HDROLK LABARATUVARI

DENEYLER







DENEY NO:1 REYNOLDS DENEY

Boru ap D=2 intir. Deneyler suyun mevcut scaklnda
gerekletirilmektedir. Boya maddesini daha yi grebilmek amacyla boru boyunca
bir floresan lamba yerletirilmitir. Borunun mansap ucunda bulunan ayar vanas
kapal konumdayken balayan deneyler vana yava yava alarak nce laminer
akm, sonra gei ve trblansl akm halleri boya ipiiyle gzlenmektedir. Debi,
lekli kap ve kronometre yardmyla llmektedir
llen debi yardmyla effaf borudaki V ak hz belirlenir.
Reynolds says;
Rc =
v
u
, u: suyun kinematik viskozitesi
hesaplanarak ak rejimi belirlenir.
Re<2000 deeri iin akmn laminer olduu sylenebilir.
Farkl debilerle farkl rejimler oluturularak deneyler tekrarlanr. Sonular teoriyle
karlatrlp yorumlanr.
Sonular aadaki gibi bir tablo eklinde verilir.
Deney No
lekli
Kap
Hacmi
(Vk)
Kabn
Dolum
Sresi (t)
Debi(Q)
Ak Hz
(V)
Kinematik
Viskozite
(u)
Re =
FD
u

Gzlemler
. . . ..
. .. .

DENEY NO:2 DKDRTGEN ENKESTL KANALDA EK ZERNDEN AKIM

1. Mevcut enerjisi yeterli nehir rejiminde ak.
2.Mevcut enerjisi yeterli sel rejiminde ak.
3.Mevcut enerjisi yetersiz nehir rejiminde gelen ak.
Taban genilii "b" olan bir dikdrtgen kanalda:
Birim genilik debisi: q =
Q
b
=
(by)V
b
= vy
olup V: ak hz, y:su derinliidir.
zgl enerji: E = y +
V
2
2g
= y +
q
2
2gy
2

Q debisinin gemesi iin gerekli minimum enerji E =
3
2
y
cr

Kritik derinlik y
cr
= _
q
2
g
3

Froude says Fi =
V
gy
(g: yerekimi ivmesi)
Nehir rejiminde Fr < 1 ; y > y
cr
; V < V
cr
Sel rejiminde Fr > 1 ; y < y
cr
; V > V
cr

Kritik rejimde Fr = 1 ; y = y
cr
; V = V
cr

Sel rejiminden nehir rejimine geite HDROLK SIRAMA olarak adland rl an
su yzeyinde ani bi r deiim gzlenmekte ve yerel enerji kayb olumaktadr.
Hidrolik srama ncesi su derinlii y
1
hidrolik srama sonras su derinlii
y
2
(y
1
< y
2
) ise, yatay veya taban eiminin ihmal edilebilecei kanalda:
2q
2
= gy
1
y
2
(y
1
+y
2
) yazlabilmektedir.

Hi drol ik s ramada ol uan yerel enerj i kayb :
h
ky
= [y
1
+
V
1
2
2g
[y
2
+
V
2
2
2g
=
(y
2
-y
1
)
2
4y
1
y
2

J
e
: hi drol ik eim
I: kanal taban ei mi
R: hi drol ik yar ap R = A0 (A: slak alan = b * y; U: sl ak evre= b + 2y) n:
Manni ng przll k katsays olmak zere
Q =
1
n
AR
23
}
c
12

ekl indeki Manni ng - Stri ckler forml yaz labi l mekte; niform ak m durumunda
("y" sabit , "V" sabi t) I ~ Je ol duundan
Q =
1
n
AR
23
I
12
ekli ne dnmektedi r.
DENEYLER
eki l de gsteri len deney cihaz nda:
1) Pompa kndaki ayar vanas nn bel i rl i bi r akl nda gen savak
yard myl aQ = 19h
52
;h: cm, Q: cm
3
/sn forml kul lan larak debi llr.
2) Bu debide l imni metre yardmyla su deri nl ikleri llr.
3)Su derinl iklerini n ll d eik ncesi ve eik sonras yer alan deiik
kesitlerde ak hz , ak reji mi bel irlenir.
4) Suyun zgl enerj isi (E) hesaplanp E
mi n
i le kar l at r l r.
5) Su yzeyi profi l i izi l i r.
6)Mansap kapa yardmyla hi drol ik s rama ol uturul ur. Hidrol ik s ramada
oluan enerji kayb hesaplan r.
7) Hi drol ik s rama durumunda su yzeyi profi l i izil i r.
8) Ayar vanas yardmyla oluturulan yeni debi lerde yukardaki ileml er
tekrarlanr.
9) Sonul ar yorumlanr. Eii n ve daralman n, u yzeyine etkisi bel i rleni r.
10) Kanal eimi , mansap artl ar , vs. deiti ri lerek eki lde veri len (1),(2) ve (3)
profi l leri ol uturul maya al l r ve deneyler tekrarl an r.
DENEY NO: 3 DKDRTGEN ENKESTL KANALDA DOLUSAVAK ZERNDEN
AKIM

Taban genilii "b" olan bir dikdrtgen kanalda:
Birim genilik debisi: q =
Q
b
=
(by)V
b
= vy
olup V: ak hz, y:su derinliidir.
zgl enerji: E = y +
V
2
2g
= y +
q
2
2gy
2

Q debisinin gemesi iin gerekli minimum enerji E =
3
2
y
cr

Kritik derinlik y
cr
= _
q
2
g
3

Froude says Fi =
V
gy
(g: yerekimi ivmesi)
Nehir rejiminde Fr < 1 ; y > y
cr
; V < V
cr
Sel rejiminde Fr > 1 ; y < y
cr
; V > V
cr

Kritik rejimde Fr = 1 ; y = y
cr
; V = V
cr

Sel rejiminden nehir rejimine geite HDROLK SIRAMA olarak adland rl an
su yzeyinde ani bi r deiim gzlenmekte ve yerel enerji kayb olumaktadr.
Hidrolik srama ncesi su derinlii y
1
hidrolik srama sonras su derinlii
y
2
, (y
1
< y
2
) ise, yatay veya taban eiminin ihmal edilebilecei kanalda:
2q
2
= gy
1
y
2
(y
1
+y
2
) yazlabilmektedir.

Hi drol ik s ramada ol uan yerel enerj i kayb :
h
ky
= [y
1
+
V
1
2
2g
[y
2
+
V
2
2
2g
=
(y
2
-y
1
)
3
4y
1
y
2

J
e
: hi drol ik eim
I: kanal taban ei mi
R: hi drol ik yar ap R = A0 (A: slak alan = b * y; U: sl ak evre= b + 2y) n:
Manni ng przll k katsays olmak zere
Q =
1
n
AR
23
}
c
12

ekl indeki Manni ng - Stri ckler forml yaz labi l mekte; niform ak m durumunda
("y" sabit , "V" sabi t) I ~ Je ol duundan
Q =
1
n
AR
23
I
12
ekli ne dnmektedi r.
DENEYLER
1) gen savak yardmyla., h (cm) savak yk olmak zere Q = 0.019h
2.5
(lt/sn) formlyle
debi hesaplanr
2) Limnimetre vastasyla deiik en kesitlerde su derinlikleri llr ve bu en kesitlerde ak
hz hesaplanr.
3) Mansaptaki kapak vastasyla hidrolik srama da oluturulur. Hidrolik sramada oluan
enerji kayb hesaplanr.
4) Kabarma erisi llr.
5) E
min
deeri hesaplanr. Suyun E zgl enerjisi E
min
ile karlatrlr.
6) Dolusavak zerindeki su yk h
d
okunup savaklanan debinin = C
d
32
eklinde ifade
edildii kabulyle C katsays hesaplanr.
7) Piyezometre tpleri ile llen deerler yardmyla dolusavak
zerindeki basnlar belirlenir,
8) Su yzeyi profili izilir.
9) Sonular yorumlanr. Dolusavan su yzeyine etkisi belirlenir.


DENEY NO:4 DKKDORTGEN ENKESTLI KANALDA KAPAK ALTINDAN AKI
Yan kenarlar ksmen effaf olan bir dikdrtgen en kesitli kanal ieren deney
dzenei yardmyla kapak altndan ak ve oluan su yzeyi profilleri incelenebilmektedir.

DENEYLER
1) Deney balangcnda, hem altndaki akn incelendii orta kapak hem de mansap
artn dzenleyen kanal sonundaki kapak tamamen ak konumda tutulur.
2) Debi ayar vanas ile kk bir debide deneye balanr. gen savakta h yk okunur
debi hesaplanr.
3) Limnimetre vastasyla, farkl kesitlerde su derinlikleri llr. llen kanal genilii
hesaba katlarak ak hzlar ve gelen akmn rejimini belirlemek amacyla Fr says
hesaplanr.
4) Orta kapak indirilir ancak tam kapatlmaz, mansap kapa tam ak tutulur. Bu durum
iin yukarda anlatlan tekrarlanr ve su yzeyi profilinin deiimi ematik olarak belirlenir.
5) Bir nceki duruma ek olarak mansap kapann akl deitirilerek farkl snr artlar
oluturulur. Bu durumda oluan akmlar gzlemlenir ve su yzeyi profili ematik olarak
i zi l i r. Kapak aklklar hidrolik srama (sel rejiminden nehir rejimine gei) oluacak
ekilde ayarlanr. Bu dununda L hidrolik srama uzunluu ve yerel enerji kayb hesaplanr
[
k
=
(h
2
-h
1
)
3
4h
1
h
2

6) a: kapak akl, b: kapak genilii olmak zere = C
d
bo2g(
0

1
)
eklindeki teorik forml yardmyla C
d
debi katsays hesaplanr.
7) Farkl debiler iin (en az iki debide) yukarda anlatlan deney admlar tekrarlanr. llen
deerler yardmyla C
d
= f(h
0
/a) erisi ve L/h
2
= f(Fr) erisi izilir. Sonular aada verilen
grafiklerle karlatrlr.






REFERANS
GNEY .,(2010). Laboratuvar Uygulamal Hidrolik. De Mh.Fak. Basm nitesi zmir