BLM 6

ALTERNATF AKIM DEVRE YNTEM VE TEOREMLER LE ZM

6.1 EVRE AKIMLAR YNTEM 6.2 SPERPOZSYON TEOREM 6.3 DM GERLMLER YNTEM 6.4 THEVENN TEOREM 6.5 NORTON TEOREM

121

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

GR
Alternatif akmn zmnn yaplabilmesi iin, doru akm devrelerinde kullanlan devre analizi yntemlerinin ve kanunlar alternatif akmda da aynen kullanlmaktadr. Devre analizi yntemlerinin zmnn kolay bir ekilde olmas iin karmak saylarla ilemler yaplacaktr. Doru akm devre analizi yaplrken edeer diren eleman Re ile alternatif akmda ise Z olarak isimlendirilir. Devre analizi yntemlerinin anlalmas kolay olan evre akmlar yntemi ile devrelerin analizi yaplmaya balanacaktr.

6.1 EVRE AKIMLAR YNTEM

Elektrik devrelerinin zmlerinde baz kanununlar kullanlarak devrelerin seri, paralel ve kark balantlarnn zmnde kullanarak devre elemanlarnn zerlerinden geen akm, ularnda gerilim dmn ve kaynaktan ektikleri akmlar bu konuya kadar eitli devreler zlmt. Fakat baz devrelerde bu kanunlarn devrenin analizini yapmak iin yeterli olmad durumlar oluur. Bu durumlarda devre analizi yntemlerinin herhangi birinin kullanlmas gerekir. Bu analiz yntemlerinden evre akmlar yntemi kendine zg baz kurallar dorultusunda kirofun kanunlar uygulanarak her gzn akmlar bulunarak, bu akmlardan devre elemanlarnn kol akmlar bulunmu olur. Kol akmlar bulunduktan sonra kol ularndaki gerilim dm ve gc de bu dorultuda bulunmu olacaktr. Devre analizi demek, devre elemannn akm, gerilim ve gcnn hesaplanmas demektir. evre akmlar ynteminde gz akmlar says devrenin bamsz ka gzl olduu duruma gre deimektedir. Devre eleman deeri verilmeden ekil6.1 deki iki gzl devrenin kirofun gerilimler kanunundan faydalanlarak evre akmlar denklemi kartlr.

Z1 + U1

Z2

Z4

I1
Z3

I2

+ U2

ekil6.1 Denklemi yazmadan devreye balanan gerilim kaynann yn ile ilgili bir aklama yapmak gerekir. Devreye bal olan gerilim kaynann pozitif ile gsterilen yn evre akm yn ile ayn ynl ise gzdeki elemanlar 122

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

zerindeki gerilim dmlerinin toplam sfra eit veya kaynak gerilimi, eleman zerinde den gerilim dmlerinin toplamna eittir. Bu aklamalar nda bu devre iin evre akmlar denklemi aadaki gibi olur. (evre akmlarnn yn istenildii gibi seilebilir. Sonu pozitif km ise alnan ynde akm aktn, negatif deer km ise alnan ynn tersi ynde akmn akt anlalmas gerekir. Bulunan sonucun mutlak deeri alnarak bu akm kullanlacak yerlerde kullanlmas gerekir.) Z 1 .I 1 + ( Z 2 + Z 3 ).( I 1 I 2 ) = U 1 ( Z 2 + Z 3 ).( I 2 I 1 ) + Z 4 .I 2 = U 2 evre akmlar denklemi dzenlendiinde, dzenlenmi denklem ortaya kar. ( Z 1 + Z 2 + Z 3 ).I 1 ( Z 2 + Z 3 ).I 2 = U 1 ( Z 2 + Z 3 ).I 1 + ( Z 2 + Z 3 + Z 4 ).I 2 = U 2 Her gz yazlrken o gzn akmnn dier gz akmndan yksek kabul edilerek ekil6.2 de gsterildii gibi yazlmas gerekir. Akm ynleri ayn olmu olsayd, karlmazd toplanmas gerekirdi.

Z2

(I1 - I2)
Z3

(I2 I1)

ekil6.2 Devre iki gzl olduundan iki denklem bulunmutur. Bu denklemler matematik kurallar dorultusunda evre akmlar bulunur. Bu kaynakta denklem zmleri matris ve determinant yardm ile zmn bulunmas salanacaktr. evre akmlar bulunduktan sonra bu akmlardan kol akmlar eitlikleri bulunarak devre elemanlarnn zerinden geen akmlar bulunur. Bu devrede Z1 elemannn zerinden I1 akm, (Z2, Z3) elemanlarndan (I1-I2) veya (I2-I1) akm ve Z4 empedans zerinden ise I2 gz akm grlr. rnek6.1 ekil6.3 de verilen alternatif akm devresindeki gz akmlarn hesaplaynz.

123

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

Z1 + U1 12 V Z2 j 8 ohm

Z3 + U2 6V

ekil6.3 zm6.1 ekil6.3 de verilen alternatif akm devresi iki gzl bir devredir. Bundan dolaydr ki iki gz akm dolamaktadr. ekil6.4 de gz akmlarnn yn gsterilerek gzler belirlenmi ve bu gz akmlar ile her gz iin kirofun gerilim kanununu uygulanm ve evre denklemi oluturulmutur.
R=10 ohm + + U1 12 V Z1 + j 4 ohm + Z3

i1

Z2

j 8 ohm +

i2

+ U2 6V

ekil6.4

Z1 .i1 + ( i1 i2 ).Z 2 = U1 Z 2 .( i2 i1 ) + Z 3 .i2 = U 2

denklem dzenlendiinde evre akmlar denklemi aadaki ekli alr.
( Z 1 + Z 2 ).i1 + ( Z 2 ).i2 = U 1 ( Z 2 ).i1 + ( Z 2 + Z 3 ).i2 = U 2

empedans deerlerini yerlerine yazarak denklemi tekrar yazarak, bu denklemin zmn matris ve determinantla zm yaplr.

124

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

( 10 + j8 ).i1 + ( j8 ).i2 = 12 ( j8 ).i1 + ( j8 j 4 ).i2 = 6 =

10 + j8 j8 i1 12 . = j8 j 4 i2 6

10 + j8 j8 = ( 10 + j8 ). j 4 ( j8. j8 ) = 32 + j 40 j4 j8 12 j8 6 j4

i1 =

( 12. j 4 ) ( 6. j8 ) 0 = = 0A 32 + j 40 32 + j 40 ( 6.( 10 + j8 )) ( j8.12 ) = 1,590 o A 32 + j 40

i2 =

10 + j8 12 j8 6

6.2 SPERPOZSYON TEOREM

Birden fazla kaynak bulunan dorusal ve ift ynl bir elektrik devresinde herhangi bir koldan geen akm veya kolun ularndaki gerilim sperpozisyon yntemi ile bulunur. Dorusal ve ift yn bir elektrik devresinde herhangi bir koldan geen akm veya kolun ularndaki gerilim kaynaklardan her birinin ayr ayr bu koldan geirdikleri akmlarn veya kolun ularnda meydana getirdikleri gerilimlerin toplamna eittir. Bu yntem, devre zmlerinde ok ie yarar. Gerilim veya akm kaynaklar ile beslenen lineer devrelere uygulanr. Devrede ka aktif kaynak varsa, sra ile kaynaklardan yalnz bir tanesi devrede braklarak dierleri, gerilim kaynaklar ise ksa devre, akm kaynaklar ise ak devre yaplr. rnek vermek gerekirse; kaynaklar gerilim kayna ise devredeki herhangi bir kolun akm bulunmas isteniyorsa sra ile her gerilim kaynann o koldan geirdii akmlar bulunur. Bu bulunan akmlarn toplam kol zerinden geen akm verir. (akmlarn ynleri dikkate alnr) Bu konu ile ilgili rnekler yaparak konun anlalmasn salayalm.
rnek6.2

ekil6.5 deki alternatif akm devresindeki kondansatr ularndaki gerilimi sperpozisyon yntemi ile hesaplaynz.
125

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

R=30 ohm

j20 ohm

+ U1 25 V

-j40 ohm

+ U2 5V

ekil6.5 zm6.2

Sperpozisyon yntemi ile zlen ilk rnek olduu iin bu rnek aklamal bir ekilde zme gidilecektir. Sperpozisyon ynteminde devrede ne kadar aktif kaynak olursa olsun devrede tek kaynak kalacak ekilde devre tekrar izilir. Devreden kartlan akm kayna ise ak devre, gerilim kayna kartlm ise o ular ksa devre edilir. Pasif elemanlarn yerleri ve tm elemanlarn deerleri deitirilmezler. Bu devre iin ilk U1 kaynan devrede brakp devreyi tekrar izelim.
R=30 ohm + + U1 25 V + Kisa devre U1 25 V v1 j20 ohm R=30 ohm

v1

-j40 ohm

j40

(a)

(b)

U1 devre iken devrenin empedans bulunarak kondansatr ularndaki gerilimi gerilim blme yntemi ile bulunur. ekil6.5 (a) da akmn akna gre kondansatr ularndaki gerilimin kutuplar gsterilmitir.
Z1 = 8000 o ( 2090 o ).( 40 90 o ) = 4090 o = j 20 j 40 20 90 o

bu sonu ekil6.5 (b) de gsterilmitir. Gerilim blme yntemi bu devre iin uygulanrsa 25V luk kaynan kondansatr ularndaki gerilim dm aadaki ekilde bulunur.
126

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

v1 = (

4090 o 4090 o ).U 1 = ( ).25V == 2036 ,87 o V = (16 + j12) V o 30 + j 40 5053,13

R=30 ohm +

j20 ohm + +

j20 ohm

Ksa devre

v1

-j40 ohm

U2 5V

24 -36,87

+ v1

U2 5V

(c)

(d)

ekil6.5 (c) deki devrede U2 gerilim kayna kalacak ekilde devre ekil tekrar izilmi U1 kayna ise ksa devre edilmitir. Devrede kalan kaynan kondansatr zerindeki gerilim dm deeri, nce edeer empedans bulunarak gerilim blme kaidesinden kondansatr zerindeki gerilim dm bulunmu olur.
Z2 = ( 300 o ).( 40 90 o ) 1200 90 o = 24 36 ,87 o = 30 j 40 50 53,13o

24 36 ,87 o ) 24 36 ,87 o 24 36 ,87 o v2 = ( ).U 2 = ( ).U 2 = ( ).U 2 20 j14 ,4 + j 20 20 + j 5,6 24 36 ,87 o + j 20 24 36 ,87 o ).5V = 5,78 52 ,51o V = ( 3,52 j 4,59 ) V o 20 ,7715,64

Her iki kaynanda gerilim dmleri ayn kutup da olduundan kondansatr ularndaki gerilim dmleri toplanr. Fark olsayd kartlrd. Buna gre kondansatr ularndaki gerilim dm aadaki gibi olur.

U C = v1 + v 2 = ( 16 + j12 )V + ( 3,52 j 4,59 )V = ( 19,52 + j 7 ,41 )V = 20,8820,79 o V

127

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

6.3 DM GERLMLER YNTEM

Dm gerilimleri ile devrelerin analizleri yaplabilir. Bu yntemle devre analizi yapmak iin analizi yaplacak devrede gerilim kaynaklar bulunuyorsa bunun edeeri olan akm kaynana dnm yaplp devre tekrar dzenlenmesi gerekir. Yeni oluacak devrede dmler belirlenip, en kalabalk dm noktas referans dm tayin edilerek o dm topraklanmas gerekir. Aktif dmlere bir isim verilerek(U1, U2 veya UA, UB gibi) bu dmlere kirofun akmlar kanunu her dm iin ayr ayr uygulanr. Dme giren akmlar pozitif kan akmlara negatif mant dnlrse; 1.dmden kan akm dier dme giren olduunu unutmamak gerekir. 1.dmde ayn akm negatif durumunda iken dier dme girdii iin pozitif olacaktr. Dmlere giren aktif elemanlarn ynleri giren, kan durumunda bal ise ayn yn almak zorunluluu vardr. Fakat bamsz kol akmlarn istediiniz ynde alabilirsiniz. O kollar iin seiminizi hangi ynl kullanm iseniz srekli ayn yn o devrede o kol iin kullanmak zorundasnz. Kollarn zerinden geen akmlar dm gerilimleri eitinden yazarak oluturduunuz denklemde yerine yazarak dm gerilimlerini matematik kurallar ile zm yaparsnz. Dm gerilimleri bulunduktan sonra kol akmlar ve o kolun gerilimleri bu ekilde bulma imkanna sahip olursunuz. ki dm arasndaki bir direncin zerinden geen akm ile referans dm arasnda kalan bir direncin zerinden geen akm dm gerilimleri eiti aadaki ekilsel ve teorik olarak gsterilmitir. (U1>U2>........>0)

ekil6.6

10 direncin bal olduu dmler U1 ve U2 dmleri bu dmlerin potansiyel fark bu eleman zerindeki gerilimi verir. Bu gerilimin diren deerine blm(ohm kanunu) o kolun zerinden geen akm verecektir. Burada dikkat edilirse 1.dmn geriliminin yksek potansiyelde olduu

128

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

kabul edilmitir. Referans dm tayin ettiiniz dmm toprakladnzdan o dmn gerilimi sfr olacaktr. Ondan dolay 100 direncin ularndaki gerilim sadece 1.dmn gerilimine eittir. Bu szle ifade ettiklerimizi bir rnek zerinde uygulamasn yapalm.
rnek6.3

ekil6.7 deki alternatif akm devresinde dm gerilimler yntemi ile endktif reaktansn zerinden geen akm hesaplaynz.
J2 ohm

5A

i1

4 ohm

-j5 ohm

1A

i2

ekil6.7 zm6.3

ekil6.7deki alternatif akm devresinde aktif dmleri belirleyerek en kalabalk dm referans dm tayin edelim. Devre elemanlarnn zerlerinden geirdikleri akmlar ve ynlerini ekil6.8 de gsterilmitir. Kirofun akmlar kanunundan dm denklemini admidans cinsinden yazlrsa;
i1 = Y1U 1 + Y2 (U 1 U 2 ) 1. dm denklemi (Y1 + Y2 ).U 2 = Y3U 2 + i2 2. dm denklemi bu denklemler dzenlenirse,

(Y1 + Y2 ).U 1 + (Y2 ).U 2 = i1 (Y2 ).U 1 + (Y2 + Y3 ).U 2 = i2

dm gerilimler denklemi elde edilir. Bu denklem kirofun akmlar kanununda, bir dme giren akmlar kan akmlara eit olduunu ifade etmi olduundan bu kanunla kartlmtr. evre akmlarnda olduu gibi bu denklem zldnde dm gerilimleri bulunur. bu denklemin zm matris ve determinant ile zlebilir.

129

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

Y1 + Y2 Y 2

Y2 U 1 i1 . = bu matris determinantla zlrse; Y2 + Y3 U 2 i 2

Y2 2 2 2 = (Y1 + Y2 )(Y2 + Y3 ) Y2 = Y1 .Y2 + Y1 .Y3 + Y2 + Y2Y3 Y2 Y2 + Y3

Y + Y2 = det 1 Y2

= Y1 .Y2 + Y1Y3 + Y2Y3

Deerler Y1 = 0,250 o ,

Y2 = 0,5 90 o

ve

Y3 = 0,290 o

bu deerler

determinant da ki yerlerine konulur ilemler yaplrsa = 0,125 36,87 o deeri bulunur. bulunduktan sonra 1. dm gerilimi aadaki ekilde bulunur.

i det 1 i2 U1 =

Y1 Y2 + Y3

i1 (Y2 + Y3 ) i2Y2 (50 o )(0,5 90 o + 0,290 o ) (10 o )(0,5 90 o ) = =

1 90 o = = 8 53,13o V = (4,8 j 6,4)V o 0,125 36,87

Y + Y2 det 1 Y2 U2 =

i1 i2

(Y1 + Y2 )(i2 ) + Y2 .i1 (0,25 j 0,5)(1) + (0,5 90 o )(5) =

0,25 + j 0,5 j 2,5 0,25 j 2 (0,25 + j 2) 2,01682,87 o = = = = 0,125 36,87 o 16,12119,74 o = 16,12 60,26 o V = (8 j14)V

130

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

U1 1

Y2(U1-U2)

U2 2

Y2=0,5 5A
Y1U1

-90 S
Y3U2

Y1=0,25 0 S

1A Y3=0,25 90 S

0V

ekil6.8

2. dmn gerilimi bulunur. bobin eleman 1. ve 2 dm gerilimleri arasnda bal ve ekil6.8 de bobin zerinden geen akm denklemin de deerler yerlerine yazlarak bobin zerinden geen akm bulunur.
i L = Y2 .(U 1 U 2 ) = (0,5 90 o ).(4,8 j 6,4) (8 j14) = 0,5(3,2 + j 7,6) = (3,8 + j1,6) A = 4,1222,83o A

6.4 THEVENN TEOREM

Thevenin teoremi; bir yada daha fazla gerilim kayna ile beslenen lineer devre zmlerini kolaylatran bir yntem olup, u biimde tanmlanr. A ve B gibi ular olan bir devrenin bu ularna bir direncin baland zaman, bu U AB direnten geen akm I = dr. Z TH + R

ekil6.9

131

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

Burada UAB; A,B ular arasnda R direnci yokken bu ular arasndaki llen potansiyel fark. RT; devredeki btn gerilim kaynaklar, ksa devre, akm kaynaklar ak devre yaplarak elde edilen A,B ular arasndaki toplam empedansdr. Bylece, ZT ile UAB seri balanarak elde edilen devreye AB arasnda gzken devrenin THEVENN EDEER devresi denir. ekil6.6de grld gibi elektrik devresinin AB ularndaki thevenin edeerini verir. Buradaki UAB gerilimine Thevenin edeer gerilimi olan UTH=UAB ve ZT direncine ise ZTH olarak kullanlacaktr. Orjinal devrede bal iken R,XC veya XL direnci zerinden geen ve ularndaki gerilim deeri ne bulunursa, o orijinal devrenin Thevenin edeeri oluturulur R, XC veya XL direnci thevenin edeerine balanr ve hesaplanr. Veya llerek de ayn deer bulunur.

ekil6.10 Orijinal devre ve o devrenin Thevenin edeeri

Elektrik, elektronik devreler kark olabilir. Devrenin analizini thevenin teoremi ile yaplacak olursa hata yaplmayacaktr. Maddeler halinde aklayalm.
1- Analizi yaplacak kol orijinal devreden kartlr. karlan bu noktaya bir isim verilir. (A,B veya 1,2 gibi) 2- Devreden btn kaynaklar kartlr. karlan gerilim kayna ise o ular ksa devre, akm kaynaklar ise ak devre yaplr. karlan (analizi yaplacak) kol ularndan baklarak o ularn edeer empedans bulunur. Bu bulunan edeer empedans, kartlan kol ularnn thevenin edeer direnci(ZTH) dir. 3- Analizi yaplacak kolun (1.maddede karlan kol) ularnn Thevenin edeer devresi izilir.

132

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

ekil6.11 Orijinal devre ve AB ularnn Thevenin edeeri 4- kartlan kol thevenin edeer devresine (AB ularna) balanr. Kirofun gerilimler kanunu uygulanarak kol akm bulunur.

Bu maddeleri uygulayarak bunu saysal bir rnek zerinde zmn thevenin yntemi ile yapalm.
rnek6.4

ekil6.12 daki alternatif akm devresinde R direnci ularndaki (ab ile gsterilen kolun) thevenin edeer devresini bulunuz.
j100 ohm 500 ohm a

+ U 12 V

-j200 ohm

ekil6.12 zm6.4

Thevenin edeeri bulunacak kol devreden kartlarak devredeki tm aktif kaynaklar devreden kartlr. kartlan bu devre iin gerilim kayna olduundan bu ular ksa devre edilir. ekil6.13 (a) de grld gibi thevenin edeeri bulunacak kol ularndan baklarak thevenin edeer empedans bulunur.

133

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

j100 ohm

500 ohm

Kisa devre

-j200 ohm

ZTH

ekil6.13(a)

Z TH = 500 +

( 10090 o ).( 200 90 o ) 2 10 4 = 500 + j100 j 200 100 90 o

= 500 + j 200 = 538,5221,8 o

kartlan kaynaklar devreye tekrar yerlerine balanarak kanun ve yntemlerden faydalanlarak, tehevenin edeeri oluturulacak ularn thevenin gerilim deeri bulunur. ekil6.13(b) de gsterilmitir.

j100 ohm

500 ohm

+ U 12 V

-j200 ohm

UTH

ekil6.13(b)

j 200 j 200 ).12V = ( ).12V = 240 o j100 j 200 j100 bulunan bu deerler thevenin edeer devresinde yerine yazlarak ab ularnn Thevenin edeer devresi ekil6.13(c) deki gibi oluturulmu olur. U TH = (

134

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

ZTH= 538,52

a 21,8

+ U 24 V b

ekil6.13(c) Devrenin Thevenin edeeri

Diren deeri 200 ohm deerinde balanm olsayd, diren zerindeki akmda aadaki ekilde bulunurdu.
I= 24V = 6,59 15,95 o Amper 538,5221,8 o + 200

6.5 NORTON TEOREM

Norton teoremi, thevenin teoreminin deiik bir biimi(dual) olup a ve b gibi iki ucu olan lineer aktif bir devrenin bir RN direnci ile paralel bir IN akm kayna biimine sokulma olana verir. Bu biimde elde edilen devreye NORTON EDEER akm kayna ad verilir. Bu akm kaynann edeer gerilim kayna ise Thevenin Edeer gerilim kaynadr. Norton edeer akm kayna devresinde; IN: Verilen devrenin AB ular ksa devre yaplmas ile oluan evre akmdr. RN: Devredeki gerilim kaynaklarnn ksa devre, akm kaynaklarnn ak devre yaplmalarndan sonra AB arasndaki devrenin toplam direncidir. Bir elektrik devresinde her hangi bir kolun analizi norton teoremi ile bulunmas gerekirse aadaki admlar uyguland zaman devrenin zm daha salkl olacaktr.
1- Analizi yaplacak kol devreden kartlr. kartlan bu noktaya bir isim verilir. (rnein; A,B veya 1,2 gibi) 2- Devreden btn kaynaklar kartlr. kartlan gerilim kayna ise ksa devre, akm kayna ise ak devre yaplr. karlan(analizi yaplacak) kol ularndan baklarak o ularn edeer direnci

135

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

3- bulunur. Bu bulunan edeer diren ayn zamanda ZN edeer direncidir. 4- Devreden kartlm olan akm ve gerilim kaynaklar devreye tekrar ayn yerlerine balanarak devreye bilinen konunlar veya teoremler uygulanarak analizi yaplacak kolun ularnn ksa devre akm bulunur. Bu bulunan ksa devre akm ayn zamanda IN akmdr eittir. 5- Analizi yaplacak kolun(1.maddede karlan kol) norton edeer devresi izilir.

ekil6.14 Norton edeer devresi 6- kartlan kol norton edeer devresine (AB ularna) balanarak kirofun akmlar kanunu uygulanr, kol akm bulunur.

Bu maddeleri uygulayarak saysal bir rnek zlrse norton yntemi daha anlalr ve devrelerin analizi yaplabilir.
rnek6.5

ekil6.15(a)deki devrenin ab ularnn norton edeer devresini oluturunuz.

136

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

4 mA

j5 kohm

-j3 kohm

26

90 V

1 kohm 12 kohm b

-j2 kohm

ekil6.15(a) zm6.5

Norton yntemini aklarken ab ulardaki kollarn kartlp, kartlan kol ularnn empedansnn bulunmas iin devredeki tm aktif kaynaklar devreden kartlarak (kartlan kaynak gerilim kayna ise ksa devre, akm kayna ise ak devre yaplr) devrenin o ularndaki edeer empedans bulunur denilmiti bu dorultuda edeer empedans ekil6.15(b) de ve teori zm aadaki gibi olur.
j5 kohm a

-j3 kohm

Ksadevre 12 kohm b

ZN

ekil6.15(b)

ekil6.15(b) grld gibi, gerilim kayna ksa devre edilince paralel bal olanj3 kohmluk kapasitif reaktans ksa devre olmutur. Devrenin ab ularndaki empedans j5 k ve 12 k seri durumdadr.
Z N = 12k + j 5k = 1322,62 o k bulunur.

Devrenin ab ularnn norton akmn sper pozisyon yntemi ile bulabiliriz. Bu akm istenilen kanun veya yntemlerden yaralanarak bulunabilir.
137

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

j5 kohm

a
i1

-j3 kohm

26

90 V

12 kohm b

ekil6.15(c)
2690 o V 2690 o V i1 = = = 267,38 o mA ekil6.15(c) o 12k + j 5 1322,62 bulunur.

deki devren i1 akm

ekil6.15(d) devrede akm kayna kalacak ekilde ve gerilim kayna devreden kartlarak ular ksa devre edilmitir. Buna gre sperpozisyon yntemi kullanlarak zersek;
4 mA

j5 kohm
i2

-j3 kohm 12 kohm

ekil6.15(d)
i2 = ( 590 o k 590 o k )(40 o mA) = ( ).40 o mA = 1,5467,38 o mA 12k + j 5k 1322,62 o

Her iki kaynan ab ularndan geirdikleri akmn ynleri ayn olduu iin bu iki akm toplanr. Bu akm ab ularnn norton akmdr. i N = i1 + i2 = 267,38 o mA + 1,5467,38 o mA = 3,5467,38 o mA bulunan bu akmlar ve norton edeer devresi izilerek deerleri zerine yazlm ekli, ekil6.15(d) grlmektedir.
138

ALTERNATF AKIM DEVRE ANALZ

Topak

Z N = 1322,62o k i N = 3,5467,38 mA
o

ekil6.15(d): Norton edeer devresi

139