynaklar asndan Samsun su bakmndan zengin bir l olup, mevcut akarsular zerinde kurulan barajlardan sulama ve elektrik retimi amacyla yararlanlmaktadr. Yl boyunca gneli gn saysnn az olmas nedeniyle gne enerjisi sistemleri ekonomik bir kaynak olarak grlmemektedir. Ayrca Jeotermal kaynaklardan enerji retimi ve tketimine ynelik bir alma yaplmam olup, sadece kaplca olarak yararlanlmaktadr. Ekolojik dengenin gstergelerinden biri olan flora ve fauna bilinsizce yok edilmektedir. Usulsz kesim, tarla ama ve dier doal nedenlerle orman alanlar tahrip edilmektedir. Orman rnlerinin byk bir ksm snma amal olarak kullanlmaktadr. Bu nedenlerle en nemli doal kaynaklardan biri olan ormanlarn korunmas ve gelitirilmesi gerekmektedir. limiz snrlar ierisinde ayr ve meralar 43,000 hektarlk yer kaplamaktadr. Ancak bu alanlar ounlukla ama d kullanlmakta, ar otlatma ve dier arazi problemleri sonucu tahrip edilmektedir. Tarm alanlarmz da nemli sorunlar tehdit etmektedir. Bunlarn banda verimli ve sulak birinci snf araziler zerine kurulan yerleim ve sanayi alanlar gelmektedir. Bu alanlar zerinde ehirlemenin yaylmasyla birlikte tarm arazileri daralmakta , mevcut arazilerinde verimlilii dmektedir. Bunun yan sra zellikle topraklarn kum, kire, tula, kiremit gibi maden sektrnde kullanlmas, doal kaynaklarmzn geri dnm imkansz zararlara yol amaktadr. Samsun li bir ky kenti olmasna ramen kylardan yeterince yararlanlmamak-tadr. Kylardan daha ok kum ocaklar eklinde yararlanlmas, imar planna aykr yaplamann artmas ciddi problemlere neden olmaktadr. T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin evrenin Tama Kapasitesini Amayacak Biimde Planlanmas Sosyal faaliyetlerden ama bir yandan insan ihtiyalarn karlarken dier yandada ekonomiklii salamaktr. Btn bunlar yaplrken de doal dengenin btnlnn korunmasna, evre ile uyum iinde olmasna dikkat edilmelidir. Bunun iinde ekonomik ve
403

sosyal faaliyetlerin evre sorunlarna yol amayacak biimde planlanmas ve uygulanmas, sonradan kacak bir ekonomik ykn daha planlanma aamasnda giderilmesini salar. ED ynetmeliinin etkin bir ekilde uygulanabilirliinin salanmas ile her trl olumsuzluklar daha balangta tahmin edilip, nlemler alnmasna yardmc olacaktr. T.4. evrenin nsan-Psikososyal htiyalaryla Uyumunun Salanmas evre kirliliinin sosyal, ekonomik ve teknolojik sorunlarnn yan sra insan pisikolojisi zerine de olumsuz etkileri vardr. Doal dengenin hzl kentlemeye ayak uyduramamas sonucu ortaya kan olumsuz tablo insanlar menfi ynde etkilemektedir. Kentlerdeki yeil alanlarn giderek azalmas, daha fazla kiinin barnabilmesi iin yaplan ok katl binalar, dzensiz ve arpk kentleme, kyden kente gn bir sonucu olarak ortaya kan seyyar satclarn ve reklam dnyasndaki rekabetlerin yaratm olduu grsel ve grlt kirlilii bu ortamda yaayan insanlarn ruh ve beden salklarn ciddi boyutlarda etkileyerek tamamen bu sorunlardan kaynaklanan bir ok hastaln kmasna neden olmaktadr. Dzensiz kentleme sonucu tarihi eserlerimiz bu kaos ierisinde kaybolmakta ve estetii yok olmaktadr. Youn hava kirlilii tarihi eserlerin tahribine neden olmaktadr. ehir dnda geliigzel yaplan konutlar da ehrin nemli problemlerinden biridir. T.5. evre Duyarl Arazi Kullanm Planlamas l Dzeyinde sulak alanlardan Kzlrmak Deltas korunmas gereken nemli doal kaynaklardan biridir. lkemizin en nemli sulak alanlarndan Kzlrmak Deltas, 15.04.1998 tarih ve 23314 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak RAMSAR (Uluslararas neme Sahip Sulak Alanlarn Korunmas) Szlemesi Listesine dahil ettirilmi ve Ramsar Alan olarak ilan edilmitir. Kzlrmak Deltas evre Dzen Plan evre Bakanl ve Bayndrlk ve skan Bakanl tarafndan hazrlanm ve 25.07.1996 tarihinde onanarak yrrle girmitir. Ayrca limize Bal Terme lesi snrlarnda kalan Simenit Glleri, Trabzon Kltr ve Tabiat Varlklarn Koruma Kurulu'nun 01.12.1998 tarih ve 3308 sayl karar ile l. Derece Doal Sit Alan ilan edilmitir. T.6. evresel Etki Deerlendirmesi
Tablo T.1. ed Gereklidir/ed Gerekli Deildir Karar Verilen Faaliyetler Listesi FAALYET SAHB FAALYETN KONUSU FAALYET ADRES Bykehr Beledye Bk Deniz Dolgusu Kutlukent Tekkeky Adem ERDOAN Boya Tiner retimi Kutlukent Tekkeky Bykehr Beledye Bk Taoca Kutlukent Tekkeky Bykehr Beledye Bk Taoca Grgenyatak Merkez Hasan UAK Taoca Emirli Ky Kavak (ED Gereklidir) DS 7. Blge Mdrl Taoca Deliklikaya Mevkii Vezirkpr Florya Kasab Et Entegre Tesisi Altnkum Merkez Suluova Belediyesi Malzeme Oca Karga Ky Aadere Mevkii Havza Vezirkpr Kyl. Hizm.Gtr.Birlii Malzeme Oca alman Ky Vezirkpr Karayollar 7. Blge Md. Taoca ve Konkasr Tesisi idem Ky Kavak Karayollar 7. Blge Md. Taoca ve Konkasr Tesisi. Belalan Ky Kavak Nimet Madencilik Silis Oca Akyar Ky Ladik

NO 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

404

13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43

Bykehr Beledye Bk Reitolu Kmrclk Alyak Kat Yakt Emek Lastik zel Gz-Sa Salk Hizmetleri Karayollar 7. Blge Md. Karayollar 7. Blge Md. Karayollar 7. Blge Md. Kyak Kardeler DS 7. Blge Mdrl Safi Kat Yakt aramba Belediye Bakanl Burak Lastik r. Ayak. San. Tic. ti. DS 7. Blge Mdrl DS 7. Blge Mdrl Sleyman Bekta Mehmet Kudu Yeilyurt Demir ekme San. TOK DS 7. Blge Mdrl Grdal Madencilik Sita Yap Taah. n. Ltd. ti. leri Alemdar n. Ltd. ti nye Madencilik San. Tic. Ltd. ti. zsalam Mad. n. San. Tic. Ltd. ti. Hasan UAK Akolu n. Tic. San. Ltd. ti. Karayollar 7. Blge Md. Hasan UAK Tor Lastik Fabrikas Samsun Ulatrma Bl. Md.

Samsun Bal. Bar. Tah. SahilYolu Kmr Ele.Dep. Pak.Tesisi Kmr Ele.Dep. Pak.Tesisi Las.ve Plastik Ayakkab retimi Biyodisel retimi Ariyet Oca Ariyet Oca Ariyet Oca Su rnleri leme Tesisi Taoca Kmr Ele.Dep. Pak.Tesisi Kum akl Oc. ve Konk. Tesisi Lastik Ayak. Rej. Kauuk m. Tesisi Ta Oca ve Konkasr Tesisi Ta Oca ve Konkasr Tesisi Kalker Oca ve Konkasr Tesisi Ta Oca ve Konkasr Tesisi skele ve Geri Hiz. Sah. Gen. Barnak Samsun Gecekondu Dnm Projesi Kum akl Oca Ta Oca Ta Oca ve Konkasr Tesisi Ta Oca

Canik Beldesi Merkez Kutlukent Tekkeky Kutlukent Tekkeky Org. San. Kutlukent Tekkeky Kutlukent Tekkeky Ordu Ky aramba Stpnar Ky aramba Cecil Mevkii aramba Toybelen Yeilkent Merkez Kozaz Ky Bafra Tekeky Mahallesi Tekkeky Boyacl Ky aramba rnek San. Sitesi Kutlukent Tekkeky Takaracaren Ky Alacasrt Mevkii Havza Hacbattal Ky amukurtepe Mevkii Havza Yukaravdan Grgenda Ky Merkez Kayayla Ky Adatepe Mevkii Merkez Organiz San. Sitesi Merkez Adalet ve Kazmkarabekir Mah. Merkez Kozaz Ky ayaz Mevkii Bafra Kapukaya Ky Bafra Kaleboaz Ky Merkez Yukaravdan Ky Yarmalyatak Mevkii Merkez Al (Jips) Oca Yamaz Ky Vezirkpr imonto Kili Oca Tatlcak(Ahmetsaray)Ky-Ladik Ta Oca ve Konkasr Tesisi zren Ky Kocada Mevkii Merkez Krma Eleme Ykama Tesisi Helvacl Ky Ulam Mevkii aramba Kuzren Ky(lll) ariyet oca Yakakent Doalta Oc. ve Kr. Eleme Yk. Tes. zren Ky-Kocada Mevkii-Merkez Lastik ve Plastik Ayakkab malat Tes. rakman Mevkii-Kutlukent-Tekkeky Toplu-Gkn-Doyran Kyleri Ortak Toplu Ky- Alaam Balk Barna

KAYNAKLAR: l evre ve Orman Mdrl 2005

405

EK-1 ED GEREKL DELDR KARARI VERLEN TAOCAKLARI FAALYETLER LSTES No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 DOSYA NO Ariv 1 3 6 5 5 8 6 3 10 214 215 217 216 221 212 223 225 228 224 226 229 222 232
238-02-14

LE-KY-MEVK Teperen Ky Vezirkpr andr Ky-Acukluk 19 Mays Daky 19 Mays amlca Ky Terme Kaya Ky Kavak irinky Ylanldere Mev. Merkez Teknepnar Ky Merkez Emirli Ky Kavak Ordu Ky aramba Evci Yahyal Mah. Terme Grgenyatak Bakacak Mevkii Merkez Kolay Bafra Bekdemir Ky Kavak Toptepe Ky Kavak amalan Ky Yakakent irinky Merkez Karga Ky Havza Gidirli Ky Havza Karga Ky Havza Kamal Ky Merkez alky stavroz ay Vezirkpr Kurum Ky Ladik Sakarl Beldesi Terme Elmal Tepe Mev. Taflan Merkez Kraga Ky Kayan Mevkii Havza Kocaolu Ky Havza

FAALYET SAHB Ky Hizmetleri l Md 19 Mays Belediyesi DLH 2. Bl. Mdrl Hasan ZMEN Ky Hizmetleri l Mdrl DLH 2. Blge Mdrl Hasan UAK ebi naat DS 7. Blge Mdrl Cihan Saygl Bykehir Belediyesi Karayollar 7. Blge Mdrl Bykehir Belediyesi Ali SUKAS Selin naat DLH 2. Blge Mdrl Suluova Belediyesi Grsoylar naat ller Bankas 16 Bl. Md. Dikmenler Ltd. ti. Ky Hizm. Mdrl Hedef Lim. ti. DLH 2. Blge Mdrl DS VII. Blge Mdrl Suluova Belediyesi Mim Mermercilik Mad. San. Ve Tic. A.. Ta Oca Ta Oca Ta Oca Ta Oca Ta Oca Ta oca Ta Oca Ta Oca Ta Oca Ta Oca Taoca Ta Oca Ta Oca Ta Oca

FAALYETN ADI

GR TARH 20.07.1994 02.09.1997 15.06.1998 04.08.1998 04.08.1998 11.01.1999 15.02.1999 16.03.1999 16.06.1999 23.02.2000 12.12.2000 06.06.2001 06.06.2001 20.07.2001 13.12.2001 20.02.2002 21.05.2002 13.08.2002 24.10.2002 16.12.2002 24.12.2002 03.01.2003 27.05.2003 01.05.2003 06.05.2003 21.08.2003

GR OLUMLU-OLUMSUZ evresel Etkileri nemsizdir Kapal evresel Etkileri nemsizdir evresel Etkileri nemsizdir evresel Etkileri nemsizdir evresel Etkileri nemsizdir. evresel Etkileri nemsizdir. evresel Etkileri nemsizdir. evresel Etkileri nemsizdir. evresel Etkileri nemsizdir. evresel Etkileri nemsizdir evresel Etkileri nemsizdir evresel Etkileri nemsizdir evresel Etkileri nemsizdir evresel Etkileri nemsizdir evresel Etkileri nemsizdir evresel Etkileri nemsizdir evresel Etkileri nemsizdir evresel Etkileri nemsizdir ED Gerekli Deildir. ED Gerekli Deildir. ED Gerekli Deildir. ED Gerekli Deildir evresel Etkileri nemsizdir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir

Mermer-Gabro Oca Ta Oca Malzeme Oca Mermer Oca Malzeme Oca Tras Oca Taoca Kuvarsit Mad. Oca Ta Oca Taflan Baraj ve Sulamas Ta Oca Stabilize Malzeme Oca Mermer Oca

235

ED GEREKL DELDR KARARI VERLEN TAOCAKLARI FAALYETLER LSTES No 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 DOSYA NO 237 245 239 248 249 269 280 291 284 295 296 297
238-02-41

LE-KY-MEVK Karamee Ky Havza Kulacada Mevkii Merkez Emirli Ky Kavak Kulacada Ky Merkez Yukar Avdan Ky Merkez Boztarla Ky Bafra Asarkaya Ky Kolay Bafra Isrganlksrt Mevkii Taflan Beldesi Merkez elikalan ky Sarmuksrt Mevkii Merkez Kuzgunyuvas Yakakent Kuzgunyuvas / Yakakent Adatepe Ky Vezirkpr Kuzren Ky I nolu Ta Oca Yakakent Ayval Soka Ladik elikalan Ky Merkez Kuzuren Ky Yakakent Bekdiin Havza Gvercinlik Havza Kocaman Terme Emirli Ky Kavak Aksu ky Kaya Dibi Mevkii Merkez akrlar Ky Darlk Mevkii Merkez .R 6968 Nolu Saha Ladik . R. 6721 Nolu Saha Ladik R:7040 Nolu Saha Ladik

FAALYET SAHB Mim Mermercilik Mad. San. Ve Tic. A.. Bykehir Belediye Bk Kalaycolu n.. Bykehir Belediye Mmin leri Dsi 7. Bl. Md. Dsi 7. Bl. Md Dsi 7. Bl. Md Dsi 7. Bl. Md Karayollar 7. Blge Md. Karayollar 7. Blge Md. Karayollar 7. Blge Md Karayollar 7. Blge Mdrl Ahmet Gzeldal Sadi Dikici Karayollar 7. Blge Md. Yldrm Nak. Altan Kire San. DLH 2. Blge naat zta-ztun n. San. zta-ztun n. San Grsoylar Mad. Mak. Tic. San. Ladik imento San. T.A.. Ladik imento San. T.A.. Ladik imento San. T.A..

FAALYETN ADI Mermer Oca Taoca Taoca ve Konkasr Tesisi Mermer Oca Taoca ve Konkasr Tesisi Taoca Taoca Taoca Taoca Taoca Taoca Taoca Ta Oca Silis Oca Tras Oca Konkasr Tes. Ta oca Tras Oca Kire Oca Taoca Taoca Konkasr Tesisi Ta oca Konkasr Tesisi Mermer Oca Kalker Oca Kalker Oca Kil Oca

GR TARH 15.10.2003 18.02.2004 02.04.2004 28.05.2004 31.05.2004 16.08.2004 16.08.2004 16.08.2004 19.08.2004 31.08.2004 31.08.2004 02.09.2004 06.09.2004 27.09.2004 12.10.2004 13.10.2004 25.10.2004 25.10.2004 09.11.2004 07.12.2004 07.12.2004 10.12.2004 20.12.2004 20.12.2004 22.12.2004

GR OLUMLU-OLUMSUZ ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir. ED Gerekli Deildir. ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir (Bakanlk) ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir

294 300 303 251 302 304 308 309 306 310 311 313

ED GEREKL DELDR KARARI VERLEN TAOCAKLARI FAALYETLER LSTES No 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 DOSYA NO 292 293 320 321 322 299 325 329 314 315 330 253 254 317 332 340 339 338
238-02-63

LE-KY-MEVK Sindel mah. Gksu Deresi aramba Koyurdu Gnd Mah. Mevkii aramba Kutlukent Tekkeky Grgenyatak Merkez Emirli Ky KAVAK Duruay Ky Deliklikaya Mev. Vezirkpr Karga Ky Aadere Mevkii Havza alman Ky Vezirkpr idem Ky Kavak Belalan Ky Kavak Akyar Ky Ladik Ordu Ky aramba Stpnar Ky aramba Cecil Mevkii aramba Kozaz Ky Bafra Takaracaren Ky Alacasrt Mevkii Havza Hacbattal Ky amukurtepe Mevkii Havza Yukaravdan Grgenda Ky Merkez Selemerik Ky Bafra Sylemi Mah. Kavak Kayayla Ky Adatepe Mevkii Merkez Kapukaya Ky Bafra Kaleboaz Ky Kaleboynu Mevkii- Merkez Yukaravdan Ky Yarmalyatak Mevkii Merkez Yamaz Ky Vezirkpr

FAALYET SAHB DS 7. BL. MD. DS 7. BL. MD Bykehir Belediye Bakanl Bykehir Belediye Bakanl Hasan UAK DS. 7. BL. MD. Suluova Belediyesi
Vezirkpr Kyl. Hizm. Gtrme Birlii

FAALYETN ADI Taoca Taoca Taoca Taoca Taoca Taoca Malzeme Oca Malzeme Oca Ta Oca Konkasr Tesisi Ta Oca Konkasr Tesisi Silis Oca Ariyet Oca Ariyet Oca Ariyet Oca Ta Oca Ta Oca ve Konkasr Tesisi Ta Oca ve Konkasr Tesisi Kalker Oca ve Konkasr Tesisi Ariyet Oca Ariyet Oca Ta Oca ve Konkasr Tesisi Ta Oca Ta Oca ve Konkasr Tesisi Ta Oca Al (Jips) Oca

GR TARH 22.12.2004 22.12.2004 27.01.2005 21.02..2005 27.01.2005 27.01.2005 22.03.2005 14.04.2005 14.04.2005 14.04.2005 25.04.2005 11. 05.2005 11. 05.2005 11. 05.2005 11. 05.2005 22.06.2005 23.06.2005 29.06.2005 06.07.2005 06.07.2005 12.07.2005 10.08.2005 10.08.2005 17.08.2005 18.08.2005

GR OLUMLU-OLUMSUZ ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gereklidir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir

Karayollar 7. Blge Mdrl Karayollar 7. Blge Mdrl Nimet Madencilik th. hr. San. Karayollar 7. Blge Mdrl Karayollar 7. Blge Mdrl Karayollar 7. Blge Mdrl DS 7. Blge Mdrl DS 7. Blge Mdrl DS 7. Blge Mdrl Sleyman Bekta Karayollar 7. Bl. Md. Karayollar 7. Bl. Md. Mehmet Kudu Grdal Madencilik Sita Yap Taah. n. Ltd. ti. leri Alemdar n. Ltd. ti. nye Madencilik San. Tic. Ltd. ti.

335 343 346 347 348 349

ED GEREKL DELDR KARARI VERLEN TAOCAKLARI FAALYETLER LSTES

No 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94
95 96 97 98 99

DOSYA NO 350 354

238-02-79 238-02-80 238-02-82 238-02-85 238-02-81 238-02-86 238-02-25 238-02-91 238-02-90 238-02-76 238-02-78 238-02-93 238-02-87 238-02-83 238-02-43 238-02-84 238-02-88 238-02-103 238.02.99 238.02.100 238-02-96

LE-KY-MEVK Tatlcak (Ahmetsaray) Ky Ladik zren Ky Kocada Mevkii Merkez Kayalk Tepe Mevkii Karapnar Ky Kavak Arabolu Tepe Mevkii arklba Ky Kavak Belalan Ky Kavak Tomaklar mah. Bykl Beldesi Tekkeky Kayalktepe Mevkii Karapnar Ky Kavak Arslanta Ky Ladik A.R.20059030 Sarbyk Ky Merkez
2 Nolu Saha Grgenyatak Ky Bakacak Mev.Merkez Emirli Ky-Kaletepe Mevkii- KAVAK Kuzuren Ky- Mancalk Srt Mevkii- YAKAKENT Boztarla Ky- BAFRA Grgenyatak Ky- MERKEZ Arslanta Ky- LADK elikalan Ky - MERKEZ elikalan Ky Soyalt Mevkii- MERKEZ Masullu Mah. Kseli Ky-KAVAK Karapnar Ky-Kayalktepe Mevkii-AR:71887 KAVAK Haclda Mevkii Hacl Ky Kavak R:73680 Nolu saha-Aadere Ky-KAVAK R:73713 Nolusaha-Aadere Ky-KAVAK Yukar inik Mah. Tekkeky

FAALYET SAHB zsalam Mad. Nak. San.Tic.Ltd.ti. Hasan UAK sta sta Topuolu Oto San. Bykehir Belediyesi sta Muzaffer Candemir Blblolu n.Taah. Tic. Ltd. ti.
Samsun Bykehir Belediye Bakanl ebi KARDELER Karayollar 7 Bl. Md. Aydner n. A.. Samsun Bykehir Belediye Bakanl nye Mad. Ltd. ti. Uur ERKAN Sadi DKC Muzaffer CANDEMR STA Kavak Kylere Hizmet Gtrme Birlii Arlar Top. San.Tic. A.. Rekor Top. Tic. San. A.. Bykehir Belediye Bakanl

FAALYETN ADI imonto Kili Oca Doal Ta Oca ve Kr. Yk.El. Tes. Kalker Oca ve Konkasr Tesisi Kalker Oca ve Konkasr Tesisi Doal Ta Oca ve Kr. El.Yk. Tes. Ta Oca Kalker Oca ve Konkasr Tesisi Ta Oca ve Konkasr Tesisi Bazalt Oca Krma Eleme Tesisi Ta Oca Ta Oca ve Konkasr Tesisi Ariyet Oca Kalker Oca 1 Nolu Ta Oca Doal Ta Oca ve Kr. El.Yk. Tes Doal Ta Oca ve Kr. El.Yk. Tes. Ta Oca ve Konkasr Tesisi Kalker Oca ve Konkasr Tesisi Kalker Oca ve Konkasr Tesisi
Stabilize Malz. Oca Kil Oca Kil Oca Ta Oca

GR TARH 26.09.2005 27.09.2005 31.01.2006 31.01.2006 31.01.2006 31.01.2006 03.02.2006 08.02.2006 28.03.2006 03.04.2006 24.04.2006 27.04.2006 10.05.2006 10.05.2006 12.05.2006 07.06.2006 13.06.2006 01.08.2006 21.08.2006 01.09.2006 06.09.2006 06.09.2006
07.09.2006

GR OLUMLU-OLUMSUZ ED Gerekli Deildir ED Gerekli Deildir (Bakanlk) ED Gereklidir (Bakanlk) ED Gerekli Deildir (Bakanlk) ED Gerekli Deildir (Bakanlk) ED Gerekli Deildir (Bakanlk) ED Gerekli Deildir (Bakanlk) ED Gerekli Deildir (Bakanlk) ED Gerekli Deildir (Bakanlk) ED Gerekli Deildir (Bakanlk) ED Gerekli Deildir (Bakanlk) ED Gerekli Deildir (Bakanlk) ED Gerekli Deildir (Bakanlk) ED Gerekli Deildir (Bakanlk) ED Gerekli Deildir (Bakanlk ED Gerekli Deildir (Bakanlk ED Gerekli Deildir (Bakanlk ED Olumlu ED Gerekli Deildir (Bakanlk ED Gerekli Deildir (Bakanlk ED Gerekli Deildir. ED Gerekli Deildir. ED Gerekli Deildir.

ED GEREKL DELDR KARARI VERLEN TAOCAKLARI FAALYETLER LSTES

100 238-02-94 238-02-101 Akren Ky Vezirkpr amlca Ky Evci Beldesi Terme Mustafa Mutlu Samsun Ulatrma Blge Mdrl
Doalta ve Kum ak Oc. Kr. El.Yk. Tes.

101

Ta Oca

14.09.2006 14.09.2006

ED Gerekli Deildir. ED Gerekli Deildir.

LE ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM

KURUM TR Anaokulu (Okul ncesi Eit. Gen. Md.) lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

KURUM KODU 830582 245246 246372 312926 329728 332240 336237 386398 391026 408969 408970 408982 408994 409005 409017 409029 409042 409054 409066 409078 409091 409113 409137 409149 409162 409174 409186 409198 409221 409233 409245 409270 409282

KURUM ADI Alaam Anaokulu Kadky lkretim Okulu Yenice Doyran lkretim Okulu Soukam lkretim Okulu Cumhuriyet lkretim Okulu Kzlan lkretim Okulu Atatrk lkretim Okulu Etyemez Alparslan Gl lkretim Okulu Gkeboaz lkretim Okulu Yukar Isrganl lkretim Okulu Yukarelma lkretim Okulu Yukarelma Ky Sofular lkretim Okulu Vicikler lkretim Okulu Umutlu lkretim Okulu Uzunkrac Kzlkara lkretim Okulu Yukarkoclu lkretim Okulu Umutlu Ky Toklu Mahallesi lkretim Oku Uzunkra Ky h Bayram Yldz lkretim Gvenli Dikmen Mah. lkretim Okulu Akgney Veyisolu lkretim Okulu Tepeblmesi lkretim Okulu Younpelit lkretim Okulu Maden Mandr lkretim Okulu Toplu lkretim Okulu Kalukkaraukur lkretim Okulu Demircideresi lkretim Okulu Yeilky Dolmalar lkretim Okulu Tefekli lkretim Okulu Karahseyinli iftlik lkretim Okulu Doyran Crtlar Mah.lkretim Okulu Karayollar Kolin Fatih lkretim Okulu Kseky lkretim Okulu Doyran ehit Ramazan Aydn lkretim

YERLESIM YERI ehir ehir Ky Ky ehir Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky

ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

409294 409304 409328 409341 409353 409365 409389 409400 409412 409436 409448 409461 409473 409497 409507 409519 409520 409544 409568 409581 409615 409627 409639 409664 409676 409688 409723 409735 409747 409759 409772 409784 409796 409843 409855 409880

Harmanck lkretim Okulu Takelik Doanyuvas lkretim Okulu Akbulut Yakalar lkretim Okulu Akbulut lkretim Okulu Alidedeblmesi lkretim Okulu Doankent Koltak lkretim Okulu Ortaky lkretim Okulu Aakolu lkretim Okulu Yeniky ehit Erdoan Bayar lkretim Oku Kseky Kelikbelen lkretim Okulu Habilli lkretim Okulu Aasrganl lkretim Okulu Yukarelma Aydnbeyli h.N.Karaman lk.O. Ortaky Myesterli lkretim Okulu Killik lkretim Okulu Bahioyma Hdr lkretim Okulu Yenice lkretim Okulu renl lkretim Okulu Pelitbk okunkaya lkretim Okulu Doankent Merkez lkretim Okulu Kapakl lkretim Okulu Gmova lkretim Okulu Karahseyinli Ky Cami Mah.lkretim Okulu Kalukdemirci lkretim Okulu Pelitbk Kouz lkretim Okulu Yukarsrganl Aa Mah. lkretim Okul Glkaya lkretim Okulu Karahseyinli lkretim Okulu Pelitbk Karacak lkretim Okulu Terskrk Ky lkretim Okulu Gkeboaz Gecekli lkretim Okulu Yakack lkretim Okulu Pelitbk lkretim Okulu Maden lkretim Okulu Pelitbk Hasrlk lkretim Okulu Gkeaa Oyma lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky ehir Ky Ky

ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ALAAM ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu Pansiyonlu lkretim Okulu Anadolu Lisesi mam Hatip Lisesi Kz Meslek Lisesi ok Programl Lise (Tic. Tur. . Gn. M) Halk Eitim Merkezi lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

409892 409938 409951 409963 409999 410007 410019 410044 410056 410068 410103 410127 771120 771181 876435 890827 950325 788760 300816 195441 246658 320382 195453 329405 409150 409208 409316 409424 409532 409593 409711 409760 409806 409867 409879 409914

Bekirolu lkretim Okulu Klakonak lkretim Okulu ehit Binba Alaaddin Helvac lkretim irinky lkretim Okulu Gkeboaz Kargal lkretim Okulu Karyaka lkretim Okulu Sancar lkretim Okulu Bahioyma Demirci lkretim Okulu ncirli lkretim Okulu Soukam Kanalboyu lkretim Okulu Demircideresi Yeni Mahalle lkretim Okulu Takelik Aa Mah. lkretim Okulu Aa Akgney ehit Ramis leri lkretim Okulu Harmanck Kapboaz Mah.lkretim Okulu Resai Aydn lkretim Okulu Gkn lkretim Okulu Gkeaa Oyma Adilli lkretim Okulu Gkn 75.Yl Pansiyonlu lkretim Okulu Alaam Anadolu Lisesi mam Hatip Lisesi Kz Meslek Lisesi Alaam ok Programl Lisesi Halk Eitim Merkezi Atatrk lkretim Okulu Klavuzlu Karahalilolu lkretim Okulu Bodurolu lkretim Okulu Tmac lkretim Okulu Sofular lkretim Okulu Esentepe lkretim Okulu Akyaz Acaolu lkretim Okulu Musaaa lkretim Okulu Yeildere lkretim Okulu Arcak lkretim Okulu Yayla lkretim Okulu Sarlar lkretim Okulu Yenimerli lkretim Okulu

ehir Ky ehir Ky Ky ehir Ky Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky ehir Ky ehir ehir ehir ehir ehir ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK ASARCIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu Yatl lkretim Blge Okulu ok Programl Lise (Tic. Tur. . Gn. M) Halk Eitim Merkezi lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

409926 409975 409987 410020 410032 410081 410093 410139 410140 410152 410223 410272 410331 410380 410438 410499 410546 410605 461270 461328 763176 763343 789155 820027 820039 764182 963731 229561 250187 375137 410164 410176 410247 410259 410284 410296

ulhaolu lkretim Okulu Daclar lkretim Okulu Balca Mah. lkretim Okulu Uluky lkretim Okulu Acsu Deirmenciolu Mah.lkretim Okulu Hatipolu lkretim Okulu Ayaklalan Yeilce Mah. lkretim Okulu Alan lkretim Okulu Hizirli mah.lkretim Okulu Gkgl lkretim Okulu Yarmca lkretim Okulu Acsu ehit Muharrem Konu lkretim Okulu Armutlu lkretim Okulu Aliar lkretim Okulu Ayaklalan lkretim Okulu Yeilky lkretim Okulu Aydn Teknecik Mah. lkretim Okulu Emirmusa Karakseolu lkretim Okulu Glveren lkretim OKulu maml lkretim Okulu Klavuzlu ehit Niyazi Kaya lkretim Okulu Koaca Cumhuriyet lkretim Okulu Emirmusa lkretim Okulu Kesealan Vasilolu lkretim Okulu Mara lkretim Okulu Yatl lkretim Blge Okulu Asarck ok Programl Lise Halk Eitim Merkezi Ayvack Hasan Uurlu lkretim Okulu Yukar Yenice Mustafa akr lkretim Okulu Ard lkretim Okulu Ortaky Merkez lkretim Okulu Sahilky Hrenbil lkretim Okulu Karaaa lkretim Okulu Baalan Hseyin ukuru lkretim Okulu Sahilky Hayatgeri lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir ehir ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

410355 410392 410402 410451 410509 410510 410558 410617 410629 410654 410666 410678 410713 410725 410737 410762 410774 410786 410821 410833 410845 410870 410882 410894 410928 410941 410953 410990 411001 411037 411049 411050 411086 411098 411108 411145

Baalan Merkez lkretim Okulu Gram Krcaarmut lkretim Okulu amalan Kadlar lkretim Okulu Kabaklk Kaltuman lkretim Okulu Kabaklk ehit Adem Atunta lkretim Okulu arky Merkez lkretim Okulu Yeilam lkretim Okulu Deirmenba lkretim Okulu Dngel lkretim Okulu arky al lkretim Okulu Meelidz lkretim Okulu Kazancl lkretim Okulu Esenyurt Sleymanukuru lkretim Okulu Ayvack Keskinolu lkretim Okulu Kardngel Haydar lkretim Okulu Gltepe Kuruam lkretim Okulu rencik ehit Hamdi Kzlkan lkretim Okulu Kar Dngel Atmacaolu lkretim Okulu Eynel ncirli H. Hsn Tekk lkretim Okulu kekli Boyalca lkretim Okulu Kardngel Dngelliolu lkretim Okulu Uurlu lkretim Okulu rencik Dikencikkuzu lkretim Okulu Kardngel Kopuk lkretim Okulu Gram Merkez lkretim Okulu rencik Merkez lkretim Okulu Koyurdu Srtdere lkretim Okulu Sofualan lkadm lkretim Okulu Koyurdu anakcba lkretim Okulu Sgtpnar lkretim Okulu Esenyurt lkretim Okulu enpnar Tahtalk lkretim Okulu Merkez lkretim Okulu Terice Merkez lkretim Okulu Kapkaya lkretim Okulu Kocamemi lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky ehir Ky Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky ehir

AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK AYVACIK BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu Pansiyonlu lkretim Okulu ok Programl Lise (Tic. Tur. . Gn. M) Halk Eitim Merkezi Anaokulu (Okul ncesi Eit. Gen. Md.) Anaokulu (Okul ncesi Eit. Gen. Md.) lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

411157 411169 411194 411204 411216 411253 411265 411277 411300 411312 411324 461221 764241 764253 789920 789981 790025 790037 790074 790086 790133 790145 790182 885313 959757 885876 347295 270289 752694 809740 195619 195620 195632 195644 217821 246384

Tiryakiolu ehit Ali Altun lkretim Okulu Stpnar Kemeneci lkretim Okulu Tepealt lkretim Okulu Dngel Deliibrahim lkretim Okulu Yukar Yenice Hac smail ztrk lkretim Okulu Meyvelik lkretim Okulu Dngel Karabekir lkretim Okulu Yeniky lkretim Okulu Tekr lkretim Okulu Eynel Merkez lkretim Okulu Terice Aubelen lkretim Okulu Zafer lkretim Okulu enpnar Dereii lkretim Okulu Gram Fatsa lkretim Okulu Gzelyurt lkretim Okulu Dngelliyatak lkretim Okulu amlkale Kam lkretim Okulu kekli ehit Ertan Ad.lkretim Okulu arky nar lkretim Okulu Gltepe Mahmutta lkretim Okulu Yeilpnar Saykiraz lkretim Okulu Yeilpnar Merkez lkretim Okulu Ortaky Glceiz lkretim Okulu Orta Mahalle lkretim Okulu Yeilam Yapkrk lkretim Okulu Mustafa stnda Pansiyonlu lkretim Okulu Ayvack ok Proraml Lise Halk Eitim Merkezi Kzlrmak Anaokulu Mehmet Ulusar Anaokulu Doanca lkretim Okulu Atatrk lkretim Okulu Evrenua lkretim Okulu eyhula lkretim Okulu Yeilyaz lkretim Okulu 50.Yl lkretim Okulu

Ky Ky ehir Ky Ky ehir Ky Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky ehir ehir ehir ehir ehir Ky ehir Ky Ky Ky ehir

BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

246396 247316 256338 304588 312448 321351 385584 387115 410211 410306 410367 410414 410534 410583 410630 410749 410808 410857 410869 410916 410977 410989 411013 411025 411121 411133 411228 411241 411289 411290 411336 411348 411361 411373 411385 411407

rencik lkretim Okulu Altnyaprak lkretim Okulu Gaziosmanpaa lkretim Okulu Srmeli lkretim Okulu Boazkaya lkretim Okulu Asmaam Hocalar lkretim Okulu Dededa ehit sa Kurt lkretim Okulu Gazibeyli lkretim Okulu Akalan lkretim Okulu Elifli Gltepe lkretim Okulu Eldavut lkretim Okulu Doanca narlk lkretim Okulu Darboaz Merkez lkretim Okulu Dikencik Kuular lkretim Okulu Doanca Merkez lkretim Okulu Altnay Fatsallar lkretim Okulu Kseli lkretim Okulu Bakaya Uluavlu lkretim Okulu Lengerli Alaamllar lkretim Okulu Mstecep lkretim Okulu Kolay Merkez lkretim Okulu Keresteci Haydarl Mah. lkretim Okulu Barky lkretim Okulu Lengerli Merkez lkretim Okulu Beng Ambaryan lkretim Okulu Meelitrkmenler h.Ali Altunk lkretim Okulu Mustafa Kemal lkretim Okulu Ortadurak ehit Muhammet nder lkretim Okulu Merkez lkretim Okulu Ozan lkretim Okulu smet nn lkretim Okulu Sarmak lkretim Okulu Osmanbeyli ehit Mustafa Pilan lkretim Okulu pnar lkretim Okulu Azay lkretim Okulu Gkeaa ehit nal Ertrk lkretim Okulu

Ky ehir ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky ehir Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky

BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

411419 411456 411468 411515 411527 411539 411540 411552 411564 411576 411611 411623 411647 411659 411660 411672 411696 411706 411718 411755 411780 411814 411838 411851 411863 411875 411887 411910 411946 411958 411971 411995 412018 412031 412043 412055

Paaeyh Suludere lkretim Okulu Hseyinbeyli lkretim Okulu Paaeyh Merkez lkretim Okulu Harz lkretim Okulu Paaeyh Hacky lkretim Okulu Ttncler lkretim Okulu Alaam lkretim Okulu Fener lkretim Okulu 75.Yl MKB ehit Erol Haspulat lkretim Okulu Osmanbeyli Taoca lkretim Okulu Altnay Merkez lkretim Okulu Kelikler Kibarolu lkretim Okulu Sarkaya lkretim Okulu Trbe Karayer lkretim Okulu Allar lkretim Okulu ataltepe Sokullu lkretim Okulu Sarevre lkretim Okulu Uluaa Canikli lkretim Okulu Adaky lkretim Okulu Sarpn Merkez lkretim Okulu ataltepe Merkez lkretim Okulu Yaknta Merkez lkretim Okulu Kapkaya lkretim Okulu Esenay Merkez lkretim Okulu Sarky Kmrkuyusu lkretim Okulu Yaknta Tohtam lkretim Okulu Derbent lkretim Okulu Sarky Merkez lkretim Okulu Karncak lkretim Okulu Esenay Kaba ukuru lkretim Okulu eyhren Merkez lkretim Okulu Doanca Badut lkretim Okulu Gkesu ehit Erol il lkretim Okulu Terzili Merkez lkretim Okulu Altnova Merkez lkretim Okulu Doankaya lkretim Okulu

Ky Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

412067 412079 412080 412092 412114 412126 412138 412163 412175 412187 412199 412209 412210 412222 412234 412246 412271 412295 412305 412329 412330 412342 412366 412401 412425 412437 412462 412474 412508 412521 412545 452904 452965 453013 453062 461593

Kamberli lkretim Okulu Gkalan Merkez lkretim Okulu Takpr Afurcuk lkretim Okulu Yeilyaz Avunca lkretim Okulu nz Koaca lkretim Okulu Gkekent ayyolu lkretim Okulu Takpr Merkez lkretim Okulu Emenli Merkez lkretim Okulu kizpnar Aliefendi lkretim Okulu Gkekent lkretim Okulu irinky lkretim Okulu Yenialan lkretim Okulu Elifli Merkez lkretim Okulu Kou shakl lkretim Okulu Gmyaprak lkretim Okulu eyhren Buruncallar lkretim Okulu Barbaros lkretim Okulu Kanlgney lkretim Okulu Tekkesarmak lkretim Okulu Kzlrmak lkretim Okulu Kkkavakpnar lkretim Okulu Karaktk lkretim Okulu 30 Austos lkretim Okulu Karabur ehit Ahmet A lkretim Okulu Fatih lkretim Okulu Beng Belce Mahallesi lkretim Okulu Tepecik ehit Hseyin Yavuz lkretim Okulu Gazi lkretim Okulu Kahraman entepe lkretim Okulu pnar Meelik lkretim Okulu Gltepe ehit Cemalettin Kzl lkretim Okulu Kuzalan lkretim Okulu Kuular Glizar Kahve lkretim Okulu Kou Merkez lkretim Okulu Kou Ky Kou lkretim Okulu Karpuzlu lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky ehir Ky Ky ehir Ky ehir Ky Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA BAFRA

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu Pansiyonlu lkretim Okulu Pansiyonlu lkretim Okulu Pansiyonlu lkretim Okulu Anadolu Lisesi Anadolu Lisesi Lise Lise Lise Anadolu retmen Lisesi mam Hatip Lisesi Endstri Meslek Lisesi Kz Meslek Lisesi Ticaret Meslek Lisesi

461640 461760 461818 763068 788926 788987 789096 789202 789263 789310 789429 789478 789537 789645 789765 809752 816978 866696 876472 876998 892086 950374 962088 811664 881185 881197 218432 964388 195668 195681 323815 823176 195739 195703 195715 195727

Cumhuriyet lkretim Okulu Kelikler lkretim Okulu kizpnar lkretim Okulu 29 Ekim lkretim Okulu Meelitrkmenler Kadolu lkretim Okulu Asmaam Merkez lkretim Okulu Gerzeliler lkretim Okulu Sarpn Cevizli lkretim Okulu ahinkaya lkretim Okulu Yiitalan lkretim Okulu amalt Merkez lkretim Okulu Gkesu Yeiltepe lkretim Okulu Elalan lkretim Okulu Beng Deirmenyan lkretim Okulu Nazmiye Demirel lkretim Okulu Kaygusuz lkretim Okulu Meelitrkmenler Kodaman Mah. lkretim Okulu Darboaz Okular lkretim Okulu Meelitrkmenler Ky Meeli lkretim Okulu Fevzi akmak lkretim Okulu Baaran cengiz Baygl lkretim okulu Ticaret Sanayi Odas lkretim Okulu Kemal Paa lkretim Okulu Kolay Pansiyonlu lkretim Okulu Aktekke Pansiyonlu lkretim Okulu Dedeli Pansiyonlu lkretim Okulu Bafra Anadolu Lisesi Bafra Altnkaya Anadolu Lisesi Kolay Lisesi Bafra Lisesi Kzlrmak Lisesi Kzlrmak Anadolu retmen Lisesi mam Hatip Lisesi ve Anadolu .H.L. Bafra Endstri Meslek Lisesi Hasan akn Kz Meslek Lisesi Bafra Ticaret Meslek Lisesi

ehir Ky Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky Ky Ky ehir Ky ehir ehir Ky Ky Ky ehir ehir Ky ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir

BAFRA BAFRA BAFRA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA

Salk Meslek Lisesi (MEB'e bal) Halk Eitim Merkezi Mesleki Eitim Merkezi Anaokulu (Okul ncesi Eit. Gen. Md.) lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

963256 195740 195752 877009 195896 321674 335460 335518 335579 335626 375507 459465 459512 459573 460563 461113 462011 462023 462060 462118 462131 462179 462238 462287 462299 462395 462405 462442 462454 462501 462513 462549 462562 462598 462608 462621

Bafra Salk Meslek Lisesi Halk Eitim Merkezi smail Ahskal Mesleki Eitim Merkezi Zbeyde Hanm Anaokulu Kzlot lkretim Okulu Karakaya Karakuz lkretim Okulu Atatrk lkretim Okulu Acagney lkretim Okulu Durusu lkretim Okulu Ahubaba lkretim Okulu Dumlupnar lkretim Okulu Bafracal lkretim Okulu Bayraml lkretim Okulu Blmeayr lkretim Okulu Gaziosmanpaa lkretim Okulu Ylmaz Ylmaz lkretim Okulu Yeni Karacal lkretim Okulu Yenikseli lkretim Okulu Yamanl lkretim Okulu Yenikla lkretim Okulu Uzunlu lkretim Okulu Ustacal lkretim Okulu Yukar Donurlu lkretim Okulu Turgutlu lkretim Okulu Yukar Esenli lkretim Okulu Orduba lkretim Okulu Glyaz lkretim Okulu Porsuk Gmenler lkretim Okulu Ataky lkretim Okulu merli lkretim Okulu Krtn lkretim Okulu Kenan Evren lkretim Okulu Denizler Sartekke lkretim Okulu Bezirgan lkretim Okulu Porsuk lkretim Okulu Denizler Kktalk lkretim Okulu

ehir ehir ehir ehir Ky Ky ehir Ky Ky Ky ehir Ky Ky Ky ehir ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky Ky Ky

ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

462669 462670 462704 462716 462728 462765 462789 462812 462824 462836 462873 462885 462897 462920 462932 462944 462981 463053 463065 463090 463100 463112 463148 463173 463207 463219 463220 463256 463268 463281 463315 463327 463339 463364 463376 463447

Akalt lkretim Okulu Dikbyk lkretim Okulu Zmrt lkretim Okulu Paayaz lkretim Okulu Erikum lkretim Okulu Karakaya Aa Mahalle lkretim Okulu Durusu 100.Yl lkretim Okulu Karakaya Dibekler lkretim Okulu Ovack lkretim Okulu Eridere lkretim Okulu Konukluk lkretim Okulu Srtma lkretim Okulu Selimiye lkretim Okulu Konukluk Merkez lkretim Okulu Sefal lkretim Okulu Kemer lkretim Okulu Melik lkretim Okulu Tademir Ula lkretim Okulu Dalbahe lkretim Okulu Krolu lkretim Okulu Tademir Ahall lkretim Okulu Demirarslan lkretim Okulu Karakaya lkretim Okulu Demircili lkretim Okulu atak lkretim Okulu eyhhabil lkretim Okulu Damlata lkretim Okulu Karamanl lkretim Okulu Yayclar lkretim Okulu Demirli lkretim Okulu Karamustafal Krmz Erik lkretim Okulu enyurt lkretim Okulu Deincek lkretim Okulu Yeilova lkretim Okulu Saral lkretim Okulu Sahil Sartlak lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

463459 463484 463496 463555 463567 463602 463614 463651 463675 463709 463722 463758 463771 463783 463805 463817 463842 463854 463866 463901 463913 463925 463962 463974 464009 464010 464022 464083 464117 464129 464130 464166 464191 464225 464237 464286

Ackl lkretim Okulu Karabahe lkretim Okulu Sahil Kuraba lkretim Okulu Cumhuriyet lkretim Okulu Akatarla lkretim Okulu eyhgven lkretim Okulu Akkuzulu lkretim Okulu atak Baraj lkretim Okulu Albeyl Glhan-Yusuf Yn lkretim Okulu Yukar Kavack lkretim Okulu Anafartalar lkretim Okulu Porsuk Kar Mahalle lkretim Okulu Vakfkpr lkretim Okulu All lkretim Okulu Kumky lkretim Okulu Kaydan lkretim Okulu Arm Karacal lkretim Okulu Kumtepe lkretim Okulu Kocakavak lkretim Okulu Aa Esenli lkretim Okulu Eridere Orta Mahalle lkretim Okulu Krazbucag lkretim Okulu Kumtepe ay Mahalles lkretim Okulu Kklk lkretim Okulu Aa Dikencik lkretim Okulu Kurtahmetli lkretim Okulu Esenay lkretim Okulu Gldere lkretim Okulu Aa Kavack lkretim Okulu Kuhane lkretim Okulu Koldere lkretim Okulu Aa Musalla lkretim Okulu Kumarl lkretim Okulu Akl Tilkili lkretim Okulu Glren Daky lkretim Okulu Glren Osman Yeniay lkretim Okulu

Ky Ky Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

464298 464345 464357 464394 464404 464441 464490 464548 464561 464607 464619 464656 464668 464764 464776 464835 464847 464884 464943 464992 465040 465052 465111 465160 465172 465218 465231 465279 465280 465326 465387 465399 465434 465446 465495 465554

Mual lkretim Okulu Bezirgan Yediharman Mahalle lkretim Okulu Ordu lkretim Okulu Gneli lkretim Okulu Namazl lkretim Okulu Aa Musalla Tepe Mahalles lkretim Okulu Boyacl lkretim Okulu Bafracal Yeni Mah lkretim Okulu Hrriyet Sivasllar lkretim Okulu Mithat Ylmaz lkretim Okulu Hrriyet Tombazlar lkretim Okulu Beyyenice lkretim Okulu Epeli Edeli lkretim Okulu alt lkretim Okulu Fener lkretim Okulu alt Doydulu lkretim Okulu Gkeakmak lkretim Okulu Canl lkretim Okulu ayvar Ky lkretim Okulu alt Kumtepe lkretim Okulu elikli Gmen lkretim Okulu Gokel lkretim Okulu eriler lkretim Okulu Eridere Kilisekran lkretim Okulu Deirmenba lkretim Okulu Epeli lkretim Okulu Sahil Cumhuriyet lkretim Okulu Helvacal lkretim Okulu Fatih lkretim Okulu Hrriyet Kirenlik lkretim Okulu Karaaa lkretim Okulu Kocatepe lkretim Okulu Irmaksrt lkretim Okulu Mustafa Kemal lkretim Okulu Karamustafal lkretim Okulu kpr lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky Ky ehir Ky Ky ehir Ky ehir Ky ehir

ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA ARAMBA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu Pansiyonlu lkretim Okulu Anadolu Lisesi Anadolu Lisesi Lise Lise Lise mam Hatip Lisesi Endstri Meslek Lisesi Kz Meslek Lisesi Ticaret Meslek Lisesi Salk Meslek Lisesi (MEB'e bal) Halk Eitim Merkezi Mesleki Eitim Merkezi retmen Evi lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

480832 764265 807192 874029 888748 749117 280411 964387 195918 195931 888079 195967 216254 195943 195955 963255 195979 277924 195992 196040 246406 246418 289796 311347 312270 460181 460239 460610 463829 463878 463891 463937 463949 463986 464034 464046

Esentepe lkretim Okulu Aa Musalla Goyoolu lkretim Okulu Yayclar ehit Ahmet Sar lkretim Okulu Krolu Damat lkretim Okulu Denizler Byktalk lkretim Okulu ehit Nuri Pamir Pansiyonlu lkretim Okulu aramba Anadolu Lisesi aramba Ali Fuat Bagil Anadolu Lisesi Dikbyk Lisesi aramba Lisesi Yeilrmak Lisesi mam Hatip Lisesi ve Anadolu mam-Hatip Lisesi aramba Anad. Mes. Lis., Tek. Lis. ve End. Mes. Lis. Anadolu Kz Meslek Lisesi ve Kz Meslek Lisesi aramba Anadolu Ticaret Mes. L. ve Ticaret M. L. arsamba Salk Meslek Lisesi Halk Eitim Merkezi Mesleki Eitim Merkezi retmenevi ve Akam Sanat Okulu Kamlk lkretim Okulu Bekdiin lkretim Okulu Emircik lkretim Okulu Karyaka lkretim Okulu stiklal lkretim Okulu Gidirli lkretim Okulu Kocapnar lkretim Okulu Ilca lkretim Okulu Yeilalan Osanca lkretim Okulu Karahalil lkretim Okulu Hecinli lkretim Okulu Sivrikese lkretim Okulu Ekinpnar lkretim Okulu Pnarayr lkretim Okulu Ereli lkretim Okulu Erikbelen lkretim Okulu eyhsafi lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky ehir ehir ehir Ky ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir Ky Ky Ky ehir ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

464105 464142 464154 464201 464213 464321 464369 464370 464416 464428 464465 464477 464512 464585 464620 464632 464681 464693 464739 464740 464788 464811 464906 464918 464967 464979 465064 465147 465184 465196 465243 465351 465409 465410 465458 465471

eyhler lkretim Okulu Ersandk lkretim Okulu Takaracaren lkretim Okulu Eymir lkretim Okulu Yacmahmut lkretim Okulu eyhkoyun lkretim Okulu ayrz lkretim Okulu Yenice lkretim Okulu elikalan lkretim Okulu Yazkla lkretim Okulu Yaylaat lkretim Okulu Demiryurt lkretim Okulu Mesudye lkretim Okulu iftlik Naciye ngel lkretim Okulu Sofular lkretim Okulu Dereky ehit Mustafa Koak lkretim Okulu Kflek lkretim Okulu Elmack lkretim Okulu Mrsel lkretim Okulu Armutlu lkretim Okulu Msmlaa lkretim Okulu 100. Yl lkretim Okulu Ortaklar lkretim Okulu Arslanayr lkretim Okulu Kayack lkretim Okulu Aayavucak lkretim Okulu Kayaba lkretim Okulu Yeilalan lkretim Okulu Kocaolu lkretim Okulu Merkez lkretim Okulu Kirenlik lkretim Okulu Gidirli Kavakolu lkretim Okulu Gidirli Karaayr lkretim Okulu Beyren lkretim Okulu Gvercinlik lkretim Okulu Boyal lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky

HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA HAVZA KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu Pansiyonlu lkretim Okulu Pansiyonlu lkretim Okulu Pansiyonlu lkretim Okulu Yatl lkretim Blge Okulu Anadolu Lisesi Lise mam Hatip Lisesi Endstri Meslek Lisesi Kz Meslek Lisesi Ticaret Meslek Lisesi Salk Meslek Lisesi (MEB'e bal) Halk Eitim Merkezi Mesleki Eitim Merkezi Anaokulu (Okul ncesi Eit. Gen. Md.) lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

465529 465566 465578 789800 789861 789968 868252 964481 465076 750193 823642 463830 300770 196052 196088 251000 196076 766396 963254 196111 347712 953628 312282 342554 383022 388432 460288 460359 460778 460837 464536 464752 464823 464872 464931 464980

75.Yl lkretim Okulu Kale lkretim Okulu Celil lkretim Okulu Boyal Aolu lkretim Okulu Doanayr lkretim Okulu Yaylaat Musluda lkretim Okulu Mehmet ngel lkretim Okulu Makbule-Yusuf ler lkretim Okulu Belalan Pansiyonlu lkretim Okulu 25 Mays Pansiyonlu lkretim Okulu Vakfbank Atatrk Pansiyonlu lkretim Okulu akralan Yatl lkretim Blge Okulu Havza Anadolu lisesi Havza Lisesi mam Hatip Lisesi ve Anadolu mam Hatip Lisesi Havza Ana.Mes.Lis.,Tek.Lis.,End.Mes.Lis. Kz Meslek Lisesi Havza Ticaret ve Anadolu Ticaret Meslek Lisesi Havza Salk Meslek Lisesi Halk Eitim Merkezi Mesleki Eitim Merkezi Cumhuriyet Anaokulu 19 Mays lkretim Okulu Emirli lkretim Okulu Yaar Dou lkretim Okulu Mahmutbeyli lkretim Okulu akall lkretim Okulu Doruk lkretim Okulu drisli lkretim Okulu Karacalar lkretim Okulu Tabakl lkretim Okulu Yeralan Sermi Mahallesi lkretim Okulu Tatarmuslu lkretim Okulu eyhresul Karakaya Mah lkretim Okulu Mert lkretim Okulu Karayusuflu lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir ehir Ky ehir ehir Ky ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK KAVAK LADK

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu Yatl lkretim Blge Okulu Anadolu Lisesi ok Programl Lise (Er.Tek. . Gn. M) Halk Eitim Merkezi Anaokulu (Okul ncesi Eit. Gen. Md.)

465088 465267 465314 465375 465422 465591 474910 475031 475126 475138 475234 475295 475305 475342 475354 475462 475521 475628 475677 476000 476061 476119 476168 476347 476502 476563 476610 476671 734243 774709 788593 814333 964386 344026 196218 788149

Kaya lkretim Okulu Muhsinli lkretim Okulu ayrl lkretim Okulu ukurbk Avutlu Mah.lkretim Okulu ukurbk lkretim Okulu Talman lkretim Okulu Akbelen lkretim Okulu Alaam lkretim Okulu Demirci lkretim Okulu Alagmlek lkretim Okulu Divanba lkretim Okulu Dura lkretim Okulu Baalan lkretim Okulu Gneyce lkretim Okulu Azakl lkretim Okulu Bayrakl lkretim Okulu Beyky lkretim Okulu Akbelen Hdolu lkretim Okulu Karantu lkretim Okulu Kkukur lkretim Okulu Mahmutlu lkretim Okulu Ortaky Geyikalan Mah. lkretim Okulu eyhli lkretim Okulu Yenign lkretim Okulu Celall lkretim Okulu Bekdemir lkretim Okulu Ahrl lkretim Okulu Acakise lkretim Okulu Merkez lkretim Okulu Muratbeyli ehit Sedat E lkretim Okulu Duman lkretim Okulu Atatrk Yatl lkretim Blge Okulu Kavak Anadolu Lisesi Yaar Dou ok Programl Lise Halk Eitim Merkezi 75.Yl Anaokulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky ehir ehir ehir ehir ehir

LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK LADK MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu Anadolu Lisesi Anadolu retmen Lisesi mam Hatip Lisesi ok Programl Lise (Er.Tek. . Gn. M) Salk Meslek Lisesi (MEB'e bal) Halk Eitim Merkezi Anaokulu (Okul ncesi Eit. Gen. Md.) Anaokulu (Okul ncesi Eit. Gen. Md.) Anaokulu (Okul ncesi Eit. Gen. Md.) lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

287700 387056 474983 475043 475092 475209 475258 475317 475425 475641 475797 475844 476288 476359 476575 476683 962444 964385 343930 196302 342794 963253 196314 752704 820279 964515 195058 195071 195083 195095 195105 195117 216793 228675 236930 255524

Atatrk lkretim Okulu hl lkretim Okulu Deliahmetolu lkretim Okulu Doanka lkretim Okulu Gnkoru lkretim Okulu Tayyar Mehmet Paa lkretim Okulu 100.Yl lkretim Okulu Tfekcidere Mah. lkretim Okulu Acakaya lkretim Okulu Ayval lkretim Okulu Yumakl lkretim Okulu Teberolu lkretim Okulu bi lkretim Okulu Karaaptal lkretim Okulu Bolat lkretim Okulu adrkaya lkretim Okulu Ladik 80. Yl lkretim Okulu Ladik Anadolu Lisesi Akpnar Anadolu retmen Lisesi mam Hatip Lisesi Ladik ok Proraml Lisesi Ladik Salk Meslek Lisesi Halk Eitim Merkezi Cumhuriyet Anaokulu Atakent Anaokulu Atakum Anaokulu Gazi lkretim Okulu Belediye lkretim Okulu Taflan lkretim Okulu Glsm Sami Kefeli lkretim Okulu 23 Nisan lkretim Okulu Mehmet Akif Ersoy lkretim Okulu lyasky Trk- lkretim Okulu Atakent lkretim Okulu Mustafa Kemal lkretim Okulu lkadm lkretim Okulu

ehir Ky Ky Ky Ky ehir ehir ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir

MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

255536 255548 255573 282816 288849 288850 289316 310665 310856 312938 328389 329704 333867 336213 336597 375497 383764 401693 460406 475006 475114 475175 475222 475283 475329 475330 475378 475391 475437 475449 475486 475498 475545 475557 475594 475653

Atatrk lkretim Okulu 30 Austos lkretim Okulu Alparslan lkretim Okulu Kazm zdemir lkretim Okulu Kubilay lkretim Okulu Yunus Emre lkretim Okulu Hacismail lkretim Okulu Seyfi Demirsoy lkretim Okulu Altnkum lkretim Okulu atkaya lkretim Okulu atalam lkretim Okulu Gazi Paa lkretim Okulu Derecik lkretim Okulu Mimar Sinan lkretim Okulu Kurupelit lkretim Okulu Necatibey lkretim Okulu Ticaret ve Sanayi Odas lkretim Okulu Emrullah Efendi lkretim Okulu Baalan Cumhuriyet lkretim Okulu ivril lkretim Okulu obanz lkretim Okulu Kabadz lkretim Okulu obanl lkretim Okulu Bakonak lkretim Okulu Taflan Yal lkretim Okulu orak lkretim Okulu Taflan amurgl lkretim Okulu Demirci lkretim Okulu akrlar lkretim Okulu Byk Kolpnar lkretim Okulu Yeilpnar lkretim Okulu Badrl lkretim Okulu Glalan lkretim Okulu Grgenyatak Yerlice lkretim Okulu Gdekli Takesik lkretim Okulu Dzren lkretim Okulu

ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir Ky ehir ehir ehir ehir ehir Ky Ky ehir Ky ehir Ky Ky ehir ehir Ky ehir ehir Ky ehir Ky Ky Ky Ky

MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

475665 475700 475761 475773 475819 475868 475881 475927 475939 475976 475988 476036 476048 476097 476107 476132 476144 476156 476193 476203 476252 476264 476360 476384 476443 476492 476526 476551 476587 476609 476634 476646 476658 476705 476717 478537

Bala lkretim Okulu Hacnaipli lkretim Okulu Tekkiraz lkretim Okulu amlyaz lkretim Okulu Gdekli Bozarmut lkretim Okulu stasyon lkretim Okulu Bozkurt lkretim Okulu Tepecik lkretim Okulu Abdullahpaa lkretim Okulu Teknepnar lkretim Okulu atalarmut lkretim Okulu Sark lkretim Okulu Denizevleri lkretim Okulu Toybelen lkretim Okulu Derebahe lkretim Okulu Yeiltepe lkretim Okulu Gkepnar lkretim Okulu 50. Yl lkretim Okulu Gdekli Hackse lkretim Okulu Uzgur lkretim Okulu Yukaraksu lkretim Okulu Fazlkad lkretim Okulu Toptepe Canik lkretim Okulu Fatih lkretim Okulu Kalkanc lkretim Okulu stiklal lkretim Okulu Kselli lkretim Okulu Baruthane lkretim Okulu Yayla ubuk lkretim Okulu Kazmpaa lkretim Okulu Uluayr lkretim Okulu Gney lkretim Okulu Karadeniz lkretim Okulu Grgenyatak lkretim Okulu Kocatepe lkretim Okulu Milli Eitim Vakf lkretim Okulu

ehir Ky Ky Ky Ky ehir ehir ehir ehir Ky ehir Ky ehir ehir ehir Ky Ky ehir Ky ehir Ky ehir ehir ehir ehir ehir Ky ehir Ky ehir Ky Ky ehir Ky ehir ehir

MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

478549 478550 478586 478645 478669 478694 478704 478753 478777 478800 478824 478861 478919 478932 478968 479041 479090 479136 479148 479197 479244 479256 479303 479423 479484 479531 479592 479699 479746 479817 479854 479866 479913 479925 479962 480018

Aslandam lkretim Okulu Uluayr Krolu lkretim Okulu Sakarya lkretim Okulu Suba lkretim Okulu pnar lkretim Okulu Ahulu lkretim Okulu Kayayla Havluca lkretim Okulu 100.Yl lkretim Okulu Yayla lkretim Okulu ehit Cengiz Topel lkretim Okulu Taflan Grgenpnar lkretim Okulu Sarayky lkretim Okulu Akalan lkretim Okulu Karakavuk lkretim Okulu Akalan Kadky lkretim Okulu Kapakl lkretim Okulu Kamal lkretim Okulu Alanl lkretim Okulu Karaoyumca lkretim Okulu Hasky Cumhuriyet lkretim Okulu Alibeyli lkretim Okulu Kurugke Merkez lkretim Okulu Toygar lkretim Okulu Yenidoan Yenimahalle lkretim Okulu Sarta lkretim Okulu atmaoluk Yenimahalle lkretim Okulu Meyval lkretim Okulu elikalan lkretim Okulu atmaoluk lkretim Okulu amalan Tahtaclar lkretim Okulu elikalan Mahalle lkretim Okulu Dzard lkretim Okulu elikalan Smbldz lkretim Okulu Fndcak lkretim Okulu Gaziky lkretim Okulu Dereler lkretim Okulu

Ky Ky ehir ehir Ky ehir Ky ehir Ky ehir ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu Pansiyonlu lkretim Okulu Pansiyonlu lkretim Okulu Eitilebilir Zihin Engelliler lkretim Okulu(Hastane) lkretim Okulu(Hastane) lkretim Okulu(Hastane) lkretim Okulu(itme Engelliler) lkretim Okulu(Ortopedik Engelliler) Otistik ocuklar retilebilir Zihinsel Engelliler

480031 480080 480126 480138 480187 480199 480234 480305 762063 763438 768741 788999 789275 789322 789430 804043 814083 816667 820757 820865 830317 862542 874017 876459 876460 956226 255561 340709 374778 476085 962038 962418 195308 215200 879319 269586

mamlar lkretim Okulu Dzard Anbarpnar lkretim Okulu Dvecik lkretim Okulu amalan lkretim Okulu Elmaukuru lkretim Okulu Muratl lkretim Okulu Devgeri lkretim Okulu Tuzakl Mahalle lkretim Okulu Polis Abla lkretim Okulu zren ehit Metin Arslantrk lkretim Okulu Bayndr lkretim Okulu Sarbyk lkretim Okulu Gdekli lkretim Okulu mamlar Ahlatl lkretim Okulu Bilmece lkretim Okulu 75. Yl lkretim Okulu Orhan Gencebay lkretim Okulu Adnan Kahveci lkretim Okulu Baalan lkretim Okulu ncesu lkretim Okulu nn lkretim Okulu ehit Onba Ycel nsal lkretim Okulu Uluayr Gecehan lkretim Okulu Dzard Yukar Mahalle lkretim Okulu Mehmetik lkretim Okulu Kla-Yaardou lkretim Okulu Kazm Orbay Pansiyonlu lkretim Okulu Yavuz Selim Pansiyonlu lkretim Okulu Zafer lkretim Okulu ve Okulu 19 Mays niv. Tp Fak. Has. lkretim Okulu Doum ve ocuk Bakmevi Hastanesi lkretim Okulu Devlet Hastanesi lkretim Okulu 19 Mays itme Engelliler lkretim Okulu Kzlrmak Ortopedik Engelliler lkretim Okulu Otistik ocuklar Eitim Merkezi lkk Eitim Uygulama Okulu ve Eitim Merkezi

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky ehir Ky Ky Ky Ky ehir ehir ehir Ky ehir ehir ehir Ky Ky ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir

MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ MERKEZ ONDOKUZMAYIS

Anadolu Gzel Sanatlar Lisesi Anadolu Lisesi Anadolu Lisesi Anadolu Lisesi Anadolu Lisesi Anadolu Lisesi Anadolu Lisesi Anadolu Lisesi Fen Lisesi Lise Lise Lise Lise Lise Lise Lise Lise Lise Lise Lise Sosyal Bilimler Lisesi mam Hatip Lisesi Endstri Meslek Lisesi Endstri Meslek Lisesi Endstri Meslek Lisesi ok Programl Lise (Kz Tek. . Gn. M) Kz Meslek Lisesi Kz Teknik retim Olgunlama Enstits Anadolu Otelcilik ve Turizm Mes. Lisesi ok Programl Lise (Tic. Tur. . Gn. M) Ticaret Meslek Lisesi Salk Meslek Lisesi (MEB'e bal) Halk Eitim Merkezi Mesleki Eitim Merkezi Blge eflii Anaokulu (Okul ncesi Eit. Gen. Md.)

322248 195201 300828 352151 456174 456233 964389 964390 320286 195129 195130 195142 195154 195166 241153 242134 959243 959794 962506 962508 963907 195274 195213 195225 963902 955544 195237 195249 344756 963322 195250 963257 195286 251097 216984 820387

lkadm Anadolu Gzel Sanatlar Lisesi Samsun Anadolu Lisesi Samsun Milli Piyango Anadolu Lisesi Huriye Ser Anadolu Lisesi Samsun Atatrk Anadolu Lisesi Tlay Baaran Anadolu Lisesi Yeilkent Piri Reis Anadolu Lisesi Yeni Samsun Anadolu Lisesi Samsun Fen Lisesi Cumhuriyet Lisesi Mithat Paa Lisesi 100. Yl Lisesi Ondokuz Mays Lisesi Namk Kemal Lisesi Karyaka Lisesi Gazi Lisesi Fevzi akmak Lisesi Yeni Samsun Lisesi Samsun Ahmet Sar Lisesi Samsun Recep Tanrverdi Lisesi Samsun brahim Tanrverdi Sosyal Bilimler Lisesi mam Hatip Lisesi ve Anadolu .H.L. Atakum And.Tek .Lis,Tek.Lise ve End. Mes. Lisesi And Teknik T.L. And .Meslek ve Endstri M. L. Ali Emine Kahveciolu Ana.Tek.Lis., End.Mes.Lis. Kurupelit ok Programl Lisesi Anadolu Meslek ve Kz Meslek Lisesi Kz Tek. re.Olg.Enst. Kz Meslek Lisesi Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi Taflan Yal ok Programl Lisesi Ticaret ve Anadolu Ticaret Meslek Lisesi Atatrk Salk Meslek Lisesi Halk Eitim Merkezi Ve Akam Sanat Okulu Mesleki Eitim Merkezi Merkez Yaynevi 19 Mays Anaokulu

ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir

ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS ONDOKUZMAYIS SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu Anadolu Lisesi ok Programl Lise (Kz Tek. . Gn. M) Halk Eitim Merkezi lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

246431 246443 329716 388552 460467 478670 478836 478944 479004 479065 479161 479173 479220 479268 479339 479376 479388 479459 479496 479602 479710 480092 480209 480258 480317 763127 770006 770067 326092 340687 230215 196458 319211 460886 460945 478574

Cumhuriyet lkretim Okulu Yrkler lkretim Okulu Atatrk lkretim Okulu Kukayas Ky lkretim Okulu Dereky lkretim Okulu Ksedik lkretim Okulu andir Killik lkretim Okulu Dereky ehit Metin Aslan lkretim Okulu Dereky Takelik lkretim Okulu Dereky Yal Mahallesi lkretim Okulu Tepeky lkretim Okulu Dzky lkretim Okulu Engiz lkretim Okulu Yrkler Kalaba lkretim Okulu Ormanck lkretim Okulu Yrkler Tatlelma lkretim Okulu Yeilky ehit Burhan Yazc lkretim Okulu Kertme lkretim Okulu Yeilyurt lkretim Okulu Beylik Yeni Mahalle lkretim Okulu ebinler lkretim Okulu ehit Vural Akdeniz lkretim Okulu Esentepe lkretim Okulu Erenky lkretim Okulu Karagl lkretim Okulu ehit Hseyin Aydn lkretim Okulu 75.Yl lkretim Okulu Tekel-smail olak lkretim Okulu Ondokuzmays Anadolu Lisesi Ballca 60. Yl ok Programl Lise Halk Eitim Merkezi Gkeli lkretim Okulu Muslubey lkretim Okulu Yenidoan Srt lkretim Okulu Tepealt Kabakestane lkretim Okulu Karaman Orta Mahalle lkretim Okulu

ehir Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky Ky Ky ehir ehir ehir ehir ehir ehir Ky Ky Ky Ky

SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

478633 478682 478741 478790 478848 478907 479077 479124 479185 479232 479293 479340 479411 479460 479567 479626 479675 479687 479734 479783 479795 479830 479842 479891 479901 479949 479950 479998 480055 480067 480114 480163 480210 480271 480329 770199

Karayonca lkretim Okulu Karadere lkretim Okulu Kalfal lkretim Okulu Alan lkretim Okulu Esatiftlii lkretim Okulu Fndkl lkretim Okulu Dikencik lkretim Okulu Dzky lkretim Okulu Alanyaykn Merkez Mah. lkretim Okulu iekli lkretim Okulu Cevizli lkretim Okulu alayan lkretim Okulu Kocalar Merkez lkretim Okulu Avut lkretim Okulu Konakren Kolu lkretim Okulu Suluca lkretim Okulu Yukar Kestanepnar Krkdere lkretim Okulu Konakren Bakacak lkretim Okulu Tacalan lkretim Okulu Yavabey lkretim Okulu Tacalan akrolu lkretim Okulu Yayla lkretim Okulu Tahnal lkretim Okulu Karaman lkretim Okulu Tepealt lkretim Okulu Gzelvatan lkretim Okulu Tahnal nebel lkretim Okulu Krgl lkretim Okulu Kocalar lkretim Okulu Yeil lkretim Okulu Yukar Kestanepnar alanck lkretim Okulu Konakren lkretim Okulu Karayonca Acageri lkretim Okulu Karacaren lkretim Okulu Esatiftlii atak lkretim Okulu Karacaren Soyuk lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI SALIPAZARI TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu Pansiyonlu lkretim Okulu ok Programl Lise (Tic. Tur. . Gn. M) Halk Eitim Merkezi Anaokulu (Okul ncesi Eit. Gen. Md.) lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

770462 770570 770628 770689 770797 770903 804209 336370 337601 229453 752682 195046 286407 310677 312951 342505 379363 460514 477125 477137 477149 477150 477162 477174 477186 477198 477208 477233 477245 477257 477269 477270 477282 477294 477304 477316

Bime lkretim Okulu Kzlot lkretim Okulu Yayla Dzda lkretim Okulu Gkeba Himmetli lkretim Okulu Gkeba lkretim Okulu Karacalar lkretim Okulu Karayonca ncegeri lkretim Okulu Bereket Pansiyonlu lkretim Okulu Salpazar ok Programl Lisesi Halk Eitim Merkezi 19 Mays Anaokulu Tekkeky lkretim Okulu Atatrk lkretim Okulu Kerimbey lkretim Okulu Balcal lkretim Okullu Bykl lkretim Okulu 19 Mays lkretim Okulu Kahyal lkretim Okulu Baky ehit Uur Birinci lkretim Okulu Baky Martarl lkretim Okulu Baky Kazancl lkretim Okulu Cumhuriyet lkretim Okulu Selyeri lkretim Okulu ayrkek lkretim Okulu Bykl Mahmutlu lkretim Okulu naralan lkretim Okulu ayrkek ahbazlar lkretim Okulu Akbalar lkretim Okulu imenli lkretim Okulu imenli nidibi lkretim Okulu Kabaceviz Semizler lkretim Okulu Kargl lkretim Okulu Yeilalan lkretim Okulu Karaperin lkretim Okulu Karlar Glceiz lkretim Okulu Kerpili lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir Ky Ky ehir ehir Ky Ky Ky ehir ehir Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

477328 477341 477353 477365 477377 480175 480222 480283 480330 480342 480401 480450 480508 480569 480616 480677 480724 480785 480940 481000 481061 481119 481227 481276 481396 481455 481502 481563 481671 481729 481778 481837 481886 481945 481994 482042

Karlar Karatuzla lkretim Okulu Kerpili Kla lkretim Okulu Kutlukent lkretim Okulu Kamuran elik lkretim Okulu Kutlukent rakman h.H.Alkan lkretim Okulu Seymenler lkretim Okulu Yaylageri Yanaklar lkretim Okulu Kabaceviz Yenimahalle lkretim Okulu Kutlukent abanolu lkretim Okulu Kutlukent Altnkaya lkretim Okulu Kla lkretim Okulu Kprba lkretim Okulu Ovaba lkretim Okulu Kibarlar lkretim Okulu Saryurt lkretim Okulu Stmasuyu lkretim Okulu Yabasan lkretim Okulu Yabasan Beyolu lkretim Okulu Yaylageri lkretim Okulu Yazlar lkretim Okulu Yeilyurt lkretim Okulu Yenidoan lkretim Okulu Zafer Azmanlar lkretim Okulu Zafer lkretim Okulu Hamzal -Glceiz Cumhuriyet lkretim Okulu Gke Karaolan lkretim Okulu Yeniky lkretim Okulu Kabaceviz lkretim Okulu Gkedere Kranck lkretim Okulu Yeildere lkretim Okulu Kababrk lkretim Okulu Antyeri lkretim Okulu Aainik lkretim Okulu Aainik ayleyik lkretim Okulu Bakacak lkretim Okulu Asainik Yavuzlar lkretim Okulu

Ky Ky ehir ehir ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir ehir Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky ehir Ky ehir

TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TEKKEKY TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu Yatl lkretim Blge Okulu Lise Lise Halk Eitim Merkezi Anaokulu (Okul ncesi Eit. Gen. Md.) lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

734387 953988 957817 963891 963892 963893 963894 963899 351289 195191 301116 229345 852671 246455 304157 310689 310748 332252 332264 350463 350701 355873 363458 460683 460730 461042 461150 461208 461269 461316 477390 477448 477473 477507 477519 477520

Kutlukent Asaraa lkretim Okulu Gzelyurt lkretim Okulu Kutlukent 80.Yl lkretim Okulu narlk lkretim Okulu narlk Yal lkretim Okulu Kurtulu lkretim Okulu Eercili lkretim Okulu Eercili Kavlaan lkretim Okulu Gelemen Yatl lkretim Blge Okulu Tekkeky Lisesi Bykl Lisesi Halk Eitim Merkezi Zbeyde Hanm Anaokulu Kumcaz lkretim Okulu Bazlama lkretim Okulu Hseyinmescit lkretim Okulu Tngellibel Erolu lkretim Okulu Atatrk lkretim Okulu Dumantepe lkretim Okulu Kocaman lkretim Okulu Terme lkretim Okulu Fatih lkretim Okulu Muratl lkretim Okulu Tapnar lkretim Okulu Kozluk lkretim Okulu eyhli lkretim Okulu Yenicami lkretim Okulu Yukarstl lkretim Okulu Yerli lkretim Okulu uayip lkretim Okulu Ouzlu lkretim Okulu Tngellibel Orta Mahalle lkretim Okulu anakl lkretim Okulu Uzungazi lkretim Okulu Talk lkretim Okulu Kuulu lkretim Okulu

ehir Ky ehir Ky ehir ehir Ky ehir ehir ehir Ky ehir ehir Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky ehir ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

477544 477556 477568 477747 477760 477784 477796 477806 477843 477855 477867 477879 477880 477892 477914 477926 477938 477951 477963 477975 477987 477999 478035 478047 478059 478060 478084 478096 478106 478118 478131 478143 478155 478167 478179 478214

Kybuca Aa Mah. lkretim Okulu Kybuca Hacbademli lkretim Okulu Mescitli lkretim Okulu Kocamanba atyan lkretim Okulu Gemi lkretim Okulu Glyaz Ky lkretim Okulu Gndodu lkretim Okulu Gndodu iolu lkretim Okulu Barbaros lkretim Okulu Dutluk lkretim Okulu Yenimahalle lkretim Okulu Yahya Kemal lkretim Okulu Akay lkretim Okulu Ahmetbey lkretim Okulu Altnl lkretim Okulu Ahmetbey nebeyli lkretim Okulu Aastl lkretim Okulu Akagn lkretim Okulu Aakybuca lkretim Okulu Aakybuca Akgrgen lkretim Okulu Basaray lkretim Okulu Bafracal lkretim Okulu Beikli lkretim Okulu Bulgurlu lkretim Okulu Bulgurlu Hanclar lkretim Okulu Bulgurlu Tellipnar lkretim Okulu ardak lkretim Okulu angallar lkretim Okulu Dadral lkretim Okulu Dereyol lkretim Okulu Karacaky lkretim Okulu Dibekli lkretim Okulu Aybeder Ky lkretim Okulu Elmaky lkretim Okulu Etyemezli lkretim Okulu Evci Mili lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir ehir ehir ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME TERME VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu Anadolu Lisesi Lise Lise Lise mam Hatip Lisesi Endstri Meslek Lisesi Kz Meslek Lisesi Ticaret Meslek Lisesi Salk Meslek Lisesi (MEB'e bal) Halk Eitim Merkezi Anaokulu (Okul ncesi Eit. Gen. Md.) lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

478226 478275 478299 478310 478358 478395 478405 478417 478513 478525 734326 734375 764696 816714 820912 821082 848186 866684 866743 881567 317680 196471 196483 196495 196529 751150 196505 253192 963252 196530 820326 196601 306418 330001 335675 380831

Evci Karasu lkretim Okulu Kabal lkretim Okulu Karacal lkretim Okulu Kocaman Yenimahalle lkretim Okulu Kumcaz Duac lkretim Okulu Kybuca lkretim Okulu rencik 100.yl lkretim Okulu rencik lkretim Okulu Sarayky lkretim Okulu Sivasllar lkretim Okulu Evci Merkez lkretim Okulu Sakarl lkretim Okulu Kazmkarabekirpaa lkretim Okulu Sakarl Gzelyal lkretim Okulu Tngellibel Elmalk lkretim Okulu Kabal Ylanlpnar lkretim Okulu Anafartalar lkretim Okulu Kocamanba Hoylan lkretim Okulu Meeyaz lkretim Okulu Cumhuriyet lkretim Okulu Terme Anadolu Lisesi Sakarl Lisesi Evci Lisesi Terme Lisesi mam Hatip Lisesi Terme End.Mes.Lis.,Ana.Mes.Lis.ve EM Kz Meslek Lisesi Terme Ticaret Meslek Lisesi Terme Salk Meslek Lisesi Halk Eitim Merkezi Cumhuriyet Anaokulu Gl lkretim Okulu Aydodu lkretim Okulu Vezirkpr lkretim Okulu Cumhuriyet lkretim Okulu Aanarl lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky ehir ehir Ky Ky ehir ehir ehir ehir ehir Ky ehir ehir Ky Ky ehir ehir Ky

VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

382901 387164 461005 485872 485884 485896 485906 485918 485931 485943 485955 485967 485979 485980 485992 486003 486015 486027 486039 486040 486052 486064 486076 486088 486111 486123 486135 486147 486159 486160 486172 486184 486196 486206 486218 486231

Habibfak lkretim Okulu Mezraa lkretim Okulu Kprba lkretim Okulu Kuruay Kabagz Mah.lkretim Okulu Yeiltepe lkretim Okulu Gllalan lkretim Okulu Kadayr lkretim Okulu Kaplanck Barsakderesi Mah.lkretim Okulu Krma lkretim Okulu Kranalan lkretim Okulu Daray lkretim Okulu Alan lkretim Okulu Ahmetbaba Tekke lkretim Okulu Soucak lkretim Okulu Ahmetbaba lkretim Okulu Kumral lkretim Okulu Kocakaya lkretim Okulu Kapakleme lkretim Okulu nkaya lkretim Okulu Susuz lkretim Okulu Samur lkretim Okulu Yolpnar lkretim Okulu Gl Trkmen Mah.lkretim Okulu Karl lkretim Okulu Kargucak lkretim Okulu Klgney lkretim Okulu orakdere lkretim Okulu Darayalan lkretim Okulu Bahesaray lkretim Okulu Daray Dere Mah.lkretim Okulu Danaba lkretim Okulu Elald lkretim Okulu Devalan lkretim Okulu Bepnar Karakaya lkretim Okulu Boaky lkretim Okulu Boazkoru lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

486243 486255 486267 486279 486280 486292 486302 486314 486326 486338 486351 486363 486375 486387 486399 486409 486410 486422 486434 486446 486458 486471 486483 486495 486505 486517 486530 486542 486554 486566 486578 486591 486601 486613 486625 486637

Bykkale lkretim Okulu Boruk lkretim Okulu akrta lkretim Okulu alman lkretim Okulu alky lkretim Okulu Kadolu lkretim Okulu Ovack lkretim Okulu Oymaaa lkretim Okulu Mezra Ylanl Mah.lkretim Okulu rl lkretim Okulu Oru lkretim Okulu Ortaky lkretim Okulu Paaky lkretim Okulu rencik lkretim Okulu Pazarc lkretim Okulu zyrk lkretim Okulu Samukalan lkretim Okulu Sarayck lkretim Okulu Sarayl lkretim Okulu Saralan lkretim Okulu Sardibek lkretim Okulu Saralan Aksakal Mah.lkretim Okulu Sardibek Tobruk Mah.lkretim Okulu Sofular lkretim Okulu Srbamak lkretim Okulu Saryar lkretim Okulu Susuz Aa Susuz Mah.lkretim Okulu Susuz Ballkrene Mah.lkretim Okulu Talyk lkretim Okulu Susuz Karaahmet Mah.lkretim Okulu Tahtakpr lkretim Okulu Tatarkale Narlk lkretim Okulu Teperen lkretim Okulu Tekkekran lkretim Okulu Teberk lkretim Okulu Trkmen lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

486649 486650 486662 486674 486686 486698 486708 486721 486733 486745 486757 486769 486770 486794 486804 486816 486828 486841 486853 486865 486877 486889 486890 486900 486912 486924 486936 486948 486961 486973 486985 486997 487008 487021 487033 487045

Yac lkretim Okulu Yenielik lkretim Okulu Yanz lkretim Okulu Yukarnarl lkretim Okulu Yolpnar Yayla Mah. lkretim Okulu Yurtda lkretim Okulu Yrkal lkretim Okulu Zeki Cevher lkretim Okulu Adatepe lkretim Okulu Esentepe lkretim Okulu Akren lkretim Okulu Arca lkretim Okulu Alaneyhi lkretim Okulu Alaneyhi ayr lkretim Okulu Fazl Ahmet Paa lkretim Okulu Atatrk lkretim Okulu Fazl Mustafa Paa lkretim Okulu Mehmet Paa lkretim Okulu Aydnl lkretim Okulu Avdan lkretim Okulu Bakla lkretim Okulu Bahekonak lkretim Okulu Baalan lkretim Okulu Ayval lkretim Okulu Bepnar lkretim Okulu Bayram lkretim Okulu altu lkretim Okulu amlkonak lkretim Okulu amlca lkretim Okulu Cebeli lkretim Okulu ekalan lkretim Okulu Yenidzce lkretim Okulu ekmeden lkretim Okulu eltek lkretim Okulu Koval lkretim Okulu Kuruay Kuzgunkayas Mah.lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir ehir ehir ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

487057 487069 487070 487082 487094 487104 487116 487141 487153 487165 487177 487189 487200 487212 487224 487236 487248 487261 487273 487285 487297 487307 487319 487320 487356 487368 487381 487393 487403 487415 487427 487439 487440 788485 789491 789549

Karapnar lkretim Okulu Kuya lkretim Okulu Kucular lkretim Okulu Meeli lkretim Okulu Kuyumcu lkretim Okulu Mahmatl lkretim Okulu Mezraa Kpl Mah.lkretim Okulu Gder lkretim Okulu Gldere lkretim Okulu Halilbaba lkretim Okulu Halkahavli lkretim Okulu mircik lkretim Okulu ncesu lkretim Okulu Hayranl lkretim Okulu Kapakl lkretim Okulu Kabal lkretim Okulu Kaplanck lkretim Okulu Karanar lkretim Okulu Karacaren lkretim Okulu Karaky lkretim Okulu Doyran lkretim Okulu Esen lkretim Okulu Esenyurt lkretim Okulu Elbeyi lkretim Okulu Gmlekhisar lkretim Okulu Hacl lkretim Okulu Karadoruk lkretim Okulu Kranalan atma Mah.lkretim Okulu Kzlkese lkretim Okulu entepe lkretim Okulu Kzlcaren lkretim Okulu Kzlcakoru lkretim Okulu rl Anbarck Mahalle lkretim Okulu Kabal Dmrek Mah.lkretim Okulu Kocakaya Kale Mah.lkretim Okulu rldere Mah.lkretim Okulu

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR VEZRKPR YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu Pansiyonlu lkretim Okulu Yatl lkretim Blge Okulu Anadolu Lisesi Lise mam Hatip Lisesi Endstri Meslek Lisesi Kz Meslek Lisesi ok Programl Lise (Tic. Tur. . Gn. M) Ticaret Meslek Lisesi Salk Meslek Lisesi (MEB'e bal) Halk Eitim Merkezi Mesleki Eitim Merkezi le Milli Eitim Mdrl Anaokulu (Okul ncesi Eit. Gen. Md.) lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu

789598 789657 789704 964810 865176 196613 317692 196625 196650 196637 196649 963321 347055 963251 196662 290605 196674 875405 487464 487476 487488 487511 487523 487547 487559 487560 487572 487584 487606 487618 487631 487643 487655 487667 487679 487680

Belalan lkretim Okulu Altnkaya lkretim Okulu Mirza alkan lkretim Okulu TRKMEN ALANDA ..O Gazi Pansiyonlu lkretim Okulu Yatl lkretim Blge Okulu Vezirkpr Anadolu Lisesi Vezirkpr Lisesi mam Hatip Lisesi ve Anadolu mam Hatip Lisesi Vezirkpr Endstri Meslek Lisesi Kz Meslek Lisesi GL OK PROGRAMLI LSES Vezirkpr Ticaret ve Anadolu Ticaret Meslek Lis. Vezirkpr Salk Meslek Lisesi Halk Eitim Merkezi Mesleki Eitim Merkezi le Milli Eitim Mdrl Zbeyde Hanm Anaokulu lk lkretim Okulu Yakakent Krz lkretim Okulu Kozky lkretim Okulu Mutafl Sppecek lkretim Okulu Erdoan Cebeci lkretim Okulu Bykkrk lkretim Okulu Kayal lkretim Okulu Kuzren lkretim Okulu Kuzren Dllek lkretim Okulu Gndzl lkretim Okulu Karaaba lkretim Okulu Kuzren Kecren lkretim Okulu Yeilky Hatip lkretim Okulu epni Karacababa lkretim Okulu epn lkretim Okulu amalan lkretim Okulu amalan Sarkoy lkretim Okulu Asmapnar lkretim Okulu

Ky Ky ehir Ky ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir Ky ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir ehir Ky ehir Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky

YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT YAKAKENT

lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu lkretim Okulu Pansiyonlu lkretim Okulu Pansiyonlu lkretim Okulu Anadolu Lisesi Lise Halk Eitim Merkezi

487692 487714 771359 771467 771514 771575 771622 771683 771730 487452 487702 964384 280579 348492

Yeilky Sefer lkretim Okulu Mutafl Gkyar lkretim Okulu amalan Stalan lkretim Okulu Karaaba Uzunkz lkretim Okulu Kploz Ouz lkretim Okulu Mutafl lkretim Okulu Sargl lkretim Okulu Sargl Kseli lkretim Okulu Yeilky lkretim Okulu Yakakent 100.Yl Pansiyonlu lkretim Okulu Yakakent Liman Pansiyonlu lkretim Okulu Yakakent Anadolu Lisesi Yakakent IMKB Lisesi Halk Eitim Merkezi

Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky Ky ehir ehir ehir ehir ehir