STANBUL TCARET ODASI N ARATIRMASI

AYSUN KKYILMAZLAR stanbul, 2006

NDEKLER

Sayfa

I. ini Tanm........ 3 5 II. Trk ini Sanatnn Tarihesi.. . III. Trkiyedeki inicilik.... a) znik inisinin zellikleri...... 9 10 9 1. znik inileri.... 11 b) znik inilerinin Trleri 13 c) Gnmzde znik inisi............................................................................... 2. Ktahya inileri.. 15 16 a) Ktahya inisinin zellikleri...... b) Gnmzde Ktahya inisi..16 IV. Gmrk Tarife Cetveli statistik Pozisyon Numaras.. 18 19 V. D Ticaret. VI. Kaynaklar20 VII. Yararl Adresler.. 20

I. N TANIMI ini ii ve d veya tek yz srl, sralt boyalaryla dekore edilerek geleneksel motiflerle sslenii seili malzemeyle yaplm olan, mimariye bal olarak gelien bir sanat trdr. iniden seili malzemeler yaplm olmas, Seluklu kaynaklarnda ininin bir iksir olduu eklinde vurgulanmaktadr. ini kelimesinin 'i' ilgi harfiyle tretilmi olmas ilk bakta iniciliin in'den geldii kansn uyandrmaktadr. Ancak iniciliin Trklere zg bir sanat olduu sanat tarihi uzmanlarnca kabul edilmektedir. inicilik ok eski tarihlere, Asurlular zamanna kadar dayanan bir dou sanatdr. Antik ada Msr, Mezopotamya, ran ve Girit kltrlerinde mimari bezeme esi olarak ini kullanlmtr. Mimaride M..3000 ylnda, slam mimarisinde ise 9.yzylda kullanlmaya balanmtr. lk olarak Trkler, Orta Asyada ini imal etmilerdir. Orta Asyada bulunan Kaan ehri sebebiyle Kai diye adlandrlan inilere ilikin bu ehirde, Turfan, Akar ve Koa blgelerinde yaplan kazlarda bulunan frn artklar ve para iniler, Trklerin ok eski devirlerde, 8.yzyldan nce iniyi bir sanat dal olarak ele aldklarn gsteren verileri barndrmaktadr. Mimaride kullanlan iniye 18. yzyla kadar "Kai", ini eyaya (tabak, vazo, kase vb.) de "Evani" (kapkacak) ad verilmitir. O dnemde in'den ithal edilen porselenlerin n kazanmalarndan tr, Trk yaps "Kai" ye, kalitesinin yksekliini vurgulamak iin "ini" denmeye balanmtr. Seluklular'n 1071'de Bizansllar` yenmesinden sonra Anadolu, hem Seluklular hem de iniler iin yeni bir vatan olmutur. Bu topraklardaki ini sanat, 13. yzylda Seluklu mimarisinin dorua ulat dnemde gelimi ve buna bal olarak da pek ok camii, medrese, trbe ve saray duvarlar inilerle bezenmitir. Balca turkuaz, kobalt ve mor renklerin kullanld geometrik desenli ini ve ini mozaikler i mekanlarda tercih edilirken, dta da srl veya srsz tulalar kullanlmtr. Figrl sanat eserlerini kullanmaktan ekinmeyen Seluklu sanatkarlar zellikle hayvan tasvirlerinde ok baarl olmulardr.

14. yzylda Anadolu ini sanat Osmanllar ile birlikte yeni bir boyut kazanmtr. zellikle 15 ve 17. yzyllar arasnda znik, nemli bir ini ve seramik retim merkezi haline gelmitir. Burada retilen iniler bakent stanbul'daki saray duvarlarn sslemitir. eitli tekniklerle zenginleen bu ssleme sanat, hep mimariye bal kalm, onun stnln ezmemi, ama renkli bir atmosfer yaratarak mekan etkisini arttrmtr. Anadolu Seluklular ile ok yaygn ve eitli tipteki mimari yaptlar zerinde byk bir gelime gstererek varln gnmze kadar srdren ini sslemesinde, her dnem, bir nceki dnemin teknik stnln srdrmekle birlikte yeni teknik bulu ve renklerle bu sanat zenginletirmitir. rnein Seluklu inileri kare, dikdrtgen veya altgen eklilerinde hazrlanp, yzlerinde mavi lacivert, toprak sars, turkuvaz, siyah, kahverengi gibi srla kartrlm renklerle boyanp piirilmi olup, al veya horasan har zerinde aplike edilmi, mozaik eklinde yaplm sslemelerdir. Geleneksel Trk sanatlarndan olan ini, genellikler mimari yaplarn, cami, kk, saray ve benzeri yaplarn i ve d sslemelerinde kullanlm bir seramik trdr. Bu iniler ikiye ayrlr: 1- Duvar inileri (kai) 2- Evani (Tabak, vazo, kupa, kase, srahi, bardak ve benzeri seramik trleri) ini ortaya koyduu ok renkli geni yzey alanlarn kaplama zellii ve kalcl ile Trk ssleme sanatnn en nemli unsuru ve malzemesi olmutur. ini sslemenin nemi, 3 ana zellii ile aklanmaktadr: 1- ok renklilik: ini ssleme ile renk unsuru ok renkli olarak mimari ifadeye katlan bir boyuttur. 2- Geni yzey alanlarn kaplama zellii: Genellikle kare levhalar halinde yaplan iniler ssleme materyalini vermektedir. Birka metrelik panolar halinde hazrlanan dzenlemeler yannda zellikle tekrarlanan sslemenin yer ald geni yzey alan kaplamtr. 3- Kalclk: 900 dolaylarnda bir sda frnlarda piirilen ini levhalar, iniyi sslemenin en kalc unsuru haline getirmitir. ini zerinde yer alan ssleme desen olarak sonsuzlua uzanan bir sreklilik kazanmaktadr.

Trk ini sanatnda uygulama teknikleri unlardr: 1- Mozaik ini teknii: Bu teknik 13.yzylda Anadolu Seluklu ini sanatna kiiliini kazandran ve Osmanl dneminin varln 15. yzyl sonuna kadar srdren bir tekniktir. 2- Ana teknik: zellii sslemenin, ssleme rneinin dorudan inkolu saydam olmayan renkli sr ile yaplmasdr. Bu teknikte levha zerinde renkli sr ile boyama sz konusudur, renkli sr tekniinde levha zerinde ssleme rneinde krom oksit bir bileimle tekrar izilmi, kontr olarak verilmi bu ekilde frnlanan renklerin birbiri iine akmas nlenmitir. 3- Sr altna boyama teknii: 13. yzylda Anadolu Seluklu ini sanatnda kullanld gibi, 16.yzyln ikinci yarsnda da Osmanlda gelimesini tamamlayan bir ini tekniidir. 4- Perdah teknii: Bir sr st tekniidir. Beyaz astarl renksiz saydam srl levhalar zerinde altn ve gm tozlar ile ssleme yaplmakta ve frnlanmaktadr. II. TRK N SANATININ TARHES ini ssleme sanatnn gemii, ilk Mslman Trk devletini kuran Karahanllar dnemine ait yaplara uzanmaktadr ki bu da bizi neredeyse bin yl ncesine gtrmektedir. Karahanllardan sonra Byk Seluklular ve Anadolu Seluklular da ini sslemelerine yaamlarnda ve yaplarnda yer vermiler, egemenliklerine giren yerlerde ina ettikleri kervansaray, trbe, cami ve benzeri eserleri inilerle sslemilerdir.

Osmanl mparatorluuna kadar olan dneme ait yaplardan rnek verilecek olursa; I. zzeddin Keykavus Trbesi Seluklu sultan I. zzeddin Keykavusun trbesi, kendi yaptrd ifahiye Medresesinin giriinde sa ksmnda yer almaktadr. 1220 ylnda vefat eden 1. zzettin Kaykavus un sandukasndan baka hanedanna mensup on iki mezar

sandukas daha vardr. Trbe cephesi Seluklu sanatnn zengin ini sslemelerine sahiptir. Geometrik gemeler, yldzlar, kufi yazlar mavi lacivert firuze ve beyaz renkleri ile ifaiyenin en nemli blmn oluturmaktadr.

Malatya Ulu Camii 13. yzyldan kalma Eski kubbeli mekan ile eyvan ve avlu revandaki inilerin yer ald, Cami-i Kebir olarak da anlan Ulu Camii, 1224 ylnda Seluklu Sultan Aleaddin Keykubat tarafndan yaptrlmtr. Mimar Yakup Bin Ebubekir olan camide ssleme sanatnn en gzel rnekleri bulunmaktadr. Kap kemeri, byk kubbe ve kasnandaki ilemeli ta motifler, beyaz, siyah, lacivert, yeil ve firuze renkli ini mozaikleriyle dikkat eken Ulu Camii'nin n srasnda 60 adet stun yer almaktadr. Getiimiz aylarda yaklak 2 milyon YTLnin harcand restorasyonu tamamlanmtr. Alaeddin Cami Anadolu Seluklu devri Konya'snn en byk ve en eski camisidir. ehrin merkezinde ykseke bir hyk olan Alaeddin Tepesi zerine ina edilmitir. Seluklu Sultan I.Rkneddin Mesudun son zamanlarnda balanlm, I.Klaslan (11561192) devrinde inaatna devam edilmi, Sultan I. Alaeddin Keykubad tarafndan 1221 ylnda tamamlanarak hizmete almtr. Cami, slam mimarisi yap tarznda ina edilmitir. zeri aa ve toprakla rtlmtr. erisi Stunlar ormann andrmaktadr. Bizans ve klasik devirlere ait 41 ta mermer stundan ibarettir. Caminin en ilgin taraflarndan birisi de minberidir. Minber abanoz aacndan birbirine gemi olup, Anadolu Seluklu ahap ilemeciliinin en gzel rnekleridir. inilerle ssl mihrabn nnde ini ssl kubbesiyle rtlm bir saha mevcuttur. Mihrap ve kubbelerin inileri ksmen sklmtr.

Sral Medrese Sral Medrese 1242 ylnda Bedreddin Muhlis tarafndan Fkh ilmi okutturulmak iin yaptrlmtr. Ak Avlulu Medrese tipindedir. Sanat ynnden ok zengin Seluklu, Beylikler ve Osmanl devirlerine ait mezar talar bulunmaktadr. Giriin karsnda, avlunun revaksz kenarnda kare planl ba eyvan bulunmaktadr. Bu blm ak dershane ve namaz klmak iin de kullanldndan ierisine ini mihrap yerletirilmitir. Eyvanndaki mozaik ini sslemeler ile nldr. Ancak eyvan kaplayan drt renkli zengin ini sslemeleri ve mihrap inilerinin ou dklmtr. Konya Karatay Medresesi Karatay Medresesi, Sultan zzeddin Keykavus II. Devrinde Emir Celaleddin Karatay tarafndan, 649 Hicri (1251 Miladi) ylnda yaptrlmtr. Mimar bilinmemektedir. Osmanllar Devrinde de kullanlan Medrese XIX. Yzyln sonlarnda terk edilmitir. Anadolu Seluklu devri ini iiliinde nemli yeri bulunan Karatay Medresesi 1955 Ylnda "ini Eserler Mzesi" olarak ziyarete almtr. Karatay Mzesinde, Beyehir Gl kenarndaki Kubad-bad Saray kaz buluntular arasnda olan duvar inileri, ini ve cam tabaklar ile Konya ve yresinde bulunan Seluklu ve Osmanl Dnemlerine ait ini ve seramik tabaklar, kandiller ve al buluntular sergilenmektedir. Sahip Ata Camii ve Klliyesi Anadolu Seluklu Devleti Vezirlerinden Sahip Ata tarafndan 1258-1283 yllar arasnda inaa edilmi olan mescid trbe, hanigh ve hamamdan ibarettir. Mimar Klg Bin Abdullahtr. (Abdullah Bin Kellk) Trbenin kubbeyle rtl i mekannda Seluklu ini sanatnn inceliklerini gsteren ini kaplamalar gze arpmaktadr. Alt lahitin iinde en yksek ve tamamen iniyle kapl olan Sahip Ataya aittir.

Gk Medrese Seluklu ini sanatnn 13. yzyln sonuna doru vard noktay gsteren Sivastaki Gk Medrese, ta kap zerinde ykselen tula rgl iki minaresindeki mavi inilerden dolay bu ad almtr.

Osmanl mparatorluu dnemine gelindiinde ini sanatnn balangcndan beri eitli tekniklerin uygulanmas ile byk bir aama ve zenginlik gsterdii grlmtr. Mozaik veya srl boya teknii ile retilmi inilerin; lacivert, mavi, turkuvaz, siyah, sar gibi renkler ve rumi, kufi yaz, geometrik ekiller ve bitkisel kkenli stilize edilmi motiflerin kullanld ve ilk Osmanl dnemine ait eserlerden bazlar ise unlardr: znik Yeil Cami (minaresinde,1390), Bursa Yeil Cami ve Trbesi (1421), Bursa Muradiye Cami (1426), Edirne Muradiye Cami (1433), stanbul Mahmut Paa Trbesi (1463), inili Kk (1472) ve Edirnedeki ah Melek Paa Cami. Zaman getike hem kalite de, hem de ini desen tekniinde ve retiminde deimeler yaand gzlenmitir. lk Osmanl dnemini takip eden gei dneminde srl boya teknii ile retilmi inilerde Rumiler, bulutlar, hatai tarznda bitkisel kkenli motifler, fstk yeili, sar, mavi, turkuvaz, lacivert ve kiremidi renkler kullanlmtr. Sar renk, zerine altn varak yaptrlmak zere astar olarak dnlmtr. Bu dneme ilikin nemli eserlerden bazlar unlardr: Yavuz Sultan Selim Camii ve Trbesi (1522), ehzadeler Trbesi (1525), Haseki Medresesi (1539), ehzade Mehmet Trbesi (1543), Topkapda Kara Ahmet Paa Camii (1551). Gei dnemini takip eden dnem Klasik devir olarak adlandrlmtr. Bu dnemin en byk isimlerinden birisi Mimar Sinan olmutur. Kendisinin yapt yaplarn ounda ini sanatna ok byk nem verdii grlmtr. Dnemin en seme inileriyle sslenmi nemli eserler unlardandr: Sleymaniye Cami (1560), Sokullu Mehmet Paa Cami (Sultanahmet, 1571), Piyale Paa Cami (Kasmpaa, 1573), Rstempaa Cami (Eminn,1560); Topkap Saraynda yer alan Altnyol Panolar, III.Murat Kasr, II. Selim ve III. Murat Trbeleri, Klali Paa Cami (Tophane, 1580), Eski Valide Cami (skdar, Topta, 1583), Fatih, aramba ve Karagmrk dolaylarndaki
8

Mehmet Aa, Ramazan Efendi, Edirne Selimiye Camileri, stanbulda Topkapdaki Takkeci brahim Aa ve Kanuninin ei Hrrem Sultann trbeleri. III. TRKYEDE NCLK 1) znik inileri znik, milattan nce 316 yllarna dayanan tarihinde bugne kadar birok kltrel ve mimari olarak deiiklie uramtr. znik arkeoloji tarihinde Roman, Bizans, Seluk ve Osmanl Trklerine ait eserleri bulmak mmkndr. 14. yzyldan balayarak 17. yzyl sonuna dek znikte retilmi olan inilere znik inisi ad verilmektedir. 17.yzylda znike gelen Sleyman elebi, ehrin dokuz mahallesinde halkn ini ve anak mlek imal ederek geimini saladn ve znikte 340 adet ini frnnn bulunduunu seyahatnamesinde belirtmitir. Zaman ierisinde znik inilerinin retimine ynelik bu deiim farkl blgelerden gelen ustalarn ehre yerlemesi ve ini sanatnn eserlerinde deiiklikler gzlenmitir. znik Blgesinin ini ile tankl 14.yzyla dayanmaktadr. Ortadouda sklkla grlen in porselenlerine zg desenlerin 1400 yl dolaylarndan znikte kullanlmaya baland grlmtr. 14.yzyln ikinci yars ve 15.yzyln balarnda ise krmz hamurlu iniler yaplmtr. Bu iniler sratl teknii ile yaplm, astarlar beyaz, ssleri renkli ve saydam kurun srla kaplyd. Kullanlan renkler ise kobalt mavisi, ak mavi, firuze, mor ve yeil renklerdi. Beyaz mavi znik inilerinin mr 15.yzyln ortalarna dek srmtr. znik ini ve seramiinin yaplma iine zellikle 16. yzylda byk nem verilmitir. Bu nem artan inaat faaliyetleri ile orantl olarak gereklemitir. 16. yzyl ortalarna kadar devam eden sre znik inilerinin nc dnemidir. Bu inilerin beyaz zemini ok temiz ve sert, srlar renksiz ve saydamdr. Bu dnem inilerinde Rumiler, hatayiler ve bulut eleri ile hayvan figrleri yer almaktadr. 17. yzyl balarnda znik ini sanat ve tekniinde duraklama grlmtr. Desenler bozulmaya, renkler birbirine vurmaya balamtr. Lale ve karanfil motiflerin 16.yzylda grlen mercan krmzs motifleri bu yzylda kaybolmu, yerine soluk krmz gelmitir. Bu yzyln inilerinde zemin beyaz, yeiller mavimsi, firuze mavisi
9

de yeilimsi bir renk almtr. 17.yzyln sonlarnda znik iniciliinde balayan gerileme, Osmanl Devletinin duraklamas ile alakaldr. ve d huzursuzluklar ve harplerle ypranan devlet, sanata yeterli alakay gsterememitir. Mimari faaliyetler maddi yetersizlikler sebebiyle ok azalm ve mimariyi kendisine bir tatbik sahas addeden znik inicilii de bylece bozulmaya balamtr. 1716 senesinde znikte ini faaliyeti tamamen sona ermitir. a) znik inilerinin zellikleri

Saf beyaz astarlar, sert srlar ve sratl tekniindeki bezemeleri ile baarlmas ok g bir almann sonucu elde edilmektedir. Dona dayankldr (TS-EN 2002) Parlak sr tabakas nedeniyle yzeyinde su tutmaz, bakteri ve kf oluumunu engeller. Bylece d cephelerde ve slak hacimlerde uzun yllar boyu rahatlkla kullanlabilir.

Sr tabakasnn parlakl bir miktar emerek sr altndaki renklerin canl ev parlak grnmesini ve n doru yansmasn salar. Bu sayede mekanlar olduundan daha geni ve ferah gsterir.

Hamur-astar- sr karm olarak %75-85 orannda kuars-kuarsit ierir. Mcevher yapmnda da kullanlan bu yar deerli ta olduka g ilenebilme zelliine sahiptir.

znik inilerinde temel renk olarak ak beyaz ve arka planda kullanlarak yaplm ve kendine has bir teknik ile oluturulmutur. znik inilerinin yzde 70-80i kuvars ve kuvarsitten yaplmtr. Bir araya getirilmesi g olan farkl kuvarsn ve srrn bir araya getirilmesiyle oluturulmutur. Bu karm 900 derecelik bir sda bir araya getirilmektedir.

Yaplan uzun aratrmalardan sonra inilerdeki syla oluabilecek sorunlar kuvars ve kaya kristalleriyle zlmtr. Sonuta elde edilen ini birok tan bir araya gelmesiyle oluan kuvarsdr.

Genel seramik kurallarna kar olarak oluturulan yntemle yaplmaktadr. Bu da scak, souk ve dondurulmu ortamda diletasyonla (ayrlmas) gerekletirilmektedir.

znik inileri birok tayn birleimiyle olutuu iin birok rengin de armonisini tamaktadr. (Koyu mavi Iapis Iazuli, turkuaz mavisi, koraln krmzl ve yeimin yeili gibi.)
10

inilerde yer alan baz renkleri rnein koral krmzs gibi elde etmek ok zordur. Elde edilen btn renklerin yan sra kornea beyaz ve opak rengi de kullanlmaktadr. Opak renginin kullanlmas, n emilmesine ve farkl k krlmalarna yol aarak grntlerin ve renklerin daha iyi ortaya kmasna neden olmaktadr. Ayrca sz konusu bu rengin kullanlmas inilerin korunmasna da yardm etmektedir.

inilerin zerindeki yazlmlar slam felsefesini net olarak yanstmaktadr. Vakf aratrmaclar znik inilerinin gizemini zmek iin klasik znik ini dizaynndan faydalanmaktadrlar. rnlerin incelemesinden de anlalaca zere geleneksel teknolojik metotlar hala gnmzde kullanlmaktadr. znik inilerinin zelliklerini bozmamalar iin znik Vakf 16. Yzylda kullanlan tm teknik detaylar kullanmaya devam ettirerek inilerin zelliklerini yitirmemesi iin gerekeni yapmaktadrlar.

znik inileri iin kullanlan seramik teknolojisi doal bir sentez sonucu ortaya karlm ve korunmas iin de gerekli zen gsterilmektedir. znik inilerin lleri aadaki gibidir: BOYUTLAR 23.5 x 23.5- 7.5 parmak (Osmanl) 28.5 x 28.5- 9 parmak (Osmanl) 27 x 37cm R= 35cm. R= 12cm. R= 33cm znik tabak KALINLIKLAR 12 mm. 14 mm. 14 mm. 14 mm. 8 mm. AIRLIKLAR 1200gr. 1400gr. 1600gr. 1750gr. 600gr. 1300gr.

17.yzyln sonlarnda iniciliin Ktahyada gelimesiyle znikte ini retimi durmu ve giderek yok olmutur. b) znik inilerinin Trleri 1- Mzehheb ini Kaplar Belgelerde kimi kaplardan "mzehheb" ve "altunlu" diye sz edilmektedir. 1600 tarihli yazl belgelerde yaldzl kaseler "hoaf kaseleri, mzehheb"; yaldzsz olanlar "altunsuz"; kahve fincanlar ise "altunlu" ya da "sade" diye nitelenmektedir. Yine bu dnemden kalma birok tabakta bitkisel desenler zerindeki sralt bezemenin genel izgilerine pek uyulmamtr. Oysa 16. yzyln balarndan kalma rneklerde daha zenli bir iilik sz konusudur.

11

2- Deerli Talarla Bezeli ini Kaplar Yazl belgeler, altnla ya da deerli talarla bezenmi znik ini kaplarndan hi sz etmemektedir. Osmanllar bu bezeme tekniini in porselenlerini, yeimleri ve necef talarn zenginletirmek iin kullanmlardr. 3- Kapakl ve Metal Paral Kaplar Minyatrlere bakldnda hemen hemen tm kaplarn kapakl olduu grlmektedir. Gvde ile kapak her zaman ayn malzemeden yaplmamtr. Seramik kapakl metal kaplarn yan sra metal kapakl seramik kaplar da mevcuttur. Bu durum, kase, kavanoz ve srahiler iin de geerliydi. znik atlyelerinde retilip de gnmze kalan kavanoz ve karafakilere ait seramik kapaklarnn says ok deildir. Yazl belgelerde kapakl kaplarn hangi malzemeden yapldna ilikin hibir bilgi bulunmamaktadr. Ancak bunlarn "kapakl srahi" ya da "kapakl kase" diye adlandrld grlmektedir. Kapaklar olmayan kaplara da "bi-kapak" denilmektedir. 4- Boyutlar ve Nitelikleri Farkl ini Kaplar Yazl belgelerde en ok boyuta ilikin nitelemelere yer verilmitir. Byk boy kaplar iin "byk", "battal", "kebir" ve "bzrk"; orta boy kaplar iin "miyane", "vasat" ve "orta"; kk boy kaplar iin ise, "sagr", "kk/kek", "kii" ve "hurda" denmitir. Kimi kaplarn ise "paa" ya da "sultani" diye snflandrld grlmektedir. Paa skresi'nden "paa fincan" ya da "sultani skre" diye sz edilmektedir. 5- Dinsel Amal ini Kaplar Belgelerde adna rastlanmayan, ancak rnekleri gnmze gelen seramik eserlerinin en nemlileri kandiller ve ask toplardr. znikli ustalarn yaratt bir baka nemli rn de ayakl leendir. Ayakl leenlerin ilevlerine ilikin bilgi yoktur, ancak bunlarn yksek rtbeli kiilerce abdest almada kullanld sanlmaktadr. 6- Yemek ve Servis Kaplar a) Tabak: znik atlyelerinde oka retilmi bir trdr. Bunlarn biimleri ve boyutlar hakknda hem minyatrler hem de yazl belgelerden bilgi edinilmektedir. b) Sahanlar: Bunlar da znik atlyelerinin bir baka rndr. Bunlarn dz dipli, kenarl ya da kenarsz olmak zere deiik trleri bulunmaktadr. Minyatrlerden
12

anlaldna gre, seramik sahanlarn ounda metal kaplar bulunmaktadr. Belgelerde kapakl sahanlardan "sahan ma'a serpu" diye sz edilmektedir. Sahan szcne ilk kez 16. yzyla ait belgelerde rastlanmtr. Bu szck 18. yzyln balarna dek kesintisiz kullanlmtr. znik atlyelerinde retilmi dier seramik kaplar arasnda ise tepsiler, kaseler, skreler ve tazza'lar yer almaktadr. 7- Sv Madde Kaplar Bunlarn, byk lde bardaklar, marapalar, safalar, fincanlar, ibrikleri ve srahileri iermektedir. 8- Gnmze Kadar Gelen Dier Seramik Eyalar Bunlar, kavanozlar, matrabalar, hokkalar, kalemdanlar, divitleri (devatlar) ve amdanlar iermektedir. c) Gnmzde znik inisi Gnmzde znikte inicilikte yaanan en byk eksiklik alt yap konusundadr. znik inisinin renkleri ve desenleri orijinal olarak kullanlmakta fakat birok atlyede Ktahya alt yaps kullanlmaktadr. Yaplan karolarda ise orijinal olmasa bile gnmz teknolojisi ile aslna en yakn alt yap kullanlabilmektedir. znik inisinin gnmzde yeniden domasna neden olan ilk admlar znik ve evresinde yaplan kazlar sayesinde olmutur. Bu kazlar, her ne kadar dier milletler sahiplenmeye alsa da, bu sanatn znikte baladn kantlamtr. Kazlar neticesinde Prof.Dr. Oktay Asanapa tarafndan Birinci Frn Kazlar ve kinci Frn Kazlar olmak zere iki yayn hazrlanmtr. Bu kazlar kkeni atalhyke kadar dayanan bu sanatn gelimi halinin znikte yaadn gstermektedir. Bu almalarn sonrasnda 1989 ylnda slam Eserleri Mzesinde bir sergi gerekletirilmi, daha sonra TEB sponsorluunda bir yayn hazrlanmtr. Ayn yln znik Yl ilan edilmesi ile birlikte znik tm ile yeniden gndeme gelmitir. te bu sergi sonrasnda sanat gelitirmek, gelenei korumak, znik ve evresinin kltr ve sanat deerlerini tantmak, mevcut potansiyeli harekete geirmek,
13

geleneksel znik ini Sanat ile ilgili var olan ve elde edilecek bilgileri bir sistem dahilinde eitim ve retimle gelecek kuaklara aktarmak amacyla 1993 ylnda kurulan ve bir ahs vakf (Prof.Dr.Il Akbaygil) olan znik Eitim ve retim Vakf kurulmutur. Formlne dair hibir yazl belge olmayan, sadece babadan ola geen bir sanat olan znik inisinin yapm, hamurunun hazrlanmas, piirilmesi, boya teknii vb. yntemlere dair TBTAKn yan sra baz niversiteler ile ortak almalarn yrten Vakf, yllar sren aratrmalar ve binlerce deney sonucu, eski kalitesinde, gelitirilmi geleneksel yntemlerle 16.yzyl znik ini Sanatn 400 sene aradan sonra yeniden retme baarsna erimitir. Yaplan almalar neticesinde inide younlukla kuvarz ta olduu bulunmutur. Formln bulunmas sonucu 1994-95 yllarna retime balayan Vakfn, bugn iniyi retme srasnda yararland tek teknoloji, elektrikli frnlardr. Dier yandan orijinal ekillerine sadk kalmann yan sra baz modern desenlerde ini retme yoluna da gidilmitir. znik Vakf, bilim vakflarn ve Trkiyedeki Trkiye Bilimsel ve Teknolojik Aratrma Kurumu (TBTAK) gibi sivil rgtler ile stanbul Teknik niversitesi (T) ve stanbul niversitesini () konuya ilikin aratrma yapmak zere desteklemektedir. Ayrca Amerikada Massachusetts Aratrma Enstitsn ve Princetonda yer alan aratrma enstitlerini de desteklemektedir. Bugn 60 kiinin grev yapt vakf birimden olumaktadr: 1. znik Eitim ve retim Vakf, stanbul 2. znik ini Seramik Aratrma Merkezi, znik 3. znik ini letmesi, znik Vakf fuarlara katlmakta, yurtii ve d satlarnn yan sra montaj hizmetlerini de yerine getirmektedir. lk kez 2000 ylnda Cenevrede yaplan bir turizm fuar aracl ile Dubaide kurulan balant neticesinde stanbul Bykehir Belediyesi tarafndan Dubaiye hediye edilen bir antn ini ile kaplanmas iini gerekletirilen vakf bunun yan sra Dubaide pek ok ie imza atmtr.

14

u anda Abudabide dnyann 2.byk camisinin kaplamasn gerekletirmektedir. Cirosunun yars i piyasa yars da d piyasa satlarndan oluan vakf tarafndan yaplan ve yurtii ya da d piyasaya sunulan her rnn slam Eserleri Mzesi tarafndan kayd alnmakta, fotoraflar ekilmekte daha sonra sat ilemi gereklemektedir. Vakfn haricinde 1995 ylna kurulan eitli ini ve seramik aratrma merkezi ile 1996 ylnda kurulan eitli ini atlyeleri de sanatn korunmasna ynelik faaliyetlerdendir. 2) Ktahya inileri ini ve seramik denilince ilk akla gelen kentlerden birisi Ktahyadr. Ktahyann sembol haline gelen inicilik, kk Friglere kadar uzanan seramik sanat ile birlikte gelimesini srdrmtr. Asl Seluklu devrinden Germiyanoullar devrine gei tarihinden itibaren balamtr. Ktahya ve evresindeki topraklarda ini ve seramik yapmnda kullanlan hammaddenin bolluu, kentin adnn iniyle birlikte anlmasna neden olmaktadr. iniden baka seramikten yaplma kse, fincan, tabak, glabdan, ask topu, testi, limon skaca, ie, ibrik, ekerlik, matara, vazo ve biblolar da Ktahya'da tarih boyunca yaratlan eserlerdir. 14. yzyln sonlarna doru krmz hamurlu malzeme ile ortaya kan, motif ve renk asndan da znik inilerine benzerliiyle dikkat eken ilk Ktahya inilerinin karakteristik zellii kobalt mavisi, manganez moru, firuze ve siyah renklerin kullanlm olmasdr. znik inilerine gre daha koyu tonda renklerin kullanld bu eserler, Seluklu inilerine yakndr. Ktahya inilerinde mavi ve beyaz renklere oka rastlanmas 15. yzyl ortalarna rastlar. 17.yzylda znik iniciliinin bitmesi ile bu sanat Ktahyada daha ok grlmeye balanmtr. Bu yzylda Ktahya inicilii hakknda kendisi de Ktahyal olan Evliya elebi yle demitir: Kase ve fincan ve gnagn (trl trl) maraba ve gzeleri (mlekleri) ve anak ve tabaklar bir diyara mahsus deildir (benzeri grlmemitir). Evliya elebi 1671 ylnda Ktahyada 34 adet ini atlyesi olduunu belirtmitir.

15

18. yzyln ikinci yarsnda doru renk, motif ve ekil bakmndan Ktahya inilerinin kalitesinde bir bozulma balam, bu kt gidi kinci Dnya Sava srasnda inilere duyulan ihtiyaca kadar devam etmitir. Sava srasnda ise Ktahya inicilii tekrar canlanm ve bugne kadar geliimini srdrmtr. a) Ktahya inilerinin zellikleri Ktahya inisinde kullanlan malzemeler, Ktahya ile komu illerden salanmaktadr. Bu hammaddeler plastik ve plastik olmayanlar diye iki ayrlmaktadr: 1- Plastik Hammaddeler - Krklar topra - Gri Bilecik kili - Maya - amar kili 2- Plastik Olmayan Hammaddeler - akmak ta - Beyaz Bilecik kili - Tebeir Bahsi geen bu malzemelerin kartrlmas ile ark, dkm ve pres diye isimlendirilen tr kar hazrlanr. ark harmannda ile dz duvar taba, vazo, saks ve ekerlik; dkm harmannda biblo, bardak, tabak ve kllk; pres harmannda ise dz ya da desenli, duvar plakalar yaplr. ini yapmnda kullanlan boyalar yerli ve yabanc kaynaklardan salanmaktadr. Yerli boyalar genellikle oksitlerden yaplan ak yeil, turkuvaz, krmz ve siyah; yabanc boyalar ise sar, koyu yeil ve laciverttir. b) Gnmzde Ktahya inisi 14. yzyldan beri, Ktahyada ini sanat kesintisiz olarak devam etmektedir. Osmanlnn son zamanlarndan itibaren, Cumhuriyet ile birlikte baz yerlerde ini sanat kesintiye uramtr. Dier yandan znikte o dnemlerde saray destei olduu iin, bu destekle ok rahat izgiler ortaya kmtr. Bu sanat kaybetmemek adna Ktahyada yaplan almalarla inicilik Ktahyann dnya apnda tannmasna

16

neden olan bir sanat dal olmaktadr. Ktahya iniciliinin bugne kadar gelmesinin sebebi bu sanatn halk tarafndan da benimsenmesidir. Trkiyede ini ile uraan il ve ileler her ne kadar Ktahya ile rekabete girseler de bu sanatn merkezi Ktahyadr. Buna rnek olarak Trkiyenin ve dnyann ilk ini mzesi 5 Mart 1999 tarihinde Ktahyada almtr. Bugn Ktahyada TSE belgeli ini reticileri bata camiler olmak zere kutsal mekanlarn i ve d dekorasyonlar, restorasyon almalar, otel, havuz, villa, geleceksel Trk hamam i ve d dekorasyonlarda gnmz teknolojisine uygun almalar yapmakta, dnyann birok lkesine ihracat gerekletirmektedir. Ktahya'da, son yllarda teknolojik gelimeleri takip ederek rn yelpazelerini genileten iniciler, satlarn arttrmaktadr. ehirde binlerce ailenin geim kayna olan inicilik altn yln yaamaktadr. Ktahyal iniciler, en ok satlan rnlerin hediyelik kupa, nazarlk ve duvar saatleri olduunu belirtmektedirler. Gelien teknolojiyle birlikte Ktahya iniciliinin de deiime ayak uydurduunu ifade eden iniciler, hediyelik inilerin en ok tatil blgelerinde rabet grdn bildirmitir. Ktahya, inisinin kalitesini arttrmak iin her daim abalarn devam ettirmektedir. Bu abalara katk salamak amacyla endstri meslek lisesi inicilik blmleri almtr. Gene getiimiz yl iniciliin gelimesi iin aratrma gelitirme (ar-ge) merkezi kurulmasna karar verilmitir. Ktahya'da uzun yllar belediyeye bal olarak faaliyet gsteren ve daha sonra zelletirilerek inicilere devredilen ksa ad inikop olan iniciler Kooperatifi ile Dumlupnar niversitesi (DP) arasnda inici esnafnn retecei mal ve ini amurunun daha kaliteli olmas iin AR-GE nitesinin altrlmas ve retilen mallarn kalitesinin arttrlmas iin bir anlama yaplmtr. Dier yandan nemli bir gelime olarak Sanayi ve Ticaret l Mdrl tarafndan balatlan "Ktahya inisi Corafi Tescil areti" projesi, Trk Patent Enstits tarafndan kabul edilmitir. Ktahya inisini dierlerinden ayran zellikler teknik olarak Patent Enstits'ne iletilmi, 10 asra yaklaan tarihiyle Ktahya'da ini sanatnn ustalar tarafndan nasl icra edildii, desenleri ynyle ayr bir zellie

17

sahip olduu, yapmndaki aamalar ve piirme yntemleri btn detaylaryla belgelenmitir. Ktahya Fotoraflar, iniciler ve El Sanatlar Odas ini sanatyla uraan yelerini organize etmeye almaktadr. Bu ile uraanlara Teekkr Belgesi verilmitir. 1950 ylndan beri faaliyette olan bu odada 13 tane meslek dal bulunmaktadr. Ktahyada Ktahya ini ve Seramik reticileri ve Sanatkarlar Dernei (KSAD) de faaliyet gstermektedir. Dernein amac Trk-slam dnyasnda yzyllarca saysz eserleri ssleyerek gnmze ulaan geleneksel el sanatmz iniciliin, gelecek kuaklara bir kltr miras ve bir meslek olarak gvenle aktarlmasn, dnya lkelerine etkin biimde tantlmasn, aratrma, gelitirme, retim, tantm ve pazarlama aamalarnda karlalan sorunlarn giderilerek sonsuza kadar yaatlmasn salamaktr. Ktahyadan kan ini eserlerinin retiminin %80i yurtdna ynelik olarak gereklemektedir. Elii olduu iin, dier lkelerde bu sanat ok ilgi grmektedir. Bu yzden ticaret nem kazanmaktadr. IV. GMRK TARFE CETVEL STATSTK POZSYON NUMARASI 69.11 6911.10 6911.10.00.00.11 6911.10.00.00.12 6911.10.00.00.19 6911.90 6911.90.00.00.11 6911.90.00.00.12 6911.90.00.00.19 6912.00 6912.00.10.00.00 6912.00.30.00.00 6912.00.50.00.11 6912.00.50.00.12 6912.00.50.00.19 6912.00.90.00.00 Porselenden veya iniden sofra ve mutfak eyas, dier ev eyas ve tuvalet eyas: -Sofra ve mutfak eyas - - Beyaz olanlar - - Tek renkli olanlar - - Dierleri - Dierleri - - Beyaz olanlar - - Tek renkli olanlar - - Dierleri Seramikten sofra ve mutfak eyas, dier ev eyas ve tuvalet eyas (porselen veya iniden olanlar hari) - Adi topraktan olanlar - Greden olanlar - Fayanstan olanlar - - Beyaz olanlar - - Tek renkli olanlar - - Dierleri - Dierleri

18

V. DI TCARET 6911 Porselenden veya iniden Sofra ve Mutfak Eyas, Dier Ev Eyas ve Tuvalet Eyas YILLAR HRACAT THALAT (12 Ay) (ABD Dolar) (ABD Dolar) 2006 10.991.858 21.913.651 (Ocak-Nisan) 2005 35.462.940 44.621.164 2004 33.102.636 24.621.460 2003 26.319.215 19.232.804 2002 19.859.164 11.138.276 2001 18.775.579 8.448.700 2000 10.568.822 9.434.421 6912 Seramikten Sofra ve Mutfak Eyas, Dier Ev Eyas ve Tuvalet Eyas YILLAR HRACAT THALAT (12 Ay) (ABD Dolar) (ABD Dolar) 2006 3.089.473 11.123.224 (Ocak-Nisan) 2005 11.136.266 25.993.245 2004 12.964.084 7.067.011 2003 8.947.893 10.143.570 2002 4.828.541 7.790.819 2001 6.914.026 4.493.712 2000 6.675.676 5.750.467

*6912.00.50.00.19 Seramikten Sofra ve Mutfak Eyas, Dier Ev Eyas ve Tuvalet Eyas (Fayanstan Olanlar, Dierleri) YILLAR HRACAT THALAT (12 Ay) (ABD Dolar) (ABD Dolar) 2006 1.639.737 1.676.434 (Ocak-Nisan) 2005 6.499.651 4.270.914 2004 7.091.971 2.084.255 2003 3.348.800 1.572.984 2002 530.130 2.015.518 2001 838.367 1.029.508 2000 1.651.057 2.413.213

19

VI. KAYNAKLAR www.iznik.com www.dallog.com http://www.marslogistics.com/logilife/Dergi/Sayi11/cini.asp www.iznikcinileri.com www.cnn.com www.kultur.gov.tr www.ges.net.tr http://bucatarih.sitemynet.com/sanatlar/cini.html www.dunyagazetesi.com.tr www.theottomans.org http://www.thy.com/tr-TR/skylife/archive/tr/2003_3/konu7.htm (Skylife Dergisi, 03/03) http://www.istanbul.edu.tr/Bolumler/guzelsanat/cini.htm (erare Yetkin) VII. YARARLI ADRESLER znik Eitim ve retim Vakf Adres Telefon Faks : Kurueme, ksz ocuk Sok. No:14 Beikta 80220 stanbul : 212 287 32 43 (4Hat) : 212 287 32 47

Ktahya Ticaret ve Sanayi Odas Adres Telefon Faks E-posta : Hkmet Caddesi No:1/3 Ktahya : 274 216 10 74 : 274 216 14 04 : kutso@kutso.org.tr

Ktahya ini ve Seramik reticileri ve Sanatkarlar Dernei (KSAD) Bakan Telefon : Ylmaz Yol : 532- 426 76 82

20