TRKYEDE KIRICI (HACKER) KLTR Ufuk Eri DOKTORA TEZ letiim Ana Bilim Dal Danman: Prof. Dr.

A. Halk YKSEL Eskiehir Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Kasm 2009

TRKYEDE KIRICI (HACKER) KLTR

Ufuk Eri

DOKTORA TEZ letiim Ana Bilim Dal Danman: Prof. Dr. A. Halk YKSEL

Eskiehir Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Kasm 2009

ii

DOKTORA TEZ Z TRKYEDE KIRICI (HACKER) KLTR Ufuk Eri letiim Anabilim Dal Anadolu niversitesi Sosyal Bilimler Enstits, Kasm 2009 Danman: Prof. Dr. A. Halk Yksel Bilgisayar korsan, sanal alemin askerleri, dijital hrszlar, elektronik snrlarn ncleri vb. adlar ve yaktrmalarla medyada boy gsteren kiiler genel olarak krc (hacker) kltr iinde yer almaktadrlar. Tanmlama ve yaktrmalarn eitliliinden de anlalaca zere, krcln tanm zerine bir bulanklk sregitmektedir. Dnyada 1960larn bana tarihlenebilecek bu alt kltrn gnmze geldike birok ekillerde yeniden ve farkl biimde tanmland grlmektedir. Krclar ve yaptklar en temelde bilgisayar kltrn etkilemektedirler. Yaptklar kadar bu yaptklarnn tanmlanmas ve anlamlandrlmas da bilgisayar kullanm ile bilgisayar ve Internet kltrn dorudan etkileyecektir. Kimdir bu krclar, yaptklar neden bu kadar nemsenmektedir, nasl bir anlaylar vardr, yaptklarnn anlam nedir, bu yaptklarn neden yapmaktadrlar, sorular bilgisayar ve Internet teknolojisi bilgi toplumunun temeli saylrken, bu teknolojiye zg bir alt kltr olmalarndan dolay daha da nem kazanmaktadr. Trkiyede de gn getike medyada krclarla ilgili haberler artmakta, Trk krclarn eylemleri ve yaptklar hem lke iinde hem de uluslararas alanda duyulmakta grlmektedir. Trk krclar kimdir, ne yapmaktadrlar, neden yapmaktadrlar, krc kltrn nasl alglamaktadrlar, bu kltr nasl kendiletirmektedirler, Trkiyede krc kltr nasl bir ynelim iindedir? Bu sorular cevaplandrmak iin, krclk odakl sitelere ye olan Trk krclardan 258ne evrimii anket uygulanm ve 18 elit Trk krc ile yar yaplandrlm grme yaplmtr.

iii

ABSTRACT HACKER CULTURE IN TURKEY Ufuk Eri Communications Major Anadolu University Institute of Social Sciences, October 2008 Advisor: Prof. Dr. A. Halk Yksel The people who appear in media under titles as computer pirate, soldiers of virtual world, heros of digital frontier etc., are generally considered as members of hacker culture. As one can understand from the titles there is a confusion and ambiguity on the meaning of hacker culture. This culture which can be dated to 1960s in the world, defined and redefined several times in years. Hackers and their actions affect computer culture on a fundamental level. Making sense of who they are and what they do will also affect the Internet and computer culture. In this sense the questions like; who are they, why their actions are considered so much important, what is their point of view, what is the meaning of their actions, why do they do that, matters much more on account of being a subculture peculiar to Internet and computer technology, while those new technologies are considered as the base of Information Society. In Turkey, hacker related news are on the increase in media, actions of Turkish hackers and reflections of this actions echoes in media frequently on national and international level. Who are Turkish hackers, how they perceive the hacker culture, what are the tendencies and what are the projections for Turkish hackers for years to come? For answering those questions, an online questionnaire applied to over 258 Turkish hacker culture participants who are subscribers to some hack focused Internet sites, adding to this semi structured interviews have been made by 18 elite Turkish hackers.

TEEKKR Bu tezin ortaya kma srecinde bilgilerini, ilgilerini, anlaylarn ve

ynlendirmelerini asla esirgemeyen; her eyden te koulsuz gvenleri ve destekleri ile yaptklar yaamsal katklar iin bata Prof. Dr. A. Halk YKSEL olmak zere, Prof. Dr. Nadir SUURa, Prof. Dr. Deniz TACIya, Prof. Dr. ahin KARASARa ve Do. Dr. Erhan EROLUna bir akademik hayat boyu kranlarm sunarm. Ayrca, ak yrekli katlmlar ile bu tezin gereklemesini dorudan salayan tm krclara; verilerin kodlanmas aamasnda saatlerce zveri ile alan Latif Kou, Erge Yeksan ve Kerem Kosovaya, tm zor zamanlarmda yanmda bulduum sevgili dostlarm Tarkan Ouz, Mestan Kk, Figen nal, Cem enol ve Elvin Keskine; tez almamda ve umutlarmda bana verdii destek iin sevgili Edibe Betl Karbaya da ok teekkr ederim. Son olarak, hayatm yaanlr klan ve bana olan inanlarn asla yitirmeyen iki melee, anneannem Mberra Ylmaz ve annem Aye Ylmaza dualar ve her ey iin teekkr ederim. Eskiehir, 2009 Ufuk Eri

vi

ZGEM Ufuk ER letiim Anabilim Dal Doktora Program Eitim Yksek Lisans 2002 Anadolu niversitesi, Eskiehir, Sosyal Bilimler Enstits Lisans 1998 Anadolu niversitesi, Eskiehir, letiim Bilimleri Fakltesi Sinema Ve Televizyon Blm Lise 1994 Eskiehir Anadolu ticaret ve Meslek Lisesi, Bilgi lem Blm 1999-2002 Aratrma Grevlisi, Anadolu niversitesi letiim Bilimleri Fakltesi, Eskiehir 1998-1999 Yardmc Ynetmen, Yeni Yapmlar Ynder Film irketi, stanbul 1996 Stajyer, TRT stanbul Televizyonu, stanbul Yaynlar evrenin ve Mekann letiime Etkisi Kurgu Dergisi, 18. say, s. 311-324, 2001 Hail To The King: Construction of Group Identity of Turkish Players in Online Games Communication In The Millenium Uluslararas Sempozyum, Mays 16-18 2007, Indiana Bloomington School of Journalism, Indiana, USA, 2007 Kiisel Bilgiler Doum Yeri ve Yl: 14 Nisan 1976, Eskiehir Yabanc Dil: ngilizce Cinsiyeti: Erkek

vii

NDEKLER

Sayfa TEZ Z........................................................................................................................ii ABSTRACT .........................................................................................................................iii JR VE ENSTT ONAYI.................................................................................................iv TEEKKR....v ZGEM...........................................................................................................................vi TABLOLAR LSTES.vii GRAFKLER LSTES.......................................................................................................viii EKLLER LSTES ...........................................................................................................ix 1. GR1 1.1. Problem..1 1.2. Amalar..9 1.3. nem....10 1.4. Varsaymlar..10 1.5. Snrllklar...10 1. 6. Tanmlar..11 1. 7. Ksaltmalar..11 2. YNTEM...12 2.1. Aratrma Modeli.....12 2.2. alma Kmesi...12 2.3. Verilerin Toplanmas ve lenmesi..13 2.4.Verilerin zmlenmesi ve Yorumlanmas.....14 2.5. Gvenilirlik (Trustworthiness) almas17 3. LGL ALAN YAZIN TARAMASI.22 3.1. Bilgi a.....22

viii

3.1.1. Post Endstriyel Toplum...25 3.1.2. Joho Shakai....28 3.1.3. Yeni Ekonomi....32 3.1.4. nc Dalga....37 3.1.5. A Toplumu......42 3.1.6. Bilgi Toplumunun Eletirel Kkleri .47 3.1.7. Kreselleme ve Bilgi Toplumu ...51 3.1.8. Bilgi Toplumu ve Neo Liberalizm yada Yeni Muhafazakarlk ....55 3.1.9. Bilgi Toplumu ve Teknoloji .59 3.2. statlar, Korsanlar ve Eylemci Hacktivistler......63 3.2.1. Krcnn (Hacker) Anlam.63 3.2.2. Krcln (Hackerdom) Tarihi Balca Olaylar69 3.2.3. stat...71 3.2.3.1. Krc Dili: Jargon File .......73 3.2.3.2. Krc (Hacker) Etiinin Kkeni ....75 3.2.3.3. Krc Yasalar .80 3.2.4. Korsan ...82 3.2.4.1. Krc Kltrde Siberpunk Tarz .83 3.2.4.2. Krc Kltrnde Kt ocuklar Sulu Alt Kltr ....86 3.2.4.3. Muhalif Bir Yap Olarak Alt Kltr ..98 3.2.5. Eylemci Hacktivist .104 3.2.5.1. Modern Dnya ve zgrlk .105 3.2.5.2. Kendi ocuklarn Yiyen Modernizm...108 3.2.5.3. Yeni Toplumsal Hareketler........118 3.2.5.4. Internetin Muhalif Potansiyeli ve Hacktivizm .....122 3.5.6. Trkiyede Krclk.133 4. BULGULAR VE YORUM ..141 5. SONU VE NERLER .182 EKLER - Ek 1 evrimii Anket.187

ix

- Ek 2 evrimii Anket Kodlama Cetveli194 - Ek 3 Grme rnei MacRulz ile Grme 199 KAYNAKLAR.235

TABLOLAR LSTES Tablo 1. Tmevarm Yaklam Veri zmleme Sreci....................................................16 Tablo 2. Ortalama Gr Birlii...........................................................................................19 Tablo 3. Cohens Kappa Katsay Tablosu ...........................................................................20 Tablo 4. Fleiss Kappa Katsays Tablosu .............................................................................21 Tablo 5. Enzensbergerin Kitle letiim Aralarnn ki Ynl Kullanm ........................126 Tablo 6. Trkiye Hanehalk Biliim Teknolojileri Kullanm Oranlar ..............................133 Tablo 7 Takma Adlar ve Tad Anlam ..........................................................................141 Tablo 8 Takma Ad Seme Nedeni .....................................................................................144 Tablo 9 Ya ........................................................................................................................145 Tablo 10 Cinsiyet ...............................................................................................................146 Tablo 11 Meslek ................................................................................................................147 Tablo 12 Gelir Dzeyi .......................................................................................................148 Tablo 13 Eitim Dzeyi .....................................................................................................149 Tablo 14 Kendini Tanmlay ...........................................................................................150 Tablo 15 Kendisiyle lgili Dnceleri ..............................................................................152 Tablo 16 Kendisi in Hack Ne Demektir .........................................................................153 Tablo 17 Kendisine Gre Cracker Kimdir .........................................................................155 Tablo 18 Script Kiddieyi Nasl Tanmlyor ......................................................................156 Tablo 19 Lamer Tanmlay ...........................................................................................157 Tablo 20 Kelimelerin Trke Karl var m? .................................................................158 Tablo 21 Hack Nedir? ........................................................................................................159 Tablo 22 Nekadar Sredir Hackle lgilendii ....................................................................161 Tablo 23 lk Kez Hack ve Hacker Kavramlaryla Karlamas ........................................162 Tablo 24 Hackle lgilenmeye Balay .............................................................................163 Tablo 25 Hackle lgilenme Nedeni ....................................................................................164 Tablo 26 Yapt Hacklerden ernekler ............................................................................166 Tablo 27 Hack Grubuna ye Olmu mu ...........................................................................169 Tablo 28 Hack Grubundan km m ...............................................................................270

xi

Tablo 29 Trk Hackerlar le Yabanc Hackerlar Arasndaki Farklar ...............................171 Tablo 30 Hack yaparken zarar vermi mi ..........................................................................172 Tablo 31 Zarar Verilmesi Meru Grlen Hedefler ..........................................................173 Tablo 32 Hack Su mudur? ...............................................................................................174 Tablo 33 Hack Etik Olabilir mi? ........................................................................................176 Tablo 34 Hack Kltr zerine Takip Edilen Yaynlar ....................................................177 Tablo 35 Gazete Tercihleri ................................................................................................178 Tablo 36 Mzik Tercihleri .................................................................................................179 Tablo 37 Siyasal Grleri ................................................................................................181

xii

EKLLER LSTES ekil 1. Cinsiyete Gre Bilgisayar ve Internet Kullanm .................................................134 ekil 2. Bilgisayar Yoluyla Dolandrclk ve Bilgisayar Yoluyla Sahtecilik Yzdeleri ...136 ekil 3. Lisans Haklar hlali ve Yasad Yayn Yzdeleri .............................................137 ekil 4 Takma Adlar ve Tad Anlam ...........................................................................141 ekil 5 Takma Ad Seme Nedeni ......................................................................................144 ekil 6 Ya .........................................................................................................................145 ekil 7 Cinsiyet ..................................................................................................................146 ekil 8 Meslek ...................................................................................................................147 ekil 9 Gelir Dzeyi ..........................................................................................................148 ekil 10 Eitim Dzeyi ......................................................................................................149 ekil 11 Kendini Tanmlay ............................................................................................150 ekil 12 Kendisiyle lgili Dnceleri ...............................................................................152 ekil 13 Kendisi in Hack Ne Demektir ..........................................................................153 ekil 14 Kendisine Gre Cracker Kimdir ..........................................................................154 ekil 15 Script Kiddieyi Nasl Tanmlyor .......................................................................156 ekil 16 Lamer Tanmlay ............................................................................................157 ekil 17 Kelimelerin Trke Trke Karl var m? .....................................................158 ekil 18 Hack Nedir? .........................................................................................................159 ekil 19 Nekadar Sredir Hackle lgilendii .....................................................................160 ekil 20 lk Kez Hack ve Hacker Kavramlaryla Karlamas .........................................161 ekil 21 Hackle lgilenmeye Balays ..............................................................................162 ekil 22 Hackle lgilenme Nedeni .....................................................................................164 ekil 23 Yapt Hacklerden rnekler ...............................................................................165 ekil 24 Yapt Hacklerin Sebepleri ................................................................................167 ekil 25 Hack Bilgisini Edindii Yollar ............................................................................168 ekil 26 Hack Grubuna ye Olmu mu ............................................................................169 ekil 27 Hack Grubundan km m ................................................................................170 ekil 28 Trk Hackerlar le Yabanc Hackerlar Arasndaki Farklar ................................171

xiii

ekil 29 Hack yaparken zarar vermi mi ...........................................................................172 ekil 30 Zarar Verilmesi Meru Grlen Hedefler ...........................................................173 ekil 31 Hack Su mudur? .................................................................................................174 ekil 32 Hack Etik Olabilir mi? .........................................................................................175 ekil 33 Hack Kltr zerine Takip Edilen Yaynlar .....................................................176 ekil 34 Hack Yaparken Kullandklar Yntemler.............................................................177 ekil 35 Gazete Tercihleri .................................................................................................178 ekil 36 Mzik Tercihleri ..................................................................................................179 ekil 37 Siyasal Grleri ..................................................................................................180

1. GR Bu blmde, aratrmann problemine, ama ve alt amalarna, varsaymlar, snrllklar, nem, tanmlar ve ksaltmalar blmlerine yer verilmitir.

1.1. Problem Son yllarda, bir sitenin krlmas, Internette kredi kart yolsuzluu,

sistemlere szlmas, virsler, yeni programlar, kiisel bilgisayarlara saldrlar, haklar korunan programlarn izinsiz kullanm, veri tabanlarna izinsiz eriimlerle ilgili ya da ak kaynak kodu hareketleri, elektronik oturma eylemleri, uluslararas kurumlarn sitelerinin bloke edilmesi vb. haberleri younluk kazanmtr. Bilgisayar korsan, sanal alemin askerleri, dijital hrszlar, elektronik snrlarn ncleri vb. adlar ve yaktrmalarla medyada boy gsteren bu kiiler genel olarak krc(hacker) kltr iinde yer almaktadrlar. Tanmlama ve yaktrmalardan da anlalaca zere, krcln tanm zerine bir bulanklk sregitmektedir. Dnyada 1960larn bana tarihlenebilecek bu alt kltrn gnmze geldike birok ekillerde yeniden tanmland grlmektedir. Krc kltr de bilgi toplumundaki birok bulank tanmdan biridir. Yaptklar nasl deerlendirilebilir? Su mu ilemektedirler, elektronik alan iskna m amaktadrlar, siber alandaki tekellere kar mcadele eden kahramanlar mdrlar (Levy, 1984), seslerini siber alanda duyuran yeni toplumsal hareketlerin eylemcileri midirler? Elbette bu sorulara eitli cevaplar verilmi ve verilmeye devam etmektedir. Toplumsal kabul hedefi iin bu cevaplar atmaktadr. Krclar ve yaptklar en temelde bilgisayar kltrn etkilemektedir. Yaptklar kadar bu yaptklarnn tanmlanmas da bilgisayar kullanm ile bilgisayar ve Internet kltrn dorudan etkileyecektir. Kimdir bu krclar,

yaptklar neden bu kadar nemsenmektedir, nasl bir anlaylar vardr, yaptklarnn anlam nedir, bu yaptklarn neden yapmaktadrlar, sorular bilgisayar ve Internet teknolojisi bilgi toplumunun temeli saylrken, bu teknolojiye zg bir alt kltr olmalarndan dolay daha da nem kazanmaktadr. Trkiyede de gn getike medyada krclarla ilgili haberler artmakta, Trk krclarn eylemleri ve yaptklar hem lke iinde hem de uluslararas alanda duyulmakta, grlmektedir. Trk krclar kimdir, ne yapmaktadrlar, neden yapmaktadrlar, krc kltrn nasl alglamaktadrlar, bu kltr nasl kendiletirmektedirler, Trkiyede krc kltr nasl bir ynelim iindedir? Tm bu sorularn cevaplar medyada, siber alann ticari giriimcilerinin aklamalarnda ya da kanun yapclar tarafndan retilen kanunlarda bulunabilir. Fakat kendileri, medyada kan birka rportaj saymazsak bu tanma toplum nnde katkda bulunamamaktadrlar. Bir olguyu tanmlamak, takdir edilir ki en ok o olguyu gerekletiren kiilerin hakkdr. Bu olguyu tanmlamann nemi ve ilevi nedir sorusunun cevab, bilgi toplumu denilen durumun, kendi kendisini gerekletiren bir kehanet gibi olan yapsndan kaynaklanmaktadr. Televizyon ile ilgili almalar yarm yzyl aan bir sredir devam etmesine ramen doygunlua ulam deilken, bilgi toplumunun temelinde yer alan bilgisayar ve Internet teknolojilerinin ve bunlarn ekillenmesine katkda bulunacaklar toplumun nasl bir yer olaca, iinde yaayan kiilerin nasl yaadklar, rettikleri, tkettikleri ve en nemlisi nasl algladklar ile ilgili olacaktr. Bu alglamaya katkda bulunacak her alma bir yandan da bu yeni toplumun ekillenmesine katkda bulunacaktr. Birok tanmlanmaya ve anlamlandrmaya muhta olgunun yannda krc olgusunu tanmlamaya katkda bulunmann nemi nedir sorusunun cevab ise krclarn ideolojileri, anlaylar, yaptklar ve davranlarnn, varolan birok yapyla atma ierisinde olmas, bunlar sorgulanr hale getirmi olmasndan kaynaklanmaktadr. Ayrca, krclar, bilgisayar ve Internet teknolojilerine en

temelde ve tarihsel sre olarak bandan beri byk katklar yapmlardr. Hem teknoloji ve bilgi hem de kltr olarak bu teknolojilerin temelinde nemli bir etkileri vardr. Castells(2001), krc kltrn, Internet kltrn oluturan katmanlarn temelinde gstermektedir. Daha genel olarak her yenilii insan evrenine katmak iin, iinde yaadmz ve gereklik adn verdiimiz sembolik kumataki boluu semboller ve anlamlandrma ile rerek yeniden retmek dorudan hem kltrel hem de siyasal bir boyut tamaktadr. nk iktidar ilikileriyle dorudan bir ilikisi vardr. Her yeni teknoloji ve bu teknolojinin anlamlandrlmas ve kullanlmas, bu teknolojiler retim aralar ise, byk toplumsal deiimlerin nvesini znde tamaktadr. Bu alma en temelde teknolojinin toplum ierisinde kltrel biimlenii zerinedir. Bu genel sorunla ilgili kuramsal aklamalar, toplum, kltr ve teknoloji alarndan tarihsel sre ierisinde yaplmtr. Genellikle sorun bu kavramlardan dier ikisinin kalan kavram iine kertilmesi ile zmlenmitir. Oysa karlkl bir ilikiden bahsetmek de mmkndr. nsanlar ara yapabilen canllardr. Sorunlara zm retirken doaya doal olmayan bir yapnt(artefact) katarlar. Bunu toplumsallatrrlar. nsanlk tarihinin her dnemini teknoloji asndan ele alp deerlendirmek ve snflandrmak mmkndr. Cilal ta devrine bu ismin verilmesi o dnem teknolojisi ile ilgili bir durumdur. Karl Marxn Felsefenin Sefaleti(1992) adl eserinde, yel deirmeninden feodal beyler, buhar makinesinden burjuva beklemesi dorudan bir ilikiyi aklamaktan te teknolojinin bu durumlar koullandrmas ile ilgilidir. Teknoloji dorudan bir yapy ortaya karmamakta ama onun koullarn oluturmaktadr. Fatih Sultan Mehmetin a aan a kapayan bir padiah olduu sylenir. Ortaa kapatp Yeni a aan Fatih Sultan Mehmetin kendisi deil ama kulland byk toplar yani teknolojidir. Toplar kaleleri aabilmenin yolu olmutur. Kaleler ise ehir devletlerinin ve o dnemdeki siyasal durumun salayclardrlar. Savalarda bu kaleler byk bir koruma salamakta ve kk krallklar, ehir devletlerini bu yolla bir iktidar altnda toplamak g olmaktadr. Bu teknoloji sayesinde artk ehir devletleri

halinde blk prk bir yapda olan Avrupa, kaleleri aabilecek ve bu temelde egemen ulus devlet, kapitalizm iin koullar salayacaktr. Bu koullarn anlamlandrlmas ve tanmlanmas sonucunda bir iktidar yaps gndeme gelmektedir. Bir baka deyile, teknolojinin bir yeni a oluturmas deil ama koullandrmas demek, potansiyel olaslklar gerek yapabilmenin yollarna ulatrmas demektir. Bir teknolojinin retimi ve yaylmas toplumdaki iktidar ilikilerinden bamsz deerlendirilemez. Toplumdaki iktidar ilikileri, toplumsal glerin teknolojinin retiminden, yaylmasna ve kullanmlarna kadar olan sreci kendi karlar dorultusunda anlamlandrp, tanmlayp, kabul ettirmek iin byk bir sembolik atmann sava alan haline getirdikleri kltrel alanda da devam etmektedir. nk anlamlandrmann iktidar ve g ile dorudan bir ilikisi vardr. nsanlar belli erevelerde dnrler; szde-kendilerince normal, olmas gereken ve doal tanmlar vardr. Bu tanmlarn dnda kalanlar marjinal, topik, uzak durulacak eylerdir. Popler katlmdan uzak tutulan nesne ve dncenin etkili olmas olas deildir. Burada, iktidar sembolik alanda normal, olmas gereken ve doal olann tanmn yapma gcne sahip olduunda Gramscici bir anlayla hegemonyay oluturmu ve insanlar kendi rzalaryla boyun eme durumuna getirmi demektir. Fakat bahsedilen sre; verili, sabit, deimez bir durum deildir. ktidar, hkimiyetini her seferinde yeniden tesis etmek zorundadr. Her seferinde sz burada nemlidir. Yeni, henz tanmlanmam ve snflandrlmam her teknoloji, nesne, dnce byle deerlendirilebilir. Her seferinde toplumsal gler arasnda bu sembolik mcadele yeniden balar ve biter. inde yaanlan a bu adan ok verimli bir adr. zellikle ikinci dnya savandan sonra bat toplumlarnda baz deiimler gzlenmitir. Ekonomide, toplumsal yapda ve kltrel alanda; yeni teknolojilerin ortaya kyla ivmelenen dnmler baat hale gelmitir. Bu dnmler zerine gzlemlerinden yola kanlar iinde yaanmakta olan

durumun eski durumdan farkl olduunu ifade etmektedirler. Risk toplumu, post endstriyel toplum, post modern toplum, a toplumu, bilgi toplumu gibi isimler altnda bu yeni durumu tanmlama ve anlama abalar grlmtr. Yukarda bahsedilen sembolik iktidar durumu iin, bir baka sembolik atmann bugn de yaand gzlenmektedir. Ortaya kan gelimeleri tanmlamak ve anlamlandrmak abas toplumsal aktrler ve glerce neredeyse bir atma dzeyine ykselmektedir. Bu adan bakldnda iinde yaanlan an bilgisayar ve Internet tarafndan ortaya karldn sylemek doru olmayabilir. Bilgisayar ve Internet bilgi ann dorudan ve tek faili deildir ama bilgisayar ve Internet olmasayd bilgi ann da ortaya kmayaca aktr(Castells, 2000). Bu yeni teknolojilerin toplumsal hayatta, siyasette, ekonomide, kltrde, gndelik yaamda radikal deiiklikler yaptklar gzlemlenebilmektedir. Aslnda bunlar yeniliklerdir. Varolan yapnn, normalin, doaln, olmas gerekenin snrlarn zorlayan yle de olmayabileceini hatrlatan yeniliklerdir. Bilgisayar ve Internet bilgi toplumunda baat iki teknolojidir. Ekonomiden kltre politikaya kadar toplumsal olarak gittike artan oranda bu teknolojilere baml olunmaya balanmtr. Toplum bu teknolojilere dayanmaya balamtr. Barajlardan, trafie, savalardan, vergi sistemine kadar bilgisayarn kullanlmad veya bu teknolojiye baml olmayan ilev neredeyse kalmamtr. Bu adan bilgisayar ve Internetin birer teknoloji olarak kullanmlarnn tanmlanmas anlamlandrlmas da byk nem tamaktadr Teknolojilerin retimi de yaylmas da elbette iktidar yaplarnn dolaymndadr. Ama bu teknolojilerin kullanmlarnda da baz ksa devreler, farkl kullanmlar, sembolik meydan okumalar grnebilir. Buna iyi bir rnek, yarm yzyldr varolan ama srekli farkl anlamlandrmalara maruz kalan Krc (hacker) alt kltrdr.

Bilgisayarlarn etkin kullanlmalarnn ilk zamanlarna rastlayan 1960larn banda, MIT gibi niversitelerde baz genler, teknolojiyi olmas gerektiinden farkl biimlerde de kullanabilmeye balamtr. nceleri bu zeki genlere, yaptklar eyler iktidar yaplaryla atsa bile, kskanlkla kark bir hogryle yaklalmtr. O dnemlerde krc olmak, sorunlara abuk ve yaratc zmler bulabilmek, ok iyi program yazabilmek gibi zelliklerinden dolay gurur duyulacak bir eydir. Kavramn ortaya kt zamanda iinde deerlendirildii syleme bir isim vermek gerekirse, teknoloji a sylemi denebilir. Bilgisayar ve Internetin bir teknolojik bulu olmaktan ticari bir unsur olmaya doru evrildii dnemlerde, krclarn etik kodlar ticari anlaylar zorlayc bir hale gelmitir. Bilginin zgr olmas, her sisteme kesintisiz eriim gibi istekleri artk hem devlet hem de ticari iktidarlarn karlarna ters dmektedir. Bu ereve ierisinde krclar tketici kullanclardan farkl olarak retici kullanclardr. rnein, Linus Torvald tarafndan ortaya karlan Linux iletim sistemi zgr yazlma bir rnektir. Baz krclar, ticari ebekelerin retim tarzlarndan farkl bir retim tarz ile programlar retmektedirler. Programlarn bakalarnn kullanmna, test etmesine ve deitirmesine izin vermektedirler. Oysa ticari ebekeler ak kaynak kodlu yazlm yerine, herhangi bir mdahaleye izin vermeyen kapal kaynak kodlu programlar retmekte ve bunlar zerinde allp gelitirilmek zere deil tketilmek zere satmaktadrlar. Burada teknoloji a sylemin, retim ve paylam anlay ile ticari anlay ve bilgi kontroln elinde tutmak isteyen devlet anlay atmaktadr. Bilgisayar ve Internet yukarda belirtilen srete nem kazanmaya baladka ve ticariletike kullanmlarn snrlarn zorlayan bu insanlar sembolik iktidar asndan da sorunlar yaratmaya balam ve tanmlar teknoloji a parlak genlerden, elektronik vandallara, sululara hatta terrist tanmlarna doru ulatrlmtr (marjinalletirilmitir). Artk krclk sulu sylemi iinde sunulmaktadr. Buna ek olarak, krc kltrnn muhalif yan,

yeni toplumsal hareketlerde de karmza kmaktadr. Krc alt kltrnn, elektronik oturma eylemlerinden, kar glerin sanal ortamdaki varlklar olan sitelere dzenlenen saldrlara kadar geni bir yelpazede siyasallaabildii grlmektedir. Hatta buna hacktivizm ad verilmektedir. Bu durumda da krc kltr sulu kltrnn zerine temellendirilerek, muhalif, anarik, toplumsal eylemci olarak yeni toplumsal hareketler sylemi iinde deerlendirilmektedir. Hangisi krcdr sorusunun aslnda bir tek cevab yoktur. Bir bakma krc bunlarn hepsidir, hem bir stat, hem bir korsan, hem bir eylemci Bunlar zamansal olarak sralanabilseler de dnem olarak bir sylem tamamen bitip bir baka sylem balamamaktadr. Sylemlerin her de balayp azalarak ya da oalarak devam etmektedir. Sylemlerdeki deiim aslnda krclarn kendilerinin dnmnden ok iinde deerlendirildikleri balamn deimesiyle ilgilidir. Krc nedir, kimdir, ne yapar sorularna kitle iletiim aralarndan, ticari glerden, devletten ve muhalif kanattan cevaplar verilmektedir. Bu cevaplar kltrel alanda bu olgunun tanmlanmas konusunda atmaktadrlar. Bu sorulara cevap vermek neden bu kadar nemlidir sorusunun bir olas cevab ise Castellsin Internet kltr deerlendirilmesinde grlebilir. Castells(2001) Internet kltr almasnda, Internet kltr iin drt dzey saymakta ve bunlardan birinin de krc kltr olduunu sylemektedir. Bu dzeylerin birbirlerine karlkl olarak varolusal biimde bal olduklarn belirten Castells biri olmadan dierinin olamayacan ileri srmektedir. Castellse gre Krc kltr, iinde yaadmz an teknolojik koullarn salayan yapnn ortaya kndaki bir temel kltrdr. Dier yandan toplum gittike yeni teknolojilere baml ve dayanr hale gelmektedir. Byle bir durumda yeni teknolojiler toplumun ynetilmesinde, ynlendirilmesinde ve ilemesinde nemli aralar halini almaktadrlar. Bu teknolojilerin nasl iledii konusunda ise toplumun gzlkleri gittike

buulanmaktadr. Bilgi gtr. Hibir iktidar bu gc paylamak istemez. Yaz teknolojisi sayesinde insanlar kayt tutabilmi ama yazmay ve okumay bilmeyenler iin ancak soru sormak ve yazmay ve okumay bilenlerinynetenlerin cevaplarna gvenmek yolu ak braklmtr. Bir ekilde yazmay ve okumay bilen-ynetilenler bu yapya bir tehdit oluturmaktadr. Teknoloji ile ilgili yeni ne varsa tanmlama ve anlamlandrma abalarna destek vermek, bu teknolojilerin koullandraca gelecein oluumunda da katkda bulunmak anlamna gelmektedir. Krc kltrnn ortaya kt lkeler iin durum byledir ama teknoloji transfer eden merkez lkeler, evre lkelere yalnzca teknoloji transfer etmemektedirler. Ayn zamanda teknoloji ile birlikte bu teknolojinin nasl anlalaca ve kullanlaca ile ilgili deerleri de transfer etmektedirler. Kreselleme ile artk corafi snrlar bir sorun olmaktan uzaklamaktadr. Kltr de daha rahata lkeler arasnda akmaktadr. Hkim kltr kadar alt kltrler de kreselleen dnyann alarnda dolamaktadrlar. Alt kltrler de transfer edilebilmektedir. Ortaya k koullar ve imdiye kadar gzlenen yaplar ortaya koyulmu olan alt kltrlerin, evre lkelerde almlanlar ve kullanmlar farkl olabilir. Bylece yukarda bahsedilmi olan teknoloji, iktidar, anlamlandrma sorunu daha etrefil bir hal almaktadr. evre lkelerde alt kltrler nasl ve kimlerce anlalmakta, kullanlmakta, mahsuslatrlmakta ve hangi ilevleri grmektedir? Bunlarn etkileri neler olabilir? Bu sorular Trkiye zelinde de geerlidir. Trkiyenin bilgisayar ve Internet teknolojisi ile tanmas ok uzun bir gemie dayanmamaktadr. Fakat uluslar aras tabanda, krc kltr ierisinde gz ard edilemeyecek bir yerde durmaktadr. Krclarn sralamasnn yapld bir uluslararas sitede ilk 50 ierisinde 19 adet Trk krc bulunmaktadr. Ulusal medyada krclarla ilgili haberler son ylda gittike younlamtr.

Bahsedilen iktidar, anlam ve teknoloji sorunu ierisinde Trkiyede krcln nasl ve kimlerce anlald, kullanld, mahsuslatrld ve nasl bir ilev grd, bunun etkilerinin neler olabilecei nem tamaktadr. 1. 2. Amalar Bu aratrmann temel amac, krc alt kltrnn muhalif potansiyelini anlamak ve Trkiyedeki krc alt kltrnn varolan durumunu, kendilerinden yola karak deerlendirmektir. Bunun iin aadaki sorulara yant aranacaktr: Trkiyedeki krc kltrnn varolan durumu nedir: Trk krc kltr yeleri kimdir? Demografik zellikleri nelerdir? Krc kltr iinde kimliklerini oluturmalarnda hangi kltr, alt kltr, siyasal dnce ve deerler etkin olmaktadr? Krc kltrne ye olma sebepleri nelerdir? Krclar neden gruplara ye olmakta ve neden ayrlmaktadrlar? Ne yapmaktadrlar? Trk krc kltr yelerinin hangi krma trlerini uygulamaktadr? Hangi tr Siteleri krmaktadrlar? Ne tr etkinlikler gstermektedirler? Neden yapmaktadrlar? Trk krc kltr yelerinin gdleri nelerdir? Trk krc kltr yeleri iin teki(ler) kimdir? Neden? Hangi kltr, alt kltr, siyasal dnce ya da deerler teki(leri) oluturmalarnda etkendir? Krc kltrn nasl alglamaktadrlar? Trk krclara gre krc tanm nedir? Krcln etik kodlar nelerdir? Krc kltrnn toplumsal ilevi hakkndaki grleri nelerdir?

10

1.3. nem Yaplan alan yazn incelemesinde konu ile ilgili almalarn sayca yetersiz olduu gzlenmitir. Bu aratrma Trkiyede Internet kltr/alt kltrleri alan yaznna katk salayacaktr. 1. 4. Varsaymlar Grme yaplan ya da aratrmann evrimii anketini cevaplandran kiiler, eer kendilerini krc alt kltr ierisinde tanmlyorlarsa krc kltr katlmcs olarak kabul edilmilerdir. Krc(hacker), kertici(cracker) ya da acemi(lamer) gibi tanmlamalarn hepsi krc kltr ierisinde deerlendirilmitir. 1. 5. Snrllklar Bu aratrma, krc alt kltrn kltrel ve toplumsal boyutlaryla aratrmakta ve teknik boyutunu dorudan ele almamaktadr. Bu aratrmaya katlan krclar Trkiye Cumhuriyeti vatandalar ile snrldr. Ele alnan konunun ierisinde katlmclarn yasalar nnde su tekil eden davranlarn da ifade etmeleri gerei doabildii iin, kiileri bulmak, grmeye raz etmek, grmedeki sorulara cevap almak olduka g olmutur. Bu adan baz katlmclarn adlar ve takma adlar gizlenmitir. Bu alt kltr ierisinde rekabet st dzeydedir. Baz gruplar, elektronik posta, telefon ve mesajlama programlar ile kart olduklar grup aratrmada anlacaksa kendilerinin yer almak istemediklerini belirtmilerdir. Bu adan aratrmada yer alan baz gruplar ve sitelerin isimleri de gizlenmitir.

11

1.6. Tanmlar Hacker(Krc): zelde, bilgisayar ve bilgisayar alar gibi sistemlerin isel ileyilerinin derin bilgisine sahip olmaktan zevk duyan kii(Jargon File, 2003). Cracker(kertici): Bir sistemde gvenlii kran kii(Jargon File, 2003) Phreaker(Telefon krc): Telefon hatlar zerinde krclk yapan kii. Lamer(Acemi krc): Krc kltrne yeni dahil olmu, acemi. Nickname: Takma ad. Open Source Movement(Ak kaynak Hareketi): Kaynak kodlar ak olan programlar yazan ve paylaan, programc krclarn oluturduklar hareket. Data: Veri Information: Enformasyon, Malumat Knowledge: Bilgi 1. 7. Ksaltmalar BA: Bilgisayarla Araclanm letiim(Computer Mediated Communication) N: evirenin Notu. DE: Devlet statistik Enstits MIT: Massachussets Institute of Technology OSM: Open Source Movement(Ak Kaynak Hareketi) PAZ: Permanent Autonomus Zone(Kalc zerk Blge) TAZ: Temporal Autonomus Zone(Geici zerk Blge) YTH: Yeni Toplumsal Hareketler

12

2. YNTEM

2. 1. Aratrma Modeli Karasar (1995, s. 76), aratrma modeli iin: Aratrma amacna uygun, ekonomik olarak verilerin toplanmas ve zmlenebilmesi iin gerekli koullarn dzenlenmesidir demektedir. Tarama ve deneme olmak zere iki aratrma modeli sz konusudur. Karasar(1995, s. 77), tarama modelini: Gemite ya da hala varolan bir durumu varolduu ekliyle betimlemeyi amalayandiye tanmlamaktadr. Ayrca bu modelin, Ne idi?, Nedir?, Ne ile ilgilidir?, Nelerden olumaktadr? gibi sorulara cevap arayan aratrmalar iin uygun olacan belirtmektedir. Bu aklamalar dorultusunda, bu aratrmada, amalar gerei nitel aratrma yaklam tercih edilmitir. Aratrma modeli olarak da tarama modeli benimsenmitir. 2. 2. alma Kmesi Bu aratrma, bir alt kltr grubu zerine yaplmaktadr. En temelde bir kltr anlama, aklama abasdr. Bu alt kltrn anlalabilmesi iin bavurulacak iki kaynaktan birincisi yeleri bir baka deyile kendisini bu kltrn iinde tanmlayan bireyler ve ikincisi o yelerin buluup etkiletikleri, kltrn maddi ve manevi unsurlarn retip paylatklar yerler olan Internet siteleridir. Burada bir amal rneklem sz konusudur. Yahoo ve Google arama motorlarnda Turk hacker, hack.. kelimeleri arandnda ortaya kan sonularda en sk tekrarlanan ve gze arpan siteler belirlenmitir. Daha sonra bu sitelere girilip sitelerin nerilen linkler blmlerinden de dier sitelere ulalmtr. Ayrca bir Trk krc, Desertsun(2005) ile yaplan Internet grmesinde site isimleri elde edilmitir. www.turk internet.com sitesinde

13

Trk Hackerlar yaz dizisinde(Seen, 2003), kendisiyle roprtaj yaplan biliim gvenlik uzman Ferruh Mavitunada site isimleri belirtmitir. Bu siteler arasnda, siteyi oluturan ekirdek grubun etkinlikleri, bilgi dzeyleri ve hit(siteye her bir giri) saylar ile tarihsel durumlar gz nne alnarak evrimii anketin yaynlanaca siteler belirlenmitir. Ak ulu sorulardan olumu evrimii anket sz konusu sitelerin katlmclarna uygulanm, yar yaplandrlm grmeler ise kltrn iinde bilinen tannan, tavsiye edilen krclarla gerekletirilmitir. Bu kiilere ulamak olduka g olmutur. ki yl sre ierisinde bu alt kltr katlmclar ile evrimii, yz yze ve telefon kanalyla grmeler gerekletirilmitir. Bu grmeler sonucunda, zincirleme ya da kartopu olarak adlandrlabilecek yntem ile grlecek kiilere ulalmtr. Grlen kiiler st dzey krclarn Trkiyede iki elin parmaklarn gemeyecek sayda olduklarn belirtmilerdir. Bu dorultuda, zincirleme-kartopu yntemi ile kiilere ulalm, ulalan grme yaplan kiiler baka kiileri tavsiye etmitir. Eylemlerinin bir blm su tekil eden eylemler olduu iin bu kiilere ulamak olduka g olmutur. Baz krclarla gven tesis edebilmek, sorulara yant almak ve bir baka kiiye ynlendirilmeyi istemek alt ay srmtr. Tavsiye edilen isimler tekrar etmeye baladnda grmeler tamamlanmtr. Bu yol ile 18 Trk krcya mesajlama programlar, yz yze grme ve telefon ile ulalmtr. 2. 3. Verilerin Toplanmas ve lenmesi Bu aratrmada, nitel aratrma yaklam ierisinde ak ulu sorulardan olumu evrimii anket ve yar yaplandrlm grme yntemleri veri toplama yntemleri olarak tercih edilmitir. Kullanlacak birinci yntem ak ulu sorulardan olumu ankettir. Anadolu niversitesi Internet sunucusunda salanan yer ile bir evrimii anket hazrlanmtr(Ek 1). Krclarn bulutuklar sitelerin forumlarnda bir anket blm vardr. Bu blmlere aratrmann anketinin adresi gnderilmitir.

14

Anket yaklak bir yl sre ile yaynda kalmtr. Ankete katlanlarn says 258 kiiye ulamtr. Bu anket ile demografik zellikler, bilgi dzeyleri, krc kltr konusundaki fikirleri, eylemleri gibi bilgiler edinilmitir. kinci yntem olan yar yaplandrlm grme, kltr iinde tannan bilinen ve zincirleme yntem ile tavsiye edilen daha st dzey krclar ile yaplmtr. Bu kiiler ile evrimii ve (olabilirse)yz yze grme yaplmtr. Burada kiilere ulama yntemi kartopu rneklemeye benzetilebilir. Bu kiiler ayn kltrn iinde olduklar iin birbirlerini tanmaktadrlar, grme yaplan kiinin referansyla dier kiiye ulalmaktadr. Ya da alt kltr ierisinde ad ska geen kiilere aratrmac dorudan ulam, onlarn tavsiyesi ile de baka kiilere ulalmtr. Bu adan buradaki zincirleme ya da kartopu ynteminde, bir tek kartopu yerine birden fazla kartopu ya da zincir sz konusudur. Toplam iki krc yz yze grmeyi kabul etmi, dierleriyle ise telefon ya da mesajlama programlar aracl ile grmeler yaplmtr. Grlen krclar arasnda; Trkiyedeki byk bir telekomnikasyon irketinin veri tabanlarn ele geirmi olanlardan, Trkiyedeki kkl bir bankann sistemine girerek yakalanan ve Trkiyede krclkla ilgili ilk cezalandrlan kiilere; ok yksek saylarda yabanc siteleri kerten ve uluslararas bir krc sitesindeki sralamada st sralarda bulunanlardan, Bill Gatesin elektronik posta adresini kranlara, Trkiyedeki byk bir Internet portaln almaz hale getirenlerden, siyasal amal protesto iin site kran gruplarn liderlerine kadar ok farkl trde kiiler yer almaktadr. Yar yaplandrlm grme ile, Trkiyede krclk kltrnn tarihi, olup bitenler, genel durum, yaplanlar, krclarn bilgi dzeyleri, dzenlemeler hakknda krclarn grleri gibi bilgilere ulalmtr. 2. 4. Verilerin zmlenmesi ve Yorumlanmas Verilerin zmlenmesi iin; veriden, sk rastlanan, baskn, anlaml temalar ortaya karmak amacn gden fenomenoloji, (grounded theory),

15

sylem analizi gibi nitel yntemlerin ortaklatklar bir yntem olan tmevarm yaklam, zmleme yntemi olarak belirlenmitir. Tmevarm yaklam: 1. Byk veri dkmlerini zet formatna sokmak 2. Aratrma amalar ile veriden elde edilen bulgular arasnda ak balar bulmak, bunlar geirgen(transparan) biimde bakalarna da sergilenebilir ve savunulabilir ve aratrmann amalarna uygun hale getirilmesini salamak 3. Text iindeki sre ya da deneyimlerin yaps hakknda bir model ya da bir kuram gelitirmek iin kullanlmaktadr(Thomas, 2003). Bir tmevarm analizinin ktsnda, verileri zetleyen, bir at ya da model iinde anahtar temalar ve sreleri barndran kategoriler bulunmaldr. Bu kategorilerin oluturulmas iin be basamakl bir sreten geilecektir.(Thomas, 2003): 1. Ham veriyi hazrlama: Gerekirse ham veriyi ortak bir biime getirmek(rn. Fon bykl, marjinler, sorular ya da nemli grmeci yorumlar gibi) ve her ham veri dosyasnn yedeini almak. 2. Metnin derin okumas: Metin hazrlandktan sonra, ham metnin derinlemesine okunmasdr. Bylece aratrmac ierie tandk olur ve metindeki detaylar ve temalar anlar. 3. Kategorilerin yaratlmas: Aratrmac kategorileri ya da temalar belirler. st dzeydeki ya da genel kategoriler aratrma amalarndan da karlabilir. Daha alt dzey ya da zgl kategoriler ham verinin oklu okunmasyla ortaya kar. lk kodlamada bu kategoriler anlam nitelerinden ya da zgl metin segmentlerinde kullanlan kalplardan(phrase) karlabilir. Kategorileri yaratmak iin birok sre kullanlabilir(rn. Kelime ilemci kullanmak). aretlenmi metin segmentleri her kategoriye kopyalayp yaptrlr ya da zel yazlmlar da kodlama srecinde, byk metin verilerini ilemekte kullanlabilir. 4. akan kodlamalar ve kodlanmam metinler

16

Genelde kabul edilen niteliksel kodlama kurallar iki durumda farkllk gsterir. Biri, bir segment birden ok kategoriye girebiliyorsa, ikincisi, nemli miktarda metin her hangi bir kategoriye yerletirilemiyorsa. Bu durumda kodlama ve kategoriler yenilenir. 5. Kategori sisteminin sregiden revizyonu ve artlmas Her kategori iinde alt konular, (elikili bak alar ve yeni i grleri de ierecek ekilde) aranr. Kategorinin zn ya da ekirdek temasn tayan uygun alntlar seilir. Anlamlar benzer ise kategoriler bir alt kategori altnda balanabilir ya da kombine edilebilir. Sonuta sekiz kategoriden fazla kategori varsa sre tamamlanmam demektir. Byle bir durumda kategoriler birletirilmeye ihtiya duymaktadr. Bir tablo iinde zetlenecek olursa sre yledir:
zgl bilgi segmentlerinin tanmlanmas En nemli kategorileri ie koan bir model yaratma 15-20 kategori 3-8 kategori.

Text verisinin balang okumas Birok metin sayfas

Kategoriler yaratmak iin bilgi segmentlerinin etiketlenmesi

Kategorilerdeki akmalarn indirgenmesi

Metnin birok segmenti

30-40 kategori

Tablo 1. Tmevarm Yaklam Veri zmleme Sreci

Verilerin ilenmesi srecinde, yar yaplandrlm grmelerin ses kaytlar kada dklm daha sonra yar yaplandrlm sorulara karlk gelecek ekilde cevaplar sralanm ve tema ve kategoriler belirlenmi zmlemesi yaplmtr. Internet zerinden uygulanan evrimii anketin sonular da Anadolu niversitesi sunucusundan alnm ve bu veriler zmleme yaplacak bir metin yapsna sokulmutur. Bu metin yaps ierisinde kuram erevesinde ve verideki ifadeler dorultusunda kategoriler oluturulmutur. Fazla saydaki bu kategoriler verilerin defaten okunmas sonucunda daha az saydaki genel

17

kategorileri indirgenmitir. Bu kategoriler dorultusunda bir kodlama izelgesi hazrlanm (Ek 2 ) bu izelgeye gre kodlayclar verileri kategorilere gre kodlayarak saysallatrmtr. Kodlama ilemi, yksek lisans rencileri Latif Kou, Kerem Kosova ve Erge Yeksan tarafndan gerekletirilmitir. Elde edilen saysallatrlm veriler SPSS programna aktarlm ve bu program aracl ile ilenip yorumlanmtr. 2.5. Gvenilirlik(Trustworthiness) almas Nitel aratrma yaklam ierisinde geerlik gvenirlik anlay nicel aratrmaya gre farkllklar gstermektedir. Bu adan nicel aratrmadaki gvenirlik(reliability) ve geerlik (validity) kavramlar yerine gvenilirlik (trustworthiness) kavram nerilmektedir. Aratrmann gvenilirlii asndan da Del Siegel(2005)in nerdii yollardan: Farkl kaynaklardan karlatrma(triangulation), i arkadalarndan deerlendirme alma(peer debriefing) ve katlmclarn kontrol etmesi(member check) kullanlmtr. Bunun iin veriler, anket ve yar yaplandrlm grme olarak farkl iki yntemle toplanmtr. alma arkadalarndan geri bildirimler alnm ve katlmclarn kendi ifadelerini ve aratrmay kontrol etme, mdahale etmelerine olanak tannmtr. Bunun tesinde kodlamalar kodlayc tarafndan gerekletirilmitir. Bu kodlayclara veri blounun bandan ortasndan ve sonundan yzde onluk bir rneklem (1-10, 125-134, 249-258 sayl anketler) alnarak otuz rnek e zamanl olarak kodlayclar tarafndan kodlanmtr. Nitel aratrmalarda genellikle kodlayclar aras tutarllk iin gr birlii forml kullanlmaktadr. Buna gre gr ayrl/(gr ayrl+gr birlii)*100 forml kullanlmtr. Kodlayclar aras tutarllk iin kodlayclarn e zamanl kodladklar 30 anket her biri 34 soru zerinden toplam 1020 soru etmektedir bu toplamn ierisinde 94 soru zerinde gr ayrl saptanmtr. Bu formle

18

gre de gr birlii ya da kodlayclar aras genel tutarllk %91 olarak bulunmutur. Bu forml nitel aratrmalarda genellikle kullanlan bir uygulama olmasna ramen tek tek sorular zerindeki kodlayc tutarlln ayrntl biimde grmeye olanak tanmamaktadr. Bu nedenle ayrca Ortalama Gr Birlii Yzdeleri her bir soru iin hesaplanmtr. Burada kodlayc iftleri bir biri ile karlatrlm ve genel bir ortalama her bir soru iin alnmtr. Sonular aada yer almaktadr. Ayrca ayn kodlayclar aras tutarllk uygulamasndan elde edilen veriler zerinden SPSS program kullanlarak Cohens Kappa katsays sorulara gre hesaplanmtr. Daha gvenilir ve detayl bir istatistik olmasna ramen Cohens Kappann da snrllklar vardr. SPSS programnda Crosstabs altnda bulunan Kappa kat says hesab ancak iki kodlayc arasndaki tutarllk hesaplanmasna olanak tanmaktadr. Bu durumda nitel aratrmalarda genelde uygulanan yntem, 1. ve 2., 1. ve 3., 2. ve 3. kodlayclar arasnda kappa saylarn bulmak ve bunlarn ortalamasn almaktr. Bylece her bir soru iin Cohens kappa katsays elde edilmi olur. Her bir ak ulu soru iin kodlayc ikilileri ve ortalama kappa katsaylar aada yer almaktadr. Kodlayclar aras genel tutarllk yzdesinden daha ayrntl ve gvenli ayrca her bir soru iin katsay salasa da Cohens kappa katsays ancak iki kodlayc arasndaki tutarlla dorudan bakabilmekte ve en son noktada bir ortalama alnarak bulunmaktadr. Bu sebeple her bir ak ulu soru teki iin kodlaycy hesaba katarak hesaplama yapabilen Fleiss Kappa katsays kullanlmtr. Fakat SPSS program bu katsay iin herhangi bir zm nermemektedir. Bu nedenle eldeki veriler bu katsayy hesaplayan bir Internet sitesine CSV (comma seperated) dosyas olarak upload edilmi ve kan sonular alnarak aada verilmitir. Aada srasyla Ortalama Gr Birlii Yzdesi Tablosu, Cohens Kapa Katsays Tablosu ve Fleiss Kappa Katsays Tablosu yer almaktadr.

19

Ortalama Gr Birlii Yzdesi Tablosu

Sorular Gr Birlii Yzdesi 1 2 9 10 11 12 13 14 15 17 18 19 20 23 24 25 26 27 28 29 30 32 33 34 87.778% 83.333% 82.222% 84.444% 90% 91.111% 86.667% 93.333% 77.778% 97.778% 86.667% 83.333% 100% 100% 93.333% 91.111% 95.556% 86.667% 91.111% 80% 95.556% 100% 97.778% 100% Pairwise pct. agr. Pairwise pct. agr. Pairwise pct. agr. cols 1 & 3 cols 1 & 2 cols 2 & 3 86.667% 76.923% 86.667% 90% 93.333% 90% 83.333% 100% 80% 96.667% 83.333% 83.333% 100% 100% 93.333% 90% 100% 83.333% 86.667% 90% 100% 100% 100% 100% 83.333% 92.308% 83.333% 80% 86.667% 96.667% 86.667% 90% 73.333% 96.667% 86.667% 80% 100% 100% 93.333% 93.333% 93.333% 90% 96.667% 76.667% 93.333% 100% 96.667% 100% 93.333% 80.769% 76.667% 83.333% 90% 86.667% 90% 90% 80% 100% 90% 86.667% 100% 100% 93.333% 90% 93.333% 86.667% 90% 73.333% 93.333% 100% 96.667% 100%

Tablo 2. Ortalama Gr Birlii

20

Cohens Kappa Katsays Tablosu

Sorular 1 2 9 10 11 12 13 14 15 17 18 19 20 23 24 25 26 27 28 29 30 32 33 34

Ortalama Cohens Kappa 0.853 0.767 0.766 0.746 0.844 0.879 0.73 0.895 0.682 0.964 0.799 0.772 1 1 0.897 0.89 0.881 0.839 0.822 0.74 0.909 1 0.968 1

Pairwise Pairwise Pairwise CK CK CK cols 1 & 3 cols 1 & 2 cols 2 & 3 0.839 0.676 0.821 0.83 0.897 0.863 0.654 1 0.704 0.946 0.751 0.77 1 1 0.897 0.876 1 0.8 0.735 0.869 1 1 1 1 0.801 0.893 0.784 0.677 0.791 0.955 0.731 0.843 0.627 0.946 0.803 0.73 1 1 0.897 0.919 0.821 0.879 0.925 0.697 0.864 1 0.952 1 0.917 0.731 0.694 0.73 0.844 0.818 0.805 0.843 0.715 1 0.843 0.818 1 1 0.898 0.875 0.821 0.839 0.807 0.654 0.864 1 0.952 1

Tablo 3. Cohens Kappa Katsay Tablosu

21

Fleiss' Kappa Katsays Tablosu

Sorular 1 2 9 10 11 12 13 14 15 17 18 19 20 23 24 25 26 27 28 29 30 32 33 34

Fleiss' Kappa 0.852 0.766 0.765 0.743 0.844 0.878 0.73 0.895 0.68 0.964 0.798 0.772 1 1 0.897 0.89 0.884 0.839 0.817 0.738 0.91 1 0.968 1

Observed Agreement 0.878 0.833 0.822 0.844 0.9 0.911 0.867 0.933 0.778 0.978 0.867 0.833 1 1 0.933 0.911 0.956 0.867 0.911 0.8 0.956 1 0.978 1

Expected Agreement 0.176 0.289 0.242 0.394 0.358 0.269 0.507 0.364 0.306 0.382 0.34 0.27 0.269 0.58 0.351 0.192 0.617 0.171 0.514 0.236 0.507 0.196 0.308 0.329

Tablo 4. Fleiss Kappa Katsays Tablosu

22

3. LGL ALAN YAZIN TARAMASI Bu blmde, ele alnan olguyu anlaml hale getirebilecek bir eklektik kuramsal ereve iin gerekli olan konulara deinilmi ve krc kltr zerine yaplan almalara yer verilmitir. ncelikle, krc kltr bir bilgi toplumu olgusudur. Fakat bilgi toplumunu anlayabilmek iin nce onun koullarn ve ortaya kt durumu kavramak gerekmektedir. Sosyal bilimler tarihi bir Modernizm eletirisidir, syleyii kadar radikal olmasa da post-endstriyel, post-modern ya da bilgi toplumu dediimiz durumun Modernizmden bir kopu veya Modernizmin sorunlarnn bir sonucu ya da bu sorunlarn bir dkm olarak grmek de mmkndr. O adan ncelikle bilgi toplumu ve onu ortaya karan felsefi, ekonomik, kltrel ve siyasal koullar tartlm, bu srete iletiimin nemi vurgulanmtr. Ardndan, krcln tanm, anlam ve ksa tarihesi verilmi, krc kltr zerine deerlendirmeler teknoloji ve toplum, altkltrler ve yeni toplumsal hareketler olmak zere kuramsal erevede ele alnp sunulmutur. 3.1. Bilgi a Halen iinde yaanlan dnemi, birok dnr ve bilim adam, kendi dnya grleri, ideolojileri, bak alar ve hatta umutlar ve ekinceleri dorultusunda tanmlama abalarna girimilerdir. Bilim adam ve dnrler, bu olguyu, enformasyon toplumu, bilgi(knowledge) toplumu, a toplumu, postendstriyel toplum, nc dalga, technopoly, gibi isimlerle adlandrmlardr. Her bir adlandrma bir bak asnn da ifadesi olmaktadr. Burada farkl bak alarndan konuyu ele almak, bilgi toplumu olgusunu daha gereki ve ok ynl bir biimde ortaya koymaya olanak vermektedir. Bu abalara girien kiilerin hibirisi khin deildir. Ancak yaanan gelimeleri gzlemleyerek, baz deiimleri, kopular, farkllamalar saptayp bunlarn zerinden olaslklar deerlendirmilerdir. Bu durum, bir arabann

23

arkasnda, kiinin yzn geldii yne dnerek yolculuk etmesine benzetilebilir. Getii yerleri gzlemleyerek gitmekte olduu dorultu hakknda fikir belirtmektedir. Bu durum, bir kiinin aalarn skl azaldka artk ormandan kmakta olduklarn, yerde toprak yerine artk kum grmeye baladka le gelmeye baladn dnmesi gibidir. nsanlk tarihinin temel krlma noktalarn belirlerken, zellikle retim ilikilerindeki deiimler gz nne alnr. Marksist bir yaklam temelindeki bu deerlendirmeler retim ilikilerindeki deiim sonucunda, st yap kurumlarnn da buna uyumlu bir deiim ve dnm yaayacaklar inancn yanstmaktadr. Kkten deiimlerde, paradigma, bir baka deyile, yantlar kadar sorular da deiir. Dnya farkl biimde anlamlandrlma yoluna girer. Ekonomideki, toplumdaki, kltrdeki, siyasetteki dnmlerin iaret ettii ey en temeldeki bu paradigma deiimidir. Yukarda bahsedilen dnr ve bilim adamlarnn olumlu ya da olumsuz ynden olsun temel ve ortak iddialar endstri toplumundan farkl bir paradigma iine girmi olduumuzdur. Bu deiimin balang tarihi konusunda farkllk gsteren grler olmasna ramen, teknoloji asndan yaplan deerlendirmelerde, bilgi toplumunun ortaya knda, Internet ve bilgisayar teknolojilerinin gelitikleri dnem balang noktas olarak alnmaktadr. nk bilgisayar ve Internet bilgi toplumunu ortaya karmamsa da koullarn salamtr. Bilgi toplumunun balangc genellikle bilgisayar ve Internet teknolojisinin gelitii yllara tarihlendirilmektedir. Daniel Bell (2004) ise post endstriyel toplumun bilgi toplumunun nvesini Castells olduka (2000) olgun biimde ve iinde Internet barndrdn belirtmektedir. bilgisayar

teknolojilerinin tek bana bilgi toplumunu ortaya karmadklarn ama bu teknolojiler olmasa bilgi toplumunun da olmayacan savunmaktadr. Bu konuda en radikal nermeyi Mattelart(2004) getirmektedir. Mattelarta(2004, s. 11) gre: Bilgi tarafndan dzenlenen toplum dncesi, kr krne sayya inantan esinlenen toplum tasarsnn kaltmsal kodunda kaytldr Bu durumun ise XVII. ve XVIII. yzyllar boyunca biimlendiini sylemektedir.

24

Endstri toplumu, Modernizmin bir rndr, Modernizm aydnlanma dncesinin bir rndr, Oskay(1984) bu dncenin ilk kez, Antik Yunan tragedyas kahraman olan Odysseusda vcutlam olan bir dnce olarak grmektedir. Ona gre, Odysseus, ilk burjuva bireydir. Odysseus karakterinden karmlanabilecei gibi byle sylenmesinin temel nedeni, kendi kaderini kendi ellerine alma cesaretini gstermesidir. Burjuva bir bakma tarihin en devrimci ve ilerici snfdr. Odysseusun insana olan inanc, kaderini tanrlarn eline brakmak yerine kendi ellerine alma cesaretiyle gsterdii davran, burjuvazi, aydnlanmann ve bilimin de destei ile endstri devriminde gstermitir. Bir baka nemli nokta ise Oskayn(1984) da belirttii gibi kendi tmlkl kltrnden kabilmek cesaretini gstermesidir. Burada, Oskay, paradigma deiimi kavramnn da iaretini vermi olmaktadr. Bu karakterin bir baka ynn Kartezyen felsefede bulmak mmkndr. phe ediyorum yleyse dnyorum, dnyorum yleyse varm diyen Descartes sorgulayan, merak eden, phe duyan tanmlarn getirirken, Modernizmin zn belirtmektedir. Yeniliki, ilerici bir anlay ancak bulularn ve yeniliklerin ortaya kn zendirir ve salar. Bunun kart gericilik, dogmatizmdir. Fakat birok dnrn zellikle ikinci dnya savandan sonra ilericilik lksnn yolundan sapt, sorgulayc akln yerine bir uymac akln ald eletirisi gz nne alnmaldr. Modernizm znden kopmutur. Artk merak etmeyen, phe duymayan, onaylayan, retmeyen kiiler, zneler deil ama nesneler, reticiler deil ama kullanclar tarafndan oluturulan bir kitle toplumu bilgisayar ve Internetin belkemiini oluturduu byk teknolojik gelimelerin getirdii yeniliklere uyumlanma yollarn ararken iinde yaamakta olduklar durumu anlamlandrmaya almaktadrlar. Endstri toplumunun aldna inanlan bu dneme, birok adlar yaktrlmtr. Her adlandrma aslnda bir yaklam tarzn da gzler nne sermektedir. Bu adan bu yaklamlar, Daniel Bell, Yoneji Masuda, Alvin Toffler ve Manuel Castells gibi yazar ve dnrlerin grleri temelinde ele alarak bilgi a hakkndaki deerlendirmelerin genel bir tanm sunulmaya allmtr. nk krc olgusu bir bilgi toplumu olgusudur.

25

3.1.1. Post Endstriyel Toplum Belle(2004) gre, post endstriyel toplum bilgi toplumunun nvesini olduka olgun biimde iinde barndrmaktadr. Post endstriyel toplumu anlamak iin ise, endstri toplumuna hatta endstri ncesi toplumlara bakmak gerekir. Bu toplumlarda, Belle(2004) gre hayat doaya kar bir oyundur. Hayat doa koullarna bal olarak yaanr. Bu toplumlardaki kas gc birincil gtr. Ekonominin nde gelen sektrleri ise tarm ve ev ileridir. Bellin(2004) belirttiine gre, 1850lerde Karl Marxn Sohodaki mtevazi iki odal evinde iki hizmetisi vardr. Endstri ncesi toplumlar, geleneksel rutinlerle yaplanm tarm toplumlaryd. Endstri toplumu ise birok ynlerden farkllamaktadr. Endstri toplumlar alet reten toplumlard. Endstri toplumunda hayat nceki toplumsal yapdan farkl olarak doaya kar deil, iml edilmi(fabricated)doaya kar bir oyundu. Dnya, endstri toplumunca teknikletirilmi ve aklclatrlmtr. Bu dnyada makineler baskndr. Zaman; kronolojik ve metodiktir. Enerji, kas gcnn yerini almtr. Enerji, az ile ok yapma sanatnn yani verimliliin temeli haline gelmitir. Kitlesel retim sayesinde ok sayda imalat yaplabilmektedir. Arz gc byk oranlarda artmaktadr. Bunun yannda i blm sayesinde yetkinlikler daha kk ve basit paralara blnmtr. Usta kavramnn temeli oyulmutur. Derinlemesine ve her eyi bilen yerine ancak iin paralarn bilen iiler sz konusudur. Sanatnn yerini, mhendisler ve yar yetkinlikli iiler almtr. Mhendis, dzenlemeden ve i akndan sorumludur. nsanlar, maddeler ve pazarlar arasnda bir koordinasyon salanmaktadr. Endstri toplumu bir hiyerari ve brokrasi dnyasdr. rgtler iin iin baarlmas nemlidir ve bunun gereklilikleri ile ilgilenirler kiiler ile deil. nsanlara da birer ey gibi davranlmaktadr nk eyleri kontrol altnda tutmak, ynetmek insanlar ynetmekten daha kolaydr.

26

Post endstriyel toplum bu ikisinden de farkldr. nceki iki yapda da hayat doaya ve imal edilmi doaya kar bir oyun olarak deerlendirilmesine ramen bu yapda hayat insanlar arasnda bir oyundur. Hizmet stne kurulu bir sektr yaps vardr. Artk nemli olan kas gc ya da enerji deil bilgidir. Post endstriyel toplumda merkezi figr; gittike artan oranda talep edilen yetenek eitlerini eitim ve almalarla salayabildii iin profesyoneldir. Endstri toplumunda yaam standardn belirleyecek olar mallarn nicelii ise, post endstriyel toplum iin bu, salk, eitim, sanat vs hizmetlerle llen yaam kalitesiyle tanmlanmtr. Belle (1999) gre endstri toplumundan, post endstriyel topluma gei farkl dzeylerle gerekleir. Bu geiin gzlemlenebilecei baz gelimeler vardr. rnein: Mallarn ve i gcnn serbest dolamn salayan tama alar, rnlerin kitlesel tketiminin, datmnn art, milli gelirin art, temel gda harcamasnn dmesi, dayankl tketim mallarna, kyafet, ev eyas, araba vs. sonra da lks eyalara ve sonra da elence amal harcamalara yneli. Restoran, otel, oto servisi, seyahat, elence, spor vs. gibi kiisel hizmet sektrnn gelimesi saylabilir. Baskn hale gelmi hizmet sektrnde de iki sektr zellikle; salk ve eitim n plana kmtr. nk artk teknik bilgi ve profesyonel yeti bir gerekliliktir bu ancak eitim ile salanabilmektedir. nsanlar standart ihtiyalarn karlayabildikten sonra kendileri iin en byk sorun salk olmaktadr. Bell, post endstriyel toplumda devletiliin artacan dnmektedir. Toplumsal nitenin de artk birey deil topluluk(cemaat) olaca kansndadr. Bu yeni toplumun kltr bir atma kltrnden ok bir uzlama kltr

27

olacaktr. Eski, kapitaliste kar ii atmasnn yerini ise profesyonel ve avam atmasnn alacan belirtmektedir Bell(2004). Bell(1999), 1900 ile 1980 yllar arasnda sektrlere gre dalm oranna baktnda durumun hizmet sektr lehine dnmekte olduunu grmtr. Yeni alan snf teknikerler ve mhendislerdir. Post endstriyel toplum bilgi toplumuna dnmektedir. Bunda teknolojik gelimelerin pay byktr. Mekanizasyon endstri toplumu iin ne ise bilgisayar da bilgi toplumu iin o haline gelmitir. Belle gre bilgi toplumunu asl ortaya karan ey tek bana bilgisayar deil ama bilgisayarn telekomnikasyon ile kesimesidir. Bilgisayar ile bilginin ilenmesi ve saklanmas byk oranda artm ve telekomnikasyon sayesinde de bilginin iletiimi tama teknolojisinden kurtulmu ve ok hzlanmtr. Bu gelimeler birletiklerinde bilginin ilenmesi ve bunun iletiimi arasndaki ayrm da ortadan kalkmtr. Dnyada ilk kez annda paylaml bilgi ortaya kmtr. Uydu, tv, telefon, internet vs.. derken kitlesizletirilmi(de-massified) medya olumaktadr. Bu gelimelerden nceki toplum zaman ve mekna bal ve alan(territory) temellidir. Endstrileme ulus devlette mekn onaylamtr. Makine ivmesiyle doann tempo ve ritmi arttrlmtr. Saat ve tren yolu endstri anda zaman saat, dakika ve saniyeye blmtr. Bilgi toplumunda ise bilgisayar sayesinde nano saniyeler, mikro saniyeler sz konusudur. Yeni bir zaman ve mekn anlay ortaya kmtr. Bilgi, ekonominin birincil etkinlii ve deiimin belirleyicisi olmutur. Yaanan dnemin baz ekonomik zellikleri ve anlaylar asndan endstri toplumundan farkllatn ortaya koyan Bell, bunun bir baka toplumsal yapya gei dnemi olarak deerlendirmekle birlikte yine de endstri toplumuna ve onun zelliklerine dayanarak aklamalarn gelitirmektedir. Bir sre sonra en bata Japonyada ortaya kacak olan gr ise mstakil bir bilgi

28

toplumu kavramn gndeme getirmektedir. Bu dnce iinde bilgi toplumu gelmesi beklenen bir durum deil yaanmakta olan bir durumdur. Bu duruma milletlerin uyum salamas iin gerekli yollar da nerilmektedir.

3.1.2. Joho Shakai Japonca, Joho Shakai bilgi toplumu anlamna gelmektedir. Bilgi toplumu tartmalarnda ska gndermeler yaplan ve deerlendirmeleri nemsenen bir dnr de Yoneji Masudadr. Masuda (2004), enformasyon toplumunu, endstri topumu ile karlatrarak deerlendirmektedir. Bellin kulland ekliyle post endstriyel toplum gibi bir gei yerine dorudan bilgi toplumu kavramn mstakil olarak kullanan Masuda bilgi toplumunu tanmlayan konturlar birka maddede sralamtr: Endstri toplumunun geliiminin temelinde buhar makinesi

1.

vardr. Buhar makinesinin ise temel ilevi fiziksel-insan-igcnn yerini almak ya da arttrmaktr. Enformasyon toplumunu geliim temelinde ise bilgisayar teknolojisi bulunmaktadr ve bu teknoloji zihinsel-insan-igcnn yerini almak ya da arttrmak ilevini grmektedir. Buhar makinesinin salad g ile maddi retim gcnde byk

2.

art salanmtr. Bu sayede hizmetlerin ve mallarn kitlesel retimleri ve rnlerin hzl biimde tanmas mmkn olmutur. Enformasyon toplumunda ise bilgisayarn gelitirilmesi enformasyon retim gcnn artmasna neden olmutur. Bu geliimde bilisel, sistemli enformasyon, teknoloji ve bilginin kitlesel retimini mmkn klmtr. Endstri toplumunda fabrika, iindeki makineler ve ekipmanlarla,

3.

rnlerin retim merkezi ve toplumsal bir semboldr. Enformasyon toplumunda ise bilgisayar temelli bir kamusal alt yap enformasyon alar ve veri bankalar ile enformasyon rnleri iin bir retim ve datm merkezi ve toplumsal bir sembol haline gelmitir.

29

4.

Endstri toplumunda pazarlar yeni ktalarn kefi ve kolonilerin

elde edilmesiyle genilemiti. Tketim gcndeki art pazarn genilemesindeki ana faktrd. Enformasyon toplumunda ise bilgi snr(knowledge frontier) potansiyel pazar haline gelecek ve sorun zme konusundaki olaslklardaki art ile srekli ve dinamik biimde gelien toplumdaki yeni frsatlarn geliimi enformasyon pazarnn gelimesindeki birincil faktr haline gelecektir. Endstri toplumunda bata gelen endstriler makine ve kimya

5.

endstrileriydi. Genel yap ise birincil, ikincil ve ncl endstriler olarak biimlenmiti. Enformasyon toplumunda nde gelen endstriler entelektel endstriler olacaktr. Bunlar bilgi(knowledge) endstrilerinin temelini olutururlar. Enformasyon ile ilgili endstriler drdncl olarak yapya katlacaktr. Bu yap dikey aksiste enformasyonla ilgili endstrilerin matrisinden ve yatay aksiste ise salk, ev ve benzeri endstriler olacaktr. Endstri toplumunun ekonomik yaps yle karakterize

6. edilmektedir: a) b) c)

Sat ynelimli meta ekonomisi gcnn uzmanlamas retim ve tketimin iletme ve ev olarak tamamen blnmesi Enformasyon toplumunda ise: Sosyo-ekonomik gelimenin aksisi olan enformasyon, enformasyon Kullanclar tarafndan bilgi retimi artacak ve enformasyon birikecek Bu birikimli enformasyon sinerjetik retim ve paylaml aralar ile Ekonomi, yapsal olarak, dei toku ekonomisinden sinerjetik ekonomiye

a)

aralarnca retilecek b) c)

genileyecek, artacaktr. d) doru deiecektir. Endstri toplumunda fiyat prensibi (Law of price), evrensel bir

7.

sosyo-ekonomik prensip ve arz ve talep dengesini, ekonomi ve toplumun bir

30

btn olarak devam ettiren grnmez eldir. Enformasyon toplumunda ise ama ve aralar prensibi(goal princible) toplumun temel prensibi olacaktr. Ve ortak bir amac gerekletirmek iin ilevleri taksim eden sinerjetik n besleme(synergetic yarayacaktr. Endstri toplumunda, toplumsal eylemin en nemli znesi feedforward) toplumun dzenini srdrmeye de

8.

giriimci (enterprise) baka deyile ekonomik gruptur. Endstri toplumunda bu e ayrlabilir: zel giriim, kamu giriimleri ve kamunun sahibi olduu ve zel ynetimli giriim. Enformasyon toplumunda toplumsal eylemin en nemli znesi gnll topluluklardr (voluntary community) bu topluluklar genel olarak, yerel topluluklar ve enformasyonel topluluklar olarak blmlenebilen sosyo-ekonomik gruplardr. Endstri toplumunda, sosyo ekonomik sistem kapitalin

9.

zel(private) sahiplii, serbest rekabet ve kr maksimizasyonu ile karakterize edilen zel giriimdir. Enformasyon toplumunda ise sosyo-ekonomik sistem bir eit kamusal kapital ve bilgi ynelimli insan kapitali yani sinerji ve sosyal fayda prensibinin vcut bulduu bir temel ereve olarak altyapsnn stnl ile karakterize edilen gnll sivil toplum olacaktr. Endstri toplumu merkez iktidar ve hiyerarik snflarn

10.

toplumudur. Bununla birlikte enformasyon toplumu ok merkezli ve tmleyici (complementary)1 gnll bir toplum olacaktr. Bu toplum, yatay olarak ilevsel toplumsal dzenin zerk, gnll sivil toplumun tmleyici ilevleri ile srdrld bir toplum olacaktr. Endstri toplumunun amac Byk Ulusal Refah Toplumunu

11.

beikten mezara yksek refah toplumu haline gelerek kurmaktr. Enformasyon

Complementary: , Birbirinden farkl olan ama gzel bir kombinasyon oluturan eyler iin kullanlr. Burada da birbirinden farkl bireylerin farkllklaryla olmasna olanak tanyan ama bunlarn gzel bir sinerji ile birletikleri bir toplumu tanmlama sfat olarak deerlendirilmitir.

31

toplumu, zaman-deerini (time value) 2 her bir insan iin gerekletirmek olacaktr. Bu toplumun amac, her bir insan iin, daha byk gelecek olaslklarnn peinden koabilecekleri bir yaam yaamalarn salamaktr. Endstri toplumunun siyasal sistemi; parlamenter sistem ve

12.

ounluun ynetimidir. Enformasyon toplumunda siyasal sistem katlmc demokrasiye dnecektir. Bu siyaset, vatandalarn katlm olduu bir siyaset, vatandalarn zerk ynetimlerinin siyaseti olacaktr. Bu siyaset, aznlklarnn fikirlerini de alan uzlama, katlm ve sinerji temelinde bir siyaset olacaktr. Endstri toplumunda; ii birlikleri toplumsal deiim iin bir

13.

g olarak vardrlar ve ii hareketleri, ii sorunlarnn tartmalarn silahlar olarak kullanarak byrler. Enformasyon toplumunda, toplumsal deiim arkasndaki g ise vatanda hareketleridir. Silahlar ise katlmc hareketleri ve hukuktur, dava amaktr. Endstri toplumunda tip toplumsal sorun vardr:

14.

durgunluk(resesyon) ve durgunlua bal isizlik, uluslar aras atmalardan kaynakl savalar ve faizm diktatrl. Enformasyon toplumunun sorunlar: insanlarn hzl toplumsal dnme kolayca tepki verememeleri, bireysel ve grup terristlerinin eylemleri, bireysel mahremiyetin igali ve kontrol toplumu krizidir. Endstri toplumunun en gelimi aamas yksek kitlesel tketim

15.

aamasdr. Enformasyon toplumunu en gelimi aamas ise ykselen kitlesel bilgi yaratm toplumudur. Burada bilgisayarlama, her bir birey iin bilgi retimini ve kendi ihtiyalarn karlamay olaslkl klacaktr.

Gelecek zaman tasarlayan ve gerekletiren deer.

32

16.

Endstri toplumunda, fizyolojik ve fiziksel ihtiyalar karlayan

maddi deerler evrensel toplumsal deerlerdir; fakat enformasyon toplumunda baarlan hedeflerin doyumunu aramak evrensel standart deer haline gelmitir. Son olarak, endstri toplumunun ruhu insan zgrleiminin

17.

Rnesans ruhuydu. Bu ruh, etik olarak, insan haklarna sayg duymak, bireye itibar gstermek ve eitsizlikleri dzeltmek iin kardee bir sevgi ruhuydu. Enformasyon toplumunun ruhu ise, kresellemenin, doa ve insann birlikte uyum iinde yaayabilecei etik olarak kat z-disiplin ve toplumsal katknn da dhil olaca bir simbiosis ruhu olacaktr. Teknoloji, siyaset ve toplum konusundaki ngrlerini belirten Masuda aka iyimser bir tablo izmektedir. Aslnda ele ald konular, gelecek hakkndaki ngrleri, endstri toplumunun meselelerinin birer birer zme kavuturulmas olarak da okunabilir. ngrlerin tesinde yaanmakta olan zaman deerlendiren grler, bata ekonomik alanda byk deiiklikler olduunu gzlemlemektedirler. Bunlar yalnzca ekonomik sektrlerin ekonomideki paylarnn deimesinin tesinde bir anlay, alma ve yaam tarz deiimi olarak grlmektedir. Aada bu gelimelere deinilmitir. yimser yaklam bu gelimeleri kabul edip analiz etmekte ve bunlar eletirmekten ok uyumlanma yollarn aklamaktadr.

3.1.3. Yeni Ekonomi Meydana gelmekte olan deiimler ve dnmlere ayak uydurabilmek bu yeni dnemde baarnn anahtar saylmaktadr. Koullar oktan deimitir. yimserlere gre eletirmek ve deerlendirmekten bunun zerine ynlendirmekten ziyade, deiimi yakalayabilmek ayak uydurabilmek en byk erdemdir.

33

Leadbeater(2004) gncel alma hayatn her gn incelmekte olan bir buz stnde yrmeye benzetmektedir. Bu durumu zmenin yolunun ise geri ekilmek deil tam stne gitmek olduunu sylemektedir. Bunun iin bir yeniden deerlendirme ve dzenleme yaplmasnn gerekliliini belirtirken, neden byle bir yeniden deerlendirme yaplmas gerektiini, modern ekonomilerdeki deiimlerin arkasndaki gc anlatarak aklamaktadr. Bahsettii alandaki deiim ve dnm ihtiyalarn belirtmektedir. Bunlar: Finans kapitali: Kresel finans kapitalizmi zellikle teknolojinin de etkisiyle hzlanan ve byyen finans ekonomisinin durumu, bir sper tankerin boyutunda ve ktlesinde ama bir hz teknesinin hz ve kararszlnda eklinde tanmlanmaktadr. Teknoloji sayesinde byk finans aklar ok ksa srelerde salanabilmektedir. Bu da krizlerin sebebi olarak grlmektedir. Byk finans aklar ve byk kaynaklar annda bir baka ekonomiye kaydrlabilmekte ve bu da kararszlk, risk ve speklasyonun ok gl etkenler haline gelmesine neden olmaktadr. Teknoloji sayesinde salanan byk kaynaklarn ok hzl aklarn, ekici ama krlgan yeni ekonomilerle, karl ama bazen yolsuzluklara bulaan ve ok kt dzenlenmi finansal sistemlerle birletirince krizler daha aka belirmektedir. 1990larda, gelimekte olan ekonomilere olan finans akn Leadbeater(2004), bir ocuk arabasnda uyumaya alan ok kilolu bir yetikinin durumuna benzetmektedir. Bunun zmn ise kurumlarn bir yeniden dzenlenmesinde grmektedir. Kresel ekonomileri daha effaf hale getirmek belki bir zm olabilir diye belirtmektedir. Bilgi (Knowledge) Kapitali: rgtl bilimin gelimesi, teknolojik deiimin ve fikirlerin ticari rnlere dntrlmesinin hznn ok arttrlm olmas yaadmz dnemi nceki dnemlerden ayran temel zelliktir. ok geni bir rn yelpazesinde yazlm ve teknolojiye gml zek, materyallerden daha nemli bir hale gelmitir. Radyolar, vakumlu tpler yerine transistr kullanmaya balayp klm, bakr tellerin yerini ince fiber optik kablolar alm, yeni mimari, mhendislik ve materyal teknikleri ortaya km,

34

100 yl nceye gre ok daha az materyal ile ayn alanda binalar yaplmtr. Yaplan ve tketilen eyler byk oranda insan zeksnn ticari uygulamas ile olanakl olmutur. Ekonomik gelime iin kullanlan tarif(recipe): Fiziksel bileenleri daha zeki ve yaratc ekillerde kombine etmektir. Daha iyi tarifler ekonomik byme demektir. Bilgi toplumunda, ok hzl bir biimde yeni tarifler retilmektedir. nsanlk tarihinde grlmedik sayda bilim adam i bandadr. Bilimsel aratrma hi olmad kadar reticidir ve sonular ok abuk biimde ticari rnlere dntrlebilmektedir. Yepyeni rnler ve endstrilerin ilk dnemleri yaanmaktadr. Biyolojiyi taklit eden rnler, byk hastalklarn genetik tedavisi, dorudan beynin duygular reten blgelerini hedefleyebilen ilalar, insan vcudu iinde alabilen kk robotlar vs.. Fakat bilgi ekonomisi yalnzca bilim tarafndan beslenen bilgi-youn endstrilerden olumamaktadr. Bu yeni ekonomi rekabet avantaj ve retimde yeni faktrlerce ynetilmektedir. Bunlar: yenilikilik(inovation), tasarm, marka, know-howdr. Bunlar tarmdan bankacla, yazlma kadar birok endstride artk nemli faktrler halindedirler. Modern ekonomiler zeknn datld sistemlerdir. Leadbeatera gre bilgi ekonomisinin potansiyeli, finansal kapitalizmi dzenlemek iin yaplan savunmac ltlerle arttrlamaz, onun yerine ekonomileri bilgi yaratp halka bunu yayacak, potansiyellerini ortaya karacak biimde yeniden dzenlemek gerekmektedir. Sosyal Kapital: birlii (collaboration) yaratcln arkasndaki itici gtr. Bu yzden yeni ekonominin motive edici nc gcdr. birliini ne karan ise sosyal kapitaldir. Leadbeater(2004)a gre gnmz ekonomisi tekinsiz bir yerdir ve riskleri ok fazladr. Gvenilen insanlara dayandka daha az risk alnr. Bal olunan insanlarla ilikiler ya da garantiler veren prosedrler, kurumlar ya da kurallar olduka riski almak da kolaylar. Bu yeni ekonomide,

35

gven ve ibirlii etii, bireysellik ve kiisel kar kadar nemlidir. Bu yeniliki(innovative) ekonomiler btn potansiyellerini gerekletirebilmek iin toplumsal olarak kapsayc olmaldrlar. Modern ekonomilerde eitsizliin boyutu artmaktadr. Daha fakir insanlar kresel ekonominin iinde bulunan risklerle ba etmekte de zenginlere gre daha zordadrlar. Bu trendi tersine evirebilmek iin yeni toplumsal dayanma kurumlarna yatrm yaplmaldr. Gncel ekonomileri bu g ynetmektedir. Finans, bilgi ve sosyal kapital. lgintir ama bunlarn de maddi eyler deillerdir. Bu yeni ekonomilerdeki retimin kritik faktrleri, benzin, hammadde, ucuz igc ordular, bitkiler ve donanm deildir. Bunlar hala nemlidir ama onlara deerini kazandran zek ve fikirlerin taycs olduklar srece bir rekabet avantaj kayna olabilirler. Bu g birlikte almazsa ki, Leadbeater, son yllarda byle olduunu iddia etmektedir, toplum blnme tehlikesiyle kar karya kalr ve daha tekinsiz bir hal alr. Yaplmas gereken grev, finans, bilgi ve sosyal kapitali, yenilik(inovasyon), byme ve sosyal gelime emberi iinde akllca kombine etmektir. Leadbeatera (2004) gre bunu yapmann yolu vardr: Toplumu ya pazarn liderliinde, ya toplulukuluun(community) liderliinde ya da bilgi ve yaratclln liderliinde rgtlemek. 1980ler ve 1990lar serbest pazar yolunun ne karld yllard. Toplum, kiisel karn salverilmesi ve pazarn bymesi ile rasyonalize edilmeye, yeniden yaplandrlmaya ve yeniden canlandrlmaya allmtr. Bir serbest pazar toplumu herkesi serbest pazarn insaniyetsiz ve acmasz glerinin eline teslim etmitir. Bu yeni an sylemidir. Leadbeater, bilgi toplumu insanlarn bu sylemi yeniden deerlendirmeye armaktadr. Fakat bu durumdan yani serbest pazarn insaniyetsiz kurallarndan ac ekmekte olan

36

insanlardr yeniden durumun deerlendirilmesini isteyenler, bilgi toplumunun vaadi ancak onlarn bu isteine bir yant ihtimali olarak sunulmaktadr. 1990larda serbest pazar eletirmenlerinin ou, sosyal kapitale birincil nem tandlar. Bylece sosyal dayanma ve topluluk(community) duygusunu gelitirmek gerektii argman belirdi. Bireylerin kendilerini ancak gl ve destekleyici bir toplum iinde gerekletirebilecei sylendi. Pazar kapitalizminin, topluluku(communitarian) eletirisi ok ekici olmasna ramen sonuta hayal krklyd nk gl topluluklar, hogrszlk ve n yarg merkezlerine dnebiliyorlard. Oturmu, durgun topluluklar ise yeniliin, yetenein, yaratcln, farkllk ve deneyselliin dmanydlar. Dardakilere yani kendilerinden olmayanlara, genlere ve gmenlere kar dmanca bir tavrdaydlar. Leadbeatern dncesinde, byle bir topluluk, ekonomik bymenin gerei olan bilgi yaratmnn dmandr. Pazar ve topluluk arasndaki bu atma 1990lar siyasetinin merkezinde yer almtr. Bu durum yeni fikirlere de olanak tanmtr. rnein, Tony Blair ve Bill Clintonun nc yolu, Gerhard Schrderin Almanyadaki radikal merkezi, Lionel Jospinin, Fransada bir pazar ekonomisi yaratma ama ayn zamanda da bir pazar toplumu yaratmama umudu vs.. bunlar hep pazar ve topluluu birletirmeye alan denemelerdi. Orta yol olarak, hkmetler byk oranda pazar yanls politikalar izleyip toplumsal kurumlar glendirmeye altlar. Bu alma ise ounlukla pazar ve topluluk taleplerini dengelenmesine indirgendi. Habermasn meruiyet krizi de bunun bir gstergesiydi fakat bu denge, bu orta yol, bir adm ileri yarm adm geri biimde ok ar bir ilerlemeye izin vermekteydi. Bu da byk bir hzla ilerleyen teknolojinin getirdii dnmden ok ama ok yava bir dnm hzyd. Ayrca, toplumun nasl rgtleneceine dair yeni bir vizyon, yeni bir tr siyaset, yeni hedefler ve bunlar baarmak iin

37

yeni aralar retmedi. Giddensin nc yolu serbest pazarn baatlna bir son verdi ama daha ilerideki yol, eski sol ve yeni sa arasnda bir orta yerden, topluluk ile pazar arasnda bir dengeden fazla bir eyler olmalyd. 21. yyda siyasetin amac demokratik z ynetimi ve ekonomik bymeyi salayan bilgiyi maksimize etmektir. Leadbeater (2004)e gre; pazarlar, topluluklar, irketler, sosyal kurumlar daha byk bir amaca odaklanmaldrlar. Bu adan, serbest pazarn artk gndemi deimitir, zaman gemi, topluluku anlay ise otoriteryen olmas yznden zorluklar retmektedir. Bir bilgi toplumu olma hedefi radikal ve zgrletiricidir. Bu ada yaayan insanlarn amac, market ve topluluk arasnda bir denge kurmak deil, market ve topluluk glerini bilgi yaratmak ve yaymak iin kullanmak olmaldr. Varolan durumu bir gei dnemi olarak belirleyen bu dnrler, ulalmas gereken nokta ile hali hazrda varolan durum arasnda yaptklar deerlendirme sonucunda izdikleri yol haritasnda iyimser grnmektedirler. Deiim ve dnmleri deerlendirmek ileriye olduu kadar geriye doru da yaplmaktadr. Aada grlerine deinilen Toffler da insanlk tarihinin dalgalar halinde deiimlere maruz kaldn ve yeni bir dalgann da insanlar ok etmekte olduunu belirtirken Leadbeatera benzer biimde ulalmas gereken noktaya ulamak iin gei dneminden salkl biimde geebilmenin yollarn aramaktadr. Ayrca bu gei dnemini yeni dnemin mjdecisi olarak kabul eden Toffler bu gei dnemindeki deiimlerden varlacak olan dnemin tanmn yapmaya da girimektedir. 3.1.4. nc Dalga yimser olarak deerlendirilebilecek bir baka dnr Alvin Tofflerdr. Toffler, insanlk tarihindeki dnmleri dalgalar olarak ele almaktadr. Zamanmzda yaanmakta olan 3.dalgann da bir sorun yerine bir frsat olduunu dnenlerdendir. Tofflerin belirttii nc dalgann getirdii byk deiim bilginin kitlesizletirilmesidir(demassified). kinci dalgann kitlesel bilgisinden farkl olarak nc dalgada baat bilgi formu, gelip geici,

38

deiken, kiiye gre dzenlenmi(customized)bilgidir. kinci dalgann kamusal yarar bilgisi herkes iin faydalyd nk ok kiinin enformasyon ihtiyalar standartlatrlmt. nc dalgann kiiye gre bilgisi doas itibar ile zel(private) bir rndr. Masuda(2004) market-topluluk atmasndan sonra nerilen nc yolunda tesini nermekteydi ama pazar yandalarn deerlendirirken pazar ikinci dalgann endstri toplumu balamnda ele almt. Oysa nc dalgada pazarn doas deimitir. Standartlam rn talebinin temeline kiilerin standartla-trl-m ihtiyalarn koymak mmkndr. Bilginin kiiye zel retimini, ucuzlamas ve datmndaki hzlanma kiiye zel ihtiyalarn da gelimesine yol aarken teknolojinin pazar zerindeki etkisi dinamik rekabetin temel kural olduu bir pazar kavramn gndeme getirmektedir. Dinamik rekabet, teknolojiler ve endstriler arasnda mterinin

ihtiyalarn en iyi ekilde karlayabilme yardr. Statik rekabette salayclar temelde benzer mallar en ucuz fiyata satma mcadelesi verirler. Statik rekabet verili bir rnn fiyatn olas en dk seviyeye doru zorlamas asndan iyidir. Dinamik rekabet ise yaran teknolojilerin ve yeni rnlerin eer daha iyiyseler onlarn yerini almak zere eskilerle rekabet etmesine olanak tanr. Statik rekabet daha hzl ve gl atlarn ortaya kmasn salarken dinamik teknoloji otomobili ortaya karr (Dyson ve dierleri 2004, s. 34). Siber uzam pazar iin en nemli siyasa ikinci dalgann endstri toplumunun statik rekabetini temel alan dzenlemelerde srar etmek yerine, dinamik rekabete izin veren hatta yreklendiren dzenlemeler yapmaktr. Yeni an merkez olay maddenin deer kaybetmesidir. Ekonomide, uluslarn siyasetlerinde, fiziksel kaynaklar anlamnda refahta madde nemini ve deerini kaybetmektedir. Birinci dalgada toprak ve tarm igc retimin ana faktrleriydi. kinci dalgada toprak deerli kalrken, igc makineler ve daha byk endstriler evresinde kitleletirildi. nc dalgada ekonomik merkezi

39

kaynak veri, enformasyon, imgeler, semboller, kltr, ideoloji deerler vs.., bilgidir. Endstri a henz tamamlanmamtr. Birinci dalgann tarmsal retkenlii tarm mekanizasyonundan fayda salad gibi ikinci dalga sektrleri (benzin, elik vs.) nc dalgann teknolojik gelimelerinden nasl faydalanacan renmitir. Fakat nc dalga ve onun at bilgi a, hzlanarak artan teknolojik ve ekonomik gcnn yanna toplumsal ve siyasal baatl da katmazsa potansiyelini tam anlamyla gerekletirilmi saylmayacaktr. Bunun iin ikinci dalga kanunlarn feshetmeli, ikinci dalga tutumlarndan kurtulmaldr. Bu da gelimi demokrasilerin liderlerine zel bir sorumluluk getirmektedir, dnm, kolaylatrmak, hzlandrmak ve aklamak iin yeniden rgtlenmelidir(Dyson ve dierleri, 2004). Siberuzam en son Amerikan snrdr(frontier). Siber alan ile Amerika ktasnn ilk kefedildii zamanlar benzer grmektedir Dyson(2004). Amerikan anayasasnn buna izin veren hatta ilham veren yapsndan iktidar halkndr, (power resides with the people) idealinden bahsetmektedir. nsanlar bu glerini hkmete devrederler. Amerika ktas kefedilirken bu temel dnce defalarca onaylanmtr. Siberuzam da yeni bir kefedilmemi alandr. Bu alann asl potansiyelini gerekletirebilmek iin bu alann sahiplii oradaki insanlara ait olmaldr nermesi merkezi bir neme sahiptir. Biraz melodramatik gibi gelse de Amerika, bireysel zgrln alan olmaya devam etmektedir ve bu zgrlk siber uzama dorudan tamaktadr. Baka trl, krcl(hackerln), zgn bir Amerikan olgusu olarak krcl, dk maliyetli, her yerde kullanlmaya balayan bilgisayarlama srecinde, yeteneklerini gelitirmek iin tm sosyal basklar gz ard eden, tm kurallar ineyen, krcl nasl aklayabiliriz? demektedir Dyson(2004). Fakat hemen ardndan, bu yetenekler ise krcy, uygulamalar gelitirmek, yazlmlar retmek ya da alar kurmak konusunda ok pazarlanabilir yapmaktadr, diyerek krcl da bir pazar unsuru halinde grdn ifade

40

etmektedir. Krclk bu yetenekleri ile bu sisteme bir meydan okumay temsil etmekte ama bu onu ok pazarlanabilir yapmaktadr. Bu, bireyciliin bir giriimcilik zgrl olarak anlaldnn ifadesidir. Dysona gre: Krc, bir teknisyen, bir yeniliki ve git gide Amerikay siber uzamsal aratrma, keif ve yerlemede nc hale getiren i kolu biiminde yeni refahn yaratcs haline gelmitir. Daha resmi olan dzenlenmi Avrupa ve Japon demokrasisinde krclarn varolabilmelerini hayal etmek bile zordur. Amerikada krclar ekonomik byme ve ticaret liderlii adna can alc neme sahiptirler. nk Amerika hala bireysellii, uymaya (conformity) tercih etmekte, baarmay, oybirliine tercih etmekte, dllendirmekte ve farkl olma hakkn iddetle savunmaktadr (Dyson ve Dierleri, 2004, s. 36) Ama zgrln temel prensiplerinin onaylanmas ihtiyac da bir gerektir. nc dalga bir mal olarak bilginin doasn deitirmitir. Burada sadece teknolojik bir deiim kastedilmemektedir. Bir baka deyile, basl sayfalardan elektronik depolama biimine geilmesi temel deiim noktas deildir. Deiim aslnda, kitlesel retimde, kitle kltrnden kitle medeniyetinden, kitlesizletirilmi (demassified) bir medeniyete geitir. Byk deiim bir baka deyile bilginin kitlesizlemesidir (Dyson ve Dierleri, 2004, s34) kinci dalga kitlesellik ve standartlamaya dayanyordu buna uygun kurumlar vard ama nc dalga toplumun karmakln merkezi olarak planlanm brokrasi iin ok fazladr. Kitlesizletirme (demassification), kiiye zelletirme (customization), zgrlk, bireysellik bunlar nc dalga medeniyetinin baars iin anahtar kavramlardr. Dyson ve dierleri(2004, s.36) nemli bir baka noktaya da

deinmektedirler: nc dalga bu kadar olumluysa neden anksiyete yayoruz. Forbes dergisinin sorduu gibi her ey bu kadar iyiyse neden kt hissediyoruz?. Ne kadar ok insan psikoterapistlere gidiyor, insanlar amaszca

41

birbiriyle yaran terapiler arasnda koturuyorlar. nsanlar, tarikatlara, gruplara kayabiliyor ya da mnzevi bir zel hayata ekilebiliyor, gerekliin absrd, sama ve anlamsz olduunu dnyorlar. Bunlarn nedeninin bir blm yaamakta olan kiilerin eski medeniyetin son ve ayn zamanda da yeni medeniyetin ilk nesli olmalarndan kaynaklanmaktadr. Dyson ve dierleri (2004); atma aslnda bizde ve siyasi kurumlarmzda, len ikinci dalga ve ortaya kan nc dalga arasndaki bir atmadr bu, demektedirler. nc dalga yandalar, yeni duruma eletirel yaklaanlara mesafeli durmaktadrlar. Onlara gre, ikinci dalga ideologlar kitle toplumunun dalmasnn atn yakmlardr. Bu zengin eitlilii, insan geliimi iin bir frsat olarak grmek yerine fragmanlama, balkanlama kavramlaryla tanmlamlardr. kinci dalga ve nc dalga arasndaki atma siyasal gerilimin merkezini oluturmaktadr. Temel soru endstri toplumunun son gnlerini kimin kontrol edecei deildir. Hzla onun yerini almakta olan medeniyeti kimin ekillendireceidir. Bu atma gelecein doas stne deildir aslnda nk nc dalga zaten gelecektir. Bu atma daha ok geiin ve dnmn doas stnedir. atmann bir yannda, endstriyel gemiin partizanlar, dier tarafta dnyann en acil sorunlarnn kitlesellik erevesinde artk zlmeyeceine inanan ve gittike artan milyonlar vardr. nc dalga yaklamn savunan Dyson(2004, s.37): Gelecei tutup kendimizi ileriye ekmek istiyorsak bu meydan okumalar kucaklama zamandr. Eer byle yaparsak, gerekten Amerikan Ryasn yenileyebilir ve Amerikan yaam vaadini geniletebiliriz demektedir. nc dalga burada

42

Amerikan Ryasnn yenilenme frsat olarak ele alnmaktadr. Asl sorun Amerikan ryasnn tanmlanmas gibi grnmektedir. 3.1.5. A Toplumu Varolan gelimelerin gelecein mjdecisi ya da Amerikan ryasnn ncleri olarak grmek yerine biraz daha eletirel bir yaklam takip eden dnrlerden biri de Castellsdir. Castells, yaanmakta olan gelimeleri toplumsal yapdaki bir dnm olarak grmekte ve bu gelimelerin kkl deiimler yarattn belirtmektedir. Castells(2004), Bellin de belirttii gelimelerin nda artk bir bilgi anda yaadmz ve bu an toplumunun da a toplumu olduunu vurgulamaktadr. Bilgi ann ve a toplumunun ortaya k ve temel zellikleri ile ilgili baz saptamalar aada yer almaktadr. Castellse(2004) gre bilgi an ortaya karan tarihsel olaylar serisinden en nemli birkan yle sralamak mmkndr: 1. Bilgi teknolojisi devriminin derinlemesi ve yaylmas, 2. Sovyetlerin k ve bunun bir etkisi olarak uluslararas dzeyde komnist hareketin zlmesi 3. Yarm yzyl boyunca her eye damgasn vurmu olan souk savan bitii, 4. Kapitalizmin yeniden yaplan, 5. Kreselleme sreci, 6. Pasifikin kresel ekonominin en dinamik alan olarak ortaya k 7. Ulusuluun ykselii ve hakim ulus devletin krizi, 8. Demokratik siyasetin krizi, 9. Periyodik skandallar ve meruiyet krizi, 10. Erkek egemenliin krizi ve feminizmin ykselii, 11. Ekolojik bilincin yayl, 12. Kresellemeye direni kayna olarak komnalizmin ykselii

43

13. Dinsel kktenciliin farkl balamlarda biimlenii 14. Kresel su ekonomisinin ykselii ve bunun uluslar aras ekonomiye, ulusal politikalara ve yerel gnlk hayata etkileri. Castellse gre A toplumunun ortaya k bamsz srecin etkileimi ile olmutur: 1. 1970lerde bir deerler dizisi(paradigma) olarak sunulan bilgi teknolojisi devrimi 2. 1980lerin duraanl ve elikilerini amak iin yaplan ama aka farkl sonular douran, kapitalizmin yeniden biimlenii 3. 1960larn kltrel toplumsal hareketleri ve bunlarn 1970lerdeki sonular A toplumunu bu gelimeler ortaya karmtr. Castellse gre a toplumunu bilgi teknolojisi yaratmamtr ama bilgi teknolojisi olmadan da a toplumu var olamazd. Castells dnyann bugn gelinen noktada, halen devam etmekte olan bir sre olarak alglanmas gerektiini sylemektedir. inde yaadmz toplumsal durumu ister risk toplumu, ister bilgi toplumu ister a toplumu olarak adlandralm, nceki dnemlerden deerlendirili biimi de ayrmaktadr. Dikkat edildiyse deerlendirmelerde halen devinim iinde olan bir sre tanmlanmaya allmaktadr. Castells bu tanmlama almas srasnda bir yandan gelimelere hakkn verirken dier yandan baz noktalar da eletirmekten geri durmamaktadr. rnein Castells: Bilgi anda bir kresel ky yerine kitlesel biimde retilmi kulbelerimiz var demektedir. Burada McLuhann rettii kavram yeniden deerlendiren Castellsin kresellemenin yereli daha da yoksunlatrarak kendi iine kapatmasndan bahsetmektedir. Farkl alanlarda iinde yaadmz toplumu tanmlamaya alan tm dier yazarlar gibi Castells de bilgi ann ve a toplumunun nasl bir yer olduunu anlamak iin baz nemli noktalar belirtmitir. Burada Castellsin(2000) gzlemlerine deinilecektir:

44

Siyaset: nsanlar, giderek artan oranda siyasal fikirlerini ve davranlarn biimlendirecek bilgileri medyadan zellikle de radyo ve televizyondan almaktadr. Medya siyaseti, mesaj/nerilerini basitletirmek ihtiyacndadr. En basit mesaj ise bir imajdr. En basit imaj bir kiidir. Siyasal rekabet siyasetin kiiletirilmesi etrafnda dnmektedir. En etkili siyasal silah olumsuz mesajlardr. En etkili olumsuz mesaj ise rakibin kiiliine ynelik bir karakter suikastdr. Skandal siyaseti, Amerika, Avrupa, Japonya, Latin Amerika vb. lkelerde siyasal mcadelede baskn bir rol oynamaya balamtr. Siyasal pazarlama demokratik siyasetlerde, siyasal yarmay kazanmann en temel arac haline gelmitir. Bilgi anda bu sre, medya reklamlarn, telefon bankacln, imaj yapma(making), imaj bozma(unmaking), imaj kontrol, kamusal alanlardaki grnmyle medyada yer alma vs. de iermektedir. Zamansz Zaman Tarihsel dnmlerin ounda olduu gibi, yeni bir toplumsal yapnn ortaya k hayatn maddi temeli olan zaman ve meknn yeniden tanmlanmasn da beraberinde getirmektedir. Zaman ve mekn, doayla olduu gibi toplumla da iliki iindedir. Anlamlar; toplumsal pratikte ortaya klar, tarihler, kltrler boyunca deiiklik gstermitir. Castells bilgi ann toplumsal yaps olan a toplumunun, yeni zaman ve mekn biimleri olan zamansz zaman ve aklar uzay etrafnda rgtlendiini iddia etmektedir. Zamansz zaman; biyolojik ve saat zamanndan farkl olarak yeni bilgi ve iletiim teknolojilerinin kullanm ile tanmlanan zamann blmlenmesini (sequencing)ortadan kaldrma amacn tamaktadr. Tek bir hiper metinde gemi, gelecek ve imdinin bulumas gibidir. rnein bylece, Leibnize gre zamann karakteri olan (uzamsallk) eylerin birbirini takip etmesi (succession of things) ortadan kalkm olmaktadr.

45

Kresel finans marketlerindeki saniyelik ilemler, birka saatte tm dman yok etme kabiliyetindeki askeri teknoloji stratejileri vb. insann birok zamann deneyimlemesine yardm eden teknolojiler, plastik cerrahi, dondurulan ve uzun zaman sonra tayc anne ile dorularak gerekli zaman sralamasn aan rnekler vermek mmkndr. lm yaamdan srgn etme abalar olarak deerlendirilmektedir bu abalar. Aklar Uzam(The space of flows) Baz temel ilevler, uzak blgelerdeki bilgi sistemlerini birbirine balayan elektronik devreler arasndaki alveriler temelinde ilemektedir. Finans pazarlar, kresel medya, teknoloji, bilgi, buna ek olarak elektronik temelli hzl tama sistemleri de bu uzaktan etkileim kalbn (patern) desteklemekte ve insanlarn ve eyalarn hareketliliini salamaktadr. Bu hzl sistemler de yeni teknoloji ve alar sayesinde ilemektedir. Dahas merkezsizleme uzaktan etkileimi mmkn klan bu alar sayesindedir. Peki, neden hala mekn kelimesi kullanlmaktadr? nk: Bu elektronik devreler (circuit) bir blgesel vakumda (territorial

1.

vacuum) ilemezler. Blgesellik (territoriality) temelli retim, ynetim ve bilgi komplekslerini birbirine balarlar. Bu komplekslerin anlam ve ilevi de onlarn bu aklar ana balantlarna baldr. 2. Bu teknolojik balar madddir. rnein baz telekomnikasyon ve tamaclk tesisatlarna ve olanaklarna ve bilgi sistemlerinin varlna ve kalitesine bamldrlar. 3. Zamann anlam gibi meknn anlam da evrilmektedir. Yani meknn yok olmas gibi ifadelere balanmak ve srar etmek yerine yeni teknolojiler paradigmas altnda uzamsal dzenlemenin yeni biimlerini yeniden kavramsallatrabilmemiz gerekmektedir.

46

Castellse gre, mekn(space) zaman paylaml(time-sharing) toplumsal pratiklerin maddi desteidir. Zaman paylaml toplumsal pratikler, ezamanl olsunlar ya da olmasnlar ardklk(contiguity) im etmezlerse ne olur? eyler hala birlikte varolmaktadrlar, zaman paylarlar ama bu birlikte varolmaya (hiper-metin gibi) olanak tanyan maddi dzenleme artk blgeler aras (inter territorial) ya da blgeler ardr( trans-territorial): Aklar uzam; aklarda alan zaman paylaml toplumsal pratiklerin maddi rgtlenmesidir. Bu maddi rgtlenme aklar ann amalar ve karakterlerine bamldr. Yksek teknolojik retim veya uyuturucu trafii buna rnek olarak gsterilebilir. Fakat Castells bu noktada aklarn meknlarn karakterize eden baz elerin de varln inkr etmemektedir. Her trl ada tm dnyada, bilgi sistemlerini balayan elektronik devrelerde blgesel dm(node) ve hublarda adaki baskn aktrler iin destek blgeleri olduunu yani tm dnyada VIP yerlerin sistemi olduunu sylemektedir. Baskn ilevler kendilerini aklar uzam(space of flows) etrafnda eklemleme eilimindedir. Ama bu tek bir yer deildir. Meknlar uzam(space of places) halen, gnlk hayat deneyiminin ve sosyal ve siyasal kontroln baskn yeri olmaya devam etmektedir. Yerler kltr kkletiren ve tarihi aktaran eylerdir. A toplumundaki toplumsal basknln temel bir biimi, aklar uzamnn, meknlar uzamnn mantnn stne yaylmas, basknlamasdr. pazarnn baz blgeleri dllendirmesi ya da Aklar uzam, meknlar uzamn yaplandrr ve biimlendirir. rnein; kresel finans cezalandrmasn, ulatrlm(marjinalletirilmi) fakir ehir blgelerinin by-pass edilmesini dnmek yeterlidir.

47

Aklar uzamnn, meknlar uzamna baskn olmas intra-metropolitan dualizme; bu da eite olmayan bir blgesel geliime sebep olmaktadr. Yaanan dnemde ayn metropolitan blgedeki ekonomi ve toplumlarn ayn zamanda bazlarnn ykseli bazlarnn d yaamas, blgesel rgtlenmede(territorial organization) ok temel bir eilim ve ehir ynetimi iin merkez bir sorundur. Buraya kadar Castells gereki ama karamsar bir tablo iziyor. Fakat yeni uzamsal dinamikler hakknda daha fakl eyler olduunu da eklemektedir. Aklar uzam ve meknlar uzam kartlnn tesinde; bilgi iletiim alar toplumda yayldka ve teknoloji sosyal aktrlerce mahsuslatrldka(appropriate) aklar uzamnn segmentlerine, baskya kar direni gleri ve kiisel deneyim ifadeleri girmektedir. Bunlara rnek olarak, toplumsal hareketler; Zapatista ve Internet, yerel ynetimler, aklar uzamnda yeni toplumsal hareketler veya alt kltrler verilebilir. A toplumu iindeki muhalif unsurlara da yer veren Castellsden daha radikal olan Mattelart, bilgi toplumunu bir Modernizm eletirisi dzeyine tamaktadr. Bu eletiri ierisinde yolundan sapan aklcln bilgi toplumundaki sorunlarn balangc olarak belirlenmesi nem tamaktadr. Bilgi toplumunu habis bir aklclk uzants olarak deerlendiren Mattelart bilgi toplumu nermesini binylc bir kurtulu anlaynn tesinde eletirel boyutu ile deerlendirmektedir. Bilgi Toplumunun Eletirel Kkleri

3.1.6.

Bilgi toplumunun kklerinin kr krne say tapncnn balangcna temellendirilmesi ile bilgi toplumu tarihini on yedinci yzyl aydnlanmasna kadar geri gtren Mattelart(2004) yaanmakta olan sreci on yedinci yzyldan beri devam etmekte olan bir dnemin geldii son nokta olarak belirlemektedir. Hatta, bilgi toplumunun nemli dnce rnlerinden biri olan sibernetik

48

kitabnda Norbert Weiner Eer sibernetik iin bir kutsal patron ilan etmek gerekseydi, kesinlikle Gottfried Willhelm Leibnizi dnmek gerekirdi demektedir.(Aktaran, Mattelart 2004, s. 11) Bir ideoloji evresinde kresellemeye ve otomatiklemeye balayan bir dnyay bilgi toplumunun temeli olarak gren Mattelart(2004)n grlerine aada deinilmitir. Otomatik akl her eyin dzene girmesinin k noktas olacak bir nokta olarak dnlr. Sonsuz karmaklk ve eitlilik ve saylar snflandrmaya, aamalandrmaya ve dzenlemeye teslim olur. Bu almalar ayn zamanda ada kapitalizmin oluumunun ve geliiminin gereksinimlerine yant verme amacn tamaktadr. Snflandrma ve dzene sokma anlaml bir yeni dnya tasarm olmaktadr. Evrensel rasyonalizmin temelindeki tanmlama, bu rasyonalizm temelinde kavramsallatrlabilir ve llebilir dolaysyla bir rezerv olarak hkmedilebilir bir dnya tasarm olumaktadr. Gelitirilen istatistik devlet rgtnn dzenlenmesinde ve lke

ynetiminde de nemli ihtiyalar karlamaktadr. rnein 1693de Edmund Halley byk yllk lm says izelgelerini ortaya koyar. Bunlarn hazrlanmasnn en nemli amalarndan biri de yaam sigortas fiyatlarn hesaplamak iin istatistik hesaplar yapmaktr. Yeni bir tecimsel aklclk olumaya balamtr. Matematik akl zellikle Fransz Krallnda lkeyi gvenli blgelere blmeye katkda bulunur. Jeostrateji ile birleince bilimin savaa uygulannda kk bir kale zinciriyle kurulmu savunma hatt ve mstahkem mevkiler kendi topranda iletiim yollarn da denetleyebilecek ve dman topraklarna ulam kolaylatracak biimde kurulmaktadr.

49

Vauban bu mstahkem mevkilerin alnmas ve savunulmasnda dallar dzenine gnderme yapar. A szcn kullanmasa da lke toprann stratejik kullanmna aa ilikin bak asn sokan bu askeri mhendistir. Bunlar bir geometrik kesinlik topyasnn ie koulmas olarak deerlendirilebilir. Tm toplum istatistikler, tablolar ve hesaplarla kesinlik ve aklk lks altnda yeniden dzenlenir. Max Weberin say romantizmi endstri toplumunun temelinde yer alacaktr. Endstrileme, teknikle rgtlenmeyi uyumlatrr. Ekonomideki i blm kavram ile dncenin mekanikletirilmesi temelinde zihinsel ilemlerin blnmesi birbirini karlar. Yalnz saylabilenin kesinlik olduu dncesi ynetim biimlerini de etkiler. Olaslk hesaplarnn sonucu olan ortalama insana gre kitlelerin ynetimi politikas lkelere yerletirilir. Evrensel bir topluluk yaratma ve adem-i merkeziyeti toplum topyalar iletiim alarnn gelimesini ifade etmektedir. Endstriciler ve pozitif bilimciler arasndaki balam toplumun byk bir endstri olarak dnlmesini ve bu endstrinin bilimsel ynetimini nceler. Buna eklemlenerek uluslarn evrensel birlemesinin de ancak endstrinin ileri gelenleri aracl ile yaplabilecei fikri geliir. Endstriyel sistem ise bir bilimsel bak asyla bir a organizma sistemi eklinde betimlenir. Toplumdaki bu maddi ve maddi olmayan alarn rgtlenmesinin baarlmas iin Saint Simona gre yeni bir din, yeni bir Hristiyanlk gerekir ki bu gereklilik teknik gerekircilie dnecektir. Adam Smith iyerindeki iblmn ortaya karrken Charles Babbage dncenin i blm zerinde alma yapar. Zihinsel iblm Babbagen ilk hesap makinesi tasarmnn temelini oluturur. Babbage, Queteletye ilk uluslararas istatistik kongresinin dzenlenmesinde destek verir. Bu kongrede tanmlar dizininin ve istatistik gzlem yntemlerinin uluslararas kurala balanmas konusunda ilk admlar atlr. Bu giriim bilimsel al veriler ann

50

yaplandrlmasnn ilk rneidir. A toplumunun habercilerinden biri de evrensel kent dncesi ve bilgi fii uygulamasdr. 1895de Paul Otlet ve Henri La Fontaine Uluslararas Kaynaka Enstitsn kurarlar. Tasarlar evrensel bilgi kitabn oluturmaktr. Otlet yazlar ve resimleri dizgelemek iin onluk snflandrma yntemi ve 12,5 cmye 7,5 cm olan standartlatrlm fii benimser. Bu tm belgeleme enstitsnn kurulmas bir baka kreselleme giriimiyle de kesiir. Bu giriim 1910 da son elli ylda kurulan tm kurumlar, federasyonlar, birlikleri, enstitleri vs. a ile birletirmek ve ibirlii ve egdm salayarak bir uluslar aras dernekler birliinin merkez ofisini kurmaktadr. Ofise gsterilen hedef ise tm dnyay tek bir kent tm halklar da tek bir aile yapmaktr. Bu kreselleme ve tek dnya lksnn kapitalizm temelinde teknolojik gerekircilik zerinde biliim makinelerinin ortaya kmasyla enformasyon toplumu idealine dnecektir. Mattelart(2004) bu makinelerin geliiminin temelinde zellikle ikinci dnya savandaki gelimeleri grmektedir. Sava biliim makinelerinin gelimesine dmann stratejik yazmalarnn ifresini zmek, uaksavar topu gc ve atom bombas iin nian tahtalar olmak zere cephede destek verir. Bilgi toplumunun zellikle teknik alt yapsnn ve anlaynn ortaya kmasnda nemli rol oynayan isimlerin bu sava alanna nasl katkda bulunduklarn da belirtir. rnein, Alan Turing, 1939da Almanlarn Enigma ifrelerinin zlmesi iin istihbarat servisince ie alnr, letiimin matematiksel modelini yazan Claude Elwood Shannon da ifreler zerinde almaktadr. Sonralar Sibernetik konusunda yazaca kitapla bir balang saylacak olan Norbert Weiner ise balistik tasar erevisinde almaktadr. Amerikada yeni teknolojinin sava alan ierisinde kullanm

Pentagondan NASAya srar. zellikle ikinci dnya sava sonras nkleer sava tehdidini yantlamaya alan Amerika Birleik Devletleri aratrma ve gelitirme faaliyetlerine hz verir ve ilk kez 1955de hava savunma sistemi

51

SAGE i devreye sokar. Bu sistem tm lke apndaki radarlar birbirine balamakta ve sinyalleri yorumlamaktadr. Bu teknoloji ile balayan gelime artarak ilerleyen yllarda da devam edecektir. Artk sava alannn da otomatik ynetimi sz konusudur. Bu teknolojilerin temelindeki biliimciler, sistemler, iletiim ve denetim zerine kendi sylemlerini benimsetmeye balarlar. Bu sylem herhangi bir problemin giderek de btn dnyann, sistemletirilebilen, matematikselletirilebilen, modellenebilen bir algoritmaya indirgenmesi, bu biimde anlalmasdr. Byle indirgenmi her problemi zecek evrensel aygt olarak bilgisayar yeni dnya ve toplumun etrafnda rgtlenecei odak noktas haline gelmektedir. Kreselleme ve Bilgi Toplumu

3.1.7.

Gelien iletiim teknolojileri dnyay mesafelerin anlamszlat maddi olann zerinde sanal olann nemli olduu bir yer haline getirmitir. Castellsin deyimiyle aklar uzam corafyalar iletiim asndan tek bir dnya haline getirmekte, McLuhann kresel ky, Mattelartn syleyii ile problemlerin ve her eyin saysallatrlp algoritmalara indirgenerek ve bu sayede de makineler tarafndan zmlenip ynetilebilir hale gelerek ortaya kt bir yeni dnya dzeni olmaktadr. Bu sre ierisinde kreselleme kavramn teknolojik yeniliklere balayanlar olduu kadar eski bir kavram olarak deerlendirenler de olmutur. Fakat kavram ekonomiden kltre, sanattan siyasete tm alanlarda nemli bir kavram olarak yerini almtr. Teknolojideki gelimeler ve uygulanan zelletirme, esneklik gibi liberal politikalar, kreselleme ad verilen deiim srecinin belirleyicileri olmutur. Aslnda kreselleme o denli yeni bir olgu deildir. II. Dnya Sava sonras dnemde kresellemenin ortaya kmas ile ilgili pek ok iaret gze arpmaktadr. Gelimeler ise Sovyetler Birliinin zl ve Asya Pasifik blgesindeki ekonomik byme ile hz kazanmtr. 1980 ve 90l yllarda ise ska kullanlan bir terim haline gelmitir(Temiz, 2004).

52

Kresellemenin tarihsel geliimi konusunda yaklam vardr: Birinci yaklama gre kreselleme ok uzun insanlk tarihi kadar eskidir. nsanlarn rnlerinin ve sembollerinin ortaya kt dnemlere dayanmaktadr, ikinci yaklama gre 19. yy daki gelimeler anahtar rol oynamtr. zellikle telgraf ve buharl gemi maln, igcnn ve bilginin dnya apnda dolamnda nemli etkiler yapmlardr, nc yaklama gre ise II. Dnya Sava sonrasnda yaanan gelimeler kresellemeyi belirlemektedir. Bilgi ve iletiim teknolojilerindeki geliim, serbest piyasann dnya apndaki yayl, insanlar ekonomik, sosyal, politik, kltrel alardan daha fazla birbirine baml klmaktadr . Kresellemeyi kavramsallatrmaya alan yaklamlar kampta toplamak mmkndr(Temiz, 2004; Zengingnl , 2004): 1. Ar Kresellemeciler (Hiper kresellemeciler) 2. pheciler 3. Dnmcler 1. Hiper Kresellemeciler: Hiper kresellemeciler artk yeni bir aa girmi olunduunu ve geleneksel kavramlarn artk ie yaramadn ifade etmektedirler. Bu kresel gelimeler ve sermayenin btnlemesi ulus devletin altn oymutur. Bylece hem piyasalar hem de toplumlar birbirlerine daha da yaknlamlardr. Ulusu devlet snrlarn kontrol edememekte ve egemenlik gcn yitirmektedir. Kresel piyasa politikann yerini almakta ve piyasa mekanizmasnn hkmetlerden daha rasyonel iledii dnlmektedir. Bu gre sahip kiilere gre ulus devlet dnemi sona ermektedir. Ulus devletlerin gc azalmakta ve ulusar iletmelerin gc artmaktadr(Temiz, 2004) Hiper kresellemeciler olumlu ve olumsuz iki bak asnda

ayrmaktadrlar. Olumlu bak asna sahip olanlar asndan uzun dnemde

53

herkese yksek yaama standard getirecek bir ak kresel piyasay savunmaktadrlar. Olumsuz hiper kresellemeciler ise neo marxist bir bak asna sahiptirler. Olumsuz hiper kresellemecilere gre kreselleme dnyay sadece megagecekondulamalarn varolduu mega ehirlerle bezeyen lmpen bir gezegen(Zengingnl, 2004, s. 16) haline getirmitir. Ulus devlet kreselleme karsnda gcn ve egemenliini yitirirken sosyal devlet ve sosyal demokrasi de son bulmaktadr. Ulus devlet tarafndan kontrol altna alnamayan ulusar yatrmclarn hkm srmektedir. Olumsuz kresellmeciler Amerikan serbest piyasa modeline kar demokratik ulus devletin gcnn tekrar kazandrlmasn nermektedirler. 2. pheciler: pheciler kresellemenin yeni bir olgu olmadn vurgulamaktadrlar. zellikle yaanan durumun I. Dnya Sava ncesi durumla karlatrldnda byk bir dnm olmad grndedirler. phecilere gre kreselleme yandalar yaanan gelimeleri 1970 sonras artlara gre deerlendirmektedirler. Oysa, dnya ekonomisi daha uzun bir tarihsel perspektif asndan deerlendirilmelidir. 1890-1914 dnemiyle karlatrnca kresel aklk ve btnleme eiliminin sanld kadar yeni olmad gzlemlenmektedir. phecilere gre btnlemi kresel ekonomi balamnda kreselleme liberal ekonominin mimar birka lke tarafndan biimlendirilip snrlandrlmaktadr. Btnlemi kresel ekonomik dncesine bir baka kar k ise ekonomik faaliyetlerin dnya apnda kresel bir yaylm olmad grdr. Dnya ticaretinin %80inin (OECD) Ekonomik birblii ve Kalknma Tekilat blgesini oluturan gelimi lkeler arasnda yapldn belirten pheciler az gelimi lkelerin ekonomik entegrasyon srecine katlmadklarn sylemektedirler. Bu yzden yaanan gelimelere kreselleme

54

yerine uluslararaslama terimini nermektedirler. Buradan da karlabilecei gibi pheciler ulus devletin btn gcn koruduu tezini de savunmaktadrlar. Bu durum zellikle ABD, Japonya ve Bat Avrupa ulus devletleri iin geerlidir. Kreselleme dnya apnda ekonomik sosyal ve kltrel anlamda trdelii salamak yerinde farkllamalar arttrmaktadr. 3. Dnmcler: Bu yaklam kresellemenin olumlu ve olumsuz ynlerini bir arada incelemektedir. Yaanmakta olan ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel deiimlerin temelinde kresellemeyi grmekle beraber dnmclere gre kreselleme teknoloji, ekonomik faaliyetler, ynetim, iletiim srelerinin birbiriyle bantl bir sonucu olarak deerlendirmektedirler. Belirtilen faktrler birbirlerini karlkl olarak etkilemektedirler. O yzden neden/etki ayrm yapmak olduka gtr. Dnmclerin bak asndan, ticaret, yatrm, g, kltrel deiim gibi unsurlar lkeleri kresel bir sisteme entegre etmektedir fakat hiper kresellemeciler gibi bu dumu dnya toplumunun oluumu olarak alglamamaktadrlar. Dnmclere gre kreselleme sonular tahmin edilemeyecek lde kark bir sretir. Ayrca dnmcler kresellemenin nihai bir nokta olmadn, tahmin edilemez biimde devinen bir olgu olduunu da sylemektedirler. Kreselleme, tn dnyada eit biimde yaanmamaktadr. Baz lkeler g cve zenginlik ana dahil olurken bazlarnn da dland ve yeni kresel snflarn ortaya ktn sylemektedirler. Bu dlanma sreci zellikle Afrika, Asya ve Latin Amerikann byk blmn gszletirmekte ve yoksullatrmaktadr. Ulus devletlerin akbeti konusunda dnmcler ne hiper

kresellemecilerin ulus devlet sona erdi yaklamn ne de kukucularn ulus devlet hala gl yaklamn benimsemektedirler. Ulus devletlerin eski etkinliklerini yitirdiklerini kabul eden dnmcler dnya ekonomisinde ba

55

rol oynayan lkelerin ekonomik ve askeri glerini ulusal , blgesel ve kresel dzeyde etkinletirebildiklerini belirtmektedirler. Bu baz devletler iin byle iken dnya ekonomisinde ba rol oynamayan az gelimi lkeler hem ulusar rgtler, ok uluslu irketler ve byk ekonomik gce sahip devletlerin etkisi altnda ulusal bamszlarnda kayplar yaamaktadrlar. Hangi yaklam benimsenirse benimsensin kresellemenin nemli bir etki yapt aikardr. Bilgi iletiim teknolojileri sayesinde ve baz dnrlerin iddia ettii gibi ekonomi temelindeki kresellemenin kltrel ve siyasal boyutlar ulus devletleri zorlamaktadr. Btn dnyann matematikselletirilebilir ve makinelerce alglanabilip zmlenebilir ve ynetilebilir olana indirgenmesi ile atba giden tm dnyann bir pazar olarak deerlendirilmesi, ulusar irketlerin artan gcnn ulus devletler iin bir tr meruiyet krizine yol amas gibi gelimeler tm dnyada asl kresellemekte olan eyin refah, eitlik vb deil neo liberalizm ya da yeni muhafazakarlk olup olmad sorusunu da akla getirmektedir. 3.1.8. Bilgi Toplumu ve Neo Liberalizm ya da Yeni Muhafazakrlk Muhafazakarln akl ile dorudan bir ilikisi vardr. nsann yaad aydnlanma deneyimine kar bir eletiri olarak da deerlendirilmektedir. Odyseus, tanrlara kar koyup kendi akln n plana karan ve kendi kaderini kendi eline alan ilk birey figr olarak ilk burjuva birey adlandrmasn elde etmitir. Kurnazl sayesinde Truvallar yenen ve bu yenginin sahibi olarak ortaya kan Poseidona kar kendi akln ne sren Odysseus akl temelinde ykselecek bir dnce yaps ve toplum biiminin de nc roln oynamaktadr. Aydnlanma ve hmanizm, evrenin merkezine insan koyarlar ve Descartesin kurucu zne olarak belirledii insan akln kullanarak yeni ve daha iyi bir toplum kurma fikri bir siyasal fikir olarak temelini aydnlanma dncesinde bulur. Fransz devrimi ise bu projenin gerekletirilmesinin ifadesidir. Ancak akl temelinde bir yeni dnya oluturma abalar herkese ho

56

karlanmaz ve bazlar iin devrimin terrnde dklen kanlar ve devrimin hayal krklklar devrimi aslnda bandan beri eletirenlerin de seslerini ykseltmelerine neden olur. Bu adan bakldnda eer bir tanm vermek gerekirse muhafazakarlk : Aydnlanmaya, onun akl anlayna, bu akln rn olan siyasi projelere ve bu siyasi projeler dorultusunda toplumun dntrlmesine ilikin neri ve uygulamalara muhalif olarak ortaya kan, rasyonalist siyaseti snrlamay ve toplumu bu tr devrimci dnm proje(ci)lerinden korumay amalayan yazar, dnr ve siyasetilerin eletirilerini biimlendirdii bir siyasi felsefeyi, bir dnce geleneini ve szaman iinde onlardan tretilen bir siyasi ideolojiyi ifade etmektedir(zipek, 2004, s. 6). Muhafazakarlar devrimci dnme kar evrimci deiimi savunmakta ve geleneksel toplum kurumlarnn tahrip edilmesinin seklerlemenin dayanmac toplumsal yapnn anmasnn felaket getireceini ileri srmektedirler. Aydnlanmann nemli bir sav tm evrenin srlarn anlamak ve ideal bir dnya kurmak iin tarihsel deneyim, gelenek ya da dinin yardmna ihtiya olmad tm bunlarn akl ile halledilebileceidir. En yce olarak dnlen akl tarihin kalan blm iin iyimserlik vaat ediyordu. Bunun temelinde ise mkemmelleebilirlik anlay vard. Mkemmelleebilirlik Platonda parann ruhla btnle dengeli

birlemesini ifade ederken Aristoya gre insanlar iin nihai ama olan mutlulua ulamakt. Hristiyan teolojisi iinde ise yine Tanr ile btnleme ve ona irad etme anlam tamaktayd. Aydnlanma dncesinde ise mkemmeliyet kavram bir baka kavramla kesiti. Bu kavram ilerlemeydi. nsann bireysel ve toplumsal olarak fiziksel, zihinsel , ahlaki mkemmellii doru sonsuz bir ilerleme kapasitesi olduu ngrlyordu. Bir baka deyile akla dayanan insan kendisini ve evreni anlayabilecek, ilerleyebilecek ve mkemmelleebilecekti. Her ey akl temelinde deerlendirilebilir ve daha iyi ve en iyiye ynlendirilebilirdi bu sadece bir akl ve dnce meselesiydi. Gnah

57

bile yalnzca bir matematik hatasyd. Fransz devriminin ideologlar iin ideoloji doru dnme bilimi demekti. nsanlarn yaadklar sorunlar doru dnme eitimi verilerek dzeltilecekti. Ama ilerleyen zamanda aydnlanma ile ilgili kukular artt. Goethenin Faustu iin Marshall Berman Kat Olan Her ey Buharlayor kitabnda ilerlemenin trajedisi aklamasn yapmaktadr. Modernitenin ilerleme ideolojisi iin hibir snr ve engel sz konusu deildi. zellikle de bu ilerleme lks teknik gelimeler ve kapitalizmin kar lksyle kesitikten sonra. Frankfurt okulu yeleri de Aydnlanma geleneinden bir kopuun zerinde durmulardr. Horkheimer, Akl Tutulmas adl eserinde, Aydnlanma aklnn nasl yolundan sapt ve krldn aklamaktadr. lerleme kendi bana bir lk olmutur. Amalar ve aralar birbirine karm ve znel akl, pratik akl ya da arasal akl tek akl olarak kendisini ilan etmitir. Byle bir ortamda muhafazakarlk insann mkemmelleme idealine kar, akln tek bana ilerleme lksne kar, tarihsel deneyimlerin, gelenein ve dinin gerekliliine vurgu yapmaktadr. Aslnda muhafazakarln ulamay hedefledii ve insan ilerlemesinin ynelii olacak bir nihai amac, bir telosu yoktur. nsan, mkemmel olamayacak bir varlk olarak byle bir ama olsa dahi bu amaca siyasal sreler aracl ile ulaamaz. Dier dnce akmlarnn ounun gl teloslar vardr. rnein sosyalistler iin belirle bir dnemin ardndan sosyalizmin iyi toplumun ortaya kacana kar bir inan vardr. Ya da liberaller iin insann kendini ifade etmesinin nndeki tm engellerin kaldrlmasnn sonucunda ulalacak br zgrlk vardr. Muhafazakarlar ise konumlarn gemie bakarak anlarlar ve bu tr bir gelecei kefetmeye almazlar.

58

Bu telos sahipliini hem sosyalist komunist dnce hem de kapitalist dnce paylasa da atmalara da neden olmaktadr. Bu atmalarn sonucunda ittifaklar kurulmaktadr. Bu ittifaklardan bir de liberalizm ve muhafazakarlk arasndaki faizme, komunizme kar verilen mcadele srasndaki ittifaktr. Muhafazakarlk da ayn liberalizm gibi totaliter devlete, kolektivizme, radikal topyacla, kurucu rasyonalizme ve btn bunlar az veya ok kendisinde tadn dnd sosyalizme ve faizme kar kmtr(zipek, 2004, s. 156). Ayrca eklemek gerekir ki farkl sebeplerle olsa da her iki gr de serbest piyasay, zel mlkiyeti ve snrl devleti savunmaktadrlar. Temelde liberalizm ve muhafazakarlk kanun hakimiyeti, serbest teebbs ve zel mlkiyet konularnda benzer yaklamlar sergilemektedir. 20. yyn son eyrei muhafazakarln zellikle batda ykseliine tanklk etmitir. Amerikada Reagen ve ngilterede Thatcher ile temsil edilen bu sreten sonra sol olarak nitelenebilecek partilerin ynetime gemesini de yine farkl azlardan benzer szler iitmek olarak yorumlayanlar olmutur. 68 dneminin radikalizminin yumuad hatta dald lml bir yaklamn hakim olduu, bohem yaam yerine dzenli bir yaamn ailenin n plana karld bu dnemden sonra yeni muhafazakarlk aka etkin olmaya balamtr. Yeni muhafazakarlk da baz keskin yanlarn rnein din konusundaki vurgusunu liberal grler ve Pazar ekonomisi ynnde yumuatm ve seklerleen Pazar dnyasnda pratik hayattan dlanarak manevi alana itilen dinin yerini kolektif bir kimlik olarak milliyetilik almtr. Ulusal kltrlerden farkl olann dlanmas ve bu unsurlarn bozucu bir unsur olarak deerlendirilmesi gibi otoriter politikalara yeni muhafazakarln da kaynaklk ettii sylenebilir. Uluslar aras siyasette ise ulusal gururun yceltilmesi ve lkenin gcn kabul ettirmesi iin iddet de dahil olmak zere baz yntemleri meru grmek bu anlayta sz konusu hale gelmitir.

59

Kresellemeye olumlu yaklaanlar asndan yeni muhafazakarlk ciddi bir tehdit olarak da anlalmaktadr. Bir yandan snrlarn kalkmas ve eitlik ve refah temelinde bir dnya anlaynn kurulmas istenirken phecilerin belirttii gibi kreselleen dnyada yeni snflar domakta ve sahip olanlar ve olmayanlar arasndaki farklar almaktadr. Bunun yannda yukarda bahsedilen yeni muhafazakar politikalar uluslar aras siyasette uluslarn arasndaki snrlarn kalkmak yerine Pazar anlay asndan inceltilirken, kltr ve siyaset asndan kalnlatrldn daha da glendirildiini sylemek mmkndr.

3.1.9. Bilgi Toplumu ve Teknoloji Neil Postman, Technopoly(1993) adl kitabnn balangcnda Sokratesin Phaedrusundan bir alnt vermektedir. Bu alntda Eski Msrdaki iki figrden bahsedilmektedir: Thamus ve Teuth. Thamus. Thamus Yukar Msr kraldr ve Teuth bulu tanrsdr. Yaz tanrs olarak da bilinir. Mitolojiye gre Teuth bulular yapp bunlar kral Thamusa halkna yaymas iin getirmektedir. Thamus ise her teknoloji iin deerlendirmeler yapmakta ve fikirlerini sylemektedir. Teuth yazy icat edip Thamusa sunduunda bu buluun, Thamusun halkna bilgelik vereceini ve onlarn hafzalarn glendireceini sylemitir. Buna karlk Thamus yaznn bu ngrnn tam aksine bilgelik yerine bilgelik kibiri ya da sahte bir bilgelik kazandracan ifade etmitir. nsanlarn doru ynergelere sahip olmadan ok fazla bilgiye sahip olabileceklerini belirten Thamus ayn zamanda insanlarn artk kendi isel gleri olan hafzalarnn, artk dardaki bir kayt ortamna gvendikleri iin glenmek yerine zayflayacan sylemitir. Bu hikyedeki iki yaklam teknoloji konusundaki deerlendirmelerin iki ana kampn da belirtmektedir. Bunlar teknofilik ve teknofobik yaklamlardr. Thamus eletirel hali ile teknofobik yaklam temsil ederken Teuth iyimser yaklam ile teknofilik yaklam temsil etmektedir.

60

Teknolojinin toplumla ve kltrle olan ilikisini deerlendirirken bu iki yaklamdan ikisine gre de aklamalar zellikle bilgi toplumu temelinde bilgi ve iletiim teknolojileri zelinde dile getirilmektedir. Baz dnrlere gre teknoloji daha zgr ve eitliki refah dolu bir toplumu ngrrken baz dnrlere gre bu durum sahip olanlarla olmayanlar arasndaki fark amakta, bir gzetim toplumu yaratmakta ve insanlar arasal akla mahkum etmektedir. Postman bu iki yaklamn ya/ya nermesi yerine hem/hem nermesini ne kartmakta ve teknolojinin toplum ve kltr ile olan ilikisinde ekolojik yaklamn daha yararl olacan savunmaktadr. Ekolojik yaklam ekoloji bilimcilerinin yaklam ile ayndr. Bir doal ortama dardan eklenen bir durum, canl vb. tm ekolojiyi etkilemektedir. rnein, bir gle getirilip braklan timsahlardan sonra durum eski gl art timsahlar deil yeni bir gl ekolojisidir nk bu etki tm ekolojiyi etkileyecektir. Teknoloji konusunda da durum byledir. Bir teknoloji ortaya ktktan sonra artk durum eski toplum art yeni teknoloji deil yeni bir toplumdur. Bunu Karl Marxn yel deirmeni ile feodal beylerin olduu bir toplumu buhar makinesi ile burjuva toplumunu zdeletirmesinde de grebiliriz. Yeni bilgi ve iletiim teknolojileri iin de durum byledir. Bu yeni teknoloji de topluma dahil olduktan sonra yeni bir ekoloji ortaya kmtr. Tarihte bunun rneklerine ska da rastlanmaktadr. rnein, zenginin bulunmasnn valye snfn ortaya karmas ve bunun romantizm ve feodalizmin ortaya kyla ilikisi ya da Benedikten rahiplerince tapnma saatlerini tam olarak belirleyebilmek iin icat edilmi olan mekanik saatin daha sonra kilisenin iinden kilisenin dna kmas duvarna aslmas ve tm ticari ve zel hayat dzenlemeye balamas rnek olarak verilebilir.

Yeni teknolojiler konusunda ise durum daha etkileyicidir. Bu teknolojiler yaplar itibar ile nceki toplumun baz zelliklerine ters dmektedir. rnein

61

hiyerarik, brokratik, merkeziyeti modernizmin yerine heterariye dayal, esnek ve merkezsizletirilmi bir anlay nermektedirler. Bunun yannda toplumun ileyiinin finansal ekonomiden, elence sektrne, askeri ynetim veuygulamadan, siyasete kadar gittike bu teknolojilere yaslanr olmas bu teknolojiler getirdii anlay, deiiklik ve nerilerin kabul edilmesini zellikle gelimekte olan lkeler iin bir zorunluluk haline getirmektedir. Teknoloji ve kltr arasndaki iliki bakmndan da yeni teknolojiler eskilerinden ayrlmaktadr. Postmann yapt ayrma gre ara kullanan toplumlarda teknolojiler kltr ile bir atma iinde deillerdir. Hatta bu teknolojiler kltr ve deerler tarafndan snrlandrlmakta ve kullanmlar belirlenmektedir. Buna rnek olarak samuray klc verilebilir. Samuraylar, katana ve wakizashi diye tanmlanan iki kl tamaktadrlar ve hangisinin ne zaman ne ekilde kullanlabilecei baz deerlere, inanlara, kltre ve kurallara baldr. Ara kullanan toplumlardan ayr olarak teknopolilerde teknoloji ve kltr arasnda farkl bir iliki vardr. Bu toplumlarda teknoloji kltr ve deerler tarafndan belirlenmek ve snrlanmak yerine bu kltr ve deerlere saldrr onlar zorlar ve hatta yenilerini yerletirirler. Bu teknolojiler insanlarn hayatlarna yeni kavramlar sokmakla kalmayp eski kavramlarn anlamlarn da deitirirler. rnein artk zgrln anlam elli yl nceki gibi deildir. Ya da mesafenin veya zamann anlam deimitir. Mutluluun, almann, cretin hatta mlkiyetin anlamnda da farkllamalar olmaktadr. Bu yeni teknolojilerden kreselleme asndan da en nemlisi olan Internet iin Manuel Castells onun kendi kltrnn olduunu belirtmektedir. Castellsin(2003) Internet konusundaki aklamalarn ekolojik yaklam ierisinde deerlendirmek de mmkndr. Internet zelinde Castells bir

62

teknolojinin topluma dahil olduktan sonra nasl tm ekolojiyi deitirdiini ifade etmektedir. Castellse(2001) gre yaamlarmzn rgs haline gelmitir. Eer bilgi teknolojileri endstri ann elektrii gibi alglanrsa amzda Internet elektrik alarna ve elektrik motorlarna benzetilebilir. nk, bilgi gcn tm insanla datmak yeteneine sahiptir. Endstri anda enerji retiminin datmnn mmkn olmas ile fabrikalarn ve byk kurulularn toplumun rgtleyici temelleri olarak varolmas gibi internet de bilgi ann yani a toplumunun rgtleyici formudur. 20. yyn son eyreinde bamsz sre kesimitir ve bunlar a temellidir. Bu sreler, ekonominin ynetim esneklii, kapitalin, retimin ve ticaretin kresellemesi ihtiyac, toplumun bireysel zgrlk ve ak iletiim talepleri ve mikro elektronik devrimi ile olanakl hale gelen bilgisayar ve telekominikasyon sistemleridir. Bu koullar altnda Internet bilgisayar bilimcilerinin, krclarn(hackerlarn), kar kltr topluluklarnn tesinde yeni toplum network toplumu- ve yeni ekonominin dnmn salayan temel halini almtr. Internetin Castellse(2001) gre kendi kltr vardr ve bu kltr drt dzeyli bir yapdr. Bu drt dzey, tekno meritokratik kltr, krc (hacker kltr) sanal cemaat kltr ve giriimcilik kltrdr. Tm bu kltrler Internette yaygn olan zgrlk ideolojisine katk yapmaktadrlar. Ayrca bu kltrler hiyerarik olarak yerlemitir. En temelde

teknomeritokratik kltr vardr ve bu kltr spesifikleerek, teknolojik projeler iin networklerde ibirlii yapmann kurallarn ve geleneklerini koyarak krc(hacker) kltr haline dnmtr. Sanal cemaat kltr teknolojik paylama, Internet ortamn seici toplumsal etkileim ve sembolik aidiyet iin

63

bir ortam haline dntrerek sosyal bir boyut katar. Giriimci kltr krc kltr ve cemaat kltrnn de zerindedir. Internet pratiklerinin para kazanma yoluyla tm topluma yaylmasn datlmasn salar. Krc(hacker) kltr Castellse(2001) gre iki boyutuyla Internetin yaplanmasna temel bir katkda bulunur. Birincisi ibirlii, birlikte ak alma ve zgr iletiim ile teknolojik bulularn yolunu amaktr ikincisi ise teknomeritokratik kltrden kaynakl bilgileri ve yenilikleri, tm topluma yayacak olan giriimci kltr dzeyine bir kpr gibi balayan boyutudur. Internet, a toplumunun yaplanmasnn temelinde yer alrken, Internet kltrnn drt dzeyli hiyerarik yapsnda temelde yer alan krc(hacker) kltr, Internetin, bulu, geliim, kullanm ve kltr biimlerine nemli katklar, tartmalar ve yorumlar getirmitir ve getirmektedir. 3.2. statlar, Korsanlar ve Eylemci Hactivistler 3.2.1. Krcnn(Hacker) Anlam Krc(hacker)kelimesi gnmzdeki anlamna gelene kadar birok deiiklie uramtr. Bunlarn iinde hala kullanlan anlamlar da vardr. Fakat, Internet teknolojisinin yaygnlamas ve krclk olaylarnn medyann gndeminde olmas kelimenin kamusal arenada daha ok yer almasn salam ve anlamn youn biimde bilgisayarla ilikili bir odaa doru tamtr. Kelime, tanmlayan kii ya da gruplara gre gnmzde hem olumlu hem de olumsuz anlamlar tamaktadr. Hack kelimesinin etimolojisine bakldnda, kelimenin olduka uzun bir tarihi olduu gze arpmaktadr(Wikipedia, 2005): Franszca, haquenee trstaki at iin kullanlan bir kelimedir. Eski ngilizcede tohaccian, paralara blmektir 14. yyda haquenee kelimesi hackney kelimesine dnm ve orta byklkte ve orta kalitede atlar iin kullanlr olmutur.

64

Hackney kelimesinin hack kelimesine ksaltlmasndan ksa sre sonra, bir ama olmakszn(informal) ata binip gezinmek anlamnda kullanlmtr. 1393de kiralk at ya da fahie anlamnda kullanlmaktadr. 1596da hackney kelimesi yorgun ya da ypranm anlamnda sfat olarak kullanlmaktayd. William Shakspearede aikar hale getirmek anlamnda kelimeyi VI. Henrynin I. Blmnde kullanmtr.

1700 ylnda hack kelimesi rutin bir i iin tutulan cretli alan kii anlamnda kullanld. 1704 ylnda hack kiralk tama arac anlamnda da kullanlmaya baland. 1749 ylnda para karl yaz yazan kiilere deniyordu. Bu kavram hack writer olarak gnmzde de kullanlmaktadr. 1802 de hack ayn zamanda ksa, kuru ksrk anlamnda kullanlmaktayd ki gnmzde bu anlamn da korumaktadr. 1826da hack writer ifadesi ilk kez resmen kullanld, hackney writer ifadesi 50 yl nce kullanlmt. 1898de kullanld biimiyle bir aba ya da bir giriime figratif bir anlam veriyordu. 1950ler de Ham Radio(amatr radyo grubu) hayranlar hack kelimesini binicilik alanndan alp, performans arttrmak iin yaratc biimde kurcalamak olarak tanmladlar.

1955de Amerikan ngilizcesinde argo bir tabir olarak bir eyle baa kmak- olarak kullanld(cant hack it). Birleik Devletlerin dou kysnda arabalar atlarn yerini aldnda hack kelimesi etrafta arabayla dolamak iin kullanlacak kelimenin habercisi halindeydi.

1988de Clifford Stoll tarafndan yazlan Stalking The Willy Hacker makalesi Communications of the ACMnin 1988 Mays saysnda yaynland. Stoll, burada kelimeyi ilk kez bilgisayar sulusu anlamnda kulland. Takip eden ylda, Robert Tapan Morris Jr. Tarafndan yaylan Morris virs popler medyada bu kullanmn yaygnlamasn salad.

1989da Clifford Stollun The Cuckoos Egg kitabnn yaynlanmasyla birlikte kelime kamu bilincine iyice yerleti.

65

Kelimenin modern, bilgisayarla ilgili halinin kkleri ise 1960larda Massachussets Institute of Technology(MIT)ye kadar uzanmaktadr. Bilgisayarlar bu denli gndemde deilken, hack kelimesi yerel argoda birok anlama gelmekteydi. Bunlardan, basit ve pek de incelikli olmayan biri bir soruna zm bulmakt.

Ayn yllarda, MIT rencileri tarafndan yaplan zekice akalara hack, yapanlara da hacker denmekteydi. O gnlerde, MITde hack ve hacker kelimeleri bilgisayarla ilikili olmayan birok anlamda kullanlyordu. rnein, MIT rencileri, gizlice, bir polis arabasn MITnin 10 numaral binasnn kubbesinin tepesine yerletirdiklerinde bu bir hack olay ve yapanlar da hacker olarak adlandrlmt.

Hack kelimesinin bilgisayarlarla ilikili kullanm Tech Model Railroad Clubn; Digital Equipment Corporationun PDP-1 bilgisayar ile almas srasnda, yerel demiryolu argosunun bilgisayarlara uygulanmasna temellendirilebilir.

Bu terimi ilk kez, bugn kullanld balamda, 20 Kasm 1963de, MIT deki renci gazetesi Techde yle yaynlanmtr:

Enstit Telefon Sistemi yneticisi Prof. Carlton Tuckere gre, szde hackerlar yznden birok telefon hizmeti aksad. Hackerlar, Harvard ve MIT arasndaki tm hatlarn megul edilmesi ya da creti yerel radar istasyonuna yazdrarak uzak mesafeli telefon grmeleri yapmak gibi eyleri baardlar. PDP-1 bilgisayarn telefon sistemine balayp grme yapma tonunun bulana kadar arama yaptrmay da ieren bir metodun kullanld bulundu. Hacking yznden MIT telefonlarnn ou kullanm ddr.

Krclarn ortaklaa yarattklar Jargon File(2003)da ise hacker(krc) kelimesinin birka tanm verilmektedir: (Orijinal olarak, balta ile mobilya yapan kiidir) a) ou kullanc gibi gerekli en az eyi renmenin tersine, programlanabilir sistemlerin detaylarn aratrmak ve kendi yeterliklerini gelitirmekten zevk alan kiidir. RFC1392 Internet kullanclar szl yle aklamaktadr: zelde bilgisayar ve bilgisayar alar gibi sistemlerin isel ileyilerinin derin bilgisine sahip olmaktan zevk duyan kii.

66

b) Byk hevesle (hatta takntyla) program yazan ya da programlamann yalnzca kuram yerine programlamann pratiinden zevk alan kii. c) Hack deerini takdir edebilen kii. d) Hzl programlayabilen kii e) zel bir programda uzman olan ya da bu program kullanarak sk sk i yapan ya da program zerinde alan, bir Unix hacker gibi, kii(Tanm 1 ve 5e kadar birbiriyle ilikilidir ve bu zellikleri barndran kiiler bir araya gelmilerdir.(hacker alt kltrn oluturmulardr .N.). f) Herhangi bir eyin heveslisi ya da uzman. rnein, bir kii astronomi (hacker)krcs da olabilir. g) Snrlar amak ya da stesinden yaratc biimde gelmenin entelektel meydan okumasndan holanan kii. h) (N.Krclarca)(onaylanmayan)tanm: Etrafta dolap, hassas bilgileri kefetmeye alan kt niyetli her yere burnunu sokan kii. Buradan yola karak ifre krcs, network krcs, bu anlamda doru terim (cracker)dr. Raymond(2003)a gre krc: Teknik bilgiye sahip, problem zmekten zevk alan ve snrlar aan kiidir. Lawson(2001) ise hacker kelimesinin kullanm biimine gelen tepkilerden yola karak yazd makalede, bilgisayar yeraltndaki kelimeler iin daha kapsaml tanmlar nermektedir: Lawsonun(2001) aktardna gre, Amerikada National Security Agency(NSA) krmay, bir bilgi sistem ya da ann gvenlik mekanizmalarn izinsiz biimde kullanmak, erimeye almak ya da amak olarak tanmlamaktadr lk krc dergisi 2600n kurucu ve editrlerinden biri olan Emmanuel Goldstein ile yaplan roprtajda ise Goldstein krmay(hacking): ok soru sormak ve sormay brakmay reddetmek olarak tanmlamaktadr. Akll kiilerin bilgisayar bu yzden tercih ettiklerini syleyen Goldstein, Onlara(bilgisayarlara) soru sormaya devam edersiniz ve size kapa eneni demezler,demektedir. Aratrmac bir zihne, macera tutkusuna ve ifade zgrlne gl bir inanca sahip herkes iinde biraz krc(hacker) ruhu tamaktadr, demektedir.

67

Krc terimi birok kii tarafndan kendi kullanm amalarna gre tanmland ve bu durum halen devam ettii iin aklktan henz uzaktr. 1990larda krc topluluklarn yeniden kavramsallatrmaya alan giriimler yeni stratejiler uygulamlardr. rnein, Dorothy Denning(1990) (Concerning Hackers)raporunda, krc kelimesinin iyi ve kt tanmlar arasnda bir ayrma dikkat ekmi ve hem iki yaklamn hem tm tanmlarn teknolojik uzmanlkta birletiini belirterek bir uzlatrma giriiminde bulunmutur. Sauer(1996), krclar zerine yazd makaleye Zapatistalarn bakan

Subcommandante Marcosun bir sz ile balar: Hkmetin gerekten korkmas gereken ey bir iletiim uzmandr. 1980lerde bilgisayar krcs terimi, Amerikada, hzla gelien ve ticari ofis almalar ile orta snf elencesinin bir paras haline gelmeye balayan bilgisayar teknolojisinin insanlar tarafndan nasl anlalmas gerektii hakkndaki argmanlarn tartlaca bir alan haline gelmitir. 1985de War Games filmi bu terimi poplerletirmitir. Poplerletirdii dnce ise teknoloji konusuna yatkn gen erkeklerin bilgisayar ile iktidara eriim salayabileceidir. Steven Levy,(1984)ise yazd kitap ile, krclarn birlikte altklarn, topluluk deerleri olduunu ve bu deerlerin teknoloji kullanan insanlar etkiledii fikrini poplerletirmitir.. Sauer(1996)e gre krc: Sistemler zerine uzmanlam kiidir. Krmak, ise sistemlerle oynamak ve onlara yapmalar iin retildikleri eylerin dnda eyler yaptrmak olarak tanmlanr. ok alan, teknolojide yaratc ve yeniliki herkes bir krc olabilir. Bu gn krc topluluklar elektronik posta listeleri, Usenet haber gruplar, Internet sitelerine tanm ve kamusal alana ulamtr. 2600 gibi periyodik yaynlar da vardr. Trk Dil Kurumu(2005) Internet sitesinin Yabanc Kelimelere Karlklar blmnde, Hacker kelimesinin karl olarak: Bilgisayar haberleme teknolojileri konusunda bilgi sahibi olan, bilgisayar programlama alannda standardn zerinde beceriye sahip bulunan ve bylece ileri dzeyde yazlmlar gelitiren kii anlamnda

68

kullanlan kelime denmekte ve bu kelime iin de krc szc nerilmektedir. Yine, Trk Dil Kurumu(2005)nun bu kez Bilgisayar Terimleri Karlklar blmnde ise, Hacker: kertici, korsan kelimeleriyle karlanmaktadr. Cracker iin: Bir bakasnn bilgisayarna girmek, ele geirmek iin teknik ve kiisel becerilerini kullanan kii denmektedir. T.D.K.nn Yabanc Kelimelere Karlklar blmnde ise Cracker kelimesi iin: Zevk iin bilgisayar sistemlerine zarar veren kii anlamnda kertici sz teklif edilmitir. Yaar entrk ve Yaln Koluksa ise Raymond(2003)dan yaptklar eviride Hacker kelimesine karlk olarak stad szcn kullanmaktadrlar. Alan yaznda bu konudaki eksikler kelimeye bir Trke karlk bulunmasn gletirmektedir. nk kelimeye bir karlk verirken yabanc kelimenin ifade etmesi gereken kltrel ve toplumsal anlamn da kelimenin evrilecei kltrde yaratlmasna en azndan olanak tanyacak bir szck olmaldr. Berkay(2005) ise, kelimeye bir Trke karlk bulmann g olduunu belirtmektedir. Berkay(2005)e gre, kavramn ortaya knda veya oluumunda Trke ierik oluturabilecek bir katkmz olmamtr. Kelimeye tandklmz Internete bal bilgisayarlara yaplan saldrlar olduu iin Trkede kelimenin, bilgisayara saldr, saldrgan, bilgisayar korsan gibi karlklarla aklandn fakat kelimenin orijinal dilinde ve kavramn ortaya kndaki olaylara bakarak bu kullanmlarn da doru olamayacan syleyen Berkay, orijinal kelimeyi kullanmay tercih etmitir. Kelimenin gnmzde bilgisayarla ilikili kullanlan anlamlar, bu alt kltrn tarihini de iin iine katarak, bir suu ifade edecek bir terime indirgenemez grnmektedir. Tarihsel sre ierisinde kelimenin olumsuz tanmnn gelimesi, yazlm sektrnn ve Internetin ticarilemesi ile paralellik gstermektedir. Bir dier adan bakldnda bir alt kltrn tanmnn; iinde bulunan, onu oluturan ve yaayan kiilerce yaplmasnn daha salkl olaca aktr. Dier tanmlar, daha ok bu alt kltrn etkinliklerinin, siyasal, toplumsal ve ekonomik yansmalar asndan yaplmaktadr.

69

Krcl bir alt kltr olarak betimleyecek olan tanm, kltrn kendi rn olan ve birok yenin katlm ile ve dolaysyla onay ile ortaya km olan Jargon Filedaki tanm baskn tanm olarak ortaya kmaktadr. 3.2.2. Krcln(Hackerdom) Tarihi Balca Olaylar Kltrn ortaya k ve gelimesindeki olaylar Walleij(2003) kitabnda aklamaktadr. 1960larda Massachussets Institute of Technologydeki baz alanlarn elektronik devrelerle oynamalaryla balayan sre, 1970lerde John Drapper adnda birinin 2600 hz.lik sinyal ile AT&T telefon sistemine girip cretsiz grme yapmasna kadar ilerler. Bu, ayn zamanda ilk Phreaking(telefon krcl) olaydr. O dnemde bu grup genler arasnda bulunan Steve Wozinak ve Steve Jobs daha sonra Apple Computer irketini kurarlar. 1980lerde mesaj gruplar n plana kar. Robin Hood hikayesinden yola klarak Sherwood Orman denen ve Catch 22 adndaki iki mesaj grubu krclarn buluma noktas olur. ABDde Legion of Doom ve Almanya da Chaos Computer Clup ne kan gruplardr. 1983 ylnda War Games filmiyle krmak(hack etmek) kamuoyunun gndemine oturur. Krclar bu dnemde bir siber kahraman ya da bir anti kahraman olarak gsterilmektedir. Ayn yl, alt genten oluan ve kendilerine 414 etesi diyen bir grup Los Alamos Laboratuarlarnn bilgisayar sistemlerine girdikleri iin tutuklanr. Bu laboratuarda nkleer silahlar gelitirilmektedir. 1988de Morris virs ortaya kar. Robert T. Morris ARPA-neti krar. Bu olayda, 600 bilgisayarlk bir a ker ve hkmet ile niversitelerin bilgisayarlar kilitlenir. Morris, niversiteden atlr, 3 yl hapse ve 10 bin dolar para cezasna mahkum edilir. 1989da Almanyada Chaos Computer Club, adndaki grup, Amerikan Devletine ve irketlerine ait bilgisayarlara girip sistem kodlarn Sovyetler Birlii istihbarat rgt olan KGBye satmaktan tutuklanrlar. 3 kii hapse atlr ve cezalar tecil edilir. Grubun 4. kiisi ise intihar(!) eder.

70

1990da Amerikada Sundevil Operasyonu adyla 14 byk ehirde basknlar dzenlenir. 1993de bir radyo yarmasnda, radyonun telefonlarn yalnz kendilerinin arayabilecekleri biimde bozan Kevin Poulson ve iki arkada 2 Porsche ve 20 bin dolarlk tatil kazanrlar. Olay anlaldktan sonra 5 yl hapis yatarlar. 1993de Las Vegasda Def-Con ismiyle ilk krc konferans dzenlenir. 1994de Netscapein ortaya k ile krclk olaylarnda byk art grlr nk sistemin birok a vardr. 1995de uzun zamandr krclk ile yasad iler yapan Kevin Mitnick tutuklanr ve 4 yl hapiste yatar. Ayn yl Rus krclar Citibank sistemine girip farkl ehirlerdeki hesaplara 10 milyon dolar transfer ederler. Vladimir Levin, tutuklanarak ABDde 3 yl hapse mahkum edilir. Parann ise 400 bin dolarlk blm dnda tm kurtarlr. 1997de Amerikadaki en byk Internet salayc olan AOL iin AOHell adl bir virs karlr. 1998de Truva at program yaratlr. Ayn yl Pentagonun program kodlar alnr. Bu yzden, Ehud Tenebaum adndaki 19 yandaki srailli gen tutuklanr. Gnmze doru gelindike olaylar her yeni sistem ve program ktnda youn biimde yaanmaya devam etmektedir. Krc alt kltr artk genlik kltr ierisinde ok rabet gren bir alt kltrdr ve bilgisayar yeraltna da skp kalmamlardr. Amerikada DEF CON adl en geni katlml krc kongresinin 2001 ylnda dokuzuncusu Las Vegasda yaplr. Bu konferansa 2000 ylnda 4200, 2001 ylnda 5000 kii katlmtr. Bu konferansta zellikle, krclarn, hkmete ait bir a temsil eden sisteme girmeye alt yarma byk ilgi grr. Katlmc krclardan bir olan Dimitry Sylarov konuma yapt srada tutuklanr. Bir baka konferans Hollandada devam etmektedir. HAL(Hackers At Large) konferans, 1989dan beri drt ylda bir yaplmaktadr. Bu konferanstaki konumalardan birinde konu Krclarn etii nedir, retilebilir mi? olmutur. Panelin sonunda, krmann sadece teknik deil sosyal ve politik bir konu olduu belirtilmitir(Walleij, 2003).

71

3.2.3. stat Kiisel olarak krclar insanlk tarafndan enformasyon dnyalarn aratrmak iin gnderilmi birer haberci (Messenger) dir.(Walleij,2003) Krc (Hacker) orijinal olarak nce Tech Model Railroad Club (MIT)daki insanlar iin kullanlmtr. Bu model demiryollar ilk bilgisayar benzeri yapyd. Krma eylemi(hack) ise kendi okullarnda yaptklar rakip faklteler arasnda olan akalar anlatmak iin kullanlrd. Tm aty folyo ile kaplamak gibi grenlerin Vay anasn! Bunu nasl yapmlar! dedirtecek eylerdi. Sonralar bu kelime teknik bir soruna hayret verici bir zm bulmaya dnt. Krclar byle eyler yapan kiilerdi. Bir krc, sadece elenmek iin, kullanm olmak iin bilgisayar kullanan kiidir. Buradan baknca bilgisayar kullanm auto-telos(amac kendi iinde olan) bir aktivite olarak grlmektedir. Kendi iini kolaylatrmak, abuklatrmak iin bilgisayar kullananlar krc deildir. Kendi iine ak olan bir programc ise bir krcdr. Walleije(2003) gre bu krclarn hikayesi, 60lar, 70ler, 80ler ve 90lardaki gen insanlarn zveri tarihi, bilgisayar programlar, otorite ve dahi bilim adamlarnn, hippilerin, yippilerin, liberallerin anaristlerin ve klasik sosyalistlerin dahil olduu bir ideoloji karmndan altkltr ynna dnen bir hikayedir. Bu kltrn MIT de domas bir rastlant deildir. Byk bilgisayar alar nce orada yaratlmtr ve faklte, rencilerinden bazlarnn bilgisayar almalarna kendilerini ok adadklarn fark etti ve onlara bamsz alma izni tand. lk bilgisayar birlii birbirine bal ve kendini bilgisayar almalarna adam renciler arasnda kuruldu aralarnda gelitirdikleri alma etii akademik almaya ve kar amac gtmeyen rgtlere benziyordu. Aslnda krc kulb yeni bir ey deildi. Dier renci gruplar gibiydi. Yalnz bu grup bydke farkllat. yelerinin ruh hali l Ozanlar Derneindeki

72

rencilerin ruh hallerine benzetilebilir. yeler gittike daha fazla oranda kendi almalarn gz ard edip zamanlarn bilgisayar ve bilgisayar teknolojisini aratrmaya ayryorlard. zelikle Digital Equipment Corporationun PDP-1 bilgisayar bir bamllk yaratmt. Bu makine biraz farklyd. niversiteler 1948den beri byk IBM makineleri kullanyorlard ama bu PDP-1 bilgisayarnda program ileyii grlebiliyor. leyie annda mdahale edilebiliyordu. Bir baka deyile bilgisayar kendisine mdahale edilmesine izin veriyordu. Ksa zamanda krc renciler yenilikler kefetmeye ve kk yeni programlar yazmaya baladlar. Dier gelitirdikleri eylerin yannda ilk bilgisayar oyunu (space war) ve ilk joystick de vard. Bu krclarn yapt iler yle gz alc oldu ki irket PDP-6larn yapmnda bu rencilerden yardm istedi. irket, Walleije gre baarsnn byk blmn bu MIT krclarna borludur. Eer bu krclara dier rencilere davranld gibi davranlsayd. Finallerine almak yerine gecelerini gndzlerini okul bilgisayarlarnda krclk yaparak geirdikleri iin uzaklatrlmalar gerekirdi. Bu arada Amerikan Savunma Bakanl ARPA aracl ile MAC projesi iin MIT den kiiler almaya balad. MAC (Multiple Access Computing) ya da (Machine Aided Cognition) anlamna geliyordu. Bu projenin amac bilgisayar birok kullancnn paylaabilmesi ve bu kullanclar iin bilgisayar kaynaklarnn kullanmn basit hale getirebilmekti. MITde krclar networkler ve mesajlama sistemleri kurmakta, hepsinden te yapay zekda ilerleme kaydettiler. Sherry Turklea gre grt krclardan ou kompozisyonlarnda dzen eksiklii olduu iin Beethoven gibi romantik besteciler yerine zellikle Bach dinlemeyi seviyorlard. Bu orijinal MIT krclar arasnda Alan Kotak, Stewart Nelson, Rihcard Greenblatt, Tom Knight ve Bill Gosper gibi krclar vard. Bu kiiler bilgisayarlarca yle bylenmilerdi ki 30 saat bilgisayar nnde alp 12 saat uyuyorlard.

73

Enformasyon zgr olmal ideolojisini de gelitirmilerdi. Bilgisayar bilimi binasndaki her kilidin nasl alacan da renmi ve birbirlerine retmilerdi. Bunun da tm ekipmanlar en iyi ekilde kullanma sunma dncesi ile hakllatryorlad. ou bu davranlar dikkatsiz, saygsz, sorumsuz olarak deerlendirse de onlara gre iin bitmesi iin gerekliydi. Aslnda bu grup her hocay kskandracak bir gruptu. alma alanlarna kendilerini adamlard ve gndzlerini gecelerini problemleri zmeye ayryorlard. Daha sonra networkler oluturuldu ve ARPA netin payandalar olan MIT, Stanford, Berkeley gibi niversiteler birbirine balandlar. MIT krclar da dier niversitelerdeki krclarla buluma olana buldular. The Jargon Fileda bulunan birok terimin ou bu dnemden kalmtr. 1960lar ve 70lerin balarndaki krc kltr hippie kltrnden etkilenmiti ve San Fransiscodaki bu durum ARPANET yoluyla krc kltrnn geneline yayld. Bu krc kltr ve hippie kltr arasndaki ilk etkileimdi. 60lar ve 70lere geite byk bir olay gzlemlendi. Krclarn kaleleri niversiteler olsa da orada kalmad. Hippie kltr ile de birleti. Internet yoluyla yayld ve PC sayesinde halka yayld.

3.2.3.1 Krc Dili: Jargon File Krc kltr, gevek bir a ile birbirine bal olan ama ortak deneyimler, kkler ve deerlerinin bilincinde de olan bir alt kltrdr. Kendi mitleri, kahramanlar, kt adamlar, tabular vardr. Krc kltr, zengin gelenekleri olan 50 yllk youn bir kltrdr. Krc kltrnn maddi rnleri iinde en nemlilerinden birisi Jargon Filedr. Bahsedilen etik anlay da orada belirtilmitir.

74

Jargon File, krc kltrnn ortak mirasdr. Kltre dahil olanlarn katklarn gnll editrlere gndermeleri ve onlarn da tutarl, dzene koyulmu yeni versiyonlar retmesiyle gelimitir. Jargon File, krclarn kullandklar argo terimlerin toplamdr. Baz teknik materyaller bulunsa da teknik bir szlk olarak deerlendirilemez. Jargon Fileda aklanan, krclarn kendi aralarnda elenmek, iletiim kurmak ve teknik tartmalar iin kullandklar dil biimleridir. Dilbilimciler, informal(gayri-resmi) dili argo olarak adlandrr. Jargon ise, eitli ilerin teknik kelime daarcklar olarak deerlendirilir. Bu derlemenin ilk katlmclar buna Jargon File demilerdir. Fakat buradaki Jargon kelimesini yalnzca; krclarn kitaplardan, teknik yazlardan ve kulanm klavuzlarndan edindikleri bir resm szck daarc olarak deerlendirilmesi yanl bir deerlendirme olacaktr. Bu derleme bir szlk(lexicon) olarak deerlendirilebilir. Fakat baz eklemeler krc kltrnn alt yapsna da k tutmaktadr Bu ortak almann aslnda 3 kategori asndan krc kltrnn ayrmn ak hale getirmeyi ve kullanlan kelimeleri derlemeyi denedii sylenebilir. Bu szln; Argo-Gayri resmi(informal) ve ana akm ngilizce ya da teknik olmayan alt kltrlerden(bisikletiler, rock hayranlar, srfler vb.) ayr bir argosu olduunu, Jargon-Nitelendirici olmakszn, krclar arasnda yaygn olan ya da onlara zg olan gayri-resmi(informal) argo-gibi bir dile iaret ettiini, Techspeak-Resmi(formal)teknik programlama, bilgisayar bilimi, elektronik ve krclkla ilgili dier alanlarla ilgili kelimeleri derledii, sylenebilir Birok ortamda olduu gibi argo, krclar arasnda da toplulua kabul edilmenin bir iareti halindedir. Ortak deneyim ve deerleri de ifade etmeye yardmc olur. Argoyu bilmemek ya da uygun biimde kullanamamak dardan biri olarak, yabanc olarak tanmlanmaya neden olur. Tm insan kltrleri argoyu biimde kullanr: Bir iletiim arac olarak, bir dahil olma ya da dlama arac olarak(Jargon File, 2003).

75

Krclar arasnda argonun zel bir yeri vardr. Bu durum, ou teknik ya da bilimsel kltrde zor bulunan daha ok jazz mzisyenleri veya gzel sanatlar sanatlar arasnda gzlenen bir zelliktir. Baz farkl problem zme biimleri ve zihin durumlarndan nitelikli krclk olaylarna kadar geni bir yelpazedeki olaylar ve durumlar geleneksel dil ile aklamak, anlatmak zordur. Krc argosu, ounlukla jazz mzisyeni John Coltranein sololarnda ya da Escherin kompozisyonlarnda ortaya kan ince ayrntlar gibi benzer ayrntlarla kodlanr(Jargon File, 2003). Krc dncesi basit bir rnekle aklanabilir. Bir kapdan girmek amacn karlayan iki yol sz konusudur. Biri kapy krp girmek gibi kaba bir yol, dieri ise kapnn sistemini anlamak ve incelikli bir yolla girmektir. Burada iki farkl problem zme biimi grlr. Bu iki zm arasndaki fark yalnzca bir mhendislik fark deildir. Burada krc ve krma olay arasndaki ilikiye yklenen iki farkl yan anlam da vardr. Krclar ikincisine deer verirler. (Jargon File, 2003). Krclar, kelime oyunlarn severler ve dil kullanmnda hem ok bilinli hem de olduka yaratcdrlar. Bu zellik ocuklarda ok rastlanan bir zelliktir. Fakat eitim sistemi neredeyse zorla bunu ocuklarn iinden skp alr. Belirtilen biimde ocuka ama bilinli bir zgrlk ierisinde krc argosu ortak dil kurallarna ve antropolojik varsaymlara da meydan okur(Jargon File, 2003). Krc argosu, krc kltrn evre kltrlere aan bir pencere halindedir. 1970lerden beri krclarn kendileri tarafndan evrilen ve srdrlen derlemeye Jargon File denilmitir. Bu szlk benzeri almada katlmclarn bundan etkilenme ve etkilemeleri arasndaki izgi belirsizdir. nk krclk, gnll bir kltrdr. Her bir birey eylem ile katlmay seer.

3.2.3.2. Krc (Hacker) Etiinin Kkleri Raymond(2000)a gre krc kltr bir hediye kltrdr. Yazsnda hediye kltr ile takas kltr arasndaki fark aklayan Raymond, bylece krc kltrnde

76

statnn belirleyenlerini de sralamakta ve bu alt kltre kar bize bir i gr daha salamaktadr. Toplumda, stat iin rekabet iinde olmak doal bir gddr. Tarmdan nce atalarmz, gebe, avc kabileler halinde yayorlard. Yksek statdekiler en salkl elere ve en iyi yiyecee eriebiliyorlard. Bu stat elde etme gds yaamak iin gerekli olan eylerin azlk derecesine bal olarak deiiklik gstermekteydi. Hediye kltrleri ise en temelde mal azlna deil, okluuna dair bir uyumlanma srecidir. Yaamak iin gerekli olan eylerin azlnn yaanmad topluluklarda ortaya kar. Bolluk, toplumdaki emir hiyerarilerinin devamn gletirmektedir. Hediye kltrnde toplumsal stat, neyi kontrol ettiinizle deil de neyi ya da ne kadar dattnzla ilgili bir durumdur(Raymond, 2000). Bilgiyi para demeden edinen ve datan ya da kendi rettiklerini ak kaynak krclarnda olduu gibi cret olmakszn datan krclarn kltrnn hediye kltr olduu aktr. Krc topluluunda yaamak iin gerekli olan mallarn, ki bunlar siber ortamda, disk alanna, bant geniliine, ilem gcne denk gelmektedir, ciddi bir azl yoktur. Yazlmlar serbeste paylalmaktadr. Bu bolluk, dolaysyla rekabeti baar kriteri iin yalnzca stat iin yaranlar arasnda hretin nemli olduu bir kltr ortaya karmtr. Bu hret de krclarn gdlerinden biridir. Himanenin(2005) belirttii gibi gnmzde en ok bilinen, Net, kiisel bilgisayar ve Linux iletim sistemi gibi yazlmlar, zel irketler ya da hkmetler tarafndan deil krc kltrnce retilmitir. Himanen(2005), artk bal bana bir krc etiinden bahsetmektedir. Bu etii, alma etii, para etii ve network etii:netik olarak blmlemektedir. Himanene(2005) gre krc etii, Max Weberin klasik yaptnda anlatlan ve bireyleri uzun zamandr esareti altnda tutmakta olan Protestan alma etiine bir meydan okumadr. Ayrca, krc olan kiinin motivasyonunun temelinde para deil, akran topluluunca deerli bulunacak bir ey yaratma arzusu vardr. Bu yeni para etii olarak adlandrlr. Yukarda bahsedilen hediye kltr ierisinde deerlendirilebilir. Bilgi ve bilgisayar ilem kaynaklarna ulam salamak, nette ifade zgrl ve herkes iin nete eriim zgrl ise network etii yani netik olarak adlandrlmtr.

77

Bu yeni etik anlay, varolan etik anlayna ciddi bir meydan okuma olarak deerlendirilebilir. Bu adan bakldnda krc alt kltr toplumsal yapnn temeline kar ciddi bir duruu temsil etmektedir. alma Etii Himanen(2005) krc etiinin kar olduu Protestan alma etiinin en iyi rneklerini manastrlardan vermektedir. Protestan etiinde almak yerine tefekkre dalmak hizmetkarn asl ii reddedip daha kolay ve kk bir grev stlenmesi olarak alglanr. Protestan alma etiinin nemli yaklam, alma kendi iinde mutlak amam gibi grlmelidir, alan zerine deni en iyi ekilde yapmal ve almak yaplmas gerektii iin yaplmas gereken bir vazife olarak kabul edilmelidir. Bir baka deyile sorgulanmadan itaatle allmaldr. Modern dnyada almann en nemli ey haline gelmi olmas ve alann kendi ailesini dahi bolayacak bir halde bulunmas Protestan etiinin bir baka grnm olarak deerlendirilmektedir. Himanene gre yeni a toplumu kapitalizmden temel bir kopuu ifade etmemektedir. Bu nedenle de Protestan Etiinin halen hkmn korumakta olduunu belirtmektedir. Protestanlkta verilen rneklerde alma insann z olarak vurgulanrken krc almas gibi zevkli ve neeli bir almadan bahsetmek pek mmkn deildir. Protestan dncesine gre eer bu hayatta doru biimde davranlmazsa sonraki hayatta bile almaya mahkum olunmaktayd. Dier hayatta zalimce bir ikence de vard: Sonsuza kadar almak. alma merkezli hayat toplumdaki temel anlay haline gelmiti uzun zamandr. Edebiyattaki bir rneini Robinson Crusoeda ortaya kmaktadr. Crusoe, tek bana bir adada olsa da yine yedi gnlk hafta yapsna uyar ve Pazar gnleri bile tatil yapmadan alr. Cumaya da bunu aktarmaya ve anlatmaya alacaktr. Zorla olsa da. Vakit nakittir sz yine Protestan ahlak ierisinde yer alan ama krclarn etii iinde pek etkisi olmayan bir szdr. Belirlenmi, brokratik alma ortam ve saatleri ierisinde hibir krc kendini rahat hissedemez ve yaratc bir ey yapamaz. Zamann kendi ritmine gre ayarlamak ve davranmak belki de bu denli yaratc ve tutkulu almalarnn temelinde yer almaktadr.

78

Zaman nakit olunca en iyi ekilde deerlendirilmesi gerektii dncesi i hayatnda optimizasyon kavramn gndeme getirir ve bir sre sonra optimizasyon sadece i hayatnda deil i dndaki hayat zerinde de etkili olmaya balar. Buna Himanen pazarn cumalatrlmas adn vermektedir. Zamann optimize edilmesi tm sreleri yaylmtr ebeveynler bile artk evde ocuk bakmndaki zamanlarn optimize etmekte ve bo vakit geirmek yerine kaliteli vakit geirmek diye tanmlanan balangc ve bitii kesin olarak belli bir ekilde kesinlikle biimlendirilmitir. Aksaklk sresi en aza indirilip sreci olumsuz etkileyen gereksiz ksmlar elenerek vakit ve sre optimize edilir. Krclarn etii ise Protestanlk ncesi etii andrmaktadr. Platonun Akademik hayat tarzn yaayan bir kii kendi vaktini kendisi organize edebilirdi, yani alma ve dinlenmeyi istedii ekilde birletirebilirdi. zgr bir insan da belli ileri stlenebilir fakat kendi vaktinin ynetimine sahip olamama durumu ise klelik durumuyla zdeletirilirdi. Raymond ise bir krcnn devi olarak nerede otoriter sistem yanls bir tavr grrsen mcadele et ki seni ve dier krclar da bastrmasn lksn nermektedir. etmektedirler. Para Etii Modern dnya ierisinde ve protesten etikte para byk nem tamaktadr. Hayatn merkezi konumuna gelmi ve ara ve amalar birbirine karm durumdadr. nsanlar paray hayatlarnn znesi konumuna getirdiklerinde kendileri birer nesne durumuna dmektedirler. Krclar asla para kazanmaya kar kiiler deillerdir fakat parann hayatta kalmak gibi temel bir dzey iin olduuna ve bu dzeyin zerinde toplumsal hayat ve elence diye iki dzey daha olduunu ifade etmektedirler. Kald ki krclarn birou yazd programlarn telif hakkn almak yerine (copyright) onlar copyleft (bedava) olarak iaretlemektedir. Burada paylama ve toplumsal ortamndakilerden takdir grme dncesi daha byk bir motivasyon kayna olmaktadr. Krclar vakit nakittir yerine bu benim hayatm mottosunu kabul

79

Ayrca rettikleri rnler konusunda da para kaygsnn tesinde amalara sahip olan krclardan bir olan Stallman GNU ile ilgili olarak buradaki (free software) free szcnn bedava yerine serbest olarak deerlendirilmesini istemektedir. Bu serbestlik rn zerinde bilgi sahibi olmak iin en basit tabiriyle iine bakabilme, deitirebilme ve databilme, paylaabilme zgrldr. Paylam son derece nemli bir kelimedir Eric Raymond Katedral ve Pazar makalesinde sreleri tanmlanm belirlenmi belli kiilerce retim yaplan yerleri katedrallere, Linus Torvaldsn Linuxu gelitirdii gibi program yazp paylama aan ve herkesin test etmesine deerlendirmesine, deitirmesine ve yeniden datmasna olanak tanyan retim biimini ise pazara benzetmektedir. Ve krclar iin kesinlikle ikincisi tercih edilir bir alma biimidir.

Netik Netik network etii olarak da tanmlanabilir ve a zerinde insanlarn davran biimleri konusunda baz nermeler getirir rnein soru sormadan nce ska sorulan sorular blmne bakn gibi. Bu kadar kiisel davran nerilerinin tesinde a krclarnn paylatklar baz deerler netii oluturur bu deerlerden en nemlisi insanlarn netteki insanlarn ifade ve mahremiyet zgrlklerinin kstlanmamas gerektii ile ilgilidir. nceleri insanlarn, neredeyse deneysel bir iletiim ortam olmas nedeniyle rahatlkla paylam yapabildikleri ve kodlamalara hakim olduklar hatta kendileri yaptklar iin mahremiyetleri konusunda phe duymadklar bir dnemden, artk hem devletin gzetimci ve kontrolc anlay hem de ekonominin Interneti gittike daha fazla ticariletirmesi yznden ortaya kan sorunlara karlk olarak 1990 larda Electronik Frontiers Foundation kurulmutu. Bu kurulu bu konuda eitli konferanslar dzenlemekte, almalar yapmakta ve eylemler dzenlemektedir. Ayrca dnyadaki tek rnei de deildir. Hollandadaki XS4ALL (acces for all) etik meselelerle ilgili olarak ismini birok yerde duyurmutur. Sonuta internet kstlama deil paylam doa olarak barndran bir ortamdr. Onu ortaya karan bilim adamlar ve krclarn da

80

yaklamlar bu yndedir. Fakat gerek devletin otoriteryen basklar gerekse ticari iletmelerin Interneti bir paylam ortam yerine bir Pazar olarak grmeleri krclarn da buna tepki gstermelerine neden olmutur. 3.2.3.3. Krc Yasalar Steven Levy (1984) Bilgisayar Devriminin Kahramanlar kitabnda krc kltrnn ortaya kt MITdeki Model Trenyolu Klbndeki anlayn temellerini att ve sonra da genel kabul gren krc etii kodlarn sralamtr. Bunlara btn krclarn uyduunu dnmek safdillik olsa da krc kltrnn temelleri ve anlay biimi hakknda nemli ipular da sunmaktadr. Bilgisayarlara ve size dnyann nasl iledii ile ilgili bir eyler retebilecek her eye eriim snrsz ve tam olmaldr. Krclar sistemler hakkndaki temel derslerin ancak bir eyleri paralarna ayrarak iine bakarak alnabileceine inanan kiilerdir. Kkken bir radyoyu sadece dinlemek yerine onun nasl altn anlamak hatta ocuka bir merakla radyonun iindeki kk adamlar grebilmek iin radyoyu sken datan bir ocuk krcln bu koduna uygun davranm demektir. Bu kod bir eyler renmek isterken krclarn nlerine ister telif yasalar isterse devlet otoritesinin snrlandrmalaryla olsun koyulan bariyerler konusunda fkelenmelerinin nedenidir. Tm bilgi zgr (serbest) olmaldr. Gelitirmeye allan ya da dzeltilmeye allan bir sistemin bilgilerine eriimi engellenirse bir insan o sistemi nasl dzeltebilir ya da daha iyiye doru gelitirebilir? Bu anlay yine krc kltrnn kklerinde 1950lerde MITdeki bilgisayarlar zerinde alan krcllarca kavranmt. O zaman bilgisayarlar kullanabilmek iin program yazmak gerekmekteydi nk bilgisayarlar zerinde ykl programlarla gelmiyordu. Bu ortamda her krc dierlerinin o bilgisayarda almasn yeni eyler retmesini salayacak yeni kolaylklar ve programlar ekliyordu. Bu ancak o

81

bilgisayarn programlanmaya izin vermesiyle yani kodlarna mdahale edilebilmesiyle mmknd. Fakat kapal kaynak kodlu yazlmlar kullanclar yalnzca tketici kullanclar olarak deerlendirmekte ve retici kullanclarn sistemi optimize edebilmek gelitirebilmek iin yaratclklarn ve paylam kullanmalarna izin vermemektedir. Her sistem kendini daha da fazla gelitirebilmek iin snrlandrlmam bilgi akna ihtiya duymaktadr. Otoriteye gvenmeyin, merkezsizlemeyi ne karn Yukarda bahsedilen snrlandrlmam bilgi ak iin snrlandrlmam ve ak bir sistem gereklidir. Brokratik ve merkeziyeti bir sistem buna izin vermemektedir. Bunun yannda belli sistemlerin bana geebilmek krclar iin ok nemli ve byk bir gtr kendileri ile bu g arasna bariyer koyan her eyden nefret ederler. Krclar yaptklar ilerle deerlendirilmelidir, diploma, ya rk ya da pozisyon gibi kriterlerle deil. Bu konuda en iyi rnek yine krc kltrnn ilk yllarnda MIT de TX0 topluluuna o zaman henz 12 yanda olan Peter Deutschun kabul edilmesidir. Kiilerin zellikleri ya da karakteristikleri kendilerini bilgisayar banda ispat etmedike krclar iin hibirey ifade etmez. Onlar, kiilerin daha ok krclarn, krc dnyasna katacaklar ve kendilerini de heyecanlandracak yenilik ve gelimeleri salama potansiyellerine deer verirler Bir bilgisayarda sanat ve gzellik yaratabilirsiniz. Bir kapy krarak ieri girmek bir krma eylemi olarak deer bulmaz. Oysa o kapnn menteesinin ivisini iki parma ile ekerek kapnn olduu gibi derek almasn salamak bir krmadr. Bunun iin o kapnn sisteminin bilgisine sahip olmak ve estetik ve yeniliki bir zmle ortaya kmak gerekir.

82

Krclar programlamann estetii byler. rnein, Levy(1994) burada Samsonun mzik programn rnek olarak vermektedir. Burada nemli olan ey bilgisayar programlayarak mzik almasn salamak ve sanat retmek deildir. Sanat o programn kodlarndadr. O programn dil ynergeleri blmnn 1750. satrnda RIPJSB yazmaktadr ve uzun zamann bunun ne anlama geldiini insanlar bulamamlardr. Sonradan 1750 ylnn Bachn ld yl olduu ve kelimenin ise Rest In Peace Johann Sebastian Bach cmlesinin ba harfleri olduu grlmtr. Programlama estetii krclar bylemektedir. Bilgisayarlar hayatnz daha iyiye doru deitirebilir. Bu apaktr. Bilgisayarlar dnyay daha da iyi bir yer haline getirebilirler. nsann potansiyelini aan ve potansiyeli aktele evirmesi iin yaratc olanaklar sunan bir aratr bilgisayar krclar iin. Rahatsz olduklar ey ise bilgisayara acaba baka neler olanakl diyerek, retici kullanc olarak bakmayan yalnzca verilenle yetinen kiilerdir(Levy 1984).

3.2.4. Korsan 1980lerin sonlarnda krc kltr bir deiime urad. Bunda birka srecin etkisi vard. ncelikle krc kltr artk yanlca akademi evresinden olumuyordu nk kiisel bilgisayarlarn gelimesi ve topluma yaylmas ile birok elektronik hobicisi ve ilgili kii bu alana dahil olmutu. kinci olarak Internetin gelimeye balamas Pazar ekonomisi temelinde rgtlenen topluma bir yant olarak ykselen komunitaryan (cemaati) anlaya rnek olarak Internet zerinde sanal cemaatler olumaya balam ve daha ok insan birbiri ile etkileim kurabilir hale gelmiti. Bylece bilgi daha fazla yaylyor ve oalyordu. Bu durumun ortaya kmasnda elbette ilk dnem krclar diye adlandrlabilecek olan stadlarn, ilk programclarn byk pay vard. Son olarak da Internetin ve bilgisayar dnyasnn bir yandan devlet tarafndan potansiyeli ve snrlar henz bilinmedii iin kontrol kaygs sonucunda otoriteryen bir bask altna alnmak istemesi bir yandan da giriimcilerin biliim teknolojilerini ve Interneti metalatrma abalar krclarn anlaylar ile atma iine

83

girdi. Griimcilik aslnda bir yandan krcln anlayna ters derken kiisel bilgisayarlarn topluma yaylmas ve krc kltrnn daha geni bir taban edinmesinde de nemli rol oynamt. Sonuta ortaya ok daha geni tabanl ve ok sayda insann destek verdii bir alt kltr kt. Fakat bu alt kltr nceki nesilden biraz farklyd. rnein Interneti yalnzca bir laboratuar ya da steril bir sava odas ya da cemaati sylemin bir mekan olarak deil, suun, marjinalliin, karaborsann da mekan olarak tanmlyordu. statlarn deerlerini kabul etseler de artk deien biliim dnyasnda farkl ve daha sert bir etie ihtiya olduu kanaatindeydiler. Yukarda bahsedilen devletin otoriteryen tavr ve ticarileme sebebiyle de yaptklar birok i su olarak deerlendirildi ve bir sulama tanmlamas krc alt kltrne de eklemlenmi oldu. 3.2.4.1. Krc Kltrnde Siberpunk Tarz

Krc

alt

kltr

ortaya

kt

temeller

anlamnda

ilgin

zellikler

sergilemektedir. 1970lerin sonlarna doru, Hofstadterin Gdel, Escher, Bach: an Eternal Golden Braid isimli kitab krclarn dnya grn eklemlemelerine hizmet etmitir. Birok krc tarafndan iyi bilinen bu kitap, uzmanlar tarafndan bir bayapt olarak nitelenmektedir. Walleij(2003) krclarn, kltrleri iin felsefi temeli Hofstadterin kitabndan karsadklarn belirtmektedir. Bu kitapta eitli konular, antik filozoflarn paradokslar gibi ele alnm ve aralarnda paralellikler izilmitir. rnein, Bachn armoniler ile matematik oyunu, Escherin matematikten esinlenilmi izimleri, Benoit Mandelbrotun kaos iindeki dzen kuram saylabilir. Siberuzay denen belirsiz blge ortaya ktnda onu savunanlarn iddia ettikleri gibi bir yer olmaktan uzak olduu da grld. Siberuzay, antiseptik, hiyerarik ve temiz bir Pentagon sava odas yada gizemli bir ekilde mhrlenmi bir bilimsel laboratuar, serbest aratrmann ve kesintisiz sylemin saf fildii kulesi halinde kalmad. Mizracha gre sava odas ve bilim laboratuar bilgisayar alarnn ilk temelleriydi. Sonra bakalar geldi ve bu bakalarnn modeli farklyd. William

84

Gibsonun Neuromancer adl romanndaki Chiba City gibiydi: Hzl, tehlikeli, egzotik ve vahi olmasyla bilinen tavernalar kasabas.. Sanal topluluk(cemaat) yandalar yeni teknolojilerin birok olasl ortaya kardn dnyorlard. nsanlar corafi engelleri ortadan kaldran teknoloji ile ortak ilgileri etrafnda toplanabilirler, iletiim kurabilirlerdi. Teknoloji uzmanlar, sanatlar, airler, felsefeciler toplumu dntrecek yeni projeler iin alabilirlerdi. Ama bu da biraz antiseptik bir grt; atma, macera, ticaret, propaganda bu tasarmn hibir yerinde yoktu. Sanal cemaat yandalarnn topluluklar uydukent(suburb) yaamnn ar planl topluluklarna benzerdi. Dnyann geri kalanndan ayrlm ve mkemmel ekilde biimlendirilmi. 1980lerin ortalarndan itibaren siber uzay insanlarla dolmaya balad hepsi bahsedilen antiseptik ortama uyan bilgi otoyolunda mutlu mutlu gezinen srcler deildi. Sistemi mahvetmek, arklarnn arasna ngiliz anahtar sokmak isteyen kiiler de vard. MITde hibir kilitli kap yada ifre gibi egeleri tanmayan ncleri gibi mavi kutularyla 3 bedava grme yapan 1970lerin telefon hackerlar, krlmam hibir yazlm kalmamal diyen korsanlar, Sundevil operasyonunun problem ocuklarydlar. Bunlar zel bir bilimkurgu trnn hayranydlar. Distopyan, tekno-entropik bir gre sahiptiler. Bu trn ad cyberpunkt. Mizracha gre, Amerikan siyasal dncesinde otuz yllk bir salnm vardr. Tutuculuk ve deneysellik arasnda gider gelir. 1980lerde Amerika tutuculuktan kma eilimindeydi. 1990larda, 1960lardaki gibi bir eylerin gelecei inanc hakimdi. Yeni bir genlik patlamasyd ama bu biraz farkl oldu. Olan bir Generation Xplosiondu. 4 Bu genlik caddeler yerine rayda dalgalarnn yaygn kanallarn igal ediyordu. Time dergisi yeni kart kltrn cyberpunk olduunu yazyordu. Yln makinesi olarak 1983 ylnda bilgisayar Time dergisinin kapak resmiydi(3.ocak.1983 Time).
3

Mavi kutu: Blue box telefon hackerlnda, (phreaking) kullanlan bir alettir. Telefonlarn bedava kullanlabilmesi iin kredinin onaylandn belirten 2600 hz lik sesi kartrlar. Bu yolla bedava grme yaplabilir. Bu yntemi kullanarak Capn Crunch ve arkadalar AT&T firmasna finansal adan ok zarar vermilerdir. Ayrca, bir hacker dergisi olarak nitelenebilecek olan 2600 dergisinin ismi de buradan gelmektedir. 4 Burada, Generation explosion yerine Generation Xplosion diyerek, Generation Xe gnderme yaplmtr.

85

Fakat insanlar ksa zamanda bu kart kltrn eskisi gibi bir kart kltr olmadn anladlar. Bu yeni kart kltr ar hzlandrlm remix dijital mzii, basit akustik folk arklarna tercih ediyordu. Ot yerine extacy iiyorlard. Doaya dnelim romantizmi yerine ehrin karmaasn tercih ediyorlard. Teknolojiyi dman deil kendi silahlar olarak gryorlard. Uyuturucunun bir tr huzur ya da mistik uyuma sebep olaca dncesinin yerine, enerjiyi, zekay hafzay arttrd iddia edilen neurokimyasallara yneliyorlard. Siyasal aktivismden, sivil itaatsizlikten, protesto yrylerinden uzak

duruyorlard. Bu yeni alt kltr iin bahsedilen eyleri yaparak birilerinden bir ey istemenin anlam yoktu. Basit olarak klavyeyi nnze koyup Ondan ne istiyorsanz kendiniz almalydnz. nk onu O size asla vermeyecekti (Walleij, 2003). Eer cyberpunka kart kltr denilecekse onu karsnda durduu bir kltr de olmaldr. O da aslnda vardr. Bu kltr bilgiyi bir mlkiyet ya da meta olarak gren, kendisinden bekleneni veremeyen asilere yalnzca Mc-iler 5 ya da Mc-veri ileme pozisyonlar neren, okuluslu irketlerin kltryd. Eski kart kltrn savama sevi slogan gzeldi ama yeni kart kltrnki daha az romantik ve daha gerekiydi: Bilgiye zgrlk! Bu slogan ok zararl grnmeyebilir en bata ama tm bilgilerin kastedildii gibi dnlrse durum daha fazla aklk kazanabilir. rnein, demeli telefonlarda nasl bedava grleceinin bilgisi, mzik konserlerinin kopya basklarn alma bilgisi, ticari irketlerin elektronik postalarna ulama bilgisi, ifreli ya da uydu ya da kablolu yaynlar izleme bilgisi, kendi LSD6ni yapma ya da bomba yapma bilgisi, iyerini nasl sabote edebileceinin bilgisi, veri tabanlarna girme bilgisi vs Bir okuluslu bilgi dzeninde, film, yazlm, kitap ya da baka bilgi trlerinin yaynclar entelektel mlkiyet iin tekel standard kurmaya alrlar bylece altn
5

Mcjob: vasfsz elemanlarn yaptklar iler. McDonalds alanlarndan esinlenerek retilmi hicivli bir tanmlama. 6 Ergottan elde edilen zellikle grme ve iitme ile ilgili halsinasyonlar meydana getirici nitelikte uyuturucu bir madde. Kimyasal ismi lysergic acid diethylamide olup nitelii sebebiyle kullanm kanunen yasaktr.

86

yumurtlayan tavuklarna kimse dokunamaz ve dier irketler de ticari srlarn endstriyel casuslua kar korumak isterler bu adan bilgiye zgrlk slogan bir saatli bomba gibidir. Artk, toplumlar gittike daha fazla oranda bilgisayara dayanyor. Bilgisayar toplumun daha fazla ynlerini kontrol etmeye balyor. Bu durumda da bilgisayarlar kim kontrol ediyorsa o iktidarn sahibi olacaktr. Cyberpunklar bunu biliyor ki; kabahat olarak grlen eylemlerinin daha yksek bir toplumsal misyonu olduunu iddia ediyorlar. rnein; telefon sistemlerini bozarak bu sistemlerin uygun olmadn kantlyorlar. Bir gvenlik sistemine girerek, toplumun gvenlik iin bilgisayarlara gvenmesinin ne kadar komik olduunu gsterdiklerini iddia ediyorlar. E posta hesaplarna girerek devletin de e posta hesaplarna girilebileceini bu yzden kiisel bilgilerinizi korumak istiyorsanz ifrelemeniz gerektiini hatrlattklarn sylemektedirler(Walleij, 2003). Krclk nceleri yalnzca sorunlara zekice zmler bulmak olarak onur duyulan ve takdir gren bir ey iken artk krclar sulular, Vandallar, korsanlar olarak adlandrlmaktayd. Sonuta bu bir alt kltrd ve bu alt kltrn anlalabilmesi iin alt kltr tanm ve teorik erevesi konusunda aadaki bilgiler kontur izgilerini daha belirgin hale getirebilir. 3.2.4.2. Krc Kltrnde Kt ocuklar Sulu Altkltr Akademi temelli krclardan sonra krc kltrne bir baka boyut eklendi. Kiisel bilgisayarlarn halka sata sunulmas halk tabannda (grass roots) bir krc kltrn besledi. Aslnda krc kltrnn (grass roots) blmnn tarihi daha eskiye dayanyordu. lk halk tabanl krclar amatr radyo ve elektronik hobicileriydi. Daha sonra bu kiiler posta ile sipari edilen paralarla kendi mikro bilgisayarlarn yaptlar.

87

zellikle radyo amatrleri MITdekilerden de nce gelen krclar olarak saylabilir. Daha sonra bu radyo amatrleri kendi yaynlarn yapmaya baladlar. Bu kiilere radyo korsanlar deniyordu. Sonraki srete bu kiiler uluslar aras ibirliine girimeye baladlar. Bu ilk sanal topluluk olarak deerlendirildi. Corafi snrlar aan ama teknoloji ile snrlanan topluluk olarak ilk bu grup dnlmektedir. Radyo amatrleri daha sonra krclar tarafndan adapte edilecek olan bir kltrn ana zelliklerini sergiliyorlard: Teknolojiden ve bireyleraras iletiimden bylenmek. Bu grup iinde bazlar yeni ve ekici ekipmanlar aryorlard (gadget freaks). Dier bazlar ise dier insanlarla olabildiince etkili biimde iletiime gemek ve varolan sistemleri gelitirmek amacndaydlar(evrimletiriciler), bazlar ise teknolojinin bir boyutunda ustalam ve onunla kalmlard(konservatifler). Son olarak da radyo amatrlerinin arasnda kk bir grup; korsan radyoculuun dnyadaki en gzel ey olduunu dnen ve teknolojiyi topluma direni ve bakaldr iin kullanan bir grup da vard. lk bilgisayar merkezli elektronik hobiciler ilk kiisel bilgisayar olan Altair 8800 etrafnda toplanmlard. Bu bilgisayar 1975 ylnda bir posta siparii ile geliyordu ve ad da Star Trek dizisinin bir blmndeki bir gezegenden alnmt. yle ok sayda satt ki baz kullanclar kendi kullanc gruplarn oluturdular. Bunlar elektronik hobiciler, profesyonel mhendislerdi. nk bu bilgisayar kurmak ve altrmak iin bilgi gerekiyordu. En aktif kullanc grubu Homebrew Computer Clubd. yeleri arasnda daha sonra AppleII bilgisayarn yapan krc Steve Wozniak ve onu 1977 ylnda gayet iyi bir ekilde pazarlayan Steve Jobs vard. 80lerin banda, kk ve ucuz bilgisayarlarn piyasaya srlmesi ile birlikte kiisel bilgisayarclkta byk deiiklikler oldu. Artk bilgisayara eriebilmek iin kendi ekipmannz nasl yerletirmeniz gerektiini bilmenize bir elektronik hobicisi, mhendis ya da niversitenin ilgili blmnden bir renci ya da hoca olmanza gerek yoktu.

88

Kiisel bilgisayarlarn gelii ile tm krclar birer PC elde edebildiler ve paylam programlar yazmak ve krclk saygn bir sanat olarak deerlendirilmeye balad. Ayrca bu krclar alternatif bilgisayar alar da kurmaya baladlar. Fakat Internetin ucuzlamas ve yaylmas ile fidonet gibi rnekler modas gemi hale geldi. Kiisel bilgisayarlarda kamusal bir yaylm yaand. Birok gen 80lerin ortasnda ilk bilgisayarlarn aldlar. Bu bilgisayarlar kullanan yetikinler bilgisayar teknisyenleri ya da teknoloji hayranlar idi. Aradnz bir bilgiyi ekrana getirmek yerine kitabn sayfalarn evirmek daha hzl ve daha kolayd bu zamanlarda. 90larda kiisel bilgisayar gerek patlamasn yaad. Altair800, AppleII, Commodore64 yerine IBM bilgisayarlar yaygnlat ama saylan rnekler olmasa IBMde kiisel bilgisayarda bu denli ilerleyip yaygnlaamazd. Ev bilgisayar trendi ve 1969da aya klmasyla balayan futuristik dalga ile birok teknoloji ynelimli alt kltrler kuruldu. Bilim kurgu heveslileri ve amatr rayda hobicilerinden baka bir de kendine has olanlar vard. Bunlar krc kltrnn daha sonra sulu damgasn yemesine neden olan tarafn da temsil etmekteydiler. Phreakers 60lar ve 70lerde yeni yeni ortaya kan bilgisayar teknolojisi ile ilgilenenler arasnda phone phreazers denen elektronik fanatikleri ilk srada geliyordu. Bu kiiler blue boxing dedikleri bir yntemle telefon irketlerini kandrarak bedava grmeler yapyorlard. Bazlar niversite rencileriydi, okuldaki telefon sistemini kullanmakla balamlard. Mark Barney (The Midnight Skulker) adnda birisi telefon sistemi hakknda ok bilgiye sayihti ve Amerikann bat kys boyunca telefon kulbelerine ortak telefon hatt (party-line) numaralar brakyordu. Bu ekilde teknoloji ynelimli genlerden

89

oluan bir a oluturmutu. Ama bu genler kriminal bir operasyon olarak yapmyorlard bunu. Joe Egressia ise 1960larda telefon krclarnn yer alt hareketini yaratmt. Bu phreakerlar telefon irketinin ikyeti zerine 1961 ylnda izlenip tutuklanmlard. yelerinden bazlar i adam, bazlar ii, bazlar renciydi. Hatta ilerinde bir milyoner bile vard. Joe Egressia grme zrlyd ama baka bir yetenei vard; duyduu her noktay byk bir kesinlikle hazrlayp slkla alabiliyordu. Daha sekiz yandayken telefonlar baz belli tonlar slkla alarak maniple ediyordu. Bu telefon sistemleri MF (Multi frequency system)olarak adlandrlyordu ve Bell irketi bu bilgileri 1960 ylnda yaynlamt. Joe, sadece ahizeye slk alarak baz arkadalar iin bedava grmeler yaptrdktan sonra tutukland. Olayn kamuoyunda yaylmas ile ounlukla grme zrllerden oluan yeleriyle telefon heveslileri yer alt a hzla byd. Bazlar notalar slkla karabiliyorlard. Bazlar eski keyboardlar bazlar da sintisayzrlar kullanyorlard. Joe sayesinde phreaking byk bir genlik hareketi haline geldi. 1971 ylnda Joe yine tutukland ve bir daha telefonlar maniple etmeyecei szyle serbest brakld. Daha sonra Tenesseedeki bir telefon irketi tarafndan telefon tamircisi olarak ie alnd. Bu slk alma teknii AXE (Automatic Cross Connection)sistemlerde ie yaramamaktadr. . Islklar ile ilgili hikayeler ehir efsaneleri iinde yerine alm olsa da bu kesin tonlar slk ile fleyebilecek ok az insan vardr. Bunun yerine baz kiiler aralar kullanmlardr. rnein John T. Drapper (Capn Crunch) oyuncak ddkleri kullanarak tam 2600 Hzlik tonu elde ediyordu. Bu 5 oktav stten bir mi notasdr. Bu AT&T gibi irketlerin

90

uzun mesafe konumalarnn izin tonuydu. Konuma srerken bu ton duyulunca makine konuma bittiini dnp artk cretlendirme yapmyordu. Drapper ok aktif bir phreaker d. Kendi bilgisini phreakerlar arasnda paylat. Bu gruptaki bazlar gibi kendi de bir elektronik fanatii gidi ve bir sre sonra tm telefon sistemini kontrol edebilecek bir ton reteci yapt. Bu jeneratrleri MF boxes, blue boxes deniyordu. Buna sahip olanlar ulusal ve uluslar aras telefon grmelerini bedavaya yapyorlard. Bu kutular yapmak ok da zor deildi. nk MF sistemi hakkndaki tm bilgiler halka mal olmutu. Hala MF sistemini kullanan lkelerde bu kutular ie yaramaktadr. 1971 ylnda medya phreakerler olgusunu fark eti. John Rosenbaum adnda bir gazeteci bu hareket zerine bir makale yaynlad. Bu makalenin yaynlanmasndan ksa bir sre sonra John Drapper tutukland. John Drapper, mafyann da gznden kamad. Onun yeteneklerinden yararlanmak isteyen mafya reddedildiinde Drapperi acmaszca dvd. Salverilmesinden sonra eski arkadalarndan olan ve AppleII bilgisayarlarn gelitirmi olan Steve Wozniak onun yardmna geldi ve phreakingi brakarak programc olmasn istedi. Drapper, IBM PCleri ile birlikte verilen Easy Writer programn yazd ve 1 milyon dolardan fazla bir servet kazand.. Ayn ylda yani 1971 ylnda hippiler bedava grme yapma olanan kefettiler. Hippilerin militan bir kolu olan Yippieler bir dergi kardlar. Derginin ad hem hareketin siyasal doasna hem de telefonik temeline vurgu yapyordu. Youth International Party Line. Bu derginin amac telefon yolsuzluunun yntemlerini retmekti. Yippiler, Amerikan toplumunu mahvetmek iin iddet ve terrizmi kullanmaktan ekinmeyen bir gruptu. Ayn zamanda halusinojen kullanmn da destekliyorlard. Yippiler, Amerikan sisteminden iyice rahatsz olan insanlardan oluuyordu ki grdkleri tek zm total bir ykmd. Klasik anarizmden farkl olarak teknolojiye

91

kar deildiler. Tersine ulaabildikleri tm bilgi kaynaklar kullanyorlard. Bu hareketin en korkutucu taraflarndan biri Walleije gre yelerinin ounun ok zeki olmasyd. Yippieler Amerikan kltrn temelden sarsan farkl deer ve normlar temsil ediyorlard. Bu siyasal g bugn cyberpunk olarak bilinen ideolojinin tohumlarn ekmitir. nde gelen Yippie liderlerinin arasnda Abbie Hoffman ve Jerry Rubin de vard. 1973 ylnda bir grup teknoloji fanatii Yippie hareketinden ayrlarak imdi TAP (Technical Assistant Program) olarak bilinen bir yayn etrafnda topland. Bu yeni versiyonda dergide anlatlanlar sadece telefon yolsuzluu yntemleri ile snrl deildi. Patlayc formlleri, elektronik sabotaj planlar, kredi kart yolsuzluu iin gerekli bilgiler gibi bilgiler de vard. Bu dergi zellikle olgunlamam gen erkekler iin ok ekiciydi ve kresel olarak kopyalanp datld. Ksa bir sre iinde dnya apnda bir phreaker network kurulmutu. Grubun temel felsefesi ise hala Youth International Party den farkl deildi. TAPde belli bir yazm tarz da ortaya kmaya balamt. rnein S yerine Z, 0(zero) yerine o kullanlyor freak yerine phreak yazlyordu. 90larn banda Usenetde B1FF adnda bir karakter grnd ve bu kullanmlar absrt boyutlara kadar gtrd. Kelimelerin yazld gibi deil de okunduu gibi yazyordu. I yerine 1, A yerine 4, T yerine+ E yerine 3 vs.. Baz kiiler B1FFin bu tarzna ok kzd ama krclar bunu sper buldular ve baka trl olmas iin dzenlenmi Usenete anarist bir damga da koyabilmek iin bu tarz benimsediler. Sonra byk ve kk harfleri kark kullanmaya baladlar. Okumak artk dier kullanclar iini ok zorlamt. Bu bir aidiyet ve farkllk duygusu da yaratm olmalyd. svete ise TAPin karl Rolig Teknik(Fun with technology) idi. Bu dergi Nils Johan Alsatra tarafndan karlyordu. Bu kii sve yeraltnda efsanevi bir kiilikti. Amerikadaki TAPden etkilenmiti ve kard dergide 1984-1993 yllar arasnda birok makale yaynlad. Felsefesi Amerikadaki karl ile aynyd. Yaynda rnein benzin istasyonu makinelerine kandrabilmek iin nasl sahte 100 cronun

92

yaplabilecei, bedava grme yollar gibi eyler anlatlyordu. Nils, dergiyi kara kutular (black boxes) yapp satmaktan ceza aldktan sonra karmaya balamt. Bu kara kutular telefona takp bedava grme yaplmas salanyordu. Nils bu aletlere unit eaters diyordu. Nils bu aletleri satmaya balamadan nce telefon irketine de satn alma frsat tand. Bu aleti 1 milyon crown a (450 bin dolar) satabileceini syledi ama telefon irketi hi geri dnmedi. Rolik Teknik sve Gteburgda 1993 ylnda baskna uradktan sonra kapand. Baskn Nils Alsatrann dergide isimsiz kk ilanlara izin vermesiyle balayan olaylar sonucunda oldu. Bu ilanlarla ilan verenler mal arz ediyor ve dergi bir arac gibi kullanlyordu. lan veren isim ya da adres kullanmyordu. Bu ilanlarn ierikleri sorgulanabilir olduundan yaplan ey alnt mal satmak ve silah ticareti olarak deerlendirildi. Polis gerekli izinleri elde ettikten sonra derginin editoryal ofislerine baskn dzenledi. Bu sve tarihinde bir ilkti. O gnden itibaren ne dergiden ne de Nilsden bir haber alnamad. Unit eaterlarn kullanlma olasl telefon sisteminin AXE sistemine gemesiyle ortadan kalkt. Ama dier konularda nerilen baz yntemler halen ilevlerini korumaktadr. Telefon irketleri sistemlerindeki aklar kapattka phreakerlar daha sofistike yntemler kullanmaya baladlar. rnein bir yntem telefon irketinin devrelerini yeniden programlamakt ya da dieri alnd ya da sahte kredi kart kullanarak hesab birisine ya da hi kimseye fatura etmekti. deal olarak deerlendirilen yntem ise faturay Coca Cola ya da Mc Donalds gibi ulusar irketlere ynlendirmekti. ou phreaker teknik yntemleri ya da alnm ya da sahte kodlar dier phreakerlardan renmektedir. Bu tarz bilgiler zel BBS(bulletin board system)ler ya da gvenli ilikilerle yaylmaktadr. Phreaking ile ilgilenen kiilerin ou bu kodlarn nasl alnacan bilmiyordu ya da teknik ynergelerin ne anlama geldiini de bilmiyordu. Yalnzca kendilerine verilmi kodlar giriyor, teknik ynergeleri takip ediyor ve bylece dnyann dier ucuyla bedava grmeler yapyorlard.

93

Bunun yannda John Drapper gibi gerekten iini bilen kiiler de vard. Genellikle 20 ya altndakiler en alkan ve sebatkar olanlard. Elektronik mhendislii diplomas ya da daha fazlasna sahip olabilecek bilgileri vard. Elbette telefon irketlerinin sistemleri aptallara gre deilid. Dnyann btn aptallar birlese bir telefon dmesini bedava grme yapacak ekilde yeniden programlayamazd. Bu bilgili genlerin durumu ok tehlikeli olarak deerlendiriliyordu nk bilginin g olduu bir dnya vard artk. Ve sorun zeki sululard. Telefon sistemi ile ilgili teknik bilgilerin hepsi deilse de ou kamuya mal olmutu. Geri kalan bilgileri de buluyorlard. Sosyal mhendislik ise daha sk kullanlan bir yntemdi. Temel mantk zincirinin en zayf halkasna yani insana saldrmak anlamna geliyordu sosyal mhendislik. Phreakerlar sosyal insanlardr. Yeteneklerini saatler boyunca hibir ey ve her ey stne konumak iin kullanrlar. Uluslar aras telefon konferanslarnn 8 saate kadar uzad olmutur. Bu pratikler kanunsuz ve ahlak d olarak deerlendirilebilir. Ama genlerin sadece bir sre samalamak iin koca telefon sistemini kontrol edebilmeleri durumdan haberdar olanlara elendirici gelmektedir. Phreakerlar, bu yaptklarn zararsz olarak grmektedirler. Kablolar orada durup durmaktayken neden kullanmayalm dncesindedirler. Zarar nerededir? Telefon alna bir zarar vermekte midirler? Herhangi bir bireye zarar vermekte midirler? Askeri ve hastane hatlarndan uzak dururlarsa hayr. irket para kaybetmekte midir? ou phreaker eer paral olsa o uzun grmeleri yapmazlard. Telefon ana ar ykleme getirir mi? Uluslar aras balantlar ok yksek tavanl olduu iin bir ar ykleme yaratmamaktadrlar. deiik yntemlerle rnein pleri kartrarak

94

Phreakerlarn iledikleri asl su toplumsal dzenle atmalardr. Ya herkes bunu yapmaya balarsa dncesidir. Uluslar aras balantlar kopar ve kaos ve anari ortaya karsa korkusudur. Bu durum bir hrszlk sorunu deil bir dzen sorunudur. Dier yandan kredi kart numaralarn almak dolandrclktr. Bu argmanlar gerek bir yippie iin ise alakaszdr nk o zaten toplumu yok etmek iin oradadr. Buna kart olarak bir ok phreaker kanuna uyan orta halli ve alan snfa aittir. Bununla birlikte Nietcheyi ezbere bilirler ve kendilerini, sistemi istismar etme doal hakkna sahip bir eit elit (hatta sper insan bermench) olarak grrler. Asla herkes bunlar yapmaldr gibi bir nermeleri yoktur ve hatta telefon irketlerine gvenlik aklarn gstererek yardm ettiklerini de sylemektedirler. Bir hareket yalnzca kanuni temelde iyi ya da kt olarak deerlendirilemez. Zaratustrann Nietcheden geerek yanl ve doru kavramlarn reddetmesi gibidir bu durum. Bunun faizm ile igisi yoktur. Bu sistemlerin bireysel aknlklarla gelitirilmesi ve iyiletirilmesi kuramdr. Phreaker dergisi olan TAP, 2600: The Hacker Quarterly (bu isim daha nce bahsedilen 2600 Hzlik tonu temel alyordu) gibi dergiler izlediler. Walleij, svede phreakerlarn sahte telefon kartlar yapabildiklerini cep telefonlarn hesap bakasna yazlacak ekilde yeniden programlayabildiklerini, svein telefon irketi olan Teliann kendi eriim kodlarn kullanarak bedava telefon ettiklerini Teliann hatlarn aldatan blue box lar rettiklerini belirtmektedir. Telia, zel irketlerle de rekabet iinde olduu iin bu gvenlik sorunlarn marketin bilgisine amamay tercih etmektedir. Bu yzden bu olaylar ok bilinmemektedir. ABD de durum daha da ktdr. Bu problemler modern irketlerin ar byklkleri yznden i ve insanlar arasndaki toplumsal etkileimlerin gz ard edildii toplumlardaki eksiklikleri iaret etmektedir.

95

Walleij, phreakerlarla yapt grmelerden kard bir sonu byk irketleri aldatmann daha kolay olduudur. Bu irketlerin mterileri arasnda kimin sahte kimin gerek olduunu bulmalar zor olmaktadr nk her biriyle birebir ilikileri yoktur.

Network Hackers Topluma mal olan ilk hackerlar Ronald Mark Austinde 414 gang grubunun yeleriydi. Milwaukee temelli bu grup 1980/den itibaren uzak bilgisayarlar hackliyorlard. 1983deki bir olay ile (bu yl War Games filminin vizyona girdii senedir)hackerlar toplumda tartlan bir konu olmaya baladlar. Bu tarihte 414 gang grubu New Yorktaki bir kanser hastanesinin bilgisayarlarna girdiler. Bu izinsiz giriin izlerini silmeye alrken yanllkla bir dosyay daha sildiler. Bu dosya ieriin silinmesine yol at. Bu dosya nemli aratrma sonularn ya da hasta takip bilgilerini barndrabilecei iin sonu korkun boyutlara ulaabilirdi. 1983 ylnda ok az kii hackerlarn ne olduunu biliyordu. imdi ise herkes onlardan bahsetmektedir. O zamanlardaki bu tartmann hackerlar hakkndaki olumsuz tanmlamalarn kklerini oluturduu sylenebilir. ou hacker bilgisayar sistemlerinde hasara neden olmamtr. Temel olarak bu kiiler, bir merak duygusuyla ve yapp yapamayacaklarn denemek istei ile hareket etmektedirler. Aslnda hackerlar genellikle yazl olmayan bir kurala: Asla alma, asla bilerek bir eye zarar verme, kuralna uyarlar. Bu kural kranlara karanlk taraf (Star Wors filminden etkilenerek dark side) hackerlar derler. rnein Clifford Stollun kitab Cuckoos Egg: Tracking a Spy in the maze of computer espionagede byle hackerlara ait bir hikaye bulunabilir. 1989da casus hacker bal dnya gazetelerinde yerini almt ve Stollda kitabn bu olayn hemen akabinde yazmt. Hagbard takma adl hacker ormanda yanm olarak bulundu ve bunu KGBnin yapt speklasyonu yayld. Walleije gre bu muhtemelen doru deildi. Hackern ad Karl Kochtu. Hacke balamadan nce bile youn psikolojik sorunlar ve uyuturucu problemi vard. Polis olayn bir intihar olduundan phelenmekteydi. Koch

96

dnyann illuminati adl bir gizli grup tarafndan kontrol edildiine inanyordu. Ama; Hacker KGB tarafndan m ldrld bal Hacker intihar m etti balndan daha ekiciydi. Koch, Pengo(Hans Hbner) ve Markus Hess ile birlikte Leitstelle 511 grubunun yesiydi. Project Equilazer adl bir projeyle eitli bilgiler almlard. Bu proje ile bat ve dou arasnda bir eitlik yaratmaya altklarn dnyorlard. zellikle Markus ve Pengo zevkleri iin krclk yapyorlard. Bu olaya karanlar yakalandktan sonra 12 yl hapis cezasna arptrldlar. Ama ceza ertelendi. Pengo ise polisle ibirlii yapt iin ceza almad. Bir baka hacker Kevin Mitnickde en az bu denli nl olmutur. Telefon hatlarn ve bilgisayarlar olduu kadar insanlar da maniple edebilme gcne sahipti. Sosyal mhendislik de denen bu yntemli birok krma eylemi gerekletirdi. Onu yakalamak isteyen polise ve irketlere ok yksek meblalarda telefon faturalar gnderiyor ve izlemeye baladklarnda hemen fark edip grmeyi iptal edebiliyordu. nk Pasific Belliin gzetim sistemini de krmt. Kevin Mitnick iin srdrlen almalar bir sre sonra bir cad avna dnt ve etrafnda bir kamuoyu olutu. nk nc kiilere bilgilerini satmam ya da su ebekeleriyle iliki kurmam, bu sistemlerde kendi yeteneklerini gelitirmiti sadece. Gerekte ok az gen su tekil eden eylemlere imza atmtr. Bu bilgisayar sistemlerini gemek gerekten olduka g bir itir. Dier yandan halkla ilikiler konusu da yaanan olaylarn kamuoyuna aklanmamalarna neden olmu olabilir. Bir bankann hesaplarna bir gencin girebildii ve hesaplardaki paralar transfer edebildiinin renilmesi bankann mterilerinin kafasndaki bankann gvenlik imaj asndan ok tehlikeli olurdu. Krclar daha ok maara aratrmaclarna benzetilebilir. Onlar gibi bu ucu buca belli olmayan sanal dnya ierisinde bir harita olmadan merak gdsyle aratrmalar yapan insanlardr. Genellikle yaptklar ile yarattklar korku orantszdr.

97

Yaptklar bazen kaaklk veya hrszlk ile karlatrlsa bile, gerek hrszlk ya da kaaklkta fiziksel bir hasar ya da fiziksel olarak alnan bir mal vardr, krclarn yaptklarnda ise fiziksel bir hasar olmad gibi ou krc alsa bile o dosyay sadece kopyalar. Walleije gre asl sorun krclarn baka biri gibi davranmalardr. rnein sisteme sistem ynetici olarak kendini tantarak girmesi gibi bir bakasnn yerine gemesidir. Ticari dnyada herkes hiyerariler iinde alr ve yerini korumak ister, baka biri gibi davranmak ise byk gnahlardan biridir. Krclar psikopat ya da doutan sulu deildir. Baka trl bir etik anlaylar olmas ve yapabilecekleri insanlarda bir paranoyak korku yaratmaktadr. Asl korkulan ey baz srlar almalardr. Virs Krclar Bilgisayar virsleri her zaman nemli bir konu olmutur. rnein, ilk virslerden Michelangelo virs 6 Mart 1992 ylnda kefedildi. Basnda bu konuda birok yayn yaplmasnn ardndan virsn byk bir zarar verecei panii yayld. Sonucunda beklenen olmad. Virsler en temelde kk bilgisayar programlardr. Virs krclar da krclar arasnda en ok korkulan krclar arasndadr. lk virsler 1980lerin balarnda ortaya kmaya balad. Bu virslerin birou Bulgaristan kaynaklyd. Bunun nedeni olarak dou bloku gsterilmektedir. Bulgaristann birok iyi bilgisayar uzman vard ve souk sava srasnda bir silah olarak virs retmeleri istenmiti. Souk sava bittikten sonra da kendi zevkleri iin virs yazmaya devam ettiler. rnein, bunlarn arasnda Dark Avenger gncel virs yazarlar arasnda hala ok sayg duyulan bir isimdir. Virslerin ok farkl etkileri ve ilevleri vardr. ounlukla krclar tarafndan yazlrlar ama bu virslerin hepsi byk zararlar verebilen virsler deildir. Genellikle virs yazarlar kod yazmaya ve virs retmeye merakl hobicilerdir. Stephen Hawking gibi nemli aratrmaclar virsn bir elektronik yaam formu olduunu iddia etmektedirler. nsan eliyle yaratlm ilk yaam diyenler de vardr.

98

Virs yazarlarnn yalnzca zarar vermek ile ilgilendiklerini sylemek yanl olur. Bu durum aslnda Graffiti olgusunda olduu gibi kiinin ismini olabildiince ok ekranda grme ve gazetelerde kendi yazd virsn etkilerini okuma arzusu ile de aklanabilir. nemli biri haline gelme istei olarak da adlandrlabilir. Walleije gre virs krclar niversite krclarndan sonra en entelektel krclardr. Ykc amalar olan virs krclarnn davranlar ise Phreakerlarn eski Yippie tutumlarnn bir grnm olarak deerlendirilebilir. Bir virs krcs, bir Yippie anaristi ile disiplinli bir programcnn karmdr denebilir. Virus krclar hkmetlerin ve irketlerin patalojik bir taknt haline getirdikleri dzenlilik ile dalga gemektedir. Bu, neredeyse faist bir dzen ve kontrol arzusuna kar bir protesto olarak nitelenmektedir Walleij tarafndan.

Kablolu Yayn ve Uydu Krclar Bu kiiler daha ok radyo amatrleri ve elektronik hobicilerine benzemektedirler. Fakat, bir krc dsturu olan bilgi zgr olmaldra inandklar iin krc saylabilirler. Bu tarz krcln en nemli rneklerinden biri hi phesiz 27 Nisan 1987 tarihinde HBO kanal izleyicilerinin tank olduu krclktr. O gn The Falcon And The Snowman filminin ortasnda televizyon ekranlar karard ve birden ekranda Kaptan Geceyarsndan iyi geceler HBO. Ayda 12.50 mi? Samalamayn! (Showtime sinema kanal, dikkatli olun!) mesaj grnd.

3.2.4.3. Muhalif Bir Yap Olarak Alt Kltr Alt kltrler, geleneksel olarak kurulu toplumun baskn kltrne alternatif kltr ve pratikleri temsil ederler. Baskn kltre kart olabilseler de onun iinde yaplandrlrlar. Buna karn, greceli olarak az yeye sahip olmalar, genlik kltr ve gnn yenilikleriyle yakn ilikileri, bazen siyasal olan direnii ve eylemci

99

karakterleri, baskn kltrel biimleri ya da pratikleri yeniden retmekten daha fazla bir ey iin ortaya ktklarn gstermektedir. Eer baskn kltr, gruplar tarafndan aktarlan ve kendilerini yeniden retme giriimleri olan semantik kodlar salyorsa, o zaman alt kltrler, dnyay farkl biimde yorumladklar yeni gramer ile anlam kurma giriimleri ve dnyay kk apta da olsa- dntrdkleri yeni pratikler ile baskn kltre bir meydan okumay temsil etmektedirler. Bu anlamyla Dick Hebdige(1988), alt kltrleri baskn medya aktarmn bozan bir grlt olarak adlandrmaktadr. Alt kltr, abuklu(2003) da ana kltrden farkl ve genelde muhalif hareket ve akmlar tanmlamak iin kullanmaktadr. Tm topluma yaylan bir ana kltrn olumas bir tepki olarak bireyciliin ve zel hayatn nem kazanmasna yol amakta, yeni kar ve kimliklerin ekillenmesini salamaktadr. Kltrn, kltr endstrilerince aynlatrlmas, tektipletirilmi rnlerin ve zevklerin temelini oluturan kltrn alnr satlr bir meta haline dntrlmesi srecinin(Horkheimer ve Adorno, 1996) bir sonucu olarak II. Dnya sava sonrasndaki tketim kltr dneminde alt kltrler youn bir biimde ortaya kmlardr. Bu dnemde alt kltrler, Modern kapitalizmin Post Modern kapitalizme dnme srecinin, kltrel alanda gerekleme aamasnda yer almaktadrlar. 1950 sonras dnem geleneksel ii snfnn kltrnn ve deerlerinin erozyona urad bir dnemdir. abuklu(2003)bu dnemde, alt kltrlerin bir tr geii yumuatc tampon grevi grdkleri dncesindedir. rnein ngilterede, Teddy Boylar sadelik, drstlk gibi deerleri vurgulayarak, ii snfnn gemie olan zlemini dile getirmekteydiler. Dier bir yandan, geleneksel ii snfn kafasnda mitletirmi olan Skinheadler, eski saldrgan, ii snf banaz imgesini ve lmpen davranlarla, yaamlarndaki zlmeyi mutlaklatrarak amaya

almaktaydlar. Bunlardan farkl olarak Modlar ve Hipsterlar 1960larn alt snf zppeleri olarak da tanmlanmakta ve derli toplu, temiz kyafetleri ile ii snf iindeki snf atlama eilimini temsil etmekteydiler(abuklu, 2003). Byle bir dnemde siyah alt kltr yeni bir muhalif enerji olarak alt kltrleri etkilemitir. zellikle Beat kua

100

siyahlara hayrandr. ngiltereye g eden Jamaikallarca getirilen Reggae alt kltr beyaz genlii de etkilemitir. Beyaz ve siyah alt kltrler arasndaki uyum 1960larda sona erer ve Skinheadler ile Teddy Boylar siyahlara saldrmaya balarlar. 1970lerde ii snf kltrnn deimesi ile Skinheadlerin zemini kayar ve maoluk, ovenizm ve iddet temelinde ana kltre yaknlarlar. Punk ise post modern toplumun iinde barndrd eilimleri olumsuz taraftan sonuna kadar zorlamtr. Punk, eski endstri toplumunu ve onun rettii geleneksel anlam biimlerinin ykln elenceli bir gsteriyle kutlamaktadr. abuklu(2003)ya gre burada Post Modern tketim kapitalizminin evcilletirici mdahalesi ve manipulasyonu ortaya kar. Punk, yararsz nesneleri muhalif bir balama yerletirmek isterken, Post Modern kapitalizm bunlar kitlesel olarak retip yeni endstrilerin ve butiklerin konusu haline getirir. Fakat, Laing(2002), punk rockun ticari etkisinden bahsederken onun bir ticari baskn gelenek olan hit paradise nasl yok ettiini de anlatr. Bu da mzik endstrisinin kat ekonomik sisteminin alt kltrel bir hareket ile nasl esnetildiine yetkin bir rnek oluturmaktadr. Alt kltrlerin evcilletirilme sreci 1970ler boyunca devam eder. zellikle mzik alanndaki muhalif rock kltrleri kltr endstrisi kendi potasnda eritir. abuklu(2003)ya gre yeni post modern kltr eski modern kltre ait ana kltr-alt kltr kartln ortadan kaldrmtr. Politik alanda ise buna karlk olarak mikro politika-makro politika kartlnn ortadan kalkmas gzlenmektedir. Modern kapitalizmdeki, kitlelerin zorlamalarna kar direnen, merkezi dlayc, otoriter siyasal ve kltrel yap Post Modern toplumda alt kltrel/siyasal talepleri tketim alanna ynlendirip asimile eden, kltrel farkllklar tketimin ve rnlerin farkllatrlmas yoluyla ticari bir kazan aracna dntren esnek bir yapya dnmtr(abuklu, 2003, s. 39). Mikro politik hareketler ve Yeni Sosyal Hareketlerin ykseli ve d ile alt kltrel hareketlerin ayn trendler evresinde olutuunu syleyen abuklu(2003), II. Dnya Sava sonras dnemde kapitalizme kar makro politik muhalefetin ktn ve byk politik muhalefetin savunucularnn alt politikann/kltrn alternatif

101

pratiklerini kmsemekte olduklarn sylemekte ve kendisi de bu hareketleri minr karmlar elde etmek iin yaplacak simya denemeleri olarak tanmlamaktadr. Weinzerl(2001) konuya farkl bir adan yaklamaktadr. Weinzerle gre son 20 ylda alt kltr kavram bozundurulmutur. Kavram artk gen insanlarn tarzlarn ve dinledikleri mzikleri de kapsayan toplumsal yaamn her boyutunu ifade eden bir eye dnmtr. Tm kitle iletiim aralarnda, genlik kltrlerinin hemen hepsi indirgenip, marjinalletirilip, basitletirilerek, bir ahlaki panik yardmyla bu ii boaltlm etiketin altna yerletirilmektedirler. Weinzerl, buna ramen hala baz sorular sormaya devam etmemiz gerektiini belirtmektedir. nk, yukardaki umutsuzlua neden olan zmlemelerin ounluu 1970lerin sonunda poplerleen alt kltr almalarnn ve o dnem alt kltrlerinin tarih ierisindeki dnmlerinden kaynak bulmaktadr. Oysa, yaadmz dnemde alt kltrler de deiiklie uramaktadr. Teddy Boylar, hatta Punklar bile bu yeni yaplarn yannda geleneksel grnmektedir. Eski alt kltrler yapsal olarak seksist olmalar dnda sklkla homofobiktirler ve total olarak siyasal anlamda etkisiz kalmlardr. Bu adan Weinzierl sorular sormaya devam etmemiz gerektiini belirtmektedir. Bahsettii sorular ise: Yeni alt kltr kl stratejiler kullanan mikro yaplar, yaam tarzlar ve iaret sistemleri olarak tanmlayabilir miyiz? Kltr endstrileri ile post-alt kltrel yaplar arasnda nasl bir iliki vardr?Bu yeni yaplarn siyasal potansiyeli nedir? gibi sorulardr(Weinzerl, 2001). Alt kltr kavramndaki bulanklama, networks)olarak tanmlamaktadr. tanmlama abalarn da beraberinde Singh, bu gruplamalar

getirmitir. Bu yeni yaplanmalar Weinzerl(2001), alt akm-alar(substreamArmadeep kanallar(channels) ya da alt kanallar(subchannels) olarak adlandrmaktadr. Andy Bennett, Fransz sosyolog Maffesoliyi takip ederek yeni-kabileler(neo-tribes)ismini uygun grmtr. Sosyolog Ronald Hitzler ve Michela Pfadenhauer ise bu yeni yaplar cemaatin post geleneksel biimleri olarak aklamaktadr(aktaran, Weinzerl, 2001). Bahsedilen adlandrmalarn aklamalarn deerlendiren Weinzerl(2001) bu yeni yaplarn eski alt kltrlerle farklarndan yola karak baz zelliklerini ortaya

102

koymutur.

Burada

Weinzerl,

yeni

alt

kltrler

iin

kendi

nerdii

alt

akm(substream)adlandrmasn kullanmtr: 1. Bir alt-akm belirli bir snfa sk bir biimde bal deildir. 2. Bir alt-akm sabit bir grup kimliine sahip deildir. Yalnzca oklu ve akc yarzamanl(part-time) kimlikler vardr. Katlmclarn bireyciliklerine eski genlik alt kltrlerinde olduundan daha fazla deer verilir. 3. Bir alt akma eklemlenen tarzlar tarih genlik alt kltrlerine gre daha oulcudur. Alt akm katlmclar, tarz srfleri(style surfers) olarak da tanmlanabilir. 4. Alt akmlar ok keskin olarak kendilerini eski genlik alt kltrlerinin yaptklar gibi ana akmn dyla snrlamaz ve punklarn yeni eklektik ana akmn onlara nerdiklerini kabul etmedikleri gibi kendilerini kalc olarak toplumun dnda konumlandrmazlar. 5. Ayn zamanda iki ya da daha fazla alt akm a(substream network)nn eylemlerine katlmak olanakldr. 6. Tarih genlik kltrlerinde olduu gibi semboller ve dili kendilerine has biimde kullanmak zorunda deillerdir. 7. Bir alt akm iin corafi olarak yerel bir blgede temellenmek gerekli deildir. Sanal alt akmlar, eskiden alt kltrel yaplar iin ok nemli olan gl yerel balar olmakszn da uluslar aras biimde ileyebilmektedir. 8. Eski genlik altkltrlerine gre alt-akmlar etnik olarak daha karktr. 9. Alt akmlarn yeleri, popler kltr iinin eski genlik alt kltrlerinde olduu gibi yalnzca tketicilerinden deil; DJler, marka sahipleri, yaynclar, mzisyenler, klp sahipleri gibi pop endstrisinden geinen reticilerden de olumaktadr. 10. Alt akmlar siyasal karar alma ile elenceyi birletirmeye almaktadr. Apolitik deillerdir ama geleneksel siyasal kurumlarn dnda kendiliinden rgtl siyasal rgtlere ynelmektedirler. Hakim Bey(2002) bu yeni yaplara ya da bunlarn ortaya kt alanlara Geici Otonom Blgeler (TAZ: Temporal Autonomus Zone) adn vermektedir. Bu yndeki aklamalarna da Geici Otonom Blgeler kuram demitir. Hakim Bey, post-anarizm

103

temelinde rizomatik ve gebe, devrim yerine isyan salk veren, merkezsizlemi iktidar karsnda anonimlii savunan yeni bir muhalefet anlayn aklamaktadr. Deleuze ve Guattari(1990)nin gebe sava makinesi aklamasyla da benzerlikler tamaktadr. Gebe sava makinesi yle hzl hareket eder ki bir yeri aldnda harita izilmeden o bir baka yeri igal etmitir. Ayrca modern devletin przl yzeyine kar, gebe sava makinesi kaygan bir yzeyde ilerler. Hiyerari yzeyi przl hale getirir. Newtoncu bir Modern dnyada her eyi tanmlayp adlandrarak tm dnyay kaplayan sistemci anlayn eksik ynn vurgulayan Hakim Bey(2002), iktidarn, tm gerekliin kendisine deil yalnzca bir haritasna sahip olduunu ve haritann asla gerekle birebir rtemeyeceini sylemektedir. Devrimin de bir sre sonra bir baka tahakkm biimine dnt ve stratejinin de onun unsurlarndan biri olduunu belirten Hakim Bey(2002), devrim yerine isyan, strateji yerine taktii nermektedir. Olmas gerekenleri vaaz etmediini, varolan durumlardan yola ktn belirten Hakim Bey(2002), muhalif hareketlere popler katlm iin toplumsal vicdan harekete geirici laflardan ok karnaval ve enlii nermektedir. TAZ kuram kendini, topyanizm yerine varolan ya da oluan durumlarla ilintilendirmeye almaktadr. Tm dnyada insanlar, insan temasn yeniden tesis etmek iin byk yabanclama ebekesinin gznden kaybolmaktadr. Bunun ilgin bir rnei-kentsel folk kltr dzeyinde hobi alarnn ve konferanslarnn hzl artnda bulunabilir. Hakim Bey iki rnek vermektedir: Birisi, Crown Jewels of High Wire(Cam elektrik iletkenleri koleksiyonuna adanm bir dergi), dieri cucurbitoloji zerine The Gourd(kabak) adnda bir gazetedir. Byk miktarda yaratclk bu takntlara gitmektedir. Bu eitli periyodik toplantlar, gerek yz yze eksantriklik festivalleri haline gelmektedir. Hakim Beye gre kendinden rgtl ve zerk gruplar tm snf ve alt kltrlerde yeermektedir(Hakim Bey, 2002). bu yzden haritann asla hassas olamayacan belirtmekte haritann hassas olmad alanlarda Geici Otonom Blgelerin filizlendiini

104

TAZ, zaten hali hazrda var olan bir durumu aklamaktadr. Hakim Bey(2002), topyan iirsellik, paranoya eletiri vs. gibi eitli dnce deneyimlerini kullanmasnn amac olarak; bu karmak ve hala byk oranda belgelenmemi hareketi, bu duruma bir kuramsal odaklanma yaratabilmek, dikkat ekebilmek iin, aydnlatmak, aklamak ve tutarl btn stratejiler zerinde temellenen taktikler nermek, bir nc ktay deil bir ebe ya da methiye dzcy oynamak olarak aklamaktadr. Bu yeni alt kltrler, alt akmlar, yeni kabileler, geici otonom blgeler vb. Modernizmin yapsna uymayan bir muhalif zellik sergilemekte, bilgi toplumu ierisinde yeni direni biimleri anlamnda birer olgu haline gelmektedirler. te yandan yeni iletiim teknolojileri yeni direni biimleri ile kesimi hatta kimi zaman yeni iletiim teknolojilerinden kaynakl direni biimlerini de ortaya karmtr. Hakim Beyin kitabn yazd dnemde, Internetin devlete denetlenmesinin zorluu, yatay, hiyerarik olmayan bir iletiime imkan tanmas, hiper oklu metinlerin oluturulmasnn kolaylatrlmas, sanal gebeliin olanaklarn yaratmas muhalif dnrlerde umut uyandrr. Elektronik sivil itaatsizlii benimseyen bir tekno kuann olutuu 1990larn balarnda Hakim Bey(2002)in kitabnda savunduu gr Internetin muhalif kullanmdr; kar-net ve krclk(hackerlk)tr.

3.2.5. Eylemci Hacktivist MITdeki teknomeritokratik temelli alt kltrn kiisel bilgisayarlarn

yaygnlamas ve Internetin yaylmas ile taban genilemi ve deiimler gstermiti. Bylece hippieler, yippieler de bir yandan alt kltrn iine kendi deerlerini szdrmt. Bu arada ykselen bir olgu olarak yeni toplumsal hareketler Internet ile bulumu ve yeni siyasal eylem tarzlar gelimeye balamt. Bu durumun krc kltr ile de kesimesi kanlmazd. Politik amal eylem iin krclk yapan kiiler kendilerine hacktivist demekteydiler. Hacktivismi bir yeni toplumsal hareket olarak alglayabilmek iin modernizmin sorunlarna da deinmek gerekmektedir. nk zgrlk iin toplumsal hareketin uzun bir gemii vardr. Yeni toplumsal hareketleri

105

anlayabilmek iin eski toplumsal hareketleri bunlarn tarihsel kkenlerini ve sonrasndaki yetersizliklerini, yeni toplumsal hareketlerin tanmlarn ve nerilerini ele almak gerekmektedir. Modernizmin sorunlar, eski toplumsal hareketler, yeni toplumsal hareketler, Internet ile yeni toplumsal hareketlerin kesitii noktada Internetin etkileimlilik ve oktan oka eriim imkanlaryla muhalif kullanm potansiyeli Hactivismin anlalmasnda anahtar noktalar oluturmaktadrlar. Diyalektikte her ey kendini reddederek ilerler, her ey kendi mezar kazcsn kendisi retir ayn zamanda. Bu adan yeni toplumsal hareketleri deerlendirirken, onlarn neden yeni olduklarn eski toplumsal hareketleri ve bu eski hareketlerin iinde bulunduklar Modernizm durumunu anlamak fayda salayabilir. Bu adan ncelikle, modern durum ve bu durumun ierisindeki toplumsal hareketlere deinilmi daha sonra yeni toplumsal hareketler yaklamna yer verilmitir.

3.2.5.1. Modern Dnya ve zgrlk Evrimci bir yaklam takip ederek, canllarn dnya zerinde varlklarn devam ettirmelerini iinde bulunduklar doal koullara uyum salamalaryla aklamak olasdr.

nsan iin durum farkldr. Beslenmek iin peneler, souktan korunmak iin krkl bir deriye doru evrimlemek yerine bir hayvann krknden giysi, peneler yerine av aletleri retmitir. Doaya doal olmayan, yapma bir ey katmtr. Bir anlamda doal olmayan bir halinde ilk insans, insan haline dnmtr(Hanerliolu, 1999). nsan; atei ve giysiyi icat etmi, souktan zgrlemi, ulam teknolojisi ile mesafeden zgrlemitir. nsann temelinde akl ve zgrlk vardr.

nsann temelinde olan ve ilk zgrleiminin kaynan oluturan akl, ortaa ile birlikte tutsakla mahkum edilmitir. Dncenin ve akln hkm srmedii bu

106

dnemde insan ancak bir kul olarak varln idame ettirebilmitir. inde yaad gereklik insann sorgulamad bir gereklik olarak varolmutur.

Ortaada ruh ve beden ayrm insan ikiye blmtr. Tanrnn bir paras olarak dnlen insann iine flenmi olan ruh, dnyevi ve bu nedenle daha aa bir varolu kategorisinde olan beden iine hapsolmutur. Bu tarz bir anlayta, insan ruhu ile alglar ve dnr. nsann, dnce, isten gibi etkinliklerine ruh sahiptir. Ruh, bilmek iin bedeni gereksinmez. Duyulur dnyann gereklikleri ancak daha yksek idealarn ya da Tanrsal olann simgelerini tamaktan teye gitmezler(Koyre, 1994). Bu durum, bilginin merulatrlmasnn kurumsallat kilise ile bir bilgi iktidarn beraberinde getirir. ktidar bilgisi dahi bu kurum tarafndan merulatrlr hale gelmitir.

nsann aklnn doadan zgrlemekten sonra gerekletirdii ikinci byk aama Aydnlanma dnemidir. Bu dnemde insann ruhuyla deil ancak duyularyla varolan dnyay anlad ve bu nedenle de akl srelerinin ynlendirilebilecei dncesi Helvetius ve Condorcet gibi dnrlerce ortaya atlm ve sonrasnda ideolojinin domasna yol amtr(Mardin, 1995). nsan, akln duyulabilir dnya ile olan ilikisini yeniden dzenlemektedir.

Bilimsel gelimelerdeki hz, bilginin iktidarnn din kurumunun elinden yava yava alnmasn beraberinde getirmitir. Yeni ortaya kmaya balayan bir snf ekonomiden olduu kadar siyasal alandan da pay alabilmek amacyla; iktidar savanda bilgi iktidarnn din kurumunun elinden alnmas ve bu durumun toplumsal yansmas olarak feodal dzenin deitirilmesi adna byk admlar atmtr. Her ne kadar, sonrasnda kendi mirasna ihanet etmi olarak deerlendirilecekse de; zgrlk, ilerleme, insan deeri gibi tm insanlarn mutluluunu hedeflemi grnen ilkeleri asiller ve rahiplerce benimsenen eski dzene kar savunan bir snf olduu iin tarihin ilerici snf olma unvann almtr(Tanilli, 2000).

107

nsan insan yapan ve doa ile olan ilikisinde ona yukardaki anlayla zgrlk salayan akln byk zaferi Modern toplumdur. Byk corafi keifler, bilimsel gelimeler, bilgi, retimi ve teknoloji insana byk bir g vermi, doa zerinde zgrlemesini ve hatta doaya tahakkmn ortaya karmtr. Modernizm, bir baka deyile akl a yaanmaya balamtr.

Modernizm, gelenein ve gemiin balarndan ve dogmalarndan kurtulmak, zgrlemek, akln byk potansiyelinin harekete geirilmesi anlamndadr balangta. Garnham(2000)da, Modernizmi, XVII. yy. Fransasnda edebiyat ve sanat eletirisi konusunda eski ve Modern yaklamlar arasndaki tartmaya dayanarak aklarken bu gr benimsemektedir: Eskiler gzelliin standartlarnn klasik ada konulduunu ve Rnesansta yeniden gzden geirildiini, bunun da zamandan bamsz ve evrensel olmas nedeniyle, ada sanat yaptlarnn yaratm ve deerlendirilmesine de uygulanmas gerektiini savunmaktadrlar. Modernler ise dier tarafta klasik standartlarn, retildikleri dneme uygun olduklarn ama yeni Modern an nceki adan kkl biimde farkl olduunu, yeni sanat yaptlarnn da bu Modern aa uygun yaptlar olmalar nedeniyle yeni ve farkl gzellik standartlar ile deerlendirilmeleri gerektiini belirtmilerdir. Gelenek, Modern ada yetkin bir rehber olarak kabul edilmemektedir. Yeni, aklc ve aydnlanm yarg standartlar Modern ada rehber olmaktadr.

Modernizmin temelinde Aydnlanma dncesi vardr ve bu dnce gemiten gelen dnce ve deerlerin yeniden sorgulanmas, deiik yollarla yeni dnceler bulma tutkusuyla doludur. Aydnlanma dnemi dnrleri o denli eletireldirler ki bir ou hapse atlm ve devlet ya da kilise tarafndan ar saldrlara maruz kalmlardr.

Kltr tarihi asndan ele alndnda ise modern kelimesi, Avrupa ve Amerikada ilerici, yeniliki, nc dnsel ve sanatsal akmlarn genel doasn ifade etmek iin kullanlmtr. Toplumsal yaamdan sanata, bilimsel dnceden, insan haklarna, evrene baktan doa tasarmna kadar ok deiik alanlardaki devrimler, eski dnyann yapsn deitirdikleri gibi, dnyann nasl alglanp kavrand ile ilgili

108

olarak da keskin bak kaymalarna neden olmulardr. Yeni a bir devrimler a olarak yaanmtr(Gl, ve dierleri, 2003).

nsann fiziksel, toplumsal, entelektel olarak snrlanmasna kar bir devrim olarak Modernlik, sanat, kltr, bilim vb. alanlarda eskiden ne varsa sorguland, yeni, ilerici grlerin byk cesaretle ortaya atld bir dnemdir.

En nemli etkisi ise insanlarn yeni ve baka trl bir dnya tasarmn kafalarnda tasarlayabilmeleri, bunu merulatrmalar ve geree dntrmelerine olanak tanm olmasdr. Bu adan ilerici, zgrletirici bir toplumsal eylem, bir dnce biimi, bir sanat yolu, bir politika ya da en genel ifade ile bir dnya tasarm olarak deerlendirilebilir.

Modernlii evrede ele almak mmkndr: XVI. ve XVIII. yzyllarda insanlar Modernlik ile yeni tanmaktadrlar ve henz ne olup bittiini anlamaya almann aknl ve tela iindedirler. 1790lar Modern kamunun doduu, bir ok alanda devrimlerin yaand bir dnem olarak nitelenebilir. XX. yzylda ise Modernizm dnyay kaplamtr(Gl, ve dierleri, 2003). Bu dnemde Modernizm yukarda saylan zelliklerinden birounu; deerlerin sorgulanmasn, ilericiliini, nc ve yeniliki ivmesini, insanlarn hayatlarna anlam verme yetisini yitirmitir. Berman(1999), Modernliin kklerinden kopmu bir Modern ada yaadmz belirtmektedir.

nsanolunu, bu denli byk bir ivmeyle hareket ettiren, sorgulamaya, yeni eyleri ortaya karmaya, zgrletirmeye ynlendiren bir dnya tasarm insann kendi demirden kafesine dnmektedir.

109

3.2.5.2. Kendi ocuklarn Yiyen Modernizm

Tourainee(2004) gre Modernizm, bilimin yol gstericilik ettii retimin ve toplumun yasayla rgtlenmesinin ama ayn zamanda da, tm bunlardan zgrleme isteinin harekete geirdii kiisel yaam arasnda bir dengedir. Bu denge ise akln zaferine ve yasalarna dayanmaktadr. Bu adan Modernizmin temelinde akl vardr.

Modernizmin temelinde yer alan akl kavram zaman iinde deiiklie uramtr. Akl ile doa karsnda zgrleen insan, doaya tahakkmn toplumsal olana yanstma hevesine girmitir. Aklc toplum, yalnzca bilim ve teknii ynetmekle kalmayp insanlarn ve nesnelerin ynetimini de elinde tutmaya balar. Kavramdaki bu kaymay, Frankfurt Okulu dnrlerinden Horkheimer(1998), znel akl ve nesnel akl kavramlarn kullanarak aklamaktadr. ster, kklerini kaybetmi Modernizm diye adlandrlsn ister yolundan sapm Aydnlanma olarak, akl kavram znel akl kavramna doru indirgenmektedir. znel akl, temel olarak aralar ve amalar ile ilgilidir. Amalar iin aralarn yeterlilii zerinde dururken amalar sorgulamaktan uzaklamtr. Bu adan herhangi bir znel kazan ya da kar dnmeden bir hedefin kendinde tad erdemleriyle akla uygun olabileceini dnmek imkanszdr. Oysa, Aydnlanmann da kklerini ald Antik Yunan felsefesi gibi byk felsefi sistemler nesnel bir akl kuram zerine kuruludur. Nesnel akl, btn varlklar kapsayan bir sistem olarak alglanmaktayd. Bireysel davranlarn lt sadece insan ve onun amalar deildi. Bu evrensel rasyonellikte vurgu aralarda deil amalardayd. Bu temelden kayan akl, yalnzca insan ve onun znel kazan ve karlar iin bir araca dnrken doaya tahakkm, toplumsal olana da tahakkm ncelemitir.. Bu dnm, arasal akl sayesinde srekli bir gelime ve ilerleme ile biyografik ve ilerlemeci bir tarih anlayyla desteklenmekteydi. Tarih bir srekli ilerleme olarak alglanmakta ve toplum basitten karmaa doru gelien bir organizma olarak

110

dnlmekteydi(Mattelart ve Mattelart, 1998). Gelime ideali, Modern ve aklc toplumun enerjisini ve hareketinin meruiyetini salyordu.

Berman(1999), Modernizmi, kat olan her eyin buharlat bir dnyada yaama gc olarak tanmlar. Modern olmak, ona gre bize dnyay dntrme olanaklar vaat eden ama ayn zamanda da bildiimiz ve olduumuz her eyi yok etmekle bizi tehdit eden bir durum iinde yaamaktr. XX. yzyldaki insann bana gelen de bylesi bir trajedidir. Argmann, Goethenin byk eseri olan Faust ile aklar. Faust, Modernizmin trajedisinin ak ifadesidir. Mephistonun verdii byk g ile doa zerinde tahakkm kazanan Faust, gemiteki her eyi deitirmek ve yerine yenilerini koymak arzusuyla yanp tutuurken bir sre sonra kendi kendini yok etmek zorunda kalacaktr. nk gemiten geriye kendisinden baka bir ey kalmayacaktr.

Modernizmi bir snr boyu uygarl olarak tanmlamak mmkndr. Bir kpek bal gibi yaayabilmek iin srekli hareket etmelidir. Bu adan da tutuculuktan, iktidarn duraanlndan uzak durmaldr. Bu ilke zerinden giderek, Modernizmdeki gelime lks kavranabilir. Temelinde akln olduu srekli gelime Modernizmin birincil ilkesidir

Modernizmin temel argman udur: nsanlk, akln yasalarna uygun olarak hareket etmekle hem bollua, hem zgrle, hem de mutlulua doru ilerler. Tourainein belirttiine gre gnmzde, Modernizmin tartlmas gereken temel boyutu da budur(Touraine, 2004).

Yukardaki gelimeci anlay kltrel alanda Benjamin(1995: 110) Lamartinenin bir iiri ile gsterir:
Herkes satabilir gururla terini! Meyve ykl salkmm satarm ben, sen ieini, Mutlu, nektar ayaklarmn altnda ezildiinde, Saysz flarmda akar amber derelerle.

111

Getirerek erdemiyle sarho efendisine, Pek ok altn, pek ok zgrln bedelini demeye!

Buradaki zgrleme anlay Mephistonun Fausta sunduu ile neredeyse benzerdir. Bu anlay eletiren Louis Veuillot (aktaran Benjamin, 1995: 111) ise Lamartinee yazd bir ak mektupta yle demektedir:
Siz, zgr olmann daha ok altn aa grmek anlamna geldiini gerekten bilmiyor musunuz? Ve siz, altnla satn alnabilen zgrle kavuabilmek iin, kitaplarnz, tpk yediiniz sebze ya da itiiniz arap gibi, ticari yoldan retiyorsunuz!

Modern endstri toplumunun ilk aamas diyebileceimiz bir dnemde kaleme alnan bu satrlar sonraki gelimelerin ekonomik gidiatna da k tutmaktadr. Modernist ideoloji, yalnzca fikir alannda zafer kazanmamtr. Kapitalizm biimine brnerek iktisad alana da egemen olmutur. Fakat kapitalist Modernleme biimi yalnzca piyasa ekonomisi veya aklclatrmaya indirgenemez(Touraine, 2004). Kapitalist ekonomik etkinliin toplumsal ve siyasal denetimlerden zgrlemek ile aklclatrmann bir zaferi olarak deerlendirilmesi dncesine kar Weber(1999) byk dinlerin bu srece nasl katldklarn aklamaktadr. Weber(1999)e gre ada yaammzn kaderini en derinden belirleyen g kapitalizmdir. Fakat kapitalizm yalnzca elde etme gds, kazan uras olarak deerlendirilemez. Snrsz kazanma al kapitalizm ile ayn ey deildir. Kapitalizm verimlilik peindedir. Akl ile kesitii nokta burasdr. Fakat bu nokta ayn zamanda akln kar kt din dncesinin, Viktorya dneminde aka ortaya km olan, dnya iinde ilecilik ya da yitik cenneti dnyada yaratma arzusu ile de kesitii noktadr. Kapitalist ekonominin temelinde ykselen endstri toplumunun ilk dnemlerinde, retim srecinde bant retim ile iinin niteliksizlemesi ve hem retim srecine hem de rne yabanclamas, eyselleme, metalama, insanlarn kitleselletirilmesi gibi olumsuz etkiler ile Modernist ideolojinin iktisad grnm insan iin karamsar bir tablo yaratmtr.

112

Burjuva toplumu, tarih ierisinde insanca olanaklar yaratan en ilerici snf olarak deerlendirilmesine karn, iktidarn kurumsallatrmas ile birlikte, bahsedilen insanca olanaklar kendi iktidarna kar bir tehdit olarak grmeye balam ve gerici bir snf haline dnmtr(Oskay, 2000a). zgrlk, serbest igcnn ve maln dolam zgrlne indirgenmi, insan deeri, retim saatine drlmtr. nsan etkinlii olarak kltr alnp satlr bir eye dnmtr. zgrlk ideali ile ortaya kan Modern birey kmtr. Kendi zel alanna kadar istila edilmitir. Bu zgrlk Modern birey nce kendi zel alanna sonra da tketime indirgenmi, tkettii kadar var olabilir hale gelmitir. Verimlilik prensibi dorultusunda, insanszlatrlm bir sistemin tahakkm altnda aslnda yaamayan bir hayat yaar durumdadr. Bu adan deerlendirildiinde Modernizm kendi enerjisini oluturan insanlar, kendi ocuklarnn bir blmn byle yemitir. Bu duruma muhalif bir kuram ve pratik olarak Marksizm de Modernizmin ocuudur. Marksist bak asna gre, retim biimi ve aralarnn sahiplii ile oluan alt yap, toplumda st yap kurumlar zerinde belirleyici bir etki yapmaktadr. rnein, ekonomik anlamda alt yaps tarma dayal bir toplumda, bir st yap kurumu olarak hukuk bahsedilen alt yapya uygun olarak dzenlenmekte ve saban krmann cezas lm olmaktadr. Alt yaps farkl bir toplumda durum farkl olacaktr. st yap kurumlar alt yapnn belirleyicilii ile biimlenmektedir(Tanilli, 2000). Basitletirilmi biimiyle bu yaklam kendi iinde bir ekonomist indirgemecilie neden olmaktadr. Bu indirgemecilii aka iinde barndran Ortadoks Markisizme gre kapitalizmin nesnel hareket yasalarnn tarihsel zorunlu sonucu olarak sosyalizm ortaya kacaktr. Mlkiyet sisteminin deimesi ile tm toplumsal ve kltrel sorunlar da kendiliklerinden zme kavuacaktr. Temelinde zgrlk olan insann akl yolu ile zgrlk ve g edinmesini neren Modernizmin, iktisad grnmnn zgrlkszletirici yapsna kart olarak gelien bu yaklam zgrle gidilen yolu bir tarihsel zorunluluk ve nesnel hareket yasalarnn zorunlu sonucu olarak grmektedir(Koak, 1998).

113

Fark edilebilecei gibi bu yaklam ierisinde tm tarih, zorunlu ve kanlmaz olarak roln oynayan snflarca retilmektedir. Bu yzden toplumsal dnm ve zgrleimin znesi olarak deerlendirilen ii snf da bilince sahip ve kendinden hareketi olan bir zne yerine tarihsel zorunluluk yasalarna uyan ve roln oynayan bir aktr konumuna gerilemektedir. Buna kart olarak Bernstein revizyonunda ise sosyalizm, Fransz devriminden kalm ama kapitalizmde bir trl gerekleemeyen adalet ve eitlik gibi ahlak ideallerin uygulamaya konulmasdr. Adil dzen, ekonomik ve siyasal reformlarn yava yava birikmesi sonucu ortaya kacaktr. Bu gre yakn olan Gramsci, 1917 devrimini, ekonomist indirgemecilie bir olumsuz gnderme yaparak, Kapitale kar bir devrim olarak tanmlamtr(aktaran, Koak, 1998). nk bu devrim iilerin kendiliinden eylemi ile nesnel hareket yasalarn amtr. Tarihsel zorunluluklar ve nesnel hareket yasalar asndan bakldnda sre tamamlanmadan iiler kendiliinden bir hareketle bu yasalar amlardr. Bir adan tarihsel zorunluluklar krmlar, nesnel hareket yasasna uymamlar, bir baka adan gelimeci tarih anlaynn kabul edemeyecei bir srama salamlardr. Ekonomist indirgemeci gr asndan Rusyada kapitalizmin gelimesi ve sonra k ile devrimin gelmesi gerekmektedir. Dolaysyla, Rusya gibi bu adan geri bir lkede devrimin gereklemesi bir anlamda kendi otoritelerini Ortodoks Marksizm bekilii zerine kurmu olan II. Enternasyonal liderlerine de bir yant nitelii tamaktadr Aslnda iki gr de birbirine kart grnse de birbirini tamamlamaktadr. Kautsky ve Plehanov yanls teorisyenler, ekonominin ve tarihin nesnel gidiat ile ilgilenip, gelen ideolojiklik eletirisine, Marksizmi bir bilim olarak ortaya koyarak cevap vermitir. Kuram tarafyla ok ilgilenmeyen, Bernstein yanls, parlamenter ve sendikaclar tarafndan da pratik kanat yrtlmtr. Ksaca, iki kart gr Sz bizim, eylem sizin mottosuyla birbirlerini tamamlamlardr. i snf bu iki kutbu, teori ve pratii birletirmi ve tarihin zde zne-nesnesi olarak kabul edilmitir. i snf retim gcyle toplumun znesi ve smrlmesi yznden de nesnesidir. Fakat, ii snf ya da proletarya sonuta siyasal bir kavramdr. Kavramn nesnesi, bir anlamda pratik yn, konseyler iinde rgtlenmi ii snf dier yn ya da bir anlamda kuram ise, kendi uzun vadeli karlarnn bilincinde olan, bu karlarn insanln karlaryla ayn olduunun

114

farknda olan, kendi kendini yneten devrimci bir snf olarak zihinsel ve ahlak bir tasardr(Koak, 1998). Konseyleri oluturanlar, talya ve Almanyadaki ayaklanmalarn ncleri, otomotiv, makine imalat gibi dnemin ileri sanayilerinde alan vasfl ve byk saydaki iilerdi. Fordizm(montaj hatt) ve Taylorizm(emein bilimsel rgtlenmesi), emei niteliksizletirmi, ve ii konseylerinin temelini yok etmiti. Bu iki yntem ileri(advanced) iilerin etkinliini krmakta nemli rol oynamtr. Konseylerin dalmas ile birlikte iki kanattan birisi, bir baka deyile, pratik kanat ortadan kalkmtr. Geriye bir zihinsel ve ahlaki tasar olarak kuram kalmtr. Pratik ortadan kalktnda, Marksizmin bilgi ieriini aralarndaki gergin birlikten oluturan eler de dnme uramaya balad. Ekonomi politik eletiri, pozitif ekonomiye dnt. Devrim teorisi ise dogmalam ilkelerle reel-politika arasnda blnd(Koak, 1998). Kurtuluun maddi grn olarak Rusyadaki devrim ise byk bir umut dalgasna yol amt. Fakat daha sonraki gelimeler byk bir hayal krkln beraberinde getirdi. Witheford(2004), bunun temeline yukarda bahsedilen birlii zen iki gelimeyi koymaktadr. Sovyet Marksizminin Leninist izgisini, Taylorist iblm, sanayinin makinelemesi ve kitle rgt vurgularyla Fordist kapitalizme ok iyi fakat ar uyarlanm bir Marksizm olarak tarif etmektedir. Bu dnemde montaj hatt, dev sanayi fabrikalar ve toplumsal hayatn standartlatrlmas ile devam etmi ve Stalin dneminde bu sre kapitalizmin ilkel birikim ann XX. Yzyldaki bir eidi olan bir Modernleme ve zorla sanayilemeye ulamtr. Proletaryann iktidar bir sre sonra brokrasinin iktidarna dnm, parti yneticileri ile iiler arasndaki ba kopmu ve bir baka despotik tiranlk ortaya kmtr(Witheford, 2004). Pollock ise(aktaran, Koak 1998)Faizm, ABDdeki New Deal ekonomisi ve Sovyet ekonomisinin nn de, yeni bir otoriter dzenin biimsel farkllklarla ayrlan rnekleri olduunu syler. kinci dnya sava sonras dnem kapitalizme kar makro-politik muhalefetin iflas ettii bir dnem olmutur. Birey ekonomik karlar yznden bir sosyal snfn

115

yesidir. i snfnn karlar tm toplumun karlarn temsil etmektedir. i snfn temsil eden parti siyasal iktidar ele geirmek iin oluturulmu merkezi bir yaplanmadr. Tarih ve toplum gelime kurallar ve tarihsel zorunluluklar balamnda ele alnmaktadr. 1950lere kadar bu anlay devam etmitir. 1945-60 arasnda refah, byme ve tketim ile tarif edilebilecek olan Avrupada bu srede sendika hkmet ile anlam ve ekonomik avantaj salam, karlnda ise Sosyalizm ve radikal politikadan vazgemitir. Bu dnemden sonra ii snf sisteme uyumlanm olarak deerlendirilmekte ve artk toplumsal dntrc bir gc iinde barndrmad belirtilmektedir(abuklu, 2003). Dnya kapitalizmi bir dnem blgesel kayplar vermi olsa da, bunalmlardan yenilenerek km, can ekien kapitalizm kuramlar, can ekimekte olan eski liberal kapitalizmle birlikte silinip gitmitir. Rekabeti kapitalizm, rgtl kresel kapitalizme dnm, kendisiyle birlikte emek sermaye ilikilerini, de dntrmtr. Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birlii ve ona bal Dou Avrupa blou dalm, sermayenin k yerine, sosyalizmin alaa olduu grlmtr. Ekonomik kriz iddetlenmi, sokaa kan halk kanl biimde bastrlmtr. Modernizm geri kalan ocuklarn da byle yemitir. inde yaadmz a terra ingcognitann olmad ilk adr. Yaadmz ada yeni hibir yer bulunmam, kefedilmemi hibir yer kalmamtr. nsan akl ve Modernizm sonunda dnyay kaplamtr ve artk bir bunalm iindedir. Touraine(2004) Modernliin bunalmn evrede ele alr: Balangtaki zgrletirme hareketinin tkenii, akln arasal akla indirgenmesi ile teknik ve arasal eylemin iine kapatlan kltrn anlamn yitirmesi, nc olarak da Modernizmin bir rn olarak yararclk ve ilevselcilik yoluyla toplumsaln bireyin stne bir tahakkm unsuru olarak k. Genel olarak Modernizmdeki bu bunalmlar, hem iktidar hem de muhalefette aka beliren sorunlara neden olmutur. Modernizmin iktisad grnm olarak

Kefedilmemi yer.

116

kapitalist istikrar, 1960larn ve 1970lerin sonunda, ulusal ve uluslar aras muhalefetin ykseliiyle irkilmitir. Fordist retim band talep eitliliini karlayamam, rgtl iiler sendikal haklarn elinde tuttuklar iin maddi karlarndan vazgememi, bu da sonuta kar orannn dmesine ve bir ekonomik krize yol amtr. Keynesyen ekonomik politikalarn, srekli arz ve talebi kontrol etmeleri ile ald dnlen politikalar da bir sre sonra zm getiremez olmutur. retim Fordizmden Post Fordizme doru, esnek retim bandn gzeten bir biime; Taylorizm, paylamc ve yatay bir hiyerariye dnmtr. letiim teknolojisindeki gelimeler, kresel kapitalizmin temellerini atm, ulus ar ticari alar ulus devletin temellerini sarsmaktadr. Bell, The Coming of Post-Industrial Society kitabnda (aktaran Witheford, 2004). Marxn sezmi olmasna ramen Weber gibi dnrlerin daha iyi kavrad ikinci bir rasyonelletirmeyi temel alr. Marxa gre keskinleecek olan snf elikileri ve pazar anarisi, krizin derinlemesine ve devrime yol aacaktr. Bellin bahsettii ikinci rasyonelletirme ise sahiplik ve ynetimin birbirinden ayrlmas ile ortaya kan orta snf ile ve yatrmn brokratiklemesinde hissedarln yaygnlatrlmasyla snf atmasnn bulanklap yumuayaca ngrsdr. Bu aamadan sonra retimin balca faktrnn bilgi olaca ve hem emek hem de sermayenin yerini alacan savunan Bell, bu gelimelerin sanayi sonras toplumu ortaya karacan sylemektedir Bahsedilen deiimi takiben, 1960larn sonu ve 1970lerin balarnda postendstriyel kuram akademisyenler arasnda byk poplerlik kazand. Tadeo Umesao, Kenichi Kohyama, Yujiro Hayashi ve Yoneji Masuda gibi yazarlar tarafndan kuram ilenerek, Johoka shakai ya da joho shakai enformasyon toplumu kavram retildi. Belle gre sava sonras ekonomik byme kesintisizce srecekti. Fakat 1970lerdeki toplumsal karmaa ve ekonomik krizin bir araya gelmesi Batnn gzn Japon Mucizesine evirmesine yol at. Bylece, joho shakai, enformasyon toplumu kavram iyice gndeme geldi ve uygulanrlk kazand. 1970lerin sonunda artk enformasyon devrimi hkmet ve irket planlarnda temel bir kategori olarak ortaya kmt(Witheford, 2004).

117

Oskay(2000b) ise bilgi toplumu kavramna olumlu yaklamakta ve gerekli dier toplumsal dnmlerin gerekletirilmesi koulu ile ulalmas gereken bir nokta olarak grmektedir. Gnmz sreleri iinde nemli olan, retimin maddi koullarn salamak ya da hammadde retmek deildir, nemli olan retimin ya da retilecek metann retim bilgisine sahip olmaktr. nemli olan bilgisayar bilgisidir. Uluslar aras ticarette patates, tahl, oto lastii, traktr yerine ileri retim faktrleri egdmlenmesinde nemli olan bilgi para etmektedir. Belle gre(aktaran, Witheford, 2004) bilgi toplumu, toplumsal denetim, yenilik ve deiimi ynlendirme amacyla bilgi etrafnda rgtlenmi bir toplumdur. Endstri, reel sektrden hizmet sektrne doru kaymaktadr. Bir bilgi snf domakta ve bu yeni snfn giriimlerinin, baz sorunlar ksa da endstri toplumundaki, maddi yoksunluk, ekonomik kriz ve snf atmalarna zm olaca ve refah devrini ortaya karabilecei ne srlmektedir. Witheford (2004)ise bu kavramsallatrmalara phe ile yaklamakla birlikte, siyasi liderlerin, irket yneticilerinin, popler gazetecilerin, gelecei betimleyip reetesini vererek yeni an kanlmaz olduunu vurguladklarn ve zaman geldiinde bu adan yararlanmak, konumlarn garantiye almak iin makinelere yatrm, istihdam ve isizliin yeniden yaplandrlmas, yeni pazarlarn tevik edilmesi, renim ve eitimin yeniden rgtlenmesi gibi abalarn neredeyse mecbur brakldndan hareketle nerilen seeneklerin, uyum ya da dinozorlamaya indirgendiini ve bu dayatmann sonuta ngrd gerei yaratan ve kendini gerekletiren bir kehanet olduunu belirtmektedir. SSCBnin ykln Witheford(2004) bu geliimlere balamaktadr. Sovyet devleti bilgisayar alarn muhalefet iin kullanan ve kusursuz bir enformatik znellik sergileyen hareketlerin basks altnda dalp gitmitir. Post modern bir kapitalizmin yaanmakta olduunu syleyen ve eski Marksist anlayn knn farknda olan Witheford, bunu kabul etmekle birlikte yine de

118

vazgemeyip bu durumu Marksizmin gizli kalm dallarn ortaya karacak bir frsat olarak grmektedir. Witheford(2004)un bilgi toplumu iin Bellin umut dolu yaklamna kar getirdii eletiriler birer uyar nitelii de tamaktadr. Bilgi toplumunun, maddi yoksunluun ve ekonomik krizlerin son bulaca bir refah devrine doru insanl gtrd savnn karsna getirdii eletiriler yeni toplumun olas sorunlarn ve bir anlamda da muhalif hareketlerin kaynaklarn oluturmaktadr. Bilgisayarlama aslnda genel bir metalamadr. Bilgi toplumu kavram daha nceki dnemde bilginin olmad ya da nemli olmad dncesini akla getirmektedir. Bu dnemde bilginin ne kmasnn ve toplumun bilgi etrafnda rgtlenmesinin temel sebebi bilginin artk bir meta haline gelmi olmasdr. Bu yzden bilgisayarlama aslnda toplumu genel bir metalamaya doru gtrmektedir. Bunun yannda telekomnikasyon ve genetik mhendisliindeki gelimeler, teknolojik isizlik krizlerini, yaamsal neme sahip bilgi organlarnn zelletirilmesini ve tm insann varoluunun piyasann ynlendiriciliine emanet edilmesi sonucunu beraberinde getirmektedir. Tm bu gelimelerin karsnda cevap olacak direni ve kar inisiyatif biimleri de ortaya kmaya balamtr. Witheford(2004)bunlar, mcadele ettikleri eyin post kapitalizm olmas yznden Post Marksist hareketler olarak adlandrsa da yeni toplumsal hareketlerin, sanayi sonras ya da Post Fordist enformatik kapitalizme kar direnilerinde eskiye gre farkllk tadklarn teslim etmektedir.

3.2.5.3. Yeni Toplumsal Hareketler Hizmet sektrnn baskn hale geldii, kol emeinden ok kafa emeinin nem kazand, esnek retim bandna dayal, ulus ar ticari ebekelerin etkin olduu kresellemi ve yeni kapitalizmle temsil edilen yeni bir ekonomik yapya, iktidar alanndaki, merkezsizlemi, iktidar yaps elik etmektedir. Muhalefet alannda, yeni toplumsal hareketler sosyolojinin gndeminde yer almaktadrlar. Ortaya kan deiimlerin aklanmas ise yeni kuramsal temeller gerektirmektedir.

119

ncelikle Yeni Toplumsal Hareketleri(YTH) eski toplumsal hareketlerden ayrmak iin tanmlamak gerekmektedir. Giddens(2000, s. 540), toplumsal hareketi yerleik kurumlar alannn dndaki toplu eylemler yoluyla, ortak bir kar yada ortak bir hedefe erimeyi salayabilmek iin giriilen bir aba olarak tanmlamaktadr. Fakat bunun yannda hareket tiplerindeki eitlilik nedeniyle bu tanmn kapsaml bir tanm olduunu; toplumsal hareketin illa ki ok byk saylarda katlmcs olmas gerekmediini, baz hareketlerin birka dzine yeden fazlasn iermediini de belirtmitir. Ayrca baz hareketler yasalar erevesinde eylemlerini yaparken bazlarnn eylemlerini yasad ya da yer alt gruplar biiminde devam ettirdiklerini syler. Ayrca yasalarn da, sklkla toplumsal hareket eylemlerinin sonucu olarak deitiini de ekler. David Aberle(aktaran, Gidens, 2000), toplumsal hareketleri dntrc hareketler, reformcu hareketler, kurtarc hareketler ve deitirici hareketler olarak snflandrmtr. Yeni toplumsal hareketleri tanmlamak iin eski toplumsal hareket denince ne anlaldnn da aklanmas gerekmektedir. Eski toplumsal hareketler, modernliin ilk dnemlerindeki hakim hareketlerdir. Bunlar, ekonomik karlar zerinde younlam, genelde tek bir sosyal snftan oluan yeleriyle siyasal gc ele geirmek iin merkezi bir ekilde rgtlenmilerdir. Devrim fikriyle zdelemi ve neredeyse bir siyasal partinin ya da siyasal hareketin glgesinde ekillenen ii hareketi buna bir rnektir. Bu hareketin iinde iiler birer zne-aktr olmaktan ziyade tarihsel bir zorunluluu yerine getiren figrlerdir. Eski toplum tipine(Modern endstri toplumu) ait olduklarn ima etmek iin bu hareketlere eski toplumsal hareketler denmektedir(ayr, 1999). Toplumsal hareketler, yaklamlar erevesinde de deerlendirilebilir. rnein, klasik yaklam benimseyen Neil Smelser(Scott, 1999) kolektif hareketi, Modernleme srecinin dourduu yapsal deiimlere tepki olarak ortaya kan irrasyonel ve geici hareket olarak aklar. Bu tarz hareketler ekonomik veya sosyal bir kn yansmasdr. Aktrleri tepkisel, anomik ve kkszdr. Modernleme kuramndan etkilenen bu yaklam, toplumsal hareketi Modernliin tarihsel srecinin bir sonucu

120

olarak grr. Deiimin gerek dinamii toplumda deil tarihtedir. Bu yaklam tarihin nceden belirlenmi kurallarna gre ilerleyen bir toplum tasavvuruna sahiptir. Klasik yaklam gnmzdeki, bar hareketi, evrecilik hareketi, kadn, lezbiyen, gay hareketleri gibi hareketlerin ortaya kyla sorgulanmaya balamtr. nk bu hareketler herhangi bir sosyal veya ekonomik kn yansmas deillerdir. Aktrlerin mcadeleleri ekonomik deil kimlii rahata ifade etme ynndedir ve ekonomik veya siyasal olmaktan ok kltrel alandadr. Touraine(aktaran, ayr, 1999), yeni toplumsal hareketleri post endstriyel toplum paradigmas iinde ele almaktadr. Bu hareketlerin yeni olarak adlandrlmas Tourainee gre, mcadele alanlarnn artk devlet deil, post endstriyel toplumun am olduu bir alan olarak sivil toplum olmasndandr. Yeni toplumsal hareketler devlet gcn kontrol etmek yerine sivil ilikileri dntrmeyi amalamaktadrlar. Habermas, Tourainenin grne yeni almlar getirmektedir(Aktaran, Scott, 1999). Habermasa gre yeni toplumsal hareketlerin ykseliini aklamak iin ncelikle onun ortaya att iki kavrama tandk olmak gerekmektedir: Yaam dnyas ve sistem dnyas. Toplum, sistem ve yaam dnyasnn etkileimi iinde ortaya kar. Etkileim farkl formlar ve balamlarda ortaya kar bu da farkl dzeylerde toplumsal rgtlenmelere neden olur. Yaam dnyas, dorudan sembolik etkileim iinde oluur. Bu etkileim ajanlar ve bunlarn paylalan norm ve deerlere doru ortak ynelimleri arasnda varolur. Buraya toplumun iletiimsel alan denir. Bu alanda ayn zamanda gelenekler ve kltrn dier boyutlar gibi bilgi ve kimlik de yeniden retilir. te Yeni Sosyal Hareketlerin ykselii bu yaam dnyasnn, sistem dnyas tarafndan koloniletirilmesine ve kltrel yoksullatrmaya kar bir tepki olarak kurumsallar. Offe(1999) ise yeni hareketlerin ortaya k ile ilgili farkl bir yaklam iindedir. Offeye gre yeni toplumsal hareketler Batdaki refah toplumu modelinin yaratt hayal krklndan kaynak bulur. Refah toplumunun altndaki varsaym, insanlarn tketim merkezli hayat tarznn enerjilerini yok edecei ve artk kamu politikalarna katlmann hayatlarnda ok byk bir neme sahip olmayacayd. Kamu

121

politikasnn ise temelinde toplumsal dzeni etkileyebilecek tm sapkn hareketlerin kontrol edilecei bir gvenlik yatmaktayd. Yeni Sosyal Hareketler ise refah toplumunun ekonomik blm zerindeki atma modelinden uzaktrlar. Daha ok hayatn ekonomik olmayan niteliklerine vurgu yapmaktadrlar. Offenin(1999) Yeni Toplumsal Hareketler iin bir baka saptamas ise Yeni Toplumsal Hareketleri tercih edenlerin eski politik katlm biimlerinde deneyimleri olmamas deil eski toplumsal hareketlerden sk sk hsrana uram olmalardr. Eski toplumsal hareketler eitlik ideali zerinde bir toplumsal atma iindeydiler. Bugnn toplumsal yapsnda yer alan aktrler ise farkllk temelinde bir atma iindedirler. Kendilerini tanmlama ve tekiler tarafndan tanmlanma sreleri zerinde vurgu yapmaktadrlar. Benliin bu biimdeki oluum sreci Giddens(aktaran, ayr, 1999)tarafndan hayat politikalar olarak adlandrlmaktadr. Hayat politikalar, hem bireysel hem de toplumsal dzeyde kiinin kendini gerekletirme olgusudur. zgrlemeci politikalar ise bireylerin ve gruplarn hayatlarn etkileyen basklarn ortadan kaldrlmas sreci olarak tanmlanr. Bu politikalar baz bireylere dierleri tarafndan uygulanan bir tr tekinin politikasdr. Hayat politikalar ise bir seim(choice) politikasdr. Hayat politikalar zgrlemeci politikalarn tkendii yerde ortaya karlar. 1950 sonrasnda Batdaki ii snf sisteme uyumland iin artk toplumu dntrc bir dinamii iinde barndrmyordu. 1950lerde ve 1960lardan itibaren ortaya kan yeni sosyal hareketler zel hayat alanlarndan yola kan bir mikro politika temelinde kapitalizmin kat kurumsal yaplarn zorlayp esnetmilerdir.

Feminizm, ekoloji hareketi, gay hareketi, anti-militarist hareketler, vb. merkeziotoriter yaplar politik denilebilecek bir dzeyde esnetirken varolan toplumsal deerlerden farkllklarn ne karan alt kltr hareketleri de kltrel dzeyde benzer bir basn yaratmaktadrlar(abuklu, 2003). Tourainenin(2004) de belirttii gibi her toplumsal hareket ayn zamanda bir kltrel tasardr.

122

3.2.5.4. Internetin Muhalif Potansiyeli ve Hactivism Romann yollar(Tfekiolu, 1997), Saint Simonun damar benzetmesi ile aklad endstri toplumunun iletiim alar(Mattelar ve Mattelart, 1998), kltr endstrisinin kitle iletiim aralar(Horkheimer ve Adorno, 1996)ve sonunda Castellsin(2000) vurgulad a toplumuna doru olan srete iletiim gittike artan oranda merkezi bir nem edinmitir. Bu nem iktidar asndan deerlendirildiinde, haber alma ve bilgi iktidarn beraberinde getirmi, gzetleme ve kapatma ile Foucaultun(1992) belirttii bir panoptikonu ileri teknoloji yaratmtr. Teknoloji tm insan kltr ve toplumlarnda merkezi bir neme sahiptir. Bulular hakknda hikayeler dinleriz. Bu, bir anlamda teknolojinin mitletirilmesidir. Bulular hakknda hikayeler anlatrz.. Teknolojik ve bilimsel bu bulu mitlerinde ve hikayelerinde eksik olan bir ey varsa o da toplumsal evredir. Bulular bir toplumsal evrede ortaya karlar. rnein; Newton, dnyada kafasna elma den ilk insan deildir. Yer ekimi kanunu Newtonun aklnda belirmesi kafasna arpan elmadan ok iinde yaad zaman ve kltr ile ilgilidir. Yerekimi kanunu zaten Newtonun gndemindeydi. Tpk, kresel snmann, HIV/AIDSin kanserin ya da kresellemenin bizim gndemimizde olmas gibi. Leonardo da Vinci ise bir baka rnektir. Onun baz fikirlerinin yzyllar sonrasnda anlald ya da gerekletirildii bilinir. Da Vincinin baz bulular Rnesans a ierisinde kabul edilmi, takdir edilmi, gerekletirilmitir ama bazlar gn dahi grmemitir. Neden baz fikirler kabul edilir de bazlar gn yz bile gremez? Donald Mac Kenzie(aktaran, Gren) nin aratrmasnda teknolojik gelimelerin bazlarnn uyarlanmas, bazlarnn grmezden gelinmesinde nemli bir bileenin toplumsal koullar olduu ortaya kmtr. Burada toplumsal koullar (social

123

circumstance) denen ekonomi, siyaset ve varolan yapdr. Bu bak asna gre teknolojiyi, yerekimi gibi kanlmaz, verili bir ey olarak grmek yanltr. Bilgisayarlarn ortaya kmas iin bir gereklilik yoktu, ya da bilgisayarlarn internete balanmalar ya da vergi sisteminin ynetiminde kullanlmalar iin de gereklilik yoktu. Teknolojilerin gelimesinin nedeni teknolojik sebepler deil toplumsal sebeplerdir. Modern anlayta, teknolojik belirlenimcilik bak as hakimdi. Bir teknolojinin kullanmn belirleyen onun kendi zellikleriydi ve ilerici bir toplum teknolojik deiime uymal ve ondan faydalanmalyd. Teknoloji ve toplum konusuna yeni bir bak as ise toplumsal belirlenimcilik(social detedminism) dir. Bu bak asna gre toplum, belli teknolojilerin gelimesinden veya gelitirilmesinden sorumludur. Silah sahiplii konusundaki tartmalar gstermektedir ki bir toplumda teknolojinin yansz(ntr), iyi ya da kt olduu konusunda farkl bak alar olabilmektedir. Fakat bu durum daha ok bunu deerlendiren kiilerin bak alarn yanstmaktadr. Ne teknoloji ne de kltr yansz deildir. kisi de insanlar, toplumu, farkl toplumsal gruplarn iktidarn ve yaran nceliklerin sonularn yanstr. Teknoloji ancak hi kimse o teknolojinin ne iin kullanldn bilmedii ve teknoloji asla kullanlmad rece yanszdr. Silahlar bir teknoloji olarak ancak onlarn ilevi hakknda ve neden yapldklar hakknda hibir bilginin olmad toplumlar iin geerlidir. Bilgi ortaya ktnda ve teknoloji toplumsal srece dahil olduunda artk toplumda yansz bir ey kalmaz. Teknolojinin fiziksel nesnesi yansz olduunda bile bu nesne bir teknoloinin ne icin ve nasl kullanld bilgisi ile birletiinde artk ncelik ve ayrcalk srelerine(patterns) dahil olmutur. Toplumsal belirlenimcilik bak as insanlarn, eer ilgilenir ve dahil olurlarsa kendi teknolojik geleceklerinde bir fark yaratabilecekleri olasln ak brakmaktadr.

124

Teknoloji, toplumsal elitlerin kk bir blmn temsil eden etkili glerin seimlerinin bir sonucudur. Toplumsal iktidarn S.B.Tsi unlardr: - Silahl gler - Brokrasi - Ticari gler Halen; akademi gibi, teknolojik deiimin beii kabul edilebilecek yerler olsa da bunlarn finanslar ve dier maddi destekleri yukarda bahsedilen SBT iktidar bloklarndan birine atfedilebilir. Teknoloji, tm toplum yerine buna destekleyici(sponsor) olan elitlerin nceliklerini yanstr. Teknolojik geliimi demokratikletirmek mmkndr ama bunu yapmak S.B.T glerinin amalaryla uyumaz. Siyasal ve ekonomik olarak, SBT kendi yararl ve nceliklerine gre teknolojik aratrma ve gelimeyi destekleyerek avantaj kazanr. Burada SBT paray veren dd alar szn kabul eden serbest pazar felsefesi dorultusunda hareket etmektedir. Tarihsel olarak bu SBT gleri kazandklar avantajlar, ulusal balamda iktidarlarn kurmak iin kullanrlar. Kresellemenin gelii ile birlikte bu elitler uluslar aras dzeyde de iktidar kurmulardr. Gelitirdikleri ya da destekledikleri teknoloji yalnzca kendi uluslarn deil bu teknolojilerin transfer edildii lkeleri de etkiler. Bu durumda bir teknolojiden fazlas transfer edilmektedir denilebilir. Ulusar irketler iletiim teknolojisi ile iki ynden ok ilgilidir. Birincisi; iletiim teknolojisi ulusar irketlerin isel rgtlenmeleri iin can alc bir neme sahiptir. kinci olarak, iletiim teknolojilerini retenler de genellikli bu irketlerin kendileridir. Nereteyse btn serbest Pazar ekonomisinin byk ouncularnn yurt d(off shore) ubeleri vardr ve varlklar iletiim teknolojisine dayanmaktadr.

125

Elektronik iletiim snrlar aarak kresel bir evrede gittike daha kolay ve gerekli hale gelmektedir. Teknolojiye eriilmesi ve teknolojik yeterlilikleri olanlara bilgi ak iin siyasal snrlar artk bir engel olmaktan kmaktadr. Bylesi bir durumun sonular teknolojik olmann tesinde siyasaldr. Fakir lkeler, iletiimlerini modernletirme harcamalar iin aldklar uluslar aras borlarn faizlerini evirebilmek adna ihra maddesi olarak daha ok tarm rn retip satmakta ve insanlar da alk yaamaktadr. Bu durumda yine teknoloji yansz olmaktan uzaktr. Bununla birlikte, yeni teknolojiler muhalif toplumcu dnrlerde umut yaratr. Gelien iletiim teknolojileri, dev ticari medya tekellerinin temellerini oluturmutur. Fakat, kart eilimler de filizlenmitir. Fotokopi, evde kayt, kaak videolar, ifreli kanallarn uydu sistemlerini bozma, bilgisayar yazlmlarnn kopyalanmas ve krclk(hackerlk) gibi medya korsanl, resmi olmayan biimde bilgi aklarn metadlatrmaktadr( Witheford, 2004). nternetin zellikleri bunlar olas klmaktadr. Bu zellikleri Timisi(2003, s. 126) yle ifade etmektedir: 1) Bireysel, grup ve oklu iletiimi bir arada barndrmaktadr, 2) Yaynclk iin dk tamamlanm maliyet ve dk marjinal maliyet yaratmaktadr, 3) Maliyeti az, kresel oklu iletiime olanak vermektedir, 4) Dk maliyetli, kresel, metin temelli, kiileraras iletiime izin vermektedir. Bu zellikler yeni muhalif direni biimlerinin ve bunlarn ortaya kabilecei yeni kamusal alanlarn douuna, zerk, kltr endstrilerince dolaymlanmam ift ynl bir iletiime, bilginin paylamna olanak tandklar iin muhalif dnrlerde Internetin gelii byk bir umut yaratmtr. Internetin geliini toplumsal dntrc zgrleim iin bir umut olarak grenlerin yannda, daha karamsar yaklaanlar da vardr. Her nasl yaklalrsa yaklalsn Internet gnmz toplumsal yaamna sosyal, siyasal, kltrel, ekonomik adan byk etkiler yapmaktadr. Bu etkileri deerlendiren dnrler farkl grlere sahiptirler.

126

Cairncross(1997) bu yeni iletiim teknolojisinin rettii siber uzamn ilk etkisini mesafenin lm olarak adlandrr. Buras zel bir izin gerektirmeyen ve kesin bir denetimden uzak yeni bir kamusal alandr. Bu iletiim teknolojisi sayesinde bilgiye eriim demokratikleecek ve nc dnya lkelerinin kalknmas ivmelenecektir. Bu da dnya bar ynnde nemli admlara yol aacaktr. Ravetz(1999) ise, siber uzayn hat balanma cretleri, gerekli donanmn maliyeti tarafndan snrlandrlm olduunu ve ancak belli sayda kullancya ak bir elektronik iletiimin abartlm bir grnts olduunu belirtmektedir. Netteki ok ey ierik olarak kalitesizdir, Internetin olmamasnn bilginin yok olaca anlamna da gelmeyeceini savunmaktadr. Wall(1999), Internetin toplumsal ekonomik, kltrel ve siyasal adan bireylerin birbirleri ile etkileimlerine ok geni bir olanak tandn, bireylerin ilk kez kendi yaam biimleri ve ilgilerine gre zgrce sosyal ilikiler gelitirebildiklerini savunmaktadr. Horkheimer ve Adorno(1996), kltr endstrisinin kitle iletiim aralarndan bahsederken ok temel bir dnm noktas olarak telefondan kitle iletiim aralarna geii vurgularlar. Telefonun bireysel, ift ynl iletiime olanak tanyan yaps onlar iin bu yeni kitle iletiim aralarna gre ok daha zgrlkdr. Yeni Alman solunun nde gelen kuramclarndan Hans Magnus Enzensberger de 1970li yllarda kitle iletiim aralarnn seferber edici gcnn kullanlmas iin iki ynl kullanmn nemini vurgular ve bu uygulandnda baskc kullanmn yerinin zgrleimci kullanm tarafndan alnacan savunur(aktaran, Underwood, 2002: 121): Medyann Baskc Kullanm Merkezi olarak denetlenen program Tek verici, ok alc(receiver) Tecrit edilmi hareketsizletirilmesi Pasif tketici davran Depolitizasyon sreci Uzmanlarn yapt retim Katlmclarn etkileimi, geribesleme Politik renim sreci Kolektif retim Medyann zgrleimci Kullanm Ademi merkezilemi programlar Her alc potansiyel bir verici bireylerin Kitlelerin seferber edilmesi

127

Mlk sahiplerinin ya da brokratlarn z rgtlenme yoluyla toplumsal denetim. denetimi

Tablo 5: Enzensbergerin Kitle letiim Aralarnn ki Ynl Kullanm

Bu kullanmn rnekleri de son 20-30 ylda gzlenmitir. rnein, Srbistanda 1987den Slobodan Miloseviin dne kadar olan srete iletiim ve bilginin roln aratran Turnard(2003) nemli bir saptamay kayt etmitir. Siyasal olaylar ile medya gelimeleri arasndaki ilikiyi aklayan Turnard, Srbistanda yaananlar dneme ayrmtr. 1987de balayan birinci dnemde hkmetin medyay ele geirme sreci ve bu yolla hkmetin sergiledii korku kampanyas, iktidarn elinde iletiimin nasl etkili bir g olduunu gstermitir. 1990-1995 arasndaki yllarda ise hkmete kar muhalefet gelimeye balam, Radio B92 gibi bamsz basl medyann ve yayn medyasnn varolma sava verdii gzlenmektedir. 1996dan 2001e kadar gzlemlenmi olan son dnemde ise direni, rgtlenmek, atmak ve sonunda hkmetin bask ve kontrol giriimlerini yenmek iin Internetin kullanm ok yksek bir art gstermi ve direni gemie nazaran daha byk etki sergilemitir. Turnard(2003), bunun Internetin ilgi gruplarnn yaratlmasn kolaylatrmas yznden olduunu ileri srmektedir. Daha etkili bir baka rnek Meksikada yaanmtr. Castells(2004) Zapatistalar ilk Enformasyonel Gerilla Hareketi olarak tanmlamaktadr. Moreno Toscano(aktaran, Castells 2004). Turbulencia Politicia dergisine yazd bir yazda, Chiapaslarn(Zapatistalar) siyasal savandaki yeniliin, olaylar farkl alardan yorumlayan bir ok farkl bilgi gndericisinin varolmasnn olduu grn belirtmektedir. Toscano(aktaran, Castells 2004)ya gre, Zapatista hareketinin baars byk oranda iletiim stratejilerine dayanmaktadr. Kendi mesajlarn yayabilmek iin, bir yandan kanl bir savan iine ekilmemeye alrken dier yandan bir iletiim ortam yaratabilmilerdir. Zapatistalar silahlar ncelikle, dnya medyasnn, gzleri nnde kurban olabileceklerini sylemek iin kullanmlardr. Bylece, Meksika toplumundan byk bir destek kazanmlar ve bu iktidar bir anlamaya mecbur brakm ve birok kayda deer kazanmlar da elde etmilerdir.

128

Castells(2004), zerk bir iletiimin Zapatistalar iin ok nemli olduunu vurgulamaktadr. Zapatistalarn dnya ile ve Meksikann geri kalan ile iletiime geebilme becerileri ve insanlarn imgelemlerini yakalamalar sayesinde yerel, zayf bir isyan dnya siyasetinin gndemi haline gelebilmitir. Bu stratejinin znde Zapatistalarn iletiim teknolojilerini, videoyu, ve bilgisayarla araclanm iletiimi kullanmalar vardr. Video gibi iletiim teknolojileri ve bilgisayarla araclanm iletiim sayesinde Chiapalar mesajlarn tm dnyaya yayabilmi ve dnya apnda bir dayanma gruplar a kurabilmitir. Bu a sayesinde baskc hkmete kar etkili bir direni salamlardr. Zapatistalarn Interneti kullanmlarnn geliimi iki evrede deerlendirilebilir(Castells, 2004): Biri 1990larda La Netann yaratlmasdr. Bu, Meksika ve Chiapasda bir alternatif bilgisayar iletiim adr. zellikle kadnlar bu a etkin bir biimde kullanm ve Chiapal sivil toplum rgtleri ile dier Meksikal kadnlar arasnda bir ba oluturmu, bunun yannda Amerikadaki kadn alar ile de iliki kurmutur. Sonraki dnemde ise bu a genilemi ve akademik, sivil bir ok kurumdan parasal, teknik, bilgi destei salanmtr. Grld gibi bilgisayarla araclanm iletiim ve Internet ile salanan dayanma alar siyasal olarak bir varolma biimini olas klmtr. Bu rnekler yalnzca siyasal yn olan gruplarla snrl da deildir. Riemer(2003), bir yer alt, bakr, inko madeni olan ve Kuzey Wisconsinde bulunan Crandon Madeni olay zerine yapt aratrmada Internet teknolojisinin evreci muhalif eylemlerin kaynak mobilizasyonu iin ne denli etkili kullanlabildiini gstermitir. 25 kii ile grme yapan Riemer, sosyal yapc perspektifi kullanarak Internetin bu tarz gruplar iin kaynak mobilizasyonu arac olarak, etkili bir eitim kampanyas, hzl ve etkili bilgi iletiimi, anket ve a kurmaya olanak tanmas, yelik yetkinlikleri, ye bulma, para bulma eylemlerine olanak tandn belirtmitir. Capling ve Nossal(2001)in aratrmalarnda ise her ne kadar mesafenin nemi hala varln korusa da Internetin Kreselleme Kart Hareketin ortaya knda ve bymesinde nemli bir etken olduunu vurgulamlardr. Son be ylda yaplan, Kreselleme Kart Hareketlerle ilgili aratrmalarn ounda Internetin ada toplumsal hareketlerde nemli rol oynad belirtilmitir. zellikle Internetin, sanal

129

topluluklar yaratmaya yardmc olmas, bilgi alverii ve eylemlerin koordinasyonu sayesinde siyasal destek oluturmak ya da bu destei geniletmek iin kullanld gzlenmitir. Cleavere(1999)gre Modern toplumun temel yaplarna en ciddi meydan okumay, ulusal ve ulusar siyaset kurumlarna meydan okuyan bilgisayarla ilikili kresel toplumsal hareketler oluturmaktadr. Tm bu hareketlerin en temelde ada kapitalizme kar olduklarn ifade eden Cleaver(1999), bunlarn akla Marksist nosyonun snf atmasn getirse de bu hareketlere sosyalizmin birleik bir alternatif proje nosyonunun elik etmediini; tersine byle bir vizyonun eitli projeler ve evrensel kurallarn gereksizlii nosyonu ile yer deitirdiini belirtmektedir. Gncel almalar bilgisayarla araclanm iletiimin(BA) birok toplumsal atma trlerinde yeni roller oynadklarn bulmutur. Bu toplumsal atma alanlar, terrist eylemlerden, uyuturucu kartellerine, silah tccarlarndan ulus devletler ve toplumsal hareketlere kadar geni bir yelpazededir. Bilgisayarla araclanm iletiimin oynad yeni rollerin ierii de krclk(hackerdom)tan, Internette bilgi dolamna kadar geni bir yelpazededir. Caswell(2003), yakn zamanda, dnya apnda Irak Savana kar yaplan gsterilerin Internetin geliimi ile mmkn olan, gevek, hiyerarik olmayan, evrimsel hareketlerin gcnn gstergesi olduunu sylemektedir. Irak Sava protestosunda dnya apnda 20 milyon insan sokaklara kmtr. Byk ehirlerin caddelerindeki ok saynda insan medyann dikkatini ekmeyi baarmtr. Kk ehirlerde ve hatta kasabalarda da yryler yaplmtr. Shetland adalarnda 600 kii gsteri yapmtr. Antartikada McMurdo istasyonunda bile 50 kii savaa kar seslerini ykseltmilerdir. Bu gsteriler, insanlk tarihindeki en byk gsteri olarak adlandrlabilir. Irak Savana kar yaplan gsteri en byk gsterge olarak grlse de bu tarz rgtlenmelerin tek rnei deildir. 2002 Kasmnda European Social Forum(ESF) 60

130

bin bar yanls, sosyalist, evreci ile talya, Floransada bir gsteri yapnmt. ESF, The World Social Forum (WSF)un bir koludur. WSF ilk kez 2001de Brezilya/Porto Allegrede, svire/Davosda dnyann ekonomi ve siyaset liderlerinin topland World Economic Foruma glge drmek iin kurulmutu. Toplumsal eitsizlik ve evre felaketlire ile suladklar neo liberal ekonomik dnceye alternatif grup ve sivil toplum kurulularn temsil etmektedirler. Yalnzca iki yl iinde blgesel, ulusal, yerel toplumsal forumlar dnyann her yerinde filizlenmitir. Toplumsal forumlar, evresel srdrlebilirlik ve toplumsal eitlik iin mcadele eden farkl grup ve bireyler arasnda koordinasyon, a kurma, paylam ve iletiim iin bir ak alan salamtr. Internetin toplumsal hareketler ile kesitii alanlara bir baka rnek Indymedia dr. Indymedia, ticari olmayan, gnlllk temelinde, ounlukla Internete dayal bir medya hareketidir. Gnmzde 108 milli ve yerel bamsz medya merkezi vardr. Birok lte gre Indymedia dnyann en geni haber rgt haline gelmitir. Ana akm haberciler bile Indymediay kullanmaktadrlar hatta katlm gstermektedirler. rnek olarak verilebilecek bir baka hareket olan Kreselleme Kartlar ise 1999da Seattledaki Dnya Ticaret rgt protestosundan beri neredeyse tamamen Internet yoluyla koordinasyon salamakta ve rgtlenmektedir. Internetin kendisi de baz hareketlere balang noktas salamtr. rnein Linux iletim sistemi ve Open Source Movement, ticari yazlm endstrisinde farkl yollar amtr. ok yetenekli olan fakat cretli almayan programclar, genileyen bir yazlm koleksiyonu oluturmaktadrlar. Burada gdleri para deil, idealizm ve ticari kar gdsne kar gvensizliktir. Krc(hacker)kltr ierisinde deerlendirilebilecek olan bu gruplar da almalarn Internet yoluyla koordine etmekte ve yaymaktadrlar(Caswell, 2003) Krc kltr iinden gelimi olan bir baka yeni toplumsal hareket hareket ise hacktivism olarak adlandrlmaktadr. Bu hareketi, Norman(1998) Ricardo

131

Dominguez ve Stefan Wray rnekleriyle aklamaktadr. Bu kiiler Meksika hkmetine kar a-savan(netwar) ilan edene kadar eylemci sfatlarn gsterilere katlmak, bildiri datmak gibi eski yollardan edinmilerdir. Sonra, Internetin geliimi ile eylemlerini sanal ortama tamlardr. New Yorkda bir sr sanal oturma eylemi(virtual sit-ins)rgtlemilerdir. Bunun yannda basklardan sorumlu tuttuklar kii ya da kurumlarn web sitelerine saldrmak iin bilgisayar programclar da bulmulardr. Yeni sloganlar ise devrim dijital olacaktr. Wray ve Dominguez. Elektronik Rahatszlk Tiyatrosu(Electronic Disturbance Theatre(EDT))nun kurucular arasndadrlar. EDT, dnyada, bilgisayar krcl(hackerdom) ile balayp imdi byk lde siyasal bir sonu olarak elektronik grafiti ile e olabilecek saldrlara dnm eylemleri olan eitli gruplardan biridir. Wray: Biz bunu elektronik sivil itaatsizliin bir biimi olarak gryoruz Biz izinsiz girme(tresspass) ve abluka(blockade) gibi toplumsal hareket taktiklerini Internete aktaryoruz..demektedir(Norman, 1998). . Bu kullanm biimlerine Internet teknolojisi doas gerei olanak tanmaktadr. Bir sre sonra dier iletiim aralarnn sahiplenilmesi gibi bir srecin Internet zerinde de yaanmas olasl elbette vardr. Fakat Rheingold(2002)un da belirttii gibi Internet bir amaca hizmet edebilecek bir teknoloji olmas vasfnn tesinde amac kendi bana gerekletiremez, dier kitle iletiim aralarnn bana gelenin deiik bir biimde tekrarlanmasn nlemek de yine insanlara dmektedir. zgrlk dncesi ve direni, Alman kyllerinin ayaklanmalarndan,

Spartakse, Fransz devriminden, Trkiyenin vermi olduu Kurtulu Savana, Seattledaki gsterilere, evreci eylemlerden, One Million Man March yryne kadar her zaman ama deiik biimlerde varln gstermitir. Bilgisayar devriminin kahramanlar olarak tanmlad krclarn rettikleri alt kltr Steven Levy(1984), elektronik teknolojide isel olan ilk toplumsal hareket olarak adlandrmaktadr. Meyer ve Thomas(2004) ise krc alt kltrn bilgisayar yeralt(computer underground)olarak adlandrmaktadrlar. Bilgisayar teknolojisinin gelimesine bilgisayar yeraltnn gelimesi elik etmitir. Meyer ve Thomas(2004)a gre, sapkn davranlar su haline getirme sreci daha geni toplumsal anlamlar

132

kanunlar alanna dntrme ve indirgeme srecidir ayn zamanda. Krc alt kltr de buna bir rnek oluturmaktadr. Krclar, medya, kanun yapclar ve aratrmaclar tarafndan sulu olarak alglanmlardr. Bilgisayar yeralt kriminolojik aratrmann tesinde kltrel olarak da deerlendirilmelidir. Byle deerlendirildiinde Meyer ve Thomas(2004)a gre krclk, Modern toplumun eylemlerinde ve ideolojisinde giderek daha baskn hale gelen iktidar-bilgi ilikisini yeniden yaplandrma giriimi olarak da grlebilir. Galloway(2004) ise bir baka yne dikkat ekmektedir. Sahiplik ve otoritenin hegemonik sreleri zaten orijinal evrimii zgrlklerin yerini almaktadr. zel felsefeler ve siyasetler artan oranda anti-kapitalist ve ar u olarak etiketlenerek bir teki yaratlmaktadr. Bu teki, eer hegemonya srdrlecekse kontrol edilmesi gereken roln oynamak zorunda kalmaktadr. Fakat, krclar, Gallowaye gre, siberdemokrasinin potansiyelini gstermekte ve toplumsal deiim iin teknolojik bulu ve stratejiler salayabilmektedir. David Finchern, Fight Club(1999) filminde, bir yeralt alt kltr olarak kurulan grubun zerine giden bakan tuvalette sktran birka grup yesi ve lideri bakana yle der: Bizimle uramayn! Unutmayn ki bizler sizin evlerinizi bekliyor ve ambulanslarnz kullanyoruz!! Elektrohippilerin, 2001 ylnda, London Institute of Contemporary Arts bulumasnda nermektedir:
Eski bir deyi vardr: Paray veren dd alar. Eski, geleneksel gerek dnya medyasnda bu, yzyllardr geerliliini korumutu. Ama bugn Internet, yeni kitle iletiim medyas, bu kurala gre ilememektedir. Internet teknolojiyle araclanm bir iletiimdir. Teknik standartlar belirleyenler, teknolojiyi gerek anlamyla pratikte reten ve uygulayanlar aslnda dd kontrol ederler. Dde paray veren sadece srece katlmaktadr ve tabii ki dd kontrol edenlerin yarattklar kurallar iinde.

sunulmak

zere

hazrladklar

Cyberwarriors

or

Political

Agoraphobics(2001) adl yazlar iktidarn gcne ilikin farkl bir bak as

133

3.2.6. Trkiyede Krclk Trkiyede Internetin tarihi ok eskiye dayanmamaktadr. Trkiye, 1993 ylndan beri Internete baldr. lk balant, ODT(Orta Dou Teknik niversitesi) tarafndan 64/kbit/san. Hznda gerekletirilmi sonra dier niversiteler srasyla dahil olmulardr. Gnmze gelindike balant alt yaps ve hz artmtr. Trkiye iinde kendi omurgalar olan ULAKBM ve TURNET olmak zere iki yap vardr. Biri akademik dieri ticari amalar iin hizmet vermektedir. D..E(2004).(Devlet statistik Enstits)nn yapt aratrmaya gre 2004 ylnda Trkiyede bilgisayar ve Internet kullanm aadaki tabloda grld gibidir. Bu kullanm yzdelerinin gelimi lkelerle karlatrldnda olduka dk olduu grlebilmektedir. Aratrmann sonularna gre; hanelerin % 7.02' si Internete eriim imkanna sahiptir. Bu hanelerin % 83.53' Internet eriimini kiisel bilgisayar zerinden salamaktadr. Modem (normal telefon zerinden balant) en yaygn kullanlan Internet balant trdr.
Toplam birey says Ya grubu Kadn Erkek Kadn Bilgisayar kullanan % Erkek % Kadn nternet kullanan % Erkek %

16-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65-74

5 649 460 6 265 551 4 706 242 3 438 470 2 180 003 1 522 137

5 172 198 6 405 911 4 744 685 3 539 837 2 096 418 1 318 274

1 190 189 820 720 331 914 94 751 14 539 1 686

21,07 13,10 7,05 2,76 0,67 0,11

2 296 676 1 691 562 909 061 456 925 83 860 10 495

44,40 26,41 19,16 12,91 4,00 0,80

900 807 618 500 231 758 57 100 13 965 842

15,95 9,87 4,92 1,66 0,64 0,06

1 980 697 1 375 581 659 161 328 384 55 901 11 643

38,30 21,47 13,89 9,28 2,67 0,88

Tablo 6. Trkiye Hanehalk Biliim Teknolojileri Kullanm Oranlar

DE(2004)nin yapt aratrmaya gre, 2004 yl Nisan-Haziran dnemi itibariyle 16-74 ya grubundaki hanehalk bireylerin bilgisayar kullanm oran % 16.80, nternet kullanm oran % 13.25' dir.Cinsiyet asndan bakldnda erkeklerin kadnlara gre daha yksek oranda bilgisayar ve Internet kullandklar gzlenmektedir.

134

20 16,80 15 13,25 11,58 10 9,38

5,22 5 3,88

0 Toplam Kadn Erkek

Bilgisayar kullanm

Internet kullanm

ekil 1. Cinsiyete gre bilgisayar ve Internet kullanm

Internet ve bilgisayar teknolojileri konusundaki hzl gelimelere ramen, DE(2004)nin yapt aratrmann sonular dndrcdr. Bu aratrmann sonularna gre, lke nfusunun %76.42si hi bilgisayar kullanmamtr. Burada kadnlarn oran %42.31, erkeklerin oran ise %34.11dir. Hi Internet kullanmamlarn genel nfus ierisindeki pay ise %81.15dir. Burada da kadnlar %44.41 erkekler %36.74lk bir orana sahiptirler. Bu verilerden yola karak Trkiyede bilgisayar ve Internet kullanmnn henz gelime aamasnda olduu sylenebilir. Biliim teknolojileri konusundaki bu tabloya ramen Trkiye, bilgi toplumu olma yolunda nemli gelimeler ierisindedir. Bu gelimelerden bazlar aadaki gibi saylabilir(DPT, 2004): Trkiye, Avrupa Birliinin Lizbon stratejisini destekleyen programlardan biri olan dareler Arasnda Elektronik Veri Deiimi(IDA) Programna 16 Mart 2004 tarihinde imza atmtr.

135

DPT mstearl Acil Eylem Plannda, e-Dnm Trkiye Projesini yrtmeye balamtr. 2003/12 sayl Babakanlk Genelgesinde projenin amalar ve uygulamalar yer almaktadr. Yrtlen almalar sonunda 73 eylemden oluan e-Dnm Trkiye Projesi Ksa Dnem Eylem Plan(KDEP) 1003/48 sayl Babakanlk genelgesi ile hayata gemitir. Bunun iinde e-Devlet Dnm Projesi dahilinde Merkezi Nfus dare Sistemi(MERNS), Vergi Daireleri Otomasyon Projesi(VEDOP), Gmrk daresinin Modernizasyonu Projesi(GMOP), Polis Bilgisayar A(POLNET), Saymanlk Otomasyon Sistemi(Say2000i), Ulusal Yarg A Projesi(UYAP) saylabilir. Milli Eitim Bakanl(MEB) ve Trk Telekom A.. arasnda imzalanan protokol ile Trkiyede toplam 42.534 kuruma ADSL Internet eriim ve hizmetleri salanmtr. TEP(Temel Eitim Projesi) Faz 1 kapsamnda 2802 okula bilgisayar laboratuar alm ve Internet eriimi salanmtr. Toplamda ise 26.276 okula bilgisayar ve Internet eriimi salanm durumdadr. Ticaret alannda KOBlerin e-Ticarete ynlendirilesi konusunda 440 firmaya mali destek salanmtr. Bu gelimelerin dzenlenmesi amacyla da e-Devlet ve e-Ticarete ilikin yasal alt yap almalar halen srmektedir. Bunlarn ierisinde: 5070 sayl Elektronik mza Kanunu 23 Temmuz 2004de yrrle girmitir. 4982 sayl Bilgi Edinme Hakk Kanunu 24 Nisan 2004de yrrle girmitir. 5101 sayl kanunda yeni dzenlemeler getirilerek elektronik ortamda fikr haklarn korunmas konusunda eksiklikler giderilmitir. 5237 sayl Trk Ceza Kanununda biliim sular ile ilgili dzenlemeler yaplmtr ve kanun yeni dzenlemelerle 1 Nisan 2005 itibariyle yrrle girmesi ngrlm fakat meclisteki grmelerle 1Haziran 2005e ertelenmitir. Dier yandan Emniyet Mdrl de biliim sular ile mcadele iin giriimlerde bulunmaktadr. Emniyet Tekilat ierisinde biliimle ilgili ilk giriim 1982 ylnda Bilgi lem Dairesi Bakanlnn kurulmasyla salanmtr. 1997 ylnda ise

136

Biliim Sular Brosu kurulmutur. 2001 ylnda bahsedilen bronun ad Internet ve Biliim Sular ube Mdrl olarak deitirilmitir. Ayrca bu birimin dnda daire bakanlklar da kendi grev alanlarndaki konularda biliim sularyla mcadele etmektedir. Ayrca, merkez tekilat ierisinde bir Bilgisayar Sular ve Bilgi Gvenlii Kurulu ve st Kurul oluturulmutur. 2001 ylnda Kaaklk ve Organize Sular daire Bakanl ile Birlemi Milletler tarafndan ortaklaa olarak TADOC(Trkish Academy Against Drug and OrganizedCrime)bnyesinde Biliim Sular Aratrma Merkezi oluturulmutur. Bunlarn yannda byk ehirlerde bilgi ilem brolar ile de sularla mcadele edilmektedir(zkan, 2003)
Trkiyede krc kltr daha ok biliim sular dahilinde ele alnsa da, biliim sular hakkndaki verilerin de salkl olmad aktr. zcan(2003)e gre Trkiye de bilgisayar sular asndan yaplan aratrmalar henz salkl bir zemine oturmamaktadr. Genel olarak Trkiyede biliim sular; kredi kartlar ile telif haklar konusu iinde olan korsan CD ler olarak iki kmede ele alnmaktadr. Ayrca, bilgisayar sistemleri aracl ile ilenen sularn birou takibe bal sulardan olduu iin madurlarn ikayeti olmadan resen ele alnmalar mmkn olmamaktadr. Bu durum da salkl bir istatistik elde edilmesini zorlatrmaktadr. (zcan, 2003). Trkiyede biliim sular ile ilgili yzdeler ekil 2 deki gibidir:

ekil 2. Bilgisayar Yoluyla Dolandrclk ve Bilgisayar yoluyla sahtecilik yzdeleri

137

ekil 3. Lisans Haklar ihlali ve yasad yayn yzdeleri

Kullanm yzdesinin dkl, alt yapdaki yetersizlikler veya eitim eksiklii gibi sorunlara ramen krclk olaylar konusunda Trkiye, dnyadaki birok lkeden daha nde yer almaktadr. Hrriyet gazetesinin Internet sitesinde yaynlanan haberde(Hacker Dosyas, 2005) Riptech adndaki bir biliim gvenlik firmasnn yapt aratrmaya gre, Trkiye, krclk olaylarnda srail, Hong Kong, Tayland, G.Kore, Fransann ardndan altnc srada yer almaktadr. 2003 ylnda dnya genelinde krclk olaylarndaki arttan bahsedilen aratrmada Ortadou'dan gelen krc saldrlarnn enerji irketlerini hedef ald, Asyal krclarn hedefinin ise yksek teknoloji ve finans irketleri olduu ortaya koyulmutur. Krclarn saldr amalarnda ise sanayi casusluu ve hrszln nnde siyasi eylemler ilk sray almaktadrlar. Krclarn bulutuklar ve krdklar web sayfalarn gnderdikleri bir site olan zone-h.org sitesindeki Turkish hackers begin to challenge Brazilians to claim top spot(
06.ubat.2003)balkl haberde, 2003 ylnda Trk krclarnn gemi yl en fazla krclk eylemi yapan Brezilyal krclara meydan okuduklarn belirtilmektedir. 2002 ylna gre Trk krclarn eylemlerinde byk art gzlemlendii sylenen haberde, Trk krclarn eylemlerinin saysnn, Endonezya, Pakistan, Msr, Suudi Arabistan gibi Islam lkelerin tmnn krclk eylemlerinden daha fazla olduu aklanmtr. Trk krclarn eylemlerine en ok maruz kalan lkeler ise srasyla, Amerika, Almanya ve ngilteredir. Mi2g bakan DK Mataii ise yapt aklamada Trkiyenin, Bat kart dijital bir trbulansn merkezi olmaya balamas nedeniyle byyen bir scak nokta olduunu sylemitir. slam yanls, Amerika ve ngiltere kart krclarn azalmadn tersine

138

arttn belirten Matai, ou slam lkedeki ve Trkiyedeki krclarla ibirlii iinde olan makro krc gruplarnn bir yeni toplanma noktas oluturabileceklerini sylemektedir. Trkiye iinde de krclk olaylar meydana gelmektedir. Bu krclk olaylarndan bazlarn tarih srasyla yle sralamak mmkndr(Yldrmolu, 2005): 11 Mart 1997de Kanal D ve ODT nn sayfalar saldrya uramtr. Kanal Dnin sayfasna Yunan bayra koyulurken, ODT nn sayfasnda Yunanca, aalayc sloganlar yazlmtr. 19 Ekim 1998de, http://www.showtv.net, Kilroy ve WildHoNeY adl krclarca krlmtr. Ana sayfaya uzun bir metin ve Reha Muhtarn, elindeki katta ben bir salam yazl resmini koymulardr. 22 Austos 2000de bir krc GDAn web sitesini krmtr. Siteye brakt mesajda: Modern doalgaz gelecek dediniz, sizlere inandk doalgaz kullandk. Sonuta ne oldu? Zorbaca almaya altnz faturann iki katn demedik. Siz de saati sktnz. Aferin size, ohh ne gzel! Rahat koltuklarnzda gerile gerile oturun. Nasl olsa hangi kurallar karsanz biz uyarz. Bir dediinizi de iki etmeyiz. Ben bilmem ne efiyim, burada benim borum ter, iki kat deyeceksiniz ite derseniz, biz de deriz ki, sanal ortamda da bizim borumuz ter. Derhal hatanz dzeltin. Rahat koltuklarnzdan bir evrenize baksanz, neler olup bitiyor. efleriniz birimlerinde krallklarn ilan etmi diye biz de ne kadar isterseniz deyemeyiz. Kusura bakmayn, sitenin tasarmna fazla zaman harcayamadk, ancak bu sorun zlmezse birka gne kadar ok mkemmel bir site ina edeyeceiz. Pek tabii elimizdeki 100 bin e maile de aama aama duyurmak gerekecek. Krc bu mesajn altnda GDAda ikayeti olduu yneticilerin isim ve grevlerini yazmtr. 3 Aralk 2000 de T.C. Babakanln resmi web sitesi olan

http://www.basbakanlik.gov.tr sitesi memurlara yaplmas dnlen %10luk zamm

protesto amacyla krlmtr. Varolan sayfann yerine u mesaj braklmtr: Bu web sayfas Roberto Smix ve ra Extraxher tarafndan imha edilmi ve btn bilgileri alnmtr. Ad geen kiiler tamamyla Trkiye Cumhuriyeti vatanda olup, %10 luk sadakay protesto amacyla olay gerekletirmilerdir. ahslar da zaten memur evlatlardr.

139

Durum geicidir ve elimizdeki bilgileri herkese vermeye hazrz. Posta adresimiz

extraxher@yahoo.comdur. Gerek bize katlmak isteyen yeni korsanlara, gerekse de

iletiim salamak isteyenlere duyurulur. Son olarak Cem Ylmaza selamlarm yollarm(ehuehue). 7 Aralk 2000 tarihinde Kredi ve Yurtlar Kurumu

web

sitesinin(http://www.kyk.gov.tr/hello.html)ierii Kredi Yurtlar kurumu lolitalar sunarbalyla pornografik fotoraf ve linkler yerletirilmitir. Sayfann altna da All rights reserved. Hosting by Oruc, design by sizle, security issues by efes, active participation baboon, special thanks to meltem ifadeleri yer amtr. 25 Aralk 2000 tarihinde Turkish Security Team ve Digital Angels Team, DHKP-C, com,net, org sayfalarn krm ve bu sayfalara dalgalanan Trk bayra koymutur. Sayfann altnda ise Bu sayfalara, tm ehitler ve yce Trk Milleti adn el konmutur yazs yerletirilmitir. 25 Mays 2002de ise ete oluturma sulamas ile davas grlen Sedat Pekerin sitesi olan http://www.ozturkler.com sitesi krlm ve siteye Faistler geberecektir ifadesi konulmutur. 3 Haziran 2002. Diyanet ileri Bakanlnn sitesi(http://www.diyanet.gov.tr ) Satanic Souls adndaki bir krc grubunca krlm ve sayfaya ngilizce, Portekizce kfrler yazlm, X-men karakterlerinden biri olan Gambitin resmi koyulmutur. 8 Ekim 2003de, Satanist Imam ve Eagle adl krclar tarafndan T.C. Babakanlk sitesi(http://www.basbakanlik.gov.tr) krlm ve Bu iler zordur, zveri ister, hatta zveriden fazlasn, ruhunu ister. Eer hi uyumadan ya da gnde 2 saat ile yaayabiliyorsan yazs konulmutur.

Trkiyede olup bitenlere bir k tutmas asndan Turgay Seenin(2003) hazrlad Trk hackerlar yaz dizisindeki bir rnek nemlidir. Yaynlanan yazlar zerine e-posta atan ve krc olduunu iddia eden bir kii, bir Trk krc grubunun, NASAnn sitesini krdklarn sylemitir. Siteyi kranlarn, Irakta 11 Trk askerinin

140

esir alnmasndan sonra, konuyla ilgili siteye bir de mesaj braktklarn belirtmitir. Yapan kiinin, 17 yanda, Kayserili ve fastforce takma adn kullandn sylemitir. E postay atan kii, kendisinin de krc olmaya altn aklayp yapt iler ve bilgi dzeyi hakknda bilgi verdikten sonra szlerine yle devam etmektedir:Ben de artk kendimi kantlamak istiyorum.Yaptklarm gstermek istiyorum ama hep kullanlyorum. Sonra da bakalar iyi oluyor, gzde oluyor, mkemmel oluyor(berbat bir duygudur). Krc alt kltrnn Trkiyedeki grnmnn aratrlmas gerektiini bu rnek de bir baka boyutu ile ortaya koymaktadr. nk, krc yalnzca yazlm deil yeni krclar da retirler(Risan.2004). Trkiyede bilgisayar ve Internet kullanm henz gelime aamasnda olmasna ramen, krclk olaylar asndan dikkate deer bir art gzlenmektedir. Trkiyenin, bilgisayar ve Internet ile ilikisi ileride hem kresellemenin etkisi hem de hkmet politikalarnca daha da younlaacak gibi grnmektedir. Bu konuda birok proje uygulamadadr. Bir yandan devlet elektronik ortama aktarlmakta, bir yandan iletiim teknolojileri ve balant kaliteleri konusunda gelimeler salanrken, bu gelimeleri denetleyecek olan, yeni yasal dzenlemeler zerinde almalar devam etmekte, Emniyet Tekilat bu konuda yaplanmalara gitmektedir. Fakat, konu su temeline indirgenmi durumdadr. Bu temelde de, ancak, telif haklar ve kredi kartlar ile snrlanm gibi grnmektedir. Oysa rneklerden anlald gibi, krclk olaylar ile halkn ve siyasal gndemin yakn ilikisi olabilmektedir. Krclk eylemleri konusundaki rneklerde, hkmet politikalarna genel olarak tepkiler, daha yerel anlamda devlet kurumlarnn uygulamalarndan ikayetler ya da uluslar aras balamda, Trkiye ile ilgili konulardaki tutumlar krclk eylemlerinin toplumsal bir boyutu olduunu da gzler nne sermekte ve bu boyutun aratrlmas gereken bir boyut olduunu iaret etmektedir.

141

4.BULGULAR VE YORUM 1. Takma adnz nedir? Ne anlama geliyor?

takma adlar

60

50

40

Percent

30

20

10

0 esya unlu kisi kelime (dilsel) ruh hali teknik terim gercek ad ait veya uyesi oldugu grup cografi isaret veya ad meslek veya uzmanlik terimi hayvan adi/tur

ekil 4: Takma Adlar ve Tad Anlam takma adlar Cumulative Percent 2.0 9.7 69.4 76.2 77.4 83.1 85.5 91.1 98.4 100.0

Valid

esya unlu kisi kelime (dilsel) ruh hali teknik terim gercek ad ait veya uyesi oldugu grup cografi isaret veya ad meslek veya uzmanlik terimi hayvan adi/tur

Frequency 5 19 148 17 3 14 6 14 18 4 248 10 258

Percent 1.9 7.4 57.4 6.6 1.2 5.4 2.3 5.4 7.0 1.6 96.1 3.9 100.0

Valid Percent 2.0 7.7 59.7 6.9 1.2 5.6 2.4 5.6 7.3 1.6 100.0

Missing Total

Total 0

Tablo 7: Takma Adlar ve Tad Anlam

142

Adlarn insanlarn karakterleriyle ilikili olduuna dair inan toplumda olduka yaygndr. nsanlarn adlar kimliklerinin nemli bir parasdr ve doumdan lme kadar onunla birliktedirler. Piagete gre insan daha bebekliinde bir yada iki yalarndayken kendi isminin sylenmesine ve bu syleme elik eden kzgnlk ya da sevme gibi duygulara tepki vermektedir. Ben demeyi renmeden kendi ismini renmektedir. nsanlarn isimleri bebeklikte de deil hatta daha nce verilmektedir. Domadan nce aile, arkadalar, inanlar, nyarglar vb. Etkenlerle isimler kiilerin seimine braklmadan onlara yklenmektedir. Freud, Totem ve Tabu(1998) kitabnda ilkel insanlar iin en deerli eyin isimleri olduunu belirtmektedir. Takma ad ya da nickname insanlarn isimlerinin stne aldklar baka bir isimdir. Takma ad genelde insanlara dier insanlar tarafndan verilir. Genellikle de karakterin nemli bir parasn yanstan bir anlam ya da seslenii vardr. Bu durum bir insann adnn vesikalk resmi olmas takma adnn ise kendisinin karikatr olmas gibidir. Karikatr sonuta kiinin zn ve karakteristiklerini daha arpc ve doru biimde yanstmaktadr. Krc kltr sonuta bir Internet kltrdr ve Internetteki iletiim band dardr. Bu iletiim bandnda ya, cinsiyet, rk gibi zelliklerin grlmesi mmkn deildir. Takma ad kiinin Internetteki varlnn bu yzden daha da nemli bir paras haline gelmektedir. Krclar ounlukla yasal sebeplerden ya da kendilerini gizleme ihtiyacndan takma ad kullanrlar. Fakat bir yandan bunun kltr iindeki dier kiilerin vglerine dayanan bir sosyal stat sistemi de olmas dolaysyla takma ad daha da nemli hale gelmektedir. nk bir krcnn Internetteki varlnn en gl temsili takma addr. Yukardaki grafik ve tabloya baktmzda sorulan sorunun karlnda krclarn genellikle sessel ya da yaz karakterleriyle oynanarak oluturulmu takma adlar kullandklarn gstermektedir. Krclarn Jargon Fileda belirtilen biimde Internet zerinde bu alt kltre has bir yaz tarz gelitirdikleri belirtilmitir. Bu yaz tarz harfleri ve saylar birbiri ile harmanlamaya ya da @ gibi zel iaretler kullanarak anlam yaratmaya dayanmaktadr. rnein krc dilinde evet 3v3t eklinde yazlmaktadr. Trk krclarn da bunu benimsedikleri grlmektedir. Hemen ardndan da bir mesleki veya uzmanlk terimi ya da nl bir kii ya da karakter ismi kullandklarn ortaya koymaktadr. Grlen 18 krcnn yukardaki grafikte

143

belirtilen tm kategorilere rnekler vermektedir. rnein dilsel oyun kategorisi ierisinde verilebilecek rnek 3fe isimli grme yaplan krcdr. 3fe bu konuda yle demektedir:
dediim gibi gr misyon arlkl yada kendini ifade eden eyleri seiyor kiilerhayat tarzn yanstmaya alyor rumuzuna diyebiliriz karekteri hakknda dierlerine ipucu veriyor birazda ben byle biriyim yada bana byle seslenin gibisinden birazda egoizm aslnda kiisel eylerini saklamak bir yana bu iin temelinde olan egoizm burdada var...... yani her insan farkedilmeyi sever benim iinde yleydi tabiki bir yere kadar daha sonra keyifden ziyade can skc bir durum oluyor ileridede deyineceim altm gruplarda en st mertebelere gelince herey benden beklenildi ve ben buyum diyecek takatim kalmad skldm bir bakma ben buyum demekten bile sklyor insan yeri gelinceTakdir insanlarn sizi merak etmesi ve herkezin sizin gibi olma abas nickinizin taklitleri ben 3fe'yim ben white wolf'um diyen kiilerin oalmas bunlar insan biraz da gururlandran eyler egoizm evet bendede vard ama bir noktadan sonra krelttim(3fe)

Kendini ifade etmek egoizmle nasl balantlandrlabilir diye dnldnde Mackrulez adl krcnn getirdii aklama baka bir boyutu aydnlatmaktadr: e yani imdi dnsenize siz bir sayfay hack ettiiniz zaman, ana sayfaya bir index
koyuyorsunuz. E o indexde sizin isminiz geiyor. E bu kimdir? E isminiz gemiyor ama nick nameiniz geiyor. E bu kimdir? u ahstr. Biliniyor ama onun ne yz biliniyor ne resmi ne cismi. Sadece o olduu biliniyor. O ekilde bir ne sahip oluyorsunuz. Ama tabi ki biz belli amalar, olgular peinde kotuumuz sre ierisinde, bu nick an hreti bir kenara brakp, sadece beli olgular peinde kouyoruz.. Tabii ki olabilir yani insanlar bu dnyada n plana kmak tabi ki ister nk bunun art ynleri de var. Ne kadar ne karsanz o kadar daha, iin eer maddi yolunu dnyorsanz ok daha da maddi boyutlar artabilir. Ne kadar nnz varsa, o kadar artar. Yani bunu sanat dnyasndan rnek verebiliriz. Yani bir adamn ismi ne kadar, atyorum; Bir brahim Tatlsesi ala davet eseniz ne kadar gelir, para verilmek gerekir? Sradan bir adam getirseniz ne kadar para vermek gerekir. Bunun gibi dnebilirsiniz.

Buradan takma ad ego ve krc kltr arasnda stat elde etme ile maddi kar salama arasnda bir balant olduunu ortaya kmaktadr. Takma adlar kiinin sanal dnyadaki temsili olarak ok nemli ve hatta kiinin gerek hayattaki halinden daha byk bir olgu haline gelebilmektedir.

144

1) Neden yukarda belirttiiniz takma ad setiniz?

ekil 5: Takma Ad Seme Nedeni

takma ad secme nedeni Cumulative Percent 42.8 76.3 84.3 100.0

Valid

hosuma gitti beni tanimliyor sebebi yok diger Total

Frequency 101 79 19 37 236 22 258

Percent 39.1 30.6 7.4 14.3 91.5 8.5 100.0

Valid Percent 42.8 33.5 8.1 15.7 100.0

Missing Total

Tablo 8: Takma Ad Seme Nedeni

Katlmclarn takma adlarn seme nedenleri konusunda younlatklar kategori houma gitti dir. Ak ulu sorularda kiilerin verdii yantlara gre dzenlenmi bu kategori kiilerin en az kendilerini ifade etmek kadar isim seerken estetik kayglarla da hareket ettiklerini gstermektedir.

145

2) Yanz

ekil 6: Ya
yasi Cumulative Percent 1.6 13.6 46.1 72.1 89.1 93.8 97.7 100.0

Valid

10-13 14-16 16-18 19-21 22-25 26-28 29-35 35+ Total

Frequency 4 31 84 67 44 12 10 6 258

Percent 1.6 12.0 32.6 26.0 17.1 4.7 3.9 2.3 100.0

Valid Percent 1.6 12.0 32.6 26.0 17.1 4.7 3.9 2.3 100.0

Tablo 9: Ya

Ya ile ilgili soruya verilen yantlara bakldnda ok byk oranda onalt ve yirmi bir ya aras katlmclarn topam orann %58.6 sn oluturduu grlmektedir. Krc alt kltr bu adan byk oranda Trkiyede bir genlik altkltr olarak

146

deerlendirilebilir. Grlen krclarn ounluu ise 22-30 ya aralndadr. st dzey bir krc olabilmek zaman almaktadr. Oysa Levy(2994)nin aktard biimiyle Deutch henz 12 yanda bu kltrn ierisine girmitir.

3) Cinsiyetiniz
cinsiyet

100

80

Percent

60

40

20

0 erkek kadin

cinsiyet

ekil 7: Cinsiyet
cinsiyet

Valid

erkek kadin Total

Frequency 256 2 258

Percent 99.2 .8 100.0

Valid Percent 99.2 .8 100.0

Cumulative Percent 99.2 100.0

Tablo 10: Cinsiyet

Cinsiyet sorusuna gelindiinde ok ak bir biimde Trkiyede krc alt kltrnn erkek youn bir alt kltr olduu grlmektedir. Grme yaplan krclar da bu durumu onaylamlardr. Aslnda dnya apnda da krc kltr ierisinde kadn isimlerine nadiren rastlanmaktadr. Grme yaplan krclardan Swan bu konuda yle bir aklama getirmektedir:
yani bilemiyorum ancak iin karmaklndan kaynaklanyor olabilir. Bir de bayanlar daha reale dkndr. te sslenenler,giyimine zen gsterenler hep onlardr sosyologlar incelesin bu durumu (swan).

147

Bu durum genel olarak dnyada yaanan erkek egemen durumun teknolojik olana yansmas olarak grmek de mmkndr. 4) iniz?
isiniz

80

60

Percent

40

20

0 grenci serbest meslek isci memur issiz

isiniz

ekil 8: Meslek
isiniz Cumulative Percent 79.8 88.0 90.7 97.3 100.0

Valid

grenci serbest meslek isci memur issiz Total

Frequency 206 21 7 17 7 258

Percent 79.8 8.1 2.7 6.6 2.7 100.0

Valid Percent 79.8 8.1 2.7 6.6 2.7 100.0

Tablo 11: Meslek

Katlan krclarn meslek gruplar ele alndnda ok byk oranda renci olduklar grlmektedir. Krc kltrnn teknoloji ile ilikisi belirli bir eitim durumunu art komaktadr. Ayrca bunun bir genlik alt kltr olmas da bu adan aklayc bir durumdur. Grme yaplan krclarn ounluu da niversite rencisidir. Fakat ounluu bilgi iletiim teknolojileri ile ilgili bir blmde okumamaktadrlar. Bilgi iletiim teknolojileri konusunda yetenek sahibi olmalarna

148

ramen hiyerarik ve brokratik basamaklar aarak kendi istedikleri blmlere de giremediklerini ifade etmektedirler.

5) Kiisel gelir dzeyiniz, aylk (renci iseniz ailenizin gelir dzeyi)

gelir duzeyi

30

25

20

Percent

15

10

0 0=500 501-1000 1001-1500 1501-2500 2501-3000 3001-5000 5001+

gelir duzeyi

ekil 9: Gelir Dzeyi

gelir duzeyi Cumulative Percent 24.8 53.9 73.6 86.8 93.4 98.4 100.0

Valid

0=500 501-1000 1001-1500 1501-2500 2501-3000 3001-5000 5001+ Total

Frequency 64 75 51 34 17 13 4 258

Percent 24.8 29.1 19.8 13.2 6.6 5.0 1.6 100.0

Valid Percent 24.8 29.1 19.8 13.2 6.6 5.0 1.6 100.0

Tablo 12: Gelir Dzeyi

Gelir dzeyi ile ilgili tablodan anlald gibi katlmclarn ounluu 0-1500 tl aralnda bir gelire sahiptir. Bu durumda Trkiye koullar ierisinde orta alt

149

denilebilecek bir gelir dzeyinden insanlardr. Grme yaplan krclar da benzer gelir dzeylerine sahiptirler

6) Eitim durumunuz
egitim duzeyi

50

40

Percent

30

20

10

0 ilkokul ortaokul lise universite yuksek lisans doktora

egitim duzeyi

ekil 10: Eitim Dzeyi

egitim duzeyi Cumulative Percent 1.9 6.2 54.3 95.0 99.2 100.0

Valid

ilkokul ortaokul lise universite yuksek lisans doktora Total

Frequency 5 11 124 105 11 2 258

Percent 1.9 4.3 48.1 40.7 4.3 .8 100.0

Valid Percent 1.9 4.3 48.1 40.7 4.3 .8 100.0

Tablo 13: Eitim Dzeyi

Meslekler tablosundaki renci kategorisi younluunun da bir sonucu olarak katlmclarn lise ve niversite eitimli olduklar anlalmaktadr. Eitim krclar konusunda tartmal bir konudur. Himanenin manastr ve Pazar rneinde olduu gibi brokratik, hiyerarik, eitim sistemi krclarn uyum salamay pek beceremedikleri

150

bir yapdr. Trkiyede daha nce belirtildii gibi grme yaplan krclarn neredeyse hibirinin bilgi iletiim teknolojileri ile ilgili bir blmde okumamalar da nemli bir noktadr. 7) Kendinizi Nasl Tanmlarsnz?
kendini tanimlayisi

50

40

Percent

30

20

10

0 hacker cracker script kiddie lammer hacker olmak istiyorum ve calisiyorum hicbirisi degilim 56

kendini tanimlayisi

ekil 11: Kendini Tanmlay

kendini tanimlayisi Cumulative Percent 23.9 29.0 32.9 34.5 57.6 99.6 100.0

Valid

Missing Total

Hacker Cracker script kiddie Lamer hacker olmak istiyorum ve calisiyorum hicbirisi degilim 56 Total 0

Frequency 61 13 10 4 59 107 1 255 3 258

Percent 23.6 5.0 3.9 1.6 22.9 41.5 .4 98.8 1.2 100.0

Valid Percent 23.9 5.1 3.9 1.6 23.1 42.0 .4 100.0

Tablo 14: Kendini Tanmlay

151

Trkiyede krc kltrnn Amerika veya Avrupada olduu gibi 1950lere dayanan teknomeritokratik bir yap olmad ortadadr. Trkiye internet ile 1990larn ikinci yarsnda karlamtr. Bu adan yukarda bahsedilen kendini tanmlama tablosunda hibirisi deilimin stununun yksek kmas takip eden soru olan hibiri sizi tanmlamyorsa kendi tanmnz kendiniz yapnz sorusuna cevap yazmalaryla aklanabilir. Kkleri batdaki benzerlerine benzemeyen Trk krc kltrnde bahsedilen krc, cracker vb.. tanmlar byk oranda medyann ve bu kltr tam anlayamam insanlarn ortaya koyduklar bir tanmdr. Genellikle yanl anlald dnldnden kiiler kendilerini bu biimde tanmlamaktan vazgemektedirler. Bunun yannda hackerm ve hacker olmak istiyorum kategorileri de toplamda %44lk bir sonu vermektedir. Grme yaplan krclardan ounluu kendini hacker olarak tanmlamtr ancak krclktan ticari hayata getiini belirten T.S. bu konuda: ben kendimi herhangi bir kalba sokmuyorum. yaptklarm hacking olarak anlyor. hacker diyorlar. demektedir. Bu kltrn stad olarak adlandrlan tarz ve kkeni halen krclar arasnda byk sayg grmekte ve stat ve deer olarak benimsenmektedir. Kendilerine bu yaktrmay yapmay ise ahlakl bir davran olarak grmemekte ve bakalarnn bu sfat kendileri iin kullanmasndan gurur duymaktadrlar.

152

8) Yukardaki tanmlardan hibirisi sizi tanmlamyorsa, kendi tanmnz buraya yapnz

kendinizle ilgili dusunceniz nedir

40

30

Percent

20

10

0 defacer bilgili biri ogrenmeye calisan biri hackerin genel anlamina elestiri diger

kendinizle ilgili dusunceniz nedir

ekil 12: Kendisiyle lgili Dnceleri

kendinizle ilgili dusunceniz nedir Cumulative Percent 24.4 51.3 89.3 95.4 100.0

Frequency Valid defacer bilgili biri ogrenmeye calisan biri hackerin genel anlamina elestiri Diger Total Missing Total 0 48 53 75 12 9 197 61 258

Percent 18.6 20.5 29.1 4.7 3.5 76.4 23.6 100.0

Valid Percent 24.4 26.9 38.1 6.1 4.6 100.0

Tablo 15: Kendisiyle lgili Dnceleri

Krc kltr ierisindeki kategorilerden hibirisine uymadn belirten katlmclarn cevaplad bu soruda kendisini hacker, cracker vb. Kategorilerden

153

birinde hissetmeyen kiiler byk oranda renmeye alan biriyim cevabn vermilerdir. Ya gruplarna da bakldnda henz bilgilerinin yeterli olmamasyla aklanabilir fakat renmeye alan biri olmak bu konudaki istei de ifade etmektedir. nemli bir baka kategori ise defacerdr. Bu kategori hacktivism akmndan sonra ortaya kmtr. Politik amalar dorultusunda bir sitenin ieriini deitirmek ya da tamamen yayndan kaldrmak ya da siteyi bloke etmek eklinde eylemleri sz konusudur. Kendisini krc kltr ierisinde hissetmesine ramen uygun bir kategori bulamadn dnen bu kiiler bu tabloda krc kltr ierisinde defacer kategorisinin de Trkiyede nemli bir rnek tekil ettiini gstermektedirler.

9) Sizce Hacker ne demektir?

hacker ne demektir

50

40

Percent

30

20

10

0 ustad korsan eylemci

hacker ne demektir

ekil 13: Kendisi in Hack Ne Demektir

hacker ne demektir Cumulative Percent 45.7 73.9 100.0

Valid

Ustad korsan eylemci Total

Frequency 107 66 61 234 24 258

Percent 41.5 25.6 23.6 90.7 9.3 100.0

Valid Percent 45.7 28.2 26.1 100.0

Missing Total

Tablo 16: Kendisi in Hack Ne Demektir

154

Burada belirtilen kategorilerden stad 1950 lerde MIT de balayan gerek programclar olarak adlandrlan su ilemekten ok programlama zerinde duran ve deha seviyesinde deerlendirilen, biliim teknolojileri konusunda ok bilgili ve sorunlara yaratc zmler retebilen kiiler olarak tanmlanmtr. Trkiyede de krc kltr katlmclar arasnda krc tanmlar arasnda hala stad tarznn ve anlaynn takdir grd ortadadr. Grme yaplan krclardan, Trkiyede bir bankann hesaplarna girerek bu konuda ilk cezay alan T.S. hacker tanm ile ilgili olarak yle demektedir :
bambaska bir durum soz konusu. eger siz hacker bakis acisina sahipseniz. teknik bilginin yaninda o bakis acisina da sahip olmak durumundasiniz. surecleri sorgulayan. nedenleri arayan. diger tum insanlar sorun yasamamak icin cirpinirken siz sorunlarin size daha cok sey ogrettiginin farkinda olan kisi olmalisiniz. bu isin tamamen sosyal konularla harmanlanmis mental tarafi. isin teknik tarafi sadece bu bakis acisini bir bilgisayar sistemine uygulamak icin kullaniliyor.(T.S)

10) Sizce Cracker ne demektir?

sizce cracker ne demektir

70

60

50

Percent

40

30

20

10

0 programlarin kodlarini kiran bedava dagitan suc isleyen kisidir bilmiyorum

sizce cracker ne demektir

ekil 14: Kendisine Gre Cracker Kimdir

155

sizce cracker ne demektir Cumulative Percent 68.6 87.9 100.0

Frequency Valid programlarin kodlarini kiran bedava dagitan suc isleyen kisidir bilmiyorum Total Missing Total 0 142 40 25 207 51 258

Percent 55.0 15.5 9.7 80.2 19.8 100.0

Valid Percent 68.6 19.3 12.1 100.0

Tablo 17: Kendisine Gre Cracker Kimdir

Krc kltr ierisindeki nemli kavramlardan biri olan cracker kelimesi, stad tarzn savunan krclarn kendilerini su ileyen kiilerden ayrt etmek iin ortaya attklar bir isimdir. Jargon file daki tanm da buradaki tanm gibidir. Cracker tanm zerine Trk krclarn bilgi sahipleri olduklar grlmektedir. Grme yaplan krclardan Suskun ise bu konuda: hacker don kiot cracker da onun yardmcs diye fikrini belirtmektedir. Crackerlarn zellikle programlarn kodlarn kran ve bedava datan kiiler olarak stat sahibi olmas Eric Raymondun da belirtii gibi krc kltrnn bir hediye kltr olmas ve statnn aldka deil verdike ykselmesidir.

156

11) Sizce script kiddie ne demektir?

sizce script kiddie ne demektir

40

30

Percent

20

10

0 bilmiyorum az bilgili yada bilgisiz kimse baskalarinin bilgilerini kullanarak zarar veren kimse kod ve/veya script yazan kimse

sizce script kiddie ne demektir

ekil 15: Script Kiddieyi Nasl Tanmlyor

sizce script kiddie ne demektir Cumulative Percent 34.5 61.0 84.5 100.0

Frequency Valid bilmiyorum 69 az bilgili yada bilgisiz 53 kimse baskalarinin bilgilerini kullanarak zarar veren kimse kod ve/veya script yazan kimse Missing Total Total 0 47 31 200 58

Percent 26.7 20.5 18.2 12.0 77.5 22.5 100.0

Valid Percent 34.5 26.5 23.5 15.5 100.0

258 Tablo 18. Script Kiddieyi nasl tanmlyor

Script kiddie konusunda katlmclarn ounun bilgisi olmad grlmektedir. Poplerleen baz kavramlar tannmakta ama baz kavramlar konusunda bilgi sahibi

157

katlmc says az olmaktadr. Bunun yannda script kiddie nin olumsuz bir anlam tad da ak ulu sorulara verilen yantlardan anlalmaktadr. retmeyen bakalarnn yazd kodlar kullanan kiiler olarak deerlendirilmektedir. 12) Sizce lamer ne demektir?

sizce lamer ne demektir

70

60

50

Percent

40

30

20

10

0 yeni baslayan acemi ezik, zavalli bilmiyorum

sizce lamer ne demektir

ekil 16: Lamer Tanmlay

sizce lamer ne demektir Cumulative Percent 27.5 93.3 100.0

Valid

yeni baslayan acemi ezik, zavalli bilmiyorum

Frequency 66 158 16 240 18 258

Percent 25.6 61.2 6.2 93.0 7.0 100.0

Valid Percent 27.5 65.8 6.7 100.0

Missing Total

Total 0

Tablo 19: Lamer Tanmlay

Krc kltr ierisinde lamer neredeyse bir hakaret olarak kullanlmaktadr. Katlmclarn ou da byle deerlendirmitir. Grme yaplan krclar da ayn

158

grtedirler

Lance

lamer

iin:

Gereksiz

insan gsteri budalas (lance)

tanmlamasnda bulunmutur.

13) Srasyla, hacker, cracker, script kiddie ve lamer kelimeleri iin hangi Trke kelimeleri uygun gryorsunuz?

Kelimelerin Turkce karsilari var midir

60

50

40

Percent

30

20

10

0 Turkce karsiliklari yoktur Turkce karsiliklari vardir

Kelimelerin Turkce karsilari var midir

ekil 17: Kelimelerin Trke Karl var m? Kelimelerin Turkce karsilari var midir Frequency 131 97 228 30 258 Percent 50.8 37.6 88.4 11.6 100.0 Valid Percent 57.5 42.5 100.0 Cumulative Percent 57.5 100.0

Valid

Turkce karsiliklari yoktur Turkce karsiliklari vardir Total 0

Missing Total

Tablo 20: Kelimelerin Trke Trke Karl var m?

Katlmclar byk oranda hacker, cracker, script kiddie ve lamer kelimelerine Trke karlk nermeme ynnde fikirlerini aklamlardr. Kreselleme sonucunda uluslararas olan bir alt kltr iin bu beklendik bir durumdur. Zaten bu konuda Trke karlklar dnldnde her kullanlan Trke karlnn krc kltrne belli bir

159

yaklam tarzn da temsil ettii grlk, stad, korsan, eylemci hactivist gibi. Bu yzden hacker kelimesi daha tarafsz bir anlam sergiledii iin tercih edilmektedir.

14) Hack ne demektir?

hack ne demektir

40

30

Percent

20

10

0 sistemler hakkinda bilgi edinmek, bilgili olmak; uretmektir sistemlere izinsiz girebilmektir protestodur, site kirmaktir suc islemektir

hack ne demektir

ekil 18: Hack Nedir

hack ne demektir Cumulative Percent 11.4 48.6 75.1 100.0

Frequency Valid sistemler hakkinda bilgi edinmek, bilgili olmak; uretmektir sistemlere girebilmektir suc islemektir Total Missing Total 0 izinsiz 21 69 49 46 185 73 258

Percent 8.1 26.7 19.0 17.8 71.7 28.3 100.0

Valid Percent 11.4 37.3 26.5 24.9 100.0

protestodur, site kirmaktir

Tablo 21: Hack Nedir

160

Krma eyleminin anlamnn sorulduu bu soruda katlmclar byk oranda krma eylemini sistemlere izinsiz girebilmek olarak tanmlamtr. Bireyin varl kadar yokluu ya da azl da manidardr. Hacker kelimesi ile ilgili olarak stad anlayn benimseyen katlmclar krma eylemi konusunda korsan yaklamn benimsemektedirler. Oysa stad anlaynn uzants olarak sistemler hakknda bilgili olmak retmenin deerlendirilmesi beklenir. Burada stadn bir kavram ve deer olarak sayg grd ama pratik alanda korsan yaklamnn daha fazla benimsendii ve gzlemlendii anlalabilir. Burada bir etik ve deer anlaynn da ortaya kt grlmektedir. rnein grme yaplan krclardan Madtoxic yle sylemektedir:
Bence Hack in anlam kt ynl bir alveri dir . neden diceksiniz hack demek bir sistemde maddi deeri olan yada Kredi kart bilgileri yada ne bileyim Banka Sistemine girip kt ynl kullanmaktr ... Diceksiniz ki siz hacker deilmisiniz hayr ben hacker yerine gre ve haram olmadan yapyorum mesala lkemin kar iin ...Hacker lar site hacklemez Kendi karlarn gzetirler bizler ise Hacker lk deilde Defacer Olarak i yapmaktayz peki diceksiniz sizde sistemlere giriyorsunuz sizde hacker oluyorsunuz o zaman evet ama onlar gibi biz cebimizi dnmyoruz yani bizler iyi niyetli birer hacker yada defacer z..(Madtoxic)

Burada siteleri krmann ya da bir sisteme izinsiz bir giri yapmann hack olup olmamas ile yapma nedeni ile ilikilendirilmektedir haram olmadan yapmak, lke kar iin yapmak hack eylemini su kategorisinden karmaktadr. 15) Ne kadar sredir hack ile ilgileniyorsunuz?
Nekadar suredir hackle ilgileniyorsunuz

30

25

20

Percent

15

10

0 0-6 ay 7ay-1 yil 2-3 yil 3-4 yil 4-5 yil 5+

Nekadar suredir hackle ilgileniyorsunuz

ekil 19: Nekadar Sredir Hackle lgilendii

161

Nekadar suredir hackle ilgileniyorsunuz Cumulative Percent 14.7 31.0 56.6 67.4 77.5 100.0

Valid

0-6 ay 7ay-1 yil 2-3 yil 3-4 yil 4-5 yil 5+ Total

Frequency 38 42 66 28 26 58 258

Percent 14.7 16.3 25.6 10.9 10.1 22.5 100.0

Valid Percent 14.7 16.3 25.6 10.9 10.1 22.5 100.0

Tablo 22: Nekadar Sredir Hackle lgilendii

Katlmclarn ne kadar sredik krclk ile ilgilendikleri sorusunda 2-3 yllk bir deneyime sahip olduklar grlmektedir. Grme yaplan krclar da byk oranda 5 yl ve zeri deneyime sahiptir. Bu sre ilgintir. Bu srenin zerinde olan krclar ya krcl brakmakta ya da biliim teknolojisinin ticari alannda bilgilerini kullanmaktadrlar.

16) lk kez hack ve hacker kavramlar ile nasl ve nerede karlatnz?

ilk kez hack ve hacker kavramlariyla nasil ve nerede karsilastiniz

70

60

50

Percent

40

30

20

10

0 basima bir hack olayi geldi arkadas sohbetinde internette medyada

ilk kez hack ve hacker kavramlariyla nasil ve nerede karsilastiniz

ekil 20: lk Kez Hack ve Hacker Kavramlaryla Karlamas

162

ilk kez hack ve hacker kavramlariyla nasil ve nerede karsilastiniz Cumulative Percent 14.5 28.1 88.2 100.0

Frequency Valid basima bir hack olayi geldi arkadas sohbetinde internette medyada Missing Total Total 0 33 31 137 27 228 30 258

Percent 12.8 12.0 53.1 10.5 88.4 11.6 100.0

Valid Percent 14.5 13.6 60.1 11.8 100.0

Tablo23: lk Kez Hack ve Hacker Kavramlaryla Karlamas

Katlmclar ilk kez hack ve hacker kavramlar ile internette tanmlardr. Internet bu alt kltrn yaylmas iin zaten temel bir unsurdur. Burada ilgin olan en dk kategorinin medya olarak kmasdr. Burada katlmclarn medyay takip edip etmemeleri de bir deiken olarak deerlendirilmelidir.

17) Hack ile ilgilenmeye nasl baladnz? O gnden bu gne geliiminizi ve ksa hikayenizi anlatr msnz?
hackle ilgilenmeye nasil basladiniz

50

40

Percent

30

20

10

0 kisisel sebeplerle, basima gelen bir olaydan sonra arkadaslarim sayesinde internette arastirarak bir gruba uye olarak

hackle ilgilenmeye nasil basladiniz

ekil 21: Hackle lgilenmeye Balays

163

hackle ilgilenmeye nasil basladiniz Cumulative Percent 46.4 58.8 94.8 100.0

Frequency Valid kisisel sebeplerle, basima gelen bir olaydan sonra arkadaslarim sayesinde internette arastirarak bir gruba uye olarak Missing Total Total 0 98 26 76 11 211 47 258

Percent 38.0 10.1 29.5 4.3 81.8 18.2 100.0

Valid Percent 46.4 12.3 36.0 5.2 100.0

Tablo 24: Hackle lgilenmeye Balays

Katlmclarn krclk ile ilgilenmeye balamalar konusunda balarna gelen bir olay ve kiisel sebepler n plana kmaktadr. Katlm bu adan bireysel bir yol izlemektedir. Hemen arkasndan takip eden kategori olarak Internette aratrarak kategorisi kiilerin bu kltre maruz kalmak yerine kendilerinin yneldiini de ifade etmektedir. Bu konuda Suskun yle demektedir:
kz arkadamdan ayrldm dnemde pisikolojik destek aldmda o sralarda benim baka bielerle uramam gerektiini sylemiti bu vesile ile balad meraklarm .... denedim ama en zevk veren bu idi egomu tatmin ediyordum nk intikama ocukluk olarak bakyom imdi. (Suskun)

164

18) Neden hack ile ilgileniyorsunuz

neden hackle ilgileniyorsunuz

70

60

50

Percent

40

30

20

10

0 bir amaca, bir ulkuye hizmet etmek icin zevk aldigim, hosuma gittigi icin meslegimle ilgili oldugu icin bilgi edinmek icin para kazanmak icin

neden hackle ilgileniyorsunuz

ekil 22: Hackle lgilenme Nedeni

neden hackle ilgileniyorsunuz Cumulative Percent 27.8 88.9 91.7 99.1 100.0

Frequency Valid bir amaca, bir ulkuye hizmet etmek icin zevk aldigim, hosuma gittigi icin meslegimle ilgili oldugu icin bilgi edinmek icin para kazanmak icin Total 0 60 132 6 16 2 216 42 258

Percent 23.3 51.2 2.3 6.2 .8 83.7 16.3 100.0

Valid Percent 27.8 61.1 2.8 7.4 .9 100.0

Missing Total

Tablo 25: Hackle lgilenme Nedeni

Bu tabloda ne kan iki kategori krclk iinden zevk almak ve bir ama ve bir lkye hizmet etmek iin kategorileridir. Zevk almak zaten krc etii ierisinde geleneksel protestan etiinden farkl olarak almay neeli ve zevkli bir ura olarak grmektir. Zevk almak Karl Marxn terimleriyle sylersek yabanclamam almadr. Huizingann oyun kavramnn deiimi konusundaki yorumu da burada

165

deerlendirilebilir. Huizinga(1995) oyunun modern zamanda insan hayatndan ekildiini belirtmektedir. nk oyun auto-telos amac kendi iinde olan bir eylemdir. Ancak amac kendi iinde olan bir eylemde insan zgr olabilir ve yabanclamaz. Bu adan bakldnda krclk kosunuda zevk almak kategorisi krcln insanlar iin amac kendi iinde ve neeli bir alma olarak algland grlmektedir. Bir amaca ve lkye hizmet etmek iin hack ile ilgilenmek ise farkl bir alanda aklama gerektirmektedir. Burada krclk amac kendi iinde olan bir eylemden baka bir ey iin arasal bir kullanma doru gitmektedir. Bir toplumsal protestonun ya da toplumsal hareketin aralarndan biri durumuna gelmektedir. Bu konuda zellikle milliyeti bir tavr belirmektedir. rnein Madtoxic yle demektedir:
Ben unu sleyim Ben Vatanna AIK olan Bayra Vatan Uruna lm Gze Alm birisiyim Beni Onca PKK l Tehtit etmesine ramen hayla buradaym ve burada kalcym 30 u akn gvenli denilen pkk sitesi hackledim sitedeki tm dosyalar ekip yetkili mercilere yolladm Bu benim grevim dir ben bunu yapmaz isem devlet hangi birisi ile uracak Ben Akrabalarmdan ok ehit verdim ve acs yle bykki pkk nn sanal ayan bizler kaydrmaz gidip de bo iler yaparsak bunun amac misyonu nerde kald(Madtoxic)

19) imdiye kadar yaptnz hacklere birka rnek vererek bunlar nasl gerekletirdiinizi anlatr msnz?

simdiye kadar yaptiginiz hacklerden ornekler

50

40

Percent
30

20

10

0
site kirmak virus yazmak msn gibi mesajlasma programlarinda sifre calmak yeni programar uretmek soylemek istemiyorum sistemler ve veri tabanlarina izinsiz girmek sistemdeki verileri izlemek, degistirmek ya da calmak

simdiye kadar yaptiginiz hacklerden ornekler

ekil 23: Yapt Hacklerden rnekler

166

simdiye kadar yaptiginiz hacklerden ornekler Cumulative Percent 49.1 49.5 63.2 63.7 83.0 91.0 100.0

Valid

site kirmak virus yazmak msn gibi mesajlasma programlarinda sifre calmak yeni programar uretmek soylemek istemiyorum sistemler ve veri tabanlarina izinsiz girmek sistemdeki verileri izlemek, degistirmek ya da calmak Total 0

Frequency 104 1 29 1 41 17 19 212 46 258

Percent 40.3 .4 11.2 .4 15.9 6.6 7.4 82.2 17.8 100.0

Valid Percent 49.1 .5 13.7 .5 19.3 8.0 9.0 100.0

Missing Total

Tablo 26: Yapt Hacklerden rnekler

evrimii ankette krclk eylemleri ile ilgili olarak kiilerin neler yaptklar ile ilgili olan bu tabloda kendisini krc kltr ierisinde hisseden katlmclarn krclk eylemi olarak en fazla site krma eylemini gerekletirdikleri grlmektedir. Krcln zevk yannda bir lk ve misyon iin yapldnn anlald tablodan sonra bu daha da anlam kazanmaktadr. Burada lk ve misyon dahilinde site krmak bir tr protesto etkinlii olarak da deerlendirilebilir. Bu konuda grme yaplan krclar da en ok site krma eyleminde bulunduklarn ifade etmilerdir. Siteler arasnda ise krlmas daha zor sitelerin ya da uluslararas ilikilerde ortaya kan beklenmedik olaylarn ertesinde ilgili lkenin sitelerinin tercih edildii belirtilmitir(Suskun). Grlen bir baka krc olan Lance ise yle demektedir:
Ben sadece Trkle slama kars gordugum siteleri hacklerim yada herhangi bir lkede trkle ve islama kar bir karar alnmssaO lkenin sitelerini hackleyip Kendi Dncelerimi sayfalarna yazarmAmacm zarar vermek deil le diyim Konsoloslugun bahcesine siyah celenk koymak gibibir ne Protesto sesimizi duyurmak ve bu konuda xxxxxx team olarak dnya capnda Haberlerimiz varyani sesimiz bi yerler gitmi(Lance)

kinci en yksek kategori olan sylemek istemiyorum kategorisini de yaplan eylemler sonuta bir su olarak deerlendirilebilecei iin katlmclarn ekingen davrandklar eklinde yorumlamak mmkndr.

167

20) Yaptnz hacklerin genellikle sebebi nedir? (ilk sebebinizi iaretleyiniz)

ekil 24: Yapt Hacklerin Sebepleri

Bir nceki tablo ile de ilikilendirerek sylemek gerekirse yaplan krclk eyleminin nedeni olarak politik amal protestonun birinci kategori olarak kmas beklenen bir durumdur. Bunun yannda, kar taraf ile kiisel sorun ve merak renmek ile uyar amal a ispat nedenleri de nemli nedenler arasnda grlmektedir. Politik amal protestoyu bir hack sebebi olarak alglayan gre istinaden forumlar temelinde Trkiyedeki protesto amal hack yapan gruplar hakknda, grme yaplan krclardan ersever yle demektedir:
milliyeti denilince uan ilk srada biz varz gerek ekip olarak gerekse g olarak din temelli denilince nur cemaatine bal C......... tim var blc olarak ise pa...... hackers denen bir ekip vard(ersever)

168

21) Hack bilginizi en ok nereden edindiniz? (birden fazla iaretleyebilirsiniz)

ekil 25: Hack Bilgisini Edindii Yollar

Bir nceki grafik ile karlatrlnca bu tablodaki sonular daha fazla anlam kazanmaktadr. Katlmclar bilgilerini en ok ye olduklar forumlardan elde etmektedirler. Bu forumlar ise belli bir misyon erevesinde krclk yapan, krclk yapma sebebi protesto amal olan ve daha ok milliyeti ve dini deerler temelinde hareket eden gruplardr. Bilgi edinmek isteyen insanlar buralara dahil olmakta ve bilgi de edinmektedirler. Hatta baz gruplar ye alrken baz koullar da ne srmektedirler. Bu konuda Ersever kendisinden rnek vermektedir:
btn Trk timleri A.... ats altnda birleecek deniyordu. ok da mantkl geldi bana2003 ylnda bavurdum hemen de kabul edildim tabi ilk ileri bana baya bireyler retmek oldu eitim verdiler herkesi kabul etmezler sabka kaytlarna baklr nce hain olmamak gerekir bavuru formunda TC kimlik numaras da var tabi ki o olduktan sonra.. milletine & devletine artsz ballk yz kzartc olmamal.. devlet aleyhtar olmamal(Ersever).

169

22) Hi bir hack grubuna ye oldunuz mu? Neden?

bir hack grubuna uye oldunuz mu

80

60

Percent

40

20

0 evet hayir

bir hack grubuna uye oldunuz mu

ekil 26: Hack Grubuna ye Olmu mu

bir hack grubuna uye oldunuz mu Cumulative Percent 74.5 100.0

Valid

Missing Total

evet hayir Total 0

Frequency 187 64 251 7 258

Percent 72.5 24.8 97.3 2.7 100.0

Valid Percent 74.5 25.5 100.0

Tablo 27: Hack Grubuna ye Olmu mu

Gruplarn etkinlii konusunda deerlendirilen bu tabloda da katlmclarn byk blmnn bir gruba ye olduu anlalmaktadr. Grme yaplan krclar da ya halen bir grubun yesi yada yneticisidirler ya da daha nce bir gruba katlmlardr

170

23) Hi bir hack grubundan ktnz m? Neden?

bir hack grubundan cktiniz mi

60

50

40

Percent

30

20

10

0 evet hayir

bir hack grubundan cktiniz mi

ekil 27: Hack Grubundan km m

bir hack grubundan cktiniz mi Cumulative Percent 49.5 100.0

Valid

Evet Hayir Total 0

Frequency 104 106 210 48 258

Percent 40.3 41.1 81.4 18.6 100.0

Valid Percent 49.5 50.5 100.0

Missing Total

Tablo 28: Hack Grubundan km m

Bu tabloda gruplar konusu biraz daha farkl bir adan ele alnmtr. Bir gruba girme nedenleri bilgi edinmek olarak ya da misyon olarak anlalabilmektedir. Bu gruplardan kmakta mdrlar? Katlmclarn yars ye olduu bir gruptan km ayrlm ya da atlmtr. Gruplarn hiyerarik bir dzenle ynetildii grme yaplan krclarn ifadelerinden anlalmaktadr. Swan yle belirtmektedir:
Ayyldz Team katldktan sonra bata basit yntemlerle urap zaman

geiriyordum.elenceydi benim iin.ok basit forum aklar vardr phpbb dediimiz.her gece onlardan 15-20 tane deface edip siteye ekliyordum.sonra bign site admininden teklif

171

geldi bizimle almak istermisin diye.kabul ettim.sonra rtbe arttrm oldu.nk hiyerarik bir dzenle ynetiliyor. ilk katlan temen olrak balyor,msj saysna gre sttemenli ykselebiliyor.daha sonrasn ise site yneticileri atyor.ben u anda tugneral olarak halen devam etmekteyim hayr msj saysna gre astemen-temen-sttemen olabiliyorsunuz.bundan sonrasna (yzba,binba... ) ynetim karar veriyor(Swan)

24) Trk hackerlar ile yabanc hackerlar arasnda fark gryor musunuz? Ksaca aklar msnz?

Turk hackerlar ile yabanci hackerlar arasinda fark var mi

40

30

Percent

20

10

0 yok var; Turkler milli ve dini degerlerle hareket ediyorlar var; Turkler daha zeki, merakli ve caliskan var; yabancilar daha zeki; bilgili; merakli ve caliskan var; yabancilar para icin yapiyorlar var; Turkler daha yikici, yabancilar daha yapici var; yabancilarin teknik olanaklari daha fazla

Turk hackerlar ile yabanci hackerlar arasinda fark var mi

ekil 28: Trk Hackerlar le Yabanc Hackerlar Arasndaki Farklar

Turk hackerlar ile yabanci hackerlar arasinda fark var mi Cumulative Percent 7.1 33.2 67.2 82.4 90.3 95.4 100.0

Valid

Missing Total

yok var; Turkler milli ve dini degerlerle hareket ediyorlar var; Turkler daha zeki, merakli ve caliskan var; yabancilar daha zeki; bilgili; merakli ve caliskan var; yabancilar para icin yapiyorlar var; Turkler daha yikici, yabancilar daha yapici var; yabancilarin teknik olanaklari daha fazla Total 0

Frequency 17 62 81 36 19 12 11 238 20 258

Percent 6.6 24.0 31.4 14.0 7.4 4.7 4.3 92.2 7.8 100.0

Valid Percent 7.1 26.1 34.0 15.1 8.0 5.0 4.6 100.0

172

Tablo 29: Trk Hackerlar le Yabanc Hackerlar Arasndaki Farklar

Bu tablonun sorusunda katlmclara yabanc krclar ile Trk krclar arasnda bir fark grp grmedikleri sorulmutur. Grdkleri temel fark Trk krclarn daha zeki merakl ve alkan olduklardr buna elik eden kategori ise Trk krclarn yabanclardan farkl olarak milli ve dini deerlerle hareket ediyor olmalardr.
26) Hack

yaparken, hi bir hedefe zarar verdiniz mi? Neden?

hack yaparken hic zarar verdiniz mi

80

60

Percent

40

20

0 evet hayir

hack yaparken hic zarar verdiniz mi

ekil 29: Hack yaparken zarar vermi mi

hack yaparken hic zarar verdiniz mi Cumulative Percent 71.8 100.0

Valid

evet hayir Total 0

Frequency 168 66 234 24 258

Percent 65.1 25.6 90.7 9.3 100.0

Valid Percent 71.8 28.2 100.0

Missing Total

Tablo 30: Hack yaparken zarar vermi mi

Krcln belirli bir misyon erevesinde gruplar temelinde protesto amal olarak yapld deerlendirildiinde sadece siyah elenk koymann tesinde katlmclarn ounluu krma eylemi yaparken zarar verdiini belirtmektedir.

173

27) Zarar

verilmesi meru hedefler var mdr? rnek verebilir misiniz?

zarar verilmesi mesru hedefler var midir

40

30

Percent

20

10

0 yoktur terorist gruplarin siteleri islamiyet karsiti siteler porno siteler yabanci siteler rakip hack gruplarinin siteleri herkes

zarar verilmesi mesru hedefler var midir

ekil 30: Zarar Verilmesi Meru Grlen Hedefler

zarar verilmesi mesru hedefler var midir Cumulative Percent 16.3 53.1 60.8 76.1 81.8 83.7 100.0

Valid

yoktur terorist gruplarin siteleri islamiyet karsiti siteler porno siteler yabanci siteler rakip hack siteleri herkes Total 0

Frequency 34 77 16 32 12 4 34 209 49 258

Percent 13.2 29.8 6.2 12.4 4.7 1.6 13.2 81.0 19.0 100.0

Valid Percent 16.3 36.8 7.7 15.3 5.7 1.9 16.3 100.0

gruplarinin

Missing Total

Tablo 31: Zarar Verilmesi Meru Grlen Hedefler

174

Katlmclar tarafndan zarar verilmesi meru grnen hedefler arasnda birinci srada terrist gruplarn siteleri yer almaktadr. Hemen ardndan porno siteler gelmektedir. Zarar verilmesi meru bulunan hedefler konusunda katlmc krclarn burada milliyeti ve muhafazakar bir yaklam sergiledikleri grlmektedir.
28) Sizce

hack su mudur? Neden?

hacksuc mudur

70

60

50

Percent

40

30

20

10

0 evet hayir

hacksuc mudur

ekil 31: Hack Su mudur

Hack suc mudur Cumulative Percent 68.0 100.0

Valid

evet hayir Total 0

Frequency 168 79 247 11 258

Percent 65.1 30.6 95.7 4.3 100.0

Valid Percent 68.0 32.0 100.0

Missing Total

Tablo 32: Hack Su mudur

Krclk eylemi sumudur sorusuna katlmclar byk oranda sutur diyerek yant vermilerdir. Krcln yasal anlamda su olduunu bilmelerine ramen bu

175

eylemi yapmaya devam etmektedirler. Sular kanunlarda yazldr. Ve kanunlar genel gr itibar ile toplumun mutabakat ile oluturulmutur. Dolaysyla hukuk anlaynda su ilendii zaman bu toplumun mutabakatna kar bir davran olarak deerlendirilir. Bu noktada bir yandan su toplumsal mutabakata kar bir davran olarak deerlendirilirken grme yaplan krclardan Genturk yle sylemektedir:
toplumun menfaatine olacan dndnz ve kendinize herhangi ynden bir ey katmayan bir eyi yapyorsanz su deildir,kendi karnz iin bu yolu kullanyorsanz sutur. sonuta toplumun tamamn ilgilendiren, lkenin tamamn ilgilendiren bir olaydan bahsediyorum bu terr olur, ya da uluslar-aras alanda topluma yaplan bir hakszlk olabilir vatandalarn lke iindeki terre ses karmas ve kendi apnda bir ey yapmas tam aksine temsili gnderdii insanlara bir mesaj olarak gider grevlerini hatrlatr o zaman sivil toplum rgtlerini de gereksiz kurumlar olarak grmek lazm sonuta iimizden birilerini semisek yeterli olmadklarn grdmzde bizim de ses karma hakkmz olduunu dnyorum tm halk ses karsa zaten terr kalmazbu da kaostan ok yarar getirir bir lke iin bir gn bile ok uzun bir sre bir dahaki oyu beklersek onarlmaz sorunlara srklenmemiz de mmkn eitim sistemine inanmyorum zaten alt sistemlerde sorun olmazsa dediiniz zere demokratik sistem zerinde de bir sorun kmayacaktr

(Gencturk)
29) Bir

hacker etii(ya da ahlak) var mdr? Nasl tanmlarsnz?

bir hack etigi ahlaki var midir

40

30

Percent

20

10

0 yoktur kisisel ahlaki degerler sistemlere veya icindeki verilere zarar vermemek bir misyon ve ulku dahilinde olmak vardr, tanimi yok

bir hack etigi ahlaki var midir

176

ekil 32: Hack Etik Olabilir mi

bir hack etigi ahlaki var midir Cumulative Percent 10.8 40.7 43.3 66.7 100.0

Valid

yoktur kisisel ahlaki degerler sistemlere veya icindeki verilere zarar vermemek bir misyon ve dahilinde olmak vardr, tanimi yok Total 0 ulku

Frequency 25 69 6 54 77 231 27 258

Percent 9.7 26.7 2.3 20.9 29.8 89.5 10.5 100.0

Valid Percent 10.8 29.9 2.6 23.4 33.3 100.0

Missing Total

Tablo 33: Hack Etik Olabilir mi

Krc etii 1950lerde MIT de vcut bulduundan beri elbette deiime uramtr ama zgrlk temelleri devam etmitir. Bilgi zgr olmaldr ilkesi krc etiinin en nemli nermelerinden ve atma noktalarndan da birini oluturmutur. Siberpunk yaklam erevesinde anarist deerler de n plana kmtr. Trkiyede ise krc etii drst olmak, gsteri yapmamak, zalim olmamak, gsz ezmemek gibi kiisel ahlaki deerler ve bir misyon ve lk dahilinde olmak olarak anlalmaktadr.
30) Dnyada

hacker kltr ile ilgili okuduunuz kitap, izlediiniz film ya da takip ettiiniz yabanc siteler var m?
dunyada hack kulturu uzerine takip ettiginiz yayin

70

60

50

Percent

40

30

20

10

0 var yok

dunyada hack kulturu uzerine takip ettiginiz yayin

177

ekil 33: Hack Kltr zerine Takip Edilen Yaynlar

dunyada hack kulturu uzerine takip ettiginiz yayin Frequency Valid var yok Total 0 163 79 242 16 258 Percent 63.2 30.6 93.8 6.2 100.0 Valid Percent 67.4 32.6 100.0 Cumulative Percent 67.4 100.0

Missing Total

Tablo 34: Hack Kltr zerine Takip Edilen Yaynlar

Katlmclar ounlukla krclk zerine bir yayna tank olmulardr ama kendi ifadelerinde bunlar krclk ile ilgili filmler ya da Trkeye evrilmi birka kitapla snrldr. yaparken en ok hangi yntemleri kullanyorsunuz?(en fazla kullandnz n iaretleyiniz)

31) Hack

ekil 34: Hack Yaparken Kullandklar Yntemler

Kiisel bilgisayarn yaygnlamas ile krclk temelinin geni bir tabana yaylmas rneinde olduu gibi krclk ile ilgili programlar ve teknoloji arttka yntemler de eitlenmektedir. Yukarda grlen baskn yntemler exploit, xss aklar, sql injection site krmak iin kullanlan yntemlerdir. Daha ok siteyi oluturan

178

programcnn aklarnn smrlmesi yoluyla gerekletirilmektedir. Bu aklar da zaten legal gvenlik sitelerinde sklkla aklanmaktadr. Bunun yannda kendi bana bir a yakalamak da bir deer olarak krc kltr ierisinde yer almaktadr.
32) Hangi

gazeteleri okursunuz?

hangi gazeteleri okursunuz

40

30

Percent

20

10

0
gazete okumam internetten takip ederim Aksam, Posta, Sabah, Hurriyet, Milliyet Cumhuriyert, Radikal, Birgun Zaman, Yenisafak, Vakit, Taraf, Turkiye Kurultay, Ortadogu, Yenicag Fotomac, Fanatik Dergi Farketmez

hangi gazeteleri okursunuz

ekil 35: Gazete Tercihleri

hangi gazeteleri okursunuz Cumulative Percent 11.0 19.7 53.5 58.7 75.6 80.3 83.1 85.8 100.0

Valid

Missing Total

gazete okumam internetten takip ederim Aksam, Posta, Sabah, Hurriyet, Milliyet Cumhuriyert, Radikal, Birgun Zaman, Yenisafak, Vakit, Taraf, Turkiye Kurultay, Ortadogu, Yenicag Fotomac, Fanatik Dergi Farketmez Total 0

Frequency 28 22 86 13 43 12 7 7 36 254 4 258

Percent 10.9 8.5 33.3 5.0 16.7 4.7 2.7 2.7 14.0 98.4 1.6 100.0

Valid Percent 11.0 8.7 33.9 5.1 16.9 4.7 2.8 2.8 14.2 100.0

Tablo 35: Gazete Tercihleri

179

evrimii ankete katlan katlmclarn gazete tercihleri kendi ifadelerinin beklenmesi yoluyla oluturulmutur. Buradan yola karak en ok akam, posta, sabah, hurriyet ve milliyet gazeteleri en ok okunan gazeteler arasnda yer almtr. Hemen ardndan gelen grup ise Zaman Yeniafak, Vakit, Taraf, Trkiye gazeteleridir. Bu gazete tercihleri krclarn ounun ana akm medyay takip ettiklerini gstermektedir. Takip eden grup ise sa grl muhafazakar gazeteleri tercih etmektedir.
33) Hangi

tr mzik dinlersiniz?

hangi tur muzik dinlersiniz

40

30

Percent

20

10

0 her tur, ayirt etmem rap rock halk muzigi sanat muzigi klasik muzik pop

hangi tur muzik dinlersiniz

ekil 36: Mzik Tercihleri

hangi tur muzik dinlersiniz Valid her tur, ayirt etmem rap rock halk muzigi sanat muzigi klasik muzik pop Total Missing Total 0 Frequency 97 61 37 28 10 8 15 256 2 258 Percent 37.6 23.6 14.3 10.9 3.9 3.1 5.8 99.2 .8 100.0 Valid Percent 37.9 23.8 14.5 10.9 3.9 3.1 5.9 100.0 Cumulative Percent 37.9 61.7 76.2 87.1 91.0 94.1 100.0

Tablo 36: Mzik Tercihleri

180

Krclarn mzik tercihleri sorusunda en yksek oranda her tr ayrd etmem kategorisi kmtr. stad yaklam erevesinde yaplan deerlendirmelerde rnein Sherry Turkle krclarn Bach dinlemeyi sevdiklerini nk onun matematiksel formlarna hayranlk beslediklerini belirtmektedir. Dinlenen mzik de alt kltr ile bir tutarllk gstermektedir. Trk krclar arasnda ise rap, her tr ayrt etmem kategorisinden sonra en ok dinlenen mzik trdr.
34) Siyasal

grnz nasl tanmlarsnz?

siyasal gorusunuzu nasil tanimlarsiniz

40

30

Percent

20

10

0
Ataturkcu Kemalist Milliyetci ulkucu Turanci, irkci, sovenist sosyal komunist sol goruslu sosyal demokrat islamci sag liberal gorusum yok muhafazakar merkez sag AKP

siyasal gorusunuzu nasil tanimlarsiniz

ekil 37: Siyasal Grleri

181

Krclarn

siyasal

grleri

kategorileri

katlmclarn

kendi

ifadeleri

dorultusunda oluturulmutur. En yksek oranda grm yok kategorisi kmaktadr. kinci olarak milliyeti, lkc kategorisi gelmektedir. Gr olmayanlar iin bu siyasetin bir meruiyet sorunudur. Kreselleme sreci ierisinde bir yandan ulusar sermaye dier taraftan uluslararas kurulular tarafndan hareket alan kstlanan ulus devlet hkmetlerinin erkinde ve etkinlik gcnde bir azalma ve snrlanma olmutur. Bu dorultuda siyasetin de etkisiz ve ilevsiz olduu gr etkili olmu olabilir. Dier yandan lke ynetiminde bir sosyal aktr olarak bireyin etkisizletii ve karar alma sreci ierisinde siyasetin de alannn snrland gr lke iindeki siyasetin bireylerin gznde ilevini ve meruiyetini olumsuz ynde etkilemi olabilir. Dier yandan, hack in protesto amal olarak bir lk ve misyon temelinde yapld sonularnn kt tablolar hatrlanrsa bu tabloda kan milliyeti ve lkc gr bu misyonun milliyeti ve lkc bir temelde olduunu gsterir.

siyasal gorusunuzu nasil tanimlarsiniz Cumulative Percent 5.8 34.1 41.3 46.6 50.2 53.8 56.1 63.2 96.0 100.0

Valid

Ataturkcu Kemalist Milliyetci ulkucu Turanci, irkci, sovenist sosyal komunist sol goruslu demokrat islamci sag muhafazakar liberal merkez sag gorusum yok AKP Total sosyal

Frequency 13 63 16 12 8 8 5 16 73 9 223 35 258

Percent 5.0 24.4 6.2 4.7 3.1 3.1 1.9 6.2 28.3 3.5 86.4 13.6 100.0

Valid Percent 5.8 28.3 7.2 5.4 3.6 3.6 2.2 7.2 32.7 4.0 100.0

Missing Total

Tablo 37: Siyasal Grleri

182

SONU VE NERLER

Bu almada daha nce Linux krclar zerine yaplm bir almadan baka hibir alma bulunmayan bir konu olan Trkiyedeki krc kltr aratrlmtr. Bu kltr, eylemleri ile su kategorisine de girdii iin bir yeralt kltr olarak da deerlendirilmektedir. Bu sebeple iine nfuz edilmesi ve bilgi alnmas olduka g bir alandr. Bu dorultuda yaplan almada ksaca ifade etmek gerekirse: Trkiyede krclarn youn biimde erkeklerden olutuu 14-21 ya aralnda olduklar ve ounluunun renci olduu bulunmutur. Gelir dzeylerinin 0-1500 tl arasnda orta alt seviyede yer almaktadr. Eitim dzeyi lise ve niversite dzeyindedir. Kendilerini krc ya da krc olmak isteyen biri olarak tanmlamaktadrlar. Kltrn batdaki baz kavramlarna tandk olmakla beraber baz kavramlar konusunda bilgi sahibi olmadklar ortaya kmaktadr. Krc kavramndan stad yaklamn anladklar, krclk eylemini de byk oranda sistemlere izinsiz girebilmek ve protesto amal site krmak olarak tanmladklar grlmtr. ounluunun 2-3 yldr krclk ile urat, krclk kavram ile internet vastasyla tantklar, krcla kiisel sebepler, bana gelen bir olay ya da internette aratrarak baladklar belirlenmitir. Krclk ile uramalarnn nedeninin zevk almak ve bir amaca ve lkye hizmet olduu, krma eylemleri arasnda en ok site krma eylemini uyguladklar bulunmutur. Yaptklar krclk eylemlerinin sebeplerinin genellikle protesto amal site krmak, uyar amal a ispat etmek ve merak ve renmek olduu, krclk ile ilgili bilgilerini ounlukla forumlardan edindikleri ve ounluunun bu forumlarn yesi olduklar, forumlarda hiyerarik bir yapnn bulunduu anlalmtr. Trk krclar ile yabanc krclar arasndaki en nemli farklar, Trk krclarn daha zeki, merakl ve alkan olduu ile Trk krclarn milli ve dini deerlerle hareket etmeleri olarak alglamaktadrlar. ounluunun yapm olduu krclk eylemlerinde bir zarar vermi olduu, terrist gruplarn sitelerinin ve porno sitelerin en ok zarar verilmesi meru hedefler olarak algland grlmtr. Krclk eylemini en temelde bir su olarak algladklar ama eer bir lk veya ama uruna yaplyorsa su saylmamas gerektiini dndkleri, krc etiini kiisel ahlak ve bir misyon ve lk dahilinde olmak olarak algladklar,

183

daha ok varolan aklar zerinden krclk eylemlerini gerekletirdikleri, ana akm medyay takip ettikleri, mzik tr konusunda temel bir tercihlerinin olmad, siyasal gr konusunda da ya grlerinin olmad ya da milliyeti ve lkc bir gre sahip olduklar bulunmutur. Internet temelli bir alt kltr olarak krc kltr batda elli yllk bir gemie sahip olmasna ramen, teknoloji temelli bir alt kltr olmas ve Trkiyenin bu teknolojilere ok daha ge yllarda kavumu olmas da dikkate alnrsa Trkiyede krc kltrn batdaki benzerlerinden olduka farkl olduu grlmektedir. zgrleimci ve neredeyse anarist kklerin yerini milliyeti ve muhafazakar bir temel almtr Trkiyede. Ayn zamanda krc kltr Trkiyede bir lk balamnda milliyeti deerler temelinde protesto arac olarak deer kazanmaktadr. Krc kltr temel olarak teknoloji toplum ve kltr arasndaki ilikide nemli bir etkiye sahiptir. Teknoloji konusundaki iyimser ve ktmser bak alar bir tarafa krclar teknoloji konusunda toplum iin bir hizmet grdkleri kanaatindedirler. Bu hizmet teknoloji konusunda halk tekrar uyandrmaktr. Yaanan durumu uyku durumuna benzetmektedirler. Bir eit bilinsizlik hali olarak deerlendirmek de mmkndr. Teknoloji ilerledike ve yaamn tm alanlarna yayldka, yaamn dzenlenmesi ve kontrol daha gvenilir olduu dnlen teknolojiye dayandrlmaktadr. Teknolojiye bu ar gven insanlarn kendi zneliklerini teknolojiye hibe ederek birer nesneye dnmelerine de iaret etmektedir. Ayrca teknolojilerin gittike daha opak hale gelmesi kiilerin bunlara mdahale edememesi retici kullanclardan tketici kullanclara doru bir dnmn olduunu gstermektedir. Bu noktada kendi yaamnn znesi olmayan, kendi yaratt bir rn olarak teknolojiye baml ve nesne konumuna gelmi tketici kullanc bireylerin ortaya kmas kanlmazdr. Krclarn yaptklar eylemler insanlara bir adan teknolojinin o denli gvenilir ve mkemmel olmadn anmsatan sistem arzalardr. Sistem arzalar sistemi daha iyi yapmak iin sisteme mdahalayi de getirir. Oysa teknoloji konusunda bilgisiz bir ar gven ile merak duygusundan ve eletirellikten yoksun bireyler sistemi iyiletirmek iin sorgulamak eletirmek ve mdahale etmek yle dursun, insann

184

teknolojiyle ilgili summum bonumunun deneyimledikleri nokta olduunu dnmekte, bu da en temelde yaratcl ve aslnda teknolojinin gelimesini baltalamaktadr. Bir alt kltr olmas balamnda alt kltrn ilevi olarak da sistem ierisindeki arza kavram kullanlabilir. Genel kabul grm bir aklamaya gre alt kltrler sembolik ana akm iinde grltler oluturarak ana akm bozmakta, esnetmekte, deimeye en azndan hareket etmeye zorlamaktadrlar. Bu anlamda iktidar ile olan ilikileri muhalif bir boyut kazanmaktadr. Fakat Trkiyeye gelindiinde, sembolik ana akm kltr ve deerleri hareket ettirmek bozmak yle dursun gl bir biimde muhafazakar deerleri sanal ortamda yeniden retmektedirler. Bu durum bir bakma sanal ortamn gerek dnyadan ve onun zorunluluklarndan ok da uzak kalamadn gstermektedir. Sanal ve simulasyon arasndaki temel fark sanal olanda tm kurallarn deitirilebilir olmasdr. Simulasyon ise yknd gereklie rnein fizik kurallarna uymak uydurulmak zorunluluu iindedir. Bu anlamda sanal ortamdan daha ok gerek hayatn zorunlu kurallarndan etkilenen bir simulasyon ortamna doru bir dnmn olduu belirtilebilir. Dnyadaki krclarn temel olarak kar ktklar ey, kendilerinin yalnzca dayatlan rn tketen bir kullanc haline dntrlmek istenmeleridir. Oysa onlar sistemlerin nasl ilediini de renmek istemekte, kendi istekleri dorultusunda ve sistemi daha verimli ve iyi bir hale getirebilmek amacyla mdahalede bulunabilmek istemektedirler. Bylece eylerin ve gittike dnyann da nasl iledii konusundaki bilgiden uzaklatrlan kiiler retilen teknolojiye gvenmek ve hem bireysel hem de toplumsal yaamlarndaki zne konumlarn teknolojiye ve aslnda bir baka insan tarafndan ve onun karlar dorultusunda dzenlenmi bir teknolojiye emanet etmektedirler. Krc tarz alma, krc tarz etik, krc tarz mlkiyet (copyleft) varolan yapy zorlamaktadr. Bu anlamda krclar teknolojiyi potansiyel olan aktel hale getirmek iin birok yollar aabilen bir olaslklar hazinesi olarak grmek, oynamak ve zgrce bilgi edinebilmek, mdahale edebilmek ve aslnda teknolojideki zne konumlarn muhafaza etmek niyetindedirler.

185

Trkiyede krclarn daha ok site krma eylemiyle megul olmalar, bu eylemi yapabilmek iin gerekli bilgi donanmn daha kolay elde edebilmelerinden de kaynaklanmaktadr. Bunu da bir ama ve lk uruna gerekletirmek boyutu ise daha da nemlidir. Krcln su olduunu kabul etmi olsalar da eer bir ama ve lk iin bir baka deyile kiisel kar iin olmadka bu davranlar meru grmektedirler. Burada sapkn davranlarn toplumdaki bireylerce tanmlanmasnda kanun yapclar ile toplumdaki bireyler arasnda bir ayrm gze arpmaktadr. Bu ayrm kanun yapclarn ticari irketerin basklarndan, toplumdaki bireylerin ise gelenek ve deerlerden destek alarak kar karya geldikleri bir uzlamazlk noktas haline gelmektedir. Trkiyede krc kltr ierisinde krc gruplarnn ve Internet forumlarnn byk bir nemi vardr. Bu forumlar ve gruplar ayn zamanda bilgi retim ve paylam noktalardr. Kendini gelitirmek ve bilgi edinmek isteyen bireyler bu topluluklara ynelmektedir. Bu topluluklar ise daha ok muhafazakar deerler temelinde hareket etmektedir. Muhafazakarlk en temelde insann eksiklii zerine vurgu yapmaktadr. Aydnlanmann insann yalnzca aklyla mkemmele eriebilecei inancnn karsna, yalnz akln ve onun temelindeki bir sistemin bunu baaramayaca ve gelenek ile deerlerden dinden destek alnmas gerektii inancn koymaktadr muhafazakarlk. Bu temel noktada, aydnlanma, yalnzca akl temelinde bir teknolojik gelime ve kresellemenin insanlar mkemmele ulatramayaca ve gelenek, deerler ve din konusununda dzenleyici, hatta bazen snrlayc bir biimde srece dahil edilmesi gerektii inanc bu davran sergileyen bireylerde grlebilir. Bunun yan sra, yaptklar eylemlerin su olmas, toplum vicdannda ve kanun yapclarn gznde daha savunulabilir bir pozisyon elde edebilmek iin toplumun genelinin zerinde uzlat deerleri paylamak zarar grmeden yasak edilmi teknoloji konusunda zne olma tutkusunu gerekletirebilmelerini salamann bir yolu gibi grnmektedir.

186

Bilinmeyen bilinmeyenlerle yeni sorularn sorulmas olduka gtr. rnein bir kiinin arabas olup olmadn bilinmiyorsa arabasnn renginin ne olduunu da sorulamaz. Bilinmeyen bilinmeyenler bu adan yeni sorulara ve almlara imkan tanmazlar. Bu alma baladnda Trk krclar ile ilgili bilgi durumu da buna benzemekteydi. Bilinmeyen bilinmeyenlerin olduu karanlk bir yeralt kltryd. Bu aratrma en azndan bilinen bilinmeyenler retmekte yarar salamtr. rnein, krclarn genellikle cinsiyetlerinin ne olduu konusunda bir bilgi yokken neden kadnlarn az olduu sorusunu sormak mmkn deildir. imdi baz bilinen bilinmeyenlerle yeni sorular da sorabilme imkan ortaya kmaktadr. Baz bilgiler ortaya karlmsa da hala karanlkta kalm ok bilgi vardr. Bu adan bakldnda, krc kltr ierisinde kadn sorunu, su kavramnn anlalmas, defacer kavram ve yeni bir toplumsal eylem olarak site krmann siyasal bilim alan ierisinde ele alnmas, krc gruplaryla baka sivil toplum kurulular arasndaki ilikilerin deerlendirilmesi, krc kltr ierisinde ideoloji, vb. konular ilk bakta ortaya kan yeni sorulardr. Bunlarn yan sra alt kltrlerin evre lkelerdeki toplumsal ilevleri de gz nne alnmas gereken bir noktadr. Kresel bir ana akma kar yerel bir ana akmla grlt yapmak olarak da anlalabilecek durum aratrlmas gereken bir baka nokta olarak ortaya kmaktadr. Krc kltr konusu, yeni toplumsal hareketler, alt kltrler, teknolojinin sembolik kurgulan gibi ok katmanl yaps nedeniyle ve eylemleri ile yerleik sembolik dzeni zorlayc deiim nerileri ile aratrlacak bir ok alan amaktadr. Bu alanlarn aydnlatlmas almann banda da belirtildii gibi teknolojinin ve dolaysyla onun temelinde rgtlenen yeni toplumun nasl bir yer olacann belirlenmesine de katk salayacaktr.

187

Ek 1 evrimii Anket Sorular

Trkiyede hack kltr

ANKET BLGLER
Hazrlayan Kurum Dzenleme Tarihi : retim grevlisi ufuk eri : anadolu niversitesi iletiim bilimleri fakltesi : 07.01.2008

YNERGELER
Aadaki sorularda size doru gelen seenei iaretleyiniz. Yantlar tamamen gizli kalacaktr. steyen kiiler almay ve sonular aratrma bittiinde Ufuk Eriten edinebilirler. Dier sorularnz ve iletmek istedikleriniz iin ueris@anadolu.edu.tr adresine yazabilirsiniz.

SORULAR
1.) Takma adnz(nickname) nedir? Ne anlama geliyor?

2.) Neden yukarda belirtiiniz takma adn setiniz?

3.) Yanz?

10-13 14-16 16-18 19-21 22-25 26-28 29-35 354.) Cinsiyetiniz?

188

Erkek Kadn
5.) iniz?

renci Serbest meslek(esnaf) i Memur Asker siz

6.) Kiisel gelir dzeyiniz, aylk?(renci iseniz ailenizin gelir dzeyi)

0-500 ytl 501-1000 ytl 1001-1500 ytl 1501-2500 ytl 2501-3000 ytl 3001-5000 ytl 5001- ytl
7.) Eitim durumunuz

ilkokul ortaokul lise niversite yksek lisans doktora

8.) Kendinizi nasl tanmlarsnz?

Hacker

189

Cracker Script kiddie lamer Hacker olmak istiyorum ve alyorum hi birisi deilim
9.) Yukardaki tanmlardan hibirisi sizi tanmlamyorsa, kendi tanmnz buraya yapnz

10.) Sizce Hacker ne demektir?

11.) Sizce Cracker ne demektir?

12.) Sizce script kiddie ne demektir?

13.) Sizce lamer ne demektir?

14.) Srasyla, hacker, cracker, script kiddie ve lamer kelimeleri iin hangi Trke kelimeleri uygun gryorsunuz?

190

15.) Hack ne demektir?

16.) Ne kadar sredir hack ile ilgileniyorsunuz?

0-6 ay 7 ay - 1 yl 2-3 yl 3-4 yl 4-5 yl 5+ yl

17.) lk kez hack ve hacker kavramlar ile nasl ve nerede karlatnz?

18.) Hack ile ilgilenmeye nasl baladnz? O gnden bu gne geliiminizi ve ksa hikayenizi anlatr msnz?

19.) Neden hack ile ilgileniyorsunuz?

20.) imdiye kadar yaptnz hacklere birka rnek vererek bunlar nasl gerekletirdiinizi anlatr msnz?

191

21.) Yaptnz hacklerin genellikle sebebi nedir? (ilk sebebinizi iaretleyiniz)

Kar taraf ile kiisel sorun Politik amal(protesto vb..) Yasad ekonomik gelir salamak amal Gvde gsterisi, kiisel tatmin, tannmak Uyar amal; a ispat etmek iin. Merak ve renmek iin denemek, yapabileceini gstermek. Elence amal Dier
22.) Hack bilginizi en ok nereden edindiniz? (birden fazla iaretleyebilirsiniz)

Okuldan Kitaplardan ve nternet sayfalarndan Arkadalardan ye olduum forumlardan Dier

23.) Hi bir hack grubuna ye oldunuz mu? Neden?

24.) Hi bir hack grubundan ktnz m? Neden?

25.) Trk hackerlar ile yabanc hackerlar arasnda fark gryor musunuz? Ksaca aklar msnz?

192

26.) Hack yaparken, hi bir hedefe zarar verdiniz mi? Neden?

27.) Zarar verilmesi meru hedefler var mdr? rnek verebilir misiniz?

28.) Sizce hack su mudur? Neden?

29.) Bir hacker etii(ya da ahlak) var mdr? Nasl tanmlarsnz?

30.) Dnyada hacker kltr ile ilgili okuduunuz kitap, izlediiniz film ya da takip ettiiniz yabanc siteler var m?

31.) Hack yaparken en ok hangi yntemleri kullanyorsunuz?(en fazla kullandnz n iaretleyiniz)

Domain Hack: Register sistem aklarn kullanarak FTP protokol: FTP password crack vs. yollarla hesap ifrelerini ele geirerek IIS ve Apache vb.: Server sistem ve gvenlik aklarn kullanarak Permission(izin): Hatal izin yaplandrmalar aklarn kullanarak(file system object, Safemode vb..)

193

Exploit: Derleme yoluyla altrlan local ya da remote exploitler ile Script, cookie, XSS: Web programlama dillerinde yaplan kodlama hatalar sonucu kan aklardan faydalanarak letim sistemi: Web server larda iletim sisteminden kaynakl aklarla eriim salayarak SQL injection ile veri tabanna eriim salayarak RFI: Remote File inclusion ile eriim salayarak Casus programlar ile: Trojan vb.. programlar yardmlar ile Sosyal mhendislik Dier
32.) Hangi gazeteleri okursunuz?

33.) Hangi tr mzik dinlersiniz?

34.) Siyasal grnz nasl tanmlarsnz?

Yanitlarimi Kaydet

Yayn Hakk (c) 1999-2006 Anadolu niversitesi. Btn haklar sakldr.

194

Ek 2 Anket Kodlar 1. Takma ad. Eya= 1 nl kii=2 Kelime(dilsel)=3 Ruh hali=4 Fiziksel zellik=5 Teknik terim=6 Gerek ad =7 Ait veya yesi olduu grup =8 Corafi iaret veya ad =9 Mesleki veya uzmanlk terimi =10 Hayvan ad/Tr =11 2. takma ad seme nedeni Houma gitti=1 Beni tanmlyor=2 Sebebi yok=3 Dier=4 3. yanz 10-13=1 14-16=2 16-18=3 19-21=4 22-25=5 26-28=6 29-35=7 35- =8 4. Cinsiyetiniz erkek= 1 Kadn=2 5. iniz renci=1 Serbest meslek=2 i=3 Memur=4 Asker=5 siz=6 6. Gelir dzeyi 0-500= 1 501-1000=2 1001-1500=3 1501-2500=4 2501-3000=5 3001-5000=6 5001- =7 7. Eitim Durumu ilkokul=1 ortaokul=2

195

lise= 3 niversite=4 Yksek lisans=5 Doktora=6 8. Kendinizi nasl tanmlarsnz Hacker= 1 Cracker=2 Script kiddie= 3 Lamer= 4 Hacker olmak istiyorum ve alyorum= 5 Hibirisi deilim=6 9. Kendinizi nasl tanmlarsnz siz Defacer=1 Bilgili biri=2 renmeye alan biri=3 Hacker n genel anlalan anlamna eletiri=4 Dier =5 10. Hacker ne demektir? stad=1 Korsan=2 Eylemci=3 11. Sizce cracker ne demektir? Programlarn kodlarn kran bedava datan= 1 Su ileyen kiidir=2 Bilmiyorum =3 12. Sizce script kiddie nedemektir? Bilmiyorum =1 Az bilgili yada bilgisiz kimse =2 Bakalarnn bilgilerini kullanarak zarar veren kimse =3 Kod ve/veya Script yazan kimse =4 13. Sizce lamer ne demektir? Yeni balayan acemi= 1 Ezik, zavall= 2 Bilmiyorum= 3 14. Kelimelere Trke karlklar Trke karlk yoktur= 1 Vardr= 2 15. Hack ne demektir. Sistemler hakknda bilgi edinmek, bilgili olmak retmektir= 1 Sistemlere izinsiz girebilmektir =2 Protestodur site krmaktr=3 Su ilemektir=4 16. Ne kadar sredir hack ile ilgileniyorsunuz 0-6 ay= 1 7 ay-1 yl= 2 2-3 yl=3

196

3-4 yl= 4 4-5 yl= 5 5+= 6 17. lk kez hack ve hacker kavramlar ile nasl ve nerede karlatnz Bama bir hack olay geldi=1 Arkada sohbetinde=2 nternette= 3 Medyada= 4 18. Hack ile ilgilenmeye nasl baladnz. Kiisel sebeplerle, bama gelen bir olaydan sonra= 1 Arkadalarm sayesinde= 2 nternette aratrarak=3 Bir gruba ye olarak= 4 19. Neden hack ile ilgileniyorsunuz Bir amaca bir lkye hizmet etmek iin=1 Zevk aldm, houma gittii iin=2 Mesleimle ilgili olduu iin=3 Bilgi edinmek iin=4 Para kazanmak iin=5 20. imdiye kadar yaptnz hacklere birka rnek Site krmak= 1 Virs yazmak=2 msn gibi mesajlama programlarnda ifre almak=3 yeni programlar retmek=4 sylemek istemiyorum=5 sistemler ve veri tabanlarna izinsiz girmek=6 sistemlerdeki verileri izlemek deitirmek ya da almak=7 21. Yaptnz hacklerin genellikle sebebi nedir? (var=1 yok=2) 21a kar taraf ile kiisel sorun 21b politik amal (protesto vb..) 21c yasad ekonomik gelir salamak amal 21d gvde gsterisi, kiisel tatmin, tannmak 21e uyar amal; a ispat etmek iin 21f merak ve renmek iin denemek, yapabileceini gstermek 21g elence amal 21h dier 22 hack bilginizi en ok nereden edindiniz 22a okuldan 22b kitaplardan ve internet sayfalarndan 22c arkadalardan 23d ye olduum forumlardan 23e dier 23 bir hack grubuna ye oldunuz mu evet =1 hayr =2 24 bir hack grubunudan ktnz m evet =1 hayr=2 25 trk hackerlar ile yabanc hackerlar arasnda fark var m

197

yok = 1 var Trkler milli ve dini deerlerle hareket ediyorlar=2 var Trkler daha zeki merakl ve alkan=3 var yabanclar daha zeki bilgili merakl ve alkan=4 var yabanclar para iin yapyorlar=5 var Trkler daha ykc yabanclar daha yapc=6 yabanclarn teknik olanaklar ve destek daha fazla=7 26 hack yaparken hi zarar verdiniz mi evet = 1 hayr= 2 27 zarar verilmesi meru hedefler var mdr yoktur = 1 terorist gruplarn siteleri =2 slamiyet kart siteler=3 Porno siteler=4 yabanc siteler =5 rakip hack gruplarnn siteleri=6 herkes=7 28 hack su mudur? Evet= 1 hayr= 2 29 bir hacker etii ya da ahlak var mdr Yoktur=1 Kiisel ahlaki deerler=2 Sistemlere veya iindeki verilere zarar vermemek=3 Bir misyon ve lk dahilinde olmak=4 Vardr tanm yok=5 30 dnyada hack kltr zerine takip ettiiniz yayn var=1 yok=2 31. hack yaparken enok hangi yntemi kullanyorsunuz 31a domain hack 31b ftp protokol 31c IIS ve Apache server sistem gvenlik aklar 31d permission 31e exploit 31f script, cookie, xss 31g iletim sistemi kaynakl aklar 31h sql injection 31i RFI 31j casus program trojan vb.. 31k sosyal mhendislik 31l dier 32 hangi gazeteleri okursunuz gazete okumam=1 nternetten takip ederim=2 Akam, posta, sabah,hrriyet,milliyet=3 Cumhuriyet,radikal,birgn=4 Zaman,yeniafak,vakit,taraf,trkiye=5

198

Kurultay,Ortadou,yenia=6 Fotoma,fanatik=7 Dergi=8 Farketmez=9 33 hangi tr mzik dinlersiniz her tr, ayrt etmem= 1 rap=2 Rock=3 Halk mzii=4 Sanat mzii=5 Klasik mzik=6 Pop 7 34 Siyasal grnz nasl tanmlarsnz Atatrk kemalist=1 Milliyeti lkc =2 Turanc rk ovenist =3 Sosyalist komnist=4 Sol grl sosyal demokrat=5 slamc=6 Sa muhafazakar=7 Liberal merkez sa=8 Grm yok=9 Akp=10

199

Ek 3 Mackrulz ile Grme U: hmm imdi bir .. M: evet.. U: imdi bu gn 14 austos 2007 saat 11:24, stanbul Hadmkyde Mackrulzla beraberiz. Grmeye balayacaz. Benim tezim olan Trk Heckerlar tezi iin grmeyi kabul etti. Ediyorsun deil mi Mackrulz? M: Evet U: Ben de bu bilgileri baka hi kimseye vermeyeceim. Sadece bilimsel ama iin kullanlacak. O zaman, istersen nce, ee, ite, takma adn kullanyorsun sadece. M: evet Mackrulz olarak geerse daha iyi U: hh, seni tanmak iin bu ite, yan, cinsiyetin, iin, eitim durumun, gelir durumun, gibi kendini nasl, bir tantrsan iyi olur. M: he, Ben u anda niversite rgencisiyim. stanbulda ikamet ediyorum. ee, u an yaz deerlendirmek amal bir biliim firmasnda grev almaktaym. u anda webmaster falan da gibi ufak tefek ilerle de kendi harlm kendim karyorum gibi diyebiliriz. Bunlarla urayorum. Ee Kendimi tanmlama..He.. Gelir durumum zaten, u an yok, renci olduum iin.. U: he yani peki bu iten hi (konuma kesilir) yani bu ilerden hi para kazanmyor musun? M:Evet, bu ilerden para kazanmann yolu var tabi ki. Mesela.. U: Hayr, sen hi kazanmadn m? M: Ben kazandm. Evet, mesela reklam, ya da ne bileyim, webmaster, ufak tefek iler. U: Ee M: Bu ekilde para kazanabilirsin. Ama direk tabi ki heckerlktan .. U: imdi, bir takma isim kullanyorsun. M: Hm hm U: nce, bir kere niye takma isim kullanlr? M: Evet, takma isim; biz imdi burada, bu dnyada biraz, ee gizli kalmak gerekiyor. Yani ee, siyah perdenin arkasndan bakarlar genelde. Ee, deifre olma gibi bir, olmama gibi bir durum vardr, sz konusudur. Yani %99 kiiler kendi isimlerini kullanmazlar. Kendilerini ifade edebilecek en iyi takma adlar bulurlar. Ben bu gne kadar 2 tane isim

200

deitirdim. Bu ikinci nickim. Daha bundan ncekiler biraz daha amatr zamanlarmdakiydi. U: Neden deitirdin? M: O nicki o zamanlar bulmutum. O zamanlar kendimi, imdiye gre daha amatr buluyorum, o zamanlar ki halimi. E bulunca, dedim ki yani bu nick bence ok amatrce duruyor. Deimem gerekiyor. Kendimi ifade eden bir nick buldum. I make the rulesun kurallar ben koyarm ngilizcesinden Mackrulz eyini kartarak U: Hmm M: Bir nick oluturdum kendime. A yle devam ettim. Bayadr da o ekilde devam ediyor. U: imdi, ee, kendini saklamak iin nick kullanyor herkes ama kendini saklamak iin olsa, hi kimse, hi isim kullanmazlar. Bir taraftan kendini ifade etmek de istiyor yani. M: Tabii ki, bunu U: n an biraz M: var U: nemli bunda M: Yani heckerlar kendilerini tatmin etmek isterler. Yani, bilgilerini aa vurduu zaman, insanlarn onlar takdir etmesini isterler. Egolarn tatmin etmek isterler. Bu heckerlarn, her heckern iinde vardr. Yani.. U: Kendin iin sylersen? M: Kendim iin de, tabi kendim iin de yle. Yani U: e nasl bir his? Birisi bir, bir siteyi krdnda, bir ey yaptnda isminin gemesi orda? M: e yani imdi dnsenize siz bir sayfay hack ettiiniz zaman, ana sayfaya bir index koyuyorsunuz. E o indexde sizin isminiz geiyor. E bu kimdir? E isminiz gemiyor ama nick nameiniz geiyor. E bu kimdir? u ahstr. Biliniyor ama onun ne yz biliniyor ne resmi ne cismi. Sadece o olduu biliniyor. O ekilde bir ne sahip oluyorsunuz. Ama tabi ki biz belli amalar, olgular peinde kotuumuz sre ierisinde, bu nick an hreti bir kenara brakp, sadece beli olgular peinde kouyoruz. U: Ama hack y.. M: bunu .. (yapmamn??) amac da bu zaten U: Ama hack yapmann da tereddtlerinden bir tanesi de biraz bu tannma eyi olabilir mi? M: Tabii ki olabilir yani insanlar bu dnyada n plana kmak tabi ki ister nk bunun art ynleri de var. Ne kadar ne karsanz o kadar daha, iin eer maddi yolunu dnyorsanz ok daha da maddi boyutlar artabilir. Ne kadar nnz varsa, o kadar artar. Yani bunu sanat dnyasndan rnek verebiliriz. Yani bir adamn ismi ne kadar, atyorum; Bir brahim Tatlsesi ala davet eseniz ne kadar gelir, para verilmek gerekir? Sradan bir adam getirseniz ne kadar para vermek gerekir. Bunun gibi dnebilirsiniz. U: imdi o zaman daha genel sorularla devam edeyim. M: Evet

201

U: Sence internet nedir? Nasl tanmlarsn? M:e.. U: ne zaman tantn? nternetin Trkiyeye gelmesi ok eski deil nk M: Hayr hayr. nternet, ben kendi sitemde bunu akladm; hakkmda ksmnda. U: Hmm M:ee.. nternetin, bilgisayarla tantm, bilgisayar denen makineyle tantm sreyi hatrlamyorum. O kadar kktm yani. Onu hatrlamyorum. nternetiyse ee onu gene hatrlamamakla beraber hacking macerama atlma srelerim, daha Trkiyede ADSL yaygn deildi hatta yok gibiydi. Dial upla balanyordum. O zamanlar hacking macerama balamtm. Sonra bundan yaklak iki sene sonra Trkiyeye ADSL gelmesiyle artk bu byle daha da deiti benim boyutum da. imdi mesela gnde siz dial upla iki- saat girerken, artk ADSLle ben gnde 15 saat, 18 saat, 20 saate kadar online olma srem artyordu. E bu ekilde artt artt, kendime artk grev edinmi ilerin iinde buluyordum kendimi. Sadece bir egodan ibaret deil yani.. U: peki internet nedir yani ey yaptn imdi Biliyorsun artk internet toplumu diyorlar siber kltr diyorlar, hani dnya deiti diyorlar internetten sonra yani M: evet U: onu sen nasl deerlendirirsin? nternet M: nternet U: internet nemi etkisi M: nternet bence insanlk iin mkemmel bir ey yani bunun tarif edilebilir bir yan yok ne televizyon ne baka bir ey. Benim iin u anda internet ok n planda. nternet kiiden kiiye gre deiir tabi ki ama benim geneldeki dncem u; nternet kullancs insan her zaman kltrl insandr. nternet kullanan insan her zaman daha aktif, dnyadaki daha aktif, her eyi byle daha aktif grr ya ne bileyim. Televizyon sadece oturup izlersiniz ama siz internette bir eylerle urarsnz. nternet kullancs daha kull.. Mesela urdan bir rnek vereyim : bir firma, bir firma reklam veriyor. Ben bunun ahit de oldum. Televizyon yerine internete daha ok reklam veriyor o kadar paras olmasna ramen. Neden? nk kltrl insan ekmek istiyor. U: hmm M: Reklam TVde vermek yerine internette adam reklamn basyor her yere. U: Kltrl insan derken nasl insandan bahsediyorsun M: Kltrl insan yani malumunuz. Yani imdi bir tt kulanmayan tt kullanan ya da interneti devaml kullananla kullanmayan bir olmaz. Benim gzmde yle. nk devaml kullanan insan az nce bahsettim gibi yani belli bir kltre gelmitir artk yani ki o ilerin iindedir, internetle urayordur. nternet kullancs her zaman kltrl kullancdr. Bu yzden internette ve sadece internette reklam yapan bile adamlar tanyorum yani U: Hmm M: Yani internet.. Benim iin internet ne derseniz; Benim iin u anda en iyi iletiim aracdr. Belki de bir yani, baz noktada diyebilirim ki ben bilgisayarsz hayat dnemiyorum yani bilgisayarsz demiyim de internetsiz hayat dnemiyorum. nk bilgisayar deyince her ey genelleiyor ama internetsiz hayat.. Yani benim iin bo. nternetsiz hayat bo bir bilgisayara benzer. Hibir eye yaramayan kutuya benzer yani U: Hehe M: nternet yoksa bo kutudan ibaret baka hibir ey deil

202

U: Hmm. Peki yani Dnyada byle peki Trkiyede nasl vaziyet u anda senin deerlendirmen?? M: nternet olarak m? U: Hm Hm M: Ya internet olarak o kadarn bilemiycem ama hecking olarak bakarsanz, dnyada belli bir sralamamz var. U: Yo internet olarak dedim. Yani Trkiyedeki Trkiyede internetin durumu nedir? nsanlarmzn yaklam. nk benim elimde istatistikler var ki yani Trkiye nfusunun yalnzca %18i falan internet kullanyor. M: Evet yani bunun saysnn artmas yani Trkiyenin potansiyele bal. Dediim gibi kltrl insan saysn artmasna bal. Artk Burda hakarete mi gircek bilmiyorum ama. Yani kltrl insan az nceki o kavram kullandm . yani ne kadar ok kltrl insan olursa o kadar internet seviyesi artar ya da buna paralel olarak gider zaten. Yani bir adam internet kullanyorsa kltrl olur. Kltrlyse zaten internet falan i hayatndadr. Onun hayatna girmitir. Yani benim amdan yle. nk internetsiz bir yaam dnemediim iin bunlar syleyebiliyorum. Yani.. U:Yani M: Trkiyede bence ok daha ilerleyecek. Yani bu aamada daha yeni saylabilir. U: btn her yer M: Yani internetin gemii Trkiyede ok U: Evet her yerde internete balants var yani daha iyi bir yer mi olur? Daha ne gibi bir iyilik etkisi olur? M: Yani her yer U: ne dnyorsun yani bu konuda M: Yani her yerde yani yurt dndaki.. U: nk internet sanal bir ey, deil mi? M: Evet U: Ekmek retmiyor, su retmiyor, maden retmiyor M: Hm hm U: Yani daha sandalye yapmyor ayakkab yapmyor Ne dnyorsun M: Ama bir ok insan bunda acayip ekilde para kazanabiliyor. ou insann yani profesyonellemi insanlarn buradaki geim kayna diyeblirsin. Yani en ufak bieyle rnek vericem. Web master yapan insanlar, profesyonel bir i yapt zaman be bin dolardan aa almyor. E bu iki- haftalk bir ey iin sen 5 bin dolar alyorsan zaten amsn ve bu senin gelir kaynan olur U: Evet M: yani bu ciddi anlamda potansiyele sahip u anda bu kullanclar iin bu internet ne kadar yaygnlarsa yani bu i imkan daha bile artar yani U: Doru M: kendi akln kullananlar iin U: imdi daha genel bi sorucam sonra sadece senin zelinde sorucam. M: hm hm U: Genel olarak dnyada, ben de ok literatrn okudum, hacking ve hackerla ilgili M: hm hm U: yani bilgi ne dzeydedir? Onlarn tarihi ya da fikirleri, dnceleri, nl hackerlar nasl balam yada dnyada u an ne durumda nceden nerden geldi gibi. E bunlar da iine alacak ekilde sence hacking nedir? Kendince tanmlarsan bi de yani dnyadaki tanmla ayn olmas gerekmiyor bunun.

203

M: anladm anladm U: Herkes fark bir ey sylyor M: ncelikle unu syleyeyim: yani dnyadaki hackerlar ben inceledim. Birka tarihesini falan okudum. Mesela Kevin () nicki duymusunuzdur. U: Evet M: Yani bu ok nl bir adam. Yani neler yaptn ben kat 9-10 sayfalk falan bir texti vard onu okumutum. U: hm evet M: te nasl baladn falan. Dier insanlar falan okudum. Acayip ilgin ekillerde bal. Ama sonu itibaren her eyin ucu bir yere dayanyor. Bir noktaya dayanyor. Sadece merak. U: hmm M: Merak olmadan u i asla olmaz U: Bu sende de mi byle? M: Mecbur U: Bu ok enteresan ya onu biraz aklar msn? Yani nasl bir ey bu yani M: yani merak U: Yani hibir kar kaygs gtmyorsunuz orda M: tabi tabi U: yani bir ey elde edeyim diye deil sadece merak M: Bunu tabi iin kt yanlarn dnenler de var o tamam imdi kar yolu da dnelim o zaman yle; mesela dnyadaki eski hackerlardan bir tane rnek verelim. Mesela breaking/cracking Denen bir olay var imdi.yani telefon grmelerini bedava yapmak U:hmm M: eskiden bu ok mehurdu. Zaten internetin ilk k ya da internet hackin diyeyim ilk balangc bu. crackingden balad. Cap'n Crunch myd neydi bi adamd tam hatrlayamycam kendisini eee pten bulduu plastikmiydi yoksa jipten kan plastik bir ddk reklam ne kard plastik sinyal sesiyle bedava telefon grmesi yapan ilk insand ve bu tarihe geti. Ve bu tarihde bedava telefon grmesi yapt. 1800 ksr yllard yani o zamanlar da yapmt taa bunu. Bu ekle belki hack dnyasn deil ama Hackn bir temeli olan telefonu ilk hack eden kii olarak tarihe geti mesela. Yani bu ok nemli bir olaydr. Kevn Paulsenin hayatna bakarsak, gene ocuklukta aslnda ok profesyonel adamlarn Kevn Paulsendan rnek vereyim gene; ocukluuna baktmz zaman hep itilmi, hor grlm U: hmm M: Keye ekilmi birka darbe alm falan gibi, insanlar kendilerini gerek hayata deil de artk sanal hayatta kendilerini ispatlamaya alan insanlardr. Aslnda bu iin bu, bu baka boyutu da bu. Trkiyede bu kadar insan yok. Trkiyede bunlar yok bile. Yani Trkiyedekiler sadece hobi olarak yapyor bu ii. imdi hobi olarak balyorsunuz. ler profesyonellie dnnce bizim gibi gruplamalar falan oluyor. dealler iin idealistler iin bir geim kayna oluyor. Siz bu olgular iin bir mcadele veriyorsunuz. Bizim misyonumuz dorultusunda birka mcadele veriyorsunuz. Ha bu nedir? slamiyet iin, bu malum bir ara karikatr krizi vard. Onlarla ilgili yaplan almalar olsun, Blc terr rgtne kar yaplan almalar olsun. Bu sanal lem diyip gememek gerekir. Burdan insanlarn beyni ok gzel bir ekilde ykanabiliyor. Ya bunlarn nne gemeye alyorsun, he bunu yaparken ne oluyor sen bilgini kullanyorsun, pe atmam oluyorsun bilgiyi, kt yolda kullanmyorsun, bu doru

204

yolda kullanyorsun. Yani en azndan diyorsun ki benim bilgim bir ie yarasn. Ya bu ideallerle yapyorsun U: Yani tam olarak unu tanmlarsak; neye hack diyebiliriz, neye diyemeyiz? Bir adam mesela bir siteyi krd M: Hayr bu Hack deil U: Hack demek mesela M: bir elektronik sistemini krmak da bir hacktir. U: He nedir hack yani onu bir sylersen. M: yani Hack U: hm Neye hack deriz? 12:08 M: yani hack, hack yani imdi bunu amak yani hacker olarak bakarsanz bunu ayorsunuz. Yani hacker o bildiiniz tabirleri okumutunuz. security sprit cracker.. fln gibi bunlar alyor. bunlar biliyorsunuz. Cracker malumunuz program krar. Sprit ?? baka biey. Bi de ?? diye tabir edilen hackerlarn yaptklarn yapmaya alan mesela hacker dnr. Olguyu dnr. Nedir yani Trkiyede dediim gibi onlarn says ok az yani parmakla gsterilecek kadar az yani gerekten ki onlar da zaten nick name falan kullanmazlar. Yani bilinirler yani ama o kapasiteden insanlardr ama o bilgisini fazla kullanmazlar ama onlarn o kadar am o kadar kapasiteleri olduu bilinir onlar zaten parmakla gsterilir Trkiyede. Ben birka tane ismini biliyorum sadece. Ne tanmak ne de grmek frsat olmad. Ee mesela bizim sitede de cyberwarriorda da adminlerimiz yani kendisiyle ben yz yze de grtm. Gerekten ok bilgili yani bunlar gz ard edemeyiz gerekten ok bilgili insanlar. He Hack dediiniz zaman bir elektronik sistemini krmak da bir hacktir. Yani atyorum bir adam bilgisayardan bir helikopteri drebiliyorsa bu da bir hacktir. Yani illa web sitesi deil yani bu i. Yani bir adam PCye girip adamn zel eylerine giriyorsa bu da bir hackingdir. Malilini alyorsa bu da bir hackingdir. Hacking genel bir kavram. Hacking daln ucu. O alyor. U:hmm M: Yani baka dallara alyor. Ama Hacking hepsi yani hack zaten hack.. U: Yani iyi olsun kt olsun hepsine hack deniliyor. M: Tabi hepsi hack. Hack iinde ayrlr. nsanlar iinde ayrlr. U: Peki bu yaptklar eyler. site krmak ya da ifre almak bunlara hepsine hack diyelim ama bunlarn hepsinin bir kalite dzeyi var. M:tabi U: Onu ne belirler mesela u daha iyi bir hack ey mesela M: He yani bu ee site baznda bakarsak mesela tutup da imdi bir ABDnin bir sitesini indirmekle Trkiyedeki herhangi bir portal indirmek bir tutulamaz tabi ki U: Neden? M: nk onlarn gvenlik sistemleri, web masterlar daha kaliteli. Ne kadar web master kaliteli web master olursa yazd kodlar o kadar salam olur. Sistemde o kadar az ak olur. U: Yani daha zor bir eyi becermek M: Daha zor bir eyi becermek her zaman daha zordur. E imdi siz bir kouda 10. Olursunuz sralamaya giriyorsunuz ama herkes biliyor a bu adam 10. Olmu. Ama o yarmada bir de birinci olmak var. Daha zoru baaryorsunuz. Tabi ki isminiz ok daha n planda olur yani. U: Hmm

205

M: Bunu zaten belli yani dnemiyorum u an googlen bir index yediini dnemiyorum yani o adam zaten o adamn gelip elinden alrlar o ayr bir mevzu da, ama yle bi U: Ama yle bir haber okumaktan da zevk alrdn herhalde. M: Acayip zevk alrdm. U: M: Acayip Hele srail falan gibi sitelerin indiini ben bazen okuyorum byle acayip zevk alyorum yani gerekten U: M: He google olmasa da byk sitelerle uraan arkadalarm var. Grdklerim var indirenler de var birka ay nce mynet hacklenmiti. U: Hmm evet. M: Ee bu tanyorum yani sanal alemden arkadalar ama bizzat tanmyorum ama sadece isimlerini tanyorum yani mynet Trkiyedeki google gibi bir ey diyebilirsiniz. U: Evet ok byk. M: ok byk zaten irket yani baya byk bir ey ama grdnz gibi en ufak U: Ne yapmlar?? M: Onun ne yaptn zaten aklamaz U: Hayr hayr yani ne yapmlar hack yapnca deface mi etmiler sadece? M: Deface etmiler ana sayfa deimi baya domain ayarlarndan falan sanrm baya byk bir hack yani yle sradan bir hack deil. Yani ilginti bence ama U: yani hibir M: Ama yani imdi bu g bizde de var. U: hmm M: Bende olmasa bile atyorum baka bir arkadamda var. Yani bunu biliyorum ama bir de yle dnyorsunuz ben neden Trk sitesi Hackleyeyim? U: Hmm M: Yani belli bal misyonlar olgusuyla hareket ediyorsan Trk sitesi hacklemezsin zaten Trk sitesi index basmazsn. ama bir de yle dnen var: ya benim elimde myneti indirmek gibi ya da google indirmek gibi bir frsat var. Ben neden bunu yapmayaym? Bu egosunu tatmin ediyor ite o anda. Hacker denilen kavram orda ortaya kyor diyor ki adam: Ben egomu tatmin etmeliyim bu ii yapmalym ne olursa olsun. Ne pahasna olursa olsun. Benim yakalanan ieri giren arkadalarm da var. Yani adam ama yapyor. U: peki onlarla grmsndr ya da kendi fikrince neden gidip hackemilerdir oray? Birincisi anladm kadaryla Hacklenmesi zor olduu iin M: hm hm U: Zor bir yeri Hacklemek yznden de isimlerini duyurabilecekleri iin. M: Evet neden.. Mynet olarak konuursak bir nedeni yoktur bence byk bir ihtimalle nk an grd anda adam mynet gibi bir yerle kendini ne kavuturmutur yani. U: Hmm M: A mesela bir BM sitesi birlemi Miletler sitesini hackleyen arkadalar var, gene msnin subdomainini hackleyen arkadalarm var yani bunlar oluyor. srailin msninini hackleyen arkadalarm var. Msn ?? fln gibi uzantsn. Yani bunlar U: imdi onlar imdi isimleri duyuluyor ama M: Hm hm U: Sonuta sokaktaki insan tarafndan duyulmuyor. Yine o hacker camias

206

M: Tabi hacker camiasndakiler duyuyor. Zaten o onlara yetiyor. U: he M: yani ben sitemde okudunuz mu bilmiyorum o Hollandadaki parlamento 2. Parlamento yesi bir adam hackleme sebebim vard. Nedendi? nk bu karikatr krizine destek veriyordu. Televizyonda falan. U: Buras tam ak olmad. Yani sen imdi Hollandadaki bu karikatr sitesine destek veren birisinin sitesini hackledin. M: Evet hem de parlamento yesi. Bu bir grevdi sitede verilen. U: yani Ama bunu sen de mi sen de istedin M: tabi yani bu bir zaten organizasyon olduu iin U: Hmm M: Biz her eyi gnll yapyoruz adamlar yani byle byle grevler var bu kabulleniliyor ya da bu sana veriliyor. Ya da sen istiyorsun. Yani bunlar deiebilir ama nemli olan oradaki ama bu adam byle bir ey yapm. Bunun cezas verilmeli. Bizdeki olgu bu. Ben bununla baya bir uratm ve orda sonuca ulatm. ok da gzel oldu. U: biz.. M: Adamla rportaja gitmilerdi hatta okul.. U: M: Baya iyiydi. U: imdi sokaktaki adam iin dnnce yani parlamentodaki millet vekilinin sitesini krmann ona nasl bir zarar olabilir ki? Nasl bir ceza olabilir ki diye dnebilirler. M: Olur mu U: Bunu bir aklayabilir misin? M: Evet aslnda yani onun iin bir ceza olmaz. Tabi ki nolur: yani sen onun sitesini deface edersen tamamen kapamadktan sonra domainlik yapmadktan sonra, tekrar geri dzeltebilir sitesini bu normal U: nk sanal bir ceza gibi M: Tabi sanal bir ceza ama ona o korku yetiyor aslnda. Bazlarna U: Nasl bir korku yani? M: Yani imdi yani biz bo deiliz, seni takip ediyoruz korkusu ona yetiyor. Yani ben o adam hacklediim zaman, sitesine index bastm zaman, o sayfada benim yazdklarm grd zaman, o adam, yzndeki ifadeyi yani grmeniz lazm. Her insanda o muhakkak olur. Yani nk emek vermisiniz, bir ey ortaya karmsnz, bir site oluturmusunuz, sizin o ortaya kardnz siteyi bakas uzaktan kontrolne ulayor stelik ulap sizin bilgilerinize eriip istedii yazy yazabiliyor. Bu ok mkemmel hem de ben Trkiyedeyim adam Hollandada. Yani ok uzakta olma ramen ben ona istediim mesaj veriyorum. Bak biz bo deiliz. Burada bu ilerle urayoruz. Sonuta karikatr krizi de sanalda kt. Bunu da unutmamak gerekiyor. U: Hmm M: O sanalda olduu iin ceza da tabi ki sanal da olabilir yani bu da gayet normal bir ey. Zaten bu cezalar verildike verildike bu adamlar hee bunlar bo deil. Yani biz ey yapalm fln . Ne kadar ceza almasa da genelde, bu ego denen olay. Bir ksmn da var. Bu iin iinde ego gene var yani. Siz bunu yapyorsunuz. Ama bakn bunu hack ettiiniz zaman gidip orda o adamla rportaj yapmlar ite. Siteniz hacklendi, macrules tarafndan hacklendi ne dnyorsunuz fln. at arasna sabileceiniz kadar bir yerde Bilgisayarm atm zaman o sayfay grnce gerekten ok korktum. Gelen mail, maillerle de daha hala da korku yaamaktaym demi rportajnda. Ben bu adama

207

bu korkuyu yaatabildiysem, ne mutlu bana. Yani bu adam iiriyle karikatrleriyle o destek vermesiyle televizyona km nl bir adam. E ben bunu bu korkuyu yaatabildiysem bu bana yeter. Hem ego hem de cezasn vermi oldum. U: Bir yandan da belki baka bir yolla bu kadar direk ulaamazd mesajn. M: Tabi. Yani sen ona mail atsan ne kadar alakal olacak ki. Biz Trkiyeden cyberwarrior teamdeniz. Sizin yaptnz almalar knyoruz fln gibi.. adam yani ne kadar sallar ki sizi hi nk onu yapan adam her eyi gze almtr. E o alrsa biz de alrz. U: anladm. imdi biraz da senin eye gelelim ne kadar sredir hackersn, ya da kendine hacker diyebilirsin? Ya da istersen yle balayalm kime hacker denir? M: Valla.. U: Kime lamer denir kime script-kiddy denir. Kime cracker denir? (20. Dk.) M: Cracker script-kiddy gibi daha ok kavramlar da var alyor. Bunlar ana balklar halindekiler. U: Evet M: ee hacker ok byk bir olguya sahip insandr bence. Yani byle Trkiyede zaten az evvel.... U: yle syleyeyim: mesela lamerla hacker ne ayrr? Ya da script-kiddyle.. M: Zaten lamerla hacker hemen aykabilirsiniz U: nasl ayrrz? M: Hacker, oturur, atyorum phreakerin zerinden rnek verirsek, oturur, siteyi inceler, an tespit eder, onarr ya da gerekirse program yazar, ona gre diyelim gerekirse kod yazar, bilmem ne yazar exprit yazar cart yazar curt yazar nerden eder o ii yapar. Ama lamer onun yaptn alr kullanr. U: Hmm M: Atyorum piyasa da bir program vardr. U: retmez yani. M: retmez asla retmez. Ama zaten Trkiyedeki nasl diyeyim.. Trkiyeden rnek vermek gerekirse, yani program yazan arkadalar alyor, e atyorum. Bir programdr tamam m, oraya bir CDyi ey yaparsn o atyorum: Googleda bir arama yapar mesela ufak bir arama, a bulur gider ona ey yapar, index basar, al sana hackerm der, byle deil. U: hmm M: Bunlar lamerdr yani. Kopyac hacker olma istei artyor iinde ama asla bir adm atamayan insanlar. U: hmm biraz da sanki mesela zoru pek denemek yerine, daha kolaya M: Basite kayor tabi olaya hemen yaplm hazr var ben bunu alaym tak, hemen bu ekilde iler yaym mehur olaym. Onlardaki ego. Olmayan bir eyin egosunu zaten yapamazsnz. Adam olmad bir eyin egosunu almak istiyor. Yani olay bu bundan ibaret U: Anladm. Peki ne kadar sredir hackersn sen? M: Ya ben akas gene kendime hacker demek istemiyorum yani Trkiyedeki, yani Trkiyedeki deil dnyadaki adamlar grnce, kendime hacker deyince onlara hakszlk ettiimi dnerek bilirim. Ama U: Onlar yksek dzeyde ok ok yksek dzeyde hackerlar yani sen kendi dzeyini bilsen bile yine de lamer diyemezsin herhalde M: Tabi yani lamer diyemeyiz tabi o kadar da deil ama sonuta hacker eyine girseniz bile belli bir kategoridesiniz yani ok st seviyelerde diyemem kendime nk dnyada

208

o kadar nemli insanlar var ki yani keven?? Fln fistan gibi yani mesela o adam u an ok nl gvenlik firmalarna seminerler fln veriyor. Byle arkadalar da var. U: Hmm M: Trkiyede de var birka tane Bunar gz ard edip kendime hacker diyemem. Sadece hacker olma ynnde byk admlar atm biriyim diyebilirim U: Anladm. M: Ka senedir.. az nce de bahsettiimiz gibi ite bilgisayarla bir tanma bir tanma hatrlamyorum ama 2002 2001 yllarndan beri bu ilerle urayorum yani yaklak 6 sene fln U: Ne olduktan sonra ben artk lamer deilim ya hacker olmaya baladm dedin? M: ncelerde yani nceleri tabi ben lamer hacer, hacker, heykr derler dalga gemek iin U: yle diyelim o zaman soruya: nasl baladn? M: nasl baladm: benim bir kere PC merakm oktu U: hm M: Yani ar derecede bilgisayara merakm vard. Bundan nce bir desktop bilgisayarm vard. Ee ka ylndayd o.. Yanl hatrlamyorsam 4-5 .. te 5-6 sene bu merak. Zaten kiisel bilgisayarm olduktan sonra merak sarmaya baladm. Ondan nce tabi ki yani U: Okulda M: oralarda taklmayla bu iler olmaz ne zaman kiisel bilgisayarm oldu dial upla ben bu maceraya baladm. U:hmm M: Tabi o zamanlar tabi taklyorduk. Ufuk tefek iler yapyorduk. U: O hackerlk bilgisini ya da bunlar mesela nerelerden aldn? Bir kitaptan m televizyondan m? Filmden mi internetten mi aldn? M: Hayr sadece UM:.. M: bu iin kitab olmaz bence. Kitab olur nolur dokmanlar olur. Siz onu gene okursunuz ve uygulamak zorundasnz. Yani U: yo Hackerlkla ilgili mesela nerden duydun? O bilgileri nerden aldn? M: He U: nternetten mi televizyondan m duydun? Kitaplarn m okudun adamlarn? M: Yani Hacker nedir? Oraya nasl girdin falan m? U: arkadalar m? Nasl? M: Sistemlerin krldn zaten biliyordum nceden U: Evet M: Yani bilgisayar.. kiisel bilgisayarm olmadan nce ee sistemlerin krldn falan zaten biliyordum Bilgisayarlara girme fln. Aslnda bu iin balangc bende bilgisayara girmeydi. Yani kiisel bilgisayarlara uzaktan erimek. Yani: bu web hacki sonradan balad bende yani.. U: O da bir hacking?! M:tabi o da bir hacking tabi ki yani uzaktan kontrol ediyorsunuz bilgisayar. Bu da bir hackingdir yani. stediin bilgisayara ularsn ki zaten ben onun bilgisayarna uzaktan eriim saladm zatem onun ifrelerini fn da alrsn e domain ifresini fln da aldn zaman ordan da web hackinge fln bile gidersin yani bu iin ucu ona kadar dayanr. stediin kadar uzatabilirsin bu ii.

209

U: Nedir bunu biraz aklar msn ani bakasnn bilgisayarna girmek.. yani bu da merak m sadece? M: tabi ben burada byle baladm. U: g kontrol edebilmekle mi balyor? M: tabi ki dnsenize yani siz oturduunuz yerden kardaki adamn CDromunu aabiliyorsunuz monitrn ap kapatp onunla dalga geebiliyorsunuz, ekranna istediin yazlar yazabiliyorsun, o mkemmeldir orda. Hele ki sizi kzdrd zaman.. dnsenize yani adam klavye bandan yazyor.. siz de buradan yazyorsunuz ee artk baz dayanma noktanz patlyor artk biliniz devreye giriyor, ben sana bunu yapcam diyorsun. Adam dnsene karnda biri yazyor bak imdi CD romunu acam klavyeni delirticem klarn yanp snecek, monitrn ap kapanacak. Windowsunu kerteceim format atcam, fln gibi U: byle mi balad? M: byle balad yani, daha tabi ocukken oluyordu U: o zamanlar bu forumlar balam myd? M: baka forumlarda taklyordum henz cyberwarrior team ile tanmamtm. Baka forumlarda taklyordum. Genelde her yerden fln bilgi almaya fln alyordum, genelde bir gruba bal fln deildim ama U: internetten hep M: tabi internetten U: peki internette mesela web sayfas m, chat odalar m_ M: web sayfas.. Ben chat odalarnda fln yl eylerde hi taklmadm. U: hmm M: taklmam ben yani o alanla pek de uramadm. Hep forum dokman, portallar yani.. U: kim sen de bunlar bu hale geldikten sonra kendin de dokman koyuyorsundur byk ihtimal M: he he U: yani niye oraya dokman koyar o adamlar? Bir karlar yok orda M: evet yok gene ucu dayanyor egoya.. U: hmm M: yani sonuta adam oraya yazyorsa, bunu oraya yazm, demek ki bu adam hakikaten bilgili bu camia U: insanlar da onu takdir ediyor. M: tabi takdir ediyor yani U: bilgi rettin diye M: takdir ediyor ama ama bu gn beni takdir eden adamlar yarn birka ey rendi diye, atyorum, msnde gelip size stadm diye hitap eden insanlar aradan siz ekilip birka ay sonra tekrar dndnz zaman ne haber lan fln diye hitap edebiliyor. Yani bu Trkiye de ok yaygn maalesef. Ben bunun ok rneine rastladm. Yani bunlar olabiliyor. nsanlar hemen kendini bir iki eyde ya ben hacker oldum baba oldum bu olay bitti artk ben de mehurum fln gibi tavrlar sergileyebiliyorlar artk bu neden kaynaklanyor insann kendi psikolojisinden mi bilmiyorum ama bu tavrlar da oluyor yani. U: Byle baladn forumlarla M: Byle baladm.. Yani PC hacking devam etti ite U: bu hackingin 2000 2001 yllar byle yava yava bilgi topluyorsun. M: Bilgi topluyorum. Bilgisayar hacking pc hackinge devam ediyorum U: hep ama tek banasn bu srada

210

M: tek banaym tabi ki yani herhangi bir gruba bal deilim. Sadece bilgisayar.. Sonra devam ediyordum. eitli gruplara fln girmeye alyorum. Girdim. U: Niye giriyor insan gruba? M: Yani insann burada. U: Bilgiye ulamak iin mi? M: Bir bilgiyi.. Yani ben yle ey yapaym.. Bir elin nesi var iki elin sesi var. U: Hmm. M: Yani imdi siz tek banza da alabilirsiniz ama yani grup halinde altn zaman hem daha organize oluyor hem de daha byk iler baarma ansn elde ediyorsun. Hem de bilgilerini paylatka, kar taraftan da alnan bilgilerle bilgilerini iyice pekitiriyorsun. Bylece daha bir organize daha bir seri oluyor U: Hmm. Nasl giriliyor? Seni nasl alyorlar yani? Herkesi de almazlar. Bilgi birikimi asndan m? M: Yani yle; cyberwarrior teamden rnek vereceksek u an forumun 100.000 yesi var. 100.000 yesinin iinden en salam deseniz 1000 tane vardr. imdi herkes ye ama orda belli bal gruplar var, grev organizasyonlar var, teamler var, bunlarn iinde seili adamlar alnr. Belli bal adamlara rtbe verilir. Belli bal adamlarn unvan olur. Belli bal adamlar madalya alr. U: onu neye gre.. M: Onlar onlar st ynetim belirler. Yani senin seviyeni ler, grr; bu adam kaliteli, bizim yanmzda duruyor U: Forumlardan m takip ediyor sen mi bavuruyorsun?? M: Hayr forumlar deil forumdan. U: Forumdan takip ediyorlar. M: nk ordasn sen. Baka bir yerde deilsin U: Hmm M: Ben zaten sadece cyberwarriorteam ile altm zaman baka hibir yerle alakam yoktu. Kestim. Her yerle ilikimi kestim sadece oraya balandm yani. Orda kendimdi daha ok gelitirdim. U: Ondan sonra yani bilgi dzeyine gre senin daha baka grevler yapmana izin veriyorlar. M: Tabi tabi U: Grev veriyorlar M: Bilgi seviyene gre rtben artyor. eitli organizasyonlarda bulunuyorsun. eitli grevlerin lideri oluyorsun. Yani ok baya bir grubun liderliini yaptm yani. U: 2001 ylndan itibaren mesela yle o zamanlardan neler yapmtn? Hi rnek verebilir misin? M: 2000-2002 yllarnda falan U: Yani ya da bu zamana gelene kadar yle 2 senlik M: Nerden nereye falan m? U: Yani neler yaptn? M: Anladm U: Deface mi ya da binin bilgisayarna girebildimle mi baladn? M: Tabi, ilk balarda, ilk laym, ilk hacking maceram, Hotmail hackti. Yani mail hackti. ok basit bir oldu. Hackmaildi. Yani U: Kimse yemiyor artk onu. M: Tabi ki yemez yani malum iyice oluk ocuk ii oldu. O zamanlar tabi yoktu. Yani 2002 ylndan bahsediyorum. Bundan 5 sene nce falan. Normal bir PC kullancs da

211

bunu yer. Kolay bir ekilde yer yani. O zaman yle balamtm. E byle baladk. Mail hack. Sonra trojen, keylocker falan gibi eylerle bilgisayarlara ulamaya altm. Bunlarla devam ettim. Ettim ettim kiisel bilgisayarlara ulatm. yle bir eyler yaptm ki; adamn klavyeden bast her tu bana be dakikada bir geliyordu. Yani adam byle basyordu falan. Yazyordu. Mouseuyla falan yazm oyun oynuyor, yani anlyordum falan byle. Ya da ne bileyim, U: Sana e-maille geliyor.. M: Be dakika iinde yani be dakikada bir rapor halinde tak tak tak geliyor. Bakyordum, adam kiisel bilgilerini girmi, ifre girmi. Aa bu forumda burada taklyor hemen ifrelerini alyordum. E onun orda kredi kart olduunu dnn, hemen ifresini aldm bitti. Olay biter. Bunlar da yaptm ama hibir ekilde kt ynde kullanmadm ite. O var. Yani siyah apkayla beyaz apka burada ortaya kyor zaten. Biz ben her zaman beyaz oldum yani. Ne gri ne de siyaha doru hibir zaman ynelmedim. U: Neden? M: Bilmiyorum. Kt yolda iim olmad. U: Kiinin kiiliiyle alakal.. seimiyle alakal M: Tabi tabi U: yani orda beyaz apka da siyah apka da o g var diyorsun; stese .. M: Yani siyah apkalar ii kafas kurnazla alyor. Beyaz apkalarn ki ite belli bal misyonlar olgusunda devam eden kiiler. Yani bir siyah apka adamn akl fikri ya u kredi kartn nasl ekerim? u databasei nasl indiririm? gibi. Yani beyaz apkalara da bu teklifler gelir. Adam derki: Hayr, olmaz, asla!. Yani burada durur adamn eyi. U: O ite key loggerlardan sonra yava yava ne olmaya balyor. M: keyloggerlardan sonra 2004 ylnda falan cyberwarrior teamle tantm ite. Ondan sonra artk web hackingine dndm. Web hacking daha ok houma gitmeye balad. nk ok daha genel bir eydi. Yani bir kiisel bilgisayar yerine siz bir webhacking yaptnz zaman binlerce kii duyuyordur sizi. Ve binler.. O zamanlar ego n plandayd tabi ilk baladm zamanlar.. az nce de bahsettiim gibi n plandayd.. webhackinge devam ettim ettim. Baya bir sre srd bu. te 2005, 2006 diye devam etti. Hala da webhackinge devam etmekteyim. U: nceleri bu kadar beli ama dahilinde mi yapyordun? Sonra ?.. M: nceleri hayr. nceleri ne bulursam indiriyordum. Ama yabanc gene. Yani Trklerle gene uramyordum. U: Neden? M: nk yani Trklere neden zarar vereyim ki? O benim milletim yani benim insanm. U: Sence yurtdndaki hackerlar da byle mi yapyordur? M: Hmm adam tabi ki kendi sitesine gereken cezay vermekle ykmlyse ya da vermesi gerekiyorsa, vermeli. Trk de olsa biz bunu yapyoruz. U: Hmm M: Yani bir Trk sitesi diye biz bunu.. Adam yani bizim deerlerimize hakaret ediyorsa biz gene onun gereini yapyoruz. Yani gidip onun an uyarmyoruz. Gene basyoruz. Atyorum; Misyoner sitesi: isamescid.org diye bir sitesi vard. Bir sene mi iki sene mi nce ne biz onu hack etmitik. Yani Trk sitesiydi. Her ey Trkeydi ama misyonerlik grevi yapyordu. Trkiyede misyonerlik yapyordu. Biz bunu ceza durdurmak amal, ona bir tepkimizi gstermek amal bunu yaptk.

212

U: Yani senin yle syleyelim o zaman: Senin kendi yaptn ya da grup galinde yaplm eylere rnekler verebilir misin? Byle M: Grup halinde mi? U: Yani grup halinde ya da tek bana yaptn. imdi seni tabi tantrken unlar unlar da yapmtr Mackrulz diye. M: te mesela az nce o parlamento yesini rnek verebilirsiniz. U: Hm hm M: Tekrar karikatr kriziyle ilgili bir.. U: Seninki yok benim sormak istediim yani senin kafandaki dereceleri asndan soruyorum ben: Bence u hacklerim ok iyiydi.. M: Hmm bence bence en iyisi yani kiisel bazda bakarsanz ben kiisel yaptm ama gene site adna yaptm U: Evet M: Fakat ben yaptm o ii. Sadece biz grup olduumuz iin grup ismi geiyor. Yani bizim hackerlimizde kiisel isim gemez asla ondan bahsediyorum. Gruplamadaki ama bu. U: Hmm M: Benim arkadam da hacklese o isim yazyor, ben de hacklesem o isim yazyor. Gruplama bu yani. Onu ben yapmmdr grup ismi getii iin.. Bence en iyi hackim oydu. Parlament yesiydi. Bunun dnda baka hacklerim de oldu ama basnda bu kadar yank uyandrmad. Yabanc basnda Hollanda basnnda falan baya yank uyandrd hatta adam kendi sitesinde aklama yapmak zorunda bile kald. u an hala durur aklamas; arada srada ziyaret ederim bakarm yani.. U: EE baka planlarn var m byle? M: Yani u anda.. U: Yani sen gndemde olup bitene gre neresini yapacana m karar veriyorsun? M: Olgu u yani gruplamadaki olgu u, grup olaynda unu yapyorduk: Gndemi takip ediyorduk. Karikatr krizindeyken zaten srekli karikatr sitelerine saldrda bulunuyorduk. Ve bu malumunuz.. U: imdi mesela bunu bir grev olarak dnyorsun M: Evet U: Peki yle soraym: Bir siyasal patiye ye misin? M: Hayr U: Deilsin ama bir siyasal patiye ye olmak demek reel olarak mdahale etmek demek. Sen mesela ismini falan hi vermiyorsun M: Evet U: Sanal olarak mdahale ediyorsun. Neden bunu tercih ediyorsun? Yani neden gizli mdahale ediyorsun? M: Gizlisi daha houmuza gidiyor. Sadece ego.. gene oraya geldi yani i Uramaktansa gizli olup byle eylerle uramak daha ho. Yani perdenin arkasndan milleti izlemek daha ho geliyor. U: Hmm M: Sizin bir sopanz var. Onu kullanyorsunuz ama sizi grmyorlar. Bence bu daha ilgin, daha gz alc. U: hmm ilgin evet. imdi eyi soraym, hacking nedir dedik; Bir krc etii var m sence? (msn sesleri)

213

U: imdi diyorlar ya her eyin bir etii var, krcln da bir etii var diyorlar Pekka Himanenin bir kitabi var; Hacker Etii diye M: Hmm Okumadm. U: Bir eyleri var. Onlarn kendilerine gre bir etikleri olduundan bahsediyor. Etik dediimiz, baz ahlak kurallar; unu yapar unu yapmaz, i ahlak gibi. M: Evet evet U: etii gibi. M: Gerekten hacker olanlar zaten bunlar.. U: Nedir mesela imdi hackerlarn genel olarak etii nedir? Bir de Trk Hackerlarnn ayr bir etii var m? M: Hmm anlyorum. U: Mesela Rus hacker ayr, Brezilya hacker ayr m yoksa hacker dedin mi dnyada her tarafta ayndr m? M: Yani gerekten hacker dedin mi dnyada, genel balk olarak bakarsan zaten mecbur ayn olmak zorunda. Dediim gibi daln ucu hacker ya zaten. Ha ayrrsanz dallara ayrlr. u an dnyada sralamaya bakarsanz ben birinci olarak Ruslar gryorum. U: Neden? M: nk onlar gerekten ileride. Yani yaptklar iler olsun.. Balarda hala daha biz onlarn baz eylerini kullanrken, oldu yani kullandmz alanlar oldu onlarn yapt scriptleri fln kullandmz alanlar oldu, yani onlar bence biraz daha nde bizden. Trkiyenin sralamas ok geri deil, yani falan. U: yani %18i sadece bilgisayar kullanan bir lke iin.. M: Yani ok iyi bir oran aslnda. Bu tabi nfusla da oranl ama bu kltr.. Kltr demeyeyim de yani internet kullancs says ne kadar arttka, kiinin merak ne kadar arttka bu say da artar. Yani bu gene meraka dayanyor. Ya adam merakl olursa, ya otursam imdi ben bunu yapsam diyecek. Bu sefer balayacak program yazmaya, bir ey retmeye, falan piman derken, bir bakyorsun, Rusyayla ayn seviyeye gelmisin, beklide onu gemisin. Yani Trkiye de U: Peki yle syleyeyim o zaman, mesela dnyadaki dier hackerlardan Trk hackerlarn ayran eyler nelerdir yani? Ya da var m byle bir ey diyebilir miyiz? M: Byle bir ey aslnda yok ama Trkiyedeki hackerlarn, gruplama iinde olanlarn, zaten misyon diye bir olgusu vardr. O olgu iinde hareket ettii zaman, bakarsnz adam bu davada bu i iin urayor. Bunun iin urayor. Ama darya baktnz zaman, adam kredi kart alyor. Yani onlarn da kendi balarna U: Yani pek bir amalar yok diyorsunuz. M: Yani vardr onlarn da misyonlar ama o kadarn incelemedim. ok meraklanmadm orasna kadar. U: Trkiyede yle bir kanaatim var, acaba bunu sence de doru mu deil mi: Trkiyedeki hacker diyelim grubu, yani hacker grubunu, hacker cemaati diyelim M: evet U: Byk oranda bu gruplar oluturuyor. M: Evet, kiisel bazda da U: yani tek tek hackerlar biraz az gibi. M: evet az ama az nce de bahsettiim gibi, bir elin nesi var iki elin sesi var. Yani imdi iki tane, bir tane profesyonel adam m daha iyi, yoksa iki tabi yar profesyonel adam m daha iyi derseniz, bence iki tane yar profesyonel adam daha iyi. nk ama sonu olarak bakarsanz, bilgi dzeyi diyelim, atyorum, adam %100 diyelim bir deer vermek gerekirse, e iki tane %50 birleince %100 oluyor orana bakarsanz eit gibi gzkyor

214

ama bence her zaman iki tane olan daha iyidir. nk iki tanenin iki beyni vardr. Her zaman daha farkl eyler retme kapasitesi daha yksektir. O adam tek kiidir, tek banadr ama bu adam yanl yapaca zaman yanl yapar tek bana. Ama bu adam yanl yapaca zaman tekisi uyarabilir. yle bir ans var. Misal rnek veriyorum. Bence gruplama her zaman daha n plandadr. U: En .. M: Duyulmasnn amac duyulmasnn nedeni de bence bu. Yani kiisel duyulanlar da var U: En, ahit olduun srede, Trkiyede yle bir Hacker tarihine bakarsan, kimlerle balyor, nasl devam ediyor, imdi durum ne? Onu bir anlatr msn senin ahit olduun kadaryla, sen daha iin iindesin nk? M: Ben ahit olduum kadaryla ite.. U: Cehennem.comla balad diyorlar M: Cehennem.org diye duydum, evet. O da, o zamanlar tabi ben daha yoktum yani o hacking macerama balarken, cehennem.orgla falan daha nceden kurulmutu sanrsam U: tabi M: Kat.. benden de nceydi yani. Ama u anki pozisyonuna baktm zaman U: kapal M: Kapal ya da ok da ilgisiz alakasz bir portal gibi duruyor. Cyberwarriorteam de 2001 ylnda kurulduuna gre benim bu ilere balama yllarma denk geliyor zaten. Ama ben ozamanlar hala daha tanmyordum. Yani sonradan tantm cyberwarriorteamle. Nereden nereye geldi derseniz bence ok byk bir yol kat etti. Neden? nk internetin Trkiyede gemiine bakarsanz zaten ok eski deil. Ka sene? 15-20. ok deil. Yani bunun yannda internetin yannda okadar gelimi olmamasna ramen, hacking bu kadar ilerlemesi bence ok iyi bir ey. U: Neden acaba internet o kadar ilerlemedi hacking ilerledi? M: Merakl insanlarn saysnn artmasdr bence. U: Hmm M: Yani dediim gibi PCye merak olan insann.. merak merak merak. Ya adam bunu merak ediyor, iyice iine giriyor. Yani adam bunu merak ediyor. Atyorum en basitinden rnek vereyim. Bir tane adam var imdi ismini burada vermeyeceim. U: Tamam M: Ama kendini unihackerm diye geziniyor. eyde o zone-hda birinci olan adam. U: Hmm skorpitx bahsediyorsun? :D:D:D:D M: Evet ondan bahsediyorum. Bata ismini vermek istemedim ama zon-h.org.da birinci oldu deyince herkes anlyor. Aslnda o adamn ok iyi ka? Ben televizyonda bir rportajn izledim yani. 40 yalarnda bir adam U: Evet 40-45 yalarnda M: muhasebeyle ilgileniyor. U: Evet M: ok iyi bir hacker olduu sylenemez U: Deifre de olmu zaten M: Ya deifre olup olmamas o kadar nemli deil. Yani adam grp grmemek o kadar nemli deil yapt iler nemli. Sonuta biz de ynetim olarak bir ara toplandk. 30 kii falan birbirimizi grdk. Ama noldu 30 kiiden baka kimseyi grmedik. He yani..

215

U: Bu arada onu da syleyelim yani sonuta sen de cyberwarrior.org.da sadece orda yelerden birisi deilsin ynetimde de yer almsn grevlerde de yer alm liderlik etmisin M: Tabi yani.. ben yneticiydim, ayrca orda akclarda bulundum. Bir ok grupta bulundum orda akmclar, Lojistik, haberci, istihbarat, bakn istihbarat ok nemlidir orda. U: Ne yapyor istihbarat orda? Bunlar bir istersen oraya bir girelim (girmesen olmaz zaten =) M: Tabi girelim U: Yani mesela eitli blmler var dedin baka? M: aknclar, arge, lojistik, haberci, istihbarat, strateji, fetva, bu kadar. U: Neler yapyor bunlar? stihbarat mesela? M: Mesela, bizim servern olgusu u: st ynetimden ve stratejiden ey gelir. Bilgiler falan konuulur. unun yaplmas falan gerekir, unun yapmalyz falan gibisinden. ayc geldi diyebiliriz. U: Buyrun buyurun (d ses: Konu d konumalar:41:54) M: Gruplar, dediim gibi, fetvadan onay kar, fetva bizim sitenin ileyiini sylemek gerekirse, yani zaten cyberwarrior a girip baktnz zaman U: Orda var zaten evet M: leyii resimize edilmi hali sistemize edilmi hali hepsi zaten orda var. He imdi sze dkmek gerekirse, fetvadan onay gelir, aknclar gerekli saldry yapar, lojistik aknclara destek verir. U: nasl destek bu mesela? Saldry yapana.. M: Evet. Atyorum, saldry yapacak adam ama diyelim elinde bir MD5 var. MD5 dediimiz, ifrelenmi ifre. kriptografiye giriyor. ifrelenmi ifre ksaca diyebiliriz. Onu krmak iin aknclar deil de lojistik urar. Misal. rnein. Ona destek verir U: Destek veriyor. M: Aknclar saldry yapar. Lojistik her trl destei verir. ARGE ne yapar? Lojistik mesela programla salanan. Ama ARGEprogram gelitirir. ARGE U: Hmm ok nemli bir blm ozaman oras. M: tabi ARGE.. Bunlarn hepsi aslnda birbirine bal. Kontak halinde alyorlar. imdi bir akncnn iine yarayacak bir ey varsa ARGEden destek ister. ARGE o program gelitirir. Yapar, verir. Arge, aknc olmasa da program gelitirir. Yani aratrma gelitirme. Ad stnde. Devaml geliim halinde bir yer. Lojistik, bir tek aknclara destek verir. Gibi.. Aknclar, saldry yapar. Haberci, saldrdan sonraki basndaki haberleri toparlar. U: Hmm M: Sen saldr yaptn basnda yank buldu. Hemen toplar. Sitede yaynlar. Bunun yannda BT dnyasndaki, biliim teknolojileri dnyasndaki haberleri de portala tar U: Hmm M: Bunun gibi bir grevi de vardr. stihbarat ise, belki de cyberwarriorda en byle girilmesi istenen, en arzulanan gruptur ama herkesi almazlar. O zaten belli. Belli bal kiileri alrlar. U: Hangi sitelerin krlacana m karar veriyorlar? M: Hayr istihbarat, ad stnde istihbarat yapar. Yani baka sitelerde gezer tozar ama sizin orada olduunuz bilinmez. Baka kimliklerle gezerler. Atyorum onlarn iine szarlar. u zaman, yle bir saldr yaplacan renip gelip bize sylerler. Ya da ne

216

bileyim, bizdeki birinin, tabiri caizse baka yerlerde altn gren insanlar tespit ederler bunlar st ynetime bildirirler. Bunun gibi bir sr grevi var. istihbarat ad zerinde; ajan gizli yani ajan bir ajan ne yapyorsa siteyle ilgili onlar yapar. U: Mesela sen o Cyberwarriora neden girmitin? Hacking iin mi? M: Hacking maceram daha da profesyonelletirmek iin. U: ama bir sr grup vard. M: Bir sr grup vard. U: Niye oray setin? M: Cyberwarrior neden setim? Mesela 2003te bir sr 1500 Brezilya sitesi hacklendi. Bu basnda baya bir yer buldu. U: Evet. M: Askerimizin bana uval geirme olay.. U: Evet. M: Bu da bir gndem maddesidir. U: Evet. M: On bir askerimizin bana uval geirildi, bordo berelilerimizin. Biz buna kar ite, bin be yz tane site hacklendi. Brezilya Amerika cart curt. Yani bu baya basnda yank buldu. Hala da siteyi incelediyseniz orada basnda biz grnr yine, rportajlar mevcut. Bunu zaten cyberwarriorun (45.06) patlama noktas oydu. 2003teki patlama noktas oydu yani. Zaten 2001di 2 sene falan oldu. 2003te patlad. Benim onu tercih etme sebebim o deil. U: hmm M: Onu ben oraya girdikten sonra rendim ama byk bir oluum olduunu biliyordum. Ben onlarla tantktan sonra da zaten byk bir oluum olduuna kendim karar verdim. U: Byk bir oluum olduu iin, gl olduklar iin daha fazla belki bilgi edinebileceksin. M: tabi tabi daha fazla bilgi edinebileceim, ben de bilgilerimi, bildiklerimi daha fazla kiilere ulatrabileceim. Bu da nemli U: Hmm anladm.. M: Sizin gene bir egonuz var orada. O gen devreye giriyor. U: Genellikle gruplara baktmda, bu gruplar domine ediyorlar. Yani ounluunu bunlar oluturuyorlar Trkiyedeki hacker cemaatinin diyelim. Byk bir blm de bu gruplarn ya milliyeti ya da slamiyeti M: evet evet U: Yani mesela daha nce de konutuumuz gibi MSNde komnist hacker grubu diye bir ey yada solcu bir hacker grubu diye bir ey yok.. M:Evet, evet nk aznlk. U:Deil mi? Sizde de grmedim.(?) (46:04) M: Evet yani aznlk olduu iin yani. Bunun iin sol kesimi fazla yok. U: Bunu syleyebiliriz deil mi? Trkiyedeki hackerlarn byk bir blm bu kesimdedir. M: Evet evet sa kesimdedir. U: Bunu nasl deerlendiriyorsun? Niye bu solcular buna hi halbuki onlar derler bilime ok yakn. Niye acaba sence? M: Ama yani Bu sitelerin aznlkta olmasndan dolaydr bence. bunlar zaten tutunamayacaklarn bildii iin hi yle bir giriimlerde bunun yannda U: Niye tutunamazlar sence

217

M: Bunun yannda yle rnek vereyim. Blc terr rgtnden de hackerlar var. Yani bunlar da bizim devlet sitelerimize gov.trlere saldrda bulunuyor. Yani ona bakarsanz byle bir kesimde var yani. Onlar da kendi apnda yaymaya alyorlar bir eyi. U:Trkiyede mesela zoneh.orgun biiminde bir ey yapmlar yine. Trkiyedeki mirrorlar gibi. M: Var bir ok var. Bizim kendi . ynetiminin de var. Bir ok yle mirror site var Trkiyede. U: Gvde gsterisi gibi. Mirror sitesi amlar. Orada ben gryorum. Baz gov.trleri kryorlar. Sizin de krdnz oluyor mu? M: Bizim gov.tr asla. Biz yani krsak bile zaten. Bizim cybersecurityde gov.trlere cretsiz gvenlik hizmeti veriyoruz. cretsiz. Neden biz bunu hackleyelim U: Neden? te neden devlettir korusun kendini. M: Devlet bizim. nk zaten onu kendine misyon edinmisin. O topraklar bizim vatan topraklarmz gibi. Gov.trler bizim vatan topramz gibi. U: Buras ok nemli. Neden? nk genler iin sizin iin. Ka yandasnz bu arada? M: 21 U: Hmm 21. Genler sizin iin. Genellikle denir ki 80 sonras genler iin, ok apolitikler hibir eyle ilgilenmiyorlar. Toplumsal olaylara duyarszlar. Srf mzik dinleyeyim eleneyim yle ryp gidiyorlar. Senle byle konuunca aryorum. M: Aslna bakarsanz ben de yleydim belki. Aslnda ben de yleydim. Dediiniz gibiydim ben de. Aslnda sosyal hayatm benim byle durduuma bakmayn benim sosyal hayatm ok vardr. Baya da iyiydim. Ama belli bal ilere girince baya bir vakit ayrmanz gerekince ben gnde 20 saate kadar online olduumu biliyorum. Yani o bilgisayarn bandan kalkamadm yemek yiyemediim gnleri de biliyorum. Yani ter kan iinde kaldm gnleri de biliyorum. zerimde hibir ey olup Gecelerce 4lere 5lere 6lara kadar uratm da bilirim. Byle gnlerim de oldu. Ama bunun getirmesinin sebebi? Yani bu i hobi olarak balad. Benim iin bir zevk haline geldi. Sonra da bir misyon haline gelip olgu haline geldi. Byle devam ediyor. Bu iten ben para da kazanabilirdim kt yoldan. Para da kazanabilirdim. U: Ama u an para kazanmyor musun yani? Onu tercih edecek(?) M: u an ben sadece normal yoldan herkesin yapt gibi webmasterlk yapyorum. alyorum. Emeimin hakkyla para kazanyorum. Bu normal. Ama bunun yannda kt yollardan da aklm kt yollara sarf edip baka ekilde kurnazlk yapp kredi kart cc alp milletin hesabn indirip milyarlar transfer edebilirdim. Milyarlar transfer edip yakalanan arkadam da var. Bizzat arkadamn arkada Benim okulda bir arkada kt. Gazeteye falan kmt. Hatta Malatyada hacker falan yakaland diye bir eydi. Arkada da onun arkadayd. Bana bahsediyordu falan. Byle byle bir i yaptklarndan bahsediyordu. O onlara yardmcyd. Benim konutuum adam onlara yardm ediyordu. Byle byle yapp Amerikadan ite birka hesap dolandryor. Hani yani hemen akmasnlar diye. birka hesaptan hesaba hesaptan hesaba aktara aktara aktara aktara aktara Trkiyeye getiriyorlard paray. Ama byle az buuk da para deil. Fotorafn ekmilerdi adamn byle yani kucanda byle dolarlar vard. Bu ekilde byle bir fotoraf vard adamn. Dnn yani. Belki de U: Ama siz burada. Ama sen bu ii biraz da misyon(?). Ben o yzden dedim yani. genellikle yani ok da duyarl deillerdir toplumsal olaylara 80 sonras genlerin. M: Evet

218

U: Ama gryorum ki. te Irakta o uval meselesinden sonra ya da karikatr krizinden sonra bir tepki gsteriyorsunuz. M: Evet. imdi herkesin kendi iindeki duyguya bal. imdi Bu adam milliyeti kesim ne kadar karikatre kar saldrda bulunur ki ama bir blc terr rgt sitesi indirmek onun iin daha faydal. Anlatabiliyor muyum? Herkesin bak as farkl. bizim bizde cyberwarriorteam ynetiminde nce slami kesim. nce slami bak as ondan sonra milliyetilik. Ama baka taraftan baktnz zaman. gene grup ismi vermeyeceim ama bazlar kendilerine grup diyenler. rnein bazlar milliyeti diye geinen gruplar var. yani onlara gre nce milliyetilik nce Trk siteleri onlar ey yapmak gibi. Yani herkesin aslnda bu iin iine gene biraz siyaset giriyor. U: Peki deerlendirirsen hangisi daha ncesi hangisi daha temel. nce hacking onun stne slamclk ya da hrriyetilik gibi bir misyon mu yoksa nce o misyon ve grup var yoksa onun stne mi hacking geliyor? M: eee. aslnda her ikisi de olabiliyor. kiiye gre deiiyor. Nasl? Mesela bir adam gemite U: Bu gruplarda nasl mesela? ite cyber warrior olsun ya da ayyldz team olsun. ey gibi M: yaa o grupla bizimkini ayn yerde geirme ismini ya. zaten hi sevmeyiz biz onu. dmanzdr da hatta bir ka grupla falan. nk onlar milliyeti diye geinen yani biz onlarn ilerini falan bildiimiz iin milliyeti diye geinen takmlar. yani onlar pek de kaile almyoruz biz. kendi balarnda o bahsettiiniz zone-hdaki birinci adam orann adminleriydi mesela.adminiydi. yani oradan U: hmm. M: o bahsettiiniz adam.zamannda o zone-hda birinci olan adam, bizim sitede zamannda kullancyd. bizim siteden atlmadr o da.yani Trkiyedeki hacker salaycs diyebilirsiniz cyber warrior teame. zaten bizim adminimizdir kendi home pageinde bunu yazmtr. yani o adam bizim siteden atlmadr. ama Trkiyedeki hackerlarn ou ya bizden atlmadr ya da yani bir ekilde bizden uzaklamtr. kendi oluumunu kurmutur. ama balang temeli gene bizdir. yle olmayan 2-3 ya da (?) site vardr. yani bizim zamanmzda eski anlatldklarna gre bizim balangcmzda 2 ya da 3 site vard. bizle beraber 2 ya da 3dk yani. imdi baktnz zaman elinizi attnz zaman grup kyor. U: imdi yeri gelmiken daha nce de sylemitim. yle hani o kadar olmasa da, hani olacak diyebilecein 2-3 yle bir grubun sitesini syleyebilir misin? M: aa evet. daha nce bahsettiiniz gibi. Ayyldz imdi tahribat diye bir site var. imdi tahribat da u an yle bir pozisyona geldi ki yani geyik yzde 90 geyik oldu sitenin. bana da arkadalar falan anlatyor. biz de ki biz de cyber warrior iinde ciddiyet, nizam ok nemli. U: peki mesela hacker grubu olsa da bunlarn hibir misyonu olmasa arkada bizim misyonumuz falan yok. M: istediimizi yaparz. U: biz sadece hackerlk yapyoruz. hackerl gelitirmek istiyoruz. teknolojiyle ilgileniyoruz. baka da hibir eyle ilgilenmiyoruz desek. bunu nasl deerlendirirsin? M: iyi deerlendiririm. nk nasl, gene de adam iyi bir eyler yapmaya alyor, gelitirmeye alyor. U: ama misyonu falan yok. M: olsun misyonu olmas o kadar nemli deil. gelitirmesi gene yeterli. yani yle arkadalar da var. yani herhangi bir olguya sahip deil ama gerekten profesyonel yeri

219

geldiinde istediini yapyor yeri geldiinde istedii program yazyor yeri geliyor para da kazanyor yasal yoldan. U: eee yani yle bir rportajlarn okudum. Ayyldz Timdekilerin de bize baz yerlerden para destei geliyor. devlet bize yle yapyor falan. bunlara inanyor musun? M: bence yalan. bence onlar kendilerinin devletle bir badatrp ey yapmaya alyorlar. U: bu adamlar kim zaten yani. nce bir siyasal ya da sosyal grubun stne ina edilmek maskesi altnda M: Cyberwarrior team hibir ideolojiyle, hibir siyasal grupla btnletirilemez. Cyberwarrior team sadece misyon adna alr. U: nce hacking var diyorsunuz M: Yani U: nce hacking, sonra? M: Sonra misyon olgusu, yani, hibir ideoloji ile badatrlamazlar. Zaten orada kurallarmz iinde bu geerli, okursanz orada greceksiniz. Sadece misyon adna alr yani. Hibir ideolojiye de sahip deildir. U: Ama baz savunduu eyler var. M: Tabii. Onlar zaten misyon iinde geer. U: Bu hep byle gidecek, yani M: Gndemi takip eder. U: Gndemi takip edecekler. Bir ey olduu zaman tespit edecekler. Bunun karlnda hi mi bir ey beklemiyorlar? M: Hibir ey beklemiyorlar. Sadece temiz bir internet U: Hmm M: Kendi yurdunda temiz bir internet... Bakn u an zaten U: Ama neyin yararl neyin zararl olacana kim karar verecek? M: te bu soru hep soruluyor. Buna kendimiz karar veriyoruz aslnda. nk artk o karar verebilme seviyesine gelmi insanlarz. Anlatabiliyor muyum, o olguya sahip insanlar olduumuz iin, bu bizim internetimiz iin zararldr. Bunun yok edilmesi gerek diyorsak biz, yok edilmelidir. U: Bizim internetimiz diyorsun ama lke lke ayrlmyor ki internet, herkesin birden interneti. M: yle ama, U: Biz senin sylediin bir site mesela, belki Hollandann. Hollanda servernn yani. M: Tabii tabii. Olabilir, bizim internetimiz derken Trk kullanclardan bahsediyorum. Trk sitelerden bahsediyorum. U: hmm M: Trk sitelerde biz zararl diyorsak, Trk sitesi de yok edilmeli. Yani biz orada korumayz. U: Ne gibi, rnek verir misin mesela? M: Bence pornografik siteler. U: Pornografik siteler, baka? M: On sekiz ya altndaki, on sekizi brakn, on alt deyin. on alt yandaki kk ocuklarn, o sitelerde taklmas, bence zihinsel asndan problem. Yani bu i kesinlikle yanl. U: Peki bunun M: Hee, geldi. on sekizine geldi. On sekizden sonra zaten belirli bir kafa yapsna sahip oluyorsun. Sana ne yaparlarsa yapsn, zaten pek deimezsin.

220

U: Hmm. M: Ama o yata sana bir eyler empoze edilmeye allrsa bozulursun yani. Bunun nne gemeye alyoruz. U: Bu devlette demokrasi asnda syle bir ey var. Bu durumda bir dileke veriliyor savcla. Ben bu siteden ikayetiyim M: evet. U: Ben bu siteden ikyetiyim, diye. M: o yeni oldu ya U: Devlet de bilmem nereye gnderiyor. yle byle ilemler oluyor. O siteye uyar gnderiliyor falan gibi. Onun yerine siz direkt kryorsunuz. M: evet U: iki tane yol var yani byle. M: Ama sizin dediiniz yeni oldu. U: Daha uzun srmesine ramen sonucu belki de ayn olabilecek bir olgu var. Bir de ok daha ksa srede, tak diye, kendiniz indirilebilir bir ey. M: evet. U: Bunu deil de yani, normal yolu deil de yani, bunu niye seiyorsunuz? M: imdi normal yol da artk seiyoruz. yle ki; hemen o zaman konuya girelim. Biliim Sular Kanunu deiti. Trkiyede baya ciddi anlamda boyutlara geldi ve U: Nasl deerlendiriyorsun o kanunu? yi mi? M: Bence baz ynden kt oldu. Artk her egoyu tatmin edemiyorsunuz. U: Hmm M: Artk o nokta bitti. Artk ego tatmin etme diye bir ey kalmad. En azndan bizim iin kalmad cyberwarrior olarak. Ego diye bir olay yok artk yani. U: Eee, biliim sular deiti, baya ciddi boyutlarda maddeler eklendi. Ben bunu okudum. eyde de okudum. M: Sitede de okuyabilirsiniz. Ciddi boyutta maddeler eklendi. Biz de bu aamada kendimizi baya legalleme yolunda admlar attk. rnein, gvde gsterisinde mesela bizim sitenin hacklenen siteler yer alrd. U:Hmm M: artk hacklenen siteler yok. U: Haa M: Orada artk hacklediin siteyi; sen karrsn bizle alakas yok. Biz, cyberwarrior teamde bulunuyorsun, ama grupta falan deilsin sen gidip o site adna hack yapamazsn. Mesela x kiisinin sitesini hackleyip cyberwarrior team yazamazsn. U: Hmm. Kendi adna yapacaksn. M: Kendi adna yapacaksn. O, zaten onu yiyen grr ama U: Ama gvde gsterisi yapamyorsun? M: Gvde gsterisi yapyordun eskiden. Mesela atyorum, ben mackrulz, cyberwarrior team deil, kendi adma hacklediim de oldu. Gruplara, aknclar grubuna girmeden nce; art parantez aaym, aknclar grubuna dahil olduunuz zaman ferdi hack yapamazsnz. U: Hmm. M: Yaptnz her hacki aknclar adna yaparsnz. ki o da, belli bal kriterlerden getikten sonra. Onay verildikten sonra. Ben aknclar grubuna dahil olduktan sonra, kafama esti, unu pat indireyim, aknclar basaym demek yok. yle bir ey yok. O olgu da kalkyor. Belli bal fetvadan?? onay gelecek, geecek her eyden, kriterlerden geecek. Ondan sonra saldrya geip aknclar basabilirsiniz. Bu, ben mcrulzken tek

221

bama yaptklarm da oldu. Mcrulzu basyordum. yle cyberwarrior team deil, mcrulz yazardm. Gvde gsterisini de yaynlardm. imdi biliim sularnda, deitikten sonra, gvde gsterisi artk yasakland. Biz tamamen artk securitye dndk, gvenlik. Site legalleme yolunda olduu iin bunlar art. U: Legalleme, yani kurallara uymaya alyorsunuz? M: Evet, yani bir nevi klfna uyduruyoruz. U: Aslnda, M: kurallara uyunca U: Kurallara uyunca da artk, hacking olmayacak gibi gzkyor. M: Hayr, olacak ama, klfna uyduruyoruz. U: Hmm. M: Nasl? yle; ee gvde gsterisini amyoruz. Bizim turkh.org diye bir sitemiz var. Mirror sitesi. Yani Trkiyede baya iyi bir yerde u an. Daha da ilerleyecek inallah. Turkh.orga bakyoruz, e siteyi buraya kayt ediyoruz. Ki ne yapyorduk? Atyorum, gvde gsterisinde ne yapyorduk biz? Gvde gsterisi cyberwarrior teame bal olduu iin, artk biliim sular kanunu da geldii iin, bizim o sitede, bir sr bizi izleyen adam var. Onlarn iinde gizlileri de var, polisler de var, ajanlar da var, siber polisler de var. Hepsi bizi takip ediyor yani, ben bunun farkndaym. E gvde gsterisi U: Ve hemen eriimi engelleyebilirlerdi. M: Ee, tabii ki. Eriimi engellemenin dnda daha beter eyler de yaparlar yani. Sizin kimlik bilgileriniz zaten ellerinde. Adam gelip tak diye alabilir, isim yani. Atyorum, x kii u siteyi ekledi. Ben cyberwarrior team adna bir site hackledim. Bu adam bundan ikayeti olursa, ama bakn, onay kmadan, ben onlarn adna hacklediysem siteyi, aknclarda deilim misal, buna da ikayet verilirse, bizim admin ona kullanc bilgilerini vermek zorunda. Ve verdii anda, savcla da verir. Savclk da su duyurusunda bulunur, falan fistan, yle uzar gider. Bu iin mahkemeye kadar yolu var. U: Peki, aknclar site yukardan geliyorlar ya, diyorlar ite unu krn diye, onlara gveniyor musun yani? M: Evet, zaten fetvadaki kiiler gerekten dini bilgileri ve nasl diyeyim ilmi bilgileri de bunlarn yannda, gerekten iyi kiiler. Birisi zaten admin, fetva grubunda olanlardan. Stratejiler de U: Ailen nasl? Onlar da byle dinine bal insanlar m? M: Evet, ailen dinine bal insandr. Ama ailem, hacking konusunda yani, hi sevmezler. U: Niye sevmiyorlar? M: Yani, nk saatlerimi banda harcadm dnyorlar. Yani, bana hibir getirisi olmadn, malum az nce bahsettik, hibir getirisi olmadn dnyorlar. Hakllar da aslnda, ama, dediim gibi, hobiydi. Sonra misyon oldu falan fistan. Biliim sularna dnecek olursak, gvde gsterisindeki ne oluyordu? Foruma yazyordunuz. Altnda ite, konumalar geerdi. Cevap yazlrd. Eline salk, gzel olmu. ya da, iyi iti; ya da senin egonu tatmin edecek eylerle Ama sonuta forumdu ve cyberwarrior teame balyd. Egonun yannda tartma alan da oluyordu. Gvde gsterisinde bir ey yaptn zaman, adam diyordu, ya neden yaptn? Bunun iin yaptm. Ben bu olguya, bu davada olduum iin, u sebepten dolay yaptm. Adam da diyor, hmm. E sen bunu yapnca, o adam da o olguyu sahiplenme ierisine girebiliyor. Bu gibi, byle bir sr arts vard. imdi bu kalknca, legalleme yolunda, biliim sularnn dorultusunda, ne oldu? Turk-h yneldiler. Turk-hta bu sefer facelerini veriyorsun. Orada yani bir yorum yok. Sadece x kiisi unu yapm, kayda alnmtr; u, bitti. Tekrar biliim suuna

222

dnecek olursak, klfna uyduruyoruz dedik ya; web gvenlik aklar, ayoruz atyorum, bilmem hangi portalda u hukuki a ile hack. Bu deiti ne oldu? Artk gvenlik nasl olur, gvenlik siteleri var birka tane, security focus, security reason, milva bunun gibi birka site daha var. Orada mesela sistem nedir? Portal u, ak u, tespit edilecek u, u tarihte tespit edildi, zarar u, kapatlmas, giderilmesi yani fixlenmesi u ekilde olur. sonu u, bitti. Yani balk olarak izah ediyor bunu birisi. Bilmem ne cookieyle hack deil bilmem ne cookiede gvenlik a tespit edildi. Klfna uyduruluyor her ey, anlatabildim mi? eride yazlyor. unu u ekilde yaparsan yle hacklersin deil, unda u ekilde ak vardr, u ekilde kapatrsn. Ee zaten bu ekilde ak olduunu bilen adam, o ekilde hack yapmak isterse yapar, ama, analiz edili ekli baka oldu artk. legalleme yolunda artk bunlar art. Gene klfna uydurma lafna geliyor yani. Bu ekilde gene klfna uyduruldu. U: Yani kendi gvenliinize dikkat edin, gibi bir uyar yapyormu gibi M: yapyormu gibi, ama U: Gene de kryorsunuz? M: steyen adam o ekilde, oradan bir ey kartabiliyor. U: Ama imdi, biliim sular asndan baktn zaman, adamlarn sitesini krmak; ister Hollandal olsun, ister bilmem kim olsun M: Bu doru ama U: O da su. M: tabii su. U: Adam diyor ki mesela, ben, diyor, para kaybna uradm. FFAn sitesini falan da krdlar. M: evet evet. U: Ben para kaybna uradm. O da su. M: Yani o Fifa stne dse bulunurdu. Ama pek zerine dmyorlar herhalde, nk U: Onu nasl deerlendiriyorsun? Yani hackliyor, adam birinin sitesini kryor. Kendi misyonu dahilinde tabii ki ama, ticaret asndan da baktn zaman, ben para kaybettim, diyor adam. M: Hacklenen kii U: Su nedir yani bu adan baktmz zaman, internet suu? M: Biliim sularnda u an hapis cezasna kadar, 5 yldaki hapis cezasna kadar net gzkyor. U: Ne sutur ne deildir? Senin kendi grn Biliim sularnda yle yazyor da sence yani.. M: Benim ahsi.. imdi abi.. U: Olmas gereken yani M: Benim sayfam hack edildi ve ben bundan zarar grdysem bu benim iin sutur. Ben hmen bavurumu yaparm. Benim mailim bile hacklensin zaten sutur. Benim mailim hacklendi. Gereinin yaplmasn isterim falan.. Savcla duyuruda bulunabiliyorsun. Yani artk bunlar su kavramna girdi. U: Sence de su yani M: Bence su denebilir artk. nk Trkiyede byle olmak zorunda. Yani eskiden deildi gibi.. lk balarda deildi. Alrdn istediini yapardn. O bana kafa tuttu ben ona tuttum. Ben onun mailini elinden aldm olay bitti gibi. Ama imdi su. Bu biliim sular su oldu. Artk legalleme yolunda dernek kuruldu bizim. Biliim Sular ve Biliim Sular ile Mcadele Dernei. Cybersecurity.com.tr oldu. U: yani yava yava belki irketleecek

223

M: Tabi irketleiyor zaten. Yani Cybersecurity.com.tr. Ozaman bg.org.tr oldu. U: O zaman Trkiyedeki hacker meselesinin irketleip securitye doru gittiini mi, gidecek mi ya da? M: imdi Trkiyede zaman gelince btn web portallar kapanacak. Bence byle bir ey yaklayor yani. nk biliim sularna, kanununa gre yazyorsa bunlarn hepsinin kapatlmas zorunda. Yani bunlar deiim amacna girmezse kapatlacak bence ileride. Biz de bu olguya oktan vardk ve deiime oktan baladk yani ve Trkiyede bir ilkiz yani bunu ilk yapan biziz. U: Belli bir sre sonra byle bir gurup olduktan sonra legallemek zorunda ya da dalmak zorunda M: evet aynen yle. Trkiyede yle olmak zorunda. Bence yle de devam edecek yani. U: Peki Trkiyede. Darda mesela bu adamlarn uzun sredir devam eden dergileri var kardklar, online eyleri var. Trkiyede hibir ey var m byle? M: Trkiyede birka kitap kartan insan var ama ne kadar tutuldu bilmiyorum. Sadece kitap karmak olsun diye kitap karanlar var. yle bir ey duydum. Ama basnda yank uyandracak kadar duymadm. U: hacker olan da bilgiyi yine forumlardan alyor. M: tabi yani U: kendisi yaparak M: Bu ii gene internet zer. Dayand yer gene internet. Sen internetten rendiin bilgiyi kitaba dkersin ama sonuta kaynak gene internettir. Bu iin temeli internet. U: u son sorulara bir bakaym bir dakika ben M: tabi U: hi bir sistemi krdnz m, zaten rnek verdin buna. Belli bir amac olduunu da syledin. Zarar verilmesi meru olan ya da olmayan siteleri de ayrdn. Mesela porno sitelere zarar verilebilir. M: Yani bize gre tabii ki olguya gre. U: Ama devlet asndan baktn zaman devlet de mesela kadn satcsndan da vergi alyor ve bu diyor merudur. M: evet ama o bize gre ite U: heh ileride diyecek ki porno sitesi de merudur bana vergisini veriyor. Yine de krar msn yani? M: O zaman da devleti krarz. (glmeler) U: Yani belli deerler var. Onun diyorsun kanunla falan olmaz o i. M: yani evet bu iin kanunu olmaz. Bize gre misyonsa misyondur. O konmutur olay bitmitir yani. U: Hmm anladm onu. imdi biraz seninle ilgili sorular kald geriye. Hangi televizyon programlarn beenerek izliyorsun? M: Televizyon program izleyemiyorum. U: zlemiyorsun bilgisayar yznden. M: Mecbur. Yani baz eylerden fedakardk etmek gerekiyor. U: Trk ve yabanc mzik sanatlar? M: Evet mzik dinliyorum. Yabanc dinlerim. Trke hi dinlemem. Yabanc metale arlk veririm. U: Neden? M: zellikle Hacking yaparken metal mzik ok iyi gidiyor. U: Allah Allah

224

M: Metallica falan ok severim, dinlerim. Evanescence dinlerim. MSNde de bahsettik zaten bundan. U: Niye Hacking yaparken o mzik gidiyor. M: Byle bir action kazandrdna inanyorum bazen yapyorum yani eskiden hacking yaparken mzii aardm byle houma giderdi yani byle gerilim gibi bir ey oluyordu. Yani sana byle art bir duygu katyordu. U: Motive ediyordu yani M: evet Yani byle motive action bir eyler yapyordu sana. Ama zaten severim. Yani metali zaten rocku zaten seviyorum. O yzden aldka byle bir art U: Ama ey istiyorsun. Bir yandan biraz daha slami grn ierisinde yer alyorsun. Yani o gre dahil misin? Onlara inanyor musun? M: Evet evet tabii ki. Onlara inanyorum tabii ki, sa grl bir insanm. U: Ama dier taraftan metal mzik iinde geen szler hi.. M: Ama bu beni hi ilgilendirmez ben sadece nasl diyeyim mziin kendisine bakarm. Bana verdii hazza bakarm. Aslnda bakarsanz Metallicann syledii szlerin de mesela ben bazlarnn Trkelerini bile bilmem. Sadece yapt mzik. O gitarn bana verdii haz benim iin nemli olan. Orada olay biter benim iin. U: Yok diyeceim yani o tarafta olan insanlar bu metal mzii falan pek sevmezler de yani kltr asndan M: O ar sa kesim iin. Ben ar sa kesimden falan deilim. Ben sa grl bi insanm. Sa grl bir insan istediini yapar bence yani ok arya kamadktan sonra. Yani ben metal, Rock mzik dinlemekle .. U: Hack yaparken daha iyi oluyor diyorsun M: evet bir action katyor evet U: he he M: Bazen de yle hackingler oluyor ki t karlmasn istemem. yle de anlar oluyor yani. Kapm kitlerim yani, odamn kapsn, hi yani.. U: Peki hangi gazeteleri okuyorsun? Gazete okuyor musun ya da? Online olsun ya da normal.. M: Gazete, yle zellikle okuduum bir gazete yok. Elime ne geerse okuyorum. U: o zaman zellikle okumadn gazete var m? M: Hayr yok. Yani bir kere netle ilgili bir haber grdm m hemen okurum muhakkak. U: Hi fark etmez nerede olduu M: Hi fark etmez hangi gazete olursa olsun. nmde grdm gazetede net haberi varsa mutlaka okurum. Ailemde de yle bir olgu olutu. Mesela gazetelerde falan hack, hacker, hacking haberleri grnce, hemen diyorlar ite gel buraya falan bak ite haber km gene. te birka tanesi benim tandm arkadalard. Gerek bizim sitede olsun gerek haberlerde. U: Demek ki kabullendiler yani artk. M: Evet, yani biliyorlar zaten. Bunun dnda ailemin dna falan da baya kt aslnda. Baz yerlerde falan da duyuldu. Arkadalarm falan.. Yani aslnda.. U: Ne oluyor byle duyulunca M: Yani onlar olayn ciddiyetinde olmad iin her arkadam U: nasl bakyorlar sana? M: Onlar yani bir nasl diyeyim hobi gibi. Yani bu online oynanan oyunlar vardr ya adam orada vaktini geiriyor bu adam da forumda vaktini geiriyor. Olay onlardan ibaret Yani bu olguya sahip olmayanlar iin ok basit bir ey. U: Peki oyun gibi daha ciddi bir ey diyorsun yani

225

M: Tabii ki yani oyun ne ki onun yannda? Herkesin bak as farkl ite. Onun bilip bilmemesi benim iin pek bir ey ifade etmiyor. Anlatabildim mi? U: siyasal grn sen imdi nasl tanmlarsn? Son sorumuz o. Siyasal grn tanmla deseler.. Bir parti ismi sylemek deil M: Ben ilk defa oy kullandm bu sene ve AKPye oy verdim. Dediim gibi sa grl bir insanm ama ben ar sac falan deilim. Mesela merkez sa falan diye mi tabir ediliyor? Aslnda siyasetle fazla hi de iim olmaz. Yani bu gne kadar hi benim siyasetle iim olmad. U: Ama bir misyon dahilinde site kryorsun M: Yapyorum. Ama bu imdi bir olguya baladysanz bunun amalarn yamak zorundasnz. Ama ister istemez. Sen bunu istemesen de sonradan bu iine yerleiyor artk istiyorsun. imdi benim o karikatrlere saldrmamdaki ama belli ama ben bunu isteyerek yapyorum. Ama yani bu da benim ar dindarlm deil herhangi bir sol grl insan da bu gre sahip olabilir. Sonuta bizim peygamberimize yaplm bir saldr bu yani. Hem de ok iren bir saldryd yani U: Evet M: O kadar kt karikatrler grdm ben yani.. Buradan o adam vurup ldresim geldi yani o derece karikatrler grdm. Gerekten ok iren. Onlar zaten iin slami boyutunu dnemedikleri iin bunu yapyorlar ama bir yandan da ok iren eyler oldu. Buna kar da bo durmak istemedik. Bir ekilde bir eyler yaptk yani kendimizce. Yani siyasal grm sa merkez. Merkez sa. Yani yle bir eyim yok. U: Peki yava yava bitireyim ama bundan sonra da sorum olursa ek, MSNden sorarm tekrar. M: eklersiniz, olabilir. U: Onu eklerim. En son eyi soraym. Nolur byle Trkiyede? Bundan sonra ne olur? Hackleme konusunda? M: Trkiyede gene herkesin kendi kafasn kullanmaya bakar. Yani nasl diyeyim Hocam? U: Nereye doru gider i? nk biliim sular Biliim Sular geldi. M: Evet artk geldi. Bence legalleme yolunda byk admlar.. Bunun zaten Trkiyede.. Zaten ou eyin Trkiyede ykn biz yapyoruz. Yani orada bize ait kk eyler diye bir ksm var. Onu okursanz, Trkiyede birka eyin, ou eyin bizden ktn greceksiniz. Hatta isim bile.. Herkes eskiden eydi byle bilmem ne hacktim bilmem ne hacktim diye, Cyber olgusunu bile bizim site getirmitir yani. Cyberwarrior diye isim, artk bir de ey kt ; Cyber bilmem ne, siber bilmem ne.. Herkes Cyberl bir eyler. O olguyu bile biz getirdik yani. Yani atyorum team olgusunu biz getirdik falan gibi. Birok guruplama organizasyon eyi biz getirdik. Atyorum o aknclardan az nce bahsettiimiz gibi. Guruplama, organizasyon iini bizden grenler, kendi portallarna uyguladlar gibi. U: imdi hemen aklma bir tane geldi soru da.. M: Evet? U: Aslnda bitti de onu soraym: Bu teknolojinin merkezi Amerika. M: Tabi U: niye Amerika hackingde lider deil de Rusya, Brezilya, Trkiye? M: te bu iin merak olduunu daha nceden sylemitim. Yani deme ki Amerika bu kadar merakl deil. Ama ona barksanz Google Amerikan. U: Yani M: Yani bu iin maddi boyutu, ticari boyutu baka, bu boyutu baka.

226

U: Bu farkl bir ey yani. M: Bu farkl bir ey. Yani bu adam burada maddi kar kazanmadan da bu ii yapyor, maddi karan da bu ii yapyor. Ama o i sadece ticaret yapyor. Google, Amerika bilmem ne.. Amerikada yani belli bal byk siteler var yani Amerikada malumunuz. Yahoolar olsun bilmem MSNler falan. Bir sr siteler var yani. Onlar yabanc lkelerde.. U: Valla benim soracaklarm bu kadar. Ekleyecein bir ey var m, dn yle sylemeyi? M: Ekleyeceim bir ey yok ama Trkiyedeki.. Bazen unu gryorum Trkiyede: yani hackerlern kmsendiini gryorum ben bazen. U: Nasl kmsendiini? M: Yani onlarn yapabileceklerini biliyorlar fakat yani yapmazlar diye mi yani acaba ne bileyim.. Uramazlar diye mi..? yle siteler gryorum ki yle konumalar gryorum ki; kendilerinden hi korkular yok. Yani bir adamn gelip de ya bu bizle urar, Bizim eyimizi patlatr bilmem ne, server gertir.. Bu gertme patlatma kavramlar yani bir az basite indirgiyorum ki yani bir az byle ey olsun diye.. Aslnda byle tabir edilmez yani. Hatta dalga geilmek iin ey bile derler.. U: He nasl tabir edilir? yle zel bir dili var m? M: yle zel tabiri yok da ey derler MSNi patlattk gibi falan.. Hatta dalga gemek iin Hackera heykr falan bile derler. Yani o ekilde U: he he M: Heykr ne haber falan derler yani.. Tabiler deiiyor. Bunlar gryorum Trkiyede bunlarn olmamas gerekiyor. Mesela geen bir haberde okumutum. Baya oldu 5-6 ay falan. Devlette grevli birisiydi, bakand ama ne bakan olduunu unuttum. te hackerlara meydan okumu: bizim siteyi hackleyemez falan. Hem de bunu devlete bir adam sylyor. Yani ben de onun altna o haber veren siteye yorum yazmtm. Trkiyede bu kadar d grl adam varken siz bu bakann bu aklamay yapmas bence ok yanl dedim. Yani biz belli bal olgular iinde hareket ediyoruz ama e bu adam zaten ey yapacak yer aryor, patlayacak yer aryor. Sen de buna hedef gsteriyorsun kendine. Diyorsun ben.. E adam indirecek seni rezil olacaksn artk o adam da ne kavuacak. Bu yani. Microsoftun hedef alnmasnn sebebi bu. U: yle mi? M: Evet. Microsoft, hep bir numara gibi gzkyor. Ama Microsofta sizin isminizi yazdnz dnsenize. He btn dnyada biter olay, hemen annda flash habersiniz yani. U: He bu Microsoftu krmann ilk amac para kazanmak deil diyorsunuz M: deil deil. E gene ego kyor ortaya. Gene adamn egosu kar. Microsoftun sizin neye, sizin u an kullandnz Windows Microsofta ait. U: He he M: Yani sizin ona kar ne gibi bir anti eyiniz olabilir ki? He sadece Amerikal diye kafay takm olabilirsiniz o kadar. Ona bakarsanz bir sr Amerikal var git ona yap. U: Ne dnyorsun o konuda hakikaten? Microsoft konusunda? M: Yani Microsoft U: Seviyor musun? nk herkes mesela eyde Windows da kullanmak yerine ey kullanyorlar ya M: Linux U: Linux

227

M: Kullanabilir. Evet ee o tarz bak alar da var. Ben Microsoft kullanmam.. Aslnda Linux.. kaliteli kullanclar Linux kullanr. Hackerlar falan tabi. Ben de kullandm arada falan da, yani isteyen istediini kullanr tabi. Ama Microsoft bence nternet U: Tekel M: Byk bir devrim zaten bu gz ard edilemez muhakkak. Google da o ekilde yani. Bunlar internet aleminde byk devrim ama dediim gibi mkemmel bir ego tatmin etme olay. Yani siz o ii yapn bu ii brakn. U: Yani orada koskocaman bir irket var bilmem ka mhendisli, burada sen ve lap topun var. M: Bitti. Herhangi bir yerden wirelesstan balanyorsun atyorum. Gidiyorsun her kede otur byle. A wireless orada da wireless varsa gir ordan wirelessdan. Yapacan yap. Microsoft.com da Mcrulz yaz kocaman. Simsiyah bir sayfa. Ortada Owned your system. te security, your security %0. Bitti yani. U: He he M: Altnda da koskocaman Mackrulz. Yani bunu yap, bu ii brak. Demeyeyim de yani ben olayn boyutunu gstermek iin diyorum. Gerekten byk bir ego tatmin etme olay yani. Bu ileri yapanlar srf ego iin yapyor. Yani orada herhangi bir olgu yok. Adam Microsoft zaten yani ne gibi bir anti eyi olabilir ki? Onlar tamamen ego. Az nceki konuya dnecek olursak, Trkiyedeki hackerlarn U: (ksrk) [sigara ime! ] M: seviyesi U: pardon M: Trkiyedeki hackerlarn saysnn artmasn diliyorum ama kaliteli adamlarn saysnn artmasn istiyorum. imdi bu bir dernek olunca, dernekleme yolunda mesela devlette bu ak var. Ben bunu biliyorum. Gerekli kiilerle de grtm. U: Ne a var? M: Devlette siber polis a var. Yani bir savcya adam geliyor, diyor ki, imdi bu kanun kt ya, adam diyor ki, benim mailim hacklendi, diyor. Size bavuruyor. E savc ne yapacan bilmiyor. Geliyor, bize soruyor, bizim adamlara soruyor. E imdi bu boluu dolduracaz biz ite. Bu dernekleme yolunda bu boluu dolduracaz. U: Ama resmi bir ekilde oraya kayt olmayacaksnz herhalde? nk resmi bir memur olduunuzda M: Resm, yoo dernek resm. Bildiiniz Greenpeace filan var ya. Onun gibi, baya bir dernek, bir toplum U: Hee, sivil toplum. M. Sivil toplum, aynen. Sivil toplum rgt, bravo. Zaten altnda yazyor, sivil toplum rgt diye. U: Yani hayvanlar koruma dernei gibi internetimizi koruma dernei? M: Aynen, aynen. Aynen o ekilde. Bir ey olduu zaman, devlet tak bizi bulacak hemen. Oradan gerekliyse, oradan adam alacak. Bilirkii yazacak. Gerekli ilemi o adamn eyinde yapacak. Bunlar devletimize hep art ynde ekleyecek. U: Hmm. Bunlar zaten. M: Gerekirse oradan adam ekecek. U: Bunlar zaten oluyor mu? M: Zaten oluyorsa bile, ok gizli. yani ya da ne bileyim, ok az. nk dernekleme olunca orada 100.000 ye var ya bizim cyberwarrior teamde, dernekte u an toplasanz 30-40 kii falan var. Yani orada seili kiiler olacak. Ben de dernee yeyim. Zaten dernee, oraya ye olanlarn, biz toplandmzda ikinci gn tekrar toplanlr. Birinci

228

gn, ayrca cyberwarrior team toplanyor. kinci gn, dernekte olanlar topland. Biliim BDH kuruldu ite orada. Oradaki birinci gnde toplananlardan bir ksm oraya arld. Ben de aralarna dahildim. Orada toplanld, konuuldu. Dernek kuruldu. Bildiiniz dernek. Makbuz fii var, defteri var, eyi var, hatta dernek kurulurken sayg duruuna bile getik. Orada bir kafe kapatld aada. Sayg duruuna geildi. Dernek baya, nizami ekillere gre kuruldu. lk dernek yneticilerden kuruldu falan. yirmi kii falan gibi. Yani, gzel bir olay oldu. Yani legalleme yolunda, dediim gibi, bunlarn olmas gerekiyordu. Oldu da. Devletimizdeki a biz kapatacaz bir ekilde. Gerekirse, adam, ite diyecek, byle byle bir adama ihtiyacmz var. Baklan adam oradan girecek. Belki bundan ekmek bile kazanacak adamlar olacak. Atyorum bir ilem yaplacak. Site falan diyelim. Adam gelecek hemen dernee. Bu iten para kazanacak. Adamn program ihtiyac oluyor. Gelecek. Bizim tandklarmz var, diyecek ki adam, bana bu program ihtiya, hemen gelecek ar-geye syleyecek. Ar-ge yazacak, bunu ticari boyutundan dnyorum, dernek asndan, adama diyecek, adam program yazacak, hem dernee cret kazandrm olacak, hem de kendine oradan harlk kartm olacak. Bu ekilde, hem de devlete yardmc olmu olacak. Bu ekilde dernekleme yolunda bir oluum balad. U: Hi bunu dnmemitim. M: Yani bu gerekten ok byk bir oluum, ama, Trkiyede oturmas baya srer. U: Peki, eyi dnyor musun? Bu iler byle resmi olunca, ok ortaya knca, hackerlk meselesi eskisi gibi olmaz, kaybolur gider. M: Dernekteki olay artk u: Mesela geen konuuluyordu. Bir rnekle aklayaym. Bir polis, siber polis oturduu zaman, bir site hacklendi ya, buna imdi diyelim ki ey geldi, dileke geldi, ikayet. Adam da inceleyecek. Diyecek ki, oturacak bilgisayarn bana, diyecek ki, bu site nasl hacklendi? Bunu bulacak. U: h, bilirkiilik yapacak? M: Bilirkiilik yapacak. Bilirkiilik yaplacak. E bu adamlar kimde var, dernekte var. Dernekten adam alacaklar, anlatabildim mi, olay bu. Devlette bu ak var yani u an. Mesela ben bir dokman yazdm. Bir sistemin romatoit files exclusion denilen bir aktan ve cross ve scriptin aklarndan nasl hacklendiinin bulunmas, dokman, nasl bulunur? nasl giderilir? gvenlii nasl salanr? Gvenlii nasl alnr? Kanunlara gre cezas nedir, falan gibi. Bir polise bunlar seminer vereceksin. Adam yetitireceksin, o dernekten adam alacaklar, seminer verdirecekler bu polislere, sen kacaksn baya, alacaksn. te arkadalar, ite bu site hacklenmitir. Nedenini aratryoruz, nasl hacklenmitir, yle hacklenmitir. Bakalm. Kodlarda ak vardr. te grdnz gibi, koddaki ak u, uradan u ekilde ulalmtr, gvenliini almamz iin bunu yapmamz gerekiyordur. Kanuna gre cezas da budur. Yani, isterseniz bir de gsterebilirim. Kanunlar da orada, kaydnz arasnda ama U: yoo yoo fark etmez, tabii. M: Ben hemen gstereyim. U: tamam. M: Bundan farkl bir kullancyla, u an farkl bir kullancdan girdim, ayrlmtm ya U: anladm. Bir de, bu gruplar arasnda baz srtmeler oluyor. O onun sitesini indiriyor, o onun sitesini indiriyor. M: O onun sitesini indiriyor, artk eskiden kald ya. U: Artk yok mu yle bir ey? M: Artk o kadar kolay deil. Yani zaten bizim sitede olamaz yle bir ey. ok, bizdeki gvenlik st seviyede.

229

U: Neden olur bu ey? Gruplar arasnda niye ekime var? M: Neden olmasn yani, dnsenize yani, iki tane rakip birbirine U: Ne konuda rakip? M: ee adam diyor ki, ben senden daha kaliteliyim. E kim kaliteli gster o zaman. E sen onun ana sayfasnda, senin ismini yardrdysan, sen daha kaliteli oluyorsun. Olay bundan ibaret. Gene egoya dnr yani. urda U: Sigara iilmiyor deil mi burada? M: ilmiyor da, darda ieriz isterseniz. te urada biliim sular kanunu yazyor. urada dokman da yazmtm ama, burada bulabilir miyiz U: Burada senin, bu kanunda beendiin, beenmediin eyler var m? M: Az nce bahsettiim ey, kanunda okudum, geneli gzeldi. Olmas gerekiyor ama, dediim gibi, egoyu sfrlad. Mesela, imdi burada rnek vermek gerekirse U: Senin dediin o hackingde merak meselesini M: Ama yapanlar gene yapacak U: Azaltmaz m? M: Hayr, azaltmaz. Yapan gene yapar yani. Merakl olan gene yapar. U: Zorlatka daha da M: Belki de egolarn daha da arttracak, o da var. Baz adamlarn arttrabilir nk, ne kadar zor olursa, ne kadar ey olursa, kaamak olmak bazlar iin daha heyecanl olabiliyor. Bu bir susa, ben bunu yapyorum ve kayorum, toz oluyorum. Uuyorum, toz oluyorum gibi, mesela U: imdi bu senin yazdn bir dokman M: imdi mesela the modify diyor ki, bu nedir, nasl yaplr, nasl tespit edilir, gvenlii nasl salanr, kanunlara gre cezas nedir? U: Bunu sen foruma gnderdin yazp M: Bunu yazdm, bunu adminimiz istemiti benden. Bunu yazdm, mesela bunu ileride siber polislere seminer olarak verebilirsiniz. O seminerlerde bu byle konu olarak anlatlr. Nedir, nasl yapldn burada gstermiim. Nasl tespit edilir? Gvenlii nasl salanr, kanunlara gre cezas nedir? Baknz, maddelerini okuyalm zaten, biliim sistemine gre biliim sistemine girme. Madde 241 - 1) bir biliim sisteminin btnne veya bir ksmna hukuka aykr olarak giren ve orada kalmaya devam eden kimseye bir yla kadar hapis ve adli para cezas verilir. 2) Yukardaki fkrada tanmlanan fiillerin bedeli karlnda yararlanabilen sitemlerin ilenmesi halinde verilecek ceza yar oranna kadar indirilebilir. 3) bir fiil nedeniyle sistemin ierdii veriler yok olur veya deiirse 6 aydan 2 yla kadar hapis cezas hkmoluyor. 4) Sistemi engelleme, bozma, verileri yok etme veya deitirme Madde 244 1) Bir biliim sisteminin ileyiini engelleyen veya bozan kii bir yldan be yla kadar hapis cezasyla cezalandrlr. Bir biliim sistemindeki verileri bozan, yok eden, deitiren veya eriilmez klan, sisteme veriyi yerletiren, bkz bir sr eklenti yapm iine, varolan verileri baka bir yere gnderen kii 6 aydan 3 yla kadar hapis cezasyla cezalandrlr. Bakn mesela baka yere gnderen; oradaki bilgileri mesela alyorsun baka yere gtryorsun. 3 yla kadar, 6 aydan 3 yla kadar cezasyla, hapis cezasyla cezalandrlr diyor. 3) Bu fiillerin bir bankaya veya kredi kurumuna ya da bir kamu kurum ya da kuruluuna ait biliim sistemi zerine ilenmesi halinde verilecek ceza yar orannda arttrlr. U: imdi bu ilgin tabi. Yani ceza artyor, daha byk bir su olarak dnlyor. Buna katlyor musun yani? M: Katlyorum nk herhangi bir portalla banka ayn deil. nk orda maddi kar da olayn iine giriyor. Siz orada milyarla karabilirsiniz. Resmen soygun yani.

230

Bildiiniz soygun oluyor. 4) yukardaki fkralarda tanmlanan fiillerin ilenmesi suretiyle kiinin, kendisin veya bakasnn yararna kar bir kar salamasnn baka bir su oluturmamas halinde 2 yldan 6 yla kadar hapis ve 5.000 Liraya kadar adli para cezas alnr. U: Bu senin sylediin akla yaparlarsa balarna gelecek bunlar.. M: Maddeler bunlar. Bunlarn iinden bir tanesi ona uyar. O kiiye uyar yani. U: Peki bu ceza srelerine ne diyorsun yani sence, sen diyorsun ya polis imdi bu kadar bilgili deil M: Evet deil U: peki bu cezalar yazanlar, karanlar, ne kadar biliyorlar da.. M: Alnda haklsnz da.. U: hi unu dndn m acaba: Bir sisteme girmek 1 yldan 5 yla kadar ceza diyor, bu sre acaba neyin karl? Yani neye gre mesela u sisteme girdim bir yldan 5 yla kadar, bu sisteme girdim bir yldan 6 yla kadar.. M: Az nce bahsetmitim mesela banka olayn bahsettim. O sadece banka diye ayrm mesela bankada para ya da kamusal kurumlar asndan falan gibi ayrm yapm. Dierlerini ayr bir balkta tutmu. E tabi ki az nce de belirttiim gibi yani bankalar tabi ki de daha nemli U: benim dediim daha temel bir ey ama. Yani gerekten bir sisteme girmek 2 yl m eder, 3 yl m eder, 6 yl m eder? M: Snrlar deiir doru U: Ne dnyorsun? M: O sisteme gre deiir. imdi ben girip sisteme, yani gene o kanunu amak gerekirse, oradan maddeden ben size hemen belirteyim. Bir bileim sistemine Veya hukuka aykr olarak giren ve orada kalmaya deva eden kimse bir yla kadar hapis cezasna veya adli para cezas verilir. imdi mesela bakn: Bir biliim sisteminin, siteden bahsediyorum, Btnne veya bir ksmna, idex, hukuka aykr olarak giren, orada kalmaya devam eden, bakn orada da kalmaya diyor, kimseye, bir yla kadar hapis veya adli para cezas verilir. Bu normal bir portal iin geerli U: tamam M: Herhangi bir siteyi hackle, adam bavursun, seni taglesinler, bir yla kadar hapis cezas ya da adli para cezas sana verilir. U: Peki sen tespit edebileceklerine inanyor musun u durumda? M: Yani var.. Mutlaka hepsi tespit edilir. Evet edilir. Bunun ii eye kadar gider Trk Telekoma yan U: Hmm M: Trk Telekomundan bilinen IP adresleri istenir. Bilmem ne.. Her ne kadar IPler gizlense de bir ekilde gene asl IPye ulalr. Nereden girdiine ulalr. stersen internet cafeden gir. O internet cafe bulunur. nternet cafede o saatler iinde kimin girdii tespit edilir. Yoksa internet cafe sahibi alnr. Aratrlr. O saater iinde kimin girdii loglardan tespit edilir. O kii girdi.. Bir daha girdiinde tak alnr gtrlr. U: Peki senin kiisel fikrini soruyorum: Bir sisteme girmek yani bankaya girince daha fazla oluyor ama bir yl m eder cezas, alt ay m eder cezas, 40 gn m eder cezas? Bu neye gre belirlenir? Senin fikrin nedir? M: Bence zaten olay u: Adamn sonuta nasl diyeyim?.. Oras onun alan. Yani siz uraya kaak ina ettiiniz zaman inaat, bunu devlet gelip ykyorsa, yani bu demek ki U: gerekten hibir fark yok diyorsun yani.

231

M: Hibir fark yok. Hatta benzetelim. Domaini var bunun, postu da var. Post malumunuz bir alandr yani ona verilen bir alan. Sen o alana mdahale ediyorsun. Sen adamn evinin iine gelip bir eya koyuyorsun. Ya da be bileyim bir ey ina etmeye alyorsun. Adamn ya da bir odasn alyorsun. Adamn odasn sen eline geiriyorsun. Kullanma sunuyorsun. Birikimi, ya da tamamen, ya da tamamen evi kendine alyorsun gibi.. Yani sonuta onun alanna bir saldrdr bu ve bence doru bir karardr ve byle maddelendirilmesi de siteden siteye deimesi de yani banka olsun, ite bu kamusal alanlar olsun, deimesinin sebebi de bu. U: Peki ama ayn kanun bakalarnda da var. sen de bir millet vekilinin, parlamento yesinin oradaki sitesini krdn zaman, M: Onlarda var m bilmiyorum. U: Sen de onun zel alanna girmi oluyorsun. M: Tabi tabi onlar da var m bilmiyorum. Evet girdim o benim zaten hacking bir sutur yani. Bunun ey bir alan yok. He biz sa duyulu olarak yapsak da bu bir su yani. Ben sonuta adam pornografik site de yapsa, onun alan. Genelevler var atyorum imdi rnek veriyorum; imdi bunlar biliniyor yani var malum, e ben gidip oray imdi kapatabilir miyim yani? Odasnn bir tanesini alabilir miyim? Ama bize gre su. U: Ama bu siber alanda olunca sen bunu kapatyorsun resmen M: H h kapatyorum ama niye kapatyorum? Ben diyorum bana gre yanl bu. Ben eyimi gsteririm. Tepkimi gsteririm. U: Hmm M: he bu su ama. Bunun su olduunu biliyorum. Yani imdi kanunlarda iyice belirlendi. imdi bu iin cezai yaptrm da olabilir yani artk. Yani artk pornografik yayn da olsa bu iin.. U: Peki yle bir haber grrsen ne hissedersin? Yani birisi gitmi yle kt pornografik bir yayn krm indirmi siteyi, adam da ikayet etmi, kalkmlar adam M: Yakalamlar U: Hapse atmlar. Ne hissedersin? M: Valla yani gerekten zlrm aslnda. U: Hangisi iin? M: Adam iin.. Tabi ki biz zaten o olguda hareket eden insanlar olduumuz iin biliim kanunlarnn ters tepmesi oluyor yani. O bizim.. U: Yani nasl olur? M: Yani bizim iin yan etkisi oluyor. Yani sonuta bir mail de gittii zaman, adamn maili hacklendii zaman o da bir hack. O da adamn bir alan. Ama o kadar ey yapmazsn. Sonuta kiisel. Kiisele kiisel. Ama o adam, o siteden, oradan yayn yapan, oradan ocuklarn zekasn ya da ne bileyim ite gelime srecini engelleyen eyi durdurmak amal kendince doru olan bir eyi yapyor. Ya bu yryler falan neden oluyor? U: ?? M: Kendince doru olduunu savunan eyler iin oluyor. Ama halkn %90na gre napyor bunlar yani? Yryorlar, komnist midir bama bilmem nedir falan gibi hareketler. Ama adam diyor ki bana gre bu doru! Benim bunu yapmam gerek! Adam o yzden yry yapyor. U: Belki de yani yle dnebilir misin? Devletin o ii yapamadn dnnce kendisi yapmaya karar veriyor. M: evet! Aynen yle!.. Zaten yani U: Devlet yapsa onun yerine?! O yapmaya..

232

M: Yapmayabilir. Evet. Tamamen securitel gvenlik alannda olay devam edebilir. Ama artk bu zaten bu alanda devam etmek zorunda ki polisler de bu anlamda yani bu ilerle ilgilenen siber polisler de bu alanda gelitirilecektir mutlaka ki artk onlar yapacak bu ii. Anlatabildim mi olay? O artk kalkacak onun yerine legal olan gelecek. O yzden biz de dernekleme amacna girdik. U: Hmm Anladm. Byle su olarak balasa bile sonradan da durumu dzelten bir legal ey oluabiliyor. M: Evet oluumuna dnebiliyor grdnz gibi yani. Ama gerekir mi bilmiyorum mesela ben imdi bir pornografik siteyi polis neden kapasn? imdi o adamn kamusal alan sonuta. yle bir ey var. ama yani bu siber polisin zaten eyi u: Yani siber polis tutup sizi hacklemeyecek. Siber polis yaplan o hackingleri kimlerin yaptn nasl yaptn tespit edecek. Olay bu! Biz de onlara destek vereceiz. Seminerler vereceiz. Derneimiz kuruldu. Bilirkii olarak yazlacaz. O ekilde yani. Bundan da gene herhangi bir maddi ama gdlmyor. U: Bir taraftan da bunlar sizi yakalamaya alanlard. Onlara bilgi vermeye balamak biraz.. M: Evet bizi aslnda.. genel olarak bakarsanz bizi yakalamaya alanlardan ama biz u ana kadar yaptmz su.. Su demeyeyim de birka i haricinde, benim grdm en azndan site olarak, birka i haricinde yle polislik bir durumumuz olmad. Mesela bir tane vard; evliyimamauygunum.comu grdnz m bilmiyorum U: Efendim? M: evliyimamauygunum.com Byle bir site vard. U: Evliyim ama uygunum? M: imdi bu, hatta youtubeda falan da videolar var, izletirim birazdan size, ee ey oldu.. Domain ykledik bizim sayfamzdan. U: nedir bu site? Ben bilmiyorum da bir sylersen.. M: bu, tabii, Bu yabanc bir lkede olan bir sitenin Trkiye aya. U: He.. M: Nasl? Adam evli.. U: yani irketin.. irket buraya byle bir ey yapm.. M: Ya byle bir ey yapm. Yani baya ey bir ey nl yani. Hatta ngilizce ad da neydi ya?.. MDA gibi bir eydi. Married bilmem neydi fln. Orada yleydi. Trkiyedeki ad, evliyimamauygunum.comdu. Nedir? Evli ama adam orada flrt yapmak istiyor. Bu ekilde bir arkadalk sitesi falan ama uygun deil yani. Gryorsunuz bakn isme bakn: evliyim ama uygunum. Yani bu, yuva ykar ya buras. Yani bu ekilde bize gre yanl. Bence bir ok kesime gre de yanl olmal zaten. Bu bizim tarafmzdan domain hack edildi. Tam aklamadlar bize de.. sanrm polislik falan oldu durumlar falan. U: irket olduu iin?! M: irket olmasa da domain hack yani bitti. Elinden aldk adamlarn. Bitti yani. stemezsek mr billah vermeyiz yani. U: Hmm M: Domain. Her eyi hesabn bizim hesabmza geirdik yani. Olay bitti. Tamamen bizim atmz bir site gibi oldu ve biz zaten siteye index koyduk. ey yazyordu sitede hatta, sitenin slogan da eydi: Bu dnyann ivisini biz karmadk. Zaten kkt. Biz km iviyle oynuyoruz. Gibi bir slogan vard. Bizim indeximzde de cevap: Biz de geldik o iviyi akyoruz. Altna bir animasyon. ekice yle koyuyor. Ekran byle titriyordu. Hepsi oturuyordu yerine byle. U: He he. O ey de deface yerine koyduunuz ey de nemli yani deil mi?

233

M: tabi orada mutlaka mesaj vermeniz gerekiyor. U: Bir de altnda da bir az espri olmas lazm sitede. M: oldu ve at diye yerine oturdu cevap yani. Onun zerine gzel bir yaz yazyoruz ite Trk internetinde sizin gibilere yer yok falan gibi diye gzelcene bir yaz yazyorduk. Altnda da krmzyla cevap: te geldik o iviyi akyoruz. Altna bir animasyon yle.. Tk yapyordu. Yapt anda ekranda byle titriyordu. Bir daha vuruyordu bir daha titriyordu falan byle. ok ho bir i. U: ikayet etmi o zaman polis duyduuna gre. M: Tabi ki Sahibi falandr mutlak geri verildi nk site yani. U: hmm M: geri verildi site.. Bunun hakknda Star TVde rportajlar yapld. Kiiyle askeli ekilde rportaj yapld. st ynetim.. U: ikyet edenle mi? M: Hayr. U: yapanlardan.. M: Bizden hackleyenlerden. st ynetimden birisi bana bereyi geirip rportaj yapt. U: Polislerin tavr nasl olur tahminin? Byle bir ey.. deseler ki byle bir site varm. ocuklar da krm. Ne yapar sence polis? M: Artk aratrmak zorunda. U: Zorunda.. Hmm.. M: Evet imdi bu kanun zerinden artk aratrmak zorunda U: Yani iten ie byle iyi yapmsn deyip ey yapar m? M: Beklerim diyebilir ama uygulama olarak yapamaz. Sonuta btn polislerin grleri ayn deil. nsan istediini der. Adam sa grldr. Aferin iyi yapmsn der. E yani bir tanesi vardr. oldu mu imdi gitti bizim site falan bile der yani U: Hehe.. M: Yani herkesin grne bal imdi. Naptn falan bizim site.. der yani. Bu herkesin grne bal. imdi televizyonda ben onun rportajn grdm zaman, kiiyle rportaj yapmalar iin sokaktaki insanlara sordular. evliyimamauygunum.com diye bir site var ite. Bu sitede sanat camiasndan da isimler var. U: Oo.. M: Yakaland. Bunlar orada sizi deifre edeceiz falan diye de yazld yani. Bunlarn hepsi 30 milyon, hepsi byle.. Acayip bir ekilde korku.. Orada zaten haberde de o ekilde az sonra izletirim size yani hatta bri yandan aaym onu yklesin bilgisayar.. U: Oof off M: yani kt bir durum deil mi gerekten? Adamlar korku iinde. Ondan sonra hibir ekilde.. ncelikle bizim zaten orada aklama yapt, st ynetimden bir arkada, bizim zel, kimsenin zel hayatna karamayz ama bizim ahlaki deerlerimize uygun olmadn bildiimiz iin byle bir ey yaptk diyor. Hemen hatta ben onu size aaym. Onu siz isterseniz kayda girsin o da yani. Ufak bir ey. U: youtubea kim atm bunu? M: Bizim elemanlardan biri yani bu Star TV deki bir kayt. TV Sesi Kadn: sitesi Trk hackerlaryla kar karya. yelerin kimliklerini aklayacaklarn duyuran internet korsanlar Star Habere konutu. U: Ama hala internet korsanlar diyor. M: Tabi U: Korsan diyor yani M: Korsan

234

U: yi bir eymi gibi sylemiyor. M: E tabi ki deil zaten yani bu malum. U: Peki bu grntlere ne diyorsun byle? Iklar geiyor falan M: O Matrixvari havalar verince olay daha dikkat ekiyor. TV sesi muhabir: Kendine Cyber warrior yani sanal sava diyen Trk hacker gurubu, internette e.. M: asln bir az durmasn bekleyebiliriz. U: Evet M: Site burada.. U: Yani bu haberin burada byle verilmesine falan ne diyorsun? Yani i gerekten byle mi? Yok efendim saylar geiyor srekli.. M: Hayr hayr sadece grsellik katmak iin. Tabi ki yle deil. Asla alakas yok. Bir mailin hacklenmesi ile bile domain elinizden gidebilir. Kayt edilen mail ereaser maili eer sizin hacklediiniz mailse adamn elinden alyorsunuz ya o mailse, oradan atyorum domain ifresinden hesap bilgilerini istersiniz falan, hemen maile gelir falan. Gvenlik gvenliiniz falan ne varsa. Gelir. E siz onu alrsnz sonra kendi hesabnza aktarrsnz. Kendi sunucunuza aktarrsnz falan gibi. He bylece domain hack olur. Yani bir sr ey olur ama yani asla byle yok klar efektler, o matrix filmlerinde olur. Olay daha da byle filmvari yapmak iin. U: He he. Polisler gibi bence medya da bilmiyor ozaman bu iin ne olduunu. M: Bilmiyor tabi canm. Tabi ki yle sadece efektler katmlar. U: E korsan denmesinden rahatsz msn? M: ben deilim. Hayr. Bu siteye eriince.. TV sesi muhabir: .. Ve kiisel kaytlarna da ulat. 30 bin yenin adn yaynlayacaz demitiniz. Yaynlayacak msnz? TV sesi Hacker: imdi ncelikle unu belirteyim. Kimsenin zel hayat bizi ilgilendirmiyor. M: Bakn Matrixten grntler de veriyor. TV sesi Hacker: yle bir amacmz da yok. Fakat sitenin yayn aknda tamamen bizim rf ve adetlerimize aykr yaynlar yapt. TV sesi muhabir: Binlerce ye bu siber saldrnn ardndan panik yaamaya balad. Peki hackerlar isimleri yaynlayacak m? Bu sorunun yantn gurubun st dzey yneticisi XY verdi. M: Bunlar deerli grler oluyor hakikaten.. TV sesi Hacker: .. Sadece kendilerinin bilgilerinin bilinebileceinin bilinmesini istiyorduk. Bir daha byle yaynlarn kmamasn istiyoruz. TV sesi muhabir: XY evliyim ama uygunum adl sitede magazin ve siyaset dnyasndan da isimlere ulatklarn sylyor. 01.39.06. M: stedikleri zaman bunu yapabileceklerini renmeleri asndan yaptn syledi duydunuz mu? TV sesi Hacker: .. ismi bir iki tane var fakat yaynlamayacaz biz. M: sanat arkadalar var. TV sesi muhabir: Hackerlar ilk olarak seslerini kuzey rakta Trk askerlerinin bana uval geiren Amerikallardan intikam almak iin yapt siber saldrlarla duyurdu. Sonraki hedef, Hz Muhammede hakaret eden Danimarka sitesiydi. TV sesi Hacker: Bir de Amerikan sitesi kertmitik, o da biraz yank buldu. TV sesi muhabir: Cyberwarrior adl hacker oluumu aslnda yeni deil. 2001de kurulan hacker grubunun ye says 100bine yakn. Belirledikleri siteyi bir sre izliyor ve fetva

235

kurulunun kararyla saldr balyor. Bu fetva grubu sadece kara listeye gelen eklenen sitelerin analizini yapp, incelemesini yapp sonrasnda aknc dediimiz, yani saldrlar . U: Hmm M: Bunlar arkadalar. U: Yani sylediin ekilde. M: hmm hmm. Fetva deyince akla hemen din adam geliyor ya. U: He, onu konuuyorduk sahi, fetva nedir? M: yle deil, din adam filan yok. U: Ama fetva diyor, M: Fetva, nk sitenin temel esaslar, kelimeleri, cmleleri Osmanlya dayanyor. Osmanlca. Kurulan teamler, eceli mahlukat, slam forever, ne bileyim birka sitenin, yani isimleri urada yazyor. U: imdi genelde sorulan sorular, soru da, kimin iin ? M: Osmanlca isimler var olduu iin, U: u isimlere bir bakalm. M: Tabii, mesela bunlar aktif operasyonel kelimeler. Mesela bunlar tabii yeni olanlar: zabta-i forum demi bakn arzu alev falan, yani bunlar hep Arapa kkenli gibi. Aslnda deil de yani, Arapa gibi Osmanlca kkenli. U: Biraz da imdi sizde milliyetilik de var ama dier taraftan da ngilizce kelimeler de kullanyorsunuz. M: ngilizce de var tabii, zaten domainimiz ngilizce. U: Evet, dediin doru. Cyberwarrior. imdi bu biraz eliki gibi. M: Evet aslnda bu birka yani imdi daha yerden ey oldu, tepki mi diyim artk, gr oldu yani ama U: Nasl aklyorlar bunu M: Aklamasn tam hatrlayamayacam imdi, ama ok U: Sen mesela kendi kim M: Bence bence bence mkemmel. nk gerekten yaptmz ii en iyi ifade edebilecek isim. Siber savalar. U: Tamam ama siber savalar deil, cyberwarrior, ngilizce yazmlar yani. M: Belki de ne bileyim, d dnyay dnerek de yapm olabilirler. U: Ayn ey senin nickin iin de geerli. I make the rules diyorsun. Niye onu? M: Evet, tabii, Osmanlca Trke koyan arkadalarm da var. Osmanlca koyan arkadalarm da var. Trke, Osmangazi diye bir arkadamz var mesela. U: Sen niye yle tercih ettin? M: Ben, ben bilmiyorum. Daha ho, daha etik duruyor. Ne bileyim yani, yle yani. Herhangi bir nedeni yok, sadece, ben ilk olutururken zaten dnrm nce bir falan. Sonra, i make the rules dedim. Sonra makein alndan falan rnekler, rules falan, okunularn yazdm. Sonra bir baktm, gzel bir ey kt. Onu, ondan sonra nick olarak kabul ettim. Bir de, art, i make the rules da sloganm oldu yani. O ekilde yani. Yani bu ngilizcesinin olmasnn sebebi bence pek nemli deil. TV sesi muhabir: Kendilerini adaletin yerine koyuyor, ahlak bekilii yapyor, kimilerine gre ise biliim yasalarnda boluu doldurup unutulmayacak dersler veriyor. Bu konudaki tartmalar da Trk hackerlarnn eylemleri de uzun sre devam edecee benziyor. M: Bunlar ite, grdnz gibi buna Youtubedan tekrar bakabilirsiniz isterseniz U: Tabii tabii ona bakacam.

236

M: Bakn bu dardaki haber mesela, burada dier haberleri var. STV haberde bakn eyli, sansrl. Bizim adminimizden konuurken arkada biri anlatyor, nnde de o ey var. Sansrl bir ekilde. U: Hani bakaym? Sen hangi gre katlyorsun? M: Ben U: Hani diyorlar ya ahlak bekilii yapyor veya bilgisayar kanunlarnn boluunu dolduruyor. Sen hangisini M: Kimilerine gre diyor ama o. Bize gre deil, yani U: Sen hangisini M: Dardan bize bakanlarn. Bu ile hi ilgisi olmayan adamlarn. Adamlarn bize bak as U: Senin fikrin, kiisel fikrin ne, hangisi? M: Benim kiisel fikrim her ikisi de yani. Gerek ahlak bekilii yapyoruz. Bu ahlakd diyoruz. iziyoruz atyoruz. Gerekse boluu dolduruyoruz. Yani biz, her ikisini de yapyoruz. Ama dardan bakan, anlamayan adam diyor yani bunlar ne yapyor falan. Hi anlamayan adam diyecek ki yle yaptn adama bilmem ne. Yani bir ey iin, bir ama iin kotuumuzu bilmez. U: Yani biraz da, bunun deerini anlayacak olan insan, biraz internet dnyasnda olmas lazm diyorsun. M: Mutlaka. Mutlaka yani, o mutlaka. O vazgeilmez, tartlmaz bir konu. Hi anlamayan adam ey yapmaz yani. nternetle bilgisayarla ii olmayan adam, he yani ne yaptn da ne oluyor, mail hackledin de ne oldu ya da ne bileyim bu site hackingini gerekletirdin de ne odlu falan. U: Ama bu internet toplumu oldu artk. Burada da hi internetle alakas olmayan adamn da M: Tabii yani, mutlaka, zaten sizin de evreniz internetle alakal olduu iin o tarz bir diyalogla da karlamyorsunuzdur. Mesela burada TV sesi muhabir: nternet sitesi korsanlar tarafndan ele geirildi. Siber savalar ahlakszlkla suladklar sitenin yelerini tek tek deifre edeceklerini sylyor. M: Bu byle grntler gsteriyor, olay iyice ey yapmak iin. Evliyim ama artk uygun deilim. TV sesi muhabir: Bu adam internette tant biriyle bulumay bekliyor. TV sesi adam: Kendisini resimlerinden grdm, web-camden grtm. Ama kendisini ilk defa greceim. h h. Benim iin yani dnceleri nemliydi. TV sesi muhabir: Ve beklenen kii geliyor. Birbirlerini ilk defa gren ift, hemen el ele tutuuyor. Onlarnki makul bir sanal arkadalk belki. Her ikisi de bekar. Ama tam iki aydr internette faaliyet gsteren, evliyim ama uygunum sitesinde evli kiiler ayn eyi yapyor. (TV sesleri) TV sesi muhabir: Einin ruhu duymadan aldatanlar, evli ama uygun olanlar. Tam 30bin yeli evliyim ama uygunum sitesi kertildi. Evlerde panik balad. (TV sesi): Herkes taklsn kafasna gre. TV sesi muhabir: Kendilerine devrim lideri olarak Pnar Altuu seen, Dnyann ivisini biz kartmadk. biz geldiimizde kmt. Biz yalnzca onunla oynuyoruz sloganyla hareket eden site sakinleri bir sabah uyandklarnda, giri sayfasnda yle bir not buldular. Biz de geldik o iviyi akyoruz. TV sesi muhabir: Birlikte olduunuz insan bu siteye girse

237

TV sesi: ldrrm. TV sesi muhabir: Evlilik kurumunun zedelendiini dnen ve bu yzden siteyi kerten siber savalar bir de tehdit savurdular. Site yesi 30bin kiiyi aklarz. imdi evlerde panik var. ler arapsa. U: in bir de bu taraf da var diyorsun. M: Tabii, U: Yani Trk sitesi de kryorsunuz bazen? M: Evet. U: OK Mcrulz. Baka ekleyecein bir ey var m? M: Hayr, teekkr ederim buraya kadar zahmet ettiiniz iin. U: OK ne demek. Ben teekkr ederim. Kapatyorum kayd artk. M: Tabii.

238

KAYNAKLAR

Althusser, Louis, deoloji ve Devletin deolojik Aygtlar. stanbul: letiim. 1994.

Beck, Ulrich, Risk Society: Towards a New Modernity. London: Sage. 1992.

Bell, Daniel. The Coming of Post Industrial Society: A Venture In Social Forecasting. New York: Basic Books 1999 ----------------. Post-Industrial Society. The Information Society Reader. Der. Frank Webster. London: Routledge 2004. Benjamin, Walter. Pasajlar. ev. Ahmet Cemal. stanbul: Yap Kredi Yaynlar. 1995.

Berkay, Ahmet.(2005). Hack Teknikleri. http://www.bilmuh.gyte.edu.tr/~ispinar/BIL673/Hacktek.pdf. Berman, Marshall. Kat Olan Herey Buharlayor. ev.mit Altu ve Blent Peker. stanbul: letiim. 1999.

Caincross, F.(2005). The Death of Distance. http://www. deathofdistance.com Capling Ann, Nossal, K. Richard.(2001) Death of Distance or Tyranny of Distance: The Internet, Deterritorialization, and The Anti-globalisation Movement in Australia. The Pasific Review, Vol. 14. No. 3. http://www.tandf.co.uk/journals.

Castells, Manuel. The Power of Identity. Oxford: Blackwell. 2004

239

------------------- The Internet Galaxy: Reflections on The Internet, Bussiness, and Society. Oxfort: Oxford University Pres. 2001

--------------------The Rise of The Network Society. Oxford: Blackwell. 2000

Cleaver, H.(1999). Computer-linked Social Movements and the Global Threat to Capitalism. http://www.eco.utexas.edu/faculty/Cleaver/polnet.html abuklu, Yaar. zgrlk Dncenin Peinde. stanbul: Metis. 2003 ayr, Kenan. Toplumsal Sahnenin Yeni Aktrleri: Yeni Sosyal Hareketler. Yeni Sosyal Hareketler Teorik Almlar. Editr: Serkan zburun. stanbul: Kakns. 1999 Deleuze, Gilles, Felix Guattari. Kapitalizm ve izofreni 1, Gebebilimi ncelemesi: Sava Makinas. ev.Ali Akay. stanbul: Balam. 1990.

Denning, D.(1990) Concerning Hackers Who Break into Computer Systems, 13th National Computer Security Conference, Washington, D.C sunulmu bildiri. http://www.cs.georgetown.edu/~denning/hackers/Hackers-NCSC.txt Desertsun(2005) Kiisel Grme. (Online)(Msn.Messenger.7.0.Beta ile) 02:23 28 ubat Pazartesi 2005 Devlet statistik Enstits(DE) (2004) Hane Halk Biliim Teknolojileri Kullanm Aratrmas. http://www.bilgitoplumu.gov.tr

Devlet Planlama Tekilat(DPT)(2004) 2005 Yl Program Bilgi ve letiim Teknolojileri. 31 Ekim 2004 Tarih ve 25629 sayl Mkerrer Resmi Gazete http://www.bilgitoplumu.gov.tr

240

Dyson, Easter., George Gilder, George Keyworth, Alvin Toffler. Cyberspance And The American Dream. The Information Society Reader. Der. Frank Webster. London: Routledge 2004

Fincher, David.(1999) Fight Club.. Foucault, Michel. Hapishanenin Douu. ev. Mehmet Ali Klbay. Ankara: mge. 1992 Freud, Sigmund. Totem ve Tabu. ev. Niyazi Berkes. stanbul: Cumhuriyet. 1998

Galloway, Anne.(2004). Implications for Internet Governance. http://www.purselipsquarejaw.org/hack/governance.html

Garnham, Nicholas. Emancipation The Media and Modernity. Oxford Uni. Press. 2000

Giddens, Anthony. Sosyoloji. ev. Hseyin zel, Talip Kabaday, Mine Turhan Kara, Nursen Oral, Il Bayar, Hamdi Bravo. Ankara: Ayra. 2000 Goldstein,Emmanuel,(2004)Q&A with Emmanuel Goldstein of 2600: The Hackers Quarterly. http://edition.cnn.com/TECH/specials/hackers/qandas/goldstein.html Gl, Abdlbaki, Erkan Uzun, Serkan Uzun, mit Hsrev Yolsal. Felsefe Szl. Ankara: Bilim ve Sanat. 2003 Hacktivists: Cyberwarriors or Political Agoraphobics.(2001) http://www.gn.apc.org/pmhp/ehippies/

241

Habermas, Jrgen, Kamusalln Yapsal Dnm. ev. Tanl Bora ve Mithat Sancar. stanbul: letiim, 1997. Hacker Dosyas(2005). http://dosya.hurriyetim.com.tr/hacker/haber2.asp. Hakim Bey. T.A.Z. Geici Otonom Blgeler. ev.Rahmi G. dl. stanbul: Stdyo mge. 2002 Hanerliolu, Orhan. Balangtan Bugne zgrlk Dncesi.

stanbul:Varlk1999 Hebdige, Dick. Genlik ve Altkltrleri. ev. Esen Tarm. 1.basm. stanbul: letiim, 1988. Himanen, Pekka. Hacker Etii, Hayatna Ykc Bir Yaklam. ev. ebnem Kaptan. 1. Basm. stanbul: Ayrnt: 2005. Horkheimer, Max, Theodor W. Adorno. Aydnlanmann Diyalektii Felsefi Fragmanlar II. ev. Ouz zgl. stanbul: Kabalc. 1996 Horkheimer, Max. Akl Tutulmas. ev. Orhan Koak. stanbul: Metis1998 Huizinga, Johan. Homo Ludens: Oyunun Toplumsal levi zerine Bir Deneme. ev. Mehmet Ali Klbay. stanbul: Ayrnt Yay. 1995

Jargon File Version 4.4.6.(2003) http://jargon-file.org/archive/ Karasar, Niyazi. Bilimsel Aratrma Yntemi: Kavramlar, lkeler, Teknikler. Ankara: 1995 Koak, Orhan. Horkheimer ve Frankfurt Okulu. Horkheimer, Max. Akl Tutulmas. ev. Orhan Koak. stanbul Metis. 1998 Koyre, Alexandre. Yenia Biliminin Douu. Ankara: Gndoan. 1994

242

Laing, David. Tek Akorlu Mucizeler Punk Rockn Anlam ve Gc. ev. Nigar zlem. stanbul: Altkrkbe. 2002

Lawson, Loraine(2001). You say cracker; I say Hacker: A hacking lexicon http://www.TechRepublic.com Leadbeater, Charles. Living On Thin Air. The Information Society Reader. Der. Frank Webster. London: Routledge 2004

Levy, Stephen.(1984). Hackers, Heroes of the Computer Revolution. ftp://sunsite.unc.edu/pub/docs/books/gutenberg/etext96/hckrs10.txt Mardin, erif. deoloji. stanbul: letiim1995 Marx, Karl. Felsefenin Sefaleti: M.Proudhonun Sefaletin Felsefesine Yant. ev. Ahmet Kardam. Ankara: Sol Yaynlar 1992 Masuda, Yoneji. Image Of The Future Information Society. The Information Society Reader. Der. Frank Webster. London: Routledge 2004 Mattelart Armand, Michele Mattelart. letiim Kuramlar Tarihi. ev.Merih Zllolu. stanbul: letiim. 1998 Mattelart, Armand, Bilgi Toplumunun Tarihi. ev. Halime Ycel Altnel. stanbul: letiim. 2004).

Meyer, Gordon, Thomas, Jim.(2004). A Postmodern Interpretation of Computer Underground. http://www.fiu.edu/~mizrachs/byte-bandit.html Milliyet(22. Kasm. 1998). Trk Hackerlara Seferberlik Emri. http://www.milliyet.com.tr

243

Norman, Amy.(30 Kasm 1998) Take Their Struggle to the Web. The New York Times. http://www. Nytimes.com/library/tech/98/10/biztech/articles/31hack.html. Offe, Claus.Yeni Sosyal Hareketler: Kurumsal Politikann Snrlarnn

Zorlanmas. ev. Kenan ayr. Yeni Sosyal Hareketler Teorik Almlar. Editr: Serkan zburun. stanbul: Kakns. 1999 Oskay, nsal. Modernizm ve Postmodernizm: Pazarda Profesyoneller ve Sradan nsanlarn Dleri. Ykanmak stemeyen ocuklar Olalm. stanbul: Yap Kredi Yaynlar. 2000a ----------------. Enformasyon Toplumuna Gemezsek Gelecein Aztekleri Olabiliriz. Ykanmak stemeyen ocuklar Olalm. stanbul: Yap Kredi Yaynlar. 2000b ----------------. XIX. Yzyldan Gnmze Kitle letiiminin Kltrel levleri: Kuramsal Bir Yaklam. Ankara: A.. Siyasal Bilgiler Fakltesi. 1984 zcan, Mehmet(2003) 14.03.2003 Tarihinde yaplan Roprtaj. http://www.tiev.net/modules.php?name=News&file=article&sid=396 zipek, Bekir Berat. Muhafazakarlk Akl Toplum Siyaset. Ankara: Liberte Yaynlar 2004

Postman, Neil. Technopoly: The Surrender of Culture To Technology.New York: Vintage Books 1993 Raymond, Eric Steven.(2003).Nasl Hacker Olurum?. ev. Yaar entrk, Yaln Koluksa. http://pusula.belgeler.org/howto/hacker-howto/hacker-howto.html

244

----------------------------(2000). Noosferi skana Amak. ev.Deniz Akku Kanca. http://pusula.belgeler.org/howto/homesteading.html

Rheingold, Howard. Smart Mobs. The Next Social Revolution. Transforming Cultures and Communities in the Age of Instant Acces. USA: Perseus Books Group. 2002.

Rheingold, Howard. (2005). Virtual Communities http://www.rheingold.com/vc/book/VirtualCommunities Riemer JW. (). Grass-Roots Power Through Internet Technology: The Case of the Crandon Mine. Society&Natural Resources. 16(10). S. 853-868. 2003

Risan Lars.(2004). http://folk.uio.no/lrisan/linux/Identity.games/ Sanal Alemin Polisi Cybercop Yetersiz Kalyor.(11. Aralk 2004). http://www.hurriyetim.com Sauer, Geoffrey.(1996). Hackers, Order and Control. Bad Subjects. Issue24 http://eserver.org/bs/24/sauer.thml

Scott, Alan. Ideology and The New Social Movements. London: Unwin Hyman. 1990 Seen, Turgay.(2003) Trk Hackerlar. http://www.turkinternet.com. Tanilli, Server. Uygarlk Tarihi. stanbul: Adam. 2000 Temiz, Hasan Ejder. Kresellemenin Sosyal Boyutlar ve Trkiye Asndan Etkileri. zmir: Birleik Metal Sendikas 2004 Timisi, Nilfer. Yeni letiim Teknolojileri ve Demokrasi. Ankara: Dost. 2003

245

Thomas, Douglas.(2002)Notes From Underground; Hackers as Watchdogs of Industry http://www.ojr.org/ojr/bussiness/1017969515.php.USC.Annenber/onlinejournalis mreview Touraine, Alain. Modernliin Eletirisi. ev. Hlya Tufan. stanbul: Yap Kredi Yay. 2004 Turkish hackers begin to challenge Brazilians to claim top spot.(06.ubat.2003). http://www.zone-h.org/en/news/read/id=2796/ Turnard R, C. From State-Controlled Media to the Anarchy of the Internet: The Changing Influence of Communications and Information in Serbia in the 1990s. Southeast European and Blacksea Studies, Vol 3, No 2. May. S. 97-120. London: Frank Cass. 2003 Tfekiolu, Hayati. letiim Sosyolojisine Balang. stanbul: Der. 1997. Trk Dil Kurumu.(2005). http://www.tdk.gov.tr Underwood, Mick. Kamusal Alan Olarak nternet. ev. Mehmet Kk. Cogito: nternet: nc Devrim? 30.stanbul: Yap Kredi Yaynlar. 2002. Wall, David, S. Cybercrimes: New wine, no bottles? Invisible Crimes: Their Victims and their Regulation. London. MacMillan. 1999. Walleij, Linus, (2003) COPYRIGHT DOES NOT EXIST: A book about information and power, for everyone and for no one. http://svenskefaen.no/cdne/ch1web.htm Weber, Max. Protestan Ahlak ve Kapitalizmin Ruhu. ev. Zeynep Grata. Ankara: Ayra. 1999.

246

Weinzierl, Rupert(2001) Subcultural Protest in Times of the Pop-Entrepreneur http://www.eipcp.net/

Whittle, David, B. Cyberspace: The Human Dimension. New York: W. H. Freeman and Co. 1997.

Wikipedia(2005). http://www.wikipedia.org Witheford, Nick Dyer. Siber Marx: leri teknoloji anda Snf Mcadelesi. ev. Ali akrolu. stanbul: Aykr. 2004 Yldrmolu, Murat(2005). Trkiye Kaynakl Hackerlklar. http://www.muratyildirimoglu.com/makaleler/T%C3%BCrkiyeKaynakliHacker.ht m Zengingnl, Oul. Yoksulluk, Gelimilik Ve gc Piyasalar Ekseninde Kreselleme. Ankara: Adres Yaynlar 2004