ARATIRMA MAKALES

KATI ATIK DEPO GAZINDAN ELEKTRK RETMNN TRKYEDE UYGULANABLRLNE K RNEK: STANBUL VE BURSA TESSLER Naim SEZGN*, H.Kurtulu ZCAN*, Kamil VARINCA**, Mehmet BORAT*
* **

stanbul niversitesi, Mhendislik Fakltesi, evre Mhendislii Blm, Avclar-STANBUL Yldz Teknik niversitesi, naat Fakltesi, evre Mhendislii Blm, Yldz-STANBUL

Geli Tarihi: 18.04.2003 TWO EXAMPLES FOR APPLICABILITY OF ELECTRICAL ENERGY PRODUCTION FROM LANDFILL GAS IN TURKEY: ISTANBUL AND BURSA PLANTS ABSTRACT Because of adverse effects on both public health and environment, control of landfill gas (LFG) emissions requires by an effective gas control system. LFG emissions contain mainly methane and carbon dioxide. Because of the high calorific value of methane, LFG might be recovered. One of the utilization of LFG is electrical energy production. This method is in commonly used in the world-wide in the recent years. In this study, possibility of electrical energy production from LFG is investigated and two example plants are presented from Turkey. According to the amount of electrical production in these plants up to now, it could be comprehended that methane emission which occur in landfill is an significant energy source. Key Words: Electrical energy production, Energy recovery, Landfill gas, Landfill gas composition, Methane ZET Depo gaznn evre ve halk salnda meydana getirdii olumsuz etkilerden dolay etkili bir gaz kontrol sistemi ile kontrol edilmesi gerekmektedir. Depo gaznn byk bir ksmn metan ve karbondioksit oluturur. Metann yksek kalorifik deere sahip olmasndan dolay geri kazanlmas sz konusudur. Depo gazndan faydalanma metotlarndan biri de elektrik retimidir. Bu metot son zamanlarda dnya genelinde yaygn olarak kullanlmaktadr. Bu almada depo gazndan elektrik retimi konusu incelenmi ve Trkiyede bulunan iki tesis rnei verilmitir. Bu tesislerden u ana kadar retilen elektrik miktarlarna bakldnda, metann enerji eldesi bakmndan nemli bir kaynak olduu anlalmaktadr. Anahtar Szckler: Depo gaz, Depo gaz kompozisyonlar, Enerji kazanm, Elektrik retimi, Metan

1. GR Kat atk depolama sahalar, tpk bir artma tesisindeki anaerobik rtc gibi bir biyokimyasal reaktr olarak almaktadrlar. Depo alanna kat atn depolanmasyla birlikte depo ierisinde ayrma da balamakta, oluan anaerobik ortamda organik maddelerin bozunmas sonucunda bozunma gazlar meydana gelmekte ve oluan bu gazlar Depo Gaz olarak adlandrlmaktadr. Depo gaz, byk miktarlardaki esas gazlar ile az miktarlardaki eser gazlardan meydana gelir. Esas gazlar evsel kat atklarn organik ayrmas sonucunda, eser gazlar ise depo sahasna gelen zehirli bileiklerin etkileri sonucunda olumaktadr. Eser gazlar az miktarlarda olmalarna karn, esas gazlar kadar halk saln tehdit edici niteliktedirler.

89

N. Sezgin, H.K. zcan, K. Varnca, M. Borat

YTD 2003/3

Depo gaz ierisinde esas olarak metan (CH4), karbondioksit (CO2), hidrojen (H2), azot (N2) ve hidrojen slfr (H2S) bulunmaktadr [1]. Esas gazlarn bileimi Tablo1de verilmitir. Tablo 1. Depo gaznn bileimi [2] % Gaz hacim (kuru) 45-60 40-60 2-5 0,1-1,0 Slfrler Amonyak Hidrojen Karbonmonoksit

Gaz Metan Karbondioksit Azot Oksijen

% hacim (kuru) 0-1 0,1-1,0 0-0,2 0,-0,2

Depo gaznn byk bir ksmn, Tablo 1den de grlecei gibi, metan (CH4) ve karbondioksit (CO2) gazlar oluturmaktadr. Metann hibir ileme tabi tutulmadan atmosfere verilmesi halinde, blgesel ve global olarak evre ve insan sal asndan olumsuzluklar meydana gelmektedir. Bu olumsuzluklarn banda; koku problemi, bitkilerin kurumas, metandan kaynaklanan patlama ve yangn riski ile global sera etkisi saylabilir. Metan, dnya atmosferinde %0,00022 orannda bulunan, renksiz, kokusuz ve zehirleyici olmayan yanc bir gazdr. Metan, yancl nedeniyle gemite vahi olarak depolanan kat atk depolama sahalarnda srekli grlen yangnlara sebep olmutur. Vahi depolama yerine dzenli depolamaya gei nedenlerinden biri de budur [2]. Metann tipik kalorifik deeri 21.000 kJ/m3, younluu 0,716 g/L ve atelenme scakl 600 OCdir. Metan havann oksijeni ile %5-15 arasnda kartnda patlamakta, %15 deerinin zerinde patlamadan yanmaktadr [1] [2]. Metan, havadan hafif olduu iin depo yzeyine doru kma eilimi gstermekte, depo yzeyine kma imkan bulamad zamanlarda ise yatay olarak hareket ederek, kapal mekanlarda birikebilmektedir. Metan, depo yzeyi ve civarndaki bitkilerin oksijen almasn engellemekte ve bitkilerin kurumasna sebep olmaktadr. Kat atk depolama sahalarnda oluan depo gazlarnn evrede meydana getirdii olumsuz etkilerden dolay kontrol edilmeleri gerekmektedir. Depo gaz bertarafnda metann geri kazanlmas ve bu gazdan eitli amalar iin faydalanlmas sz konusudur. Metandan yaygn olarak faydalanma yntemi ise elektrik retimidir. Gelimi lkelerde kullanlan bu yntem, lkemizde ancak son yllarda kullanlmaya balanmtr. lkemizde depo gazndan elektrik retme tesisi ilk olarak Bursada daha sonra ise 2002 ylnn ortalarna doru stanbulda faaliyete gemitir. Bu almada srasyla stanbul ve Bursada oluan kat atklarn miktar ve ieriklerinin yannda, her iki ehrimizde faaliyette bulunan depo gazndan elektrik retim tesisleri hakknda bilgi verilmitir. 2. STANBULUN KATI ATIK MKTARI VE ZELLKLER Bugn toplam 10.018.735 nfusuyla Trkiyenin en byk ehri olan stanbul, Trkiyenin sosyal, kltrel ve ekonomik adan en gelimi ehridir [3]. stanbulda endstriyel yatrm olarak enerji, elektrik, elektronik, tekstil, gda, otomotiv, makine, metal, aa, inaat malzemeleri, kat ve basn-yayn gibi deiik sektrlerde faaliyet gsteren eitli kurulular bulunmaktadr. stanbul'da kat atklar 1953 ylna kadar denize dklm daha sonra ise KathaneSanayi Mahallesi ve Seyrantepe Mahallesi, mraniye-Mustafa Kemal Mahallesi gibi ehre yakn yerlere vahi depolama eklinde depolanmtr. Bu blgelerin gecekondularla dolmas zerine kat atk depolama alan olarak mraniye-Hekimba, Kartal-Yakack, Tuzla-Aydnl, KkekmeceHalkal, Esenler-Habibler, ili-Feriky ve Kemerburgaz-Hasdal kullanlmtr [4].

90

Kat Atk Depo Gazndan Elektrik retiminin...

stanbulda kii bana gnde 0,6-0,7 kg atk olumaktadr [5]. 1990 yl iin Avrupa yakasnda 0,66 kg/kii-gn, Asya yakasnda 0,58 kg/kii-gn, ortalama olarak da 0,63 kg/kii-gn atk oluum deerleri tespit edilmi olup, bu deerlerin 2010 ylnda ortalama 0,64 kg/kii-gn, 2020 ise ylnda ortalama 0,68 kg/kii-gn olaca tahmin edilmektedir [6]. Gnmzde ise stanbulda her gn yaklak 9.000 ton kat atk olumakta ve oluan kat atklar stanbul Bykehir Belediyesinin bir kuruluu olan STA A.. tarafndan 6 adet aktarma merkezi aracl ile Avrupa yakasnda Kemerburgaz-Odayeri, Asya yakasnda ise ile-Kmrcoda dzenli depolama alanlarnda bertaraf edilmektedir [4]. stanbulun kat atklarnn zellikleri yllara ve blgelere gre deiimler gstermekle birlikte genel olarak stanbulun kat atklarnn su muhtevasnn %45-55, organik madde muhtevasnn %50-60, C/N orannn 30-35 ve kalorifik deerin ise 810-1.010 kcal/kg aralnda deitii belirlenmitir [7]. stanbula ait kat atk kompozisyonunun yllara gre deiimi ekil 1'de verilmitir. 3. STANBUL-KEMERBURGAZ KATI ATIK VAH DEPOLAMA SAHASI VE DEPO GAZINDAN ELEKTRK RETM UYGULAMASI 1998 ylnda kullanma kapatlan Kemerburgaz-Hasdal Ak Depo Sahas 1980 yl balang kabul edildiinde 18 yllk bir gemie sahiptir ve 577.000 m2'lik bir yzeye yaylmtr. Sahada toplam 8,2 milyon m3 atk bulunmaktadr [10]. Depo sahasnn denizden ykseklii yaklak 100 m, bal nem oran %50 civarnda ve ortalama hava scakl 15 OC'dir [11]. Sahadaki depolama ilemi byk boyutlara ulatnda evre sorunlar da ba gstermeye balam, alandaki baz blmlerde kaymalar olmu, trafie ak yollar kapanmtr. Depo gaznn kontrolsz olarak atmosfere yaylmas, oluan kt kokular ve yer yer yanmalarn srp gitmesi sahann rehabilitasyonunu zorunlu klm ve oluan depo gaznn kullanmn gndeme getirmitir. Bu aamada depo gazndan motorlar vastasyla elektrik retilmesi ve oluan snn da kullanlmasn salayan bir kojenerasyon projesi hazrlanmtr. Bu kojenerasyon projesi; elde edilecek olan elektrik enerjisi ile ayn enerji iletim hatt gzergahnda bulunan Kompost ve Geri Kazanm Tesisi ile Odayeri Dzenli Depolama Tesisinin elektrik ihtiyacn azami lde karlayacak, ayn zamanda baca gazlarndan elde edilecek olan proses ssndan oluan enerji ile de Kemerburgazda kurulacak olan seralarn enerji ve s ihtiyacnn karlayacak olan bir enerji santrali projesidir [11]. Sahann gaz kapasitesi ve retim sresini tespit etmek amacyla stanbul Bykehir Belediyesi tarafndan Nisan 1999da pompa deneyleri yaptrlmtr. Kat atk gvdesinde alan kuyularda yaplan deney sonularna gre ortalama debi 23,1 m3/sa, ortalama CH4 miktar %56,8 ve ortalama O2 miktar ise %1,2 olarak belirlenmitir. Etki derinliinin deyde 8,5 m, yatayda ise 15 il 25 m arasnda olduu tespit edilmi olup son deer 20 m olarak kabul edilmitir [10] [11]. Toplam kat atk hacmi ve derinliklerine bal olarak gaz retim potansiyeli belirlenmi ve depo gaznn 6 MWlk bir elektrik enerjisi retmek iin elverili olduu anlalmtr. Elektrik enerjisi retimi iin gerekli yakt salayacak gaz hacmini temin edecek 180 adet depo gaz karma kuyusunun yaplmas gerektii hesaplanmtr. [10] [11]. Elde edilecek olan toplam depo gaznn iindeki yaklak %50 oranndaki metan gazyla 6 MW gcndeki motor iin gerekli olan depo gaz miktar 3.900 m3/saat olup zamanla metann kalitesinin dmesiyle motorun ihtiyac olan yakt karlamak amacyla %20 toleransla 4.680 m3/saat depo gaz temin edilmesi gerektii tespit edilmitir. Sahann 2005 yl iin depo gaz retim kapasitesi 6.556 m3/sa olarak hesaplanmtr [11]. Kuyulardan kan gaz, istasyondaki dk basnl blowerlar ile ekilmekte,15 manifoldla toplandktan sonra 3 ana kolektr vastasyla gaz santraline tanmaktadr. Burada gaz ierisindeki su buhar ve zararl gazlar filtrelerle tutulduktan sonra saflatrlm gaz soutuculardan geirilmekte ve gaz motorlarna gnderilmektedir.

91

N. Sezgin, H.K. zcan, K. Varnca, M. Borat

YTD 2003/3

70,0 60,0 50,0 Yzde (%) 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0
Batrk (1979 [8] WHO-UNDP (1981) [9] CH2M Hill-Antel (1992) [6] Arkan (1996) [5] Organik Madde 46,5 60,6 45,0 48,0 Kat 19,0 18,8 14,5 8,4 Cam 3,0 0,7 3,8 4,6 Plastik 3,5 3,1 9,5 11,0 Metal 1,5 1,5 2,2 2,3 Tekstil 3,0 3,1 5,6 2,9 Kl 29,0 14,6 15,0 13,2 Dier 1,5 6,9 4,4 6,3

ekil 1. stanbulun kat atk kompozisyonu stasyonda 6 adet, her biri 1 MW elektrik retme kapasitesine sahip motor-alternatr grubu yer almaktadr. 20 silindirli motorlar direkt olarak depo gaz ile alabilmektedirler. Elektrik verimleri %38,8 olmasna karn, egzost ssnn da kullanlmasyla bu oran %80e varabilmektedir. Oluan 380 Vluk elektrik trafo sayesinde 34,5 kVa ykseltilmektedir [10]. Elde edilen elektrik enerjisi stanbul Bykehir Belediyesi kurularnda (ayn enerji iletim hatt gzergahnda bulunan Kompost ve Geri Kazanm Tesisi ile Odayeri Dzenli Depolama Tesisi) kullanlmakta olup arta kalan enerji grevli kurulu Boazii Elektrik Datm A.. (BEDA) ile yaplm olan Elektrik Sat Anlamas (ESA) erevesinde elektrik ebekesine verilmektedir [11]. kan baca gazlar iindeki CO2 ve atk s ise bu proje dahilinde ayn blgede kurulacak seralarda dorudan ve ncelikle stanbul Bykehir Belediyesi bnyesinde bulunan Park ve Baheler Mdrl tarafndan deerlendirilmesi ve ayrca snma amacyla kullanlmas planlanmtr [11]. Sistemde ayrca egzoz gazndan 93 0C scaklkta su elde edilen boylerler, motor pistonsilindir soutma suyu devresi ve yalama sistemi soutma suyu devresinden scak suyu soutucu eanjrleri bulunmaktadr. Kullanlmayan gazn yaklarak bertaraf edilmesi iin de istasyonun yannda 1 adet yakma bacas bulunmaktadr [11]. Tesiste elde edilen, 2002 ylnn son drt ayna ait elektrik deerleri ekil 2de verilmitir [12]. 4. BURSANIN KATI ATIK MKTARI VE ZELLKLER Bursa ehri Osmanl dneminden itibaren dokuma sektrnde gelimi bir merkez olmasnn yannda gelien sanayisi, turizmi, doal gzellikleri, ipekilii, bakl, eftalisi ve yksek tarih kltr ile nl bir ehirdir. 1960'lardan sonra gda ve otomotiv endstrisi gibi dier endstrilerde de gelime gstermi ve dolaysyla nfus da hzla artmtr. Bugn Bursa 1.194.687 il merkezi nfusuyla Trkiyenin drdnc byk ehridir [3]. ehirde artan nfus son yllara kadar byyen bir kat atk problemini de beraberinde getirmitir. ehrin kat atklar 1960 ylndan itibaren 36 yl boyunca ehrin kuzeyinde yer alan Demirta'taki vahi dkm sahasna depolanmtr. 1996 ylnda Demirta Ak Depo Sahasnn kapatlmasnn ardndan kat atklar imdi, 77 ha kat atk depolama alan ve 20 milyon m3 kat

92

Kat Atk Depo Gazndan Elektrik retiminin...

atk depolayabilme kapasitesiyle 2025 ylna kadar Bursann ihtiyacna cevap verebilecek olan Bursa Mudanya yolu yaknndaki Kent Kat Atk Shh Depolama Alannda depolanmaktadr [13].
1.000.000 900.000 800.000 700.000 600.000 kW 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0 Eyll 2002 Ekim 2002 Aylar Kasm 2002 Aralk 2002 200.000 671.450 588.990 860.600

ekil 2. stanbul-Kemerburgaz Ak Depo Sahas Elektrik Eldesi Deien sosyal ve ekonomik artlarla birlikte ehrin kat atk ierii de deiim gstermitir. ekil 3de Bursann kat atk kompozisyonu yer almaktadr. Bursada her gn yaklak 1.000 ton kat atk olumaktadr [13].
70,00 60,00 50,00 Yzde (%) 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 Organ Madde 42,73 51,23 46,97 61,05 Kat 11,23 20,80 17,69 13,60 Cam 2,94 2,74 3,58 3,83 Plastik 6,96 12,64 13,56 13,99 Metal 4,13 1,98 4,90 1,90 Tekstil 4,79 2,42 8,79 5,64 Dier 27,24 8,21 4,17 0,00

Haz.97 May.98 Haz.98 Tem.98

ekil 3. Bursann kat atk kompozisyonu

93

N. Sezgin, H.K. zcan, K. Varnca, M. Borat

YTD 2003/3

5. BURSA-DEMRTA KATI ATIK VAH DEPOLAMA SAHASI VE DEPO GAZINDAN ELEKTRK RETM UYGULAMASI 1960 - 1996 yllar arasnda 36 yl boyunca kullanlan Demirta'taki vahi dkm sahas, irkin grntsnn yan sra kt kokular ve yangnlar nedeni ile hava kalitesini, p sznt suyuyla da yeralt suyunu ve kaak sulanan meyve-sebze rnlerini etkileyerek, evre ve insan salna zararl etkiler meydana getirmitir [13]. Bu olumsuzluklarn ortadan kaldrlmas ve kat atk ynetimi konularnda nasl bir yol izlenmesi gerektiine aklk getirilmesi amacyla 1991 ylnda Bursa Bykehir Belediyesi tarafndan proje hazrlk kredisi ve Japon hibesi alnarak Evsel ve Endstriyel Kat Atk Ynetimi Hazrlk Etd yaptrlmtr. Bu ett kapsamnda belirlenen ilerden biri olan mevcut Demirta Ak Depo Sahas Rehabilitasyon inaat 1994 yl Aralk aynda balam 1996 Aralk aynda tamamlanmtr. Saha 6 Mays 1996 tarihinde p kabulne kapatlmtr. 16 hektar alana sahip olan sahada toplam 2 milyon m3 atk bulunmaktadr [14]. Saha 10 yl sreyle kiralanarak yap-ilet modeli ile kan metan gazlarnn toplanp deerlendirilerek elektrik enerjisine dntrlmesi amacyla ihale edilmitir [13]. in kapsamnda alm olan 51 adet dey gaz bacas yatay borularla birbirine balanm ve 12 adet kollektr merkezinde toplanmtr. Bu merkezlerde toplanan depo gaz ana gaz toplama borusu kanalyla jeneratrlere getirilmitir. Jeneratrlerde yakt olarak kullanlp alternatrler vastasyla elektrik enerjisi retilmektedir. retilen 380 Vluk elektrik enerjisi trafo ile 34,5 kVya ykseltilip enterkonnekte hatta verilerek TEDAa satlmaktadr. Sistemde 278 kWlk 5 adet jeneratr bulunmakta olup tesisin kurulu gc 1,4 MW/sa, gaz emme kapasitesi 900 m3/satir [15]. Sahadaki derinlikleri 10-20 m arsnda deien 51 adet kuyudan kan gazlar belli periyotlarla lme tabi tutulmutur. Kuyu bana ortalama CH4 miktar %55,8 olarak bulunmutur [14]. Gazn jeneratr yakt olarak kullanlabilmesi iin yanma ncesi CH4 miktarnn %40'dan fazla, O2 miktarnn %6'dan az olmas gerekmektedir. Oksijen miktarnn %6'dan fazla olmas verimli yanmay gerekletirmez. Tesis tamamen otomatik kontroll olarak altndan metann %40'n altna oksijenin de %6'nn zerine kt durumlarda ekilen gaz motorlara girmeden yakma bacasnda 1200 OC 'de yaklmaktadr [13]. Elektriin satndan elde edilen gelirin 1. ve 2. yllar iin %3, sonraki yllar iin %6snn Belediyeye verilmesi kararlatrlm olup sahadan yaklak olarak 15 yl faydalanlaca tahmin edilmektedir. Bylece bu tesisle atmosfere verilen gazlarn hava kirliliine sebep olan olumsuz etkileri giderilmi ve toplanan gazn jeneratr yakt olarak kullanlmas ile elektrik enerjisi elde edilmi olmaktadr [13]. Bursa-Demirta Ak Depo Sahasnda imdiye kadar retilmi elektrik miktarlar ekil 4te verilmitir [15].

94

Kat Atk Depo Gazndan Elektrik retiminin...

ekil 4. Bursa-Demirta Depo Gazndan Elektrik Eldesi 6. SONU VE NERLER Kat atk depo gaznn geri kazanlmasna ynelik birok metot ve teknolojiler gelitirilmitir. Bunlardan bazlarn blgesel gaz kullanm, elektrik retimi, doalgaz hattna verme, kojenerasyon ve ara yakt olarak kullanma olarak sralayabiliriz. Bu yntemlerden elektrik retme ynteminin, oluan elektriin satlmas veya kullanlmas sonucunda gelir elde edildii iin dier yntemlere gre avantajl olduu sylenebilir. Tm dnyada hzla uygulanmaya balanan bu yntem lkemizde de kullanlmaya balanm ve olumlu sonular elde edilmitir. Bugne kadar Bursa-Demirta tesisinden toplam

95

N. Sezgin, H.K. zcan, K. Varnca, M. Borat

YTD 2003/3

5.641.979 kW, stanbulda ise 2002 ylnn son drt aynda toplam 2.321.040 kW elektrik enerjisi elde edilmitir [15]. Uygulamalardan grld zere lkemiz asndan depo gazndan elektrik retimi, depo gazyla ilgili dier geri kazanm yntemlerine gre uygun olabilir. Kat atk geri dnm sisteminin etkinlemesi sonucu, depolama sahalarna gelecek kat atk miktarlarnn azalaca dnlse dahi, mevcut vahi depolama sahalar ile alacak olan dzenli depolama sahalarndan oluan depo gaznn elektrik potansiyeli, enerji darboazlar yaam lkemiz asndan byk bir neme sahiptir. Merkezi ynetimin bu enerji potansiyelinden faydalanmak iin yerel ynetimlere destek vermesi, yerel ynetimlerin ise sahip olduklar depolama sahalarnda elektrik retim potansiyelini aratrmas ve sonuca gre hareket etmesi faydal olacaktr. KAYNAKLAR [1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] Borat M., Kat Atk Ynetimi, Ders Notlar, evre Mhendislii Blm, stanbul niversitesi, stanbul, 2001, 90-92. Gnll T., Patlama Riski Asndan p Depo Yerleri, Kent Ynetimi nsan ve evre Sorunlar Sempozyumu, stanbul, (1999), Cilt 3/3, 313-321. DE, Devlet statistik Enstits, (2002), [nternet] 2000 Yl Genel Nfus Saym Kesin Sonular, http://www.die.gov.tr/2000Nufus_Kesin1.htm [Eriim: Ocak 2003]. STA A.., stanbul Bykehir Belediyesi evre Koruma ve Atk Maddeleri Deerlendirme SAN. ve TC. A.., (2002), [nternet], Faaliyetler, http://www.istac.com.tr/faal/index.html [Eriim: Ocak 2003]. Arkan O., stanbul Kat Atklarnn Karakterizasyonu ve Havasz Kompostlaabilirlii zerine Bir alma, Yksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstits, stanbul Teknik niversitesi, 1996. CH2M Hill International Ltd. Antel Artma A.., Municipal of Greater stanbul Solid Waste Management Study, stanbul Anakenti Kat Atk Ynetim Etd, stanbul, 1992. Demir ., Altnba M., Arkan O., Kat Atklar iin Entegre Ynetim Yaklam, Kent Ynetimi nsan ve evre Sorunlar Sempozyumu, stanbul, (1999), Cilt 3/3, 252-262. Batrk A., Kat Atklar zerine Bir Aratrma Modeli ve stanbul iin Uygulanmas, stanbul, 1979. WHO-UNDP, Solid Wastes Management in the Metropolitan Area of stanbul, Final Project Report, stanbul, 1981. YAPISAL A. ., pten Enerjiye Dnmn arpc yks, stanbul, 2000. BMTA, stanbul Bykehir Belediyesi Kapatlm Kemerburgaz Kat Atk Depo Alannda Oluan Gazlardan Elektrik Enerjisi Elde Etme Projesi Kojenerasyon Tesisi Fizibilite Raporu, stanbul, 2000. YAPISAL A. ., stanbul, 2003. Yolcu . D., Bursa Kat Atk Ynetimi, Kent Sorunlar nsan ve evre Sempozyumu, stanbul, (1999), Cilt 3/3, 300-312. Varnca K., Kat Atk Depolama Sahalarnda Oluan Depo Gazndan Elektrik retilmesi, Bitirme Tezi, evre Mhendislii Blm, stanbul niversitesi, 2002. Bursa Bykehir Belediyesi evre Koruma Daire Bakanl, Bursa, 2003.

96