TRKYEDE KATI ATIK YNETM SEMPOZYUMU TRKAY 2009

BLDRLER KTABI

Editrler: Prof. Dr. Ahmet DEMR Yrd. Do. Dr. Eyp DEBK Ar. Gr. Kmil B. VARINCA

15-17 Haziran 2009 YT Oditoryum ve Sergi Salonu stanbul

TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu (2009:stanbul, Trkiye) TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyum Bildiriler Kitab, Editrler: Ahmet Demir, Eyp Debik, Kmil B. Varnca, 15-17 Haziran 2009, Yldz Teknik niversitesi, 2009. 718 s. 628.44 ISBN: 978-975-461-452-7 Bu yaynn tm haklar Yldz Teknik niversitesine aittir. 2009

TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu, YT, 15-17 Haziran 2009, stanbul

Kurullar

Onur Kurulu
Prof. Prof. Prof. Prof. Prof. Dr. Dr. Dr. Dr. Dr. Veysel EROLU Mustafa ZTRK smail YKSEK Hasan Z. SARIKAYA Ltfi AKA evre ve Orman Bakan Hatay Milletvekili Yldz Teknik niversitesi Rektr evre ve Orman Bakanl Mstear evre ve Orman Bakanl evre Ynetimi Mdr YT naat Fakltesi Dekan YT evre Mhendislii Blm Bakan YT evre Mhendislii Blm Emekli retim yesi

Prof. Dr. Ahmet DEMR Prof. Dr. Ferruh ERTRK Prof. Dr. Adem BATRK

Dzenleme Kurulu
Prof. Dr. Ahmet DEMR Prof. Dr. Ferruh ERTRK Do. Dr. M. Emin BRPINAR Yrd. Do. Dr. Eyp DEBK Yrd. Do. Dr. Bestami ZKAYA Yrd. Do. Dr. Yaar AVAR Yrd. Do. Dr. M. Sinan. BLGL YT evre Mhendislii Blm YT evre Mhendislii Blm stanbul l evre ve Orman Mdrl YT evre Mhendislii Blm YT evre Mhendislii Blm YT evre Mhendislii Blm YT evre Mhendislii Blm

Yrtme Kurulu
Ar. Gr. Gamze VARANK Ar. Gr. Kmil B. VARINCA Ar. Gr. Fatih LHAN Ar. Gr. Neslihan MANAV Ar. Gr. Levent KUZU Ar. Gr. Ebru AKKAYA Ar. Gr. Emel KOAK lknur ANLIMEHUR YT evre Mhendislii Blm YT evre Mhendislii Blm YT evre Mhendislii Blm YT evre Mhendislii Blm YT evre Mhendislii Blm YT evre Mhendislii Blm YT evre Mhendislii Blm stanbul l evre ve Orman Mdrl

TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu, YT, 15-17 Haziran 2009, stanbul

Bilim Kurulu (*)

Prof. Dr. Ltfi AKA Prof. Dr. mer AKGRAY Prof. Dr. Kadir ALP Prof. Dr. Cuma BAYAT Prof. Dr. Mehmet BORAT Prof. Dr. Ahmet DEMR Prof. Dr. Erturul ERDN Prof. Dr. Ayen ERDNLER Prof. Dr. Ferruh ERTRK Prof. Dr. Aye FLBEL Prof. Dr. M. Talha GNLL Prof. Dr. Mehmet KARPUZCU Prof. Dr. Blent KESKNLER Prof. Dr. Cumali KINACI Prof. Dr. Gnay KOCASOY Prof. Dr. Ayen MEZZNOLU Prof. Dr. zzet ZTRK Prof. Dr. Ahmet Mete SAAT Prof. Dr. Dilek SANN Prof. Dr. Mete TAYAN Prof. Dr. smail TORZ Prof. Dr. Glseven UBAY TNK Prof. Dr. Ayhan NL Prof. Dr. Kahraman NL Do. Dr. Ali Fuat AYDIN Do. Dr. M. Emin BRPINAR Do. Dr. Bar ALLI Do. Dr. zer INAR Do. Dr. Gksel DEMR Do. Dr. brahim DEMR Do. Dr. Gleda ENGN Do. Dr. idem YANGIN GME Do. Dr. Halil HASAR Do. Dr. smail KOYUNCU Do. Dr. Mehmet KT Do. Dr. Sleyman VEZ Do. Dr. Nee TFEK Do. Dr. Vedat UYAK Do. Dr. Mustafa YAZGAN enol YILDIZ stanbul Teknik niversitesi Marmara niversitesi stanbul Teknik niversitesi Beykent niversitesi Fatih niversitesi Yldz Teknik niversitesi Dokuz Eyll niversitesi Boazii niversitesi Yldz Teknik niversitesi Dokuz Eyll niversitesi Yldz Teknik niversitesi Gebze Yksek Teknoloji Enstits Gebze Yksek Teknoloji Enstits stanbul Teknik niversitesi Boazii niversitesi Dokuz Eyll niversitesi stanbul Teknik niversitesi Marmara niversitesi Ortadou Teknik niversitesi Marmara niversitesi stanbul Teknik niversitesi Gazi niversitesi Frat niversitesi Ortadou Teknik niversitesi stanbul Teknik niversitesi stanbul Teknik niversitesi Marmara niversitesi St mam niversitesi Baheehir niversitesi stanbul Teknik niversitesi Gebze Yksek Teknoloji Enstits stanbul Teknik niversitesi Frat niversitesi stanbul Teknik niversitesi Sleyman Demirel niversitesi stanbul Teknik niversitesi stanbul niversitesi Pamukkale niversitesi stanbul Teknik niversitesi STA A..

(*) Bilim Kurulu yeleri soyisim srasna gre sralanmtr.

II

TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu, YT, 15-17 Haziran 2009, stanbul

Kurulular

Dzenleyen Kurulu
Yldz Teknik niversitesi naat Fakltesi evre Mhendislii Blm 34220 Davutpaa, Esenler / stanbul Telefon: +90 (212) 383 53 56-57 Faks: +90 (212) 383 53 58 nternet: http://www.cem.yildiz.edu.tr/

T.C. evre Ve Orman Bakanl stanbul l evre ve Orman Mdrl

stanbul Bykehir Belediyesi evre Koruma ve Atk Maddeleri Deerlendirme Sanayi ve Ticaret A.. STA A..

III

TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu, YT, 15-17 Haziran 2009, stanbul

NSZ TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu, YT evre Mhendislii Blm ve T.C. evre ve Orman Bakanl tarafndan 15-17 Haziran 2009 tarihleri arasnda stanbulda Yldz Teknik niversitesi Oditoryum ve Sergi Salonunda gerekletirilmitir. Sempozyumda 3 gn sreyle Kat Atk Ynetimi, Tbb Atk Ynetimi, Kat Atk Bertarafnda Biyolojik Yntemler, Atk Deerlendirme ve Geri Kazanm, Sznt Suyu Ynetimi, Artma amurlarnn Ynetimi, Dzenli Depolama, zel ve Tehlikeli Atk Ynetimi balkl oturumlara, toplam 303 kii katlmtr. Sempozyuma 29 farkl niversite ve aratrma kurumundan 133 bilim insannn yannda, stanbul l evre ve Orman Mdrl ve BBye bal ile belediyeleri ve ilgili kurumlaryla birlikte Antalya, Gaziantep, Kocaeli, Bursa, Krkkale, Konya, Karaman, Kahramanmara ve anlurfa Belediyelerinden yneticiler katlmtr. T.C. evre ve Orman Bakanl yetkilileri, niversiteler, TBTAK MAM ve zel sektr temsilcilerinin katldklar 17 oturumda toplam 68 adet szl ve 19 adet poster bildiri sunulmutur. Sempozyum stanbul evre ve Orman Mdrl, STA A.., Ezici Bioelektrik, RAST Mhendislik Hizmetleri Ltd. ti., Derya Mhendislik, Mavirlik n. Sanayi ve Tic. A.., TETRA Teknolojik Sistemler Ltd. ti., evre Norm irketler Grubu, Doa Sektrel Yayn Grubu (dsyg) ve Enerji Dergisi tarafndan da desteklenmitir. Sempozyuma karar verici ve uygulayc kurum ve kurululardan katlmnn ykseklii, ilerde yaplacak bu tr almalarn geleneksel hale gelmesi bakmndan mit verici olmutur. Sonu olarak, 15-17 Haziran 2009 tarihleri arasnda Yldz Teknik niversitesi Oditoryum ve Sergi Salonunda gerekletirilen TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu youn ilgi grm ve yksek bir katlm sonucu baaryla tamamlanmtr. Dzenleme kurulu adna, deerli katlmlaryla sempozyumumuza destek veren kii ve kurululara, Sempozyum Onur, Bilim, Dzenleme ve Yrtme Kuruluna teekkr ederiz. Beikten mezara eitim ve Atklarmzn kaynakta azaltlmas dileiyle hepinize sayglar sunarz. Prof. Dr. Ahmet DEMR Sempozyum Dzenleme Kurulu Adna

IV

TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu, YT, 15-17 Haziran 2009, stanbul

NDEKLER
BLDR SM SZL KATI ATIK YNETM stanbul linde Kat Atklarn Ynetimi M. Emin BRPINAR, Rahan BUKN ULUS, lknur ANLIMEHUR Evsel Kat Atk Termal Bertaraf Yntemleri ve stanbula Uygulanabilirlii Fatih SALTABA, Yavuz SOYSAL, enol YILDIZ, Vahit BALAHORL Kat Atk Toplama ve Tama Optimizasyonu: Kthane rnei enol YILDIZ, Fatih SALTABA, Sedat YALINKAYA, Aynur KEMRTLEK Gaziantep li Kentsel Kat Atk Ynetimi znur AYDOAN, Gamze VARANK, M. Sinan BLGL Avrupa Birlii evre Ynetmeliklerine Uyum Srecinde stanbulun Entegre Kat Atk Ynetimi Uygulamalar Sami GREN, Aye B. ENGL, smail ANIL, Hatice Nur ARAS MEHAN Kentsel Kat Atk Ynetiminde PCR-DGGE-Dizi Analizi Temelli Molekler Tekniklerle Mikrobiyal Tr Tayini Bestamin ZKAYA, Ahmet DEMR stanbuldaki Kentsel Kat Atk Miktarnn Yapay Zek ve statistiksel Teknikler Kullanlarak Modellenmesi Sami GREN, Fatih CAMCI, smail ANIL, Aye B. ENGL, Hatice Nur ARAS MEHAN stanbul iin Kat Atk Karakterizasyonu almas enol YILDIZ, Fatih ATASELM, Esra LMEZ TIBB ATIK YNETM stanbul linde Tbbi Atklarn Ynetimi M. Emin BRPINAR, Nilfer ZKOVALAK CINDIK Kayseri li Tbbi Atk Ynetimi Oktay ZKAN, Hamdi MIHIOKUR, Taner AZGIN, zgr ZDEMR Tbbi Atk Ynetiminde Bursa rnei N. Kamil SALHOLU, Gray SALHOLU Gaziantep Tbbi Atk Ynetimi znur AYDOAN, Gamze VARANK, M. Sinan BLGL Bursa li Tbbi Atk Ynetim Sistemi Performans Deerlendirmesi Kmil B. VARINCA, Cengiz ESMEN, M. Talha GNLL KATI ATIK BERTARAFINDA BYOLOJK YNTEMLER Bykba Hayvan Atklarnn Kompostlatrlmas Ceren TOSUN, M. Sinan BNC, Ebru MEHMETL, Ahmet BABAN, Neslihan MANAV, Tamer COKUN, Eyp DEBK Bykba Hayvan Atklarnn Anaerobik rtlmesi Tamer COKUN, Neslihan MANAV, Eyp DEBK, M. Sinan BNC, Ceren TOSUN, Ebru MEHMETL, Ahmet BABAN Kark Kentsel Atk Kompostlatrma Tesisi nitelerinde Atk Profilinin ncelenmesi Kadir SEZER, Osman A. ARIKAN, enol YILDIZ Kompostlatrma Prosesinde Yntem Seiminin Kompost Kalitesi zerindeki Etkisinin Deerlendirilmesi Asl OBAN, Selda YT, Gksel DEMR Tavuk iftlii Atklarnn Havasz amur Yatakl Reaktrde Artlmasnda Karlalmas Muhtemel letme Problemleri ve zm nerileri Kaan YETLMEZSOY, Emel KOAK, Sleyman AKAR 105 113 121 129 139 69 75 81 87 95 1 9 17 25 33 41 51 SUNUMLAR Sayfa No

61

TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu, YT, 15-17 Haziran 2009, stanbul
Hayvansal ve Bitkisel Atklardan Anaerobik Artmla Biyogaz retimi Glad USLU, Nilfer NACAR KOER, zge HANAY, Arzu YADGAR DURSUN Organik Atklardan Biyogaz retimi (Biyometanizasyon) Projesi: stanbul rnei enol YILDIZ, Fatih SALTABA, Vahit BAHAHORL, Kadir SEZER, Kksal YAMUR ATIK DEERLENDRME VE GER KAZANIM stanbul linde Bitkisel Atk Yalarn Kontrol Ynetmelii Uygulamalar M. Emin BRPINAR, Pnar SARAL YILMAZ stanbul linde Hafriyat ve Yknt Atklarnn Ynetimi M. Emin BRPINAR, Buket AKDA SARI Seramik Yer Karolarnn evresel Etkilerinin Yaam Dngs Analizi Yntemiyle Deerlendirilmesi Mfide BANAR, Zerrin OKAYGL Geri Kazanlabilir Kat Atklarn Kaynakta Ayrlmas lemine Hane Halk Yaklamnn Beikta ve skdar lelerinde Aratrlmas mer APAYDIN, Ayegl YACI, Abdulkadir CVELEK stanbulda Atk Yalarn Ynetimi M. Emin BRPINAR, Funda CHAN Kat Atk Geri Dnm ve Geri Kazanmnda Bir Ara Olarak Depozito Uygulamas Mehmet BORAT stanbulda Ambalaj Atklarnn Ynetimi M. Emin BRPINAR, Rahan BUKN ULUS Evsel Kat Atklarn imento Frnlarnda Ek Yakt Olarak Kullanmnn Aratrlmas enol YILDIZ, Volkan EN, Fatih SALTABA, Mustafa KARA, Esin GNAY stanbulda mrn Tamamlam Lastiklerin Ynetimi M. Emin BRPINAR, Funda CHAN Yap Yaam Dngsnde Yapsal Atk Ynetimi Atk nleme/Azaltma Nilay COGUN, Tlay ESN SIZINTI SUYU YNETM Dzenli Depolama Sahalarnda Sznt Suyu Ynetimi Vahit BALAHORL, enol YILDIZ Sznt Suyu Eluat likisi Gnay KOCASOY, Zeynep Melda MURAT Depolama Sahas Sznt Sularnn Fenton Prosesiyle Artmnda Reaksiyon Sresi ve Scakln Etkisi Tuba YILMAZ, Ahmet AYGN, Ali BERKTAY, Bilgehan NAS Sznt Sularnn Evsel Atksularla Birlikte Elektrokoaglasyon Prosesiyle Artlabilirliinin ncelenmesi Uur KURT, Fatih LHAN, N. Cemre BRBEN, Kbra ULUCAN, M. Talha GNLL Bursa Hamitler Sznt Suyu Artma Tesisinin ncelenmesi Korkut KAIKI, Bar ALLI ARITMA AMURLARI YNETM Bursa linde Oluan Artma amuru in Optimum Bertaraf Ynteminin Aratrlmas Elif SEKMAN, Gken BECEREN, Gamze VARANK, M. Sinan BLGL Evsel Atksu Artma amurlarnn Havasz rtlmeleri Srasnda pH Kontrolnn nemi idem YANGIN GME, Richard E. SPEECE Otomotiv Endstrisi Kimyasal Artma amurlarnn Tula retiminde Kullanlabilirliinin rn Kalitesi Ynnden Aratrlmas Erdem USLU, Edip AVAR, smail TORZ Artma amurlarndan Ar Metal Gideriminde Kullanlan Tekniklerin Kyaslanmas zge HANAY, Halil HASAR, Nilfer NACAR KOEK Evsel Nitelikli Artma amurlarnn Stabilizasyonla Bertaraf Alternatifleri: stanbul rnei enol YILDIZ, Elif YILMAZ, Esra LMEZ 279 287 293 301 309 237 245 253 261 271 163 167 175 183 193 199 209 215 223 229 147 155

VI

TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu, YT, 15-17 Haziran 2009, stanbul
Atksu Artma amurlarnn Kapal Kurutma Yataklarnda Kurutulmasnda Snrl Kirelemenin Etkisi N. Kamil SALHOLU Artma amurlarnn Xenobiyotik Maddeler Asndan Tarm Topranda Kullanlabilirliinin Deerlendirilmesi Ltfiye DUMLU, mmihan GNERHAN, Vedat YILMAZ, N. Altunay PERENDEC DZENL DEPOLAMA Saha i Yol ve Platform Yapm, Atklarn Hcreleme Metoduyla Doldurulmas ve Gnlk rt Uygulamalar Suphi ALAR Kat Atk Dzenli Depolama Sahalarnda Ku Kontrol enol YILDIZ, Emine LY, Aynur KEMRTLEK Aerobik ve Anaerobik Biyoreaktr Depo Sahalarnn Maliyet Bileenleri Elif SEKMAN, Selin TOP, Remziye YAZICI, Ahmet DEMR, M. Sinan BLGL anlurfa Dzenli Depolama Tesisinin Yapm Aamasnda Karlalan Sorunlar ve Uygulanan zmler M. rfan YELNACAR, M. Said GLLOLU Dzenli Depo Sahalarnda Aerobik ve Anaerobik Ayrma Proseslerinin ncelenmesi Selin TOP, Elif SEKMAN, Remziye YAZICI, Ahmet DEMR, M. Sinan BLGL Zonguldak Blgesi Kat Atk Dzenli Depolama Tesisi Ynetimi Ylmaz YILDIRIM, Meral SOYZ Trkiyedeki Dzensiz p Dkm Sahalarnn Islahnda Gncel Bir rnek: Mersin avulu p Depolama Sahasnn Rehabilitasyonu Murat Cem ERTRK, Erdem GRGN Odayeri Kat Atk Sahas Gaz Emisyonlarnn Modellenmesi ve Emisyon Tahmini Ferhat KARACA, Sami GREN, Omar ALAGHA Kat Atk Dzenli Depolama Sahalarnda Depo Gaz (LFG) Ynetimi ve stanbul Uygulamalar Alparslan KR, Fatih SALTABA Petrol ve Petrol Trevli Gemi Kaynakl Atksularn Bertaraf ve Ynetimi: stanbul rnei Elif YILMAZ, Mehmet YETKN, enol YILDIZ ZEL VE TEHLKEL ATIK YNETM Trkiyede Tehlikeli Atk Ynetimi ve stanbul rnei M. Emin BRPINAR, Pnar SARAL YILMAZ, Jale ZDOAN Tehlikeli Atk Envanteri Oluturulmasnn Temel Esaslar zlem KARAHAN, Ebru DLEKGRGEN, Rya TALI, Erdem GRGN Atk retim Faktrleri Kullanlarak Organik Kimya Sanayinden Kaynaklanan Tehlikeli Atk retiminin Belirlenmesi zge YILMAZ, lk YET Tehlikeli Atk Ynetiminde stanbul rnei Aynur KEMRTLEK, Fatih SALTABA, enol YILDIZ Elektrikli ve Elektronik Atklarn (E-Atk) Ynetimi, Ekonomisi ve Metal Geri Kazanm Potansiyeli Bakmndan Deerlendirilmesi Seluk FTLK, smail HANDIRI, Mehmet BEYHAN, Ata Utku AKL, Murat ILGAR, M. Talha GNLL Trkiyede Tehlikeli Atk Ynetimi ve Bertaraf Seenei Olarak Yakma Ynteminin ncelenmesi Glsm BORUCU, Hseyin ZDEMR, Gksel DEMR Mart 2006'da Tuzla Orhanlda Gml Bulunan Tehlikeli Atk Varilleri Bertaraf almas M. Emin BRPINAR, Rahan BUKN ULUS, Gnl SU Trkiyede Otomotiv Yetkili Servislerinden Kaynaklanan Filtre Atklarnn Ynetimi Hlya ERTEN, Arslan SARAL Petrol Endstrisi rnlerinin Ky Terminallerine letimi Srasnda Oluan Atklarn Azaltm Mustafa ECE, smail TOSUN, Tamer AKSU stanbulda Gemi Atklarnn Ynetimi M. Emin BRPINAR, Gnl SU 413 419 427 435 443 333 341 349 355 363 369 379 389 397 405 317 325

451 459 467 475 481

VII

TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu, YT, 15-17 Haziran 2009, stanbul
POSTER SUNUMLAR 487 493 501 509 519 527 539 545 553 559

lkemizde Kat Atk Ynetiminde Karlalan Problemler ve zm nerileri Tuba TURAN, Fatma EKMEKYAPAR Kat Atklarn Tarm Alanlarnda Deerlendirilmesi Glser YALIN, Ramazan YAVUZ, Mevlt YILMAZ, Kadriye TAPINAR, zgr ATE Kat Atklarn Yeniden Kazanm ve nemi M. Bnyamin KARAGZOLU, Fuat ZYONAR, Ali YILMAZ, Eyp ATMACA Sivasta Eski ve Yeni Kat Atk Ynetiminin Karlatrlmas Eyp ATMACA, M. Bnyamin KARAGZOLU, Fuat ZYONAR Kocaeli li Kat Atk Karakterizasyonu Melek KESKN YENCE, enay ETN DORUPARMAK, Ertan DURMUOLU Ambalaj Atklarn Geri Kazanmnda Uygulama Stratejilerini vedi Bir ekilde Hayata Geirip Trkiyede Yaygnlatrma zerine Genel Bir Bak Namk AK Atk Ktlarn Geri Kazanmnn Ekonomik Adan Aratrlmas zge HANAY, Nilfer NACAR KOER, Glad USLU, Arzu YADGAR DURSUN Artma amurlarnn Deerlendirilmesinde Yeni Gelimeler Nazire MAZLUM, Sleyman MAZLUM, Emrah ZTRK Artma amurunda Ar Metal Giderimi: Elektrokinetik Uygulamas zge HANAY, Halil HASAR, Nilfer NACAR KOER Bursadaki Atksu Artma Tesislerinde Oluan amurlarda ok Halkal Aromatik Hidrokarbonlarn (PAH) Seviyeleri N. Kamil SALHOLU, Gray SALHOLU, S. Sddk CNDORUK, Gizem KARACA, Didem YOLSAL, Ruken OULMU, Ycel TADEMR Odayeri Kat Atk Dzenli Depolama Sahas Depo Gvdesindeki Su Muhtevasnn Doal Potansiyel ve Elektrik zdiren Yntemleri Kullanlarak Tespiti enol YILDIZ, Esra LMEZ, Fatih ATASELM Sznt Sularnn Karakterizasyonu Ebru AKKAYA, Ahmet DEMR Sznt Sularnda Biyolojik Olarak Ayramayan (nert) KO Ebru AKKAYA, Ahmet DEMR, Gamze VARANK Odayeri Dzenli Depo Sahas Sznt Suyunun Karakterizasyonu Ebru AKKAYA, Ahmet DEMR, Gamze VARANK Artlm Sznt Suyunun Tekrar Kullanlabilirliinin Aratrlmas Ebru AKKAYA, Ahmet DEMR, Gamze VARANK Sznt Sularnn Artlmasnda Ters Osmoz ile 20 Yllk Tecrbe Refah ZDEMR, V. Can GRSOY Srekli Sistemde Kat Atk Sznt Sularndan Zeolit Kullanlarak NH4-N Gideriminin ncelenmesi Fulya AYDIN, Aye KULEYN Biyogaz Tesislerinde Organik Kat Atklarn Enerji ve Organik Gbre Eldesi ile Deerlendirilmesi ve retim Teknolojilerine Genel Bir Bak Namk AK Porsuk Nehri ve Porsuk Havzasndaki Organik Kirleticilerin Kat Faz Mikro Ekstraksiyon (SPME)/Gaz Kromatografisi/Ktle Spektrometresi (GC-MS) Yntemiyle Tanmlanmas Mfide BANAR, Aysun ZKAN, Hakan KOYUNCU, Recep BAKI, Glgn YILMAZ anlurfa Kat Atk Depolama Alanndaki Sera Gaz Emisyonu Deerlerinin Meteorolojik Verilerle Modellenmesi Halil ARI, Mustafa ASLAN, Blent ARMAAN Evsel Kat Atk Ynetiminin Maliyeti: Bolu li rnei Esra TINMAZ KSE, Nusret KARAKAYA, R. Gler ASLAN

567 573 591 601 617 623 629 637 649

659 667

VIII

Bursa li Tbb Atk Ynetim Sistemi Performans Deerlendirmesi

Kmil B. Varnca*, Cengiz Esmen**, M. Talha Gnll*
Yldz Teknik niversitesi naat Fakltesi evre Mhendislii Blm, Davutpaa Yerlekesi, 34220, Esenler/stanbul kvarinca@yildiz.edu.tr, gonul@yildiz.edu.tr ** cesmen@gmail.com
*

zet
Tbb atklar, dier atklardan ayr toplanmas ve uygun ekilde bertaraf edilmesi gereken zel atklardr. Bu balamda lkemizde tbb atklar, 22/07/2005 tarih ve 25883 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle girmi olan Tbb Atklarn Kontrol Ynetmelii ile ynetilmektedir. nceleri en iyi ihtimalle kirelemek suretiyle gmlmekte olan tbb atklar, gnmzde, ynetmelik uyarnca ynetilmek ve bertaraf edilmek zorundadr. Ynetmelikten sonra Bursa linde de ynetim plan hazrlanm ve barkot sistemli evrimii (on-line) izlenebilir plastik kovalarda toplama, tbb atk tama lisansl aralarda tama ve sonradan paralamal sterilizasyon ile bertarafa dayal bir ynetim sistemi kurulmutur. Kurulan bu sistem sayesinde gerek tbb atklarn miktar ve gerekse de kovalarn ierisindeki tbb atklar salkl bir ekilde denetlenebilmekte, izlenebilmekte ve kayt altna alnabilmektedir. Ynetim sisteminin ncesi ve sonrasnda toplanan tbb atk miktar ile sterilizasyondan sonra dzenli depo sahasna giden atk miktar ve hacimlerinin zamansal deiimi ve nfus bazl maliyet kyaslamas ynetim sisteminin etkinliini gsterecektir. almada Bursa ilinde toplanan ve depolanan atk miktarlarnn nfusa ve tbb atk kayna saysna bal olarak zamansal deiimleri incelenerek, kii bana oluan tbb atk miktarlar hesaplanm ve kurulan ynetim sisteminin deerlendirmesi yaplmtr. Sonuta 2008 yl iin Bursa ilinde 1,30 kg/kii-yl ve 1,15 kg/yatak-gn tbb atk olutuu tespit edilmitir. Anahtar Kelimeler: Tbb atk, Sterilizasyon, Bursa

Performance Evaluation of Bursa City (Turkey) Medical Waste Management System Abstract
Medical wastes are to be collected in different ways than other wastes, and eliminated with specifically designed procedures. Based on this acknowledgement the medical wastes in our country have been managed according to the Regulation of Medical Wastes enacted and published in the Official Bulletin # 25883 on July 22, 2005. Previously buried via calcification at best, today medical wastes are to be properly managed and eliminated as required by this Regulation. After the Regulations enactment, the City of Bursa also acted and initiated a management plan; consequently, a management system based on sterilization and elimination

95

TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu, YT, 15-17 Haziran 2009, stanbul
via the gathering of the wastes in plastic boxes with barcodes that allow online tracking has been established. Thanks to this system, it has become possible to accurately monitor medical waste. In addition, the system can weigh/calculate the quantity of these medical wastes, record and control them. The efficiency of the system will be measured based on the quantity of wastes picked up before and after the launch of this procedure, and the change over time in the volume and quantity of wastes regularly sent to landfill after sterilization. In this study, we analyze the time-change (the change over time) of gathered and stocked amounts of wastes in the City of Bursa depending on population and the number of hospitals. The study has calculated amounts of medical wastes per person which is 1,30 kg/person per year and amount of medical waste per bed which is 1,15 kg/bed per day, thus evaluated the above described management system for 2008. Keywords: Medical waste, Sterilization, Bursa (Turkey)

1. Giri
Tbb atklar, her trl salk kuruluundan kaynaklanan patolojik ve patolojik olmayan, enfekte, kimyasal ve farmasotik atklar ile kesici-delici malzemeler olarak tanmlanmaktadr. 22/07/2005 tarih ve 25883 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak yrrle giren Tbb Atklarn Kontrol Ynetmeliine gre tbb atk; nitelerden kaynaklanan, ynetmelik EK-2de C, D ve E gruplar altnda yer alan enfeksiyz, patolojik ve kesici-delici atklar olarak verilmektedir [1]. Dnya Salk Tekilat (WHO) tarafndan; enfeksiyz, patolojik, kesici, delici, genotoksik, farmastik, kimyasal, ar metal, basnl kap ve radyoaktif atk olmak zere eitli snflara ayrlmaktadr [2]. Salk kurulularndan kaynaklanan bu atklar dzenli bir ekilde toplanp bertaraf edilmezse insan ve cevre sal asndan nemli bir tehlike arz ederler. Tbb atklarn ynetimi, salk birimlerinde atn oluumundan bertarafna kadar geen sreci kapsar. Tbb atk ynetiminin doru bir ekilde yaplabilmesi iin kapsaml bir Tbb Atk Ynetim Sistemine ihtiya duyulur. lkemizde tbb atklarn ynetimi Tbb Atklarn Kontrol Ynetmelii uyarnca yaplmaktadr. lkemizde tbb atklarn ynetimindeki uygulama, salk kurulularnn nitelerinde krmz renkli plastik torbalarda tbb atklarn biriktirilmesi ve nite ii geici depolanmas, buradan da tbb atk tama lisansl toplama aralar ile tbb atk alnd belgesi karl teslim alnan atklarn varsa Tbb Atk Bertaraf Tesisine yoksa kat atk depo sahasna gtrlerek gmlmesi eklindedir. Tbb Atklarn Kontrol Ynetmeliinin 46. Maddesine gre enfeksiyz atklar ile kesici-delici atklar, sterilizasyon ilemine tabi tutularak zararsz hale getirilebilirler. Sterilizasyon, enfekte atklarn iinde belli bir zaman aralnda gerekli buhar, basn ve scakla maruz braklarak iindeki enfekte atklarn zararsz hale getirilmesi ilemi olarak tanmlanr. Bu ilem otoklav veya sterilizatr denen cihazlar ierisinde yaplr ki otoklav iinde blmelerin olduu vakum prosesli buharl sterilizasyon/dezenfeksiyon cihazdr. Zararsz hale getirilen atklar, evsel atk depolama sahalarnda depolanarak bertaraf edilebilirler. Sterilizasyon sistemleri ynetmelik uyarnca bykehirlerde bykehir belediyeleri, bykehir belediyesi olmayan yerlerde ise belediyeler veya bunlarn yetkilerini devrettii kii veya kurulular tarafndan kurulur ve/veya iletilebilir. niteler tarafndan mnferit sterilizasyon tesisleri kurulamaz ve iletilemez. Sterilizasyon ileminin geerlilii Ynetmelik Madde 47de ele alnmtr. Buna gre sterilizasyon ilemine tabi tutulan enfeksiyz atklarn zararsz hale getirilip getirilmedii kimyasal ve biyolojik indikatrler kullanlarak test edilir. Kimyasal indikatrler; enfeksiyz atn otoklav sterilizasyonunda kullanlr. Sterilizasyon tamamlandnda, atk ile birlikte otoklava konulmu kimyasal indikatr taycsnda renk deiiklii saptanmaldr. Biyolojik indikatrler olarak; nemli yksek scaklklara hastalk yapc mikroorganizmalardan daha dayankl, insanda

96

Bursa li Tbb Atk Ynetim Sistemi Performans Deerlendirmesi hastalk yapc etkisi olmayan, sporlu bakteriler Bacillus stearothermophilus veya Bacillus subtilis var. niger standart kkenleri kullanlr [1]. Tbb Atklarn Kontrol Ynetmeliinin 46. Maddesine gre sterilizasyon tesislerinde atk paralama (shredding) mekanizmasnn bulunmas zorunludur. Paralama nitesi sterilizasyon nitesinin sonunda veya nnde yer alabilir. Atk paralama nitesinin sterilizasyon nitesinden nce kullanlmas durumunda, ilem sonunda bu nite de sterilizasyon ilemine tabi tutulur [1]. Paralama sisteminin nde ya da sonda olmas sterilizasyonun verimine etkilememektedir. yle ki Amerikadaki bir ok eyalette sterilize edilen tbb atklar paralamak zorunlu bile deildir. Sondan paralamal sterilizasyon sistemi atklarn ilk nce otoklav ierisinde steril edilmesini daha sonra da sterilize edilmi atklarn paralanmasn ifade etmektedir. Bu ekilde ilem gren atklar i ve isi sal ynnden nden paralamal sistemlere kyasla daha gvenlidir. Ayrca sondan paralamal otoklav sistemi endstriyel anlamda dnyada en ok yaygn olarak kullanlan sterilizasyon sistemidir [3]. Bursa ili, Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi (ADNKS) Veri Taban 2008 [4] verilerine gre 2.507.963 kiilik nfusu ile nfusa gre Trkiyenin drdnc byk (Trkiye nfusunun %3,5), kilometrekareye den 241 kii ile de nfus younluuna gre Trkiyenin beinci youn ehridir (Trkiye ortalamas 93 kii). Bursa ayrca sahip olduu tarihi ve turistik cazibenin yannda ekonomik faaliyetlerle de nemli bir yere sahiptir. Bursa ili, Trkiyenin bykehir belediyesine sahip 16 ilinden biridir. Bursa ilinde tbb atklar 2008 ylna kadar kaynaklardan toplanp Hamitler Kent Kat Atk Depolama Sahasnda kirelenmek suretiyle depolanmaktayd. Ancak 2008 ylnda Bursa Bykehir Belediyesi, Tbb Atklarn Kontrol Ynetmelii uyarnca Tbb Atk Ynetim Sistemini yap-ilet-devret modeli ile zel bir kurulu araclyla oluturmutur. Bu sistemde toplanan tbb atklar sterilizasyon tesisinde sterilize edildikten sonra kat atk depo sahasnda depolanmaktadrlar.

2. Bursa Tbb Atk Ynetim Sistemi

Bursa Tbb Atk Ynetim Sistemi, Bursa Bykehir Belediye snrlar ierisinde bulunan tm salk kurum ve kurulular, doktor muayenehaneleri ile talep halinde evlerden kaynaklanan tbb atklar da dhil olmak zere kentteki tm tbb atklarn, Tbb Atklarn Kontrol Ynetmelii kapsamnda insan ve evre salna zarar vermeden ayr toplanmas, tanmas ve tbb atk sterilizasyon tesisi ina edilerek, tbb atklarn sterilize edildikten sonra bertaraf edilmesi amac dorultusunda 10 yl mddetle iletilmesi ii kapsamnda kurulmu ve faaliyete gemitir. 2009 Mays ay itibariyle Bursa il snr dhilinde ki tm ileler ve Yalova bu sistem ierisine dhil edilmitir. Bu sistemin en byk farkll; plastik poetlerin 70 Llik tbb atk kovalarnn ierisine konulmas suretiyle kullanlmas; kovalar dolduktan sonra poetlerin aznn balanarak kovalarn zel kilitleme mekanizmasyla kilitlenmesi; bylelikle tama ileminin gvenli bir ekilde gerekletirilmesi; tbb atklarn metal ve radyoaktivite lerlerle kontrol edilerek kontrol edilmesi; on-line izleme sistemli bilgisayar program ile atklarn nitelerinde elektronik hassas terazilerle barkotlu bir ekilde tartlmas; bylelikle atklarn kaynandan itibaren takip edilmesinin ve atk retici, bertaraf edici, Bykehir Belediyesi ve l evre Orman Mdrl yetkililerinin kurum ve atk bilgilerine on-line ulaabilirliinin salanmas ve sonuta gvenli tutulmu kaytlar ile gelecee ynelik doru ngrlerde bulunabilme imknn salam olmasdr. Sistemin i ak emas ekil 1de verilmitir. Kurulu sistem admdan olumaktadr. Bu admlar; 1-Tbb Atklarn Toplanmas (Biriktirilmesi), 2-Tbb Atklarn Tanmas ve 3-Tbb Atklarn Sterilizasyonu ve Bertaraf admlardr.

97

TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu, YT, 15-17 Haziran 2009, stanbul

ekil 1. Bursa Tbb Atk Ynetim Sistemi Ak emas [3]

98

Bursa li Tbb Atk Ynetim Sistemi Performans Deerlendirmesi

3. Performans Deerlendirmesi
Tm atk ynetim sistemlerinin/stratejilerinin ana gayesi; oluan atklar kaynaklarndan nihai bertaraflarna kadar geen srede kayt ve kontrol altna almakla ynetilebilir hale getirerek insan ve evre saln korumaktr. Bu bakmdan kurulan bir atk ynetim sisteminin etkinliinin/performansnn deerlendirilmesi; insan ve evre salnn korunmasna ne denli katkda bulunduu ile oluan atklarn ne kadarn etkin bir ekilde ynetebildiinin bilgisi ile llebilir. Bursa ili Tbb Atk Ynetim Sistemi de bu balklar altnda deerlendirilmitir.

3.1. nsan ve evre Sal

Atk Ynetim Sistemlerinin bir amac; oluan atklar kaynaklarndan bertaraflarna kadar kayt ve kontrol altnda tutarak insan ve evre salna zarar vermelerini engellemektir. Tbb atklar da, sahip olduklar salk riskleri asndan insan ve evre sal zerinde olumsuz etkiler tamaktadrlar. Bu sebeple tbb atk ynetim sisteminin aamasna da dikkat edilmesi gerekir. Tbb atklarn salk nitesi ierisinde tanmas srasnda kova istemi kullanlmas hasta ve ii sal asndan nemlidir. Lisansl aralar ierisinde koval bir ekilde tama ileminin gerekletirilmesi evreye olabilecek potansiyel etkilerin engellenmesi iin nemlidir. Ayrca bertaraf ileminin tam olarak gereklemesi ve takip edilmesi gerekmektedir. Bu srete, ilemleri gerekletiren personelin de gerekli eitimi alm ve bilinli olmas gerekir. Aksi durumda Ynetmeliin ngrd bir ynetim gerekletirilememekte ve sonuta tbb atklarn insan ve evre sal zerindeki potansiyel etkileri bertaraf edilememektedir. Uygulayclarn yeterli eitimi almamalar ve bilinli olmamalar halinde, Ynetmelikte tama kapasitesi 10 kg olarak verilen tbb atk plastik poetlerine tama kapasitesinin ok zerinde atk konulabilmekte, Ynetmelie gre orannda doldurulmas gereken plastik poetler azna kadar doldurulabilmekte ve yine Ynetmelie gre kesici ve delici tbb atk kabna konulmas gereken kesici ve delici tbb atklar plastik poetlere konulabilmektedir. Tama kapasite ve doldurma oranlarnn zerinde yklenen, ierlerine kesici ve delici tbb atk konulan plastik poetler delinebilmekte, yrtlabilmekte ve patlayabilmekte, sonuta poet ierisindeki tbb atklar etrafa salarak insan ve evre sal zerinde olumsuz etkiler oluturmaktadrlar. Kurulan Tbb Atk Ynetim Sistemi ile bu sorunlara zm retmek amalanmtr. Sistemde Ynetmeliin ngrd plastik poetler tbb atk kovalarnn ierisine konulmakta ve kova dolunca kapa kapatlarak zel kilitleme mekanizmasyla kilitlenerek geici depolama alanna tanmaktadr. Bylece ierisindeki poetin delinmesi veya yrtlmas halinde tbb atn etrafa kontrolszce dalmas, szmas ve insanlarla temas engellemekte, gvenli ve sorunsuz bir toplama ve tama imkn salamaktadr. Ayrca tbb atk kovalar metal ve radyoaktivite detektrleri ile taranarak ierisinde Ynetmeliin ngrmedii atklarn olmas engellenmektedir. nceleri toplandktan sonra depo sahasnda alan ukurlara kirelenerek gmlen tbb atklar kurulan Tbb Atk Ynetim Sistemi ile sterilize edildikleri iin insan ve evre sal zerindeki muhtemel olumsuz etkileri ortadan kaldrlmaktadr. Ayrca bu tesiste tbb atklar tamak iin kullanlan kovalar da zel olarak dizayn edilen ykama nitesinde klor dioksit ile muamele edilerek dezenfekte edilmekte, bylece kovalardan kaynaklanacak bir enfeksiyonun nne geilmektedir. Dezenfekte edilmi kovalar tekrar kullanlarak kovalarn kullanm verimlilii de artrlmaktadr.

3.2. Ynetim Etkinlii

Atk Ynetim Sistemlerinin bir amac da oluan atklarn tmnn ynetilmesini salamaktr. Uygulamada bunun gerekleme oran bir baar gstergesi olacaktr.

99

TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu, YT, 15-17 Haziran 2009, stanbul Bursa ili Tbb Atk Ynetim Sisteminin etkinliini lebilmek iin sistem kurulum ncesi ve sonrasna ait oluan atk miktar ile ynetilen atk miktarlarnn bilinmesi gerekmektedir. Oluan atk miktarlar tam ve kesin olarak bilinemez olsa da yaplm olan almalar sonucunda elde edilmi atk oluum miktarlar ile hesaplamalar yaplarak geree yakn tahminlerde bulunulabilir. Literatrde kg/kii-gn, kg/hasta-gn, kg/yatak-gn ve kg/nite-gn gibi eitli birimlerde verilmi atk oluum miktarlar mevcuttur. Dnya Salk Tekilat (WHO), tbb atk oluum birim miktarn kg/kii-yl birimi ile milli gelirin orta seviyede olduu lkeler iin 0,8-6,0, kg/yatak-gn birimi ile de Dou Akdeniz lkeleri iin 1,3-3,0 olarak vermektedir [5]. Tbb atklar nfus ile balantl olarak deimektedir. Bursa Bykehir Belediyesi hizmet snrlar ierisindeki nfus ve toplanan tbb atk miktarlar arasndaki iliki yllara gre ekil 2de verilmitir. ekil 2de verilen nfus deerleri, Trkiye statistik Kurumundan (TK) temin edilmi olup 2000 yl deerleri 2000 yl Genel Nfus Saym Sonularndan [7], 2007 ve 2008 yl deerleri ise Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi (ADNKS) veritabanndan [4] alnm, dier deerler ller Bankasnn Nfus Tahmin Metoduna gre hesaplanarak bulunmutur. Nfus Deeri 1 erisi 2007 yl ADNKS nfus verisi, Nfus Deeri 2 erisi ise 2008 yl ADNKS nfus verisi dikkate alnarak hesaplanmtr.

ekil 2. Nfus ve tbb atk miktarnn yllara gre deiimi

ekil 2den grld zere nfus ile tbbi atk miktar arasnda doru orant mevcuttur. Kurulan Tbb Atk Ynetim Sistemi ile tbb atklarn teslimi esnasnda atk reticisi tarafndan hangi niteden alndn gsterir etiketlerle iaretlenmi tbb atk kovalar elektronik olarak tartlmakta ve on-line olarak o barkot numaral tbb atk kovasnn arl kayt altna alnmaktadr. Bylece her bir niteden ne kadar atk kt on-line olarak atk reticisinin ve belediyenin ulaabilecei ekilde sistemde muhafaza edilebilmektedir. nceleri atklarn doru tartlmad ve hatta hi tartlmadan gz karar ile arlk tayini yapld iddialar ve makbuzlarn okunamamas/kaybolmas gibi durumlardan dolay toplanan atk miktar ile ilgili salkl olmayan bilgilerin yerine bu sistem ile kaytlar salkl bir ekilde tutulabilmekte ve takip edilebilmektedir.

100

Bursa li Tbb Atk Ynetim Sistemi Performans Deerlendirmesi Sistemin kurulduu Mays 2008 tarihinden itibaren tbb atk kaynaklarndan toplanan atk miktarnn aylara gre deiimi ekil 3te verilmitir.

ekil 3. Toplanan tbb atk miktarnn atk kaynana gre zamansal deiimi [3]

ekil 3den grld zere Bursa ilinde 378 tbb atk kaynandan tbb atk toplanmaktadr. Bu kaynaklardan en fazla atk reten ilk drt kaynak olan 19 resmi hastane, 1 niversite hastanesi, 11 zel hastane ve 10 diyaliz merkezinden toplanan atklar tm atklarn %90n oluturmaktadr. Geri kalan %10luk ksm ise 112 salk oca, 60 salk merkezi, 26 diyaliz hastas, 20 tp merkezi, 56 iyeri salk birimi, 4 veteriner klinii, 49 poliklinik ve 10 tp laboratuvarndan toplanmaktadr. Oluan ve toplanan atk miktarlarnn kyaslamas izelge 1de verilmitir. izelge 1de Dnya Salk Tekiltnn (WHO) vermi olduu deer aralklarndan 1,5 kg/kii-yl ile 1,3 kg/yatak-gn deerleri kullanlarak hesaplamalar yaplm, Bursa ili nfusu olarak da sadece hizmet verilen alann nfusu alnmtr.
izelge 1. Oluan ve toplanan atk miktarlarnn kyaslamas
Tbb Atk Birim Oluum Miktar kg/kii-yl 1,50(1) 1,30 0,8(1) 0,62 Tbb Atk Birim Oluum Miktar kg/yatak-gn 1,30(1) 1,15 1,30(1) 0,49 Nfus Kii 1.589.530 (2) 1.589.530 (2) 1.301.282 (2) 1. 301.282 (2) Yatak Says adet 4.929 (3) 4.929 (3) 4.500) 4.500) Oluan/Toplanan Tbb Atk Miktar ton/yl 2.384 2.067 (4) 1.041 810 (3) Oluan/Toplanan Tbb Atk Miktar ton/yl 2.339 2.067 (4) 2.135 810 (6)

Tahmin edilen (2008) Gerekleen (2008) Tahmin edilen (2000) Gerekleen (2000)

Tahmin edilen (2008) Gerekleen (2008) Tahmin edilen (2000) Gerekleen (2000)

Kaynaklar:

(1):

[5];

(2):

[4];

(3):

[6], (4): [3]

izelge 1den grld zere Bursa ilinde tbb atk birim oluum miktar 2000 yl iin 0,62 kg/kii-yl ve 0,49 kg/yatak-gn iken 2008 yl iin 1,30 kg/kii-yl ve 1,15 kg/yatak-yl olmutur. Toplanan tbb atklar Austos 2008de resmi al yaplan sterilizasyon tesisinden sterilize edildikten sonra dzenli depo sahasna gnderilmektedir. Sterilizasyon

101

TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu, YT, 15-17 Haziran 2009, stanbul ileminin gerekleip gereklemedii biyolojik ve kimyasal indikatrler ile her ilemde test edilmektedir. Bylelikle tesise gelen tm tbb atklar sterilize edildikten sonra sterilize edilmi atklar evsel atklarla birlikte depolama alanna gnderilmektedir. Sterilize edilen tbb atklarn zamansal deiimi ve zellikleri izelge 2de verilmitir.
izelge 2. Sterilize edilen tbb atklarn zamansal deiimi ve zellikleri [3]
Atk Miktar kg 167.295 162.330 171.107 170.031 164.403 184.624 172.015 184.766 186.633 1.563.204 Aylk Otoklav Sefer Says sefer 171 178 187 196 189 214 191 206 205 1.737 Otoklav Hacmi m3 8,1 8,1 8,1 8,1 8,1 8,1 8,1 8,1 8,1 8,1 Atn lk Hacmi m3 1.385 1.442 1.515 1.588 1.531 1.733 1.547 1.669 1.661 14.070 Atn lk Younluu kg/m3 121 113 113 107 107 107 111 111 112 111 Hacim Azalmas m3 970 1.009 1.060 1.111 1.072 1.213 1.083 1.168 1.162 9.849 Atn Son Hacmi m3 416 433 454 476 459 520 464 501 498 4.221 Atn Son Younluu kg/m3 403 375 377 357 358 355 371 369 375 370 Ortalama Otoklav Yklemesi (45 dk) kg 978 912 915 868 870 863 901 897 911 8.114

Aylar Austos 2008 Eyll 2008 Ekim 2008 Kasm 2008 Aralk 2008 Ocak 2009 ubat 2009 Mart 2009 Nisan 2009 Toplam

izelge 2ye gre Austos 2008den Nisan 2009a kadar olan 9 aylk dnemde 1.563.204 kg tbb atk sterilize edilmitir. Bu atn ortalama younluu 111 kg/m3 olarak belirlenmitir. Kurulan otoklav sisteminin ortalama kapasitesi 901 kg/45 dk, saatlik kapasitesi ise 1.201 kg/sa olduu hesaplanmtr. Toplam 14.070 m3 hacmindeki bu atk, sterilizasyon ve paralama ileminden sonra 9.849 m3lk (yani %70lik) bir hacim azalmas ile 4.221 m3 hacme inmitir. Bylece atn son younluu da 370 kg/m3 olmutur. Sterilizasyon ve paralama ilemi sayesinde ayda ortalama 1.094 m3, ylda ise 13.132 m3lk bir hacim azalmas salanmaktadr. Bu ise, dzenli depo sahasnda ortalama atk depo ykseklii 20 m olarak kabul edildiinde her yl ortalama 657 m2lik (0,064 ha, 0,66 dnm) bir alandan tasarruf edilmesi anlamna gelir ki bu durum sistemin bir baka faydas olarak kaydedilebilir.

3.3. Mali Srdrlebilirlik

Ynetim sisteminin etkinlik gstergelerinden birisi de finans kaynann srekliliini salam olmasdr. Tbb atklarn ynetiminde de sistemin srekliliinin salanmasnn mali kayna atk reticileridir. reticiler rettikleri atk miktarna gre bedel demektedirler. Ynetim sistemi, salk kurulularnn tbb atklarn kaynandan itibaren takibini yapabilmesine imkn vermekte, tbb atk kovalarnn ierisine farkl atklarn atlmasnn engellenmesi iin eitim almalarn mikro lekte yapabilmektedir. Bu eitim almalar yklenici firma, Bykehir Belediyesi ile l evre ve Orman Mdrl tarafndan desteklenmektedir. Sonuta tbb atk olmayan atklarn tbb atk kovalarnn ierisine atlmasnn engellenmesiyle atk azaltm sayesinde denmesi gereken atk bedelinde azalma salanmaktadr. Bursa l Mahalli evre Kurulunca [8] belirlenen 2009 yl tbb atk bertaraf bedeli Bykehir Belediye snrlar iinde KDV hari 1,30 TL/kg, Bykehir Belediye snrlar dnda KDV hari 1,50 TL/kg, muayenehanelerde ise KDV hari 30 TL/ay olarak belirlenmitir.

4. Sonu
lkemizde tbb atklarn ynetimindeki uygulama, salk kurulularnn nitelerinde krmz renkli plastik torbalarda tbb atklarn biriktirilmesi ve nite ii geici depolanmas, buradan da tbb atk tama lisansl toplama aralar ile tbb atk alnd belgesi karl teslim alnan atklarn varsa Tbb Atk Bertaraf Tesisine yoksa kat atk depo sahasna gtrlerek gmlmesi eklindedir.

102

Bursa li Tbb Atk Ynetim Sistemi Performans Deerlendirmesi Bu sistemin en byk farkll; plastik poetlerin 70 Llik tbb atk kovalarnn ierisine konulmas suretiyle kullanlmas; kovalar dolduktan sonra poetlerin aznn balanarak kovalarn zel kilitleme mekanizmasyla kilitlenmesi; bylelikle tama ileminin gvenli bir ekilde gerekletirilmesi; tbb atklarn metal ve radyoaktivite lerlerle kontrol edilerek kontrol edilmesi; on-line izleme sistemli bilgisayar program ile atklarn nitelerinde elektronik hassas terazilerle barkotlu bir ekilde tartlmas; bylelikle atklarn kaynandan itibaren takip edilmesinin ve atk retici, bertaraf edici, Bykehir Belediyesi ve l evre Orman Mdrl yetkililerinin kurum ve atk bilgilerine on-line ulaabilirliinin salanmas ve sonuta gvenli tutulmu kaytlar ile gelecee ynelik doru ngrlerde bulunabilme imknn salam olmasdr. Kurulan yeni sistemle tbb atklarn daha gvenli bir ekilde insan ve evre salna zararl etkileri asgari seviyeye indirilerek ynetim sistemin azami verimlilikte almas salanm olmasdr. Sistem kaytlarndan elde edilen bilgilere nda Bursa ili iin tbb atk oluum hz 1,30 kg/kii-yl ve 1,15 kg/yatak-yl olarak hesaplanmtr. Bunun yan sra atk ortalama younluu 111 kg/m3 ve buna bal olarak da sterilizasyon tesisi saatlik kapasitesi 1.201 kg/sa olduu sonucuna varlmtr. Be veriler nda sterilizasyon tesisinin tek vardiyadaki (8 saat) kapasitesi ortalama 9.608 kg olduu grlmtr. Ayrca sterilizasyondan sonraki paralama ilemi sayesinde ayda ortalama 1.094 m3, ylda ise 13.132 m3lk bir hacim azalmas salanmaktadr.

Kaynaklar
[1]. T.C. evre ve Orman Bakanl, Tbb Atklarn Kontrol Ynetmelii, Resmi Gazete, Tarih: 22/07/2005, Say: 25883. [2]. Dnya Salk Tekilat (World Health Organization - WHO), http://www.who.int/topics/medical_waste/, [Eriim: 02/04/2009]. [3]. ERA Medikal ve evre Teknolojileri San. Tic. Ltd. ti., http://www.eracevre.com. [4]. Trkiye statistik Kurumu (TK), Adrese Dayal Nfus Kayt Sistemi (ADNKS) Veritaban, http://tuikapp.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul, [Eriim: 16/04/2009]. [5]. Dnya Salk Tekilat, Safe management of wastes from healthcare activities, Editrler: A. Prss, E. Giroult ve P. Rushbrook, http://www.who.int/water_sanitation_health/medicalwaste/wastemanag/en/ index.html, World Health Organization-WHO, 1999. [6]. Bursa Bykehir Belediyesi (BBB), evre Koruma ve Kontrol Daire Bakanl. [7]. Trkiye statistik Kurumu (TK), 2000 Yl Genel Nfus Saym Sonular, http://tuikapp.tuik.gov.tr/nufusapp/idari.zul, [Eriim: 16/04/2009]. [8]. Bursa l Mahalli evre Kurul Karar, Tbb Atk 2009 Yl cret Tarifesi, Tarih: 28/01/2009, Say: 27.

103

TRKAY 2009 Trkiyede Kat Atk Ynetimi Sempozyumu, YT, 15-17 Haziran 2009, stanbul

104