ORGANZE SANAY BLGELERNDE KATI ATIK YNETM VE TUZLA MERMERCLER ORGANZE SANAY BLGES RNE Erdin GNDZ(*), Kmil

B. VARINCA(**)
(**)

Tuzla Mermerciler Organize Sanayi Blgesi, Tuzla, stanbul e.gunduz@tmosb.org.tr Yldz Teknik niversitesi, naat Fakltesi evre Mhendislii Blm, 34349, Yldz, stanbul kvarinca@yildiz.edu.tr

(*)

ZET Organize sanayi blgeleri (OSB) 4562 sayl kanun uyarnca kurulmalar ve iletilmeleri yasal mevzuata balanm zel alanlardr. OSBler sahip olduklar zellikler ile dier ynlerden olduu gibi evre bakmndan da ayr bir ynetim tarzna ihtiya duymaktadrlar. Atksu ynetimi gibi kat atk ynetimi de ayr bir ynetim sistemi gerektirir. Bir alana toplanm onlarca/yzlerce endstri kurulularndan kacak olan atklarn eit ve miktar dnldnde bir ynetim plnna ne denli ihtiya duyulduu daha iyi anlalacaktr. Bu almada organize sanayi blgesi kavram zerinden yasal zorunluluklar verilmi ve Tuzla Mermerciler Organize Sanayi Blgesi rnei zerinden de uygulanan kat atk ynetim sistemleri anlatlmtr. Anahtar Kelimeler: Organize Sanayi Blgesi, Kat Atk Ynetimi

ABSTRACT According to 4562 counted lows, the zone of organized industry which is private area, has foundations and managements. The zone of organized industry needs new type management of environmental like the others aspects. The management of solid waste is needed new type of management systems like the management of waste water. If we thought that accumulated a area lots of industrial establishments It can be easily understand that a management plan is needed. In this study, the lows rules given considering the zone of organized industrys concept and the management systems of solid waste was represented using the example of the zone of organized industry of Tuzla Mermerciler. Keywords: Zone of Organized Industry, Solid Waste Management

1. GR Artan nfus ve sanayilemenin ardndan kat atklarn hem eitlerinde hem de miktarlarnda cidd bir art yaanmtr. Bu sebeple bu atklarn gerek toplanmasndan gerek bertarafna kadar geirdikleri tm safhalarda uygun bir ynetime tabi tutulmalar gerekmektedir. Evsel kat atklardan ziyade endstriyel kat atklarn ynetimi kat atklarn eitlilii asndan ok daha nemli ve plnl yaplmas gereken bir ynetim iidir. Kat atk ynetimi bu denli nemli olmasnn yannda birok endstri kurulularnn bir araya geldii organize sanayi blgelerinde bu konu ayr bir i alan olmaktadr.

2. ORGANZE SANAY BLGELER Organize Sanayi Blgeleri (OSB), 15.04.2000 tarih ve 24025 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle girmi olan 4562 sayl Organize Sanayi Blgeleri Kanunu ile kurulu, yapm ve iletme esaslar dzenlenmi zel alanlardr. Kanuna gre Organize Sanayi Blgeleri, sanayinin uygun grlen alanlarda yaplanmasn salamak, kentlemeyi ynlendirmek, evre sorunlarn nlemek, bilgi ve biliim teknolojilerinden yararlanmak, imalt sanayi trlerinin belirli bir pln dhilinde yerletirilmeleri ve gelitirilmeleri amacyla, snrlar tasdikli arazi paralarnn gerekli alt yap hizmetleriyle ve ihtiyaca gre tayin edilecek sosyal tesisler ve teknoparklar ile donatlp plnl bir ekilde ve belirli sistemler dhilinde sanayi iin tahsis edilmesiyle oluturulan ve bu Kanun hkmlerine gre iletilen mal ve hizmet retim blgeleridir [1]. Organize Sanayi Blgeleri modeli, plnl kalknma anlay iersinde lkemizin takip ettii bir sanayileme modelidir. Plnl kalknmann bir gerei olarak gelitirilmi Organize Sanayi Blgeleri, lkemizde sanayi faaliyetleri sonucu oluan evresel problemlerin minimize edildii modellerdir. OSBler uygun altyap ve kaliteli hizmet anlayn salayarak mahalli ve blgesel ekonomiye hareket kazandrmaktadr. Genel itibaryle organize sanayi blgeleri karma ve ihtisas organize sanayi blgeleri olarak ikiye ayrlrlar. htisas organize sanayi blgeleri sadece belli bir imalt/hizmet alannda alan endstri kurulularnn, karma organize sanayi blgeleri ise eitli alanlarda alan endstri kurulularnn bir araya geldii organize sanayi blgelerini ifade etmektedir. Organize Sanayi Blgeleri, 15 Nisan 2000 tarih ve 24021 sayl Resmi Gazetede yaymlanan 4562 Sayl Organize Sanayi Blgeleri Kanunu ile 01 Nisan 2002 tarih ve 24713 sayl Resmi Gazetede yaymlanan OSB Uygulama Ynetmelii esas alnarak ynetilmektedir. lkemizde 2006 yl sonu itibar ile su,elektrik,doalgaz,altyap sistemleri tamamlanm toplam 93 organize sanayi blgesi bulunmaktadr. lkemizde 2006 yl sonu itibar ile bulunan ve 2007 yl iinde yaplmas plnlanan organize sanayi blgelerinin coraf blgelere gre dalm izelge 1de verilmitir.
izelge 1. Organize sanayi blgelerinin coraf blgelere dalm [2]

Blge Ad Marmara (11 il) Ege (8 il) Akdeniz (8 il) Anadolu (13 il) Karadeniz (18 il) Dou Anadolu (14 il) Gneydou Anadolu (9 il) Trkiye Toplam (81 il) (*) (**)

2006 Yl Sonu tibar ile Bitenler Adet Alan (Ha) % Alan (*) 18 14 11 17 17 8 8 93 5.072 3.512 2.603 4.118 1.823 1.375 2.196 20.699 24,50 16,97 12,58 19,89 8,81 6,64 10,61 100

2007 Yl Yatrm Programnda Olan Adet Alan (Ha) % Alan (*) 10 19 6 18 27 15 13 108 1.732 3.459 1.047 4.248 3.049 1.984 3.993 19.512 8,88 17,73 5,37 21,77 15,63 10,17 20,46 100

Toplam blge alannn Trkiye toplam alanna orandr (Yol, imesuyu, pis 93 adet OSB baznda) su, yamur suyu, elektrik vs ileri tamamlanan

3. TUZLA MERMERCLER ORGANZE SANAY BLGES Tuzla Mermerciler Organize Sanayi Blgesi (72 hektar 720000 m2) alan zerine kurulmutur. Sanayi blgesi konumu itibaryle gneyinde deri OSBsi, kuzeyinde Akfrat Belediyesi ve Teperen Ky, batsnda Sabanc niversitesi, dousunda Kimyaclar ve Boya Vernikiler OSBsi ile komudur. Tuzla Mermerciler Organize Sanayi Blgesi 16.10.2000 tarihinden bugne kadar faaliyetlerini srdrmektedir. TMOSBde hizmet kalitesini en yksek seviyede tutmak gayesiyle imar blm, elektrik blm ve en son evre blm almtr. TMOSBnin havadan ekilmi fotoraf ekil 1de verilmitir.

ekil 1. TMOSBnin genel grn

TMOSBe bulunan firmalarn sektr baznda saylar izelge 2de verilmitir.

izelge 2. TMOSBde Bulunan sektr baznda firmalar

Firmalarn Sektrel Dalm Sektr smi Gda Makine Plastik Kimya Oto Yan Sanayi naat Basm Sanayi Elektrik Sanayi Says 5 5 6 5 14 1 4 5 Sektr smi Elektronik Sanayi Metal Ambalaj Demir-elik Mermer-Granit Aa Sanayi Lojistik Dier Says 1 23 4 1 4 3 12 7

4. KATI ATIK YNETM Gnmzde artan sanayi faaliyetleri ve nfus artna paralel olarak doal kaynaklarn tketimi ile birlikte atk miktarlar da cidd art gstermitir. Bilindii zere sanayi tesislerinde retim sonras oluan atklar; hammadde ve rn kaybnn yan sra bu atklarn depolanmas, tanmas ve bertaraf da iletme iin cidd maliyetler oluturmaktadr. ABne uyum sreci yaayan lkemizde deien yasalar, atk reticilerine eitli sorumluluklar ve ykmllkler getirmektedir. Bunlarn arasnda atklarn uygun olarak toplanmas, ayrlmas ve depolanmas uygun bertaraf yntemlerinin uygulanmas ve btn yasal ynetmeliklerin dikkate alnmas yer alyor. Bu sorumluluklarn ykn azaltmak iin iyi bir atk ynetim plannn uygulanmas gerekmektedir. OSB Uygulama Ynetmeliinde tanmlanan evre Ynetim Sistemi kapsamnda; Atksu Ynetimi, Atksu Altyap Tesisleri Ynetimi, Kat Atk Ynetimi Grlt Ynetimi, Hava Kalitesi Ynetimi, Tehlikeli ve Tbbi Atk Ynetimi, Zararl Kimyasal Madde ve rnlerin Ynetimi, OSB Yangn nleme ve Sndrme Sistemi,

yer almaktadr. Yukarda belirtilen ana balklar ile ilgili olarak OSB Ynetimleri, evresel problemler iin gerek kendi gerekse ilgili kurum ve kurulular ile koordineli alarak zmler retmektedir. Organize Sanayi Blgelerinde eitli sektrlerde faaliyet gstermekte olan iletmelerden kaynaklanan atk trleri de farkllk arz etmektedir. Genel olarak bu atklar evsel nitelikli atklarn dnda kaplama ve metal ileme atklar, reaktif atklar, tekstil atklar, boyalar, reineler, atk yalar, kirlenmi kaplar, organik kimyasallar vb. olarak sralanabilir. Bu atklar evreye ve insan salna olan etkileri nedeniyle tehlikeli atk olarak nitelendirilmekte ve ayr olarak bertaraf edilmesi gerekmektedir. Kat Atk kontrolnde izlenecek yntem ile ilgili olarak aadaki konular izlenebilir; Faaliyet gsteren firmalarn atk zellikleri belirlenmelidir, Hammaddelerin giriinden rn olarak ortaya kna kadarki aamalarda gereksiz atk oluumu izlenmelidir, Toplanan atklarn gerektiinde depolanabilecei, atklarn kendi aralaryla getirebilecei yerler oluturulmaldr. zellikle tehlikeli atklarn depolanabilecei gvenli alanlar oluturulmaldr.

Kat atklarn ynetiminde dikkat edilmesi gereken bir konu kat atn muhtevas ve zellikleridir. Atn sahip olduu fiziksel zellikler; Birim hacim arl Tane byklk dalm

Boluk oran Skabilirlik Su erii

kimyasal zellikler ise; Organik Madde erii Kl Miktar pH dzeyi Karbon Miktar Azot Miktar Yakt deeri Hidrojen, Oksijen, Kkrt Miktar Ar Metaller Klorr Dier Toksik Maddeler

olarak sralanabilir. 5. UYGULAMA 5.1. Kaynakta ayrm Kat atk ynetiminde gerek tama/toplama gerekse de bertaraf ilemlerindeki maliyeti ve harcanan zaman drmek, hammaddeden tasarruf etmek gayesiyle kaynakta ayrm ilemi olduka nemlidir. Bu sebeple TMOSBde atk konteynerleri atk trne gre farkllk arz etmektedir. TMOSBde sanayi tesislerinden kaynaklanan evsel kat atklarn toplanmas, tanmas hizmetini gerekletirirken sanayi tesislerinde mevcut kat atk konteynrlarna atlan atklarn evsel nitelikli olmas konusunda gerek Blge personeli gerekse de Sanayi tesisinde grevli kiiler uyarlmakta ayrca tesislere yazl uyarlar yaplarak evsel nitelikli atklarn biriktirildii konteynrlara dier atklarn (tehlikeli atklar, ambalj atklar vb. dier) atlmamas konusunda bilinlendirilmektedir. Ayrca kat atk toplama ve tama hizmetinde grevli blge personeli, periyodik eitimler ile atk, atk trleri, yasal bertaraf yntemleri, atklarn biriktirilmesi, toplanmas, tanmas konularnda bilinlendirilmektedir. Sanayi Tesislerinde oluan atklar ierisinde tehlikeli olmayan atklar evsel kat atk snfna dhil olmaktadr. Buna rnek olarak hatal rnler, metal ve plastik hurdalar, yanl ilenmi olan hammaddeler, tahta paletler verilebilir. Bu malzemeler, geri kazanm mekanizmas ile deerlendirilerek ekonomik katk ile sisteme kazandrlmaktadr, atk ynetimi olarak ou sanayi tesisinde bu uygulama grlebilmektedir. TMOSBde bulunan konteyner saylarnn yllara gre dalm izelge 3de ve ekil 2de verilmitir.

izelge 3. TMOSBde yllara gre bulunan konteyner saylar

Yllar 2000 03/2001 07/2001 2002 06/2002 2003 2004 06/2004 2005 04/2005 2006 2007 Toplam

Konteyner adet 56 76 85 90 100 120 138 150 180 192 200 230 230

ub.08 Eki.06 May.05 Oca.04 Eyl.02 Nis.01 Ara.99 Tem.98 Mar.97 Eki.95

250 200 150 100 50 0

5.2. Toplama/Tama TMOSBde katlmclara ynetmelikler gerei Bakanlktan akredite olmu, lisans alm firmalarla allmas dorultusunda tebli yaplmaktadr. zellikle tehlikeli atklarn tanmas konusunda lisans alm tama firmalar ile allmas noktasna dikkat ekilerek ve sanayi ierisinde bulunan her firmamzn bu konulara hassasiyet gstermeleri salanarak szleme yapmalar salanmtr. evre ynetim biriminde katlmclarn lisansl firmalarla yaptklar szlemeler, Bakanlk onayl tama belgeleri ve Bakanlktan aldklar lisans belgelerinin fotokopisi bulunmaktadr. Ayrca tm atk tama ve bertaraf firmalaryla alkal bilgiler OSB gvenliine bildirilmitir.

1. 2. eyr e ek 3. yre k 4. eyr ek 5. eyr e ek 6. yre k 7. eyr e ek 8. yre k 9. eyr e 10 ey k . rek 11 ey . rek 12 ey . rek ey re k
YILLAR KONTEYNIR ADED
ekil 2. TMOSBde yllara gre bulunan konteyner saylar

5.3. Geri Dnm Geri dnmn bylesine fakl trde ve ok miktarda atk karan endstri kurulular iin byk bir nemi vardr. Bu sebeple zaten endstri kurulular gerek kat-ambalaj atklarn gerek ahap atklarn gerekse de cam-alminyum ve plastik atklarn ayr olarak toplamakta ve deerlendirebildiklerini deerlendirmekte deerlendiremediklerini ise lisansl firmalara satmaktadr. 5.4. Tehlikeli ve Tbb Atklar OSB Uygulama Ynetmelii evre Ynetim Sistemi Madde 116da: Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii ve Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii erevesinde katlmclarn sorumluluklarna uymalarn salamaya ve takibine OSB yetkilidir. Katlmclar, tehlikeli atklarn ve varsa tbbi atklarn, ilgili ynetmelik uyarnca geici depolayacak lisansl tayclarla tayacak ve lisansl tesislerde bertaraf ettirecektir. Herhangi bir kaza annda derhal mdahale edilebilmesi iin depo konteynerlerinin yer stne tesis edilmesi zorunludur. Kirli suyun yeraltna szmamas ve etrafndaki topraklar kirletmemesi iin atk deposu ina edilir demektedir.

Atklarn toplanmas, tanmas ve bertaraf; en nemli sorun olarak karmza kmaktadr. OSBde ve Sanayi tesislerinin byk ounlunda kat atklar mevcut olup Mermerciler OSBde konu ile alakal yaptmz envanter almas devam etmektedir. Atklarn kaynakland noktalardan toplanarak sanayi tesisi iinde geici depolama alanlarnda yasal mevzuata uygun biriktirilmesi ou tesisimizde yaplmaktadr. Sonrasnda ise atklar, Lisansl tama aralar ile geri kazanm tesislerine gnderilmektedir. Ancak atklarn bertaraf, ortak ve zor olan taraftr. Bu konuda ZAYDA ile szlemesi olan sanayicilerimiz atklarn gndermekte ancak ZAYDA tesislerinin %100 dolulukta olmas ve alternatif baka bertaraf tesislerinin de yeterli olmamas nedeniyle; sanayicilerimiz zor durumda kalmaktadr. Ayrca tbb atklar, Tuzla Belediyesi tarafndan toplanmakta olup bertaraf iin depo sahasna gtrlmektedir. 5.5. Evsel Atklar OSB Uygulama Ynetmelii evre Ynetim Sistemi Madde 113: OSBde oluan kat atklarn belediyeye verilmesi durumunda, evre Kanunu erevesinde hazrlanm olan Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii ile Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmeliine uyulmak zorundadr. Kat atk bertarafndan kaynaklanan ilk yatrm ve iletme maliyetlerine katlm paylar, kat atn cins ve miktarlarna gre hesap yntemi yer alr, Kat atk uzaklatrlmasndan kaynaklanan maliyet katlmc tarafndan denir.

eklinde ifade edilmektedir. Evsel atklar yaplan anlama erevesinde Tuzla Belediyesi tarafndan toplanmakta olup herhangi bir sorun ile karlalmamaktadr. Toplama ilemi haftada 2-3 defa Sal,Cuma,Cumartesi gnleri yaplmaktadr. kan atk miktar 6.075 ton/gndr.

6. SONU VE DEERLENDRME Organize sanayi blgeleri gerekten iyi tasarlanm bir kat atk ynetim plnna ihtiya duymaktadrlar. yi bir atk ynetimi iin ncelikli olarak atklar olutuu kaynanda nlenmeli ve azaltlmaldr. Atklar trlerine gre (evsel, tehlikeli, tbb, geri kazanlabilir vb.) ayr olarak toplanmaldr. Oluan atklarn iletme iinde veya dnda tekrar kullanm ihtimali aratrlmaldr. Tekrar kullanlmayan atklar iin geri kazanm ve geri dnm ihtimalleri aratrlmaldr. Azaltlmayan, tekrar kullanlamayan ve geri kazanlmayan atklar, insan ve evre salna zarar vermeyecek ekilde evre mevzuatna uygun olarak bertaraf edilmelidir.

Bunun iin OSBlerde gerek toplama ve tama ilemlerinin gerekse de bertaraf ilemlerinin uygun ve yasal olarak yaplmas iin OSBlere ait bir kat atk irketi kurulabilir ve iletmesi OSBler tarafndan yaplabilir. Bylece OSBlerdeki her bir firmann tek tek bu ilemleri yapmas yerine tm OSBler iin bir kerede bu ilemlerinin yaplmas salanm olacaktr. Bu olduka byk bir emek, maliyet ve zaman tasarrufu salayacaktr. Bylece sistemin kontrol daha iyi salanm olacak ve kaaklar nlenecektir.Blgelerimize gre deerlendirdiimizde OSBler tek tek bu trden iletmeler kurmak yerine yakn OSBlerle bir araya gelerek bu iletmeleri kurabilirler ve bylelikle organizasyonlar daha dzenli bir yapya kavumu olur. 7. KAYNAKLAR [1] T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanl, 4562 Sayl Organize Sanayi Blgeleri Kanunu, Resmi Gazete, tarih: 15.04.2000, say: 24025. [2] T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanl resmi internet sitesi: http://www.sanayi.gov.tr/WebEdit/Gozlem.aspx?sayfaNo=2988&navigate=var [3] Organize Sanayi Blgeleri Uygulama Ynetmelii, Resmi Gazete, Tarih: 01.04.2002, Say: 24713. [4] stanbul Valilii l evre ve Orman Mdrl, 2006 evre Durum Raporu [5] Kat Atklarn Kontrol Ynetmelii, Resmi Gazete, Tarih:14.03.1991, Say:20814. [6] Tehlikeli Atklarn Kontrol Ynetmelii, Resmi Gazete, Tarih: 14.03.2005, Say: 25755. [7] Tbbi Atklarn Kontrol Ynetmelii, Resmi Gazete, Tarih:22.07.2005, Say:25883. [8] Ambalaj ve Ambalaj Atklarnn Kontrol Ynetmelii, Resmi Gazete, Tarih:30.07.2004, say:25538.