CEM AV N 210327 TC KARADEN Z TEKN K N VERS TES MHEND SL K F AK LT E S ELEKTR K-E L E K TRO N K B LM

E L E K T RO N K I LABORATUVAR D E N E Y RAP O RLARI

TRANS STRL YKSELTELER
Ykselte olarak al t r lan bir transistrden, u i lemin gerekle tirilmesinde yararlan l r: 1) Ak m kazanc n sa lamak 2) Gerilim kazanc n sa lamak 3) G kazanc n sa lamak Buradaki kazanc n anlam : Transistr giri ine verilen ak m, gerilim veya gcn k tan daha byk de erlerde elde edilmesidir. Bunu sa lamak iin de belirli devrelerin olu turulmas gerekir.

DC al mada giri teki ve k taki ak m ve gerilim de erleri aras ndaki ba nt lara statik karakteristikleri

AC al madaki ak m ve gerilim ba nt lar na da dinamik karakteristikleri denir.

CEM AV N 210327

TRANS STRN DC YKSELTE OLARAK ALI MASI

Statik karakteristikleri incelerken giri ve k taki DC ak m ve gerilim de erlerinden yararlan l r.

Giri teki ak m ve gerilimdeki de i meler giri e seri ba lanan mikro ampermetre (A) ve paralel ba lanan kk de erler lebilen voltmetre (mV) ve k taki de i meler de k a ba lanan mili Ampermetre ve normal bir Voltmetre ile llr. Uygulanan bu tr lme yntemi ile hesaplanan statik karakteristik de erlerine ve izilen e rilere KISA DEVRE KARAKTER ST KLER 'de denir.

TRANS STRN AC YKSELTE OLARAK ALI TIRILMASI

AC Transistrl ykselteler iki gruba ayr l r. 1) Ses frekans ykselteleri 2) Yksek frekans (Radyo frekans ) ykselteleri

Yksek frekans ykselteleri zel yap l ykseltelerdir. AC ykselte olarak inceleme konusu, gnlk hayatta daha ok kar la lan ses frekans ykselteleridir. AC i aret gerilimi, genelde sinzoidal olarak de i en bir gerilim olarak d nlr. Bu gerilim, giri teki ve k taki DC polarma gerilimini byltp klterek sinzoidal olarak de i mesini sa lar. AC al mada, yaln zca AC de erler nemli oldu undan, giri ve k ta ampermetre ve voltmetre olarak AC l aletleri kullan l r. AC l aletleri efektif de er lt nden, gerekli hesaplamalarda efektif de erler ile yap l r.

TRANS STRN ALI MA KARARLILI ININ ETK LEYEN FAKTRLER

Bir transistre kararl bir al ma yapt rabilmek iin, ncelikle karakteristik de erlerine uygun bir devre dzeni kurmak gerekir. Bunun iinde, katalog de erlerine ve karakteristik e rilerinde verilen bilgilere uyulmal d r.

Transistrn kararl al mas n etkileyen faktrler:

S cakl k
A r s nan transistrn al ma dengesi bozulur, gc d er. Daha da ok s n rsa yanar. Is nan transistrlerde elektron say s anormal artacakt r. Bu art nedeniylede belirli giri de erleri iin al nmas gereken k de erleri de i ir.Buda kararl al may nler.

CEM AV N 210327
Daha ok s nma halinde ise kristal yap bozulur. Bu durumda transistorn yanmas na neden olur. Is nma transistrn kendi al mas ndan kaynakland gibi, s cak bir ortamda bulunmas ndan dolay da olabilir.

Frekans
Her transistr, her frekansta al maz. Bu konuda katalog bilgilere bakmak gerekir.

rne in:
NPN transistrler, PNP transistrlere gre yksek frekanslarda al maya daha uygundur. Nedeni de NPN transistrlerde elektrik yk ta y c lar ELEKTRONLAR d r.PNP transistrlerde ise ta y c lar pozitif elektrik ykleridir.Elektronlar, pozitif elektrik yklerine gre ok daha h zl ve serbest hareket edebildiklerinden, yksek frekanslar iin NPN transistrler daha uygundur.

ALI MA NOKTASININ STAB L ZE ED LMES

Transistrn giri ine ve k na uygulanan polarma gerilimi ve ak m n n al ma sresince ayn kalmas iin gerekli nlemlerin al nmas d r.Daha k sa bir sylemle, "transistrn kararl al mas n n sa lanmas d r." Her transistrn bir yk do rusu ve Q al ma noktas vard r. rne in: Emiteri ortak bir ykseltete, giri polarma gerilimi ve ak m , belirli bir VBE ve IB, k polarma gerilimi ve ak m , VCE ve IC olsun. Bu de erler yk do rusu zerinde belirli bir Q noktas n gsterir. Bu nokta al ma noktas d r.al ma s ras nda Q noktas n n de i memesi yani stabil olmas istenir.

Stabil al may zorla t ran iki etken vard r:

1) Is nan transistrn IC kollektr ak m n n artmas 2) Bir devredeki transistr yerine ba ka bir transistrn kullan lmas halinde,ak m kazanc farkl olursa devre ayn devre oldu u halde, k ak m de i ece inden stabilite bozulacakt r.

CEM AV N 210327

Is n nca, Ic ak m n n anormal artmas n nlemek iin:

ekil.Ortak emiterli ykselte rne in;

ekildeki devrede Ic ak m art nca, Rc direnci zerindeki gerilim d m artaca ndan, B noktas ndaki gerilim klecektir.Dolay s yla IB ak m klr.Ic= IB ba nt s ndan, Ic ak m klecek ve denge sa lanacakt r. Ayr ca yukar daki devre sabit kutuplama devresidir.Geri besleme eleman bulundurmamaktad r. Dolay s yla giri - k aras ndaki de i imleri biz sadece baz ak m zerinden kontrol edebiliriz. Bu durum karars zl k zelli i verir.

Vi=12,5 mV Vo=0,6 V GR IKI Av

48

CEM AV N 210327

ekil.Otomatik kutuplama devresi

Bu devrede geri besleme eleman VR1 dir.Bu eleman zerindeki gerilim d m olacakt r.Bu gerilim d m sebebiyle gerilim kazanc azalacakt r.Giri ve k yine sabit kutuplamada oldu u gibi i levsel olarak tersinir zellik gstererek al r.Geri besleme oldu undan kararl d r diyebiliriz.

Vi=12,5 mV Vo=0,125 V GR IKI Av 10

ekil. de erinden ba ms z kutuplama devresi

Bu devrenin AC analizinde C2 kondansatr k sa devre olacak R7 direncinin emetr taraf ndaki etkisini yok edecektir.Dolay s yla yine burada bir gerilim d m olmayacak ve Kazan tekrar artacakt r.

CEM AV N 210327

Devrede iken Vi=12,5 mV Vo=0,65 V C2 Devrede GR

Devrede de ilken Vi=12,5 mv Vo=40mv IKI Av

52

Devrede de il

3,2

ekil.Kollektr geribeslemeli kutuplama devresi Vi=12mV Vo=0,65 V

GR

IKI

Av

54,16