T.C.

stanbul Kltr niversitesi Fen-Edebiyat Fakltesi Psikoloji Blm

Hatice Kbra Sevin Nur Cce Umur Yiit Nural

3.DNEM / 2011-2012 VER ANALZ II Danman: Prof. Dr. Tlay BOZKURT Aratrma Konusu: rgtsel Adalet, Tatmini ve Demografik zelliklerin rgtsel Balla Etkisi

NDEKLER

Sayfa No:

1.ZET.....II

2. TABLO DZN..III

3.GR..........1 3.1.Aratrmann Amac....1 3.2.Aratrmann nemi....2 3.3. Tatmini Kavram......2 3.4.rgtsel Adalet Kavram.....3 3.5.rgtsel Ballk Kavram......4 3.6.Demografik zellikler le rgtsel Ballk likisi.......6

4.METOD...8 4.1.Aratrmann Deikenleri....8 4.1.1.Aratrma Modeli.8 4.1.2.Aratrma Hipotezleri.10 4.2.Aratrmann Evreni Ve rneklemi....11 4.3.lekler Ve Uygulama..12 4.4.Veri Analizi...14 4.5.Bulgular.14

5.SONU...25

6.KAYNAKLAR....27

7.EKLER...32

1.ZET

Bu almada, rgtsel adalet, i tatmini, demografik zellikler ve rgtsel ballk arasndaki iliki aratrlmtr. rgtsel adalet, amirlerle ilikiler ve alanlarla ilikiler alt boyutlaryla incelenmitir. tatmini, isel tatmin ve dsal tatmin alt boyutlaryla incelenmitir. Demografik zellikler, ya, cinsiyet ve kdem olarak belirlenmitir. Aratrmann evreni stanbul, Bursa ve Kocaeli illeri olarak seilmitir. stanbulda, Serbest alma Alanlarnda, bir Gayrimenkul Deerleme irketi ve bir at zolasyon irketinde almalar gerekletirilmitir. Kocaelide, Serbest alma Alanlarnda almalar gerekletirilmitir. Ankete katlanlarn says 63 kiidir. Aratrmada temel hipotezler, rgtsel adalet ve i tatmininin rgtsel balla etkisi olarak belirlenmitir. Demografik zelliklerin etkisi incelenmitir. Aratrma sonucunda, aratrma ktlarnn dier aratrma ktlaryla benzer olduu gzlenmitir.

Anahtar Kelimeler: rgtsel Adalet, Tatmini, rgtsel Ballk, Demografik zellikler

ABSTRACT

In this research, the correlation between the organizational justice, job satisfaction, demographical features and organizational commitment has been investigated. Organizational justice has been investigated under the sub-dimensions as relationships with managers and relationships with employees. Organizational satisfaction has been investigated under the subdimensions as intrinsic satisfaction and external satisfaction. Demographical features were determined as age, seniority and sex. Universe of this research was choosen as the cities of Istanbul, Bursa and Kocaeli. In the Istanbul, the research was realized with Free Working Areas, a Real Estate Appraisal Company and a Roof nsulation Company. In Kocaeli, the research was realized with Free Working Areas. 63 people took part in the questionnaire. The basic hypotheses in research, was determined as the correlation between organizational justice and job satisfaction with the organizational commitment. Examined the effect of demographical features. In the end of the research, research results were observed to be similar to other other research results.

Keywords: Organizational Justice, Job Satisfaction, Organizational Commitment, Demographical Features

II

2. TABLOLAR DZN Tablo 1a,b,c. Aratrma modeli. Tablo 2. rgtsel Ballk kategorileri. Tablo 3. rgtsel Ballk anket sorular, soru kategorileri ve kaynaklar.
Tablo 4. Kdem Kategorileri rgtsel Ballk Puan Ortalamas Varyans Analizi. Tablo 5. Ya rgtsel Ballk likisi tanmsal tablosu. Tablo 6. Ya rgtsel Ballk Korelasyon tablosu. Tablo 7. Ya rgtsel Ballk Regresyon bamsz deiken zet tablosu. Tablo 8. Ya deikeniyle ilgili deerler. - Tablo 9. rgtsel Ballk Grafii. Tablo 10. Kadnlarn, rgtsel Adalet rgtsel Ballk tanmsal tablosu. Tablo 11. Kadnlarn, rgtsel Adalet rgtsel Ballk Korelasyon tablosu. Tablo 12. Erkeklerin, rgtsel Adalet rgtsel Ballk tanmsal tablosu. Tablo 13. Erkeklerin, rgtsel Adalet rgtsel Ballk Korelasyon tablosu. Tablo 14. Erkeklerin, Tatmini rgtsel Ballk tanmsal tablosu. Tablo 15. Erkeklerin, Tatmini rgtsel Ballk Korelasyon tablosu. Tablo 16. Kadnlarn, Tatmini rgtsel Ballk tanmsal tablosu. Tablo 17. Kadnlarn, Tatmini rgtsel Ballk Korelasyon tablosu. Tablo 18. Tatmini rgtsel Ballk likisi tanmsal tablosu. Tablo 19. Tatmini rgtsel Ballk Korelasyon tablosu. Tablo 20. sel Tatmin rgtsel Ballk likisi tanmsal tablosu. Tablo 21. sel Tatmin rgtsel Ballk Korelasyon tablosu. Tablo 22. alanlarla likiler Sosyal Gstergeler likisi tanmsal tablosu. Tablo 23. alanlarla likiler Sosyal Gstergeler Korelasyon tablosu. Tablo 24. Amirlerle likiler Ekonomik Gstergeler likisi tanmsal tablosu. Tablo 25. Amirlerle likiler Ekonomik Gstergeler Korelasyon tablosu. Tablo 26. rgtsel Ballk, bamsz iki rneklemli T testi. Tablo 27. Tatmini, bamsz iki rneklemli T testi. Tablo 28. rgtsel Adalet, bamsz iki rneklemli T testi.

Sayfa No: 8, 9 12
13 14 14 15 15 15 16 16 17 17 18 18 19 19 20 20 20 21 21 22 22 23 23 24

III

3.GR

amzda rgtlerin byk bir ounluu, amalarna ulama ve rekabet stnl elde edebilmede en nemli kaynan iletme alanlar olduu konusunda hemfikirdirler. Dnyann hemen her yerinde rgtlerde grlen rgtsel ballk kavramn harekete geiren temel nedenler; olumsuz i evresi ile rgtsel ve ynetsel faktrlerdir. rgtsel ballk, alanlarn rgt amalarn benimsemesinde, kurumda kalma isteini srdrmesinde, rgt ynetimine ve faaliyetlerine katlmalarnda, rgt iin yaratc ve yeniliki bir tavr sergilemelerinde nemli bir olgudur. rgtsel adaletin esin kayna, Adamsn Adalet Teorisine dayanmaktadr. Bu teoriyi temel alan ve adalet algsnn alanlar zerindeki etkisine vurgu yapan ok sayda aratrma yaplmtr. alanlarn rgtsel adalet alglar, bireysel ve rgtsel sonulara olan etkileri nedeniyle literatrde tartlan nemli rgtsel davran konularndan biri olarak karmza kmaktadr. Bu etkiler, adalet algsnn nclleri ve sonular bakmndan her ynyle incelenmesine neden olmaktadr. alanlarn yksek performans gsterebilmeleri ve verimli bir ekilde alabilmeleri ise, onlarn ilerinden yeterince tatmin olmalarna baldr. ada yneticilerden, alanlarn i tatminlerinin salanmas ve artrlmas iin gereken abay gstermeleri beklenmektedir. Yneticiler, alanlarn sadece ekonomik bir varlk olmadn, ayn zamanda sosyal ynlerinin de bulunduunu, ekonomik beklentilerinin dnda farkl sosyal ve psikolojik beklentilerini ve ihtiyalarn karlamak iin bir rgtte altklarn gz nnde bulundurmaldrlar. Sosyal bir yap ierisinde gerekletirilen rgtsel davranlarn demografik deikenlerden etkilenmemesi dnlemez. Bu demografik deikenlerin rgt davranlarna etkisinin incelendii aratrmada, ya, kdem ve cinsiyet zellikleri aratrmaya konu edilmitir.

3.1. Aratrmann Amac rgtsel ballk ile rgtsel adalet arasndaki ilikiyi ve rgtsel ballk ile i tatmini arasndaki ilikiyi incelemek bu aratrmann temel amalarn oluturmaktadr. Cinsiyet faktrnn bu iki iliki srecine etkisi aratrmann bir dier merak konusu olmutur. Kdem ve ya deikenlerinin rgtsel ball nasl etkiledikleri de aratrmaya konu edilmitir. Bu amalar dorultusunda rgtsel ballk, rgtsel adalet ve i tatminiyle ilgili anket hazrlanm ve bu deikenin puan ortalamalar hesaplanmtr.

3.2. Aratrmann nemi rgtlerin varlklarn srdrmelerinin, igrenlerin bilgi, yetenek ve becerilerini ilerine younlatrmalar ile yakndan ilikisi vardr. Ancak, igrenlerin sahip olduklar becerilerin, rgtlerin varlklarn srdrmesinde tek bana yeterli deildir. rgtlerin glenerek bymesi iin, igrenlerin rgte gl duygular beslemesi gerekir. Bu nedenle sadece iin gerektirdii bilgi ve beceriler yetmez, ayn zamanda ie ve alma alanna ilikin olumlu tutumlara da sahip olmak gerekir (Bolat ve Bolat, 2008: 76; Duygulu ve Korkmaz, 2008: 16). Aratrmaya konu olan kavramlardan ilki rgtsel ballk tr. Ballk kavramn ilk inceleyen aratrmaclardan Harol Guetzkov (1955) ball, bireyi belli bir dnceye, rgte ya da bireye kar nceden hazrlayan ve amaca sreklilik kazandran duygular ve amacn gereklemesini salayan eylemlerle ekillenen bir davran olarak tanmlamaktadr. Yaplan aratrmalar rgtsel adalet ile rgtsel ballk arasnda anlaml ilikiler olduunu gstermektedir. rnein Roberts ve arkadalar(1999) yaptklar alma sonucunda rgtsel adalet ile rgtsel ballk arasnda pozitif bir iliki belirlemilerdir. Nitekim bu kapsamda Folger ve Konovsky (1989), McFarlin ve Sweeney (1992), Sweeney ve McFarlin (1997), Martin ve Bannet (1996)in almalarnda da rgtsel ballk ve rgtsel adalet arasnda pozitif ve anlaml ilikiler olduu tespit edilmitir. Aratrmada, rgtsel ballk ile rgtsel adalet ilikisinde cinsiyet etkisi incelenmitir. Anlaml derece ilikili olan bu iki deikenin, kadnlar ile erkekler arasnda nasl bir deiime urad gzlenmek istenmitir. Bu ilikide kadnlarn erkeklerden daha yksek puan ortalamalarna sahip olaca ngrlmtr. rgtne ballk hisseden alanlarn yaptklar iten daha fazla tatmin olacaklar, ilerini daha fazla severek ve isteyerek yapacaklar, dolaysyla yaptklar ie kar tutumlarnn daha olumlu olaca beklenmektedir. Williams ve Hazer (1986) i tatmini ile rgtsel ballk arasnda pozitif ve anlaml bir iliki olduunu belirlemilerdir. Decotis ve Summers (1987) da i tatmininin rgtsel balln bir belirleyicisi olduunu ifade etmektedir. Literatrde isel ve dsal i tatmininin rgtsel ballkla ilikisine ilikin bir aratrma sonucuna rastlanlmamtr. Bu aratrmada isel ve dsal tatminin rgtsel ballk deikeniyle ne derecede ilikili olduu gzlenmek istenmitir. tatminin cinsiyete gre rgtsel balla etkisinin deiip deimedii de aratrmann konusu olmutur. Literatrde bu konuyla ilgili aratrmann eksiklii bu aratrmann ynn belirlemesinde etken olmutur. tatmininin rgtsel ballk alt kategori ile ilikileride aratrmaya katlmtr.

3.3. Tatmini Kavram nsanlar belirli bir yatan itibaren gnlk yaantlarnn byk bir blmn ite geirmektedirler. Bu balamda yalnzca ekonomik durumunu deil, psikolojik durumunu da yakndan etkileyen iinden beklentilerini elde eden insan daha mutlu olabilmektedir. Dolaysyla i tatmini insan yaamnda hem ekonomik hem de psikolojik adan nemli bir role sahiptir. tatmini, igrenlerin bedensel ve zihinsel salklar yannda, bireysel, fizyolojik, ve ruhsal duygularnn bir belirtisidir. tatmini denince, iten elde edilen maddi karlar ile iinin, beraber almasndan zevk ald i arkadalar ve eser meydana getirmesinin salad mutluluk akla gelmektedir (imek ve di., 2003:150). tatminini oluturan faktrler bireysel ve iin kendisinden kaynaklanan faktrler olmak zere ikiye ayrlr (zgen ve di., 2002:327).

Minnesota tatmini lei 1967 ylnda Weiss, Davis, England ve Lofquist tarafndan gelitirilmitir. lekte, temel olarak i koullar ile i tatmini ilikilendirilmektedir (Kantarc, 1997: 21). MSQ, 20 farkl boyutta i tatminini lmeyi amalamaktadr; i arkadalar ile olan ilikiler, terfi, cret, ynetim ilikileri, baarma, tannma, sorumluluk, rgt politikalar, gvenlik, stat, yeteneklerden faydalanma, gerekletirilen faaliyetler, otorite, yaratclk, bamszlk, ahlaki deerler, sosyal hizmetler, deiiklik, alma koullar ve teknik yardm. (Ergeneli ve Eryiit, 2001: 167; Riggio, 2003: 219). tatmini ile ilgili olarak, bugne kadar yaplan alma says 6000in zerinde olmakla birlikte, pek ok aratrmac daha fazla alma yaplmasnn ve bilgi toplanmasnn gerekliliini savunmaktadr (Ttnc, 2000). tatmini ile iten ayrlma eilimi ve i verimlilii arasnda bir ban bulunduu bilinmektedir (Ttnc, 2002: 130). Bu nedenle, birok aratrmac, i tatminini lmleyerek, i ortamnda daha olumlu bir iklim yaratlmasna yardmc olacak faktrleri belirlemeye almaktadr (Ttnc ve iek, 2000: 124).

3.4. rgtsel Adalet Kavram rgtsel adalet ile ilgili almalarn temelini Adamsn (1965) Adalet Teorisi oluturmaktadr. Adams teorisini, alanlarn emekleri ile rgte yaptklarna inandklar katkya karlk olmak zere, elde ettikleri karlar baka rgtte alanlarn elde ettikleri ile kyaslayacaklar ngrsne dayandrmaktadr. Bu ngrden yola karak alanlarn rgte ballk ve deer katmalarnda adalet algsnn nemine vurgu yapan ok sayda aratrma yaplmtr. rgtsel adalet, son yzylda rgtsel psikoloji, insan kaynaklar ynetimi ve rgtsel davran alanlarnda youn alma yaplan konulardan biri olup, rgtlerin fonksiyonlarn etkin olarak yerine getirmede nemli bir konu olarak kabul edilmitir (Greenberg, 1990). alma ortamnda adaletin roln tanmlamak iin "rgtsel adalet" olarak adlandrlan yeni bir kavram kullanlmaya balanmtr (Yldrm, 2007, s.256). rgtlerde igrenlerin abalarn destekleyen ve motive olmalarn salayan faktrlerden biri de uygulamalarn adil olduuna inanmalardr (Tremen, 2001,s.79). rgtsel adalet ile ilgili olarak yaplan almalarla birlikte bu kavrama ilikin olarak birok tanm gelitirilmitir. Bu tanmlardan bazlar unlardr; Moorman (1991,845) rgtsel adaleti alma alanlar ile direkt ilgili olan adaleti aklayan bir terim olarak tanmlarken, zkalp ve Krel (2004) ise rgt iinde sosyal ya da ekonomik olarak gerekleen tm karlkl deiimlerin alglanan adaletini, bireylerin stleriyle, alma arkadalaryla ve sosyal bir sistem olarak rgtle ilikilerini ieren bir kavram olarak tanmlamlardr. Yldrm (2007) rgtsel adaleti, rgtlerde ortaya kan dl ve cezalarn nasl ynetileceine, datlacana dair kurallar ve sosyal normlar olarak tanmlamlardr. Bu kurallar ve sosyal normlar ise, dl ve cezalarn nasl datlacan, baz datm kararlarnn nasl alndn gsteren ileme ve kiileraras uygulamalara ilikin kurallar ve normlardr. akmaka (2005) gre rgtsel adalet; rgtsel kaynaklarn (dl, ceza) datmnn, bu datm kararlarn belirlemede kullanlan prosedrlerin ve bu prosedrlerin yrtlmesi srasnda gerekleen kiiler aras davranlarn nasl olmas gerektii ile ilgili kurallar ve sosyal normlar btndr. Tekleab ve ark. (2005) almalarnda rgtsel adalet ile rgtsel ballk, rgtsel vatandalk davran, is memnuniyeti arasndaki iliki ve bu iliki srecinde yaanan aksamalarn alanlarn adalet alglar zerindeki etkilerini tartmlardr.

rgtsel adalet bu aratrmada Sabanc rgtsel Adalet lei, Amirlerle likiler Alt Testi kullanlarak llmtr (Wasti, 2000). rgtsel adalet alt testinin kategorileri; amirlerle ilikiler ve alanlarla ilikiler olarak iki ana balk altnda toplanmtr. Amirlerle ilikiler, amirlerin rgt iindeki davran ve tutumlar zerine younlarken; alanlarla ilikiler, rgt iinde alanlarn birbirleriyle gerekletirmi olduklar davran ve tutumlar zerine younlar.

3.5. rgtsel Ballk Kavram rgtsel ballk, bireyin kurumsal ama ve deerleri kabul etmesi, bu amalara ulalmas ynnde aba sarf etmesi ve kurum yeliini devam ettirme arzusudur. Bylece rgtsel ballkta temel olarak su faktrler zerinde durulmaktadr: rgtn ama ve deerlerine gnlden inan ve bunlar kabulleni; rgtten yana her eyini ortaya koymaya gnll olma ve son olarak da rgtn bir yesi olarak kalma noktasnda son derece gl bir irade ortaya koyma (Swailes, 2002: 159). rgtsel balln hem rgtler hem de alanlar asndan nemli yararlar bulunmaktadr. alanlar arasnda yksek oranda rgtsel balla ulamak rgtlerin nemli ynetsel amalar arasnda yer almaktadr (Tan/Akhtar, 1998: 310). alanlar rgte balayacak pek ok etmen olmakla birlikte; cret, prim gibi maddi karlar, rgtsel kltr ve liderlik, zel yasam is yaam arasndaki denge, bireysel zellikler, genel ynetim politikalar, iyerindeki eitim ve gelime olanaklar gibi konular bu noktada nemli olmaktadr (Stum, 1999: 6). Duygusal ballk, insanlar rgte duygusal olarak balayan ve bu rgtn yesi olmaktan dolay memnun olmalarn salayan, bireysel ve rgtsel deerler arasndaki bir uzlamadan ortaya kar (Wiener, 1982: 423-424). Duygusal ballk kiilik zellikleri ve ise ilikin faktrlerle ilgili tutumsal bir olgudur ve rgtsel hedefleri destekleme ynnde alanlarn gnlll esasna dayanr (Mir vd., 2002: 190). Whyte ar balln tehlikelerini dile getirdii "rgt insan" adl almasnda, rgtsel insan sadece rgtte igren deil, ayn zamanda rgte ait olan kii olarak tanmlamaktadr. rgt insan grubu, yaratclk kayna olarak grrken ayn zamanda, bir yere ait olma duygusunun kendisinin nihai gereksinimi olduuna inanmaktadr (l, 2009). Bu bakmdan rgtsel ballk, kiinin bir ihtiyacdr ve toplumsal yaamnn her alannda bu ihtiyac gidermek iin alr. rgtsel ballk ile ilgili birok aratrma yaplmtr. Bu aratrmalardan en ok kabul grenleri ise Becker (1960), Etzioni (1961), Kanter (1968), Mowday, Steers ve Porter (1979), OReilly ve Chatman (1986) ve Allen ve Meyer (1990) dir. Yaplan yeni birok aratrmada da bu aratrmaclarn yaptklar snflandrmalar kullanlmtr (Ko,2009, s.202). grenlerin adalet alglarnn onlarn balklar zerine olan etkisinin belirlenmesi rgtler iin byk nem arz etmektedir. nk igrenlerin adil olunmadn dnd bir rgte kendisini bal hissetmesi kendisini rgtle zdeletirmesi mmkn olmayacaktr. Balln dk olmas rgt her an terk etmeye hazr bireyleri ifade etmektedir. Bu durum rgtte igren devrinin artmasna dolays ile verimliliin dmesine neden olmaktadr. Yaplan aratrmalar rgtsel adalet ile rgtsel ballk arasnda anlaml ilikiler olduunu gstermektedir. rnein Roberts ve arkadalar(1999) yaptklar alma sonucunda rgtsel adalet ile rgtsel ballk arasnda pozitif bir iliki belirlemilerdir. Nitekim bu kapsamda Folger ve Konovsky (1989), McFarlin ve Sweeney (1992), Sweeney ve McFarlin (1997), Martin ve Bannet (1996)in almalarnda da rgtsel ballk ve rgtsel adalet arasnda pozitif ve anlaml ilikiler olduu tespit edilmitir. Yaplan baz aratrmalarda

rgtsel ballk ve rgtsel adaletin dier deikenlerle etkileimleri de incelenmitir. Nasurdin (2005) psikolojik szlemelerin rgtsel ball etkiledii ve bu etkide rgtsel adaletin ilikili olduunu belirlemitir. Bu etkileim sayesinde yaratc renmenin gerekletii tespit edilirken, duygusal ballkla datm adaleti ve ilem adaleti arasnda pozitif ve anlaml ilikiler olduu grlmtr. Mevcut aratrmalardan grld gibi alanlarn altklar kurumun adil olduuna ilikin alglamalar onlarn ilerine olan ballklarn artrabilmektedir. Kdem ve pozisyon kdemleri ile rgte ballk deikenleri arasnda istatistiksel olarak anlaml bir iliki bulunmamaktadr (rpan, 1999). Fakat Polatn (2005) hemireler zerine yapt aratrmaya gre hemirelerin rgte duygusal ballklarnn kdemlerine, mesleki deneyimlerine, yaslarna ve eitim dzeylerine gre farkllk gstermektedir. Benzer ekilde Culversonn (2002) yapt aratrmann sonucunda igrenin rgtte bulunma sresinin onun rgte balln nemli derecede etkiledii grlmtr. Kdem, igrenlerin rgte yapm olduklar yatrmlarn bir gstergesi olarak ele alnmtr. Kdem arttka igrenin alt rgte yapt yatrmlarn ve abann artaca varsaylr (rpan, 1999). Buchanana gre, kiinin rgtteki ilk yl, almsa hayatnda nemli bir yere sahiptir. nk rgtteki ilk alma yl, rgtn onun gereksinimlerini karlayp karlamayacan anlamasna yardmc olur. ki ve drdnc yllar arasnda kii, kariyerini gelitirmeye alr ve rgtte baarsz olacana dair korkular vardr. rgtteki besinci yldan sonra olgunluk aamas gelir ve kiinin ball bu dnemde daha youndur (etin, 2006b). Kdem ve duygusal ballk arasndaki iliki, zamanla rgte gl bir duygusal ballk gelitirmeyen kiilerin rgtten ayrlmay setikleri gereini yanstabilir (Gltekin, 2004). Meyer, Allen, & Smithe (1993) gre, igrenlerin zamanla daha olgun hale gelmesi ve rgtteki deneyimlerinin artmas sonucu olarak igrenler daha ileri yaslarda rgte kars gl bir duygusal ballk duyarlar. Morris ve arkadalar ise daha gen igrenlerin, kariyere balamak iin yksek derecede gdlenmi olduklar ve deiimin stesinden gelebildikleri iin daha yasl igrenlere gre daha fazla rgte bal olduklar grsn aktarrlar (Culverson, 2002). Ayn gre gre, daha yasl igrenler deiimden dolay yapsal istikrarszlk meydana geldiinde sk sk hayal krkl yasadklarndan daha az rgte baldrlar. Kacmar, Carlson, & Brymere gre, kiinin yas ilerledike alternatif is imkanlar azalmakta, bu nedenle alt rgtne daha fazla ballk gsterebilmektedir. Ayrca, bu balln altnda uzun bir sre ayn rgtte alan kiinin o rgtn kltrn ve deerlerini benimsemesi ve rgtten ayrlmas durumunda yeni rgtnn deerlerine uyum salamann g olmas gerei yatar (Nal, 2003). rpana (1999) gre, yas ile rgte ballk deikenleri arasnda istatistiksel olarak anlaml bir iliki bulunmamaktadr. Ya faktr, ballkta dorudan farkllklara neden olmamaktadr (Culverson, 2002). Culversonn (2002) aratrmasnn sonularna gre, cinsiyet faktr ballkta dorudan farkllklara neden olmamaktadr. etin (2006b) de cinsiyet deikeni asndan akademik personelin rgtsel ballk dzeyleri arasnda 90 nemli bir fark saptamamtr.

3.6. Demografik zellikler le rgtsel Ballk likisi rgtsel ballk, rgtn ama ve deerlerine gnlden inan ve bunlar kabulleni; rgtten yana her eyini ortaya koymaya gnll olma ve son olarak da rgtn bir yesi olarak kalma noktasnda son derece gl bir irade ortaya koyma (Swailes, 2002: 159) olarak aklanabilir. rgtsel ballk hem rgtlere hem de alanlara yarar salar (Tan/Akhtar, 1998: 310). alanlar rgte balayacak pek ok etmen olmakla birlikte; cret, prim gibi maddi karlar, rgtsel kltr ve liderlik, zel yasam i yaam arasndaki denge, bireysel zellikler, genel ynetim politikalar, iyerindeki eitim ve gelime olanaklar gibi konular bu noktada nemli olmaktadr (Stum, 1999: 6). Cinsiyet ile duygusal ballk arasnda hibir iliki bulunmamaktadr (Suliman/Iles, 2000: 415-416). Yaplan aratrmalara gre kadn personelin erkek personele gre rgte daha fazla bal olduklar grlmtr (Mcclurg: 1999: 16). tatmini ile rgtsel ballk arasnda gl bir iliki bulunmaktadr (Fletcher/Williams, 1996: 174; Ketchand/Strawser, 2001: 236). tatminin artmas rgtsel ballkta da bir arta neden olmutur (Testa, 2001: 233). Cinsiyet deikeninin i tatmininde bir etken olmasna ramen hangi cinsin daha ok tatmin salad konusunda tutarsz sonular bulunmaktadr (Ba ve Ard, 2005). Hulin ve Smith (1964: 88-92), yaptklar aratrmada, kadnlarn erkeklere oranla daha az tatmin elde ettiklerini saptamlardr. ve meslek faktrlerini sabit tutmak kouluyla, henz kadn alanlarn m yoksa erkek alanlarn m ilerinden daha fazla tatmin saladklarn gsteren tutarl bir kant bulunmamaktadr (Korman, 1978: 179). Aratrmada cinsiyetin i tatmini ve rgtsel ballk ilikisindeki yeri incelenmitir. Bu nedenle cinsiyet artl deiken olarak alnarak iki deiken arasndaki ilikiyi etkiledii savunulmutur. Bunun nedeni cinsiyetin i tatmini ve rgtsel ballk almalarnda tutarl ve kesin bir yerinin olmayndan duyulan eksikliktir. rgtsel ballk, bireyin kurumsal ama ve deerleri kabul etmesi, bu amalara ulalmas ynnde aba sarf etmesi ve kurum yeliini devam ettirme arzusudur. Bylece rgtsel ballkta temel olarak u faktrler zerinde durulmaktadr: rgtn ama ve deerlerine gnlden inan ve bunlari kabulleni; rgtten yana her eyini ortaya koymaya gnll olma ve son olarak da rgtn bir yesi olarak kalma noktasnda son derece gl bir irade ortaya koyma (Swailes, 2002: 159). rgtsel balln hem rgtler hem de alsanlar asndan nemli yararlari bulunmaktadr. alanlar arasinda yksek oranda rgtsel balla ulamak rgtlerin nemli ynetsel amalar arasnda yer almaktadr (Tan/Akhtar, 1998: 310). alanlar rgte balayacak pek ok etmen olmakla birlikte; cret, prim gibi maddi karlar, rgtsel kltr ve liderlik, zel yaam i yaami arasindaki denge, bireysel zellikler, genel ynetim politikalari, iyerindeki eitim ve gelime olanaklari gibi konular bu noktada nemli olmaktadr (Stum, 1999: 6). rgtsel balln bireysel zelliklerle ilikisi pek ok aratrmaya konu olmutur. Yaplan aratrmalarda; bayan personelin baylara gre (Mcclurg: 1999: 16); daha dk eitimlilerin eitimlilere gre (Allen/Meyer, 1990: 9; Mcclurg, 1999: 16), yali personelin genlere gre, rgtte uzun yllar geiren personelin yeni olanlara gre, evlilerin bekarlara gre (Benkhoff, 1997: 114; ) rgte daha fazla bagl olduklar grlmtr. Ancak bu tr demografik faktrlerle rgtsel ballk arasndaki ilikinin ok gl ve tutarli olduunu

sylemek de ok doru deildir. Nitekim bu faktrlerin bazlar rgtsel ballk dnda grevdeki stat ya da iin nitelii gibi baka faktrlerden de etkilenebilmektedir. Sonuta bu demografik faktrlerle rgtsel ballk arasndaki ilikinin dolayli olduu ve (rgtsel deerlerle dller kontrol altna alndnda) ortadan kalkt sylenebilir (Meyer/Allen, 1991: 69). Yaplan pek ok arastrmada rgtsel balln eitli ynleri ve deiik konularla ilikileri zerinde durulmutur. Bu alsmalarda rgtsel ballkla ilikili olarak; verimlilikteki arti, personel istikrari, devamsizlik orani, i tatmini ve rgtsel yurttalik gibi konulara deinilmitir. Szgelimi, rgtsel ballk ile; rgtsel yurttalik davran (Alotaibi, 2001: 368; Feather/Rauter, 2004: 81), alsma koullarnn tatmini (Brewer, 1996: 26), kiisel faktrler (McNeese-Smith, 2001; 177), rgtsel destek (Cheung, 2000: 135) arasinda anlamli bir iliki vardir. rgtlerde igrenlerin abalarn destekleyen ve motive olmalarn salayan faktrlerden biri de uygulamalarn adil olduuna inanmalardr (Tremen, 2001,s.79). alma ortamnda adaletin roln tanmlamak iin "rgtsel adalet" olarak adlandrlan yeni bir kavram kullanlmaya balanmtr (Yldrm, 2007, s.256). Moorman (1991,845) rgtsel adaleti alma alanlar ile direkt ilgili olan adaleti aklayan bir terim olarak tanmlarken. zkalp ve Krel (2004) ise rgt iinde sosyal ya da ekonomik olarak gerekleen tm karlkl deiimlerin alglanan adaletini, bireylerin stleriyle, alma arkadalaryla ve sosyal bir sistem olarak rgtle ilikilerini ieren bir kavram olarak tanmlamlardr. Yldrm (2007) rgtsel adaleti, rgtlerde ortaya kan dl ve cezalarn nasl ynetileceine, datlacana dair kurallar ve sosyal normlar olarak tanmlamlardr. Cinsel ayrmclk ve taciz davranlarna maruz kalan kadn alanlarnda rtlerinin adaletsiz olduunu anlamalar beklenir. Ayn ekilde altklar kurumun bu davranlara msamaha gsteren bir ortama ya da kltre sahip olduunu dnen kadnlarn rgtlerini daha adaletsiz alglayacaklar ngrlmektedir.

4. METOD 4.1. Aratrmann Deikenleri Bamsz deikenler; rgtsel Adalet, Tatmini, Kdem ve Ya. artl deiken; Cinsiyet. Baml Deiken; rgtsel Ballk.

4.1.1. Aratrma Modeli

Aratrma modelleri aadaki gibidir:

Independent Variables (Bamsz Deikenler)

Dependent Variable (Baml Deiken)

rgtsel Adalet Tatmini rgtsel Ballk Kdem Ya

Conditional Variable (artl Deiken)

Cinsiyet

Tablo 1a. Aratrma Modeli.

Independent Variable (Bamsz Deiken)

Dependent Variable (Baml Deiken)

Tatmini

sel Tatmin Dsal Tatmin

rgtsel Ballk

Tablo 1b. Aratrma modeli.

Independent Variable (Bamsz Deiken)

Dependent Variable (Baml Deiken)

rgtsel Ballk rgtsel Adalet

Davransal Gstergeler

Amirlerle likiler alanlarla likiler

Duygusal Gstergeler Ekonomik Gstergeler

Sosyal Gstergeler

alanlarn Kiiliine Ait Gstergeler

Tablo 1c. Aratrma modeli.

4.1.2. Aratrma Hipotezleri

H1: Kdem kategorileri rgtsel ballk ortalamalar birbirinden farkldr. H0: Kdem kategorileri rgtsel ballk ortalamalar eittir.

H2: Ya ile rgtsel ballk arasnda doru orantl bir iliki vardr. H0: Ya ile rgtsel ballk arasnda iliki yoktur.

H3: Kadnlarn rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki iliki, erkeklerin rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikiden daha gldr. H0: Kadnlarn rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki iliki, erkeklerin rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikiyle eit derecededir.

H4: Erkeklerin i tatminlerinin rgtsel ballklarna etkisi, kadnlarn i tatminlerinin rgtsel ballklarna etkisinden daha fazladr. H0: Erkeklerin i tatminlerinin rgtsel ballklarna etkisiyle kadnlarn i tatminlerinin rgtsel ballklarna etkisi eittir.

H5: tatmini ile rgtsel ballk arasnda doru orantl bir iliki vardr. H0: tatmini ile rgtsel ballk arasnda iliki yoktur.

H6: sel tatmin ile rgtsel ballk arasnda doru orantl bir iliki vardr. H0: sel tatmin ile rgtsel ballk arasnda doru orantl bir iliki yoktur.

10

H7: rgtsel adalet kategorilerinden alanlarla ilikiler alt kategorisi ile rgtsel ballk kategorilerinden sosyal gstergeler alt kategorisi arasnda doru orantl bir iliki vardr. H0: rgtsel adalet kategorilerinden alanlarla ilikiler alt kategorisi ile rgtsel ballk kategorilerinden sosyal gstergeler alt kategorisi arasnda doru orantl bir iliki yoktur.

H8: rgtsel adalet kategorilerinden amirlerle ilikiler alt kategorisi ile rgtsel ballk kategorilerinden ekonomik gstergeler alt kategorisi arasnda doru orantl bir iliki vardr. H0: rgtsel adalet kategorilerinden amirlerle ilikiler alt kategorisi ile rgtsel ballk kategorilerinden ekonomik gstergeler alt kategorisi arasnda doru orantl bir iliki yoktur.

H9: Kadnlarn rgtsel ballk puan ortalamas, erkeklerin rgtsel ballk puan ortalamasndan daha yksektir. H0: Kadnlarn rgtsel ballk puan ortalamas, erkeklerin rgtsel ballk puan ortalamasna eittir.

H10: Erkeklerin i tatmini puan ortalamas, kadnlarn i tatmini puan ortalamasndan daha yksektir. H0: Erkeklerin i tatmini puan ortalamas, kadnlarn i tatmini puan ortalamasna eittir.

H11: Kadnlarn rgtsel adalet puan ortalamas, erkeklerin rgtsel adalet puan ortalamasndan yksektir. H0: Kadnlarn rgtsel adalet puan ortalamas, erkeklerin rgtsel adalet puan ortalamasndan yksektir.

4.2. Aratrma Evreni Ve rneklemi Anketi 28i kadn 35i erkek toplam 63 kii cevaplamtr. Tm anketler aratrma srecine dahil edilmitir. Kiiler rastgele bamsz bir ekilde seilmitir. 29 kii Gayrimenkul Deerleme irketinden, 5 kii at zolasyon irketinden ve 29 kii de stanbul, Bursa ve Kocaeli Serbest alma Alanlarndan gnll bir ekilde ankete katlmlardr.

11

4.3. lekler Ve Uygulama

Aratrma deikenleri lmek iin evrensel geerlilii olan testlerden yararlandk. rgtsel adalet deikeni, Sabanc rgtsel Adalet lei, Amirlerle likiler Alt testi (Wasti, 2000) (EK-1) kullanlarak llmtr. tatmini deikeni, Minessota Tatmini lei (EK-2) kullanlarak llmtr. Kdem, ya ve cinsiyet deikenleriyle ilgili sorular anket formunda yer almaktadr. Kdem deikeni kategorik bir biimde sorulmutur. Cinsiyet kadn ve erkek olmak zere iki kategori biiminde sorulmutur. Ya deikenini kiinin doldurulmas istenmitir. rgtsel ballk sorular aratrmay yrten proje ekibi tarafndan oluturulmutur. Anket ncesi kiilere: letmesine bal olan bir kii sizce nasl davranr/dnr? emik sorusu sorulmutur. Cevaplar nda 5 farkl rgtsel ballk kategorisi ortaya kmtr. Bu kategorilere emik soruya verilen cevaplardan elde edilen elementler yerletirilmitir. Bu aratrmaya gre rgtsel ballk kategorileri 5 tanedir. Bu kategoriler: 1)Davransal Gstergeler, 2)Duygusal Gstergeler, 3)Ekonomik Gstergeler, 4)Sosyal Gstergeler ve 5)alanlarn Kiiliine Ait Gstergelerdir.

rgtsel Ballk

Davransal Gstergeler Ekonomik Gstergeler

Duygusal Gstergeler

Sosyal Gstergeler

alanlarn Kiiliine Ait Gstergeler

Tablo 2. rgtsel Ballk Kategorileri.

rgtsel ballk anket sorular, rgtsel ballk kategorilerinden elde edilen sorulardan ve Meyer Ve Allen rgtsel Ballk lei (Al, 2007) (EK-3) sorularndan olumaktadr. Ankette 5li Likert lei kullanlmtr. Uygulama, 12.11.2011 30.12.2011 tarihleri arasnda yaplmtr.

12

SORULAR * Yaptm ii seviyorum. * Bu iyerinin bir alan olmaktan menunum. * Mesleimin geri kalan ksmn bu iyerinde geirmekten ok mutluluk duyarm. * Bu iyerinin problemlerinin sanki benim kendi problemlerimmi gibi hissediyorum. * Bu iyeri benim iin ok byk kiisel anlam ifade ediyor. * alma hayatmn geri kalan ksmn bu iyerinde geirebilirim. * u anki iverenimle almaya devam etmek iin hibir zorunluluk hissetmiyorum. * u an bu iyerini braksam ululuk duyarm. * yerimin kurallarn dikkate almam * yerinde planl davranmaya zen gsteririm * yerinde belirtilen kurallara uygun davranrm * altm iyerinde aldm cret almalarm katk salyor. * yerim iin yaratc dnmeye nem veririm * u anda bu iyerinde almaya devam etmek benim iin bir istek olduu kadar bir gereklilik de * Benim iin daha avantajl bile olsa u an bu iyerini terk etmenin doru bir hareketolduunu dnmyorum. * alma ortamnda olumsuz bir davran ger sebebini merak ederim. * alma arkadalarma gvenirim. *u anda iyerimden ayrlmaya karar versem hayatmdaki pek ok ey aksard. * yeride kendimi gerekletirdiimi hissediyorum * yerimde altm konulara prof. yaklarm * Bu iyerine kendimden bu kadar ok ey vermemi olsaydm baka bir yerde almay dnebilirdim. * Bu iyerine ok ey borluyum.

KATEGOR

KAYNAK Emik

DUYGUSAL GSTERGELER

Meyer Ve Allen lei

DAVRANISAL GSTERGELER

Emik

Emik EKONOMK GSTERGELER

Meyer Ve Allen lei

Emik SOSYAL GSTERGELER

Meyer Ve Allen lei

Emik ALIANLARIN KLNE AT GSTERGELER

Meyer Ve Allen lei

Tablo 3. rgtsel Ballk anket sorular, soru kategorileri ve kaynaklar.

13

4.4. Veri Analizi Veriler IBM SPSS ver. 19.0 ile test edilmitir. Independent Samples T Test, One Way ANOVA, Bivariate Correlations ve Linear Regression testleri uygulanmtr.

4.5. Bulgular H1: Kdem kategorileri rgtsel ballk ortalamalar birbirinden farkldr. H0: Kdem kategorileri rgtsel ballk ortalamalar eittir.

rgtsel Ballk F Gruplar Aras ,849

ANOVA sig. ,500

Tablo 4. Kdem Kategorileri rgtsel Ballk Puan Ortalamas Varyans Analizi (ANOVA).

Yorum: Kdem kategorileri rgtsel ballk puan ortalamalar eittir. (p> .05) H1 red, H0 kabul.

H2: Ya ile rgtsel ballk arasnda doru orantl bir iliki vardr. H0: Ya ile rgtsel ballk arasnda doru orantl bir iliki yoktur.
Ortalama Ya rgtsel Ballk Tablo 5. Tanmsal tablo. 31,37 3,87 S.S. 9,255 ,51 63 N

14

rgtsel Ballk ile Ya arasndaki iliki incelenmitir.

Ya Pearson Correlation sig. (iki ulu) Pearson Correlation sig. (iki ulu) Tablo 6. Korelasyon tablosu. ,249 ,049 1

rgtsel Ballk ,249 ,049 1

Ya

rgtsel Ballk

Yorum: Ya ile rgtsel ballk arasnda doru orantl ve istatistiksel adan dk derecede anlaml bir iliki vardr. (p< .05) H0 red, H1 kabul. Yan rgtsel ballk deikeniyle ne derecede ilikili olduunu renebilmek iin Linear Regression testi yaplmtr:

Model zeti:
zet R R Square Sig F ,049 Ya ,249 ,062 Tablo 7. Regresyon bamsz deiken zeti.

Ya: % 24,9 m: % 75,1

Regresyon Analizi zeti:

Coefficients Model B t sig. (constant) 3,445 15,296 0,000 Ya ,014 2,008 ,049 Tablo 8. Ya deikeniyle ilgili deerler.

rgtsel Ballk %100 Tablo 9. rgtsel Ballk grafii.

Y=m+b*x rgtsel Ballk = 3,445 + 0,014 * Ya Tablolara ve denkleme gre; Ya deikeni rgtsel ballk deikeninin % 24,9unu oluturuyor. Geriye kalan 75,1lik ksm ise farkl deikenler tarafndan oluturuluyor.

15

H3: Kadnlarn rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki iliki, erkeklerin rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikiden daha gldr. H0: Kadnlarn rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki iliki, erkeklerin rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikiyle eit derecededir.

A. Kadnlarn rgtsel Adalet ortalamalar ile rgtsel Ballk ortalamalar zet tablosu.
Ortalama rgtsel Adalet rgtsel Ballk Tablo 10. Tanmsal tablo. ,75 ,90 S.S. ,56 ,67 28 N

Ha: Kadnlarn, rgtsel Adaletleriyle rgtsel Ballklar arasnda iliki vardr. Ha0: Kadnlarn, rgtsel Adaletleriyle rgtsel Ballklar arasnda iliki yoktur.
rgtsel Adalet rgtsel Adalet Pearson Correlation sig. (iki ulu) rgtsel Ballk Pearson Correlation sig. (iki ulu) Tablo 11. Korelasyon tablosu. ,633 0,000 1 rgtsel Ballk ,633 0,000 1

Yorum: Kadnlarn rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasnda doru orantl ve istatistiksel adan yksek derecede anlaml bir iliki vardr. (p< .05) Ha0 red, Ha kabul.

16

B. Erkeklerin rgtsel Adalet ortalamalar ile rgtsel Ballk ortalamalar zet tablosu.
Ortalama rgtsel Adalet rgtsel Ballk Tablo 12. Tanmsal tablo. ,97 ,01 S.S. ,45 ,72 35 N

Hb: Erkeklerin, rgtsel Adaletleriyle rgtsel Ballklar arasnda iliki vardr. Hb0: Erkeklerin rgtsel Adaletleriyle rgtsel Ballklar arasnda iliki yoktur.
rgtsel Adalet rgtsel Adalet Pearson Correlation sig. (iki ulu) rgtsel Ballk Pearson Correlation sig. (iki ulu) Tablo 13. Korelasyon tablosu. ,624 0,000 1 rgtsel Ballk ,624 0,000 1

Yorum: Erkeklerin rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasnda doru orantl ve istatistiksel adan yksek derecede anlaml bir iliki vardr. (p< .05) Hb0 red, Hb kabul. Test sonularna gre; kadnlarn rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikiyle, erkeklerin rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikinin eit derecede olduu gzlenmitir. Bu durumda genel hipotezin yani H3 n reddi, genel H0n kabul kabul edilmektedir. Kadnlarn rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikinin gll (r = .63) erkeklerin rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikinin gllk (r = .62) seviyesinde neredeyse eit kmtr. Bu durumda cinsiyetin rgtsel ballk ile rgtsel adalet ilikisinde tam artl deiken olduu sylenemez.

17

H4: Erkeklerin i tatminleriyle rgtsel ballklar arasndaki iliki, kadnlarn i tatminleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikiden daha gldr. H0: Erkeklerin i tatminleriyle rgtsel ballklar arasndaki iliki, kadnlarn i tatminleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikiyle eit derecededir.

A. Erkeklerin Tatmini ortalamalar ile rgtsel Ballk ortalamalar zet tablosu.

Ortalama Tatmini rgtsel Ballk Tablo 14. Tanmsal tablo. 3,97 3,77 S.S. ,45 ,63 35 N

Ha: Erkeklerin Tatminleriyle rgtsel Ballklar arasnda iliki vardr. Ha0: Erkeklerin Tatminleriyle rgtsel Ballklar arasnda iliki yoktur.
Tatmini Tatmini Pearson Correlation sig. (iki ulu) rgtsel Ballk Pearson Correlation sig. (iki ulu) Tablo 15. Korelasyon tablosu. ,590 0,000 1 rgtsel Ballk ,590 0,000 1

Yorum: Erkeklerin i tatminleriyle rgtsel ballklar arasnda doru orantl ve istatistiksel adan yksek derecede anlaml bir iliki vardr. (p< .05) Ha0 red, Ha kabul.

18

B. Kadnlarn Tatmini ortalamalar ile rgtsel Ballk ortalamalar zet tablosu.

Ortalama Tatmini rgtsel Ballk Tablo 16. Tanmsal tablo. 3,75 3,66 S.S. ,56 ,47 28 N

Hb: Kadnlarn Tatminleriyle rgtsel Ballklar arasnda iliki vardr. Hb0: Kadnlarn Tatminleriyle rgtsel Ballklar arasnda iliki yoktur.
Tatmini Tatmini Pearson Correlation sig. (iki ulu) rgtsel Ballk Pearson Correlation sig. (iki ulu) Tablo 17. Korelasyon tablosu. ,636 0,000 1 rgtsel Ballk ,636 0,000 1

Yorum: Erkeklerin rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasnda doru orantl ve istatistiksel adan yksek derecede anlaml bir iliki vardr. (p< .05) Hb0 red, Hb kabul. Test sonularna gre; erkeklerin i tatminleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikiyle, kadnlarn i tatminleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikinin eit derecede olduu gzlenmitir. Bu durumda genel hipotezin yani H4n reddi, genel H0n kabul kabul edilmektedir. Fakat kadnlarn rgtsel adalet puan ortalamalar ile rgtsel ballk puan ortalamalar arasndaki ilikinin gll (r = .63) erkeklerin rgtsel adalet puan ortalamalarnn ile rgtsel ballk puan ortalamalarnn arasndaki ilikinin gllnden (r = .59) daha yksek kmtr. Bu durumda cinsiyetin rgtsel ballk ile i tatmini ilikisinde tam artl deiken olduu sylenemez. Ancak grld gibi kadnlarn ilikinin gcn arttrd yorumu yaplabilir.

19

H5: tatmini ile rgtsel ballk arasnda doru orantl bir iliki vardr. H0: tatmini ile rgtsel ballk arasnda bir iliki yoktur.
Ortalama rgtsel Ballk Tatmini Tablo 18. Tanmsal tablo 3,87 3,72 S.S. ,51 ,56 63 N

rgtsel Ballk ile Tatmini arasndaki iliki incelenmitir.

rgtsel Ballk rgtsel Ballk Pearson Correlation sig. (iki ulu) Tatmini Pearson Correlation sig. (iki ulu) Tablo 19. Korelasyon tablosu. ,595 0,000 1 Tatmini ,595 0,000 1

Yorum: tatminiyle rgtsel ballk arasnda doru orantl ve istatistiksel adan yksek derecede anlaml bir iliki vardr. (p< .05) H0 red, H5 kabul.

H6: sel tatmin ile rgtsel ballk arasnda doru orantl bir iliki vardr. H0: sel tatmin ile rgtsel ballk arasnda bir iliki yoktur.

Ortalama sel Tatmin rgtsel Ballk Tablo 20. Tanmsal tablo. 3,74 3,87

S.S. ,61 ,51

63

20

rgtsel Ballk ile sel Tatmin arasndaki iliki incelenmitir.

sel Tatmin Pearson Correlation sig. (iki ulu) Pearson Correlation sig. (iki ulu) Tablo 21. Korelasyon tablosu. ,426 ,001 1 rgtsel Ballk ,426 ,001 1

sel Tatmin

rgtsel Ballk

Yorum: sel tatminle rgtsel ballk arasnda doru orantl ve istatistiksel adan dk derecede anlaml bir iliki vardr. (p< .05) H0 red, H6 kabul.

H7: rgtsel adalet kategorilerinden alanlarla ilikiler alt kategorisi ile rgtsel ballk kategorilerinden sosyal gstergeler alt kategorisi arasnda doru orantl bir iliki vardr. H0: rgtsel adalet kategorilerinden alanlarla ilikiler alt kategorisi ile rgtsel ballk kategorilerinden sosyal gstergeler alt kategorisi arasnda bir iliki yoktur.
Ortalama alanlarla likiler Sosyal Gstergeler Tablo 22. Tanmsal tablo. 3,94 3,85 S.S. ,85 ,60 63 N

21

Sosyal Gstergeler ile alanlarla likiler arasndaki iliki incelenmitir.

alanlarla likiler Pearson Correlation sig. (iki ulu) Pearson Correlation sig. (iki ulu) Tablo 23. Korelasyon tablosu. ,615 0,000 1 Sosyal Gstergeler ,615 0,000 1

alanlarla likiler

Sosyal Gstergeler

Yorum: alanlarla ilikilerle sosyal gstergeler arasnda doru orantl ve istatistiksel adan yksek derecede anlaml bir iliki vardr. (p< .05) H0 red, H7 kabul.

H8: rgtsel adalet kategorilerinden amirlerle ilikiler alt kategorisi ile rgtsel ballk kategorilerinden ekonomik gstergeler alt kategorisi arasnda doru orantl bir iliki vardr. H0: rgtsel adalet kategorilerinden amirlerle ilikiler alt kategorisi ile rgtsel ballk kategorilerinden ekonomik gstergeler alt kategorisi arasnda bir iliki yoktur.

Ortalama Amirlerle likiler Ekonomik Gstergeler Tablo 24. Tanmsal tablo. 3,96 3,87

S.S. ,74 ,64

63

22

Ekonomik Gstergeler ile Amirlerle likiler arasndaki iliki incelenmitir.

Amirlerle likiler Pearson Correlation sig. (iki ulu) Ekonomik Gstergeler Pearson Correlation sig. (iki ulu) Tablo 25. Korelasyon tablosu. ,431 0,000 1 Ekonomik Gstergeler ,431 0,000 1

Amirlerle likiler

Yorum: Ekonomik gstergeler puan ortalamalar ile amirlerle ilikiler puan ortalamalar arasnda doru orantl ve istatistiksel adan dk derecede anlaml bir iliki vardr. (p< .05) H0 red, H8 kabul.

H9: Kadnlarn rgtsel ballk puan ortalamas, erkeklerin rgtsel ballk puan ortalamasndan daha yksektir. H0: Kadnlarn rgtsel ballk puan ortalamas, erkeklerin rgtsel ballk puan ortalamasna eittir.
Baml Deiken rgtsel Ballk Ortalama Kadn Erkek 3,75 3,97 S.S. Kadn ,56 Erkek ,45 t -1,751 sig. ,085

Tablo 26. Bamsz iki rneklemli T testi.

Yorum: Kadnlarn rgtsel ballk puan ortalamalar ile erkeklerin rgtsel adalet puan ortalamalar arasnda istatistiksel adan anlaml fark yoktur. (p> .05) H9 red, H0 kabul.

H10: Erkeklerin i tatmini puan ortalamas, kadnlarn i tatmini puan ortalamasndan daha yksektir. H0: Erkeklerin i tatmini puan ortalamas, kadnlarn i tatmini puan ortalamasna eittir.

23

Baml Deiken Tatmini

Ortalama Kadn Erkek 3,66 3,77

S.S. Kadn ,47 Erkek ,63

t -,753

sig. ,454

Tablo 27. Bamsz iki rneklemli T testi.

Yorum: Kadnlarn i tatmini puan ortalamalar ile erkeklerin i tatmini puan ortalamalar arasnda istatistiksel adan anlaml fark yoktur. (p> .05) H10 red, H0 kabul.

H11: Kadnlarn rgtsel adalet puan ortalamas, erkeklerin rgtsel adalet puan ortalamasndan yksektir. H0: Kadnlarn rgtsel adalet puan ortalamas, erkeklerin rgtsel adalet puan ortalamasna eittir.
Baml Deiken rgtsel Adalet Ortalama Kadn Erkek 3,9 4,01 S.S. Kadn ,67 Erkek ,72 t -,62 sig. ,532

Tablo 28. Bamsz iki rneklemli T testi.

Yorum: Kadnlarn rgtsel adalet puan ortalamas ile erkeklerin rgtsel adalet puan ortalamalar arasnda istatistiksel adan anlaml fark yoktur. (p> .05) H11 red, H0 kabul.

24

5. SONU stanbul, Bursa ve Kocaeli illerinden seilen 63 kii ile gerekletirilen Sabanc rgtsel Adalet lei, Amirlerle likiler Alt testi, Minessota Tatmini lei ve proje ekibi tarafndan oluturulan rgtsel Ballk lei ile Meyer Ve Allen rgtsel Ballk lei kullanlarak elde edilen bulgular yorumlanm ve sonular elde edilmitir: rgtlerde kdem kategorilerinin rgtsel ballk puan ortalamalar incelenmitir. Kdem kategorileri; 1-5 yl, 6-10 yl, 11-15 yl, 16-20 yl ve dier olarak belirlenmitir. Gerekletirilen Tek Ynl Varyans Analizi Testi olan ANOVA sonucuna gre; kdem kategorileri rgtsel ballk puan ortalamalar arasnda istatistiksel adan anlaml fark bulunumamtr (p> .05). Bu gzlem rpann (1999) gerekletirdii aratrma sonularn desteklemitir. Ya deikeniyle rgtsel ballk eiliminin ilikili olduu gzlenmitir. Bu sonu ya deikeni ile rgtsel ballk deikeni arasnda kurulan Korelasyon Testi ile llmtr. Ya deikeni ile rgtsel ballk arasnda istatistiksel adan dk derecede anlaml bir iliki olduu sonucuna varlmtr (p< .05, r= .24). Bu gzlem Meyer, Allen ve Smithin 1993 ylnda gerekletirdii aratrmay destekler niteliktedir. Gzlenen bu sonular nda Linear Regression Testi yaplmasna karar verilmitir. Bu test sonucunda R= ,249 kmtr. Yan rgtsel ballk deikeninin %24,9unu oluturduu gzlenmitir. B (constant)= 3,44 ve B ya= .014 sonucuna varlmtr. Ya deikeni rgtsel ballk deikeninin % 24,9unu oluturduu ve geriye kalan 75,1lik ksm ise farkl deikenler tarafndan oluturulduu sonucuna varlmtr (p< .05, rgtsel Ballk = 3,445 + 0,014 * Ya). rgtsel adalet ile rgtsel ballk arasndaki ilikinin cinsiyet faktr tarafndan etkilenip etkilenmedii incelenmitir. Bu inceleme Ynl artl Fark Hipotezi oluturularak ve Korelasyon Testlerinden yararlanlarak llmtr. Test sonularna gre; kadnlarn rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikiyle, erkeklerin rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikinin eit derecede olduu gzlenmitir. Bu durumda genel hipotezin yani H3n reddi, genel H0n kabul kabul edilmektedir. Kadnlarn rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikinin gll (r = .63) erkeklerin rgtsel adaletleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikinin gllk (r = .62) seviyesinde neredeyse eit kmtr. Bu durumda cinsiyetin rgtsel ballk ile rgtsel adalet ilikisinde tam artl deiken olduu sylenemez. tatmini ile rgtsel ballk arasndaki ilikinin cinsiyet faktr tarafndan etkilenip etkilenmedii incelenmitir. Bu inceleme Ynl artl Fark Hipotezi oluturularak ve Korelasyon Testlerinden yararlanlarak llmtr. Test sonularna gre; erkeklerin i tatminleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikiyle, kadnlarn i tatminleriyle rgtsel ballklar arasndaki ilikinin eit derecede olduu gzlenmitir. Bu durumda genel hipotezin yani H4n reddi, genel H0n kabul kabul edilmektedir. Fakat kadnlarn rgtsel adalet puan ortalamalar ile rgtsel ballk puan ortalamalar arasndaki ilikinin gll (r = .63) erkeklerin rgtsel adalet puan ortalamalarnn ile rgtsel ballk puan ortalamalarnn arasndaki ilikinin gllnden (r = .59) daha yksek kmtr. Bu

25

durumda cinsiyetin rgtsel ballk ile i tatmini ilikisinde tam artl deiken olduu sylenemez. Ancak grld gibi kadnlarn ilikinin gcn arttrd yorumu yaplabilir. tatmini deikeni ile rgtsel ballk eiliminin ilikili olduu gzlenmitir. Bu sonu ya deikeni ile rgtsel ballk deikeni arasnda kurulan Korelasyon Testi ile llmtr. tatminiyle rgtsel ballk arasnda doru orantl ve istatistiksel adan yksek derecede anlaml bir iliki olduu sonucuna varlmtr (p< .05, r= .595). Bu gzlem Tttncnn (2002: 130) aratrma sonucunu destekler niteliktedir. sel ve dsal tatmine ulaan kiilerin, rgtlerine daha bal olduklar ve rgtten ayrlma eilimlerinin daha az olduu gzlenmitir. tatmini alt kategorilerinden biri olan isel tatmin deikeni ile rgtsel ballk eiliminin ilikili olduu gzlenmitir. Bu sonu tatmini alt kategorilerinden biri olan isel tatmin deikeni ile rgtsel ballk deikeni arasnda kurulan Korelasyon Testi ile llmtr. sel tatminle rgtsel ballk arasnda doru orantl ve istatistiksel adan dk derecede anlaml bir iliki vardr (p< .05, r= .426). rgtsel adalet alt kategorilerinden biri olan alanlarla ilikiler deikeni ile rgtsel ballk kategorilerinden biri olan sosyal gstergeler deikeninin ilikili olduu gzlenmitir. Bu sonu rgtsel adalet alt kategorilerinden biri olan alanlarla ilikiler deikeni ile rgtsel ballk kategorilerinden biri olan sosyal gstergeler deikeni arasnda kurulan Korelasyon Testi ile llmtr. alanlarla ilikilerle sosyal gstergeler arasnda doru orantl ve istatistiksel adan yksek derecede anlaml bir iliki vardr (p< .05, r= .615). rgtsel adalet alt kategorilerinden biri olan amirlerle ilikiler deikeni ile rgtsel ballk kategorilerinden biri olan ekonomik gstergeler deikeni arasnda kurulan Korelasyon Testi ile llmtr. Ekonomik gstergeler puan ortalamalar ile amirlerle ilikiler puan ortalamalar arasnda doru orantl ve istatistiksel adan dk derecede anlaml bir iliki vardr (p< .05, r= .431). Kadnlarn rgtsel ballk puan ortalamalar ile erkeklerin rgtsel ballk puan ortalamalar arasndaki fark incelenmitir. Kadnlarn rgtsel ballk puan ortalamalar ile erkeklerin rgtsel adalet puan ortalamalar arasnda istatistiksel adan anlaml fark yoktur (p> .05). Yapm olduumuz lm Allen Ve Meyerin (1990) yapt aratrma sonucunu destekler niteliktedir. Kadnlar ile erkekler arasnda rgtsel ballk eilimi asndan tutarl bir fark bulunamamtr. Erkeklerin i tatmini puan ortalamalar ile kadnlarn i tatmini puan ortalamalar arasndaki fark incelenmitir. Kadnlarn i tatmini puan ortalamalar ile erkeklerin i tatmini puan ortalamalar arasnda istatistiksel adan anlaml fark yoktur (p> .05). Kadnlarn rgtsel adalet puan ortalamalar ile erkeklerin rgtsel adalet puan ortalamalar arasndaki fark incelenmitir. Kadnlarn rgtsel adalet puan ortalamas ile erkeklerin rgtsel adalet puan ortalamalar arasnda istatistiksel adan anlaml fark yoktur (p> .05).

26

5. KAYNAKLAR Adams, J. S. (1965), Inequity in Social Exchange. In L. Berkowitz (Ed.), Advancesin Experimental Social Psychology,2: 267-299. Academi, New York.

Allen N.J., Meyer J.P., (1990). The Measurement and Antecedents of Affective, Continuance and Normative Commitment to the Organization, Journal of occupational and organizational psychology, Cilt:63, Say:1, s.1-8.

Alotaibi, A.G. (2001). Antecedents of organizational citizenship behavior: a study of public personnel in kuwait, Public Personnel Management, Vol. 30, No. 3, Fall, 363376.

Ba, T., ARDI, K. (2002). Yksek retimde i tatmini ve tatminsizlii. ktisat letme ve Finans, 17, Eyll, ss.72-81.

Becker, H., (1960). Notes on the Concept of Commitment, The American Journal of Sociology, Vol.66, No.1, s.3240.

Benkhoff, B. (1997). Disentangling organizational commitment, Personnel Review, Vol. 26, No.1/2, 114-131.

Bolat, Oya nci - Bolat, Tamer (2008), Otel letmelerinde Orgutsel Ballk Ve Orgutsel Vatandaslk liskisi, Balkesir Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, Cilt 11, Say 8, s.75-94.

Brewer, Ann M. (1996). Developing commitment between managers and employees, Journal of Managerial Psychology, Vol. 11, No. 4, 24-34.

Cheung, Chau-Kiu (2000). Commitment to the organization in exchange for support from the organization, Social Behavior a nd Personality, Vol. 28, Num. 2, 125-140.

Culverson, D.E. (2002). Exploring organizational commitment following radical change: a case study within the Parks Canada Agency. A Thesis of Master of Arts in Recreation and Leisure Studies. Canada, The University of Waterloo.

akmak vg, Kadriye. Performans deerlendirme Sistemlerinde rgtsel Adalet Algs ve Bir rnek Olay almas, stanbul niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, 2005.

27

etin, M.. (2006b). The relationship between job satisfaction, occupational and organizational commitment of academics. The Journal of American Academy of Business, Cambridge, 8 (1), 78-88.

rpan, H. (1999). rgtsel grenme iklimi ve rgte bagllk iliskisi: bir alan arastrmas. Yaymlanmams Doktora Tezi. T.C. _stanbul niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits.

l, G., (2004). rgtsel Ballk Kavram ve Benzer Kavramlarla likisi, , G Endstri likileri nsan Kaynaklar Dergisi, Cilt.6, Say:(21 Nisan 2009).

Decotis, T. A. ve T. P. Summer (1987), A Path Analysis of A Model of The Antecedents and Consequences of Organizational Commitment, Human Relations, 40(7), 445470.

Donovan, M. A., Drasgow, F ., & Munson, L. J. 1998. The Perceptions of Fair Interpersonal Treatment scale: The development and validation of a measure of interpersonal Treatment in the workplace. Journal of Applied psychology, 83: 683-691.

Ergeneli, A., ERYT, M. (2001). retim elemanlarnn i tatmini: Ankarada devlet ve zel niversite karlatrmas. Hacettepe niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dergisi, 19 (2), ss.159-178.

Fletcher, C. & WILLIAMS, R. (1996). Performance management, job satisfaction and organization commitment, British Journal of Management, Vol. 7, 169-179.

Folger, R. ve M. Konovsky (1989), Effect of Procedural and Distributive Justice on Reactions to Pay Raise Decisions, Academy of Management Journal, 32, 115130.

Greenberg, J. (1990). Organizational justice: Yesterday, today, and tomorrow. Journal of Management, Vol.16, s.399-432.

Gltekin, . C. (2004). The relationship between organizational commitment and job satisfaction. Yaymlanmams Yksek Lisans Tezi. T.C. Marmara niversitesi, Sosyal Bilimler Enstits.

Hulin, C.L., SMITH, P.C. (1964). Sex differences in job satisfaction. Journal of Applied Psychology, 48 (2), pp.88-92.

28

Kanter, R.M., (1968). Commitment and Social Organizations: A Study of Commitment Mechanisms in Utopian Communities, American Sociological Review, Vol.33, No.4, s.499516.

Ketchand A.A. & STRAWSER, J.R. (2001). Multiple dimensions of organizational commitment: implications for future accounting research Behavioral Research In Accounting, Vol. 13, 221-244.

Ko, H. (2009). rgtsel Ballk ve Sadakat likisi, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt.8, Say: 28, s.200-211.

Korman, A.K. (1978). Endstriyel ve organizasyonel psikoloji. (ev: . AKHUN, C. ALKAN,) Ankara, Milli Eitim Basmevi.

Martin, C. L. ve N. Bennett (1996), The Role of Justice Judgments in Explaining The Relationship Between Job Satisfaction and Organization Commitment, Group and Organization Management, 21(1), 84104. Mcclurg, L.N. (1999). Organizational commitment in the temporary-help service industry, Journal of Applied Management Studies, Vol. 8, No. 1, 5-26. Mcfarlin, D. ve Sweeney, P. (1992), Distributive and Procedural Justice As Predictors of Satisfaction With Personal and Organizational Outcomes, Academy of Management Journal, 35, 626637. Mcneese-SMITH, D.K. (2001). A nursing shortage: building organizational commitment among nurses, Journal of Healthcare Management, Vol. 46, Num. 3, May-June, 173186. Meyer, J.P. & ALLEN, N.J. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment, Human Resource Management Review, Vol. 1, Num. 1, 61-89.

Mir, A., MIR & MOSCA, R. & JOSEPH, B. (2002). The new age employee: an exploration of changing employee organization relations, Public Personnel Management, Vol. 31, No. 2, Summer, 187-200. Moorman, R.H., (1991). Relationship Between Organizational Justice and Organizational Citizenship Behaviors: Do Fairness Perception Influence Employee Citizenship?Journal of Applied Psychology, Vol.76/6, s.845855.

29

Mowday R.T., Steers R.M., Porter L.W., (1979), The Measurement of Organizational Commitment, Journal of Vocational Behavior, Say:14, s.224-247.

Nasurdin, A. M., T. Ramayah, ve S. Kumaresan (2005), Organizational Stressors and Job Stress Among Managers: The Moderating Role of Neuroticism, Singapore Management Review, 27(2), 6379. zkalp, E., Krel, ., (2004). rgtsel Davran, Anadolu ni. Yaynlar, Eskiehir.

Roberts J. A, K. R. Coulson ve L. B. Chonoko (1999), Salesperson Perceptions of Equity and Justice and Their Impact on Organizational Commitment and Turnover, J. Mark. Theory Pract, 7(Winter), 116.

Schermeron, J. R., HUNT, J. G. and OSBORN, R. N. (1994) Management, John Willey and Sons, USA.

Schermerhorn Hunt OSBORN; Managing Organizational Behavior, John Willey&Sons Inc., USA, 1991, s. 55.

Stum, David L. (1999) Workforce commitment: strategies for the new work order, Strategy & Leadership, Vol. 27, Num. 1, Jan-Feb, 5-7.

Suliman, A. & ILES, P. (2000). Is continuance commitment beneficial to organizations? commitment-performance relationship: a new look, Journal of Managerial Psychology, Vol. 15, No. 5, 407-426.

Swailes, S. (2002). Organizational commitment: a critique of the construct anpd measures, International Journal of Management Reviews, Vol. 4, Iss. 2, 155-178.

Sweeney, P. D. ve D. B. Mcfarlin (1997), Process and Outcome: Gender Differences in The Assessment of Justice, Journal of Organizational Behavior 18(1), 8398.

imek, ., AKGEMC, T. ve ELK, A. (2003) Davran Bilimlerine Giri ve rgtlerde Davran, Nobel Yaynclk, Ankara. Vatandaslk liskisi, Balkesir Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi, Cilt 11, Say 8, s.75-94.

30

Tan, D.S.K. & AKHTAR, S. (1998). Organizational commitment and experienced burnout: an exploratory study from a chinese cultural perspective, The International Journal of Organizational Analysis, Vol. 6, No. 4, (October), 310 - 333.

Tekleab, A. G. Takeuchi R. ve Taylor M. S. (2005), Extending the Chain of Relationships Among Organizational Justice, Social Exchange, and Employee Reactions: The Role of Contract Violations, Academy of Management Journal, 48(1), 146-157.

Testa, M.R. (2001). Organizational commitment, job satisfaction, and effort in theservice environment, The Journal of Psychology, 135 (2), 226-236.

Tremen, F., (2001). renen Okul, Nobel Yaynevi, Ankara.

Ttnc, . (2000). Kr amac gtmeyen yiyecek iecek iletmelerinde i doyumunun analizi. Dokuz Eyll niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, 2 (3).

Ttnc, . (2002). Seyahat acentalarnda i tanmlama lei kapsamnda i doyumunun llmesi: zmir ili uygulamas. Anatolia: Turizm Aratrmalar Dergisi, 13 (2), ss.129-138.

Ttnc, ., EK, O. (2000). doyumunun llmesi: zmir il snrlarnda faaliyet gsteren seyahat acentalar zerine bir inceleme. Anatolia Turizm Aratrmalar Dergisi, 11, ss.124-126.

Wasti, S. Arzu (2000), rgtsel Adalet Kavram Ve Tercme Bir lein Trkede Gvenirlik Ve Geerlik Analizi, Sabanc niversitesi Ynetim Bilimleri Fakltesi, s.5

Wiener, Y. (1982). Commitment in organization a normative view, Academy of Management Review, Vol. 7, No. 3, 418-428.

Williams, L. J. ve J. T. Hazer (1986), Antecedents and Consequences of Satisfaction and Commitment in Turnover Models: A Reanalysis Using Latest Variables Structural Equation Methods, Journal of Applied Psychology, 71(2), 219231.

Yldrm, F., (2007). Doyumu ile rgtsel Adalet likisi, Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi Dergisi, Cilt.62, No.1, s.253278.

31

7. EKLER EK 1

32

EK 2

33

EK 3

34