T.C.

BOZOK NVERSTES MHENDSLK - MMARLIK FAKLTES MAKNA MHENDSL BLM

20072008 GZ DNEM MAKNE MHENDSL SSTEM LABROTUVARI DERS DENEY RAPORU

ADI SOYADI NUMARASI SINIFI GURUP DENEY ADI DENETLEYEN : : :4 :4 : EKME DENEY :

Yozgat 2007

DENEYN AMACI
ekme deneyi malzemelerin mukavemeti hakknda esas dizayn bilgilerini saptamak ve malzemelerin zelliklere gre snflandrlmasn salamak amac ile geni apta kullanlr. Alamsz eliklerin tavlama, normalizasyon, sudayada su vermeye, frnda soutma gibi deiik sl ilemler sonucunda mekanik zelliklerinde meydana gelen deiiklikleri incelemektir. Deneyde elde edilen bilgilere gre aadaki mekanik zellikler tespit edilir:
1. Elastiklik Modl: ekme deneyinin ilk ksmnda metal esnek olarak

biim deitirir. Yani, numune zerindeki yk kaldrldnda numune balang uzunluuna dner. Metallerde en byk esnek biim deitirme ounlukla % 0,5ten azdr. Metal ve alamlar, genel olarak mhendislik gerilme-gerinme izgilerinin esnek ekil deitirme blgesinde, gerilme ile gerinme arasnda HOOKE yasas ile tanmlanan dorusal bir bantya uyar. E=/ (kgf/mm2) E= Elastistiklik modl veya Young modl dr.
2. Elastiklik Snr: Yalnz elastik ekil deitirmenin meydana geldii

en yksek gerilmeye (E) Elastiklik Snr denir. Aralarnda orant snr ile ok kk fark olduundan birbirine eit kabul edilir. Ayrca pratik olarak 0 deerini lme imkn olmad iin E yerine % 0.01 - % 0.05 plastik uzamaya karlk gelen 0.01 veya 0.005 deeri alnr. = FE/A0 olarak hesaplanr.
3. Orantlk Snr: Teknolojik gelime-ekil deitirme diyagramnda

0-0' lineer olup gerilme ile uzama orantldr. 0' noktasna orant snr ve 0-0' dorusuna da HOOKE dorusu denir. Yk kaldrldnda boydaki uzama veya % ekil deitirme 0a iner ve HOOKE dorusunun eimi test edilen malzemenin elastiklik modln (E) verir.
4. Akma Gerilmesi (Snr): Gerilmenin yaklak sabit kalmasna

karlk plastik ekil deitirmenin nemli derecede artt ve baz malzemelerde ekme diyagramnn dzgnszlk gsterdii gerilmeye akma gerilmesi veya akma snr denir. Akmann balad gerilme st akma gerilmesi (A) ve akmann devam ettii gerilme de alt akma gerilmesi (AA) olarak isimlendirilir.
5. % Kopma Uzamas( % ): % kopma uzamas deney ubuunun

uzama miktarnn orijinal uzunluuna orann %de olarak ifadesidir. % = (l/l0 ) *100 = (lk-l0)/l0 * 100

Burada lk deney ubuunun kopmadan sonraki l uzunluu ve l0 balangtaki l uzunluudur. % ne kadar bykse malzeme o derece snektir. Bir malzemede A ve deerlerini ykselten etkenler ounlukla sneklii azaltrlar. Kopma uzamas ok kk ise gevrek malzeme sz konusudur. Dolays ile malzemelerde iki tr krlma (kopma) grlr. Bunlar gevrek krlma ve snek krlmadr.
6. Maksimum Gerilme veya ekme Mukavemeti: ekme

diyagramndaki maksimum gerilme ekme dayanm veya ekme mukavemeti diye isimlendirilir. max=Fmax / A0 (kgf /mm2) Bu gerilmeye kadar deney parasnn kesiti her tarafta eit oranda azald halde bundan sonra balar ve daha sonra mukavemetini yitirerek ok kk bir gerilme deerinde kopar.
7. % Kopma Bzlmesi (Kesit Daralmas): % kopma bzlmesi,

deney parasnn koptuktan sonraki kesit alan (Ak) daki klmenin (Ak=A0- Ak) balangtaki orijinal kesit alanna orannn % olarak ifadesidir. % olarak gsterilir ve buda teste tabi tutulan malzemenin snekliini bir ifadesi olarak kullanlr. %=Ak/A0 * 100 8. Rejilyans ve Tokluk: Rejilyans: Bir malzemenin elastik olarak ekil deitirdiinde absorbe ettii enerjiyi, ekil deiimini meydana getiren kuvvetin kaldrlmas ile geri vermesi zelliine rejilyans denir. Tokluk: Bir malzemenin plastik deformasyon srasnda enerji absorbe etme zelliidir. ekme diyagramnn altnda kalan alan olup ekme iini verir ve malzemenin tokluunun bir lsdr.

DENEY NUMUNELER
ekme deneyine tabi tutulan numunenin yukarda belirtilen zelliklerin shhatli bir ekilde ortaya karlabilmesi iin, alnd malzemeyi tam olarak temsil edebilmesi arttr. Ayrca u hususlarn bilinmesi de, sonularn irdelenmesi bakmndan gereklidir.

d0 d2 d1 Lv L0 Lt h g

= = = = = = = =

Numune ap Basamak Ksmnn ap = 1,2 d 0 Ba Ksmnn ap = 1,75 d 0 nceltilmi Ksmn ap = L 0 + d 0 l Uzunluu = 5 d 0 Toplam Uzunluk Basamak Ksmnn Uzunluu = d 0 Ba Ksmnn Uzunluu = d 0 + 5 mm

Numunenin ba ksmlar: Yk tatbik edilmek iin tutulan ksmlardr ve dier blgeye gre daha byk boyutludur. Numunenin orta ksm: Yk tatbik edildiinde deformasyonun yer almas arzu edilen daha kk boyutlu blgedir. Deney sonular bu ksmda yaplan lmelerle tespit edilir. Numunenin bu ksmnda, kesit ile uzunluk arasnda belli bir iliki vardr.

DENEYDE KULLANILAN LET VE CHAZLAR

Kumpas: Gerekli uzunluklar lmek iin kullanlan. ekme Makinesi: Hidrolik silindirli ekme ve basma makinesi

ekme Deney Makinesi

Bilgisayar: ekme makinesinin kontrol ve verilerin kaydedilmesi iin.

DENEYN YAPILII
Deney makinesi altrlr ve alma rejimine girmesi iin bir sre beklenir. Test edilecek, standartlara gre hazrlanm numune deney makinesinin eneleri arasna yerletirilir. Numuneye yaklak 15 kgf n yk uygulanr. Deney sabit hzda balatlr. Veriler bilgisayar tarafndan kaydedilir.

VERLER
7000 6000 5000 KUVVET (kgf) 4000 3000 2000 1000 0 40 40 40.4 40.7 41.5 42.3 43 43.8 44.1 44.5 44.9 45.3 41.1 41.9 42.6 43.4

STROK (mm)

Yukardaki Kuvvet(kgf)-Strok(mm) grafii bilgisayardan elde edilen saysal deerlerden elde edilmitir. l0 = 150 mm d0 = 9.55 mm lk = 156 mm dk = 7.4 mm

SONU VE DEERLENDRME
Bilgisayardan alnan verilerden aadaki Gerilme-Birim Uzama grafii elde edilmitir. Bu grafik izilirken toplam hacmin deimedii varsaym kullanlmtr:
100 90 80 Gerilme (kgf /mm2) 70 60 50 40 30 20 10 0 -0 -0 0 0 0.01 0.01 0.01 0.01 0.02 0.02 0.02 0.03 0.03 0.02 0.02 0.03 0.03 0.03 0.04

Birim Uzama

1.) 2.) 3.) 4.) 5.) 6.)

E=/ =60.39/0.01032 = 5851 (kgf/mm2) Elastiklik Modl 2 = FE/A0=5310/((*9.55 )/4)= 74.13 (kgf/mm2) Elastiklik Snr AK=FAK/AAK= 5310/70.7= 75.11 (kgf/mm2) Akma Gerilmesi % = (l/l0 ) *100 = (156150)/150 * 100 = %4 % Kopma Uzamas max=Fmax / A0= 64035//((*9.552)/4) =89.84 (kgf /mm2) Maksimum Gerilme %=Ak/A0 * 100 = % 60.04 % Kopma Bzlmesi