Asenkron Motor Edeer Devresi

Rotoru hareketsiz bir asenkron motor bir transformatr gibi davranmaktadr. Primer ve
sekonder tarafn yani stator ve rotorun ayrk olduu ve sadece aralarnda manyetik ban
olutuunu kabul edelim.

1
r =Primer devresi sarg direnci,
1
L =

Primer devresi kaak endktans,

2
r = Sekonder devresi sarg direnci,
2
L =

Sekonder devresi kaak endktans,

m
L =Mknatslanma endktans,
1
E =Primer sargda endklenen e.m.k,
20
E = Sekonder sargda endklenen e.m.k,

1
E =4.44.
1 1
. . N kw f
20
E = 4.44.
2 1
. . N kw f
1
20
: Gerilim dnm oran
g
E
a
E
=

20
E =
20
.
g
a E
1 20
E E = eitliinden yararlanlarak edeer devrenin orta ksm birletirilir.



Yeni durumda endktanslarn asal hz ile arpmlarndan elde edilen reaktans deerler
kullanlmaktadr.


Hareketli Asenkron Makinenin Edeer Devresi
Sekonder sargnn ksa devre edilmesi ile akacak olan
2
I akm rotoru harekete geirecektir.
Rotor hzlanarak bir sre sonra kararl alma noktasna eriecektir. Bu alma noktasnda
rotor n hznda, s kaymas ile dnmektedir. Bu srada rotorda, stator dner alan
tarafndan endklenen gerilimin, akmn ve dolays ile oluan dner alann frekans fr dir.

f
r
= f
s
s

2 2 1 2 20 2 20
4, 44 E N kw f E E s E E s = = =

Demir kayplarn temsil eden
fe
r direncini, bota alma akmn edeer devreye dahil
ettiimizde ve makineden alnan gc temsil eden direnci eklediimizde nihai edeer devre
aadaki gibi bulunur. Direnlerin bu ekilde alnmas durumunda, mknatslanma reaktans
ularndaki gerilimin
20
E olarak alnmas gerekmektedir.





2 2
2 2 2
2 1 1
.
. .
.
a
m N kw
I I I a
m N kw
= =
2 1
2 2
2
. .
g
m
r r a
m
=
2 2
2
r
X f L =


2 2
2
s
X s f L =



2 1
2 2
2
' .
g
m
X X a
m
=

1 0 2
I I I = +

0 fe m
I I jI = +

1 1 1 1 1
( ) V E I r jX = + +

2
2 20 2 2
' .( ')
l
r
E E s I j X
s

= = +








Asenkron Motor Bota alma

Asenkron motorun bota almas edeer devir parametrelerinin bulunmas iin yaplan
nemli bir deneydir. Bu deneyin yaplmas ile demir kayplarnn yan sra srtnme ve
vantilasyon kayplar da bulunmu olunur.

0 1 0 0
. . P V I Cos =
0 0
.
fe
I I Cos =

0 1 0 0
. . Q V I Sin =
0 0
.
m
I I Sin =

0 cu fe st
P P P P P

= + + +

Srtnme kayp gc
st
P ve soutma (vantilasyon) kayp gc P

anma gcnn % 0.5-1i

arasndadr. I
0
akm nominal akma gre kk olduundan meydana getirdii bakr kayplar
ihmal edilebilir. Bata alma gc tamamen demir kayb olarak alnabilir.

Benzer ekilde V
1
= E
10
alnabilir.

2
0 0 1
0 2 2
I
fe fe m
f e fe m
P Q V
P P r X
I r
= = = =

Bota ekilen g, nominal gcn % 5i mertebesindedir.
Bota almadaki kayp gcn % 7-10u bakr kayplar, % 10-15i srtnme
kayplar, % 80i ise demir kayplardr.


Ksa Devre alma (Anma Akmnda)
.
k n k
V I Z =

Ksa devre akm rotorun dnmesi engellenip stator sarglarndan anma akm geirilerek
yaplr. Uygulanan gerilim anma geriliminden 4-7 kat kktr. Demir kayplar gerilimin
karesi ile azaldndan dolay ihmal edilebilir. Srtnme ve vantilasyon kayplar yoktur.

2
k n k k n k
P I r V I Cos = =

1 2 k
r r r + = anma akmnda meydana gelen bakr kayplar:

2
1 2
( )
k cu n
P P I r r = = + direnler yaklak eit alnrsa;


1 2 2
2
cu
n
P
r r
I
+ =

2 2
1 2
( )
k n k n
Q I X I X X = = +



22.5 kw gcnde verimi % 88 olan bir asenkron makinede kayplarn k gcne gre
yzde olarak mertebeleri

%7
cu
P =
%3
fe
P =
, s
P

ve ilave kayplar %2 dir.

Asenkron Motorun Srekli almas ve Kayma
Asenkron motorun srekli dnebilmesi veya elektromekanik enerji dnm yapabilmesi
iin ortalama moment sfrdan farkl olmaldr.

Asenkron motorun momentinin sfrdan farkl olabilmesi iin

s r
W -W W =

W
s
= Stator sargs dner alannn rotor sarglarna nazaran yapt bal hareketin asal
hzdr.

W
r
= Stator dner alannn rotorda oluturduu akmlarn meydana getirdii alann asal hz.

W = Rotorun asal hz.(milin dnme hz)

W
s
= 2f
s
= 2
60
s
p n


2 2
60
r
r r
p n
W f

= =
s r
n n n =

Yukardaki ifadede p makinenin ift kutup saysdr. Motor etiketinde verilen hz deeri
bir kutup ifti bana verilen deerdir. Dolays ile stator dner alan hz ns nin de
hesaplanrken bir kutup ifti bana hesaplanmas gerekmektedir. Stator dner alan hz bir
kutup ifti bana alnm ise kayma yardm ile bulunan rotor devir says da bir kutup ifti
bana rotor hzdr.

Rotorun dakikadaki dnme says n, n
s
ve n
r
ise srasyla stator ve rotordaki dner alanlarn
dakikadaki dnme saysdr. n = n
s
olur ise stator dner alan rotor sarglarn kesemez. Rotor
sarglarnda gerilim ve akm endklenmez ve moment sfr olur.

Motorun dnme hznn senkron hzna ulaamamasn aklayan bykle kayma denilir.
Kayma rotor dner alan hznn, stator dner alan hzna orandr.

s r r
s s s
n n n f
s s
n n f

= = =

0 n = iken 1 s = dir.
s
n n = iken 0 s = dr.

n >
s
n ise s < 0 olur ki generatr almadr.

n
s
n s alma ekli
n
s
n<n
s
0<s<1 Motor alma
n
s
n>n
s
s< 0 Generatr alma
-n
s
n s>+1 Fren alma
n
s
n=n
s
s=0 Bota alma
n
s
n=0 s=1 Transformatr alma
-Ksa Devre alma


lk rotorun hareketsiz durumunda asenkron makine, sekonderi ksa devre olan bir
transformatr gibi alr. Hareketin balamas ile motor almaya geilir ve srekli alma
noktasna kadar hzlanma devam eder.

Rotor dardan bir kuvvet ile n > n
s
eklinde dndrlr ise makineye dardan mekanik bir
kuvvet uygulanm olunur ve asenkron motor generatr olarak alr.

Fazlardan iki tanesinin yeri deitirilirse dner olann yn deiir, rotor yavalar ve durur.
Fazlarn yer deitirme uygulamas devam ettirilir ise motor ters ynde dnmeye balar. Bu
duruma fren alma denilir. Rotor hz n=n
s
olursa, rotorda gerilim endklenmez. Akm
olumaz ve g retilmez ve bota alma gibi davranr.

Asenkron Makinelerde G ve Moment
k gcn temsil eden bileenlerdeki joule kayb makinenin milindeki k gcdr. P
a
ve
P
m
olarak ta literatrde gsterilebilmektedir. Motor almada k gc mildeki g, giri
gc ise motorun ebekeden ektii gtr.

2
1 2 2
(1 )
. .
a
s
P m I r
s

=

2
1 2 2
(1 )
. .
.
2
60
a
s
m r
P
s
M
n p

= = n = n
s
(1-s) idi.

2
1 2
60
. .
2 .
s
r
M m I
n s
=


edeer devreden
20
2
2 2
2
2
( ) )
E
I
r
X
s

T tipi edeer devre ile

L tipi edeer devre yada bata alma akmnn ihmali ile
1
V ebeke gerilimini kullanarak

1
2
2 2
2
1 1 2
( ) ( )
V
I
r
r X X
s
=

+ + +

ve
.60
s
s
f
n
p
= yazarsak;

2
1 2 1
2 2
2
1 1 2
.
. .
2
( ) ( )
s
m p r V
M
r f s
r X X
s

+ + +



Yol Verme Momenti:
Hzn sfra kaymann 1e eit olduu yerde makinenin rettii momente denilir. Motor
almada makine bu momenti reterek hzlanmaya balar.

Devrilme Momenti:
Momentin maksimum olduu deere denir. Bu moment deerine karlk gelen kaymaya
devrilme kaymas, devir saysna ise, devrilme devir says denilir.

0
dM
ds
=

Momentin sfr olduu nokta ise kaymann sfr olduu yani rotor devir saysnn senkron
devir saysna eit olduu noktadr.

1
2
2
1 1 2
( ) ( )
yv
V
I
r
r X X
s
=

+ + +

s= 1 yazarsak yol verme akmn bulmu oluruz.

Durmakta olan rotorun statoruna uygulanan gerilimin ilk annda, rotor hareketsiz olduu iin
zt e.m.k sfrdr. Dolaysyla ekilen akm yksektir. Rotor hareketi arttka zt e.m.k artar ve
polaritesi ebekeye ters ynl olduundan dolay akm azaltmaya balar.

Yksek Kalk Akmnn Zararlar:
Enerji kaybna yol aar.
Isnmaya yol aar.
Motorlar gl, says ok ise, gerilimde dalgalanma oluturur.

Yksek Kalk Akmn nleme Yntemleri
1. Oto transformatr kullanmak,
2. Sarglarda Y/A balant yapmak,
3. G elektronii devreleri ile gerilimi denetlemek,
4. Bilezikli yapya ilave diren balamak,

zml rnekler

1. 7,3 kW gcnde, 380 Vlk alt kutuplu sincap kafesli asenkron motorda R
1
=0,294 /faz,
R
2
=0,144 /faz, X
l1
=0,503 /faz, X
l2
=0,209 /faz, X
M
=13,25 /fazdr. %2 kayma ile alan
asenkron motorun;
i) Edeer devresini,
ii) Stator akmn,
iii) G Faktrn,
iv) f
r
frekansn,
v) Rotor hzn hesaplaynz.


( )
2 3
1
1 1 1
2 3
2
2
2 3 2
2
1 1
2
2
( )
0,144
13, 25 0, 209
0, 02
0, 294 0, 503
0,144
13, 25 0, 209
0, 02
5, 724 3, 61
Toplam
l
M
l
M l
Toplam l
M l
Toplam
Toplam
Z Z
Z Z
Z R jX
Z Z
Z jX
r
r Z jX
jX jX
s
s
Z R jX
r
j X X
s
j j
Z j
j
Z j

= +
= +
+

=
`

| |

= +

+ |
)
|
\
= + +

+ +
| |
+
|
\
= + +
+ +
= +
380 / 3
32, 4546 32, 23
5, 724 3, 61
o
I
j
= =
+


cos cos(32, 23) 0, 84 = =

Kutup says 6 ise p=3tr. 60*0, 02 1, 2
r s
f f s Hz = == =

60*60
1200 /
60 3
(1 ) 1200*(1 0, 02) 1176 /
s
s s
s
s
s
n p
f n d dk
n n
s n n s d dk
n
= = =

= = = =


2. 8 kutuplu fazl bir asenkron motorda u katalog deerleri verilmitir. 280 kW, 380V,
565A, cos =0,79, 740 d/dk, 50Hz, I
k
/I
n
=7(I
k
, kalk akm), M
k
/M
n
=2,2 (M
k
kalk momenti,
yol verme momenti)dir. Motorun nominal yknde almas durumunda aktif ve reaktif
glerini, mil momentini, verimini, rotor frekansn, yol verme akmn, ve kalk momentini
bulunuz.

3 cos 3*380*565*0, 79 293, 43
3 sin 3*380*565*0, 61 222,858
903, 77
740*4
2
60
*100
*100 280000
% %95
293430
60*50
750 /
60 4
750 740
%1, 33
750
50*0
m etiket
geo

m
g
s
s s
s
s
r s
P UI kW
Q UI kW
P P
M
W
P
P
P P
n p
f n d dk
n n
s
n
f f s

= = =
= = =
= = =
= = = =
= = =

= = =
= = , 0133 0, 66
7* 7, 365 7953
2, 2* 1988, 3
k yv n
k yv
Hz
I I I Nm
M M M
=
= = = =
= = =




3. 10 BG, 50 Hz, 380 V, 6 kutuplu, 3 fazl, sincap kafesli bir asenkron motorda R
1
=0,294 , R
2
=0,144
, X
l1
=0,503 , X
l2
=0,209 , X
M
=13,25 dr. %2 kayma ile alan asenkron motorun edeer
devresini izerek stator akmn, statora indirgenmi rotor akmn, g katsaysn, rotor frekansn ve
rotor hzn bulunuz.
Z
Toplam
V
1
r
1
X
1
I
1
I
2
I
m
X
m
X
r'
2
r'
2
(1-s)/s
Z
1
Z
3
Z
2
( )
1 1 1
2
2
3 2
2 3
1
2 3
2
2
1 1
2
2
( )
0,144
13, 25 0, 209
0, 02
0, 294 0, 503
0,144
13, 25 0, 209
0, 02
5, 724 3, 61
l
M
l
Toplam
M l
Toplam l
M l
Toplam
Toplam
Z R jX
Z jX
r
Z jX
s
Z Z
Z Z
Z Z
r
jX jX
s
Z R jX
r
j X X
s
j j
Z j
j
Z j

= +

=
`

= +

)
= +
+
| |

+ |
|
\
= + +

+ +
| |
+
|
\
= + +
+ +
= +
( )( )
1
1 20 1 1 1
20 1 1 1 1
20
20
380 / 3
32, 4546 32, 23 27, 2 17, 36
5, 724 3, 61
( )
380
( ) 27, 2 17, 36 0, 294 0, 503
3
203,18 8, 73 203, 37 2, 46
203, 37 2, 46
203,18 8, 73
13, 25 13, 25 9
o
l
l
o
o
m o
m
I j
j
V E I r jX
E V I r jX j j
E j
E j
I
jX j
= = =
+

= + + +

( = + = +

= =

= = = =

2 1
0, 66 15, 33
27, 2 17, 36 ( 0, 66 15, 33) 27, 86 2, 03
60*50
1000 /
60 3
* 20*0, 02 1
1000 1000*0, 02 920 /
m
s
s s
r s
s
s
j A
I I I j j j A
n p
f n d dk
f f s Hz
n n
s n d dk
n

= = = =
= = =
= = =

= = =