NVERSTE RENCLER III.

EVRE SORUNLARI KONGRE KTABI 15-16 MAYIS 2008

TBTAK, 2223 kodlu Yurtii Bilimsel Etkinlikleri Destekleme Program ile kongre kitabnn basmn desteklemitir.

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

Fatih University Library Cataloguing in Publication Data:

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi (2008 : stanbul) niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongre Kitab : 15-16 Mays 2008 University Students III Environmental Problems Congress stanbul : Fatih University, 2008 / Haz. Sami Gren, Mustafa Petek, Hatice Nur Aras Mehan ev. Omar Alagha Em. Ge. Aye Bra engl, Esra Gen lhan, smail Anl, Nihan Uygur, Myesser elik, Mustafa Esen Grafik. Semra Ylmaz, Faruk Keysan

464 s.; 28 cm. (Fatih niversitesi Yaynlar; No:32) ISBN: 978-975-303-093-9 University Students III Environmental Problems Congress niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongre Kitab Gren, Sami

Baskya Hazrlk: Fatih niversitesi, evre Mhendislii Blm Bask: Feza Gazetecilik ve Mat. A.. Bask Tarihi: 09 Mays 2008

2
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

Yayn Kurulu:

Sami Gren Mustafa Petek Hatice Nur Aras Mehan Aye Bra engl

Editr Sami Gren

ISBN: 978-975-303-093-9

Mays 2008, stanbul

Bask-Cilt Feza Gazetecilik ve Mat. A.. Tel: 0 212 454 86 50 / Fax: 0 212 454 86 45

steme Adresi Fatih niversitesi evre Mhendislii Blm Hadmky Kampusu, 34500 Bykekmece / stanbul Tel: 0212 866 3300, Fax: 0212 866 3412 e-mail: cesko@fatih.edu.tr URL: http://cevre.club.fatih.edu.tr

3
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

ORGANZASYON KOMTES BAKANINDAN

Bu sene ncsn dzenlediimiz evre Sorunlar renci Kongresi deimeyen konsepti ile rencileri yine barole koymaktadr. evre sorunlarn ele alan ulusal bir kongre olmas itibariyle nemli ama renci merkezli olmas itibariyle daha da nemli olan kongremiz trnn ender rneklerinden biridir. ounlukla lisans rencilerinin abalar ile oluan bu kongreye, bu sene, geen senekinin neredeyse iki kat bavuru olmutur. Bu ivmenin ileride de artarak devam etmesi en byk dileimizdir. Bu sene kongremize, TBTAK 2223 kodlu Yurtii Bilimsel Etkinlikleri Destekleme Program ile destekte bulunmaktadr. Yurt apnda eitli niversitelerden lisans ve lisans st rencileri tarafndan yaplan bavurularn yan sra, evre ve Orman Bakanlnda alan, niversiteden yeni mezun olmu ve u anda da eitli niversitelerde yksek lisans rencisi olan gen mhendislerden de baarl almalarla bavurular olmutur. Su ile ilgili uluslar aras en byk organizasyon olma zelliine sahip olan Dnya Su Forumlarnn beincisine gelecek yl lkemiz ev sahiplii yapacaktr. 5. Dnya Su Forumunun zellikle genlere tantlmas ve aktif katlmnn salanmas maksad ile Forum Sekretaryas ile ortak allarak bu kongre erevesinde tantm program organize edilmitir. evre sorunlarnn olmad bir dnyada yaamak elbette hepimizin istei ancak bu sorunlar gz ard etmek ve yok saymak en byk hatalardan biri olur. Tam tersine sorunlar bilmek, stne gidebilmek ve sorunlar zmek ancak gerekli teknik bilgi ile olur. te bu gereken donanm genlere verebilirsek, ne mutlu biz akademisyenlere. Bu kongreye yaplan bavurular bilim kurulu tarafndan incelemeye tabi tutularak ierik asndan deerlendirilmektedir. Sunulan bildiriler kitap haline getirilerek, renciler ve gen aratrmaclar iin ufuk ac bir zellie sahip olmas iin allmaktadr. Ayrca bu seneki almalara en iyi aratrma, en iyi sunum ve en iyi poster dlleri verilmitir. Bu kongrenin drdncsnde de daha geni katlmla tekrar beraber olmak dileklerimle, kongreye katlan, destek veren herkese sonsuz sayglarm sunarm. Yrd. Do. Dr. Sami Gren Kongre Bakan

4
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

NDEKLER
Organizasyon Komitesi Bakanndan niversite rencileri 2. evre Sorunlar Kongresi Kitap Editrleri niversite rencileri 2. evre Sorunlar Kongresi Organizasyon Komitesi niversite rencileri 2. evre Sorunlar Kongresi Bilim Kurulu niversite rencileri 2. evre Sorunlar Kongresi Kongre Konular niversite rencileri 2. evre Sorunlar Kongresi Program niversite rencileri 2. evre Sorunlar Kongresi Tam Bildiri Metinleri Kat Atklar Atk Kat leyen Oluklu Mukavva Fabrikalarnda Kullanlamayacak Nitelikteki Liflerin Deerlendirilmesi Dk Mukavemetli Atk Betonlarn Beton Agregas Olarak Kullanlabilirlii Akll Ve evreci Evler Tbbi Atklarn Buhar Sterilizasyonu Yntemi le Bertaraf Edilmesi Ve Bu Yntemin orum lindeki Tbbi Atk Tesisinde ncelenmesi Biodiesel Production From Waste Cooking Oil (Wco) In Kitchen And Canteens Of University Gda Sektr Atklarndan Sperkritik Karbondioksit le Ya Eldesi Kat Atklarn Aerobik Ve Anaerobik Ayrmasnn Laboratuar lekli Bioreaktrlerde zlenmesi Kat Atklar, Srdrlebilir Atk Yntemleri, Bat Karadeniz Kylar Plastiklerin Toplanmas Ve Geridnm Evsel Kat Atklarn Kaynanda Ayr Toplanmas zerine Bir Sistem nerisi Entegre Atk Ynetimi Kavram Ve Ab Uyum Srecinde Atk ereve Ynetmelii Tbbi Atk Ynetiminde Yeni Bir Model rnei Tbbi Atk Bertaraf Metodu Olarak Otoklav le Sterilizasyonda Sondan Paralamal Sistem rnei nsan Gdas Olarak Kullanlmayp evre Kirliliine Neden Olan Sr irdeninin Alabalk Rasyonlarnda Kullanlma Olanaklar Kat Atk Ynetiminden rnekler; stanbul Bykehir Belediyesi, Fatih Belediyesi Ve Fatih niversitesi ev Stabilitesinin Kat Atk Sahalarndaki nemi Su Kirlilii ehir ebeke, Kuyu Ve Kaynak Sularnn Ozonlanmas le Fiziksel, Kimyasal Ve Mikrobiyolojik zelliklerinin ncelenmesi Bursa li me Sularnn Baz Fiziksel, Kimyasal Ve Bakteriyolojik zellikleri Bursa linin me Suyunu Karlayan, Doanc Baraj Suyunun Fiziksel Ve Kimyasal zellikleri Erkenez ay (Kahramanmara) Kirliliinin Fiziko-Kimyasal Parametrelerle ncelenmesi lkbahar Dneminde Bykekmece Atmosferindeki Toplam Partikl Maddelerin Ktle Konsantrasyolarnn ncelenemsi Ayamama Ve Haramidere Derelerindeki Genotoksik Kirliliin SOS-Chromotest Metodu le Belirlenmesi Nikelin Bentonitle Adsorpsiyonunun zoterm, Kinetik Ve Termodinamik Analizi Btncl Havza Ynetimi Trkiyede Abye Uyumlu Su Havzas Ynetim Stratejisi Ve Su ereve Direktifi Bykekmece Sahilindeki Noktasal Kirleticilerin Zamana Bal Olarak ncelenmesi Sanayi Ve evre Son Yz Ylda Erzurumun Genel evre Yapsnda(Fauna-Flora-Su-Hava) Meydana Gelen Tahribatlardan Baz zlenimler Yksek Gzenekli Polihipe Malzemelerinin Sentezi Ve Petrol Atklarnn Uzaklatrlmasnda Kullanm elik Yzeylerdeki Boya Alt Korozyonuna Kar evre Dostu letken Polipirol Kaplamalar Paslanmayla Ypranan Betonarme Yaplara Doal Katk Maddeleri le zm nerileri elik zerindeki evre dostu polipirol kaplamalarn korozif ortamdaki yzeyi koruma refleksinin elektrokimyasal yntemlerle belirlenmesi Reach: Introducton And Applcaton Kent i Rayl Sistemlerde evresel Grltnn Azaltlmas Hadmky Blgesi Endstriyel Kirletici Tespiti Ve Blge Civarndan Seilmi Bir Fabrikann letim Ve Kirlilik Profilinin Saptanmas 4 7 7 8 8 9 14 15 16 22 27 34 41 47 54 61 68 73 82 91 100 105 111 116 117 123 130 137

142 149 156 163 170 178 184 185 191 195 203 214 221 229 240

5
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

evre Maliyetleri Ynetimi Ve letmelere Bakan Yn Baclar Arterinde Sinyal Optimizasyonu Ulatrma Sistemlerinin evresel Etkileri Atksu Artm Azo Boyar Madde retiminden Kaynaklanan Atksularn Foto-Fenton-Benzeri Prosesi le leri Oksidasyonu Bir Zeytinya Karasuyunun Koaglasyon Ve Elektrokoaglasyon Prosesleriyle Kimyasal Artlabilirliinin ncelenmesi Azo Boyar Madde Sentez Atksularnn Fenton Prosesi le leri Oksidasyonu Sperkritik Su Oksidasyonuyla Peyniralt Suyunun Artlmas Aerobik Ve Anaerobik Depo Sahalarnda Oluan Sznt Suyunda Azot Bileiklerinin Kontrol Gda Endstrisi Atksularnn Anaerobik Artm Adaptasyonu almas Su Artm
me Ve Kullanma Sularnda Slfat Giderilmesi Gneydou Anadolu Projesinin (GAP) evresel Etkileri 4-Ntrofenoln Bentonitle Adsorpsiyonu Kurunun Zeolitle Adsorpsiyonunun zoterm Ve Kinetik Analizi evre Biyoteknolojisi

246 252 255 262 263 273 280 287 293 301 308 309 315 321 328 335 336 338 339 343 344 351 355 356 362 363 369 376 382 388 394 400 408 413 418 422 427 435 439 444 451 453 457

Pseudo-Nitzschia Trlerinin Pzr Yntemi le Takibi Genotoxc Effects Of Boron On Some Crops Germnaton By Usng Rapd Analyss MonTorng Gll, Bran, Muscle Of Marmara inekop (Pomatomus Saltator, L. 1758) For Dna Varaton By Usng Rapd-Pcr Based Methods evre Hukuku Iso 14001 Ve Ohsas 18001in Uygulan Avrupa Birlii Toprak Tematik Stratejisi Ve Trkiyedeki Uygulamalar Hava Kirlilii stanbulun ki Ayr Blgesinde llen Troposferik Ozonun Saatlik Deiimlerinin ncelenmesi Posterler retmen Adaylarnn klim Deiiklii Ve Kresel Isnma Hakkndaki Grleri Diyatomelerin Kirlilik Asndan nemine Genel Bir Bak Hazar Gl Suyu Ve Sedimentinde Fosfor Kirlenmesi orum Derinay Kirletici Kaynak Analizi Ve Sonularn Corafi Bilgi Sistemleri le Deerlendirilmesi Aktif amurdaki Ekzopolisakkaritler Medya Ve evre Beeri la retiminde Tehlikeli Atk Ynetimi Gizli Tehlike Atk Yalar Bceklerin Ik Tuza Kullanlarak Yakalanmas zerine Bir alma Kirlilikle Yaamak stilac Trler Yeil Bir evre in letken Polimerler: Alminyum Boya Alt Korozyonuna Ka evre Dostu Uygulamalar Evsel Atksu amurundan Fosfor Geri Kazanm Ve Gbre retimi Sudan Nedenler nek Gbresinin ; Suda znebilir Maddelere Ve Biyogaza Dnm Verimine, Isl Ve Kimyasal lemlerin Etkisinin Aratrlmas Temiz Enerji Kadmiyumun Gkkua Alabal (Oncorhynus Mykiss) Karacier Ve Bbrek Dokularndaki Baz Antioksidan Enzim Aktiviteleri zerine Etkisi ESKO 2007den Grntler

6
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES KTAP EDTRLER Prof. Dr. Mehmet BORAT Yrd. Do. Dr. Sami GREN Do Dr. Omar ALAGHA Yrd. Do. Dr. Ferhat KARACA Yrd. Do Dr. Gke Tezcanl GYER Yrd. Do Dr. Didem Aka GVEN Yrd. Do. Dr. Mustafa PETEK r. Gr. Bertan BAAK r. Gr. Sevil AKTAN

NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES ORGANZASYON KOMTES ONURSAL BASKAN Prof. Dr. Mehmet BORAT KONGRE BASKANI Yrd. Do. Dr. Sami GREN KONGRE SORUMLUSU Yrd. Do.Dr.Mustafa PETEK YELER Ars. Gr. Ayse Bsra ENGL Ars. Gr. Hatice Nur ARAS Ars. Gr. Semra YILMAZ Ars.Gr.Esra Gen LHAN Ars. Gr. smail ANIL Ars. Gr. Nihan UYGUR Myesser elik Mustafa ESEN Cansu Soysal ( Kulp BakanI) Safa Turan (Kulp Bakan YardImcIsI) Vesile Bali Sabahattin Turan Hilal Uzundere smail Akay Hasan Usalan Serap Nas Seda Kuy Merve Erol Serkan Altunta

7
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLM KURULU

Prof. Dr. Mehmet Karpuzcu Gebze Yk. Tek. Ens. Prof. Dr. Ahmet Mete Saatci Marmara nv. Prof. Dr. mer Akgiray Marmara nv. Prof. Dr. Cuma Bayat Beykent nv. Prof. Dr. Cumali Knac T Prof. Dr. zzet ztrk T Prof. Dr. Ltfi Aka T Prof. Dr. Rya Tal Toraman T Prof. Dr. Ahmet Demir YT Prof. Dr. Ferruh Ertrk YT Prof. Dr. Talha Gnll YT Prof. Dr. Recep leri Sakarya nv. Prof. Dr. Mehmet Borat Fatih nv. Prof. Dr. Cevdet Meri Fatih nv. Prof. Dr. Mazhar nsal Fatih nv. Prof. Dr. Bekir Karlk Fatih nv. Prof. Dr. Fahrettin Gcin Fatih nv. Prof. Dr. Muhammet Kksal Fatih nv. Prof. Dr. Mustafa Kumru Prof. Dr. Hakk smail Erdoan Prof. Dr. Halil Rdvan z Yrd. Do Dr. Edal Karadurmu Yrd. Do. Dr. Serdal Sakal Yrd. Do. Dr. Sami Gren Yrd. Do Dr. Mustafa Petek Yrd. Do. Dr. Ferhat Karaca Yrd. Do. Dr. Omar Alagha Yrd. Do. Dr. Gke Tezcanl Gyer Yrd. Do. Dr. Didem Aka Gven Yrd. Do. Dr. Ali Demirci Yrd. Do. Dr. M. Fatih Abasyank Yrd. Do. Dr. Metin Tl Yrd. Do. Dr. rem Uzonur r. Gr. Bertan Baak r. Gr. Sevil Aktan r. Gr. Can Tlmen Dr. enol Yldz Fatih nv. Fatih nv. Fatih nv. Hitit nv. Fatih nv. Fatih nv. Fatih nv. Fatih nv. Fatih nv. Fatih nv. Fatih nv. Fatih nv. Fatih nv. Fatih nv. Fatih nv. Fatih nv. Fatih nv. Fatih nv. STA

NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES KONGRE KONULARI KURAKLIK SANAY VE EVRE KRESEL ISINMA EVRE VE SALIK LLEME KATI ATIKLAR EVRE BYOTEKNOLOJS EVRE HUKUKU HAVA KRLL TEMZ ENERJ SU KRLL EVRE MHENDSL ETM

8
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRE PROGRAMI

9
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

15 Mays Perembe
09:30 10:00 Kokteyl 10:00 11:00 Al Konumalar Poster Sunum Saatleri: I. Gn : 14:00-16:00, II. Gn : 13:0015:00 saatleri arasnda poster sahiplerinin standlarnn yannda bulunmalar gerekmektedir. I. GN I. Oturum: (Su Kirlilii; Kat Atk) 11:00 11:10 Btncl Havza Ynetimi, evre ve Orman Bakanl, Ahmet Alada, Nermin iek, Grsel Erul 11:10 11:20 Akll Ve evreci Evler, Seluk niv., Ergn Pehlivan, Sleyman Tosyalolu, Hayrullah Can, Vedat Arslan 11:20 11:30 Soru Cevap 11:30 12:15 Aa Dikme enlii - Fatih niversitesi Artma Tesisi evresinde Aalandrma almas Yaplacaktr 12:30 13:30 le Yemei I. GN II. Oturum: (Atksu Artm; Kat Atk) 13:30 13:45 5. Dnya Su Forumu'nun Tantm- Prof. Dr. Necati Araliolu, 5. Dnya Su Forumu Program Komitesi E Bakan 13:45 13:55 Sperkritik Su Oksidasyonuyla Peyniralt Suyunun Artlmas, YT, Mesut Akgn, Tuba Arslan, Onur . St 13:55 14:05 Atk Kat leyen Oluklu Mukavva Fabrikalarnda Kullanlamayacak Nitelikteki Liflerin Deerlendirilmesi, Hitit niv., Erdal Karadurmu, Yusuf Karadeniz, alar Ba, brahim Bilici 14:05 14:15 nsan Gdas Olarak Kullanlmayp evre Kirliliine Neden Olan Sr irdeninin Alabalk Rasyonlarn da Kullanlma Olanaklar, Atatrk niv., Prof. Dr. Stk Aras, Erkan Altun, A.Necdet Sirkeciolu, Mehtap Cengiz Bayr 14:15 14:25 Tbbi Atklarn Buhar Sterilizasyonu Yntemi le Bertaraf Edilmesi Ve Bu Yntemin orum lindeki Tbbi Atk Tesisinde ncelenmesi, Hitit niv., Erdal Karadurmu, Erhan Kkahin, Onur zkaya, Semin Bayrak 14:25 14:35 Soru Cevap 14:35-14:45 ay-Kahve Molas I. GN III. Oturum: (Su Kirlilii; Sanayi ve evre) 14:45 14:55 ehir ebeke, Kuyu Ve Kaynak Sularnn Ozonlanmas le Fiziksel, Kimyasal Ve Mikrobiyolojik zelliklerinin ncelenmesi, Hitit niv., Erdal Karadurmu, Kutay Perveli, Grkem Kartal, Nihan Kaya 14:55 15:05 Son Yz Ylda Erzurumun Genel evre Yapsnda(Fauna-Flora-Su-Hava) Meydana Gelen Baz Tahribatlardan Baz zlenimler, Atatrk niv, Do. Dr. kriye Aras Hisar, Fatih Arslan, Murat Karaaslan, H. Salih zkl, Yavuz Yein 15:05 15:15 Paslanmayla Ypranan Betonarme Yaplara Doal Katk Maddeleri le zm nerileri, Gazi niv., Cemil Baki Kyak 15:15 15:25 Bursa li me Sularnn Baz Fiziksel, Kimyasal Ve Bakteriyolojik zellikleri, Dumlupnar niv., Blent Bykkdan, Nurgn Bykkdan, Salih zer, Selman Kander, Hseyin Gkta

10
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

15:25 15:35 elik Yzeylerdeki Boya Alt Korozyonuna Kar evre Dostu letken Polipirol Kaplamalar , Gazi niv., Tlin Kyak, S. Kl, B. rak 15:35 15:45 Soru Cevap 15:45-15:55 ay-Kahve Molas I. GN IV. Oturum: (Su Artm; Sanayi ve evre) 15:55 16:05 me Ve Kullanma Sularnda Slfat Giderilmesi, Hitit niv., Erdal Karadurmu, Musa Kseli, brahim Bilici 16:05 16:15 Baclar Arterinde Sinyal Optimizasyonu, Boazii niv., Grkan Gnay, Ender Faruk Morgl, M. B. Kaan Albayrak 16:15 16:25 Reach: Introducton And Applcaton, Fatih niv., Ahmed Aliyu Ahmad, Gke Tezcanl Gyer 16:25 16:35 Kent i Rayl Sistemlerde evresel Grltnn Azaltlmas, T, Zbeyde ztrk, Veysel Arl 16:35 16:45 Ulatrma Sistemleri Ve evresel Etkileri, T, Sevil Ay, 16:45 16:55 Soru Cevap 16:55-17:05 ay-Kahve Molas I. GN V. Oturum: (Atksu artm; Kat Atk) 17:05 17:15 Azo Boyar Madde retiminden Kaynaklanan Atksularn Foto-Fenton Benzeri Prosesi le leri Oksidasyonu, T, dil Arslan-Alaton, Gke Treli,Tuba lmez-Hanc 17:15 17:25 Gda Endstrisi Atksularna Anaerobik Artm Adaptasyonu almas, Seluk niv., Dilek Erdirenelebi, Merve Soancolu 17:25 17:35 Biodiesel production from waste cooking oil (WCO) in Kitchen and Canteens of University, Fatih niv., Omar Alagha, Pellumb Gjinolli's, Ayse Busra Sengul 17:35 17:45 Kat Atk Ynetiminden rnekler; stanbul Bykehir Belediyesi, Fatih Belediyesi Ve Fatih niversitesi, Fatih niv., Furkan Kavadar, Sami Gren 17:45 17:55 Fatih niversitesi Kamps iindeki atk plastiklerin toplanmas ve geri dnm, Fatih niv., Tuba Gen, Sueda Tekalan, eney Tmsek, Aye Erdoan, Nihan uygur, Mustafa Petek 17:55 18:05 elik zerindeki evre dostu polipirol kaplamalarn korozif ortamdaki yzeyi koruma refleksinin elektrokimyasal yntemlerle belirlenmesi, T. Kyak, . Azer, H. zbay 18:05 18:15 Soru- Cevap 18:15 Kapan

16 Mays Cuma
II. GN I. Oturum: (Hava Kirlilii; Kat Atk) 09:00 09:10 stanbulun ki Ayr Blgesinde llen Troposferik Ozonun Saatlik Deiimlerinin ncelenmesi, Fatih niv., Ferhat Karaca, Zeynep ztrk 09:10 09:20 Tbbi Atk Bertaraf Metodu Olarak Otoklav le Sterilizasyonda Sondan Paralamal Sistem rnei, YT, Kamil B. Varnca, Cengiz Esmen,Abdilsamet engil, Deniz Albayrak

11
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

09:20 09:30 Kat Atklar, Srdrlebilir Atk Yntemleri Bat Karadeniz Kylar, Karaelmas niv., Elif Akay;Tuba Erkin;Gliz Kuzu;Gl Oran 09:30 09:40 Entegre Atk Ynetimi Kavram ve AB Uyum Srecinde Atk ereve Ynetmelii ,YT, Kamil B. Varnca, Fatma Bykbekta 09:40 09:50 Evsel Kat Atklarn Ayr Toplanmas zerine Bir Sistem nerisi, stanbul niv., mer Faruk Kltr, rfan Dakaya, brahim Ilak, Krat akmak 09:50 10:00 Soru Cevap 10:00-10:10 ay-Kahve Molas II. GN II. Oturum: (Su Kirlilii; evre Hukuku) 10:10 10:20 Trkiyede Abye Uyumlu Su Havzas Ynetim Stratejisi Ve Su ereve Direktifi,evre ve Orman Bakanl, Nermin iek, Yakup Karaaslan,Veysel Aslan 10:20 10:30 ISO 14001 ve OHSAS 18001in Uygulan, Fatih niv., Mehmet Borat, Aydanur Doan 10:30 10:40 Avrupa Birlii Toprak Tematik Stratejisi Ve Trkiyedeki Uygulamalar, evre ve Orman Bakanl, Saliha Deirmenciolu 10:40 10:50 lkbahar Dneminde Bykekmece Atmosferindeki Toplam Partikl Maddelerin Ktle Konsantrasyonlarnn ncelenmesi, Fatih niv., Hac Hseyin NER 10:50 11:00 Bursa linin me Suyunu Karlayan, Doganc Baraj Suyunun Fiziksel Ve Kimyasal zellikleri, Dumlupnar niv., Blent Bykkdan, Nurgn Bykkdan, Salih zer, Selman Kander, Hseyin Gkta 11:00 11:10 Soru Cevap 11:10 11:20 ay-Kahve Molas II. GN III. Oturum: (Atksu artm; Su Kirlii) 11:20 11:30 Bir Zeytinya Karasuyunun Koaglasyon Ve Elektrokoaglasyon Prosesleriyle Kimyasal Artlabilirliinin ncelenmesi, T, dil Arslan-Alaton, Zeynep Kartal, Tuba lmez-Hanc 11:30 11:40 Erkenez ay (Kahramanmara) Kirliliinin Fiziko-Kimyasal Parametrelerle ncelenmesi, Stimam niv., Cemil Kara, Mustafa imekli 11:40 11:50 Aerobik Ve Anaerobik Depo Sahalarnda Oluan Sznt Suyunda Azot Bileiklerinin Kontrol, YT, M. Sinan Bilgili, Berna Bayram, Ahmet Demir, Gamze Varank 11:50 12:00 Bykekmece Sahilindeki Noktasal Kirleticilerin Zamana Bal Olarak ncelenmesi, Ersel Tabak, Bertan Baak, Ala Durmaz 12:00 12:10 Azo Boyar Madde Sentez Atksularnn Fenton Prosesi le leri Oksidasyonu, T, dil Arslan-Alaton, Betl Hande Grsoy 12:10 12:20 Soru Cevap 12:20 - 13:20 le yemei II.GN IV. Oturum: (Su Artm; Su Kirlii) 13:20 13:30 Gneydou Anadolu Projesinin (Gap) evresel Etkileri, Fatih niv., Agata Owczarek 13:30 13:40 Nikelin Bentonitle Adsorpsiyonunda zoterm, Kinetik Ve Termodinamik Analizi, Yldz niv., Selin Top, Tue evik, Elif Sekman, Remziye Yazc, Ebru Akkaya, M. Sinan Bilgili, Ahmet Demir, Gamze Varank

12
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

13:40 13:50 Ayamama ve Haramidere Derelerinde Genotoksik Kirliliin SOSChromotest Metodu ile Saptanmas, Fatih niv., Mustafa Petek, Muaz Dlger, Semra Ylmaz, Emel Koak 13:50 14:00 4-nitrofenoln Bentonitle Adsorpsiyonu, YT, Remziye Yazc, Elif Ylmaz, Selin Top, Elif Sekman, Gamze Varank, M. Sinan Bilgili, Ahmet Demir 14:00 14:10 Kurunun Zeolitle Adsorpsiyonunun zoterm ve Kinetik Analizi, YT, Elif Sekman, rem Oymak, Remziye Yazc, Selin Top, Ahmet Demir, Gamze Varank, M. Sinan Bilgili 14:10 14:20 Soru Cevap 14:20- 14:30 ay-Kahve Molas II.GN V. Oturum: (Kat Atk ; Sanayi ve evre) 14:30 14:40 Dk Mukavemetli Atk Betonlarn Beton Agregas Olarak Kullanlabilirlii, Seluk niv., Ali Kken, Mehmet Alpaslan Krolu 14:40 14:50 Yksek Gzenekli Polihipe Malzemelerinin Sentezi Ve Petrol Atklarnn Uzaklatrlmasnda Kullanm, YT, Hseyin Yldrm, E.Hilal Mert, Yasemin Balk Tamer, Hale Berber 14:50 15: 00 Hadmky Blgesi Endstriyel Kirletici Tesbiti ve Blge Civarndan Seilmi bir Fabrikann letim ve Kirlilik Profilinin Saptanmas, Fatih niv., Didem Aka Gven, Smeyra Ku 15:00 15:10 Kat Atklarn Aerobik Ve Anaerobik Ayrmasnn Laboratuar lekli Bioreaktrlerde zlenmesi, YT, M. Sinan Bilgili, Aybike Yurtsever, Elif Klavuz, Gamze Varank, Ahmet Demir 15:10- 15:20 evre Maliyetleri Ynetimi Ve letmelere Bakan Yn, Fatih niv., Nurcan Karaca 15:20 15:30 Soru Cevap 15:30-15:40 ay-Kahve Molas II.GN VI. Oturum: (evre Biyoteknolojisi; Kat Atk) 15:40 15:50 ev Stabilitesinin Kat Atk Sahalarndaki nemi, Mustafa Esen, Sami Gren 15:50 16:00 Monitoring Gill, Brain, Muscle of Marmara inekop (Pomatomus saltator, L. 1758) for DNA Variation by Using RAPD-PCR Based Methods, Fatih niv., ffet rem UZONUR,Nihan Semizolu, Kbra Cansu Yank, Ece Makbule Drtkardeler, Cansu Kurt, Fatma Betl ztrk, Ergn akalar, Gzin Keke 16:00 16:10 Tbbi Atk Ynetiminde Yeni Bir Model rnei, YT, Kamil B. Varnca, Cengiz Esmen, Abdlsamet engil 16:10 16:20 Gda Sektr Atklarndan Sperkritik Karbondioksit le Ya Eldesi, YT, Nalan Akgn, Esra Ykar, Liyana Sahakyan 16:20 16:30 Genotoxic Effects of boron on Some Crops Germination by Using RAPD analysis, Fatih niv., Serdal Sakal, Gzin Keke, . rem Uzonur 16:30 16:40 Pseudo-Nitzschia Trlerinin Pzr Yntemi ile Takibi, Fatih niv., ffet rem Uzonur, Beir Hakan Atak, Zeynep Ulupnar, Hatice Esra Akgl, Hatice Kbra engl, Alperen aatay Serdarolu, Mehmet Diner nan, Gzin Keke, Ahmet Ayaz, Seyfettin Ta 16:40 16:50 Soru Cevap 16:50 17: 00 Kapan Treni

13
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES TAM BLDR METNLER

14
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

KATI ATIKLAR

15
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

TIBB ATIK BERTARAF METODU OLARAK OTOKLAV LE STERLZASYONDA SONDAN PARALAMALI SSTEM RNE
REAR-BREAKING SYSTEM DRAFT IN AUTOCLAVE AIDED- STERILIZATION AS AN ELIMINATION METHOD OF MEDICAL WASTES
Cengiz ESMEN(*), Kmil B. VARINCA(**), Abdul Samet ENGL(*), Deniz ALBAYRAK(*)
(**) (*) cesmen@gmail.com, eramedikal@eramedikal.com.tr, denizal@yahoo.com Yldz Teknik niversitesi evre Mhendislii Blm, retim eleman, stanbul, kvarinca@yildiz.edu.tr

ZET Tbb Atklarn yasal bertaraf metotlar, 22/07/2005 tarih ve 25883 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle girmi olan Tbb Atklarn Kontrol Ynetmeliinde sralanmtr. Ynetmelik ile birlikte yakma teknolojisi dndaki alternatif teknolojilerin lkemizde kullanlmasna izin verilmi olup 31/03/2006 tarihinde evre ve Orman Bakanl tarafndan yaynlanan 2006/7 sayl Genelge ile alternatif teknolojiler arasnda sterilizasyon yntemi tavsiye edilmitir. Ynetmelie gre sterilizasyon, bakteri sporlar dhil her trl mikrobiyal yaamn fiziksel, kimyasal, mekanik metotlar veya radyasyon (irradiation) yoluyla tamamen yok edilmesini veya bu mikroorganizmalarn seviyesinin % 99,9999 orannda azaltlmasn ifade etmektedir. Yntemin baarl olup olmad yine ynetmelikte yer alan kontroller ile salanmaktadr. Sterilizasyon eitli yntemler ile yaplmakla birlikte tbb atk bertarafnda en ok kullanlan yntem otoklav yntemidir. Otoklav ile sterilizasyon ynteminde nden ve sondan paralamal olmak zere iki yntem uygulanmaktadr. Bu alma kapsamnda, Bursa Bykehir Belediyesi kontrolnde kurulmakta olan Yeni Tbb Atk Ynetim Sisteminin bertaraf safhasnda yer alan Otoklav ile Sterilizasyon ksm incelenmi, sistemin fayda ve avantajlar, ekonomik ynden incelenmesi ve dier metotlar ile kyaslamas yaplmtr. Sonu olarak tbb atk bertarafnda sterilizasyon ynteminin uygulanabilirlii, verimlilii ve ekonomiklii ortaya konularak sondan paralamal otoklav ile sterilizasyon yntemi tbb atk bertaraf iin uygun bir yntem olarak nerilmitir. Anahtar Kelimeler: Tbb atk ynetimi, sterilizasyon, otoklav ABSTRACT Legal elimination methods of medical wastes have been enumerated in the Regulation of Medical Waste Control which was published and has gone into effect in the Official Bulletin of Turkish Republic # 25883 on July 22, 2005. With this regulation, alternative elimination technologies excluding the Burning Technology have been allowed in our country; also, among alternative technologies the Sterilization Method has been recommended in the Regulation # 2006/7 published by the Department of Forestry and Environment on March 31, 2006. According to this regulation sterilization means complete annihilation of all kinds of microbial lives, including bacteria spores, or reduction of their level at a rate of % 99.9999 by means of physical, chemical, mechanical methods and/or irradiation. The efficiency of the method is also evaluated according to the test criteria stated in this Regulation. 91
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

Although the sterilization can be done in many ways, the major elimination method of medical wastes is autoclave method. This type of sterilization is implemented in a two phased process consisting of the front and the rear annihilation. In this study we concentrate on the Autoclave based Sterilization as observed in the Elimination Phase of the New Medical Wastes Management System which is being constructed by the Municipality of the Metropolis of Bursa, Turkey. Also, we evaluate the benefits and advantages of the system as well as economical aspects, and compare it with other elimination methods. Based on these observations, we display the feasibility, efficiency and economic advantage of the medical wastes elimination system, and we recommend the Autoclave based Sterilization via rear annihilation as a convenient and advantageous method. Keywords: Management of Medical Wastes, Sterilization, Autoclave. Giri Tbb atk, her trl salk kuruluundan kaynaklanan patolojik ve patolojik olmayan, enfekte, kimyasal ve farmasotik atklar ile kesici-delici malzemelerdir. Salk kurulularndan kaynaklanan bu atklar dzenli bir ekilde toplanp bertaraf edilmezse insan ve cevre sal asndan nemli bir tehlike arz ederler. Bu nedenle birok bertaraf yntemleri gelitirilmitir. Ancak uygulama aamasnda birok faktre dikkat edilmelidir. Tbb atklar uygun ekilde toplandktan sonra bertaraflarnn da ynetmelie uygun olarak yaplmas gerekir. Son yllarda tbb atklarn bertaraf teknolojilerinde farkllklar olmutur. nceleri yakma sistemleriyle bertaraf edilen tbb atklar, maliyetinin ve evreye verdii zararn ykseklii sebebiyle yakmadan son yllarda vazgeilip yeni teknolojilere ynelim olmutur: Tbb atk bertaraf metodlar Tbb atklarn bertaraf iin kullanlan teknolojiler aada ksaca aklanmtr. Buhar Sterilizasyonu (Otoklav) Basnl su buhar ile sterilizasyon salar. Sterilizasyon ortamnda nem bulunduundan scaklk transferi daha etkin ve hzl olur. Sistemin zellikleri aada ksaca verilmitir [1,2]. Tbb atk poetleri silindir biimindeki kapal reaksiyon odasna ynlendirilir. Otoklavla sterilizasyon sonucunda hacim paralama nitesi sonucunda %70 azalr. Bu ilemlerden sonra geriye kalan atk inert maddedir ve depolama sahasna gnderilir. Bu yntem gzenekli ve buharn kolayca penetre olabildii atklar ve deliciler iin uygundur. Patolojik atklar, kimyasal atklar ve dk radyoaktiviteli atklarn bertaraf iin uygun deildir. Otoklav etrafnda eer yeterli hava akm yok ise, koku problem olabilir. Ancak yaplan aratrmalara gre tesisi etrafnda yaplan lmlerde, yeterince n 92
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

vakumlama uygulanan sistemlerin etrafnda uucu organik karbon (VOC) tespit edilmemitir. Proses tamamen kapaldr. Mikrodalga Sterilizasyonu Inlama ile tbb atklarn iindeki nem ve suyu belli bir srede starak gerekletirilen bir yntemdir. Sistemin zellikleri aada ksaca verilmitir [1,2]. Mikroorganizmalarn byk ounluunun yok olmas 2450 MHz frekans ve 12,24 dalga boyundaki dalgalarn aktivitesiyle oluur. Belli oranda su ieren ve nemli atklar iin uygundur. Atklar nce nemlendirilir ve 110 0Cde scak buharla doyurularak hava filtre sistemiyle uzaklatrlr. Atklar toplama odasnda 20 dakika kalr. Prosesten nce atklar paralanr, granl hale getirilir, hacim %80 azaltlr. Proses tam otomatiktir. Sistem tamamen kapaldr. Mikrodalga teknolojisi sv kan ve tehlikeli kimyasal maddeler iin kullanlamaz. Kimyasal Dezenfeksiyon Uygun kimyasal malzemeler kullanlarak atklarn dezenfekte edilmesidir. Sistemin zellikleri aada ksaca verilmitir [1,2]. ounlukla kullanlan dezenfektan maddeler; aldehitler, klor bileikleri, amonyum tuzlar ve fenol bileikleridir. Gl dezenfektanlarn kullanmnn evre zerindeki ters etkileri en az dzeyde snrlanmaldr. Kimyasal atklar kadar insan ve hayvan atklar da kimyasal dezenfeksiyona ynlendirilmemelidir. Bu teknolojinin kullanld alanlar, enfekte olmu vcut svlar, mikrobiyolojik atklar, kesiciler, tekrar kullanlabilir objelerdir. Kk miktarlar iin uygundur. Patolojik atklar iin uygun deildir. Ayrca hastane atk suyu da dezenfekte edilmelidir. Prosesin hz ve kapasitesi kullanlan ayracn miktarna, tipine, zamana ve atkla temas alanna, scakla, rutubete ve pH gibi etmenlere baldr. . Paralamayla dezenfeksiyon prosesinin bir s prosesiyle birlemesi %60-90 atk hacmi azaltlmasna sebep olur. Maliyetler, ncelikle fiyat ve dezenfeksiyon maddelerinin kullanmna ve paralama ekipmanna baldr. Yksek Isl Buhar le Dezenfeksiyon Tbb atklarn yksek buhar altnda dezenfekte edilmesidir. Sistemin zellikleri aada ksaca verilmitir [1,2]. Hastane atklar dezenfeksiyon sistemi snabilen bir paralayc ve bir dezenfeksiyon nitesidir. 93
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

Dezenfeksiyon nitesi atmosfer basnc ve yksek scaklk buhar oluturma prosesine dayanr. Yksek sl buhar, paralama ilemi srasnda 480-705 Cye ular. Uucu organik bileikler (VOC) 1537 Cde scaklkta yok olur. Atklar paralaycda dip ksmdadr. Atk hacmi %50 azalr. Bu teknoloji klor ve dk radyasyon ieren atklar dhil tm atk trlerine uygulanabilmektedir. Ancak teknoloji kanser de dhil olmak zere ciddi salk problemlerine sebep olacak dioksinleri retir ve havaya salar. lk yatrm maliyeti yksektir. Kuru Is Dezenfeksiyonu Scak hava sirklasyonu ile dezenfeksiyonun salanmasdr. Sistemin zellikleri aada ksaca verilmitir [1,2]. 25 mm apnda atklar paralanr ve dnen burgulu bir ksmda n stmaya tabi tutulur. Proses scakl 110-140 C arasnda farkllk gsterir. Sanitasyon 20 dakika srer, kalan ikincil atk sktrlr, oluan gaz filtrasyondan geer. Hacim %80, arlk %20-35 azalr. Enfekte ve kesici atklarn artlmas iin nerilir. Dk radyoaktif metaryaller, hcresel ve patolojik atklara uygulanmamaldr. Kuru s ilemleri, buhar bazl ilemlerden daha yksek scaklk ve daha uzun maruz brakma zaman kullanrlar ama zaman-scaklk artlar aslnda malzemeye ve ilenen atn ebadna baldr. Rotoklav Otoklavn otomatik versiyonudur. Sistemin zellikleri aada ksaca verilmitir [1,2]. Otoklavn modernlemi versiyonudur. lem tamamen otomatiktir. Atklar mhrlenmi torbalarda dnen basnl odaya gnderilir. Sterilizasyon su buhar ile gerekletirilir. (345 kPa basn ve 136 C scaklk) Hacim (paralamasz) %50-60 azalr ve bunu takiben tme yapldktan sonra hacim %80 azalr. Proseste meydana gelen gazlar karbon filtresinden geirilir, koku emisyonu snr deerlerdedir, youma suyu kanalizasyona dearj edilebilir. Makine nceden paralanm at ayrmaya yardm eder ve steril malzeme geri dnme gnderilir. Makine laboratuar atklarn, yatak malzemelerini ve hayvan kalntlarn sterilize edebilir. Proses radyoaktif ve kimyasal atklar iin uygun deildir. n paralama yapt iin hepa filtreye gerek duyar.

94
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

Hidroklav Proses scakln ve buharn dinamik hareketinin etkisi altnda organik maddelerin hidrolizine dayanr. Sistemin zellikleri aada ksaca verilmitir [1,2]. Sisteme buhar giriiyle s ani ykselir ve karm atklarn suyu giderilir. Proses yklemeden itibaren bir saatte tamamlanr. Uygun sterilizasyon prosesi 20 dakika srer. Youmu buhar ileme geri dndrlr. Verimlilik testi bu aletin 132 Cde 15 dakika ve 121 Cde 30 dakika sonrasnda log10-6 steril seviyelerini baardn gsterir. Sterilize atklar paralanm ve tannamaz hale gelirler. Arlk %50 hacim ise %80 azalr. Yakma Proses sonunda tm maddelerin su ve karbondioksite dntrlmesi esasna dayanan bir yntemdir. Yanma sonucu yksek miktarda enerji aa kar. Sistemin zellikleri aada ksaca verilmitir [3]. ok deiik tbb atk ilenebilir Yksek sda patolojik atklar yok olur Atk hacmi ok klr. (%7-10lara kadar inebilir) Yksek sya ulamak pahaldr, kurulumu ve iletimi pahal tesislerdir. Hidrojen klorr, dioksin gibi toksik gazlar da dhil olmak zere hava kirlilii sebebidir. Havadaki dioksinin en nemli kayna atklarn yaklmasdr. Dioksin olutuunda bir gaz molekl ya da bir kat ya da sv fazda da olsa organik partikllere balanr. Bir kez balandnda rzgrla tanr ve sonunda ykanr ya da topraa yerleir. Dioksinler a duyarldrlar fakat olduka dk oranda bozulurlar. Topraktaki dioksinin yar mr 25 il 100 yl aras olarak hesaplanmtr. Dioksin ayrca kanserin destekisi olarak davranr. Dioksinin kk ocuklarda tiroid hormonu dzeylerini etkiledii tespit edilmitir. Kurulacak olan bir yakma tesisinin maliyeti milyon dolarlar ile ifade edilmektedir. Yukarda bahsedilen sistemlerin avantaj ve dezavantajlar zetlenecek olursa [3]; Otoklav: Sistemde yksek buhar basnc altnda buhar ile atk ileniyor ve son vakumlama yapt iin ayrca ilenen at kurutulmasna gerek yoktur. Mikrodalga sanitasyonu: Otoklava gre ilk yatrm bedeli daha yksektir. kan atklar otoklava gre daha kurudur ancak paralanan atklarn ok kk boyutta olmas atklarn uuma problemini beraberinde getirir. Kimyasal dezenfeksiyon: Kk miktardaki tbb atklar iin uygun olabilir, maliyeti de deiik boyutludur. evre zerine etkilerin en aza indirilmesi iin kullanlan kimyasal malzemenin iyi artlmas gerekir ki bu da ek maliyet getirir.

95
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

Yksek s ile dezenfeksiyon: lk yatrm maliyeti ve iletme bedeli yksektir. evre asndan uygun deildir. Sistemde dioksin retilir ve havaya salnr. Kuru s dezenfeksiyonu: Buhar bazl ilemlerden daha fazla yksek scaklk ve daha uzun maruz brakma zaman kullanr. Bu ise daha fazla para ve enerji demektir. Rotoklav: Koku problemi vardr, ilk yatrm bedeli yksektir, atk ykleme haznesi ve paralayc i ie olduu iin en sk arza yapabilecek yer olan baklarda sorun olduunda sistem devre d kalr. Filtre kullandndan filtre maliyeti yksektir. Hidroklav: Buhar iin enerji ihtiyac fazladr, dk miktardaki tbb atklar iin uygundur. Yakma: Kurulumu ve iletimi ok pahaldr. Uygun filtre sistemi kullanlmadnda hava kirlilii kaynadr. Dioksin ve furan gibi kanserojen gazlar oluur. Bertaraf edilmeleri iin filtre sistemlerine ihtiya vardr. Ayrca gnmzde terk edilen bir yntemdir. Tm sistemler incelendiinde buharla sterilizasyon sisteminin en uygun yntem olduu grlmektedir. Sterilizasyon Sistemi Enfekte atklarn iinde belli bir zaman aralnda gerekli buhar, basn ve scakla maruz braklarak iindeki enfekte atklarn zararsz hale getirilmesi ilemi sterilizasyon olarak tanmlanr. Dier bir tanmla nem, s ve basnla mikroorganizmalarn inaktive edilme ilemidir. Bu ilem otoklav veya sterilizatr denen cihazlar ierisinde yaplr ki otoklav iinde blmelerin olduu vakum prosesli buharl sterilizasyon/dezenfeksiyon cihazdr [3]. Tbb Atklarn Kontrol Ynetmeliinin 46. Maddesine gre enfeksiyz atklar ile kesicidelici atklar, sterilizasyon ilemine tabi tutularak zararsz hale getirilebilirler. Zararsz hale getirilen atklar, evsel atk depolama alanlarnda depolanarak bertaraf edilebilirler. Sterilizasyon sistemleri bykehirlerde bykehir belediyeleri, bykehir belediyesi olmayan yerlerde ise belediyeler veya bunlarn yetkilerini devrettii kii ve kurulular tarafndan kurulur ve iletilir. niteler tarafndan mnferit sterilizasyon tesisleri kurulamaz ve iletilemez [4]. Sterilizasyon Verimi Sterilizasyon ileminin geerlilii Ynetmelik Madde 47de ele alnmtr. Maddeye gre sterilizasyon ilemine tabi tutulan enfeksiyz atklarn zararsz hale getirilip getirilmedii kimyasal ve biyolojik indikatrler kullanlarak test edilir. Kimyasal indikatrler; enfeksiyz atn otoklav sterilizasyonunda kullanlr. Sterilizasyon tamamlandnda, atk ile birlikte otoklava konulmu kimyasal indikatr taycsnda renk deiiklii saptanmaldr. Biyolojik indikatrler olarak; nemli yksek scaklklara hastalk yapc mikroorganizmalardan daha dayankl, insanda hastalk yapc etkisi olmayan, sporlu bakteriler Bacillus stearothermophilus veya Bacillus subtilis var. niger standart kkenleri kullanlr [4].

96
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

Sterilizasyondan kan sterilize edilmi ve evsel atk karakterizasyonu kazanm atklar, atk bertaraf sahasnda depolanmadan nce sterilizasyon tesisinin bulunduu sahann uygun bir yerinde evreye zarar vermeyecek ekilde kapal konteynerler iinde biyolojik indikatr testleri sonulanncaya kadar muhafaza edilir ve bekletilir. Test sonucu olumlu ise atk depolanmak zere depolama sahasna gnderilir. Test sonucu olumsuz ise sistem kontrol edilir ve sterilizasyon ilemi tekrarlanr [4]. Tbb Atklarn Kontrol Ynetmeliinin 46. Maddesine gre sterilizasyon tesislerinde atk paralama (shredding) mekanizmasnn bulunmas zorunludur. Paralama nitesi sterilizasyon blmnn sonunda veya nnde yer alr. Atk paralama nitesinin sterilizasyon nitesinden nce kullanlmas durumunda, ilem sonunda bu nite de sterilizasyon ilemine tabi tutulur [4]. Ancak n paralama yapan sistemlerde baz potansiyel tehlikeler bulunmaktadr. n paralamal sistemlerin alma prensipleri ve olas tehlikeler unlardr [3]: n paralama yapan sistemler genellikle srekli vakumlama ve ortam filtre etmeye ihtiya duyar. Filtre maliyeti yksektir. Vakumlanan hava filtreden geirilerek atmosfere braklr. Bylece emisyon oranlarn izin verilen llerde tutmak iin filtre maliyeti ortaya kar. Vakumlama veya filtre sisteminde meydana gelebilecek arzalar, buna bal olarak alan paralayc nitesini etkiler. Meydana gelebilecek bu tr arzalar alanlar iin byk riskler oluturur. n paralama yapan sistemlerde, kapasite, baklarn ypranmasna bal olarak srekli dme eilimi gsterir. Paralayc 20x30 mm veya daha byk metal cisimlerin gemesine izin vermez ya da baklar zarar grr. Byle bir durumda operatrn ilemi durdurmas ve ata mdahale etmesi gerekir. bylece alanlar steril edilmemi atkla temas eder. Paralama nitesi sistem ierisinde otomatik olarak steril edilmiyorsa, ilemden sonra manel olarak kimyasal dezenfektanlara ihtiya duyar. Bu da yine alanlar iin bir baka risk olmasnn yan sra harcanan zamana bal olarak maliyeti ve kapasiteyi etkileyen bir faktrdr. Paralaycnn herhangi bir sebepten dolay bozulmas sonucu alan personel steril edilmemi atkla muhatap olmaktadr. Bu nedenle sondan paralamal sistemler daha uygundur. Bursada Kurulu Sondan Paralamal Otoklav Sondan paralamal otoklav sistemi atklarn ilk nce otoklav ierisinde steril edilmesini daha sonrada sterilize edilmi atklarn paralanmas ifade etmektedir. Bu ekilde ilem gren atklar i ve isi sal ynnden nden paralamal sistemlere kar daha gvenlidir. Ayrca sondan paralamal otoklav sistemi endstriyel anlamada dnyada en ok yaygn olarak kullanlan sterilizasyon sistemidir [5]. 97
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

Bursada kurulmakta olan sterilizasyon tesisi sondan paralamal olarak alan dnyann en byk endstriyel anlamada otoklav reticisi olan Bondtech firmasnn rettii 21.600 kg/s kapasiteli otoklav ile kurulmaktadr. Bu sistemde paralama sonda olduu ve son vakumlama yapldndan dolay otoklavn ierisinde fazla buharn dar atlmasyla atn ierisindeki nem oran azaltlmaktadr [3]. Ayrca bu sistemde n vakumlama ve son vakumlama yaparken darya atlan otoklav ierisindeki havann filtreden geirmek yerine darya kan havann yksek basn altnda 195 C buhar ile muamele edilerek kondansatr yardmyla buhar ile sterilize edilmi hava younlatrlarak filtre ihtiyac duymadan sistem daha verimli bir ekilde almas salanmtr. Otoklavn alma prensibi ve aamalar aada belirtilmitir [6]. n Vakumlama: Otoklav kapa kapatldktan sonra otoklav ierisindeki havay boaltarak, tbb atn daha etkili ve hzl bir ekilde buhara maruz kalmasn salanr. Yukarda da bahsedildii gibi n vakumlama sonucu darya atlan hava mikrobik tehlikelere kar 4,1 bar basn ve 195 C buharla muamele edilerek ve kondansatr yardmyla younlatrlr. Bylece havaya herhangi bir risk ierecek atk verilmemektedir. lem: n vakumlama yapldktan sonra otoklav ierisine boyler vastasyla 145 C ve 4,1 bar basnc ile 30 dakika boyunca buhar verilir. Bu ilem sonucunda tbb atklarn sterilizasyonu gereklemi olur. Son Vakumlama: Otoklav ierisindeki fazla buhar dar atlrken yine herhangi bir risk oluturmamas iin yine darya atlan hava 4,1 bar basn ve 195 C buharla muamele edilerek kazan iindeki fazla buhar tahliye ederek buhar temizleme ilemini hzlandrr. Bu ilem atktaki fazla nemi gidererek imha iin daha hafif/ kuru atk rn elde edilmesini salar. Nemin giderilmesi rahatsz edici kokular otomatik olarak kontrol eder. Buhar Younlatrc: Younlatrc otoklav kazanndan buhar hzl ve etkili bir ekilde temizlemek iin tasarlanmtr. lem buhar otoklav kazanndan sonra harici olarak tamamen younlatrlmtr. Buhar temizleme ilemi yaklak 2-3 dakika iinde tamamlanr. Otoklav: Kazan tam vakumlama iin tasarlanmtr. Sterilizasyon nitesi yatay silindir basn kazan halinde hidrolik abuk alr kapak ile beraber biimlendirilmi ve kaynaklanmtr. Tbb atklar otoklav iine yerletirildikten sonra ilem tam otomatik olarak gerekletirilir. Sterilizasyon ileminin ardndan atlar kimyasal ve biyolojik indikatrler ile test edilirler. Steril hale getirilmi atklar paralanarak depo sahasna gnderilir, steril hale gelmemi atk varsa onlar da tekrar sterilizasyona girerler. Otoklavdan kan atklar elli sistemle paralama nitesine getirilir. Atklar sterilize olduu iin artk isiler iin bir risk oluturmaz. Paralama nitesi sonucunda atklar %70 orannda hacim klr. Paralama nitesinden kan atklar artk sktrma nitesi ile sktrlarak kat atk depo sahasna evsel atklar birlikte muamele edilmek zere gnderilirler [3].

98
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI

niversite rencileri III. evre Sorunlar Kongresi 15-16 Mays 2008 Fatih niversitesi STANBUL

Deerlendirme ve neriler Tbb atklarn bertarafnda birok metot kullanlabilmektedir. Ancak sterilizasyon ilemi sahip olduu avantajlarla n plana kmaktadr. lkemizde tbb atklarn yasal bertaraf metotlar, 22/07/2005 tarih ve 25883 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak yrrle girmi olan Tbb Atklarn Kontrol Ynetmeliinde sralanmtr. Ynetmelik ile birlikte yakma teknolojisi dndaki alternatif teknolojilerin lkemizde kullanlmasna izin verilmi olup 31/03/2006 tarihinde evre ve Orman Bakanl tarafndan yaynlanan 2006/7 sayl Genelge ile alternatif teknolojiler arasnda sterilizasyon yntemi tavsiye edilmitir. Sterilizasyon ynteminde ynetmelik uyarnca paralamal sistem gereklidir. Bu paralama bata veya sonda da yaplabilmektedir. Ancak nden paralamal sistemlerde paralaycnn direk tbb atk ile temas etmesinden dolay temizlik ihtiyacnn sreklilii ve personelin sterilize edilmemi atkla muhatap olma riskinden dolay daha gvenli ve ekonomik olan sondan paralamal sistemler tercih edilmektedir. Bursa Bykehir Belediye snrlar iinde bulunan tm salk kurum ve kurulular, doktor ofisleri ile talep halinde evlerden kaynaklanan tbb atklar da dahil olmak zere kentteki tm tbb atklarn Tbb Atklarn Kontrol Ynetmelii kapsamnda halk salna ve evreye zarar vermeden ayr toplanmas, tanmas ve tbb atk sterilizasyon tesisi ina edilerek, tbb atklarn sterilize edildikten sonra bertaraf edilmesi amac dorultusunda 10 yl mddetle iletilmesi ii kapsamnda kurulmu olan Tbb Sterilizasyon Tesisinde sondan paralamal otoklav sistemi avantajlarndan dolay tercih edilmitir. Kaynaklar [1]. Health Care without Technologies, 2001. Harm, Non-Incineration Medical Waste Treatment

[2]. Health Care without Harm, Non-Incineration Medical Waste Treatment Technologies in Europe, 2004. [3]. ERA Medikal ve evre Teknolojileri San. Tic. Ltd. ti. [4]. T.C. evre ve Orman Bakanl, Tbb Atklarn Kontrol Ynetmelii, R. G. Tarih: 22/05/2005, R.G. Say: 25883. [5]. Waste International Magazine, Cost-effective Medical treatment proven Technology: High vacuum/ high pressure Autoclave systems, Gateway publishing, volume II, 1995. [6]. BondTech, http://www.bondtech.net, (20/04/2008)

99
NVERSTE RENCLER III. EVRE SORUNLARI KONGRES BLDR KTABI