Icaydinlatmatesisatlari

T.C.
MLL ETM BAKANLII
MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)
ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS
AYDINLATMA TESSATLARI
ANKARA 2007
Milli Eitim Bakanl tarafndan gelitirilen modller; Talim ve Terbiye Kurulu Bakanlnn 02.06.2006 tarih ve 269 sayl Karar ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda kademeli olarak yaygnlatrlan 42 alan ve 192 dala ait ereve retim programlarnda amalanan mesleki yeterlikleri kazandrmaya ynelik gelitirilmi retim materyalleridir (Ders Notlardr). Modller, bireylere mesleki yeterlik kazandrmak ve bireysel renmeye rehberlik etmek amacyla renme materyali olarak hazrlanm, denenmek ve gelitirilmek zere Mesleki ve Teknik Eitim Okul ve Kurumlarnda uygulanmaya balanmtr. Modller teknolojik gelimelere paralel olarak, amalanan yeterlii kazandrmak koulu ile eitim retim srasnda gelitirilebilir ve yaplmas nerilen deiiklikler Bakanlkta ilgili birime bildirilir. rgn ve yaygn eitim kurumlar, iletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modllere internet zerinden ulaabilirler. Baslm modller, eitim kurumlarnda rencilere cretsiz olarak datlr. Modller hibir ekilde ticari amala kullanlamaz ve cret karlnda satlamaz.
NDEKLER
AIKLAMALAR ...............................................................................................................iv GR ..................................................................................................................................1 RENME FAALYET1.................................................................................................3 1. AYDINLATMA..........................................................................................................3 1.1.Aydnlatma Linyesi....................................................................................................3 1.1.1. Tanm ...............................................................................................................3 1.1.2. Standart Kablo Kesitleri .....................................................................................3 1.2.Aydnlatma Sortisi .....................................................................................................3 1.2.1. Tanm ...............................................................................................................3 1.2.2. Standart Kablo Kesitleri .....................................................................................3 1.3. Armatrlerin eitleri ve Yaplar..............................................................................4 1.3.1. Akkor Flamanl ve Gazl Dearj Ampul Armatrleri...........................................4 1.3.2. Projektr Armatrler ..........................................................................................8 1.3.3. Acil Aydnlatma Armatrleri..............................................................................8 1.4. Ampuller...................................................................................................................9 1.4.1. Akkor Flamanl Ampuller ..................................................................................9 1.4.2. Floresan Ampuller............................................................................................11 1.4.3. Gazl Dearj Ampulleri ....................................................................................13 1.5. Anahtarlar ...............................................................................................................18 1.5.1. Tesisatn Yapm ekline Gre eitleri ............................................................18 1.5.2. Aydnlatma Tesisat Trne Gre eitleri .......................................................20 1.6. Aydnlatma Tesisat Kablosunu ekme ...................................................................25 1.6.1. lem Sras ......................................................................................................25 1.6.2. Dikkat Edilecek Hususlar .................................................................................26 1.7. Aydnlatma Tesisat Balantlarn Yapma...............................................................26 1.7.1. Buat Balantlarn Yapma ...............................................................................26 1.7.2. Anahtar, Duy Kablo Balantlarn Yapma .......................................................27 1.7.3. Armatr Montaj ..............................................................................................28 1.7.4. Dikkat Edilecek Hususlar .................................................................................28 1.8. Aydnlatma Tesisat Uygulama Devreleri .................................................................29 1.8.1. mpuls Rleli (Darbe Akml)Devre .................................................................29 1.8.2. Dimmer Anahtar Tesisat..................................................................................31 1.9. Elektrik Tesisleri Ynetmelii .............................................................................33 1.9.1. Tesislere ve ebekelere Dair Tarifler ................................................................33 1.9.2. Balama Aygtlar ............................................................................................33 1.9.3 Aydnlatma Aygtlar ve Bunlara Ait Donammlar.............................................34 1.9.4. letkenler ve Kablolar.......................................................................................35 1.9.5. letkenlerin ve Kablolarn Denmesi ...............................................................35 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................38 LME VE DEERLENDRME .................................................................................41 RENME FAALYET2...............................................................................................44 2. MERDVEN AYDINLATMA .......................................................................................44 2.1. Merdiven Aydnlatma Tesisat.................................................................................44 2.1.1. Tanm .............................................................................................................44 2.1.2. Yapm Yerleri ..................................................................................................44 2.2. Merdiven Otomatii ................................................................................................44 i
2.2.1. Tanm ve Grevi .............................................................................................44 2.2.2. Yaps ve alma Prensibi...............................................................................45 2.3. Buton (Liht) ............................................................................................................46 2.3.1. Tanm .............................................................................................................46 2.3.2. eitleri ...........................................................................................................47 2.4. Aydnlatma Kontrol Sensrleri ................................................................................47 2.4.1. Tanm ve Grevleri .........................................................................................47 2.4.2. eitleri ve Yaplar .........................................................................................47 2.5. Merdiven Aydnlatma Armatrleri...........................................................................51 2.5.1. Tip B1 Tavan Armatr ....................................................................................52 2.5.2. Tip B2 Tavan Armatr ....................................................................................52 2.6. Merdiven Aydnlatma Tesisat Kablosunu ekme ...................................................52 2.6.1. lem Sras ......................................................................................................52 2.6.2. Dikkat Edilecek Hususlar .................................................................................53 2.7. Merdiven Aydnlatma Tesisat Balantlarn Yapma...............................................53 2.7.1. Buat Balantlarn Yapma ( katl merdiven otomatikli tesisat iin) .............53 2.7.2. Merdiven Otomatii veya Sensr Kablo Balantlarn Yapma .........................54 2.7.3. Balantlarn Yapmnda Dikkat Edilecek Hususlar ..........................................55 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................56 LME VE DEERLENDRME .................................................................................60 RENME FAALYET-3 ...............................................................................................63 3. DEKORATF AYDINLATMA......................................................................................63 3.1. Dekoratif Armatrler...............................................................................................63 3.1.1. Tanm .............................................................................................................63 3.1.2. eitleri ve Yaplar .........................................................................................63 3.2. Dekoratif Aydnlatma Armatr Tesisat ...................................................................67 3.2.1. Tesisat Kablo zellii ......................................................................................67 3.2.2. Aydnlatma Kontrol Eleman eitleri ...............................................................67 3.2.3. Tesisat Kablolarn ekme ...............................................................................68 3.2.4. Armatrlerin Montaj .......................................................................................68 3.2.5. Tesisat Balantlar...........................................................................................70 3.3. Elektrik Tesisleri Ynetmelii .............................................................................72 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................73 LME VE DEERLENDRME .................................................................................76 RENME FAALYET-4 ...............................................................................................79 4. FLORESAN AYDINLATMA........................................................................................79 4.1. Floresan Armatr Elemanlar, Yaplar ve zellikleri ..............................................79 4.1.1. Balast...............................................................................................................79 4.1.2. Floresan Ampul................................................................................................82 4.1.3. Starter ..............................................................................................................86 4.1.4. Floresan Soketi ................................................................................................87 4.2. Floresan Armatr eitleri ......................................................................................88 4.2.1. Tip P1 Bant Tipi Floresan Armatr ...................................................................88 4.2.2. Tip R1 Endstriyel Tip Floresan Armatr .........................................................89 4.2.3. Tip S1 Petekli Floresan Armatr........................................................................89 4.2.4. Tip T1 Pleksiglas Floresan Armatr ..................................................................90 4.2.5. Tip U Etan Floresan Armatr..........................................................................90 ii
4.2.6. Tip V1 Yuvarlak Floresan Armatr ...................................................................90 4.3. Floresan Armatr Montaj ve Balantlar.................................................................91 4.3.1. lem Sras ......................................................................................................91 4.3.2. Dikkat Edilecek Hususlar .................................................................................95 4.4. Elektrik Tesisleri Ynetmelii .............................................................................95 UYGULAMA FAALYET...........................................................................................97 LME VE DEERLENDRME .................................................................................99 RENME FAALYET-5 .............................................................................................103 5. NEML YER TESSATI ..............................................................................................103 5.1. Nemli Yer Aydnlatma Tesisat Elemanlar ve zellikleri......................................103 5.1.1. Kablo .............................................................................................................103 5.1.2. Anahtar ..........................................................................................................106 5.1.3. Armatr .........................................................................................................107 5.1.4. Buat ...............................................................................................................108 5.1.5. Kroe .............................................................................................................108 5.2. Nemli Yer Tesisat Denmesi ..............................................................................109 5.2.1. lem Sras ....................................................................................................109 5.2.2. Dikkat Edilecek Hususlar ...............................................................................109 5.3. Elektrik Tesisleri Ynetmelii ...........................................................................111 UYGULAMA FAALYET.........................................................................................113 LME VE DEERLENDRME ...............................................................................116 MODL DEERLENDRME.........................................................................................119 CEVAP ANAHTARLARI ...............................................................................................126 NERLEN KAYNAKLAR ............................................................................................128 KAYNAKA ..................................................................................................................129
iii
AIKLAMALAR AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLK 522EE0086 Elektrik-Elektronik Teknolojisi Elektrik Tesisat ve Pano Montrl Aydnlatma Tesisatlar aydnlatma, merdiven aydnlatma, dekoratif aydnlatma, floresan aydnlatma ve nemli yer aydnlatma tesisat bilgi ve becerilerinin kazandrld renme materyalidir. 40/32 Alan ortak modllerini baarm olmak. aydnlatma tesisatnn montaj ve balantlarn yapmak. Genel Ama Bu modl ile uygun ortamda TS, Elektrik Tesisleri ve Kuvvetli Akm Ynetmeliine uygun olarak, i aydnlatma tesisatlarn deyebileceksiniz. Amalar 1. aydnlatma tesisat kablolarn ekebilecek, eleman montaj ve balantlarn yapabileceksiniz. 2. Merdiven aydnlatma sistemi tesisat kablolarn ekebilecek, montaj ve balantlarn yapabileceksiniz. 3. Dekoratif aydnlatma armatr tesisat kablolarn ekebilecek ve eleman balantlarn yapabileceksiniz. 4. Floresan lamba armatr montaj ve balantlarn yapabileceksiniz. 5. Nemli yer aydnlatma tesisatn yapabileceksiniz.. Atelye ortam, proje, duy eitleri, kablo, anahtar eitleri, klemens, ampul, el aletleri, klavuz, merdiven otomatii, sensrler, dekoratif armatr eitleri, floresan ampul eitleri, balast, soket, starter, nemli yer armatr eitleri, kablo, nemli yer anahtar eitleri. Her faaliyet sonrasnda o faaliyetle ilgili deerlendirme sorular ile kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda size lme arac (uygulama, soru-cevap) uygulayarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.
MODLN AMACI
ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI
LME VE DEERLENDRME
iv
GR GR
Sevgili renci, Elinizde bulunan bu modl Elektrik-Elektronik Teknolojisi alannn, Elektrik Tesisat ve Pano Montrl dalnn Aydnlatma Tesisatlar modldr. Bu modl i aydnlatmada son yllarda kullanlmaya balanan armatrleri, aydnlatma kontrol sistemlerini ve tesisatlarn da iermektedir. Bu modl ayn zamanda konutlarda veya iyerlerinde uygulanan dekoratif aydnlatma tesisatn da iermektedir. Bu modl baaryla bitirdiinizde i aydnlatmada kullanlan btn devre elemanlarn tanyacak ve i aydnlatma tesisat kablolarn ekebilecek, eleman montaj ve balantlarn yapabileceksiniz. Merdiven aydnlatma sistemi tesisat kablosu ekebilecek, montaj ve balantlarn yapabileceksiniz. Dekoratif aydnlatma armatr tesisat kablolarn ekebilecek ve eleman balantlarn yapabileceksiniz. floresan lamba armatr montaj ve balantlarn yapabileceksiniz. Nemli yer aydnlatma tesisatn yapabileceksiniz. Gnmzde hzla gelien teknoloji sayesinde hzla gelien ampulleri, anahtarlar, kablolar, kontrol sistemlerini tanyabileceksiniz. Ayrca tesisatlar derken el aletlerini nerede ve nasl kullanlaca hakknda bilgiler de bulacaksnz. Yine i meknlarn vazgeilmezi hline gelen ve i dekorasyonu tamamlayan dekoratif aydnlatma ile maaza, vitrin veya konutlarda bu tesisatn elemanlarn, bu sistemlerin nasl kontrol edildii ile ilgili bilgiler yer almaktadr. Aydnlatma tesisatnda, kablo denmesi, anahtar ve buat balantlar nerede hangi malzemenin kullanlaca geni olarak aklanmtr. Bilgiler size resimler ve ekillerle desteklenerek verilecektir. Bir tesisatnn okuyup mutlaka uymas gereken Elektrik Tesisleri Ynetmelii ve Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii maddeleri her konunun sonunda o konuya ait blmleri ieren ksmlar hlinde verilecektir. Sizlerin tesisat deme srasnda uymanz gereken i gvenlii nerileri de ilem basamaklarnda aklanacaktr. Bu modlde kendi renme dzeyinizi belirleyebilmeniz iin her faaliyet sonunda ve modl sonunda objektif test ve uygulamal test sorular bulunmaktadr. Aydnlatma Tesisat modl ile elektrik tesisatln meslek olarak seecek sizlere; bir tesisatnn bilmesi gereken devre elemanlar ve kablo ekme, eleman montaj, kontrol sistemleri anlatlm ve uygulamalar ekiller ve resimlerle aklanm, deerlendirilmi ve sunulmutur. 1
RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
Bu faaliyetle, gerekli ortam salandnda TS, Elektrik Tesisleri ve Kuvvetli Akm Ynetmeliine uygun olarak i aydnlatma kablolarn ekebilecek, eleman montaj ve balantlarn yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr Aydnlatma armatrleri, ampulleri ve anahtarlarn inceleyiniz ve not alnz. Aydnlatma kablolarnn eitlerini aratrnz.
Aratrma iin aydnlatma donanm satan maazalar ve internette aydnlatma donanm reten firmalarn sitelerini inceleyebilirsiniz. Aratrmalarnz snfta tartnz.
1. AYDINLATMA
1.1.Aydnlatma Linyesi
1.1.1. Tanm
Datm tablosundan son aydnlatma armatrnn baland buata kadar olan hatlardr. Aydnlatma linyelerinde en az 6 amperlik sigorta kullanlr ve linye sigortas olarak adlandrlr.
1.1.2. Standart Kablo Kesitleri

Aydnlatma linyesi kablosunun kesiti en az 2,5 mm2 izoleli bakr iletken olmaldr.
1.2.Aydnlatma Sortisi
1.2.1. Tanm
Linye hatt ile aydnlatma aygt (armatr) arasndaki balant hattdr. Elektrik Tesisleri Ynetmeliine gre bir aydnlatma linyesine en fazla 9 aydnlatma sortisi balanabilir.
1.2.2. Standart Kablo Kesitleri

Aydnlatma sortisi kablosunun kesiti en az 1,5 mm2 izoleli bakr iletken olmaldr. 3
ekil 1.1: Aydnlatma linyesi ve aydnlatma sortisi
1.3. Armatrlerin eitleri ve Yaplar

aydnlatma tesislerinde kullanlan armatrlerin standard Trk Standartlar Enstits tarafndan (TS593, TS3430, TS8697- ve TS8698) yaplmtr ve armatr imalatnda kullanlan malzemelerde TS uygunluk belgesi aranmaktadr. Armatrler isminin nndeki harflerle belirtilir.
1.3.1. Akkor Flamanl ve Gazl Dearj Ampul Armatrleri

eitli tipleri vardr, bunlar srayla inceleyelim. 1.3.1.1. Tip A Tijli (Sarktl) Armatr 25-30 cm apnda opal cam globlu, 150 cm uzunluunda, tijli (sarktl) alminyumdan yaplm armatrdr.
Resim 1.1: Tijli armatr
1.3.1.2. Tip B1 Tavan Armatr 25- 30 cm apnda opal cam globlu armatrdr. 4
Resim 1.2: Tavan armatr
1.3.1.3. Tip B2 Tavan Armatr 25- 30 cm apnda opal cam globlu, alminyumdan yaplm, srgl tutuculu, 0,50 mm kalnlnda DKP sac gvdeli armatrdr. 1.3.1.4. Tip C Porselen Kaideli Armatr 16- 21,5 cm apnda, lastik contal, vidal opal cam globlu duvar veya tavan armatrdr. 1.3.1.5. Tip E elik Telli Kafesli Etan Armatr zerinde elik tel kafes bulunan, caml, lastik contal, zel alminyum altlkl, kolayca almayacak ekilde retilen armatrdr. Tavan ve duvar iin iki ayr tipte retilir.
Resim 1.3: elik telli etan armatr
1.3.1.6. Tip G ift Duylu Tijli (Sarktl) Armatr Tip A tijli armatrn iki duylu olarak retilen bir eididir.
1.3.1.7. Tip H Atelye Armatr Tavan ykseklii fazla olan atlye, spor salonu fabrika gibi yerlerde kullanlan yapsnda yaklak 40 cm apnda 1mm sacdan emaye frn boyal, kontak iticili ve soket sktrma yay, porselen duyu bulunan armatrdr. Yapsna ek olarak gerektiinde kondansatr, balast, tij ve cam taklabilir.
Resim 1.4: Atlye armatr
1.3.1.8. Tip J 1 Asma Tavan Armatr Yapsnda yuvarlak kordon, duy ve rozans bulunan armatrdr. Tavan armatrdr.
Resim 1.5: Asma tavan armatr
1.3.1.9. Tip L Etan Armatr Dkme demir veya alminyum gvdeli, opal cam veya effaf globlu, lastik contal armatrdr. Gvdesi nemli ve tozlu yerler iin zel retilir.
1.3.1.10. Tip N Avize Armatr Tij uzunluu 60 ile 80 cm arasnda deien, madeni kollar ve porselen duyu bulunan armatrdr. N 1 tipi bir kollu, N2 iki ve kollu, N3 tipi 4 ve 5 kolludur.
Resim 1.6: Avize armatr
1.3.1.11. Tip O Aplik Armatr Yapsnda madeni kol, opal cam glob ve porselen duy olan armatrdr.
Resim 1.7: Aplik armatr
1.3.1.12. Tip SS1 Spor Salonu Akkor Flamanl veya Gazl Dearj Ampul Armatr 40-60 cm apnda emaye kaplamal, alminyum reflektrl, havalandrma dzenei bulunan, armatrn n ksm top arpmalarna kar dayankl alp kapanabilen tel kafesli armatrdr. E27 veya E40 porselen duylu armatrdr. Tip SS2 armatr ise Tip SS1'in balastl olan tipidir.
Resim 1.8: Spor salonu armatr
1.3.2. Projektr Armatrler

Kullanm yerleri cephe aydnlatmalar, tarihi binalar, limanlar, antiyeler, otoparklar, spor salonlar, depolar, mzeler vb. yerlerdir.
Resim 1.9: Projektr armatr
1.3.3. Acil Aydnlatma Armatrleri

Bu armatrler ka yollar zerinde, yrme dzeyinde (tabanda) en az 1 lux, acil aydnlatma sresinin sonunda en az 0,5 lux olacak ekilde yerleim yaplr. Bu armatrler elektrik kesintisinden sonra en az 1 saat sreyle aydnlatma yapabilir. Bu sre binann bykl ve insan ykne gre 1,5 saat, 2 saat ya da 3 saat olabilir.
Resim 1.10: Acil aydnlatma armatr
Acil aydnlatma armatrleri, ayn zamanda ynlendirme amacyla da kullanlacaksa, iaretin harf yksekliinin 200 kat, grlebilirliin st snr olarak deerlendirilir ve armatr says buna gre tespit edilir Bu armatrler k kaplarnn zerine; yangn ihbar butonlar civarna, ynlendirme levhalar yaknna, merdivenlere, dn noktalarna, yangn sndrcler yaknna, seviye deiim yerlerine, kesime noktalarna, k kaplarnn dna, yksek riskli alanlara, koridorlara, yryen merdivenlere vb. montaj yaplr.
1.4. Ampuller
Elektrik enerjisini a evirmek iin kullanlan aydnlatma gerelerini temel olarak grupta toplayabiliriz. Akkor flamanl ampuller Normal akkor flamanl ampuller Halojen akkor flamanl ampuller
Floresan ampuller Normal floresan ampuller Enerji tasarruflu(kompakt) floresan ampuller
Gazl dearjl ampuller Civa buharl dearjl ampuller Sodyum buharl dearjl ampuller Neon ampuller Metal hlide ampuller
1.4.1. Akkor Flamanl Ampuller

Akkor Flamanl ampuller iki eittir. 1.4.1.1. Normal Akkor Flamanl Ampuller meknlarda en ok kullanlan akkor flamanl ampulde elektrik akm, sya dayankl ve direnci yksek bir metal tel zerinden, havas alnm bir ortamda geirildiinde metal tel akkor hle gelerek s retirken ayn zamanda k yayarak evresini aydnlatr. Cam tp ierisindeki hava boaltlp yerine kripton, argon veya azot gaz kullanlrsa uzun sre alan aydnlatma tesisatlarnda kullanlan ampuller elde edilmi olur. Akkor flamanl ampullerin yapsnda kullanlan metal ise wolfram (tungsten ) ad verilen maddedir.
Resim 1.11: Akkor flamanl ampul
ekil 1.2: Akkor flamanl ampuln i yaps
stnlkleri: Balants kolaydr. Az yer kaplar. Annda k verir. Montaj maliyeti ucuzdur. Doru akmda ve alternatif akmda kullanlabilir. Ampuln alma gerilimi deitirilerek (dimmer anahtarla) ampuln k aks ayarlanabilir. Kullanm alan genitir. Ortam scaklndan etkilenmez. Az kullanlan (ylda 500 saatten az) tesisler iin uygundur. Ampul sk sk yaklp sndrlmeye uygundur.
Sakncalar: Verimi dktr, snr. mr ksadr (yaklak 1000 saat). Armatrsz kullanldnda gz kamamasna neden olur.
1.4.1.2. Halojen Akkor Flamanl Ampuller Akkor ampullere oranla yaklak % 20 daha fazla k veren ampullere halojen akkor flamanl ampul ad verilmektedir. Halojen akkor flamanl ampullerin yapsnda flaman olarak wolfram (tungsten) maddesi, cam tpteki gazn iinde de iyot ya da brom gibi bir halojen bulunur.
10
Resim 1.12: Halojen ampuller
zellikleri: Halojen akkor flaman ampullerin cam tplerinde kararma olumaz. Kararma olumad iin k iddeti zamanla sabit kalr. Bu ampuller vitrin aydnlatmasnda, fotokopi makinelerinde, tarayclarda, tatlarda, projektrlerde kullanlr.
1.4.2. Floresan Ampuller

Floresan ampuller iki eittir. 1.4.2.1. Normal Floresan Ampuller Bu ampullerin cam tpnn ii floresan maddeyle svanmtr. Bu madde ampul iinde oluan ultraviyole nlar grlebilir a evirir. Floresan madde olarak silikatlar, fosfatlar ve wolfram bileikleri kullanlr. Floresan ampullerin iki ucunda elektrotlar tayan metal balklar bulunur. Balklarn i ksmnda zeri baryum oksitle kaplanm wolfram elektrotlar yer alr. Ampuln iinde ise civa buhar ve argon gaz mevcuttur.
Resim 1.13: Uzun floresan ampul
Resim 1.14:Yuvarlak floresan ampul
Uzun ve yuvarlak floresan ampuller devreye direkt olarak balanamazlar. Floresan lamba devresi floresan ampul, starter, soket, balast ve armatrden oluur. 11
stnlkleri Kullanl ekonomiktir. Fazla snmaz. Yksek aydnlklar elde edilir. Armatrsz kullanldnda gz kamatrmaz. mr uzundur(yaklak 10000 saat).
Sakncalar Yardmc aralara ihtiya gsterir (balast ,starter). Hemen k vermezler. Tesis maliyeti pahaldr. Verdii a gre boyu byktr. Doru ve iyi balant yaplmad zaman n titremesi ve stroboskopik (ksal grnt yanlmalarn) etki grlr.
1.4.2.2. Enerji Tasarruflu Ampuller Normal ve soket duylu olarak retilirler. Kompakt floresan ampullerin fonksiyonlar floresan ampuller gibidir, ama daha az yer kaplarlar. Cva buhar, elektrotlar arasndaki elektrik alan tarafndan grnmeyen mor tesi nlarn gndermesiyle uyarlrlar. Camn i tarafnda bulunan floresan bir madde bu grnr hle getirir. Bu arada farkl renklerdeki floresan maddeler, farkl k renkleri olutururlar. Bu ampullerin iyapsnda ayrca balast grevini yapan bir elektronik devre bulunur. Bu devre duy (veya soket) ile cam tp arasndadr. Bu ampullerdeki elektronik devre, atelemeyi salad iin starter bulunmaz. Bu ampuller n uzun sreli kullanld ve ok sayda k kaynana ihtiya duyulan yerlerde kullanlr. Bu konu renme Faaliyeti 4te geni olarak ele alnacaktr. zellikleri Standart effaf ampullere gre %80 daha az enerji harcarlar. mrleri uzundur (yaklak 5000 saat). Gerilim ve s deiiminden etkilenmezler.
12
Resim 1.15: Soket duylu enerji tasarruflu (kompakt) floresan ampul
Resim 1.16: Normal duylu enerji tasarruflu (kompakt) floresan ampul
1.4.3. Gazl Dearj Ampulleri

Gazl dearj ampulleri genellikle d aydnlatmada kullanlr. Ama zel durumlarda endstriyel iletmelerde ve reklamclk gibi i aydnlatma tesislerinde de kullanlr. eitleri Civa buharl ampul Sodyum buharl ampul, Metal hlide ampul Neon ampul, eklindedir.
1.4.3.1. Civa Buharl Ampuller Civa buharl ampuller balast ile altrlr. Gleri 50-1000 Watt arasnda deiir. Ampuln iinde ift elektrotlu dearj tp mevcuttur. Tpn iinde ise civa buhar vardr. Ampul alrken elektrotlarn bulunduu hazne mavi ve ultraviyole k yayar. Bu nedenle ampuln camnn i yzeyi ultraviyole nlar grlr na eviren floresan maddeyle kaplanmtr. zellikle beyaz giysilerin bu ampuln altnda parlak bir grnmnn olmas ultraviyole nlardan kaynaklanmaktadr.
13
Resim 1.17: Civa buharl ampul
ekil 1.3: Civa buharl ampul
stnlkleri Ik etkinlii fazladr. mr uzundur (6000 9000 saat). Kullanm ucuzdur. Verimi yksektir. Sarsnt ve darbelere kar dayankldr.
Sakncalar Ik verme sresi uzundur (snmas gerekir). Armatr balants zordur. zellikle krmzya bakan renkleri gstermez. lk tesisi pahaldr.
14
1.4.3.2. Sodyum Buharl Ampuller Sodyum buharl ampuller scak katotlu, alak basnl ve alak gerilimle alan dearj ampuldr. Bu ampul balast zerinden devreye balandnda, bulunduu ortam scaklnda k yayamaz. nk souk sodyum kat hldedir. Ampuln i scakl flamanlardan geen akmn etkisiyle 200-300 C'ye ykseldiinde sodyum buharlar. Bu esnada tp basnc der. Dearj ilemi nce yardmc bir gaz iinde (argon ya da neon) oluur. Bu sayede tpn ii asal gazla dolar. Ampul elektrotlar, baryum oksitle kapl wolframdan oluan spiral eklindedir. Ampuln iindeki elektrotlar kk bir transformatrle stlr. Tpn her iki ucunda da ayn tip elektrot bulunur. 220 Volt'luk ebeke gerilimi sodyum buharl ampuln k yaymasn salayamaz. Bu nedenle tp iine, elektrotlar birbirine yaklatran madeni bir tututurma teli konmutur. Gerilim uygulandnda kk ltl boalma yollar oluur ve n boalma salanr. n boalma ana boalmay balatr ve ampuln tp snr. Sodyum buharlar ve kl plazma dolgu gazndan sodyum buharna geer. Bu lambalarn alma gerilimi 220 Volttur. Fakat bu lambalar 220 Volta kadar olan gerilimlerde de alabilir.
Resim 1.18: Sodyum buharl ampul
ekil 1.4: Sodyum buharl ampul yaps
stnlkleri Ik etkinlii en fazla olan ampuldr. Uzun mrldr (9000- 12000 saat). Kullanm ucuzdur. Verimi yksektir. Sisli havalarda gre yardm eder.
Sakncalar lk tesisi pahaldr. Renklerin ayrt edilmesine olanak vermez.
15
1.4.3.3. Metal Hlide Ampuller Metal hlide ampullerin yapsnda kuvars tp ve bu tpn iinde sodyum ve talyum ile birlikte kalay iyodr halojenleri bulunmaktadr. Kuvars dearj tp tek veya ift uludur. Bu ampuller ift zarfldr ( Baknz ekil 1.5). ift ulu olan ampuller saydam ve silindirik bir kuvars tpn iine yerletirilmitir ve d zarfnn havas alnmtr.
ekil 1.5: Metal hlide ampul i yaps
Resim 1.19: Metal hlide ampuller
Ampuln yanmas iin bir ateleyici ve bir balasta ihtiya duyarlar.
16
Resim1.20: Metal hlide ampul balastlar
Metal hlide tip ampullerin gleri 703500 watt arasnda deiir. Metal hlide ampuller dekoratif i aydnlatma, maaza, vitrin ve mze aydnlatmasnda kullanlr. Ayrca effaf caml olan bu ampuller ok gl k verebilir. Bu zellikleri sayesinde byk alanlarn, spor sahalarnn aydnlatlmasnda kullanlrlar. 1.4.3.4. Neon Ampuller Neon ampuller datm tablo ve panolarnda sinyal lambas olarak kullanlr. Flamanlar bulunmaz. Sadece iki elektrot birbirine yakn yerletirilmitir. Bu lambalarn havas alnm ve ierisine neon, helyum ve azot gaz doldurulmutur.
Resim 1.21: Neon ampuller
Bu lambalarn alma gerilimi 220 Volt ve 380 Volttur. 4-5 mA gibi kk akm ekerler. Gleri ise 1W civarndadr.
17
1.5. Anahtarlar
Elektrik tesislerinde istenildiinde el ile kumanda ederek alcya giden enerjiyi ama ve kapama grevi yapan kontrol elemandr. Bir anahtar balca iki paradan meydana gelir: Yaltkan anahtar gvdesi ve gvde zerindeki balant klemensi Anahtar tuu ve tutucu vidalar
1.5.1. Tesisatn Yapm ekline Gre eitleri

Tesisatn yapm ekline gre gruba ayrlr: 1.5.1.1. Sva Alt Anahtar Bu anahtarlar sva alt tesisatlarda kullanlr. Sva alt anahtarn anahtar kapann n ksmnda bulunan tespit vidalar vardr. Bu vidalara tutturulmu kancalar ile anahtar kasaya tutturulur. Sva alt anahtarn kapann arka ksmnda bulunan anahtar gvdesi ve balant klemensleri aktadr. Anahtar, tespit vidasyla tutturulunca bu ksm kasa iinde kalr.
Resim1.22: Sva alt anahtarn nden grn
Resim 1.23: Sva alt anahtarn arkadan grn
18
1.5.1.2. Sva st Anahtar Sva st anahtar duvar stne monte edilen anahtardr. Anahtarn gvdesi ve balant klemensleri anahtar kapann iindedir. Anahtarn n yznde bulunan vidalar alarak anahtar gvdesi zerinde bulunan balant klemenslerine iletken balanr. Anahtar gvdesi dbel ve vidalarla duvara tutturulur.
Resim1.24: Sva st anahtarn nden grn Resim 1.25: Sva st anahtarn i yaps
1.5.1.3. Nemli Yer (Etan, Antigron ) Anahtar Kullanm yeri sva st nemli yer tesisleridir. Bu anahtarlar ierisine nem, toz ve patlayc gazlarn girmesini nleyecek ekilde yaplrlar. Kablo giriinde rekor kullanlr. ksmdan oluur; Sva st kasa Anahtar gvdesi st kapak
Resim 1.26: Nemli yer anahtar
19
1.5.2. Aydnlatma Tesisat Trne Gre eitleri

Anahtarlar aydnlatma tesisat trne gre alt grupta inceleyebiliriz. 1.5.2.1. Adi Anahtar Bir lamba veya lamba grubunu bir yerden ayn anda yakp sndrmeye yarayan anahtardr. zellikleri: Tek kutupludur. Anahtar gvdesi zerinde iki adet balant klemensi vardr.
Resim 1.27: Adi anahtarn nden grn
Resim 1.28: Adi anahtarn arkadan grn
ekil 1.6: Adi anahtar i yap balant ekli
1.5.2.2. Komtatr Anahtar ki ayr lambay veya lamba grubunu bir yerden, tek tek veya ayn anda yakp sndrmeye yarayan anahtardr. rnein bir snftaki lambalar iki ayr grup hlinde yakp sndrmek iin kullanlr.
zellikleri: ki kutupludur. Anahtar gvdesi zerinde drt veya kprl adet balant klemensi vardr. 20
Resim1.30:Komtatr anahtarn arkadan grn
Resim 1.29: Komtatr anahtarn nden grn
ekil 1.7: Komtatr i yap balant ekli
1.5.2.3. Vaviyen Anahtar Bir lambay veya lamba grubunu iki ayr yerden yakp sndrmeye yarayan anahtardr. rnein, iki kapl salonlarn, mutfaklarn vb. yerlerin lambalarn iki ayr yerden yakp sndrmek iin kullanlr. zellikleri: Konum deitiren kutupludur. Anahtar gvdesi zerinde adet balant klemensi vardr. Tesisatta faz ucu anahtarn ortak (sabit) ucuna balanr. Dier anahtarn sabit ucu lambaya balanr. 21
Resim 1.31: Vaviyen anahtarn nden grn
Resim1.32: Vaviyen anahtarn arkadan grn
ekil 1.8: Vaviyen anahtarn i yap ekli
1.5.2.4. Ara Vaviyen Anahtar Bir lamba veya lamba grubunu ikiden fazla yerden yakp sndrmeye yarayan anahtardr. rnein, koridorlarn, apartmanlarn merdiven boluklarnn lambalarn ikiden fazla yerden yakp sndrmek iin kullanlr. zellikleri: Konum deitiren tek kutupludur. Anahtar gvdesi zerinde drt adet balant klemensi vardr.
22
Resim 1.33: Ara vaviyen anahtarn nden grn
Resim 1.34: Ara vaviyen anahtarn arkadan grn
ekil 1.9 : Ara vaviyen anahtar i yap balant ekli
1.5.2.5. Dimmer Anahtar aydnlatma tesislerinde bir ampul k iddetini ayarlayarak yakp sndren anahtardr. Dimmer anahtar ampuln alma gcn ayarlayarak k iddetini deitirir.
23
Resim 1.35: Dimmer anahtar
Resim 1.36: Dimmer anahtarn i yaps
Bu anahtarn balant ularnn yannda ( ve ) iaretleri vardr. Anahtar tesisata balanrken bu iaretlere dikkat edilerek balanacaktr. Baknz ekil 1.13 ve ekil 1.16 Dimmer anahtar tesisat. rnein, abajur ampul gibi akkor flamanl ampullerin klarn arttrp azaltmak iin kullanlr. Akkor flamanl ve halojen lamba devrelerinde kullanlr. Anahtar gvdesi zerinde iki adet balant klemensi vardr.
1.5.2.6. Energy Saver Anahtar Elektrik enerjisinden tasarruf edebilmek iin retilmi elektronik anahtardr. Anahtar zerinde ifre kartnn girmesi iin bir yuva bulunur. ifre kartnn anahtarda bulunan yuvasna taklmas sonucunda anahtar elektrik devresini kapatr. rnein, Bir otel odasnda sadece mterinin odada olduu srece elektrik enerjisinin devrede olmasn ve ampullerin yanmasn salar. 24
zellikleri: Anahtar altrmak iin kullanlan kart ayn zamanda oda anahtar olarak kullanlabilir. Anahtar zerine yerletirilen kk bir lamba ile ak veya kapal durumu grlebilir.
Resim 1.37: Energy saver anahtar
1.6. Aydnlatma Tesisat Kablosunu ekme

Kablo ekme ilem sras ve dikkat edilecek hususlar unlardr:
1.6.1. lem Sras

Borulara klavuz (susta) ekmek: Aadaki bilgiyi dikkatle okuyunuz. naatn svas kuruduktan sonra aydnlatma tesisatnn yapm iin iletkenler, boru ierisinden oynar bal elik klavuz teli (susta) yardm ile ekilir. Uygun kesit ve renkte kablo semek: Kablo kesiti, aydnlatma linyesi iin 2,5 mm2, sorti iin 1,5 mm2 kablolar seilir. Kablo rengi, Elektrik Tesisleri Ynetmelii madde 57ye gre ntr hatt iin ak mavi renkte kablo, faz iletkenleri iin anahtardan geen renk krmz, vaviyen anahtarn balant klemensleri arasndaki iletkenlerin ise pembe renkli kablo kullanlr. Kabloyu klavuza tutturmak: Kablolarn ularn yan keski veya kablo soyma pensi ile aarak klavuz telinin kablo balanacak ksmna dmlenir.
Resim1.38: Kablonun yan keski ile soyulmas ve klavuza tutturulmas
25
Klavuzla kablo ekmek: Sigortadan gelen kablo, faz (koyu renk, rnein kahverengi) ve ntr (ak renk, rnein mavi) buata kadar ekilir. Buattan armatr montaj yerine borudan klavuzla kablo ekilir. Buattan ayrca anahtar kasasna renklere dikkat edilerek kablolar ekilir.
1.6.2. Dikkat Edilecek Hususlar

Klavuzla kablo ekilmesi iki kii tarafndan yaplr. Bir kii hattn k ucuna iletken bal klavuz teli ekerken, dier kii ise hattn giri tarafndaki iletkenlerini dzelterek borunun ierisine iter. Ayn hattan geirilecek iletkenler ayn anda klavuz teline balanarak boru iinden ekilir. Boru apna uygun sayda kablolar ekilmelidir. Kabloyu klavuza dmlemek iin pense veya kargaburnu kullanlr. Klavuz telini ancak bo borudan ekiniz. Boru ierisinde kesinlikle nceden iletken bulundurmaynz, iletkenin izolesi zedelenebilir. Klavuz telin kancasna balayacanz iletkenleri, ekimi zorlatracak ekilde dmlemeyiniz. Fakat klavuzdan kopacak ekilde basit de balamaynz.
Resim 1.39: Kablonun klavuza dmlenmesi
1.7. Aydnlatma Tesisat Balantlarn Yapma

Buat, anahtar, duy, armatr balantlarnn nasl yaplaca aada aklanmtr.
1.7.1. Buat Balantlarn Yapma

Buat balantlarnda mutlaka uygun klemensler kullanlmaldr. Buatta sigortadan gelen faz kablosu klemens ile anahtara giden kabloya balanr. Anahtardan gelen dier kablo klemens yardmyla armatre giden kabloya balanr. Buata gelen ntr kablosu ise klemens yardmyla armatrden gelen dier kabloya balanr. Buat balantlar yaplrken kablo renklerine dikkat edilmelidir.
26
Uygun duyu ve anahtar semek: Uygun duy seimi: Aydnlatma armatrnn monte edilecei yere gre duy seilir. Armatr tavana vidalarla monte edilecekse tavan duy kullanlr. Armatr duvara monte edilecekse duvar duy kullanlr. Armatr tavana rozans ve tij araclyla balanacaksa asma duy kullanlr. 220 Volt gerilimde 15 ile 150 Watt gcndeki E14, E17 balkl ampuller iin normal duy, 220Volt gerilimde 200 Watt gcnden byk ve E40 balkl ampuller iin, golyat duy kullanlr. Uygun anahtar seimi: Yaplacak tesisat sva alt tesisat olduundan sva alt anahtar kullanlr.
1.7.2. Anahtar, Duy Kablo Balantlarn Yapma

Duylara balant yapmak: Tesisatn ntr ucundan (buattan) gelen iletken, duyun iletken ksmlar ile temasl olan dip kontan vidal klemensine balanr. Anahtarn k ucundan geerek duya gelen faz iletkeni ise duyun i ( orta) kontana balanr.
Resim1.40: Duyun balant vidalar
Eer tesisatta vaviyen anahtar kullanlacaksa, vaviyen anahtarn balant ucu vardr. Sigortadan gelen faz ucu anahtarn ortak (sabit) ucuna balanr. Vaviyen anahtarlarn dier ikier ular birbirine balanr. Kablo renklerine dikkat edilmelidir.
Resim 1.41: Kablolarn vaviyen anahtara tutturulmas
27
Anahtarlar kasaya tutturmak iin anahtarn tespit vidalarn geveterek yerletirilir. Daha sonra tespit vidalar sklp anahtarlar kasaya tutturulur.
Resim 1.42: Anahtarn kasaya tutturulmas
1.7.3. Armatr Montaj

Duy veya armatr tespit yerleri duvara veya tavana iaretlenir. Bu iaretlenen yerler matkapla delinir. Deldiiniz yerlere dbel yerletirilir. Daha sonra duy veya armatr dbel yerletirilen bu deliklere vidalanr. Seilen armatrn cinsine gre akkor flamanl ampul ya da floresan ampul duyuna veya soketine taklr.

Armatrn klemensi tesisattan gelen kablo ular akta kalmayacak ekilde balanr. Armatre, duya ve anahtarlarn kontaklarna balanacak iletkenler yan keski veya kablo soyma pensi ile soyulur. Kablonun iletken ksmn, klemensin dna tarlmaz. Taan fazlalk iletken ksm kesilir.
Resim1.43: Kablonun kablo soyma pensi ile soyulmas
Duy orta kontana mutlaka faz verilmelidir.
28
Duylara balant yaplrken ters balama tespit ederseniz tesisata enerji verilmez. Anahtarlar kasaya tuttururken kasa iindeki kablolarn zedelenmemesine dikkat edilir. Duyu veya armatr tavana vidalarken uygun azl tornavida kullanlr. Ampul takarken devrede enerji olmamaldr.
1.8. Aydnlatma Tesisat Uygulama Devreleri

Uygulama devrelerinden darbe akml role ve dimmer devreleri incelenmitir.
1.8.1. mpuls Rleli (Darbe Akml)Devre

Bir lamba veya birbirine paralel bal lamba grubunu iki veya daha fazla yerden ayn anda yakp sndrmek iin darbe akml rle tesisat kullanlr. Tesisatta kullanlan aydnlatma malzemeleri: Bir adet darbe akml rle Gerekli sayda liht (k butonu) Alc olarak ampul veya ampul grubu
Bu tesisatn uygulama alanlar, iki veya daha fazla k olan koridorlar, holler vb. yerlerdir. Bu tesisat yapmnn kolayl ve daha az kablo kullanlmas nedeniyle ara vaviyen anahtar tesisatnn yerini almtr. mpuls rle (darbe akml) rlenin i yapsnda bir rle bobini ve bu rlenin normalde (enerji yokken) bir ak konta vardr. mpuls rlenin bobin ularna A1 ve A2 eklinde isimlendirilir. Normalde ak kontann faza balanan ucuna 1 , alcya balanan 2 olarak isimlendirilir. mpuls rlenin A1 bobin ucu ntre ve alcdan (alclardan) gelen uca balanr. A2 bobin ucu ise lihtin (lihtlerin) bir ucuna, 1 olarak adlandrlan ak kontak ucu faza ve lihtin (lihtlerin) dier ucuna balanr. 2 olarak adlandrlan ak kontak ucu ise alcnn(alclarn) dier ucuna balanr (Baknz ekil 1.10 ve ekil 1.12). mpuls rle (darbe akml) liht aracl ile kendisine ulaan akmn her darbesinde bulunduu konumu deitirme zelliine sahiptir. Normalde ak olan rlenin konta zerinden enerji alan ampuller snktr. Lihte baslp enerji verildiinde, rlenin konta kapanr ve ampuller yanarlar. Lihte tekrar basldnda kapanan kontak alarak nceki konumuna dnecek ve yanmakta olan ampulleri sndrecektir.
29
ekil 1.10: mpuls rle (darbe akml) klemens balants
ekil 1.11: mpuls rleli (darbe akml) tesisat kapal emas
30
ekil 1.12: mpuls rleli (darbe akml) tesisat ak emas
1.8.2. Dimmer Anahtar Tesisat

Dimmer anahtar tesisat ile ampuln k dzeyini enerji kayb olmadan istediimiz dzeyde deitirebiliriz. Dimmer anahtar tesisatnda kullanlan malzemeler; Bir adet dimmer anahtar Bir adet ampul
Aadaki bilgileri dikkatle okuyunuz ve dimmer anahtar inceleyiniz. Dimmer anahtarda balant ucu faz (R ) hattna, balant ucu ise alcya (lambaya) balanr.
ekil 1.13: Dimmer anahtar u balantlar
31
ekil 1.14: Dimmer anahtar i yap (elektronik devre) ekli
ekil 1.15: Dimmer anahtar tesisat kapal emas
ekil 1.16: Dimmer anahtar tesisat ak emas
32
1.9. Elektrik Tesisleri Ynetmelii

Ynetmeliin faaliyetimizle ilgili maddeleri unlardr:
1.9.1. Tesislere ve ebekelere Dair Tarifler

Madde 3 Linye hatt: Datm tablosundan son aydnlanma aygt ( armatr) ya da prizin baland kutuya ( buat) kadar olan hatlardr. Sorti hatt: Linye hatt ile aydnlatma ya da priz arasndaki balant hattdr.
Madde 52 Aydnlatma sortileri iin en az 1,5 mm2 ve aydnlatma linyeleri iin en az 2,5 mm2 bakr iletkenler kullanlacaktr. Aydnlatma linye hatlar ev tipi devre kesiciler ile korunacaktr. Bu kesicilerin ksa devre akm an az 3kA olacaktr. Bir aydnlatma linyesine balanacak sorti says, linyenin yk (gc) ve gerilim dmne bal olarak belirlenir. Konutlarda en az iki adet aydnlatma linyesi bulunacaktr. floresan lambalarn grnen glerinin belirlenmesinde ilgili Trk standart esas alnacaktr. Aydnlatma devrelerine balanacak sorti says, bir fazl devrelerce aydnlatma iin 9dan fazla olmayacaktr.
1.9.2. Balama Aygtlar

Madde 52 Anahtarlar Elektrik tesislerinde Trk standartlarna uygun anahtarlar kullanlmaldr. Anahtarlar anma akmnn ve geriliminin stndeki deerlerde kullanlamaz. Anahtarlar kullanlma amacna uygun gte seilmelidir. Anahtarlarn normal olarak topraa gre gerilim altnda bulunan btn kutuplar ayn zamanda alp kapanmaldr. Anma gerilimi 250 Va kadar olan elektrik devrelerinde kullanlacak anahtarlarn anma akm 10 Aden aa olmamaldr. Ntr hatlar topraklanm olan sabit tesislerde, anahtarlar faz iletkenleri zerine konulmaldr. Ntr hatlar topraklanmam olan sabit tesislerde, faz ve ntr hatlarn ayr ayr ap kapayan anahtarlar kullanlmaldr. Anahtarlar, iletmede meydana gelen titreimlerde ya da kendi arlklar ile kendiliinden alp kapanmayacak nitelikte olmaldr. Anahtarlarn hareket eden kollar, altrma zincirleri vb. gibi el ile dokunulan metal paralar, yaltkan ana paralarla (rnein porselen izolatrlerle ) anahtar gvdesinden ayrlm olmaldr. 33
Scaklklar 60 0Cnin stnde olan yerlerde, scak yerler iin elverili anahtarlar (rnein porselen yaltkanl anahtarlar) kullanlmaldr. Anahtarlarn bir ucuna birden fazla iletken balanamaz. Yani anahtar, datm kutusu olarak kullanlamaz. Topraklanm tesiste sfr iletkenleri hibir ekilde kesilemez ve bunu zerine anahtar konulamaz. kincil (tali ) datm tablolarnda kullanlan anahtarlar tercihen pako alter ya da ev tipi devre kesici olmaldr. Aydnlatma devrelerinde ve termik manyetik koruyuculu anahtar kullanldnda bunun ayrca sigorta ile korunmas gerekmez. Anahtardan, anahtara alt prize gei yaplamaz. Bu priz bulunduu konum bakmndan bu ad almtr. Anahtara ve anahtar alt prize gelen besleme iletkenleri normal olarak ayr borular iinde ekilir. Anahtarlarn zeminden ykseklii 110 cm olacaktr.
1.9.3 Aydnlatma Aygtlar ve Bunlara Ait Donammlar

Madde 53 Genel Aydnlatma tesislerinde yrrlkteki standartlara uygun aydnlatma aygtlar (armatrleri) ve donanmlar kullanlacaktr. Aydnlatma tesislerinde 250 V tan yksek ebeke gerilimi kullanlamayacaktr. Anahtardan geerek duya gelen faz iletkeni her zaman duyun i (orta) kontana balanacaktr. Ters balama tespit edilirse tesise elektrik verilmez. Aydnlatma aygtlarnda faz ntr iletkenleri olarak yaltlm iletkenler kullanlacaktr. Aygtlarn metal paralar ntr iletkeni olarak kullanlamaz. Duylar, aydnlatma aygtlarna ampuller karlp taklrken dnmeyecek biimde tutturulacaktr. Aydnlatma aygtlar hareket ettiklerinde iletkenleri zedelemeyecek biimde taklacaktr. letkenlerin geirilmesi iin braklan boluklar, tellerin kolayca ve yaltkanlarn zedelenmeden gemesini salayacak biimde olmaldr. Bu boluklardan birka ampuln akm devresi iletkenleri birlikte geirilebilir. Yap dnda kullanlacak aydnlatma aygtlar, ilerinde su toplanmayacak biimde yaplm olmaldr. Aydnlatma aygtlarnn ask dzenleri, rnein tavan kancalar en az 10 kg olmak zere aslacak aygt arlnn 5 katn her hangi bir biim deiikliine uramadan tayabilmelidir. Sva alt tesislerde apliklere gelen iletkenler duvar kutularnda (buatlar) sona ermelidir. Tamamlanm demeden 230 cm ykseklie kadar tesis edilen aplik sortileri koruma iletkenli olmal, yapda koruma topraklamas yoksa sfrlanmaldr. Aydnlatma aygtlarnn iine ekilen iletkenler sya dayankl olmaldr. fazl aydnlatma aygtlarnda iletkenler ok damarl bir iletken olarak dzenlemeli, boru ierisinde ekilmeli ya da iletkenlerin geirilmesi iin ayrlan boluklara yerletirilmelidir. 34
Makineler ile bunlarn hareket eden paralarnn aydnlatlmasnda ksal grnt yanlmalarn (stroboskopik etkileri) nlemek iin uygun ampul seme, faz kaydrc kondansatrl dekalrl balast kullanma ya da fazl besleme gibi tedbirler alnmaldr. Armatrlerin seilmesinde, kullanma alanna uygunluu, suya ya da toza kar korunma dzeni bulunmas ve ortam scaklna dayankll gz nnde bulundurulmaldr. Sabit aydnlatma aygtlar besleme aygtlarna, bu aygtlara ait klemensler ile fi-priz dzenleri zerinde balanabilir. Tanabilen aydnlatma aygtlar, ebekeye sabit balant dzenleri ya da fi dzenleri zerinden balanabilir. Aydnlatma aygtlar, kardklar s kendi ilerindeki ve yaknlarndaki cisimlere zarar vermeyecek biimde tesis edilmelidir.
1.9.4. letkenler ve Kablolar

Madde 57 Elektrik i tesislerinde ilgili Trk standartlarna uygun bakr tellerden yaplan yaltlm iletkenler ve kablolar kullanlr. Elektrik i tesislerinde iletkenler iin aadaki renk kodlar kullanlacaktr. Koruma iletkenleri iin.yeil-sar Orta iletkenler ve ntr iletkenler iinak mavi Faz iletkenler iin..yrrlkteki kablo standartlarna uygun olmak zere her faz iin farkl renkler Aydnlatma tesisatnda anahtardan geen iletkenin krmz, vaviyen anahtarn bacaklar arasndaki iletkenlerin pembe renkli olmas tavsiye edilir.
1.9.5. letkenlerin ve Kablolarn Denmesi

Madde 58 Genel Hkmler Hatlar mekanik ypranmalara kar uygun yerlere denerek ya da elverili rt ve klflar kullanlarak korunmaldr. El ile ulalabilen uzaklklar iinde denen iletkenler mekanik darbelere kar her zaman koruyucu klfl olarak ya da boru iinde ekilmelidir. letkenlerin korunma biimi, balant yerlerinde de srdrlmelidir. Deme geilerinde olduu gibi, fazla tehlike sz konusu olan yerlerde iletkenler salam bir ekilde tutturulmu olan termoplastik sva iinde ve altnda ekilen hatlar, el ulama alanlar dnda ve mekanik bakmdan korunmu saylrlar. Tavan ve duvar boluklarndan geirilen hatlar mekanik etkilere kar ayrca korunmaldr. Sva iinde altnda ekilen hatlar, olabildiince yatay ya da dey olarak denmelidir.
35
Yaplarn ierisindeki bacalarn duvarlar zerinden herhangi bir elektrik tesisi geirilmemelidir. Dkme ya da sktrlm betondan yaplan duvar, tavan ya da demelerin iinde ve betonarme demirlerinin stnde ve altnda ancak beklenebilecek zorlamalara dayankl termoplastik boru, elik boru ya da koruncaklar (muhafazalar) iinden geirilmelidir. Toprak iinde ya da yaplarn dndaki iine girilemeyen kanallarda yalnzca yeralt kablolar kullanlabilir. Akm devreleri iletkenlerinin birlikte ekilmesi : Boru iinde bir damarl iletkenler kullanlacaksa, bir boru iine yalnzca bir ana akm devresinin iletkenleri ile bu devreye ait yardmc akm devrelerinin iletkenleri yerletirilebilir. Elektrik iletme yerleri ve kilitli elektrikli iletme yerleri bu hkmn dndadr. ok damarl bir yaltlm iletken ya da kablo iinde, birden ok ana akm devresi ve bu devrelere ait yardmc devreler birlikte bulunabilir. Yardmc akm devreleri ana akm devrelerinden ayr ekilecekse, birden ok yardmc akm devresinin iletkenleri ok damarl yaltlm bir iletken ya da kablo iinde ve tek damarl iletkenler kullanldnda bir boru ierisinde birlikte ekilebilir. Kk gerilimli devrelerin iletkenleri teki devrelerden ayr olarak ekilmelidir. Gerilimleri farkl olan devrelerin iletkenleri bir arada ekilecekse, en byk alma gerilimine uygun kablolar ve iletkenler kullanlmaldr. Farkl linye ve kolon devrelerine ait iletkenler ayn borulardan geirilemez. fazl besleme durumunda ilk fazlara ayrlma noktasna kadar, fazn iletkenleri ayn boru iinden geirilebilir. Birden fazla akm devresi iin ortak bir sfr iletkeni ya da orta iletkeni dzenlenemez. Fakat baral tablolarda sfr iletkeninin ya da orta iletkeninin kesiti faz iletkenlerinin toplam kesitine eit olduunda buna izin verilir.
letkenler kesilmeksizin bir gei kutusundan geirilecekse, birden fazla akm devresi iin ortak gei kutular kullanlabilir. Bu kutularda balantnn yaplmas gerektiinde kullanlacak klemensler birbirlerinde yaltkan ara paralarla ayrlm olmaldr. Klemens dizileri kullanlyorsa bu ayrlma gerekmez. letkenlerin balanmas: letkenlerin balants ancak yaltkan paralar zerinde yaltkan klfl olarak vidal klemens, vidasz klemens, lehim ya da kaynakla yaplmaldr. zlebilen balant yerlerine (klemens balantlar gibi) ulalabilmelidir. Dkme usul ile yaplm balant yerleri zlemeyen balant yerlerine girer.
36
letkenlerin balanmas o o Borulu tesislerde ancak kutular iinde ok damarl yaltlm iletkenler ya da kablolarla yaplm tesislerde ancak kutular ya da ek kutular (muflar) iinde yaplabilir.
Balant ve ek paralar balanacak ya da eklenecek iletkenlerin say ve kesitlerine uygun nitelikte olmaldr. Ekler duvarlarda 60 mm derinlikte olmak artyla kasalarda, tavanlarda ise armatr veya armatre ilikin elemanlarla gizlenmi kutular (buatlar) iinde yaplabilir. Bu ekler kesinlikle klemensle yaplmaldr. Anahtar priz balant ular ek amacyla kullanlmamaldr. Kasalar ve buatlarn iine su szmamas iin gerekli nlem alnmaldr. Bir balant klemensine drtten fazla damar balanamaz. Zorunluluk olmadka lambadan lambaya gei yaplmamaldr. Bklebilen iletkenlerin tm balantlar, geici olarak konulan elektrik iletme aralarnda da hatasz ve zenle yaplmaldr. o Bklebilen iletkenlere, balant noktalarnda ekme ve kayma kuvveti gelmemelidir. letken klflarnn kaymamas ve iletken damarlarnn dnmemesi salanmaldr. letkenlerin giri yerlerinde kvrlarak zedelenmesi, uygun tedbirlerle, rnein, giri yerinin yuvarlaklamas ya da azlklarla nlenmelidir. letkenlerde kugz meydana gelmesine ve iletkenlerin iletme aralarna sabit olarak balanmasna izin verilmez. ok telden meydana gelen iletken tellerinin ezilmemesi ve kopmamas iin aadaki tedbirler alnmaldr. Uygun balant klemensleri kullanmak. letken ularnda uygun ilemler uygulamak. rnein, kablo pabular kullanmak, damar ularnda kovan kullanmak ya da lehim ve kaynak yapmak.
37
UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Vaviyen Anahtar Tesisat
Tesisatta iki adet vaviyen anahtar ve anahtarlarn kumanda edecei lamba veya lamba grubu, anahtarl otomatik sigorta, bakr kablo, tesisata uygun denmi PVC borular, buatlar, kasalar vardr.
ekil 1.17: Vaviyen anahtar tesisatnn iki kapl bir odada tasarm
ekil 1.18: Vaviyen anahtar tesisatnn ak emas
38
ekil 1.19: Vaviyen anahtar tesisatnn kapal emas
lem Basamaklar
neriler
Vaviyen anahtar tesisat kablolarn Emniyet ve i gvenlii tedbirlerini alnz. Vaviyen anahtar tesisat balant eklini ekiniz. inceleyiniz. (ekil 1.18 ve ekil 1.19) Vaviyen anahtar tesisatna uygun malzemeleri seiniz. Daha nceden denmi borulardan klavuz (susta) ekiniz. Boru ierisinde kesinlikle nceden iletken bulundurmaynz. Klavuza uygun kesit ve renkte kabloyu tutturunuz. Dikkatlice klavuzla kabloyu ekiniz. Buatlardan, boru ularndan ve kasalardan kablolarn kmasn salaynz. Kablolar klavuzdan ayrnz. Buat balantlarn yapnz. Duy montajn yapnz. Kablo kesitine uygun klemensleri seiniz. Gerekli buat balantlarn klemensle yapnz. Uygun duyu seiniz. Anahtardan gelen kabloyu duyun i (orta) kontann balant klemensine balaynz. letken ucu tamamaldr. Ntr kablosunu duyun dier balant klemensine balaynz. Duyu yerine tutturunuz. Uygun ampul duya taknz. 39
Vaviyen yapnz.
anahtar
balantlarn Uygun bir ekilde kablolarn ularn soyunuz. Birinci vaviyen anahtarn ortak (sabit) kontak balant klemensine sigortadan gelen faz ucunu uygun bir ekilde balaynz. Birinci vaviyen anahtarn dier iki balant klemensine ikinci vaviyen anahtara giden kablolar tutturunuz. Birinci vaviyen anahtar uygun ve dikkatli bir ekilde kasaya tutturunuz. kinci vaviyen anahtarn ortak (sabit) kontak balant klemensine duydan gelen kabloyu uygun bir ekilde balaynz. kinci vaviyen anahtarn dier iki balant klemensine, birinci vaviyen anahtardan gelen iki kabloyu tutturunuz. kinci vaviyen anahtar kasaya uygun ve dikkatli bir ekilde tutturunuz. Devreyi ve balantlar son bir kez kontrol ediniz. Anahtarl otomatik sigortadan devreye kontroll bir ekilde enerji veriniz. Vaviyen anahtarlara kumanda ederek ampul yakp sndrnz.
Devreyi altrnz.
40
LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Bu faaliyette kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz.
A-OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

1. Datm tablosundan son aydnlatma armatrnn baland buata kadar olan ve iletken kesiti 2,5 mm2 olan hat aadakilerden hangisidir? A) Sorti hatt B)Linye hatt C)Kolon hatt D)Ana kolon hatt E)Yap giri hatt
2. Yapsnda yuvarlak kordon, duy ve rozans bulunan tavan armatrdr. Yukardaki tanm aadaki armatrlerden hangisine aittir? A) Tip J1 armatr B) Tip L armatr C) Tip H armatr D) Tip B1 armatr E) Tip O armatr . ampulde elektrik akm, sya dayankl ve direnci yksek bir metal tel zerinden havas alnm bir ortamda geirildiinde metal tel akkor hle gelerek s retirken ayn zamanda k yayarak evresini aydnlatr. Yukarda bo braklan yere aadaki ampul trlerinden hangisi gelmelidir? A) Floresan ampul B) Civa buharl ampul C) Akkor flamanl ampul D) Sodyum buharl ampul E) Metal hlide ampul 3. 4. Anahtarlar, tesisatn yapm ekline gre; Sva alt anahtar Sva st anahtar Nemli yer anahtar olmak zere e ayrlr. A) Doru B) Yanl
5. A - ki ayr lambay veya lamba grubunu bir yerden, tek tek veya ayn anda yakp sndrmeye yarayan anahtar B- Bir lamba veya lamba grubunu bir yerden ayn anda yakp sndrmeye yarayan anahtar C- Bir lambay veya lamba grubunu iki ayr yerden yakp sndrmeye yarayan anahtar Yukardaki anahtarlarn tanmlarn karsndaki rakamlarla eletirmek istersek aadakilerden hangisi doru olur? A) A-2 , B-3 , C-1 D) A-1 , B-3 , C-2 B) A-3 , B-2 , C-1 E) A-2 , B-3 , C-2 C) A-1 , B-2 , C-3 41 1- Vaviyen anahtar 2- Adi anahtar 3-Komtatr anahtar
aydnlatma tesislerinde bir ampul k iddetini ayarlayarak yakp sndren anahtar aadakilerden hangisidir? A) Ara vaviyen anahtar D) Energy saver anahtar B) Vaviyen anahtar E) Komtatr anahtar C) Dimmer anahtar 6.
DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme kriterleri) karlatrnz, cevaplarnz doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz. Yanl cevap verdiyseniz, renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.
B-UYGULAMALI TEST
Uygulama faaliyetinde yapm olduunuz almay kendiniz ya da bir arkadanzla deerlendirerek, eksik olduunuz konuyu ve kazanmlarnz belirleyiniz.
DEERLENDRME LE DEERLENDRME LTLER

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Vaviyen anahtar tesisatna ait kapal ve ak devre emasn incelediniz mi? Borulara klavuz (susta) ektiniz mi? Vaviyen anahtar tesisatna uygun renkte ve kesitte kablolar setiniz mi? Kabloyu klavuza borulardan rahata ekilecek ekilde tutturdunuz mu? Ayn hattan geireceiniz iletkenleri ayn anda klavuz teline balayarak boru iinden ektiniz mi? Buat balantlarn yapp buatlar kapattnz m? Tesisatn yaplaca yerin zelliine gre duy ve anahtar setiniz mi? Tesisatn ntr ucundan gelen iletkeni, duyun dip kontana, anahtarn ortak ucundan duya gelen faz iletkenini duyun i ( orta) kontana baladnz m? Armatrn kablosundaki klemensi tesisattan gelen kablo ularna akta kalmayacak ekilde baladnz m? Sigortadan gelen faz ucunu anahtarn ortak (sabit) ucuna dier anahtarn ikier ularn birbirine baladnz m? Her iki vaviyen anahtarn tespit vidalarn skp anahtarlar kasaya tutturdunuz mu? Duyu veya armatr tespit yerlerinden duvara veya tavana iaretlediniz mi? Bu yerleri matkapla deldiniz mi? 42
Evet
Hayr
13 14 15 16 17 18 19
Deldiiniz yerlere dbel yerletirdiniz mi? Daha sonra duyu veya armatr dbel yerletirdiiniz bu deliklere vidaladnz m? Ampul takmadan nce devrede enerji olmamasna dikkat ettiniz mi? Setiiniz armatrn cinsine gre akkor flamanl ampul duyuna taktnz m? DZENL VE KURALLARA UYGUN ALIMA nlnz, i gzlnz ve eldiveninizi giydiniz mi? Kablolar soyarken veya keserken yan keski kablo soyma pensi, kablolar bkerken pense veya kargaburnu kullandnz m? alma alann tertipli-dzenli kullandnz m? Elektrik Tesisleri Ynetmeliinin ilgili yerlerini okudunuz mu?
DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz. Cevaplarnzn tamam evet ise bir sonraki faaliyete geiniz.
43
RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
Bu faaliyetle, gerekli ortam salandnda TS, Elektrik Tesisleri ve Kuvvetli Akm Ynetmeliine uygun olarak merdiven aydnlatma tesisatn, eleman montaj ve balantlarn yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: evrenizdeki merdiven aydnlatma tesisatlarn inceleyiniz ve defterinize not alnz. Merdiven otomatii ve butonlarnn eitlerini aratrnz ve not alnz.
Aratrma iin evrenizdeki merdiven aydnlatma tesisatlarn, merdiven aydnlatma donanm satan maazalar ve internette merdiven aydnlatma donanm reten firmalarn sitelerini inceleyebilirsiniz. Aratrmalarnz snfta tartnz.
2. MERDVEN AYDINLATMA
2.1. Merdiven Aydnlatma Tesisat
2.1.1. Tanm
Bir lamba veya birbirleri arasnda paralel bal olan lamba grubunu, bir veya daha fazla yerden yakp daha sonra zaman ayarl, kendiliinden otomatik sndrme dzenekli aydnlatma tesisatna merdiven aydnlatma tesisat denir.
2.1.2. Yapm Yerleri

Merdiven aydnlatma tesisatlar ortak girili, ok katl binalarn merdiven boluunun aydnlatlmasnda kullanlr.
2.2. Merdiven Otomatii

2.2.1. Tanm ve Grevi
Merdiven otomatii ok katl binalarda merdiven boluunun aydnlatlmasnda kullanlan ve zaman ayarl bir aygttr.
44
2.2.2. Yaps ve alma Prensibi

Elektronik merdiven otomatii: Bir rle ve bunun kontaklarn gecikmeli olarak aan zaman geciktirme dzeninden(kondansatr-diren) ibarettir. Rlenin duyarlln artrmak iin ayrca transistr ve kpr tipi dorultma devresi konmutur. Baz merdiven otomatiklerinde anahtar da bulunur. Anahtar, merdiven otomatiinin srekli almasn salar.
Resim 2.1: Merdiven otomatii
Aadaki ekilde devresi verilen, elektronik merdiven otomatiinin merdiven boluundaki butonuna basldnda 220/24 Vluk transformatr enerjilenerek elektronik devrenin giriine 24 Voltluk alternatif gerilim uygular. Bu alternatif gerilim D1 diyodu tarafndan dorultulur ve C1 kondansatr tarafndan filtre edilir. Filtre edilen bu doru gerilim elektronik devreye verilir. Devrede bulunan TR2 transistrnn beyz polarma gerilimi daha byk olduundan ncelikle TR2 transistr iletime geer. Bir ucu dorudan kaynaa bal olan rle, dier taraftan TR2 zerinden devresini tamamlar ve paletini ekerek, kontaklarn kapatp merdiven ampullerini yakarken, transformatrn enerjisinin de devamn salar. Bu arada P1 potansiyometresi ve R1 direnci zerinden, C2 kondansatr arj olmaya balar. C2 kondansatrnn zerindeki gerilim ( arj gerilimi) TR2nin beyz polarma geriliminden daha yksek bir deere ulanca TR1 transistrn iletime geirir. TR1in iletime gemesi ile R3 direnci zerinde gerilim dm oluur. Bu gerilim TR2nin beyz gerilimine yakn bir deerdedir. Bu nedenle TR2 yaltma geerek rlenin bobin akmn keser. Akm kesilen rle paletini brakarak kontan aar ve yanmakta olan merdiven ampullerini sndrr. Merdiven ampullerinin yank kalma sresi rlenin ekili kalma sresi kadardr. Bu sre ayar ise P1 potansiyometresi ile yaplr. 45
ekil 2.1: Elektronik merdiven otomatii devre balant emas
Ampul says artarsa merdiven otomatiinin rlesinden geen akm artacandan rle bu akm tayamaz ve kontaklar birbirine yapr. Bunun iin ampul saysn ve gcn rlenin ekebilecei akma gre semelisiniz. Bu merdiven otomatikleri 10 saniye ile 4 dakika gecikme salayabilirler. (eitli srelerde imal edilebilir.) Bu merdiven otomatikleri panoda vidalanabilir veya panoda raya monte edilebilir
2.3. Buton (Liht)

2.3.1. Tanm
Liht, merdiven aydnlatma tesisatnda zamanlayc otomatik rleye kumanda eden, normal durumda (baslmadnda) kontaklar ak olan k butonudur. Lihti dier butonlardan ayrt etmek iin buton tuu zerinde ampul sembol bulunur. Lihtler tek kutupludur. Liht buton gvdesi zerinde iki adet balant klemensi vardr. Darbe akml rle tesisatnda da kullanlr.
46
Resim 2.2: Lihtin nden grn
Resim 2.3: Lihtin arkadan grn
2.3.2. eitleri
Lihtler tesisatn yapl yerine gre sva alt ve nemli yer olmak zere iki tipte retilirler. Ayrca lihtler normal ve dekoratif olmak zere iki eit retilirler.
Resim 2.4: Nemli yer butonu (liht)
2.4. Aydnlatma Kontrol Sensrleri

2.4.1. Tanm ve Grevleri
Aydnlatma kontrol sensrleri ortamda hareket, k olup olmadna bal olarak aydnlatmay otomatik olarak ap kapatan sensrlerdir. Bu sensrlerin temel grevi ortamdaki hareket, k dzeyine gre ampulleri kontrol ederek, gereksiz yere ak kalmalarn nleyip enerji tasarrufu yapmaktr. Bu sensrler ortamda bir hareket, k olduunda (veya olmadnda) aydnlatma salarlar.
2.4.2. eitleri ve Yaplar

Aydnlatma kontrol sensrlerini temel olarak iki grupta inceleyebiliriz. Hareket sensrleri Ik sensrleri 47
Resim 2.5: Hareket sensrleri
ekil 2.2: Hareket sensr
2.4.2.1. Hareket Sensrleri Bu sensrler ortamda hareket olup olmadna bal olarak aydnlatmay otomatik olarak ap kapatrlar. Bu sensrlerin alt ksmnda ( Resim 2.6ya baknz) Gr asn ayarlayan SENS dmesi, Sensrn kapatma zamann ( 20 saniye -10 dakika) ayarlamaya yarayan TIME dmesi Sensrn almasn istediimiz aydnlk seviyesini ayarlayan LUX dmesi vardr.
48
Resim 2.6: Hareket sensrnn alt grn
Bu sensrn yine alt kapanda bulunan vidalar atmzda karmza sensre ait klemens tablosu kar. Burada sensrn genelde kahverengi ucu faz giri ucu, sensrn krmz ucu faz k ucudur, sensrn mavi ucu ntr ucudur. Sensrn n yznde ise sensrn hareket alglaycs vardr.
ekil 2.3: Hareket sensrnn klemens balants
49
Resim 2.7: Hareket sensr klemensi
Resim 2.8: Sensrn n yz
zellikleri: Hareket sensrlerinin etki alan, gr as ayarlanabilir. Hareket sensrlerinin gecikme zaman ayarlanabilir. Hareket sensrlerinin almasn istediimiz aydnlk seviyesi ayarlanabilir. Dzenli alma saatleri olmayan, kullanlmad zamanlarda lambalar ak braklan meknlarda aydnlatmann hareket sensrleri ile kontrol edilmesiyle nemli enerji tasarruflar salanr.
2.4.2.2. Ik Sensrleri Ortamdaki doal aydnlk dzeyine bal olarak aydnlatmann otomatik olarak alp kapanmas veya aydnlk dzeyi sabit bir deerde kalacak ekilde ampullerin k aklarnn ayarlanmasn salayan sensrlerdir. rnein bir dkkn vitrininde karanlk olduu zaman aydnlatma devresini altrp ortam aydnlk olduunda ise devreyi kapatan sensrlerdir.
50
Ik sensrnn (gz) yapld madde kadmiyum slfit (CdS) tir. Ik sensr hava geirmez bir kabn iine konur. n grlen k iddeti ayar 3 Lx ve gecikme ayar 40 saniyedir. zellikleri: Ik sensr ile ortamn aydnlk dzeyi ayar yaplabilir. Ampullerin k aklarnn ayarlanmas ile % 20' lere ulaan tasarruf salanr. Bu sensrlerle aydnlatma dnda dier sistemlere (stma, soutma, havalandrma vb.) kumanda etme imkn da vardr.
ekil 2.4: katl bir binann hareket sensr ile merdiven aydnlatma tesisat ak emas
2.5. Merdiven Aydnlatma Armatrleri

Merdiven aydnlatma tesisatlarnda B1 ve B2 tipi tavan armatrleri kullanlr.
51
2.5.1. Tip B1 Tavan Armatr

25- 30 cm apnda opal cam globlu, alminyumdan yaplm armatrdr. eitli glerde ampul taklr.
Resim 2.9: B1 tipi tavan armatr
2.5.2. Tip B2 Tavan Armatr

25- 30 cm apnda, alminyumdan yaplm, srgl tutuculu, 0,50 mm kalnlnda DKP sac gvdeli armatrdr. eitli glerde ampul taklr.
2.6. Merdiven Aydnlatma Tesisat Kablosunu ekme

Kablo ekme ilem sras ve dikkat edilecek hususlar unlardr;
2.6.1. lem Sras

Borulara klavuz (susta) ekilir. Uygun kesit ve renkte kablo seilir. Kablo kesiti, rnein ekil 2.6ya gre birinci, ikinci ve nc katn buatlarnda lihtlere ve duylara 1,5mm2 kesitli kablo kullanlr. Tesisatn aydnlatma linyesinde 2,5 mm2 kesitli kablo kullanlr. Kablo rengi, genellikle ntr hatt iin ak mavi renkte kablo, faz iletkenleri iin lihtten geen renk krmz, fazn dier iletkenleri iin kahverengi kablo kullanlr. Kablo klavuza tutturulur. Kablolarn ular yan keski veya kablo soyma pensi ile alarak klavuz telinin kablo balanacak ksmna dmlenir.
Resim 2.10: Kablonun yan keski ile soyulmas
52
Resim 2.11: Kablonun klavuza tutturulmas
Borulardan birinci, ikinci ve nc katn buatlarna kadar 2,5 mm2 lik iletken ekilir. Katlarn buatlarndan lihtlere ve duylara 1,5 mm2 lik iki iletken ekilir. Giri (zemin) kattaki buattan merdiven otomatiine 2,5 mm2 lik drt iletken ekilir. ekil 2.5e baknz.

Klavuz teli ancak bo borudan ekilir. Boru ierisinde nceden iletken bulundurulmaz. Klavuz telin kancasna balanacak iletkenler, ekimi zorlatracak ekilde dmlenmez. Fakat klavuzdan kopacak ekilde basit de balanmaz. letkeni klavuza dmleme ileminde pense veya kargaburnu kullanlr. (Baknz Resim 2.11.) Klavuzla kablo ekilirken lihtlere giden iletkenler borulardan kesintisiz geirilmelidir. Boru ierisinden geirilecek iletken says boru apna uygun olmaldr. Klavuzla kablo ekilmesi iki kii tarafndan yaplr. Bir kii hattn k ucuna iletken bal klavuz teli ekerken, dier kii ise hattn giri tarafndaki iletkenleri dzelterek borunun ierisine iter. Ayn hattan geirilecek iletkenler ayn anda klavuz teline balanarak boru iinden ekilir.
2.7. Merdiven Aydnlatma Tesisat Balantlarn Yapma

Tesisat balantlarnn yapmn tek tek inceleyelim.
2.7.1. Buat Balantlarn Yapma ( katl merdiven otomatikli tesisat iin)

3. kat buatnda liht ve duya giden kablolara ntr kablosunu klemensle balaynz. Merdiven otomatiinden gelen (L) lamba kablosunu duydan gelen dier kabloya balaynz. Liht (buton)dan gelen dier kabloyu merdiven otomatiinden gelen (B) buton ucuna balaynz. 2. kat buatnda ayn balantlar yapnz. 53
1. kat buatnda ayn balantlar yapnz. Zemin kat buat balantlarn yapnz.
2.7.2. Merdiven Otomatii veya Sensr Kablo Balantlarn Yapma

Kullanlacak merdiven otomatii panoda kzaa taklacaksa W otomat eklinde olann, panoya direkt monte edilecekse klasik tip merdiven otomatii seilir. Tesisat yaplacak yer nemli yer ise nemli yer liht butonu, sva alt ise sva alt liht butonu kullanlr. Armatrlere balant yapmak, ntr iletkeninden gelen kablo duyun dip kontana ve her katn bir birine balanan duy ular ise duyun i kontana balanr.
Resim 2.12: Duyun balant vidalar
Butonlara (liht) balant yapmak: Her katn lihtinin ularna balant yaplr. Merdiven otomatiine balant yapmak, tesisatn her katn butonlarndan gelen u merdiven otomatiinin B yazan buton ucuna balanr. Tesisatn ampullerinden (duylardan) gelen u merdiven otomatiinin L yazan (lamba) ucuna balanr. Sigortadan gelen u merdiven otomatiinin F yazan (faz) ucuna balanr. Ntr hattndan gelen u da merdiven otomatiinin N (ntr) ucuna balanr. (Baknz ekil 2.6) Butonlar yerine tutturmak: Lihtlerin (butonun) n ksmndaki tespit vidalar sklp kasaya tutturulur.
54
Resim 2.13: Lihtin kasaya yerletirilmesi
2.7.3. Balantlarn Yapmnda Dikkat Edilecek Hususlar

Buat ierisinde bklebilen iletkenlere balant noktalarnda ekme kuvveti gelmemelidir. letkenlerin klflarnn kaymamas ve iletken damarlarnn dnmemesi gerekir. Buat ierisinde ek yaparken klemens kullanlr. Armatre, duya ve lihtleri (butonlarn) kontaklarna balanacak iletkenler yan keski veya kablo soyma pensi ile soyulur. Kablonun iletken ksm klemensin dna tarlmaz, taan ksm kesilir. Armatrlere, lihtlere ve merdiven otomatiine balant yaparken uygun ulu tornavida kullanlr. Duylara balant yaplrken ters balama tespit ederseniz tesisata enerji verilmez. Lihtler kasaya yerletirilirken uygun ulu tornavida kullanlr.
55

Merdiven Otomatii Tesisat
ekil 2.5: katl merdiven otomatii tesisat kapal emas
56
ekil 2.6: katl merdiven otomatii tesisat ak emas
57
Katl Merdiven Otomatii Tesisatn Yapmak
lem Basamaklar
neriler
katl merdiven otomatii tesisat Emniyet ve i gvenlii tedbirlerini kablolarn ekiniz. alnz. katl merdiven otomatii tesisat balant eklini inceleyiniz. (ekil 2.6) katl merdiven otomatii tesisatna uygun malzemeleri seiniz. Daha nceden denmi borulardan klavuz(susta) ekiniz. Boru ierisinde kesinlikle nceden iletken bulundurmaynz. Klavuza uygun kesit ve renkte kabloyu tutturunuz. Dikkatlice klavuzla kabloyu ekiniz. Buatlardan, boru ularndan ve kasalardan kablolarn kmasn salaynz. Kablolar klavuzdan ayrnz. Buat balantlarn yapnz. Kablo kesitine uygun klemensleri seiniz. Gerekli buat balantlarn klemensle yapnz. Uygun duyu seiniz. Liht butonundan gelen kabloyu duyun i (orta) kontann balant klemensine balaynz. letken ucu tamamaldr. Ntr kablosunu duyun dier balant klemensine balaynz. Duyu yerine tutturunuz. Uygun ampul duya taknz. Uygun bir ekilde kablolarn ularn soyunuz. nc katn lihtinin (buton) balant klemensine merdiven otomatiinden buton ucundan gelen kabloyu uygun bir ekilde balaynz. nc katn lihtinin dier balant klemensine nc katn duyundan gelen kabloyu uygun bir ekilde balaynz. 58
Duylarn montajn yapnz.
Liht (buton) balantlarn yapnz.
Lihti kasaya uygun ve dikkatli bir ekilde tutturunuz. kinci kat liht balantlarn ayn ekilde yapnz. Birinci kat liht balantlarn ayn
ekilde yapnz.
Merdiven yapnz.
otomatiinin
balantlarn Tesisatn her katn butonlarndan gelen u merdiven otomatiinin B yazan buton ucuna balanr. Tesisatn duylardan gelen u merdiven otomatiinin L yazan (lamba, ampul ) ucuna balanr. Sigortadan gelen u merdiven otomatiinin F yazan (faz) ucuna balanr. Ntr hattndan gelen u da merdiven otomatiinin N (ntr) ucuna balanr. (Baknz ekil 2.6) Devreyi ve balantlar son bir kez kontrol ediniz. Anahtarl otomatik sigortadan devreye kontroll bir ekilde enerji veriniz. Lihtlere kumanda ederek ampulleri yaknz.
Devreyi altrnz.
59


1. Bir lamba veya birbirleri arasnda paralel bal olan lamba grubunu, bir veya daha fazla yerden yakp daha sonra zaman ayarl, kendiliinden otomatik sndrme dzenekli aydnlatma tesisatdr. Yukarda verilen tanm aadakilerden hangisine aittir? A) Dimmer anahtar tesisat D) Komtatr anahtar tesisat B) mpuls rleli aydnlatma E) Merdiven aydnlatma tesisat C) Adi anahtar tesisat Elektronik tip merdiven otomatiinde ampul saysnn artmas ne tr bir saknca oluturur? A) Ampullerin snmesine neden olur. B) Ampullerin srekli yanmasna neden olur. C) Merdiven otomatiinin alma sresi artar D) Merdiven otomatiinin rlesinin kontaklar anr. E) Merdiven otomatiinin alma sresi azalr. Merdiven otomatiine kumanda eden liht butonu ka kutupludur? A) Tek kutuplu B) ift kutuplu C) kutuplu D) Drt kutuplu E) Be kutuplu Bir ktphanede karanlk olduu zaman aydnlatma devresini altrp ortam aydnlk olduunda ise devreyi durduran sensrlerdir. Yukarda verilen rnekteki sensr aadakilerden hangisidir? A) Ses sensr B) Kzl tesi sensr C) Ik sensr D) Hareket sensr E) Yksek frekans sensr Aadakilerden hangisi merdiven aydnlatma tesislerinde kullanlan armatrlerden birisidir? A) A tipi armatr B) B tipi armatr C) C tipi armatr D) D tipi armatr E) E tipi armatr
2.
3.
4.
5.
DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme ltleri) karlatrnz, cevaplarnz doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.
60
B-UYGULAMALI TEST
DEERLENDRME LTLER
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Merdiven otomatii tesisatna ait kapal ve ak devre emasn incelediniz mi? Borulara klavuz (susta) ektiniz mi? Merdiven otomatii tesisatna uygun renkte ve kesitte kablolar setiniz mi? Kabloyu klavuza borulardan rahata ekilecek ekilde tutturdunuz mu? Ayn hattan geireceiniz iletkenleri ayn anda klavuz teline balayarak boru iinden ektiniz mi? Merdiven otomatii tesisatndaki nc, ikinci, birinci ve zemin katlardaki buat balantlarn ilem basamana uygun olarak yaptnz m? Buatlarda ekleri klemenslerle yaptnz m? Tesisatn yaplaca yerin zelliine gre merdiven otomatii ve liht setiniz mi? Tesisatn ntr ucundan gelen iletkeni, duyun dip kontana ve her katn birbirine balanan duy ularn ise duyun i kontana baladnz m? Armatrn kablosundaki klemensi tesisattan gelen kablo ularna akta kalmayacak ekilde baladnz m? Her katn lihtinin ularna balant yaptnz m? Tesisatn her katn butonlarndan gelen ucu merdiven otomatiinin B yazan buton ucuna baladnz m? Tesisatn ampullerinden (duylardan) gelen ucu merdiven otomatiinin L yazan (lamba, ampul) ucuna baladnz m? Sigortadan gelen ucu merdiven otomatiinin F yazan (faz) ucuna baladnz m? Ntr hattndan gelen ucu da merdiven otomatiinin N (ntr) ucuna baladnz m? Lihtlerin (butonun) n ksmndaki tespit vidalarn uygun ulu tornavida ile skp kasaya tutturdunuz mu?
Evet
Hayr
DZENL VE KURALLARA UYGUN ALIMA

nlnz, i gzlnz ve eldiveninizi giydiniz mi? Kablolar soyarken veya keserken yan keski kablo soyma pensi, kablolar bkerken pense veya kargaburnu kullandnz m? Anahtar vidas gibi yerlerde, duvar vidalama yaparken tornavida kullandnz m? alma alann tertipli-dzenli kullandnz m? Elektrik Tesisleri Ynetmeliinin ilgili yerlerini okudunuz mu? Tesisat derken kapal ve ak emay incelediniz mi? 61
DEERLENDRME
62
RENME FAALYET3 RENME FAALYET-3

AMA
Bu faaliyetle, gerekli ortam salandnda TS, Elektrik Tesisleri ve Kuvvetli Akm Ynetmeliine uygun olarak dekoratif aydnlatma armatr tesisat kablolarn ekebilecek ve eleman balantlarn yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: evrenizdeki vitrin aydnlatmalarn inceleyiniz ve not alnz. Dekoratif aydnlatma donanmlarn aratrnz.
Aratrma iin evrenizdeki maazalarn vitrinlerini, dekoratif aydnlatma donamm satan maazalar ve internette dekoratif aydnlatma tesisat yapan ve donanm reten firmalarn sitelerini inceleyebilirsiniz. Aratrmalarnz snfta arkadalarnzla tartnz.
3. DEKORATF AYDINLATMA
3.1. Dekoratif Armatrler
3.1.1. Tanm
Dekoratif spot armatrleri meknlarda istenilen atmosferin yaratlmasna yardmc olan, mekanlara k kayna olarak hizmet vermesinin yannda i dekorasyonun nemli elemanlarndan biri olarak kullanlan armatrlerdir.
3.1.2. eitleri ve Yaplar

Dekoratif armatrlerin uygulama alan konutlar ve iyerleridir. Bu armatrler akkor flamanl ampuller iin, floresan ampuller ve vitrin armatrleri olmak zere deiik ekilde retilirler. Ayrca led spotlarla ve fiber optik kablolarla yaplan aydnlatma armatrleri de dekoratif aydnlatma tesisatlarnda kullanlr. 3.1.2.1. Akkor Flamanl Ampull Dekoratif Armatr Bu tipteki armatrlerde akkor flamanl ampullerin taklabilecei duylar vardr. Armatrn d ksm i dekorasyonu tamamlayacak ekilde estetik grnml olabilir. (Baknz Resim3.1) 63
Resim 3.1: Akkor flamanl ampull dekoratif armatr
3.1.2.2. Floresan Ampull Dekoratif Armatr Uzun (dz) floresan ampuln ve yuvarlak floresan ampuln flaman ularnn girecei soketleri bulunur. Alminyum profil gvde, elektrostatik toz boyaldr. ksm alminyum reflektrldr. (yanstc). Bu armatrlerde bobinli veya elektronik balast kullanlr. Bu armatrlerin d yaps ortama uygun olacak ekilde retilirler.
Resim 3.2: Dekoratif yuvarlak floresan armatr
Resim 3.3: Dekoratif floresan armatr
3.1.2.3. Vitrin Armatrleri Halojen ampullerin veya kompakt floresan ampuln taklmas iin duyu veya soketi bulunan armatrdr. Armatrn i ksmnda ampuln yayd yanstp etkisini artrmak iin reflektr vardr. Bu armatrler genellikle vitrin, konferans salonu, resepsiyon, ofis, maaza aydnlatmasnda kullanlr. Bu armatrler (baknz resim 3.6) genelde alpan veya kartonpiyere tutturulurlar ve armatrn en altta kalan ksm sva stnde gzkr. Ayrca bu armatrlerin Resim 3.5teki gibi ayaklar sayesinde tavana veya duvara tutturulabilir. Vitrin armatrlerinde kullanlan k kaynaklar iki eittir.
64
Halojen k kayna: Ik halojen ampuller ile retilir. 20W, 35W, 50W ve 75W glerde retilirler. 3000 6000 saat ampul mrleri vardr. 35W zerindeki k kaynaklar fanlar ile soutulur. 220V ebeke voltaj ile alrlar. Ayrca bir trafo ile alan kk gl halojen ampuller de vardr. Dearj ampull k kayna: Ik dearj ampuller ile retilir. 35W, 70W, 150W standart 250W, 400W ve 575W zel retimler vardr. Fanlar ile soutulan modeline gre 35W - 70W aras en fazla 30 dB, 70W - 150W aras en fazla - 56 dB grltleri vardr. 220V ebeke voltaj ile alrlar.
Dearj k kayna kullanan armatrlerde (Resim 3.5) balastl ve balastsz olmak zere iki trde imal edilirler. Balastsz olan armatrler ebekeye dorudan balanr. Balastl olanlar ise faz kablosu balasta girer ve kablonun k armatre balanr (ekil 3.1). Bu balastlar genellikle; ampul gcne gre ve ebeke gerilimine gre 220V/50 Hz 10 W- 220V/50 Hz 13 W glerinde retilir.
ekil 3.1: Balastl armatr balants
Resim 3.4: Dekoratif armatr balast
Resim 3.5: Vitrin armatrleri
65
Resim 3.6: Kartonpiyer veya alpana monte edilen dekoratif armatr
3.1.2.4. LED Aydnlatma ve Fiber Optik Aydnlatma 3.1.2.4.1. LED Aydnlatma Ledler olduka dk sarfiyatl (0,3W - 2W), ucuz maliyetli, ok uzun ampul mrl (100.000 saat) , dk voltajl rnlerdir (12 V). Ik seviyeleri dier k kaynaklarna gre daha dktr. Genellikle evlerde yatak odalarnda, otel odalarnda, ocuk odalarnda, yldz efektli gece lambas gibi kullanlr. Renk deitirme zellikleri yoktur. Ik rengi olarak beyaz, sar, krmz, mavi ve yeil renkleri mevcuttur. LED spotlar 50 mm apnda PCB (baskl devre) zerine monte edilmi 6, 12 veya 18 LEDden olumaktadr. LED spotlarn en nemli ayrcal 10 derece ile 120 derece arasnda her ma asnda retilebilmeleridir. Ayrca ma alanlar da daire kare veya dikdrtgen gibi ihtiya duyulan her ekilde retilebilmektedir. Yar iletken esasna dayal olarak alan LED 85 0Cden daha yksek scaklklardan zarar grrler. Bu nedenle kapal ( spot ii ) hacimde s yk olumamas iin i meknda kullanlan spotlarn n camlar kullanlmamaktadr. ok youn k istenen i mekn spotlarnda bir fan aracl ile soutma salanr.
Resim 3.7: Led ile aydnlatma rnekleri
66
3.1.2.4.2. Fiber Optik Aydnlatma Fiber optik aydnlatma iki ayr ksmdan oluur. Ik kayna Fiber optik kablo demeti
Fiber optik aydnlatmada kablolar; cam fiber optik kablolar ve plastik fiber optik kablolar olmak zere ikiye ayrlr. Fiber optik kablo sadece k taycdr, elektrik akm tamaz. Fiber optik aydnlatmann kullanm alanlar, vitrin, maaza, galeri ve sergi alanlar, tabela, yn levhalar, yry yolu, kap girileri ve zemin aydnlatmalar, i ve d meknlar, havuz, bahe, fskiye, eme vb. yerler.
Resim 3.8: Fiber optik aydnlatma
3.2. Dekoratif Aydnlatma Armatr Tesisat

3.2.1. Tesisat Kablo zellii
Dekoratif aydnlatma tesisatlarnda tek damarl 1,5 mm2'lik TSli kablo kullanlr. Ayrca uzun alma koullarna ve yksek sya dayankl yaltkanl alminyumdan yaplm, en az 0,75 mm 2 kesitli ok damarl iletkenlerde kullanlabilir.
3.2.2. Aydnlatma Kontrol Eleman eitleri

Aydnlatma kontrol elemanlarna daha nce deinmitik. Ksaca zetleyecek olursak kontrol elemanlar eittir. Vitrin aydnlatmasnda Dimmer anahtar da kontrol eleman olarak kullanabiliriz. 3.2.2.1. Hareket Sensrleri Ortamda hareket olduunda devreyi altran sensrlerdir. 67
3.2.2.2. Ik Sensrleri Ortamn k dzeyine gre ampuln k seviyesini ayarlayan veya devreyi ap kapatan sensrlerdir. Hatrlamak iin renme Faaliyeti- 2deki Aydnlatma Kontrol Sensrleri konusunu tekrar inceleyiniz. Dekoratif aydnlatma tesisatlarnda kontrol sensrlerini kullanabiliriz. rnein, bir vitrin aydnlatmasnda gndz klarn snk, hava kararnca ise yanmasn k sensr ile vitrinin nnden bir kii getiinde aydnlatmann almasn hareket sensr ile yaparz. Bylece aydnlatma gereksiz yere almaz ve enerjiden tasarruf edilir. 3.2.2.3. Network Tabanl Aydnlatma Kontrol Sistemi Son zamanlarda yerel bilgisayar a (network) zerinden alan aydnlatma kontrol sistemleri de kullanlmaya balanmtr. Bu sistemin en byk zellii Windows tabanl bir yazlm ile aydnlatmay kontrol edebilmesidir. Bu sistemle, rnein bir maazann aydnlatmasn zaman programlayarak ap kapatr veya n aksn deitirir.
3.2.3. Tesisat Kablolarn ekme

3.2.3.1. lem Sras ki renk kablo kullanlr. Tercihen faz iin kahverengi, ntr iin mavi kullanlabilir. Ek yaplmadan iki renk kablo ekilir. Eer tesisat yaplan yer dar bir alan ise klavuz kullanlabilir. Klavuzun daha esnek ksm tesisat yaplacak yere srlr. Bu ilem iki kii tarafndan yaplmaldr. Klavuzun esnek ksm son armatr boluundan dier kii tarafndan karlr. ki kablo yan keski ile soyulup klavuza dmlenir ve ekilebilir. Dier kii klavuzu ekerek kablolarn ucunu son armatr boluundan dar karr.
3.2.3.2. Dikkat Edilecek Hususlar Kablo ekilirken her armatr boluuna gelindiinde kablolar biraz uzun tutulur. Klavuza dmleme yaplrken kargaburnu veya pense kullanlr.
3.2.4. Armatrlerin Montaj

Vitrine, kartonpiyer ve alpana montajn ayr ayr inceleyelim.
68
3.2.4.1. Vitrin Armatrlerinin Montaj 3.2.4.1.1. lem Sras Vitrin armatrlerinin tutturulaca yerler iaretlenir. aretlenen bu yerler matkapla delinir. Matkapla delinen bu deliklere dbel taklr. Vitrin armatr dbel tutturulan yere getirilip vidalanr.
3.2.4.1.2. Dikkat Edilecek Hususlar Vitrin armatrnn iaretlemesi kalemle yaplr. Matkab kullanrken dikkatli olun. Dbeller ekile tutturulur. Vidalama ilemi tornavida ile yaplr.
3.2.4.2. Kartonpiyer veya Alpana Montaj 3.2.4.2.1. lem Sras Kartonpiyer veya alpana spot armatrleri monte etmek iin armatre uygun byklkte boluklar almas gerekir. te bunu salayan malzemeye dekopaj ad verilir. Dekopaj matkabn ucuna tutturulur.
Resim 3.9: Dekopaj
Matkap iaretlenen yere dik olarak tutulur ve iaretlenen yer delinir.
69
Resim 3.10: aretlenen yerin almas
Spot armatrn ayarl yay itilerek alan yere armatr yerletirilir.
Resim 3.11: Armatrn yerletirilmesi
3.2.4.2.2. Dikkat Edilecek Hususlar Dekopaj matkaba matkabn anahtar ile skca tutturulur. Matkapla alrken nlnzn ve varsa salarnzn matkaba dolanmamasna dikkat ediniz. Armatr iin alan yere armatr taklrken armatrn yay itilerek skca yerletirilir.
3.2.5. Tesisat Balantlar

Tesisat balantlar ilem sras ve dikkat edilecek hususlar unlardr. 3.2.5.1. lem Sras Kablolarn ektiiniz tesisatn faz kablosu balastn bir klemens ucuna tutturulur. (Balastn giri gerilimi 220 Volt ve gc ise 10 -13 Watttr.)
70
Resim 3.12: Balasta faz kablosunun balan
Balastn dier klemens ucuna bir kablo balanr ve bu kablo armatrn bir ucuna balanr.
Resim 3.13: Balastn dier u balants
Resim 3.14: Armatrn bir ucuna balant
Armatrn dier klemens ucuna ise tesisatn ntr kablosu balanr.
Resim 3.15: Armatre ntr kablosunun balanmas
3.2.5.2. Dikkat Edilecek Hususlar Klemens balantlar uygun tornavida ile yaplr. Kablonun iletken ksmlar dardan grnmeyecek ekilde balant yaplr.
71
Resim 3.16: Uygulanm bir dekoratif aydnlatma

MADDE 53- Aydnlatma Aygtlar ve Bunlara Ait Donanmlar a)Genel Sva alt, sva st ve etan tesislerde zorunlu olmadka lambadan lambaya gei yaplmamaldr. Dekoratif amala ve zorunlu durumlarda (mimari gerei vb.) lstr klemens vb. gibi uygun dzenler kullanlarak lambadan lambaya gei yaplabilir.
72

Dekoratif Aydnlatma Tesisatn yapmak
ekil 3.2: Vitrin aydnlatma tesisat ak emas
Kullanlan malzemeler: Aydnlatma kontrol eleman (hareket sensr) Dekoratif aydnlatma armatr( spot armatr) Dekoratif aydnlatma balast (spot armatr balast) Tek damarl 1 mm2 'lik TSli kablo veya yksek sya dayankl, yaltkanl, alminyumdan yaplm, en az 0,75 mm 2 kesitli ok damarl kablo 6 A bir fazl otomatik sigorta
73
lem Basamaklar
Armatr yerlerini deliniz.
neriler
Emniyet ve i gvenlii tedbirlerini alnz. Vitrin armatrlerinin tutturulaca yerleri kalemle iaretleyiniz. aretlenen bu yerleri matkapla dikkatli bir ekilde deliniz. Matkapla delinen bu deliklere uygun byklkte dbelleri taknz. Dbelleri ekile atnz deliklere yerletiriniz. Vitrin armatr dbel yerletirilen yere getirilip uygun tornavida ile vidalanr. ki renk kablo kullannz. Tercihen faz iin kahverengi, ntr iin mavi kullannz. Eer tesisat yaplan yer dar bir alan ise klavuz kullannz. ki kabloyu yan keski ile soyup klavuza kargaburnu veya pense kullanarak dmleyiniz. Klavuzun daha esnek ksmn tesisat yaplacak yere srnz. Bu ilemi iki kii tarafndan yapnz. Dier kii klavuzu ekerek kablolarn ucunu son armatr boluundan dar karr. Kablolar ek yapmadan dikkatlice ekiniz. Kablo ekilirken her armatre
Tesisat kablolarn ekiniz.
gelindiinde kablolar biraz uzun tutulur.

Armatr balantlarn yapnz. Kablolarn ektiiniz tesisatn faz kablosunu ( R k) balastn bir klemens ucuna tutturunuz. (ekil 3.2) Balastn dier klemens ucuna bir kablo balaynz ve bu kabloyu armatrn ( spot veya vitrin armatrnn) balant klemensinin bir ucuna uygun bir tornavida ile balaynz. Armatrn balant klemensinin dier ucuna da aydnlatma kontrol elemanndan gelen ntr kablosunu (ntr k) uygun bir tornavida ile balaynz. Klemenslere balant yaparken kablonun iletken ksmlar klemensten dar tamamaldr. Tesisatta varsa dier armatrlere ayn balantlar yapnz. 74
Armatr kontrol elemannn montaj Hareket sensrnn duvara tespit deliklerini ve balantlarn yapnz. duvara iaretleyiniz. aretlediiniz bu delikleri uygun byklkte u kullanarak matkapla dikkatli bir ekilde deliniz. Deliklere uygun byklkte dbelleri ekile dikkatli bir ekilde duvara yerletiriniz. Aydnlatma kontrol elemannn (rnein hareket sensrnn) tespit deliklerinden atnz deliklere uygun tornavida ile vidalaynz. Sigortadan gelen faz ucunu aydnlatma kontrol elemannn (rnein hareket sensrnn) faz giri ucunun klemensine balaynz. Tesisatn ntr kablosunu aydnlatma kontrol elemannn ntr giri ucunun klemensine balaynz. (ekil 3.2) Tesisata enerji vererek altrnz. Devreyi ve balantlar son bir kez kontrol ediniz. Anahtarl otomatik sigortadan devreye kontroll bir ekilde enerji veriniz. Aydnlatma kontrol elemannn (rnein hareket sensrnn) alglama alan iinde hareket ederek armatrlerin ampullerinin yanp snmesini salaynz.
75


1. Meknlarda istenilen atmosferin yaratlmasna yardmc olan, meknlara k kayna olarak hizmet vermesinin yannda i dekorasyonun nemli elemanlarndan biri olarak kullanlan armatrlerdir. A) Tavan armatr D) Dekoratif armatr 2. B) Floresan armatr E) Etan armatr C) Merdiven aydnlatma armatr
Yukarda tanm verilen armatr aadakilerden hangisidir?
Halojen ampullerin veya kompakt floresan ampuln taklmas iin duyu veya soketi bulunan dekoratif armatr aadakilerden hangisidir? A) Akkor flamanl ampul armatr B) Floresan ampul armatr C) Vitrin armatr D) Nemli yer armatr E) Led ile aydnlatma armatr
Aadaki cmlelerin doru veya yanl olduklarn satr sonuna yaznz. 3. Led aydnlatma genellikle evlerde yatak odalarnda, otel odalarnda, ocuk odalarnda, yldz efektli gece lambas gibi kullanlr. (.) Vitrin aydnlatma armatrlerinde kullanlan k kaynaklar ; akkor flamanl ve floresan k kaynadr.(..) Fiber optik aydnlatma iki ayr ksmdan oluur; a-Ik kayna demeti (..) b-Fiber optik kablo
4.
5.
6.
Vitrin aydnlatma tesisatlarnda kullanlacak kablo kesitsi en az ka mm2 kesitinde olmaldr? A) 0,75 mm2 B) 1 mm2 C) 1,5 mm2 D) 2,5 mm2 E) 4 mm2
7.
Bir vitrin aydnlatmasnda gndz klarn snk, hava kararnca ise yanmasn istersek hangi aydnlatma kontrol elemann kullanrz? A) Hareket sensr D) Dimmer anahtar B) Yksek frekans sensr E) Ik sensr 76 C) Kzltesi sensr
8.
Aadakilerden hangisi dekoratif armatrlerinin kullanm alanlarndan birisi deildir? A) Konferans salonu B) Bodrumlar C)Resepsiyon D)Ofis E)Maaza
DEERLENDRME Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme ltleri) karlatrnz, cevaplarnz doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.
B- UYGULAMALI TEST

1 2 3 4 5 ekil 3.2deki emay incelediniz mi? emada kullanlan devre elemanlarn incelediniz mi? aretlenen yerleri matkapla deldiniz mi? Matkapla delinen bu deliklere dbel taktnz m? Vitrin armatrn dbel tutturulan yere getirip vidaladnz m? Kartonpiyer veya alpan zerinde armatr yerlerini eit aralklarla iaretlediniz mi? Matkab iaretlenen yere dik olarak tutup iaretlenen yeri deldiniz mi? Soketli ve balastl bir armatr ve en az 1,5 mm2 kesitli kablo kullandnz m? Kablolarn ektiiniz tesisatn faz kablosunu balastn bir klemens ucuna tutturdunuz mu Armatrn dier klemens ucuna tesisatn ntr kablosunu baladnz m? Buatlar ile hareket sensr arasna klavuzla iki kablo ektiniz mi? Her bir armatrden gelen faz ve ntr ularn klavuza balayarak buatlara ektiniz mi? Spot armatrn ayarl yayn armatre doru iterek dekupajla alan yere armatr yerletirdiniz mi? Armatrlerden buatlara gelen faz kablosunu hareket sensrnden gelen faz k kablosuna ek yaptnz m? Armatrlerden gelen faz kablosunu hareket sensrnn faz k ucuna ve ntr kablosunu da hareket sensrnn ntr k ucuna baladnz m?
Evet
Hayr
6 7 8 9 10
11
77
12 13 14 15 16 17
DZENL VE KURALLARA UYGUN ALIMA nlnz, i gzlnz ve eldiveninizi giydiniz mi? Kablolar soyarken veya keserken yan keski kablo soyma pensi, kablolar bkerken pense veya kargaburnu kullandnz m? Anahtar vidas gibi yerlerde, duvar vidalama yaparken tornavida kullandnz m? alma alann tertipli-dzenli kullandnz m? Elektrik Tesisleri Ynetmeliinin ilgili yerlerini okudunuz mu? Tesisat derken kapal ve ak emay incelediniz mi?
DEERLENDRME
78

AMA
Bu faaliyetle, gerekli ortam salandnda TS, Elektrik Tesisleri ve Kuvvetli Akm Ynetmeliine uygun olarak floresan lamba armatr montaj ve balantlarn yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: evrenizdeki floresan ampul eitlerini aratrnz ve gzlemlerinizi not alnz. Tasarruflu (kompakt) floresan ampul eitlerini aratrnz.
Aratrma iin evrenizdeki i yerlerini, evinizi, floresan aydnlatma donamm satan maazalar ve internette floresan aydnlatma tesisat yapan ve donanm reten firmalarn sitelerini inceleyebilirsiniz. Aratrmalarnz snfta arkadalarnzla tartnz.
4. FLORESAN AYDINLATMA
4.1. Floresan Armatr Elemanlar, Yaplar ve zellikleri
Floresan ampuller ayn gce sahip akkor flamanl ampullere gre 4 -5 kat daha fazla k verirler. Kullanm en yaygn aydnlatmadr. Floresan ampuller ebekeye dorudan balanamazlar. Floresan aydnlatma devresi; Balast Floresan ampul Starter Soketler den oluur.
4.1.1. Balast
ki eitte retilmektedir. 4.1.1.1. Elektronik Balast Floresan ampullerde, akkor halojen ampullerde ve yksek basn dearjl ampullerde elektronik balast kullanm giderek artmaktadr.
79
Elektronik balastlarn alma prensibi; yksek frekansl k retimine dayanmaktadr. Yapsndaki elektronik devre hem ilk atelemeyi hem de normal almay salar. Bu nedenle elektronik balast kullanlan tesisatlarda starter kullanlmaz. Elektronik ve manyetik balastlar daha yksek hat kayplarna yol aan ekil bozulmas veya faz atlamas nedeniyle dk g faktrne sahip olabilir. Faz g faktrn dzeltmek iin balastlara kondansatrler monte edilebilir veya retim srasnda balastla birleik olarak retilebilir. D ksmnda balant klemensleri vardr.
ekil 4.1: Elektronik balastn dz floresan ampule balants
ekil 4.2: Elektronik balastn yuvarlak floresan ampule balants
Resim 4.1: Elektronik balast
zellikleri: Elektrik enerjisini daha az tketir. Ampuln mrn % 50 uzatr. Stroboskopik etki (ksal grnt yanlmalarn) oluturmaz. Grltsz alr ve titreimsiz k salar. Voltaj deiimlerinden etkilenmez, k aksn sabit tutar. Doru gerilimle alabilirler. Arzal ampul otomatik olarak sndrr. Bobin olmad iin kompanzasyon panosunun ykn azaltr. Anahtara basld anda ampul yakar. Bobinli balastlara gre daha abuk arzalanabilir. 80
4.1.1.2. Bobinli Balast Bobinli balast, floresan ampul devresine seri balanan bir ok bobinidir. Yapsnda, silisli demir nve zerine sarlm bir bobin bulunur. Bobinin etraf izolasyon dolgusu ile yaltlmtr. Gnmzde izolasyon dolgu maddesi olarak polyester kullanlmaktadr. yi bir yaltkan olan polyester kuruduktan sonra sertleir ve saclarn grlt yapmasn nler. Balastn d ksmnda ise sac gvde ve balant klemensi vardr.( Baknz ekil 4.3)
Resim 4.2: Bobinli balast
ekil 4.3: Balastn i yaps
temel grevi vardr: lk anda ampule enerji uygulanp flamanlarn snmas sonunda, starter devreyi aarken atlama indksiyon gerilimi oluturmak. Ampuln yanmasndan sonra alma geriliminin yaklak % 50si orannda gerilim dm meydana getirmek. Endktif direnci yardmyla ampuln akmn sabit deerde tutarak k dalgalanmasn nlemektir.
Bobinli balastlar, ampul gcne gre ve ebeke gerilimine gre 220/50 Hz 20 W(18 W) 220/50 Hz 40 W(36 W) glerinde retilir. Balastlarn seiminde kullanlacak ampul gc, ebeke gerilimi ve frekans dikkate alnr. 81
4.1.2. Floresan Ampul

4.1.2.1. Uzun Floresan Ampul Ik kaynaklarnn enerji tasarruflu retilmesi dorultusunda yaplan almalar sonucunda tp eklindeki floresan ampuller de byk gelimeler gerekletirilmitir. 38 mm apl 20 W, 40 W, 65 W' lk ampuller yerine, 26 mm apl srasyla 18 W, 36 W ve 58 W' lk floresan ampuller kullanma sunulmutur. Ampullerin aplar kltlp k aklar artrlm, ok deiik renk scaklkl ve renk ayrm zellikli ampuller retilmeye balanmtr. Kk apl ampuller daha ekonomiktir. Tpn havas boaltlarak iine argon, neon vb. asal gazlar konulmutur. Tpn i yzeyine floresan madde (kalsiyum tungstat, ,inko silikat ve magnezyum volframat) srlmtr. Floresan tpn u ksmlarnda ise flamanlar bulunur. Flamanlar oksitlerle kaplanmtr. Flamanlarn zerinden akm geince snr ve elektron karrlar. Elektronlar harekete geince birbirine arpar ve floresan maddeye arpp gzle grlecek ekilde k karrlar.
ekil 4.4: Floresan ampuln i yaps
Tpler gn , mavi, mavimsi beyaz, krmz vb. dier renklerde k verebilecek ekilde retilebilmektedir. Floresan ampuln zellikleri: Fazla snmaz. Fazla gz kamatrmaz. mr uzundur. Kullanl ucuzdur. Yksek aydnlklar elde edilir. Beyaz renginin eitleri vardr. Gn na yardmc olarak kullanlrlar. 82
Sakncalar: Balast, starter, sokete ihtiya duyarlar. (Elektronik balast kullanlrsa startere ihtiya duyulmaz.) Balants akkor flamanl ampule gre zordur. Kurulu masraf akkor flamal ampule gre pahaldr. Doru balant yaplmad zaman k titremesi ve stroboskopik etki (ksal grnt yanlmalar) yaparlar. Dorultulu k vermeye uygun deildir. ok sk alp kapatlrsa tpn ularnda kararma oluur.
4.1.2.2. Yuvarlak (Dairesel) Floresan Ampul yaps uzun floresan ampul ile ayndr. (Uzun floresan ampuln yapsn hatrlaynz.) Yuvarlak floresan ampuln ap (d) 21 cm ile 40 cm arasnda deimektedir. Tpn i genilii de 16 mm ile 26 mm arasnda deiir. zerindeki drt adet elektrot yan yanadr. (Baknz Resim 4.4) Tp genilii 26 mm olan ampuller 22 W ile 40W arasnda glerde, tp genilii 16 mm olan ampuller ise 22 W ile 55 W arasnda glerde retilirler. zellikleri uzun floresan ampul ile ayndr.
Resim 4.3: Yuvarlak floresan ampul
Resim 4.4: Yuvarlak floresan ampul flaman ular
83
4.1.2.3. Kompakt (Enerji Tasarruflu ) Floresan Ampul Normal ve soket duylu olarak retilirler. Kompakt floresan ampullerin fonksiyonlar floresan ampuller gibidir, ama daha az yer kaplarlar. Cva buhar, elektrotlar arasndaki elektrik alan tarafndan grnmeyen mor tesi nlarn gndermesiyle uyarlrlar. Camn i tarafnda bulunan floresan bir madde bu grnr hle getirir. Bu arada farkl renklerdeki floresan maddeler, farkl k renkleri olutururlar. Bu ampullerin iyapsnda ayrca balast grevini yapan bir elektronik devre bulunur. Bu devre duy (veya soket) ile cam tp arasndadr. Bu ampullerdeki elektronik devre, atelemeyi salad iin starter bulunmaz. ( Baknz ekil 4.5.) Bu ampullerin asl grevi benzer parlaklkta akkor flamanl ampullere oranla elektrik tketiminden tasarruf etmektir. rnein 75 Watt'lk akkor flamanl ampul yerine, 15 Watt'lk bir kompakt floresan ampul kullanarak, ayn aydnlatma % 80 daha az enerji tketerek elde edilir. Kompakt floresan ampuller konutlar ve ofisler iin uygun olup, akkor flamanl ampulleri kompakt floresan aydnlatmaya dntrmek kolaydr. Akkor flamanl ampul kullanlan hemen hemen her yerde kompakt floresan ampuller kullanlabilir.
Resim 4.5: Kompakt floresan ampul
ekil 4.5: Kompakt floresan ampul i yap resmi
Bu ampullerin yksek scaklk oluan yerler iin retilen eitleri vardr. Bu ampuller 3 W tan 80 Wa kadar deiik glerde retilirler. zellikleri: Akkor flamanl ampullere oranla 15 kez daha uzun mrldr. almaya titreimsiz balarlar. Iklar titreim yapmaz. Defalarca ama ve kapamaya dayankldr. 84
4.1.2.4. PLS Ampul PLS ampullerde kompakt (enerji tasarruflu) floresan ampullerdendir. Resim 4.6da ve ekil 4.6 da grld gibi PLS ampullerin dekoratif armatrn soketine taklmas iin ular (pin) vardr. Biri soket biri de u tarafta olmak zere iki ayr noktada birletirilmi iki ince floresan tpten oluur. Balast ile alan iki ulu (pinli) soket duya sahip olan ampuln duy ksmnda starter ve kondansatr bulunur. Bu ampuln uygulama alanlar; otel, restoran, ev ve tiyatrolar, koridorlar vb. yerlerdir. zellikleri: Ik ayarlayclarla (rnein dimmer anahtar) kullanma uygun deildir. Ampuln zellikleri alma artlar ile kullanlan balasttan etkilenir. Yksek frekanstaki parazitleri nleyecek bir kondansatr ayrca monte edilmelidir.
Resim 4.6: PLS ampul
ekil 4.6: PLS ampul
85
4.1.3. Starter
Floresan ampuln n stma devresini aan ve kapayan bir anahtar dzeneidir. Neon gaz doldurulmu cam tp ierisinde iki elektrotu bulunur. Starterin elektrotlar scaklkta uzama katsaylar farkl olan demir ve bakrdan erit bimetallerden yaplmtr. Bimetallerin birisi dz dieri ise snnca dierine dokunacak ekilde eiktir. (Baknz ekil 4.7) Starterin d ksm bir klfla kapatlmtr. Bimetallere bal olan iki balant aya bu klfn dna karlmtr.
Resim 4.7: Starter
Resim 4.8: Starterin i yaps
ekil 4.7: Starterin i yap ekli
Starterin ularna paralel olarak kondansatr (0,005 pF) balanr. Nedeni ise starter alt ayn anda evresindeki elektronik alclarda parazit olumasn nlemek ve starter mrn artrmaktr. Gnmzde kullanlan baz floresan tesisatlarnda elektronik balast kullanlmakta ve bu nedenle bu tesisatlarda startere gerek duyulmamaktadr.
86
Devrede enerji yokken starterin kontaklar aktr. Devreye enerji verildii anda starter elektrotlar arasnda bir ark oluur. Bu srada dearj direnci dktr ve elektrotlar snr ve birbirine deerler. Starterin ksa devre olmasyla floresan ampuln flamanlarndan bir akm geer. Bu srada starterin elektrotlar sour ve eski durumuna gelirler. Bylece devre alm olur. Balastta ampul dearj etmeye yetecek kadar bir gerilim oluur ve ampul k verir.
4.1.4. Floresan Soketi

Soketler floresan ampule duy grevi yapan ve floresan tpn flaman ularnn ve starterin takld yuvalardr. Soketler plastikten veya bakalitten retilirler.
Resim 4.9: Dz (uzun) floresan soketi
4.1.4.1. Dz (Uzun) Floresan Soketi Grevi, ampuln flamanlarn ve starteri devreye balamaktr. Dz floresan ampuller iin iki soket kullanlr. Soketin birinde, hem tpn flaman ularnn hem starterin ularnn taklabilecei yuvalar vardr. Soketin dierinde ise sadece floresan tpn flaman ularnn taklabilecei yuvalar vardr. (Resim 4.9, Resim 4.11 ) Soketler ayrca dz ve kilitlemeli olarak yaplr. Kilitlemeli soketler titreimli yerlerde floresan tpn dmemesi iin flaman ularn tutarlar. 4.1.4.2. Yuvarlak Floresan Soketi Grevi, ampuln flamanlarn ve starteri devreye balamaktr. Yuvarlak floresan ampullerde drt adet flaman ucu yan yana olduu iin tek soket zerinde flaman ularnn girecei drt adet yuva vardr.
87
Resim 4.10: Yuvarlak floresan soketi
4.1.4.3. Starter Soketi Dz (uzun) floresanlarda baz starter soketleri ayr olarak imal edilirler ve sadece starter ayaklarnn taklabilecei yuva vardr. ki balant ucu vardr. Starter yuvasna taklp saat ynnde evrilirse starter ayaklar bu balant ularna temas edecektir.
Resim 4.11: Starter soketi
4.2. Floresan Armatr eitleri

4.2.1. Tip P1 Bant Tipi Floresan Armatr
Sac kalnl en az 0,5mm kalnlnda olan demirden yaplm, d yzeyi zel frn boyal reflektrsz (yanstcsz) armatrdr. P2 tip bant floresan armatr ise gmme tip armatrdr. Bu armatrde kullanlacak ampul gleri u ekildedir: 1 x 20 W(18 W) 2 x 20 W (18 W) 3 x 20 W (18 W) 1 x40 W (36 W) 2 x 40 W (36 W) 3 x 40 W (36 W) 88
4 x 20 W (18 W) 1 x 65 W(58 W) 2 x 65 W(58 W)
4 x 40 W (36 W)
Resim 4.12: Bant tipi floresan armatr
4.2.2. Tip R1 Endstriyel Tip Floresan Armatr

0,50 mm kalnlnda demir sactan retilen profili bulunan, yanlar kapal, ii reflektrl veya beyaz renkte olan armatrdr. Tip R2 ise bu armatrn gmmeli tipidir.
Resim 4.13: Endstriyel tip floresan armatr
4.2.3. Tip S1 Petekli Floresan Armatr

Bu armatr petek, altl ve reflektrden oluur.0,50 mm kalnlnda demir sacdan retilen profili bulunan, armatr derinlii 16 ile 20 cm arasnda olan peteklerinin ls 2cm x 3 cm olan, d ksm zel frn boyal olan armatrdr. Kasa bykl ampul cinsine ve saysna bal olarak deiir. Tip S2 ise gmmeli tipidir.
89
Resim 4.14: Petekli floresan armatr
4.2.4. Tip T1 Pleksiglas Floresan Armatr

Profili 0,50 mm kalnlnda zel demir sacdan yaplmtr. Kasas 10- 15 cm derinliinde 3-4 mm kalnlnda ve bykl ampul saysna gre deiir. Kapa, effaf pleksiglasl veya mat (k geirgenlii %75) pleksiglasldr. Kapa zel frn boyaldr. Bu armatre genellikle u uca veya yan yana armatr eklenebilir. Tip T2 ise gmmeli tipidir.
4.2.5. Tip U Etan Floresan Armatr

Kasas 16-20 cm derinliinde ve kasa bykl ampul says ve cinsine gre deiir. Kasas, alabilen buzlu beyaz cam muhafazal contal, kulakl vidalarla sktrlabilir ekilde retilir. Kasas zel frn boyaldr. Alminyum altl 0,75 mm kalnlndadr.
Resim 4.15: U Etan floresan armatr
4.2.6. Tip V1 Yuvarlak Floresan Armatr

Profili 0,50 mm zel demir sacdan yaplmtr. Altl zel frn boyaldr. Tip V2 bu armatrn gmmeli tipidir. Tip V3 bu armatrn petekli tipidir. Tip V4 bu armatrn petekli ve gmmeli tipidir. Tip V5 bu armatrn pleksiglasl tipidir. Tip V6 bu armatrn pleksiglasl ve gmmeli tipidir. 90
Resim 4.16: Yuvarlak floresan armatr
4.3. Floresan Armatr Montaj ve Balantlar

4.3.1. lem Sras
Floresan armatr elemanlarn semek (ampul semek): Bu tesisatn emasnda 40 W uzun( dz) floresan ampul olduu iin 40 Wlk veya 36 Wlk ince dz floresan ampul kullanlr. Balast semek: Bu tesisattn emasnda starter kullanld iin gc 40 W olan bobinli balast kullanlr. Starter seimi: Ampule ve balasta uygun gte starter seilir. Soket seimi: Ampuln soketlere daha salam tutturulmas iin kilitli soket kullanlr. Ayn zamanda soketlerden biri starter yuval soket kullanlr. Armatr sacna eleman montaj yapmak balastn montajn yapmak: Armatr saclar genelde balastlarn tespit deliklerine uygun olarak imal edilirler. Bunun iin armatr sacnda balast iin deliklerden veya trnaklardan yararlanlr. Balast tutturulacak yer delikli ise somun ve civata kullanlr. Eer balast tutturulacak yer sacdan yaplma trnaklarsa trnaklar kaldrlp balast drt yerinden trnaklara geirilir. Soketlerin montajn yapmak: Soketler armatrn iki ucundaki kzaklarna taklr Eleman kablo balantlarn yapmak: Elemanlar birbirine balamak iin tek damarl 1,5 mm2'lik kablo kullanlr. nce R faz girii balastn herhangi bir ucundaki klemense balanr.
Resim 4.17: Balasta faz kablosunun balants
91
Balastn dier ucundaki klemense bir kablo balanr.
Resim 4.18: Balastn dier ucunun balants
Bu kablo soketin (starterli olan soketin) balant vidasna tutturulur.
Resim 4.19: Soket balants
Bu soketin i ksmndan starter soketiyle irtibatl olduu iin dier vidasna balant yaplmaz. Starter soketinin balant vidasna bir kablo balanr.
Resim 4.20: Starter soketi balants
Starter soketine balanan kablo armatrn dier tarafndaki soketin herhangi bir ucuna balanr.
92
Resim 4.21: Dier soketin balants
Bu soketin dier vidasna bir kablo balanr.
Resim 4.22: Soketin dier ucunun balants
Armatr sacnn vidalar sklarak armatr kapatlr.
Resim 4.23: Armatrn kapatlmas
Armatre starter takmak: Starter, starter soketine yerletirilir. Starter saat ynnde evrilerek soket yuvasna yerletirilir.
93
Resim 4.24: Starter taklmas
Ampul takmak: Ampul takmadan nce soketlerin yuvasnn ikisinin de dz olmasn salanr.
Resim 4.25: Soket yuvas
Floresan ampul yavaa soketlerin yuvasna yerletirilir ve ampul evrilir.
Resim 4.26: Floresan ampuln sokete taklmas
94
Enerji vererek armatr altrmak:
Tesisata gerilim verilmeden nce avometrenin ohmmetre kademesinde lme yaplarak balantlarn doru olup olmadn kontrol edilir. Armatrn darya karlan ularna klemens taklr. Bu klemenslere ebeke elektriini salayan enerji kablolar taklr ve devreye enerji verilir.

Bu tesisatta 32W gcnde yuvarlak floresan ampul de kullanlabilir. Bu tesisatta elektronik balast kullanlrsa starter kullanmaya gerek kalmaz. Balast trnakl ksmlara tutturulacaksa tornavida, kargaburnu veya pense kullanlr. Balasta kesinlikle bir cisimle darbe uygulanmaz. Devrede enerji varken kesinlikle balant yaplmaz. Eleman kablo balantlar yaplrken uygun tornavida kullanlr. Balasta, soketlere ve klemenslere balanacak iletkenler yan keski veya kablo soyma pensi ile soyulur. Kablonun iletken ksm, klemensin veya balant vidasnn dna tarlmaz. Taan ksm kesilir. Starter sokete takarken ok fazla sklmaz. nk starter zarar grebilir. Starter gevek de taklmaz. Soketlerin yuvalar kontrol kalemi ile dzeltilir. Enerji kablosuna veya floresan lamba tesisatnn ularna klemens taklr. Armatre enerjiyi retmeninizle birlikte veriniz.

lgili ynetmelik maddeleri unlardr: Madde 53 b) Gazl Boalma (Dearj) Ampulleri Gazl boalma ampullerinde ( floresan, civa buharl, sodyum buharl, vb. ) kullanlan tm balastlar kondansatrl olacaktr. floresan tpl tesislerde bir yerin aydnlatlmas iin alternatif akmla alan birden fazla tp kullanldnda ksal grnt yanlmalar en az olacak biimde dekalrl balast ya da ok fazl bir besleme biimi kullanlmas tavsiye edilir. faz hattna blnerek balanan floresan lamba gruplar ( fazl aydnlatma aygtlar) iin kutbu birden alp kapanan anahtarlar kullanlmaldr. Bu durumda fazl akm devresinin iletkenleri bir boru iinde hep birlikte ekilmeli ya da ok damarl yaltlm bir iletkenin damarlar bu amala kullanlmaldr.
95
Armatrler ya da datm tablolar iine konulmayan balastlar, transformatr ve direnler toza ve dokunmaya kar bir muhafaza ile korunmaldr. Dolgu maddesi yanc olan kondansatr, balast, transformatr ve diren gibi n balama aygtlar, yanc maddelerin iine ya da yaknna konulmamaldr. Bu aygtlar vitrin gibi yanma tehlikesi olan yerlerin dna konulmal ya da yangn tehlikesi olmayacak biimde yerletirilmelidir. Reaktif tarife kullanan mterilerin elektrik i tesislerinde kullanlacak dearj (boalmal) ampulleri ile gc 9 kW geen yeni yaplardaki ortak kullanm amal kazan dairesi, klima ve hidrofor tesislerinde kullanlacak motorlarda g faktrnn, ilgili mevzuatta ngrlen deerine karlmas iin, en azndan ykle birlikte devreye girip kan bir kondansatr (kondansatrler) ve benzeri tesis edilecektir.
Bir Lambal Floresan Lamba Tesisat
ekil 4.8: Bir ampull 40 W floresan lamba tesisat ak balant emas
96

Bir lambal floresan armatr tesisat
lem Basamaklar
Floresan armatr elemanlarn seiniz.
neriler
Emniyet ve i gvenlii tedbirlerini alnz. Bir ampull 40 W floresan lamba tesisat ak balant emasn inceleyiniz. ekil 4.8 semek: Bu tesisatn Ampul emasnda 40 W uzun ( dz) floresan ampul olduu iin 40 Wlk veya 36 Wlk ince dz floresan ampul kullannz. Bu tesisatn emasnda starter kullanld iin gc 40 W olan bobinli balast kullannz. Ampule ve balasta uygun gte starter seiniz. Ampuln soketlere daha salam tutturulmas iin kilitli soket kullannz. Ayn zamanda soketlerden birini starter yuval soket kullannz. Bu tesisatta 32 W gcnde yuvarlak floresan ampul de kullanabilirsiniz. Bu tesisatta elektronik balast kullanrsanz starter kullanmanza gerek kalmaz.
Armatr sacna eleman montajn yapnz.
Armatr saclar genelde balastlarn tespit deliklerine uygun olarak imal edilirler. Bunun iin armatr sacnda balast iin deliklerden veya trnaklardan yararlannz. Soketleri armatrn iki ucundaki kzaklarna taknz. Balast trnakl ksmlara tutturacaksanz tornavida, kargaburnu veya pense kullannz. Balasta kesinlikle bir cisimle darbe uygulamaynz.
97
Eleman kablo balantlarn yapnz.
Armatre starter ve ampul taknz.
Enerji vererek armatr altrnz.
Elemanlar birbirine balamak iin tek damarl 1,5 mm2 lik kablo kullannz. Eleman kablo balantlarn yaparken uygun tornavida kullannz. Balasta, soketlere ve klemenslere balayacanz iletkenleri yan keski veya kablo soyma pensi ile soyunuz. Kablonun iletken ksmn, klemensin veya balant vidasnn dna tarmaynz. Taan ksm kesiniz. inizi sabrla yapnz. Starteri starter soketine yerletiriniz. Starteri saat ynnde evirerek soket yuvasna yerletiriniz. Ampul takmadan nce soketlerin ikisinin de Resim 4.25teki gibi dz olmasn salaynz Floresan ampul yavaa soketlerin yuvasna yerletiriniz ve ampul eviriniz. Starteri sokete takarken ok fazla skmaynz starter zarar grebilir. Starteri gevek de takmaynz. Soketlerin yuvarlarn kontrol kalemi ile dzeltiniz. Tesisatnza gerilim vermeden nce avometrenin ohmmetre kademesinde lme yaparak balantlarn doru olup olmadn kontrol ediniz. Enerji kablosuna veya armatrn darya kardnz ularna klemens taknz. Bu klemenslere ebeke elektriini salayan enerji kablolarn taknz.
98

A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

1. Aadakilerden hangisi floresan aydnlatma devresini oluturan elemanlardan deildir? A) Soket B) Starter C) Halojen ampul D) Floresan ampul E) Balast Yapsndaki elektronik devre hem ilk atelemeyi hem de normal almay salar. Bu nedenle elektronik balast kullanlan tesisatlarda. kullanlmaz. A) Dz floresan ampul D) Starter 3. B) Soket C)Duy E)Yuvarlak floresan ampul
2.
Yukarda bo braklan yere aadakilerden hangisi yazlr?
Grevi; ampul flamanlarnn snma sresi sonunda, starter devreyi aarken atlama indksiyon gerilimini salamaktr ve endktif direnci yardmyla ampuln akmn sabit deerde tutarak k dalgalanmasn nlemektir. Yukarda grevi verilen devre eleman aadakilerden hangisidir? A) Bobinli balast B)Elektronik balast C) Floresan ampul D) Soket E) Starter
4.
Aadakilerden hangisi floresan ampul eitlerinden deildir? A) Uzun dz floresan ampul B) Kompakt floresan ampul C) Yuvarlak floresan ampul D) PLS ampul E) Halojen ampul Kompakt floresan ampullerin asl grevi benzer parlaklkta akkor flamanl ampullere oranla elektrik tketiminden tasarruf etmektir. A) Doru B) Yanl Aadakilerden hangisi starterin grevidir? A) Atlama indksiyon gerilimini salamak B) Floresan ampuln n stma devresini amak ve kapamak C) Floresan ampule duy grevi yapmak. D) Floresan n ayarlamak. E) Tketilen elektrik enerjisinden tasarruf etmek. 99
5.
6.
7.
Sac kalnl en az 0,5mm kalnlnda olan demirden yaplm, d yzeyi zel frn boyal reflektrsz (yanstcsz) armatr aadakilerden hangisidir? A) Tip S1 petekli floresan armatr B) Tip P1 bant tipi floresan armatr C) Tip T1 pleksiglas floresan armatr D) Tip V1 yuvarlak floresan armatr E) Projektr armatr
DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme ltleri) karlatrnz, cevaplarnz doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz. Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz
100
B-UYGULAMALI TEST

1 2 3 4 5 Bir ampull floresan lamba tesisat ak balant emasn incelediniz mi? Balant emasna uygun 40 Wlk (36 Wlk) floresan ampul setiniz mi? Balant emasna uygun 40 Wlk veya 36 Wlk bobinli balast setiniz mi? Ampule ve balasta uygu gte starter setiniz mi? Ampuln soketlere daha salam tutturulmas iin kilitli soket kullandnz m? Ayn zamanda soketlerden birini starter yuval soket kullandnz m? Balast tutturacanz yer delikli ise somun ve civata kullandnz m? Balast tutturacanz yer sactan yaplma trnaklarsa trnaklar kargaburnu veya tornavida ile kaldrp balast drt yerinden trnaklara geirip armatr sacna tutturdunuz mu? Soketleri armatrn iki ucundaki kzaklarna taktnz m? Elemanlar birbirine balamak iin tek damarl 1,5 mm2 lik kablo kullandnz m? R faz giriini balastn herhangi bir ucundaki klemense baladnz m? Balastn dier ucundaki klemense bir kablo baladnz m? Bu kabloyu soketin (starterli olan soketin) balant vidasna tutturdunuz mu? Starter soketinin balant vidasna bir kablo baladnz m? Startere baladnz kabloyu armatrn dier tarafndaki soketin herhangi bir ucuna baladnz m? Bu soketin dier vidasna bir kablo baladnz m? Bu kabloyu (ntr kablosu) ilk ektiimiz faz giri kablosu ile birlikte armatr sacnn dna kardnz m? Armatr sacnn vidalarn skarak armatr kapattnz m? Starteri starter soketine yerletirdiniz mi? Starteri saat ynnde evirerek soket yuvasna gevek olmamasna dikkat ederek taktnz m? Ampul takmadan nce soketlerin yuvalarn kontrol kalemi kullanarak dz olmasn saladnz m? Floresan ampul yavaa soketlerin yuvasna yerletirip ve ampul evirdiniz mi? Tesisatnza gerilim vermeden nce avometrenin ohmmetre kademesinde lme yaparak balantlarn doru olup olmadn 101
Evet
Hayr
6 7 8
10
11 12 13
14 15
16
kontrol ettiniz mi? Armatrn darya kardnz ularna klemens taktnz m? Bu klemenslere ebeke elektriini salayan enerji kablolarn takp enerji verdiniz mi?

17 18 19 20 21 nlnz, i gzlnz ve eldiveninizi giydiniz mi? Kablolar soyarken veya keserken yan keski kablo soyma pensi, kablolar bkerken pense veya kargaburnu kullandnz m? Klemens ve vida gibi yerlerde uygun tornavida kullandnz m? alma alann tertipli-dzenli kullandnz m? Elektrik Tesisleri Ynetmeliinin ilgili yerlerini okudunuz mu?
DEERLENDRME
102

AMA
Bu faaliyetle, gerekli ortam salandnda TS, Elektrik Tesisleri ve Kuvvetli Akm Ynetmeliine uygun olarak nemli yer tesisat montaj ve balantlarn yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Bu faaliyet ncesinde yapmanz gereken ncelikli aratrmalar unlardr: evrenizde kalorifer dairesi, bodrum katlarn tesisatlarn ve buralarda kullanlan malzemeleri inceleyiniz. Aratrmanz ve gzlemlerinizi not alnz. Aratrma iin evrenizdeki nemli yer aydnlatma donamm satan maazalar ve internette nemli yer aydnlatma tesisat donanm reten firmalarn sitelerini inceleyebilirsiniz. Aratrmalarnz snfta arkadalarnzla tartnz.
5. NEML YER TESSATI

Bodrum katlara, kalorifer dairelerine, WC, banyo, su deposu, kimyasal madde reten fabrikalara, ahrlara, akaryakt istasyonlarna vb. yerlere nemli yer tesisat yaplr. Nemli yer tesisat malzemelerine ayrca etan veya antigron ad verilmektedir. Bu tesisat sva stnden ekilir.
5.1. Nemli Yer Aydnlatma Tesisat Elemanlar ve zellikleri

5.1.1. Kablo
Nemli yerlerde kullanlan kablolar kuru yerlerde kullanlanlara gre zel malzemelerden retilirler. Bu kablolar unlardr: 5.1.1.1. NVV (NYM) Kablosu Yapsn oluturan ksmlar: 1. Bir ya da ok telli bakr iletken 2. PVC izole 3. PVC dolgu 4. PVC d klf Damar klflar renklendirme veya numaralama ile tanmlanr. Kauuk veya plastik kkenli dolgu klf yumuak malzemedir. D klf beyaz- gri plastiktendir.
103
Kesitleri: 2 x 1,5 mm2 den 2x 35 mm2 ye, 3 x 1,5 mm2 den - 3 x 35 mm2 ye, 4 x 1,5 mm den 4x35 mm2 ye, 5 x 1,5 mm2 den 5 x 16 mm2 ye kadar kesitlerde retilirler.
2
Bu kablonun anma gerilimi 300/500 Vtur.
Resim 5.1: NVV(NYM ) kablo
ekil 5.1: NVV kablo kesiti
Kullanma Yerleri: Kuru, nemli ve slak yerlerde, yangn ve patlama tehlikesi olan atlye, fabrika ve her trl i yerleri ile depolarda akta kullanlr. Toprak altna denmezler. Mekanik zorlamalarn olmad rutubetli yerlerde, her trl bina ve i yerlerinde sva alt ve sva stnde kullanlr. 5.1.1.2. H05VV-F Kablosu Yapsn oluturan ksmlar: 1. nce ok telli bakr iletken 2. Alevi iletmeyen ve duman younluu az olan PVC izole 3. Alevi iletmeyen ve duman younluu az olan PVC d klf Bu kablo bakr iletkenli, ok telli, damarlar V2 termoplastii ile yaltlm ve birbirine burulmutur. D klf siyah veya beyaz olabilir. Bu kablolara TTR kablo da denilmektedir. Bu kablonun anma gerilimi 300 V ile 500 V arasndadr.
104
Resim 5.2: H05VV-F kablosu
ekil 5.2: H05VV-F kablo kesiti
Damar says 2 3 4
Kesit 2x 0,75 mm2 den 2 x 2,5 mm2 3x 0,75 mm2 den 3 x 2,5 mm2 4x 0,75 mm2 den 4 x 2,5 mm2ye kadar kesitlerde retilir.
Kullanld yerler: Mekanik zorlamalarn az olduu, kuru, buharl ve rutubetli yerlerde kullanlr. Bu kablolar yangn esnasnda alevi iletmezler, youn duman tabakas oluturmazlar, can ve mal gvenlii salarlar. 5.1.1.3. YVV (NYY) Kablosu Yapsn oluturan ksmlar: 1. Bir veya ok telli bakr iletken 2. PVC izole 3. Dolgu 4. PVC d klf
Ortak dolgu klfl yumuak malzemeden ve d klf KV5 plastiinden ve siyah renklidir. Damar says 1 ile 4 arasnda deiir. Kesiti ise 1,5 mm2 ile 400 mm2 ye kadar deiir. Bu kablolarn anma gerilimi 0,6 ile 1 kV arasnda deiir.
105
Resim 5.3: YVV (NYY) kablosu
TS
VDE
ekil 5.3: YVV kablo kesiti
Kullanld yerler: Aydnlatma, ebeke ve enerji kablosu olarak; harite, toprak altnda, kablo kanallarnda zel olarak retildiinde tatl ve tuzlu suda kullanlr. Nemli yer tesislerinde en ok kullanlan kablolar NVV, H05VV-F ve NYY kablolardr.
5.1.2. Anahtar
Nemli yer (etan) anahtarlarn d ksmlar bakalitten, gvdesi ise porselenden veya bakalitten yaplrlar. Kablo girilerinde anahtar iine su girmemesi iin lastik conta ve rekor bulunur. Bu anahtarlar ierisine nem, su ve gaz girmesini nleyecek ekilde retilirler.
Resim 5.4: Nemli yer anahtar
106
5.1.3. Armatr
Nemli yer (etan) armatrler akkor flamanl ampuller iin ve floresan ampuller iin olmak zere deiik tiplerde retilirler. Etan armatrleri konusuna daha nce de deinmitik. Ksaca eitlerine yeniden deinelim: Tip E elik kafesli etan armatr Tip U etan floresan armatr
Etan armatrlerin iine su, nem veya gaz girmesini engellemek iin altlklar veya muhafazalar contal imal edilir. renme Faaliyeti- 1de Akkor Flamanl Armatrler konusunu ve renme Faaliyeti 2deki Floresan Armatrler konusunu tekrar inceleyiniz.
Resim 5.5: Tip E elik kafesli etan armatr
Resim 5.6: Tip U etan floresan armatr
107
5.1.4. Buat
Nemli yer (etan, antigron) buatlar bakalitten veya sert plastikten imal edilirler. drt ksmdan oluur. Buat, buat kapa, rekorlar ve contalar. Buat kapaklarna nem, su veya gaz girmesini nlemek iin lastik conta ve rekorlar kullanlmtr.
Resim 5.7: Nemli yer buat
5.1.5. Kroe
Nemli yer tesisat kroeleri antigron kroe olarak da adlandrlr. Kroeler, buatlarda olduu gibi sert bakalit veya sert plastikten yaplrlar. Antigron kroe iki ksmdan meydana gelir. Kroe altl: Duvara tutturulan ksmdr. zerinde kroe kapann vidalar iin yuva vardr. Kroe kapa: Tesisat denirken antigron kabloyu (nemli yer kablo) kroe altlna tutturur. ki adet bakalit veya sert plastikten vidas vardr.
Resim 5.8: Antigron (nemli yer) kroe
Kroeler byklne gre nu:1, nu:2 gibi numaralandrlmlardr. 108
5.2. Nemli Yer Tesisat Denmesi

5.2.1. lem Sras
Kullanm yerine uygun kablo deme yntemini semek: Nemli yer tesisat kablosu kroelere tutturularak sva stnden ekilir. Kullanm yerine uygun kablo, anahtar ve armatr semek: Nemli yer aydnlatma tesislerinde 2 x 1,5 mm2 kesitinde antigron NVV(TS) kablo kullanlr. Adi anahtar tesisat yapacanz iin nemli yer (etan ) adi anahtar kullanlr. Projemizde akkor flamanl ampul kullandmz iin buna uygun E tipi elik kafesli etan armatr kullanlr. Kabloyu uygun bir ekilde ekmek ve iletken yolunun izilmesi: Projeye gre iletken yolu duvara veya planeteye izilir. letken yolunda buat, anahtar, armatr ve kroe yerleri iaretlenir. Antigron kabloyu tavan veya duvara tutturmak: Duvara veya tavana iaretlenen kroe yerlerinde delikler alr. Kroelerin monte edilmesi: Antigron kabloyu duvara kroelerle tutturulur. Kroelerde tavana veya duvara tutturulmas iin dbel kullanlr. Anahtar, buat ve armatrn 10 cm yaknna kroe monte edilir. Antigron kablonun denmesi: Sva stne dendiinden yatay denen kablolar tavana paralel, dik dediiniz kablolar ise dik olarak denir. Buat balantlarn yapmak: Antigron kablonun ebekeden gelen faz (kahverengi) kablosu anahtardan gelen kahverengi kabloya klemensle ek yaplr. Anahtardan kan dier u, armatrden gelen kablo ile ek yaplr. Son olarak ebekeden gelen ntr (mavi) kablosu ile armatrden gelen mavi kablo ek yaplr. Buatlar kapatmak: Buatlardan ieriye su, nem, gaz giriini engellemek iin buatn girii conta ile kapatp rekorlar sklr. Anahtar ve armatr kablo balantlarn yapmak: Antigron kablonun anahtara ekilen ular soyulur ve anahtarn balant ularna vidalanr. Anahtarn rekorlarn sklr. Armatre anahtardan gelen kahverengi kablo armatrn duyunun i kontana, ebekeden gelen mavi kablo da duyun dip kontana balanr. Armatr ve anahtar yerine takmak, tesisat sva st yaplan anahtar ve armatr tespit vidalarndan duvara tutturulur. Bunun iin anahtarn iaretlenmi yerleri delinir ve bu deliklere dbel yerletirilir. Sonra anahtar tespit deliklerinden bu dbellere vidalanr. Ayn ilemi armatr iin yaplr.

Yatay demelerde kroeler arasnda 3060 cm, dey demelerde ise 4060 cm aralk braklr. Baknz ekil 5.4 ve ekil 5.5.
109
ekil 5.4: Yatay deme
ekil 5.5: Dikey deme
Tesisat sva st olduu iin antigron kablo yere tam paralel ya da yere tam dik olmaldr. Ke yaparken tam doksan derece olacak ekilde deil de biraz kavis vererek ke yapnz. (Baknz ekil 5.6)
ekil 5.6: Ke yapmak
Kelere kroe monte edilmez. (ekil 5.6) 110
Dbel iin matkapla delik aarken matkap ucu iyice sklr. Uzun sa nlk gibi matkaba sarlabilecek herhangi bir matkaptan uzak tutulur. Antigron kablonun ularn aarken ak ve pense kullanlr. Klemense, anahtara veya armatre balant yaparken iletkenin plak ksmn balant vidasnn dna tarlmaz. Bu balantlar uygun tornavida ile yaplr.

Madde 61: Nemli ve Islak Yerler a) Sabit tesis iin yalnz plastikle kapl nemli yer iletkenleri ya da kablolar kullanlabilir. b) Elektrik iletme aralar en azndan su damlalarna kar korunmu tipte olmaldr. Bunlar youma suyu toplanmayacak biimde yaplmaldr. c) Fi- priz dzenlerinin yaltkan bir korunca bulunmaldr. Bunlarn kullanldklar yerdeki olaanst etkiler metal bir korunca (muhafaza) gerektirebilir. Bu durumda metal koruncakl fi- priz dzeni kullanlmaldr. d) El lambalar su demetlerine (huzmelerine) kar korunacak tipte olmaldr. e) Demelerine, duvarlarna ve donatmna temizlik amac ile su fkrtlan yerlerde bulunan ve zerlerine dorudan su pskrtlen iletme aralar en azndan su demetlerine kar korunacak tipte olmaldr. f) Ypratc etkisi olan buhar ve dumana ak metal paralar, rnein koruyucu boya ya da dayankl gereler kullanlarak korozyona kar korunmaldr. Madde 62:Ak Hava Tesisleri a) Bu tesisler iin slak yerlere dair hkmler geerlidir. Fakat btn iletme aralar en azndan pskrtme suya kar korunmu tipte, aydnlatma aygtlar da en azndan yamura kar korunmu tipte olmaldr. b) Ak olarak ekilen hatlar iin Madde 58 fdeki hkmler uygulanr. Madde 63: Banyolar ve Du Yerleri a) letkenler a.1 Bu yerlerde yalnzca ok damarl termoplastik klfl, yaltlm iletkenlerle, metal olmayan borular ierisinde ekilen bir damarl termoplastik yaltkanl iletkenler sva altna tesis edilerek kullanlabilir. a.2 Banyo kveti ya da du kveti bulunan blmelerde koruma blgesinde ( yerden 2,25 m ykseklikte ve kvet ya da du havuzu kenarlarndan 60 cm uzaklktaki blm) sva altndan ve duvar rtlerinin arkasndan kesinlikle iletken geirilemez. Kvet st kenarnn zerine sabit olarak tesis edilmi olan elektrik tketim aralarn beslemek iin bu aralarn zerine dik olarak denen ve bunlara arkadan giren iletkenler bu hkmn dndadr. a.3 Baka yerleri besleyen hatlar banyo ya da du yerlerinden geirilemez.
111
b) Priz ve anahtarlar a.2de tarif edilen koruma blgesinin ierisinde anahtar ve priz tesis edilemez. Burada ancak slak ve nemli yerlerde kullanlabilecek tipteki prizler kullanlabilir. Anahtarlar banyonun dna tesis edilmelidir. Ayn maddede aklanan sabit elektrik aygtlarnn zerinde bulunan anahtarlar bu hkmn dndadr. c) Elektrik Tketim Aralar Bu aralar olabilirse du pskrtme aygtnn pskrtme blgesinin dna konulmal, bu imknszsa hi olmazsa pskrtme suya kar korunacak tipte olmaldr. d) arma ve Sinyal Tesisleri Bu tesisler koruma blgesi ierisinde ancak en fazla 24 Vluk kk gerilim bulunursa kullanlabilir.
112

Nemli Yer Malzemesi ile Adi Anahtar Tesisat
ekil 5.7: Nemli yer malzemesi ile adi anahtar tesisat kapal ema
ekil 5.8: Nemli yer malzemesi ile adi anahtar tesisat ak ema
113
lem Basamaklar
neriler
Emniyet ve i gvenlii tedbirlerini Kullanm yerine uygun kablo, anahtar ve alnz. armatr seiniz. Yukardaki nemli yer malzemesi ile yaplan adi anahtar tesisatnn kapal ve ak balant emasn inceleyiniz. Tesisat ekerken Elektrik Tesisleri Ynetmeliinin ilgili ksmlarn okuyunuz. Mesleinizin kurallarna uygun davrannz. Nemli yer tesislerinde 2 x 1,5 mm2 kesitinde antigron kablo (NYM) kullannz. Adi anahtar tesisat yapacanz iin nemli yer (etan ) adi anahtar kullannz. Projemizde akkor flamanl ampul kullandmz iin siz de buna uygun E tipi elik kafesli etan armatr kullannz.
Kabloyu uygun bir ekilde ekiniz.
letken yolunun izilmesi: Projeye gre iletken yolunu duvara veya planeteye iziniz. letken yolunda buat, anahtar, armatr ve kroe yerlerini iaretleyiniz. Antigron kabloyu tavan veya duvara tutturmak: Duvara veya tavana iaretlediiniz kroe yerlerinde delikler anz. Yatay demelerde kroeler arasnda 3060 cm, dey demelerde ise 4060 cm aralk braknz. Anahtar, buat ve armatrn 10 cm yaknna kroe monte ediniz. Antigron kablonun denmesi: Sva stne dediinizden yatay dediiniz kablolar tavana paralel, dik dediiniz kablolar ise dik olarak deyiniz.
114
Buat balantlarn yapnz.
Antigron kablonun ebekeden gelen faz (kahverengi) kablosunu anahtardan gelen kahverengi kabloya klemensle ek yapnz Anahtardan kan dier ucu (mavi) armatrden gelen kahverengi kablo ile ek yapnz. Son olarak ebekeden gelen ntr (mavi) kablosu ile armatrden gelen mavi kabloya ek yapnz.
Buatlar kapatnz.
Buatlardan ieriye su, nem, gaz giriini engellemek iin buatn giriini contasn takp, rekorlarn sknz.
Anahtar ve armatr kablo balantlarn Antigron kablonun anahtara ektiiniz yapnz. ularn soyunuz ve anahtarn balant ularna vidalaynz. Anahtarn rekorlarn sknz. Armatre anahtardan gelen kahverengi kabloyu armatrn duyunun i kontana ebekeden gelen mavi kabloyu da duyun dip kontana balaynz. Armatr ve anahtar yerine taknz. Tesisat sva st yaptnz iin anahtar ve armatr tespit vidalarndan duvara tutturulur. Bunun iin anahtarn iaretlenmi yerlerini deliniz ve bu deliklere dbel yerletiriniz. Sonra anahtarn tespit deliklerinden bu dbellere vidalaynz. Ayn ilemi armatr iin yapnz. Anahtar ve armatr yerine vidalarken tornavida kullannz.
115

A- OBJEKTF TESTLER (LME SORULARI)

1. Aadakilerden hangisi nemli yer tesisat ekilecek yerlerden deildir? A) Bodrum katlar B) Kalorifer daireleri C) WC, banyo D) Kimyasal madde reten fabrikalar E) Oturma odas Aadakilerden hangisi nemli yer kablosu eididir? A) NYA B) NYAF C) NYM Aadakilerden hangisi nemli yer (etan) armatrdr? A) Tip B1 armatr B) Tip C armatr C) Tip O armatr D) Tip E armatr E) Tip N armatr Nemli yer (etan) tesisat malzemeleri genellikle hangi maddeden yaplrlar? A) Sert plastik veya bakalit B) Cam C) Mika D) Porselen E) Alminyum
2.
d) PDV
E) PD-P
3.
4.
Aadaki cmlenin doru veya yanl olduklarn satr sonuna yaznz. 5. Nemli yer tesisat sva st olduu iin antigron kablo yere ya paralel ya da yere dik ekilmelidir.(..)
Aadaki soruda bo braklan yeri doru kla doldurunuz. 6. Nemli yer tesisatnda kullanlan buatlarn giri yerleri su, nem ve gaz girmemesi iin .. ile donatlmtr? A) PVC B) Dolgu maddesi C) Bakalit D) Kauuk E) Lastik conta ve rekor 116
7.
Nemli yer tesislerinde antigron kabloyu yatay demelerde kroelerin arasnda ka cm boluk braklr? A) 20- 40 cm B) 30- 60 cm C) 15-30 cm D) 25-50 cm E) 35-70 cm
DEERLENDRME
Sorulara verdiiniz cevaplar ile cevap anahtarnz (deerlendirme kriterleri) karlatrnz, Yanl cevap verdiyseniz renme faaliyetinin ilgili blmne dnerek konuyu tekrar ediniz.
B- UYGULAMALI TEST

1 2 3 4 5 6 Nemli yer malzemesi ile yaplan adi anahtar tesisat kapal ve ak balant emasn incelediniz mi? Kullanm yerine uygun kablo deme yntemini setiniz mi? Nemli yer tesisatna uygun kablo, anahtar ve armatr setiniz mi? Kabloyu uygun bir ekilde ekmek iin iletken yolunu izdiniz mi? Kroeleri; yatay demelerde kroeler arasnda 3060 cm, dey demelerde ise 4060 cm aralk brakarak ve anahtar, buat ve armatrn 10 cm yaknna kroe monte ettiniz mi? Sva stnde yatay olarak ektiiniz antigron kabloyu tavana paralel, dik ektiiniz kablolar ise tavana dik olarak ektiniz mi? Buat iinde antigron kablonun ebekeden gelen faz kablosunu anahtardan gelen kahverengi kabloya, anahtardan kan dier ucu armatrden gelen kahverengi kabloya, son olarak da ebekeden gelen ntr kablosu ile armatrden gelen mavi kabloya ek yaptnz m? Buatlardan ieriye su, nem, gaz giriini engellemek iin buatn giriinin contasn takp rekorlarn sktnz m? Antigron kablonun anahtara ektiiniz ularn soyup anahtarn balant ularna vidaladnz m? Anahtarn rekorlarn sktnz m? Armatre anahtardan gelen kabloyu armatrn duyunun i kontana ebekeden gelen kabloyu da duyun dip kontana baladnz m? Anahtarn iaretlenmi yerlerini matkapla deldiniz mi? Bu deliklere dbel yerletirdiniz mi? Sonra anahtarn tespit deliklerinden bu dbellere vidaladnz m? Ayn ilemi armatr iin yaptnz m? Ayn ilemi armatr iin yaptnz m? 117
Evet
Hayr
8 9 10
11 12

13 14 15 16 17 18 nlnz, i gzlnz ve eldiveninizi giydiniz mi? Kablolar soyarken veya keserken yan keski, kablo soyma pensi, kablolar bkerken pense veya kargaburnu, dbeli monte etmek iin eki kullandnz m? Klemens ve vida gibi yerlerde uygun tornavida kullandnz m? alma alann tertipli-dzenli kullandnz m? Elektrik Tesisleri Ynetmeliinin ilgili yerlerini okudunuz mu? Tesisat derken kapal ve ak emay incelediniz mi?
DEERLENDRME
Yaptnz deerlendirme sonunda hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi aratrarak ya da retmeninizden yardm alarak tamamlayabilirsiniz. Hepsine doru cevap verdiyseniz modl deerlendirmesi iin retmeninize bavurabilirsiniz.
118
MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Bu modlde kazanm olduunuz bilgileri aada verilen sorular cevaplandrarak deerlendiriniz.

1. Linye hattndaki buattan ayrlan, bir aydnlatma aygt arasndaki balant hatt aadakilerden hangisidir? A) Sorti hatt B)Linye hatt C)Kolon hatt D)Ana kolon hatt E)Yap giri hatt
Aadaki cmlelerin doru veya yanl olduklarn satr sonuna yaznz. 2. Akkor flamanl ampuller de elektrik akm, sya dayankl ve direnci yksek bir metal tel zerinden havas alnm bir ortamda geirildiinde metal tel akkor hle gelerek s retirken ayn zamanda k yayarak evresini aydnlatr. (.) Enerji tasarruflu ampuller normal ve soket duylu olarak retilirler. Bu ampuller n uzun sreli kullanld ve ok sayda k kaynana ihtiya duyulan yerlerde kullanlr.(.) Aadakilerden hangisi aydnlatma tesisatlarnda kullanlan anahtarlardan deildir? A) Adi anahtar B) Liht C) Komtatr anahtar D) Vaviyen anahtar E) Dimmer anahtar Merdiven aydnlatma tesisatlarnda kullanlan armatr aadakilerden hangisidir? A) E tipi armatr B) D tipi armatr C) C tipi armatr D) B tipi armatr E) A tipi armatr
3.
4.
5.
Bir lamba veya birbirleri arasnda paralel bal olan lamba grubunu, bir veya daha fazla yerden yakp daha sonra zaman ayarl, kendiliinden otomatik sndrme dzenekli aydnlatma tesisatdr. Yukarda verilen tanm aadakilerden hangisine aittir? A) Dimmer anahtar tesisat B) Komtatr anahtar tesisat C) mpuls rleli aydnlatma D) Adi anahtar tesisat E) Merdiven otomatii tesisat 7. Meknlarda istenilen atmosferin yaratlmasna yardmc olan, meknlara k kayna olarak hizmet vermesinin yannda i dekorasyonun nemli elemanlarndan biri olarak kullanlan armatr aadakilerden hangisidir? A) Nemli yer armatr B) Tip P1 bant tipi floresan armatr C)Dekoratif armatr D) B tipi tavan armatr E) Yuvarlak floresan armatr
6.
119
Aadaki cmlenin doru veya yanl olduunu satr sonuna yaznz. 8. Vitrin armatr, akkor flamanl ampuln taklmas iin duyu veya soketi bulunan armatrdr. (..) 9. Aadakilerden hangisi floresan aydnlatma devresini oluturan elemanlardan deildir? A) Soket B) Starter C) Halojen ampul D) Floresan ampul E) Balast 10. Aadakilerden hangisi floresan ampullerin sakncalarndan biridir? A) Fazla snmaz. B) Fazla gz kamatrmaz. C) mr uzundur. D) Kullanl ucuzdur. E) Doru balant yaplmad zaman k titremesi yapar. 11. Nemli yer floresan tesisatlarnda kullanlan armatr aadakilerden hangisidir? A) Tip U etan floresan armatr B) B tipi tavan armatr C) Tip J1 asma tavan armatr D) Tip P1 bant tipi floresan armatr E) Tip R 1 endstriyel tip floresan armatr 12. Aadakilerden hangisi nemli yer tesisat devresi elemanlarndan deildir? A) elik kafesli etan armatr B) Etan buat C) Kroe D) Sva alt anahtar E) NYM kablo
120
PERFORMANS TEST (YETERLK LME)

Modl ile kazandnz yeterlii aadaki ltlere gre lnz.
DEERLENDRME LE
Aydnlatma Tesisatlar modl, faaliyetleri ve aratrma almalar sonunda kazandnz bilgi ve becerilerin llmesi ve deerlendirilmesi iin kendinizi deerlendirme leine gre deerlendiriniz. Bu deerlendirme sonucuna gre bir sonraki modle geebilirsiniz.
DEERLENDRME LTLER
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Vaviyen anahtar tesisatna ait kapal ve ak devre emasn incelediniz mi? Borulara klavuz (susta) ektiniz mi? Vaviyen anahtar tesisatna uygun renkte ve kesitte kablolar setiniz mi? Kabloyu klavuza borulardan rahata ekilecek ekilde tutturdunuz mu? Ayn hattan geireceiniz iletkenleri ayn anda klavuz teline balayarak boru iinden ektiniz mi? Buat balantlarn yapp buatlar kapattnz m? Tesisatn yaplaca yerin zelliine gre duy ve anahtar setiniz mi? Tesisatn ntr ucundan gelen iletkeni, duyun dip kontana, anahtarn ortak ucundan duya gelen faz iletkenini duyun i( orta) kontana baladnz m? Armatrn kablosundaki klemensi tesisattan gelen kablo ularna akta kalmayacak ekilde baladnz m? Sigortadan gelen faz ucunu anahtarn ortak(sabit) ucuna dier anahtarn ikier ularn birbirine baladnz m? Her iki vaviyen anahtarn tespit vidalarn skp anahtarlar kasaya tutturdunuz mu? Duyu veya armatr tespit yerlerinden duvara veya tavana iaretlediniz mi?. Bu yerleri matkapla deldiniz mi? Deldiiniz yerlere dbel yerletirdiniz mi? Daha sonra duyu veya armatr dbel yerletirdiiniz bu deliklere vidaladnz m? Ampul takmadan nce devrede enerji olmamasna dikkat ettiniz mi? Setiiniz armatrn cinsine gre akkor flamanl ampul duyuna taktnz m? Merdiven otomatii tesisatna ait kapal ve ak devre emasn incelediniz mi? Borulara klavuz (susta) ektiniz mi? 121
Evet
Hayr
18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32
Merdiven otomatii tesisatna uygun renkte ve kesitte kablolar setiniz mi? Kabloyu klavuza borulardan rahata ekilecek ekilde tutturdunuz mu? Ayn hattan geireceiniz iletkenleri ayn anda klavuz teline balayarak boru iinden ektiniz mi? Merdiven otomatii tesisatndaki nc, ikinci, birinci ve zemin katlardaki buat balantlarn ilem basamana uygun olarak yaptnz m? Buatlarda ekleri klemenslerle yaptnz m? Tesisatn yaplaca yerin zelliine gre merdiven otomatii ve liht setiniz mi? Tesisatn ntr ucundan gelen iletkeni, duyun dip kontana ve her katn bir birine balanan duy ularn ise duyun i kontana baladnz m? Armatrn kablosundaki klemensi tesisattan gelen kablo ularna akta kalmayacak ekilde baladnz m? Her katn lihtinin ularna balant yaptnz m? Tesisatn her katn butonlarndan gelen ucu merdiven otomatiinin B yazan buton ucuna baladnz m? Tesisatn ampullerinden (duylardan) gelen ucu merdiven otomatiinin L yazan (lamba, ampul) ucuna baladnz m? Sigortadan gelen ucu merdiven otomatiinin F yazan (faz) ucuna baladnz m? Ntr hattndan gelen ucu da merdiven otomatiinin N (ntr) ucuna baladnz m? Lihtlerin (butonun) n ksmndaki tespit vidalarn uygun ulu tornavida ile skp kasaya tutturdunuz mu? ekil3.2deki emay incelediniz mi? emada kullanlan devre elemanlarn incelediniz mi? Vitrin armatrlerinin tutturulaca yerleri iaretlediniz mi? aretlenen bu yerleri matkapla deldiniz mi? Matkapla delinen bu deliklere dbel taktnz m? Vitrin armatrn dbel tutturulan yere getirip vidaladnz m? Kartonpiyer veya alpan zerinde armatr yerlerini eit aralklarla iaretlediniz mi? Matkab iaretlenen yere dik olarak tutup iaretlenen yeri deldiniz mi? Soketli ve balastl bir armatr ve en az 1,5 mm2 kesitli kablo kullandnz m? Kablolarn ektiiniz tesisatn faz kablosunu balastn bir klemens ucuna tutturdunuz mu? Balastn dier klemens ucuna bir kablo balayp bu kabloyu armatrn bir ucuna baladnz m? Armatrn dier klemens ucuna tesisatn ntr kablosunu baladnz m? 122
33
34 35 36
37
38 39 40
41
42 43 44 45 46 47
48 49 50
51
52
53 54 55
Buatlar ile hareket sensr arasna klavuzla iki kablo ektiniz mi? Her bir armatrden gelen faz ve ntr ularn klavuza balayarak buatlara ektiniz mi? Spot armatrn ayarl yayn armatre doru iterek dekupajla alan yere armatr yerletirdiniz mi? Armatrlerden buatlara gelen faz kablosunu hareket sensrnden gelen faz k kablosuna ek yaptnz m? Ayn ekilde armatrden buata gelen ntr kablosunu hareket sensrnden gelen ntr k kablosuna ek yaptnz m? Dier armatrleri de ayn ekilde baladnz m? Armatrlerden gelen faz kablosunu hareket sensrnn faz k ucuna ve ntr kablosunu da hareket sensrnn ntr k ucuna baladnz m? Bir ampull floresan lamba tesisat ak balant emasn incelediniz mi? Balant emasna uygun 40 Wlk (36 Wlk) floresan ampul setiniz mi? Balant emasna uygun 40 Wlk veya 36 Wlk bobinli balast setiniz mi? Ampule ve balasta uygu gte starter setiniz mi? Ampuln soketlere daha salam tutturulmas iin kilitli soket kullandnz m? Ayn zamanda soketlerden birini starter yuval soket kullandnz m? Balast tutturacanz yer delikli ise somun ve cvata kullandnz m? Balast tutturacanz yer satan yaplma trnaklarsa trnaklar kargaburnu veya tornavida ile kaldrp balast drt yerinden trnaklara geirip armatr sacna tutturdunuz mu? Soketleri armatrn iki ucundaki kzaklarna taktnz m? Elemanlar birbirine balamak iin tek damarl 1,5 mm2lik kablo kullandnz m? R faz giriini balastn herhangi bir ucundaki klemense baladnz m? Balastn dier ucundaki klemense bir kablo baladnz m? Bu kabloyu soketin (starterli olan soketin) balant vidasna tutturdunuz mu? Starter soketinin balant vidasna bir kablo baladnz m? Startere baladnz kabloyu armatrn dier tarafndaki soketin herhangi bir ucuna baladnz m? Bu soketin dier vidasna bir kablo baladnz m? Bu kabloyu (ntr kablosu) ilk ektiimiz faz giri kablosu ile birlikte armatr sacnn dna kardnz m? Armatr sacnn vidalarn skarak armatr kapattnz m? Starteri starter soketine yerletirdiniz mi? Starteri saat ynnde evirerek soket yuvasna gevek olmamasna dikkat ederek taktnz m? 123
56
57
58 59 60 61 62 63 64
65
66
67
68
Ampul takmadan nce soketlerin yuvalarn kontrol kalemi kullanarak dz olmasn saladnz m? Floresan ampul yavaa soketlerin yuvasna yerletirip ve ampul evirdiniz mi? Tesisatnza gerilim vermeden nce avometrenin ohmmetre kademesinde lme yaparak balantlarn doru olup olmadn kontrol ettiniz mi? Armatrn darya kardnz ularna klemens taktnz m? Bu klemenslere ebeke elektriini salayan enerji kablolarn takp enerji verdiniz mi? Nemli yer malzemesi ile yaplan adi anahtar tesisat kapal ve ak balant emasn incelediniz mi? Kullanm yerine uygun kablo deme yntemini setiniz mi? Nemli yer tesisatna uygun kablo, anahtar ve armatr setiniz mi? Kabloyu uygun bir ekilde ekmek iin iletken yolunu izdiniz mi? Kroeleri; yatay demelerde kroeler arasnda 3060 cm, dey demelerde ise 4060 cm aralk brakarak anahtar, buat ve armatrn 10 cm yaknna kroe monte ettiniz mi? Sva stnde yatay olarak ektiiniz antigron kabloyu tavana paralel, dik ektiiniz kablolar ise tavana dik olarak ektiniz mi? Buat iinde antigron kablonun ebekeden gelen faz kablosunu anahtardan gelen kahverengi kabloya, anahtardan kan dier ucu armatrden gelen kahverengi kabloya, son olarak da ebekeden gelen ntr kablosu ile armatrden gelen mavi kabloya ek yaptnz m? Antigron kablonun anahtara ektiiniz ularn soyup anahtarn balant ularna vidaladnz m? Anahtarn rekorlarn sktnz m? Armatre anahtardan gelen kahverengi kabloyu armatrn duyunun i kontana ebekeden gelen mavi kabloyu da duyun dip kontana baladnz m? Anahtarn iaretlenmi yerlerini matkapla deldiniz mi? Bu deliklere dbel yerletirdiniz mi? Sonra anahtarn tespit deliklerinden bu dbellere vidaladnz m? Ayn ilemi armatr iin yaptnz m? DZENL VE KURALLARA UYGUN ALIMA nlnz, i gzlnz ve eldiveninizi giydiniz mi? Kablolar soyarken veya keserken yan keski kablo soyma pensi, kablolar bkerken pense veya kargaburnu, dbeli monte etmek iin eki kullandnz m? Klemens ve vida gibi yerlerde uygun tornavida kullandnz m? alma alann tertipli-dzenli kullandnz m? 124
69 70 71 72
73
Elektrik Tesisleri Ynetmeliinin ilgili yerlerini okudunuz mu?
DEERLENDRME
Yaplan deerlendirme sonunda hayr cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz modl tekrar ediniz. Btn cevaplarnz evet ise modl tamamladnz, tebrik ederiz. retmeniniz size eitli lme aralar uygulayacaktr. retmeninizle iletiime geiniz.
125
CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET1 CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 B A C A B C

1 2 3 4 5 E D A C B

1 2 3 4 5 6 7 8 D C DORU YANLI DORU C E B

1 2 3 4 5 6 7 C D A E A B B
126

1 2 3 4 5 6 7 E C D A DORU E B
MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 A DORU DORU B D E C YANLI C E A D
127
NERLEN KAYNAKLAR NERLEN KAYNAKLAR

SEVM Mehmet, Elektrik Meslek Resmi, Aydn, 2000. GRKEM Abdullah, Teknik ve Meslek Resmi, zkan Matbaaclk San. , Ankara, 2002. HRER Ali, Elektrik Meslek Resmi, Milli Eitim Bakanl Yaynlar, Ankara, 2001. NAYMAN Muhsin, Atlye1, zkan Matbaaclk San. , Ankara, 2002. TRBEN Necmettin, Cemalettin SUNGUROLU, Ahmet ERKU, Hseyin ALAVURT, Temel ENER, Elektrik Blm 1 Bilgi- Yapraklar, Milli Eitim Basmevi, stanbul, 1994. www.osram.com.tr, Genel aydnlatma ve ampul reticisi firmann internet sitesi.
128
KAYNAKA KAYNAKA
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl, 04.04.1986 tarih ve 19068 sayl Resmi Gazete de 1. deiiklik, 30.11.1995 tarih ve 22479 sayl Resmi Gazetede 3. deiiklik, 12.07.1998 tarih ve 23400 sayl Resmi Gazetede 4. deiiklik, 08.12.2000 tarih ve 27254 sayl Resmi Gazetede 5.deiiklik, 16.06.2004 tarih ve 25494 sayl Resmi Gazetede baz maddeleri deitirilen Elektrik Tesisleri Ynetmelii. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl, Elektrik Kuvvetli Akm Tesisleri Ynetmelii. ACIELMA Faruk, Mehmet USTA, Elektrik Atlye ve Laboratuar ve lem Basamaklar 9. Snf, Milli Eitim Bakanl Yaynlar, Ankara 2003. GRKEM Abdullah, Atlye ve Laboratuar 9. Snf, zkan Matbaaclk San. , Ankara 2002. NACAR Mahmut, Elektrik ebeke ve Tesisleri, Color Ofset Matbaaclk, skenderun 2003. Atlye ve Laboratuar 9. Snf Ders Notlar Gn Genel Katalog, stanbul 2005. V-KO Anahtar ve Aydnlatma Kataloglar Yorum Genel rn Katalou www.eie.gov.tr/turkce_entasarrufu/uetm/uetm_index.html Elektrik leri Ett daresi Enerji Tasarrufu almalar www.fiberli.com, Dekoratif aydnlatma zerine bir internet sitesi (Kapak resmi zmir Sanat Tarihi Mzesi) www.hes.com.tr, enerji kablo reticisi firmann internet sitesi www.ikizleraydinlatma.com, aydnlatma armatrleri reticisi firmann internet sitesi www.tekfenendustri.com.tr, ampul reticisi firmann internet sitesi
129

Icaydinlatmatesisatlari

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Icaydinlatmatesisatlari

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

ELEKTRK ELEKTRONK TEKNOLOJS

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

1.1.2. Standart Kablo Kesitleri

1.2.2. Standart Kablo Kesitleri

ekil 1.1: Aydnlatma linyesi ve aydnlatma sortisi

1.3. Armatrlerin eitleri ve Yaplar

1.3.1. Akkor Flamanl ve Gazl Dearj Ampul Armatrleri

Resim 1.1: Tijli armatr

Resim 1.2: Tavan armatr

Resim 1.3: elik telli etan armatr

Resim 1.4: Atlye armatr

Resim 1.5: Asma tavan armatr

Resim 1.6: Avize armatr

Resim 1.7: Aplik armatr

Resim 1.8: Spor salonu armatr

1.3.2. Projektr Armatrler

Resim 1.9: Projektr armatr

1.3.3. Acil Aydnlatma Armatrleri

Resim 1.10: Acil aydnlatma armatr

Floresan ampuller Normal floresan ampuller Enerji tasarruflu(kompakt) floresan ampuller

1.4.1. Akkor Flamanl Ampuller

Resim 1.11: Akkor flamanl ampul

ekil 1.2: Akkor flamanl ampuln i yaps

Resim 1.12: Halojen ampuller

1.4.2. Floresan Ampuller

Resim 1.13: Uzun floresan ampul

Resim 1.14:Yuvarlak floresan ampul

Resim 1.15: Soket duylu enerji tasarruflu (kompakt) floresan ampul

Resim 1.16: Normal duylu enerji tasarruflu (kompakt) floresan ampul

1.4.3. Gazl Dearj Ampulleri

Resim 1.17: Civa buharl ampul

ekil 1.3: Civa buharl ampul

Resim 1.18: Sodyum buharl ampul

ekil 1.4: Sodyum buharl ampul yaps

Sakncalar lk tesisi pahaldr. Renklerin ayrt edilmesine olanak vermez.

ekil 1.5: Metal hlide ampul i yaps

Resim 1.19: Metal hlide ampuller

Ampuln yanmas iin bir ateleyici ve bir balasta ihtiya duyarlar.

Resim1.20: Metal hlide ampul balastlar

Resim 1.21: Neon ampuller

1.5.1. Tesisatn Yapm ekline Gre eitleri

Resim1.22: Sva alt anahtarn nden grn

Resim 1.23: Sva alt anahtarn arkadan grn

Resim 1.26: Nemli yer anahtar

1.5.2. Aydnlatma Tesisat Trne Gre eitleri

Resim 1.27: Adi anahtarn nden grn

Resim 1.28: Adi anahtarn arkadan grn

ekil 1.6: Adi anahtar i yap balant ekli

Resim1.30:Komtatr anahtarn arkadan grn

Resim 1.29: Komtatr anahtarn nden grn

ekil 1.7: Komtatr i yap balant ekli

Resim 1.31: Vaviyen anahtarn nden grn

Resim1.32: Vaviyen anahtarn arkadan grn

ekil 1.8: Vaviyen anahtarn i yap ekli

Resim 1.33: Ara vaviyen anahtarn nden grn

Resim 1.34: Ara vaviyen anahtarn arkadan grn

ekil 1.9 : Ara vaviyen anahtar i yap balant ekli

Resim 1.35: Dimmer anahtar

Resim 1.36: Dimmer anahtarn i yaps

Resim 1.37: Energy saver anahtar