AKTF AMUR SSTEM PROJELENDRME RNE

Ar. Gr. Tamer COKUN

2 Kasm 2009 Davutpaa-STANBUL

SORU: Ortalama debisi 25.000 m3/gn olan bir tesiste atksular oksidasyon havuzu ve devamnda ktrme havuzu eklinde tasarlanan biyolojik artma nitesinde artlacaktr. Biyolojik artma nitesi karbon oksidasyonu ve nitrifikasyon amalanm olup denitrifikasyon ve fosfor giderimi dnlmemitir. Atksu ve tesise ait bilgiler aada maddeler halinde verilmitir: 1. Atksu BOsi 2. Giri TKN konsantrasyonu 3. kta istenen maksimum BO 4. kta istenen maksimum TKN 5. Kinetik katsaylar : Kinetik katsay Birimi Tipik deer 6 20 0,40 0,12 0,15 1,07 1,04 1,00 0,75 0,74 0,12 0,08 0,50 1,07 1,053 1,04
[1]

: 250 mg/L : 35 mg/L : 30 mg/L : 0,5 mg/L

Hetetrofik bakteriler, 20C m gVSS/gVSS-gn Ks mgBO/L Y gVSS/gBO kd gVSS/gVSS-gn fd birimsiz deerleri m birimsiz kd birimsiz Ks birimsiz Ototrofik bakteriler, 20C nm gVSS/gVSS-gn Kn mg NH4-N/L gVSS/g NH4-N Yn kdn gVSS/gVSS-gn K0 birimsiz deerleri nm birimsiz kdn birimsiz Kn birimsiz 6. Minimum atksu scakl 7. Havalandrma havuzunda .O. konsantrasyonu 8. amur ya iin gvenlik faktr 9. Giri alkalinitesi 10. Giriten gelen nbVSS konsantrasyonu
1

: 12C : 2,0 mg/L : 1,5 : 150 mg CaCO3/L : 20 mg/L

Kinetik katsaylar, Metcalf ve Eddy, 2003 kitabndan alnmtr.

11. Giriten gelen inorganik kat konsantrasyonu 12. Difzrlerin tabandan uzakl

: 10 mg/L : 0,5 m

13. Tesisin bulunduu yerde 12C ve temiz suda znm oksijen doygunluk kons. : 10,12 mg/L 14. Ot = %19 = 0,50 = 0,95 F = 0,90 Buna gre: 1. Gnlk olarak atlacak amur miktarn, 2. Gerekli reaktr hacmini, 3. Hidrolik bekletme sresini, 4. Gnlk olarak gerekli oksijen miktarn, 5. Blower ve difzrlerin zelliklerini, 6. Geri devir hatt ve selektr hesaplaynz. 7. Eklenmesi gerekli alkalinite miktarn ZM: 1. Adm: Kinetik Katsaylar in Scaklk Dzeltmesi Havalandrma havuzu iin hesaplar yaplrken kritik yani minimum scaklk deerleri baz alnr. Bu sebeple scaklkla deien kinetik katsaylarn minimum scaklk deerine gre yeniden hesaplanmas gerekir.
m (12C) = 6 * (1,07)12 20 = 3,5g/g gn k d (12C) = 0,12 * (1,04)12 20 = 0,088g/g gn K s (12C) = 20 * (1)12 20 = 20mg/L nm (12C) = 0,75 * (1,07)12 20 = 0,44g/g gn k dn (12C) = 0,08 * (1,04)12 20 = 0,06g/g gn K n (12C) = 0,74 * (1,053)12 20 = 0,49mg/L

2. Adm: amur Ya Hesab amur ya hesabnda ncelikle minimum amur ya hesaplanr, ardndan bulunan bu deer gvenlik faktr ile arplr. amur ya hesaplanrken daha yava alan ototrofik bakteriler dikkate alnr. Ototrofik bakteriler iin spesifik byme hz:

 * N O n = nm K + N * K + O k dn n n 0,44 * 0,5 2 n = * 0,06 0,49 + 0,5 0,5 + 2 n = 0,12g/g gn

O halde amur ya:
cmin = 1 1 = = 8,33gn n 0,12

olarak bulunur. Bu deer minimum amur ya deeridir. Tesiste uygulanacak amur ya ise: c = 8,33gn * 1,5 = 12,5gn olarak hesaplanr. 3.Adm: Gnlk Olarak Atlan Biyoktle(Uucu Ksm) Hesab Gnlk olarak atlan biyoktle aadaki denklemden hesaplanabilir:

Pxbio =

QY(S0 S) f d k d QY(S0 S) c QYn (NO)x + + 1 + k d c 1 + k d c 1 + k dn c

Denklemden de anlalaca zere nihai BO konsantrasyonu ile oluan nitrat konsantrasyonunu hesaplanmas gereklidir. Nihai BO konsatrasyonu aadaki denklem ile bulunabilir:

S=

K s (1 + k d c ) 20 * (1 + 0,088 * 12,5) = = 1,0mg/L c ( m k d ) 1 12,5 * (3,5 0,088) 1

Oluacak nitrat konsatrasyonu iin ktle dengesi yaplmas gereklidir. Ancak yaplacak olan ktle dengesinde Pxbio deerinin de bilinmesi gereklidir. O yzden ncelikle oluan nitrat konsantrasyonu iin bir kabul yapmak gereklidir. Bu rnek iin oluacak nitrat konsantrasyonu balang TKN konsantrasyonunun %80i kabul edilirse oluacak nitrat: NO x = 0,80 * 35 = 28mg/L olarak bulunur. O halde Pxbio deeri artk hesaplanabilir. Pxbio = 25.000 * 0,40 * (250 - 1) 0,15 * 0,088 * 25.000 * 0,40 * (250 - 1) 25.000 * 0,12 * 28 + + 1 + 0,088 * 12,5 1 + 0,088 * 12,5 1 + 0,06 * 12,5

Pxbio = 1.285.000gVSS / gn = 1.285kgVSS / gn 4. Adm: Oluan Nitrat Konsantrasyonu Kontrol Bunun iin ktle dengesini yazmak gereklidir. Balangta mevcut TKNnin bir ksm k atksuyunda TKN olarak bir ksm k atksuyunda nitrat olarak sistemi terkederken bir

ksm da oluan biyoktle ile birlikte sistemden uzaklatrlr. Dolaysyla oluan nitrat konsantrasyonu aadaki denklem ile hesaplanr: NO x = TKN N 0,12 Pxbio 1.285 = 35 0,5 0,12 * 1000 = 28,3mg/L Q 25.000

Bir nceki admda oluan nitratn giri TKN konsantrasyonunun %80i yani 28mg/L olaca kabul edilmiti. Ktle dengesi ile bulunan 28,3 mg/L deeri bu deere yakn olduundan yaplan kabuln doru olduu tespit edilmitir. Eer yaplan kabul, oluacak nitratn balang TKN konsantrasyonunun %70i yani 24,5 mg/L olaca eklinde olsayd Pxbio deeri 1.279 kgVSS/gn olarak bulunurken, yaplan ktle dengesi ile nitrat konsantrasyonu 28,4 mg/L olacakt. Bu da yaplan kabuln ok doru olmadn bize gsterecekti.

5. Adm: Gnlk Olarak Atlacak Uucu ve Toplam Kat Madde Miktarnn Hesab
Gnlk olarak atlan uucu kat madde miktar, gnlk olarak atlan biyoktle miktarnn uucu ksm ve gnlk olarak atlan nbVSS miktarnn toplamdr.

PxVSS = 1.285 + 25.000 * 0,02 = 1.785kgVSS/gn

Gnlk olarak atlan toplam kat madde miktar yani PxTSS deeri ise, gnlk olarak atlan biyoktle miktar, gnlk olarak atlan nbVSS miktar ve gnlk olarak atlan inorganik kat maddelerin toplamndan oluur. 3. admda gnlk olarak atlan biyoktle miktarnn uucu ksm hesaplanmt. Toplam biyoktle miktar bu deere biyoktle ierisindeki inorganik ksmlarn ilavesi ile hesaplanabilir. Biyoktlenin %85inin uucu olduu kabulyle toplam biyoktle miktar uucu ksmn 0,85 deerine blnmesi ile elde edilir.
PxTSS = 1.285 + 25.000 * 0,02 + 25.000 * 0,01 = 2.262kgTSS/gn 0,85

olarak bulunur.

6. Adm: Reaktr Hacmi ve Bekletme Sresinin Bulunmas

Sistemden bir gnde atlan kat madde miktar sistemdeki toplam kat madde miktarnn amur yana blnmesi ile bulunur. O halde denklem aadaki ekildedir:
X TSS * V = PxTSS * c

Havalandrma havuzunda MLSS konsantrasyonu 3.000 mg/L olarak ayarlanrsa reaktr hacmi:
V = 2.262 * 12,5 = 9.425m 3 3

olarak bulunmu olur. Reaktr toplam hacmi 9.425 m3 olduuna gre bekletme sresi:

9.425 = 0,377gn 9saat 25.000

olarak bulunur. Bir stteki denklemden hareketle MLVSS konsantrasyonu da hesaplanabilir.

X VSS = PxVSS * c 1.785 * 12,5 = = 2,37kg/m 3 = 2.370mgVSS/L V 9425

7. Adm: Reaktr Boyutlandrlmas

9.425 m3 hacminde tek bir reaktr yapmak doru bir yaklam deildir. Bu hacim en az 2 adet reaktr hacmi toplam olarak hesaplanmaldr. Reaktr saysnn ift say olmas simetri asndan gerekli bir durumdur. Bu sebeplerle bu rnekte 4 adet reaktr yaplmas planlanmtr. Dolaysyla her bir reaktrn hacmi:
V = 9.375 2.350m 3 4

olarak hesaplanr. Havalandrma havuzlar, verilen havann suya nfuz etme verimini arttrmak iin derin olarak tasarlanr. Bu rnekte havalandrma havuzlarnn derinlii 5 m olarak alnmtr. Dolaysyla her bir tankn yzey alan:
A= 2.350 = 470m 2 5

olarak bulunur. Reaktrler isel dng salanarak oksidasyon havuzu gibi tasarlanacaktr. Bu sayede tasarm aamasnda hesaba katlmayan denitrifikasyon, ilerleyen zamanlarda reaktr ierisindeki difzrlerden suya verilen hava debisinin ayarlanmas ile birlikte mmkn olabilecektir. Reaktrlerin genilii 10m olarak alnrsa her bir reaktr uzunluu:
L= 470 = 47m 10

olarak hesaplanr. Reaktrlerin 10 m olan genilii toplam genilik olup reaktrler her biri 5 m geniliinde 2 blmeden oluacaktr. Reaktrlerin ematik gsterimi ekte gsterilmitir. Tank zerinde gezebilmek maksadyla reaktrler zerine 1,5 m geniliinde platformlar denecektir. Platformlarn yerleimleri ekteki ekillerde grlebilir. 1 ve 4 nolu havuzlarn giri yaplar bamsz 2 ve 3 nolu havuzlarn giri yaplar ise ortaktr. Yan sra 1 ve 2 nolu havuz ile 3 ve 4 nolu havuzlarn k yaplar ortaktr. Reaktrlerin boyu bombeli blme kadarki uzunluklardr. Duvar kalnlklar 40 cm olarak alnmtr. ekilde dey eksen grlen platformlarn altna her bir havuz yar blmesi iin 2er adet olmak zere 4 havuzda toplam 16 adet muz tipi kartrc tehiz edilecektir. Bu kartrclar suya yn verilmesini salayacaktr.

8. Adm: Gerekli Oksijen htiyacnn Hesab

Gerekli oksijen ihtiyac aadaki denklemde gsterildii ekliyle hesaplanr. Denklemde birim olarak kg, m3 ve gn olarak alnmaldr.
Ro = Q(S 0 S) 1,42Pxbio + 4,33Q(NO x ) Ro = 25.000(0,25 0,001) 1,42 * 1.285 + 4,33 * 25.000 * 0,0283 R0 = 7.465kgO2 /gn = 310kgO2 /saat

9. Adm: Hava Debisi Hesab

Yukarda bulunan 310 kg/saatlik oksijen debisi miktar havuza verilmesi gereken deeri gstermektedir. Ancak tesisin bulunduu ykseklik, difzrlerden suya oksijen verme verimi, hava ierisindeki oksijen yzdesi gibi deerler hesaba katldnda blowerlarn gc yukardaki deerden ok daha fazlasn basabilecek ekilde olmaldr. T scaklk ve H rakmnda havalandrma havuzundaki temiz suda znm oksijen doygunluk konsantrasyonu deeri olan
C S ,T , H deeri aadaki eitlikle bulunabilir.

O 1 P C s ,T ,H = (C s ,T ,H ) d + t 2 Patm ,H 21 Burada Pd deeri difzrlerin havay bast derinlikteki toplam basntr ki, bu deerde atmosfer basnc ile o derinlikteki su basncdr.
Pd = 9,72 m + (5 m 0,5 m) = 14,22 m dir.

O halde

C S ,T , H

deeri;

1 14,22m 19 C s ,T ,H = (10,12mg / L ) + = 11,98mg / L 2 9,72m 21

20C ve sfr znm oksijen konsantrasyonundaki musluk suyunda oksijen transfer hz olan SOTR deeri aadaki eitlikle hesaplanabilir. C s ,T , H C L AOTR = SOTR C s , 20 1,024 T 20 ( )(F)

0,95 * 11,98 2 12 20 310kg/saat = SOTR * 0,5 * 0,9 1,024 9,08

Bu eitlikten;
SOTR = 806 kg O2/saat olarak bulunur.

Suya en az bu miktar oksijen transferi iin difzrlerin verimi de hesaba katlmaldr. Difzrlerden suya oksijen verimi %35 olarak alnrsa baslmas gereken miktar;

806 kg O2/saat / 0,35 = 2.300 kg O2/saat dir.

Bu miktarda oksijen basabilmek iin gerekli hava miktar, 1m3 havada 0,270 kg O2 olduu kabulyle aadaki gibi bulunabilir.
(2.300 kg O2/saat) / 0,270 kg O2/m3 hava = 8.518 m3/saat hava

10. Adm: Blower Seimi

Gerekli hava debisini bir blowerla salamak uygun bir tasarm deildir. Tesiste mevsimsel deiiklikler olacaktr. Blowerlar havuzlarda 2 mg/L oksijen konsantrasyonuna ulamak iin alacaktr. K aylaryla birlikte daha dk debiler geldiinde havuzlarda 2mg/L oksijen konsantrasyonunu salamak iin verilmesi gereken hava debisi decektir. Bu sebeple k ve yaz aylarnda gerekli hava debisi decektir. Gerek bu sebepler gerekse arza ve bakm durumlar gz nne alnarak en az 2 adet blower seilmesi gereklidir. Bu rnekte 1 tanesi yedek olmak zere 5 adet blower seilecektir. Dolaysyla her bir blower iin basma debisi u ekilde olacaktr:
8.518m 3 /saat = 2.130m 3 /saat 4

Blower olarak Rob firmasna ait RB-85 model blower seilmitir.

11. Adm: Difzr Seimi

Difzr iin Sup firmasna ait MT-220 model membran difzrlerin kullanlmasna karar verilmitir. Bu difzrlerin d ap 25 cm olup membran ksmnn ap 22 cmdir. Katalog deerleri bu difzrlerden her birinin 2-5 m3/saat aralnda debileri basabildiini gstermektedir. Bir difzrn basma debisi 3 m3/saat alnrsa, her bir tanka verilecek hava miktar da 2.130 m3/saat olduundan her bir tank iin gerekli difzr adedi u ekilde hesaplanr:
2.130m 3 /saat = 1.065adet 2m 3 /saat adet

12. Adm: Difzr Yerleimi

Reaktrler iki blmeden olutuuna gre her blmedeki difzr adedi yaklak 533 adet olacaktr. Blmelerin genilii 5 m uzunluklar 47 m olduuna gre (kavisli ksmlar hari) tabandaki difzrler satr ve kolonlardan ibaret olarak dnlrse satr saysnn 8,4 kat kolon olmas gereklidir. Dolaysyla genilik boyunca difzr says:
8,4n * n = 533 n8

olarak bulunur. O halde uzunluk boyunca (533/8) yaklak olarak 67 difzr olacaktr. 5mlik kenar boyunca 8 adet difzr olacana ve her bir difzr 25 cm apnda olduuna gre difzrlerden meydana gelen genilik:

25 cm * 8 = 200 cmdir.

Difzrler aras uzaklk (bitim noktasndan bitim noktasna) 30 cm alnrsa ilk difzrden son difzre toplam genilik:
200cm + 7*30cm = 410 cm olur.

O halde ilk ve son difzrn duvara uzakl ((500-410)/2) 45er cm olacaktr. Uzunluk boyunca difzrler aras uzaklk (bitim noktasndan bitim noktasna) 45 cm alnrsa ilk difzr ile son difzr aras mesafe (dtan da):
67 * 25cm + 66 * 45 cm = 4645 cm olur.

Bu durumda reaktr ara duvarlarnn balang noktas ile ilk difzrn d kenar aras uzaklk ((4700-4645)/2) 27,5 cm olacaktr. Ayn ekilde ara duvarn son noktas ile son difzrn d kenar aras uzaklk ta 27,5 cm olacaktr. Blowerlardan gelerek difzrlere hava tayan eitli byklklerde borular olacaktr. Bu borular ana boru, ana datm borusu, datm borular gibi eitli ekillerde isimlendirilir. Boru aplarnn tayini havann tm havuzlara ve her havuzda tm alana eit bir ekilde iletilebilmesi asndan ok nemlidir. Bu yzden hava debisi dtke yani borular ilerledike boru aplarn drmek gereklidir. En uygun artlar salamak iin her borudaki debi tek tek hesaplanmal ve tm borularda hz yaklak olarak 10 m/s olacak ekilde boru aplar seilmelidir.

13. Adm: Geri Devir Hatt Dizayn

Son ktrme amurlarnn kat madde muhtevas yaklak olarak %0,8-1,2 aralndadr[2]. Bu rnek iin bu deer %1 olarak alnr ve bu kat maddenin byk ksmnn askda kat maddelerden ileri geldii dnlrse geri devir amurunun askda kat madde konsantrasyonu yaklak olarak 10.000 mg/L olur. Bu deer ve havalandrma havuzundaki MLSS konsantrasyonu yardmyla, ncelikle geri devir oran ardndan geri devir debisi bulunabilir. Geri devir oran aada gsterildii gibi bulunabilir:
R= X 3.000 = = 0,43 X R X 10.000 3.000

O halde geri devir debisi de aadaki denklemden bulunabilir:

QR = R * Q = 0,43 * 25.000 = 10.750m 3 /gn

Geri devir amurunun tanaca boruda hz deeri 1 m/s kabul edilirse, geri devir hatt ap:

Metcalf ve Eddy, 2003

Q =V* A D =

4* Q = V*

4 * (25.000/86.400) 0,60m 1* 3,14

olarak bulunur.

14. Adm: Selektr Dizayn

Selektr yaplar geri devir hattndan gelen amur ile atksuyun birletii tanka verilen isimdir. Selektr yaplarnn eitli konfigrasyonlar mevcuttur. Aerobik, anoksik ya da anaerobik tank gibi altrlarak prosesin bir eleman olarak da kullanlabilirler. Basit selektrler sadece atksu ve geri devir amurunun uygun bir ekilde karmas iin kartrc ile tehiz edilen yaplardr. Bu yaplarda bekleme sresi 20 ile 60 dk arasndadr[3]. Selektr yapsna gelen debi atksu akm ve geri devir hattnn toplamdr. Dolaysyla selektre gelen debi:
25.000 + 10.750 = 35.750 m3/gn

olur. Bu rnek iin bekletme sresi 20 dk seilirse selektr hacmi:

V = Q* T =
olacaktr.

35.750m 3 /gn * 20dk = 500m 3 1.440dk/gn

15. Adm: lave Alkalinite Hesab

Proseste alkalinite gerekip gerekmediinin tespiti iin ktle dengesi yapmak gereklidir. Bu ktle dengesi u ekilde yazlabilir:
pHn 7 civarnda kalmas iin gerekli alkalinite = Giri alkalinitesi Kullanlan alkalinite + Eklenen alkalinite

pHn 6,8-7,0 civarnda kalmas iin70-80 mgCaCO3/L alkalinite bulunmas gerekir. Bu deer 80 mgCaCO3/L alnmtr. Giri alkalinitesi ise verildii zere 150 mgCaCO3/Ldir. Nitrifikasyonda kullanlan alkalinite, oluan nitratn bir dnm faktr ile arplmasyla elde edilir.buna gre 1 g amonyak nitrifiye olurken 7,14 g CaCO3 cinsinden alkalinite tketilir. O halde nitrifikasyonda kullanlan alkalinite miktar:
7,14 mgCaCO3/mgNH4-N * 28,3 mg/L = 202,6 mgCaCO3/L

Ktle dengesi yazlrsa:

80 mgCaCO3/L = 150 mgCaCO3/L 202,6 mgCaCO3/L + Eklenecek alkalinite Eklenecek alkalinite = 132,6 mgCaCO3/L

O halde bir gnde eklenmesi gereken alkalinite miktar:

Metcalf ve Eddy, 2003

0,1326 kgCaCO3/m3 * 25.000 m3/gn = 3.315 kg CaCO3/gn

olarak bulunur. Gereken bu alkalinite sodyum bikarbonat olarak eklenecektir. Kalsiyum karbonatn edeer arl 50 g/eq iken sodyum bikarbonatn edeer arl 84 g/eqdr. O halde bir gnde eklenmesi gereken sodyum bikarbonat miktar aadaki denklem ile hesaplanabilir:

3.315kg/gn *

84gNa(HCO3 )/eq = 5.569kgNa(HCO3 )/gn 50gCaCO3 /eq

16. Adm: Son ktrme Tank Hesab

4 adet son ktrme tank yaplmas planlanmtr. 4 tanknda srekli olarak alaca planlanmtr. Son ktrme tanklar yzey ykne (savaklanan debinin yzey alanna oran) gre boyutlandrlr. Buna gre ortalama debide yzey yk 16 ile 28 m3/m2-gn aralnda olmaldr4. Yedek olarak bir tank dnlmediinden bu rnek tesis iin bu deer mmkn olduunca dk tutulmu ve 20 m3/m2-gn olarak alnmtr. Dolaysyla ortalama debide bir tank almadnda yzey yk 26,7 m3/m2-gn olarak yine istenen aralk ierisinde kalacaktr. Buna gre toplam yzey alan: 25.000m 3 / gn Alan = = 1.250m 2 3 2 20m / m gn olacaktr. Bir tankn yzey alan ise 1.250/4= 312,5 m2 olacaktr. Bu durumda son ktrme tanklar bu rnek iin dairesel olarak tasarlandndan tank ap yaklak 20 m olarak hesaplanr. Buna gre bir tankn gerek yzey alan 314 m2 olacaktr. Tankn yzey alan kat madde yk asndan kontrol edilmelidir. Bu deer tankn birim yzey alanndan birim zamanda geen kat madde miktarn tanmlamaktadr. Buna gre kat madde yk: (1 + 0,43) * 25.000m 3 / gn * 3kg / m 3 = 3,6kgMLSS / m 2 sa 314m 2 * 4 * 24 sa / gn olarak bulunur. Bu deer 4-6 kgMLSS/m2-sa aralnda olmaldr5. Bu rnek iin bu deer alt snra yakn olduu iin kabul edilebilir. Dolaysyla seilen tank ap uygundur. Tank derinlii hava ile havalandrlan aktif amur tesisleri iin 3,5-6 m arasnda olmaldr6. Buna gre bu rnek iin bu deer 4 m olarak alnrsa bir tankn hacmi 314 m2*4 m = 1.256 m3 olacaktr.

4 5 6

Metcalf ve Eddy, 2003 Metcalf ve Eddy, 2003 Metcalf ve Eddy, 2003

Merdiven

Merdiven

Muz tipi kartrclar

4 nolu havuz Tank duvar

Giri Yaplar

3 nolu havuz

Platform k Yaplar

2 nolu havuz

Giri Yaplar

Akm yn

1 nolu havuz Merdiven

Merdiven

ekil 1 Reaktrlerin genel yerleimi

Aras kesilmi

ekilde daire ile gsterilen ksmn bytlm detay

ekil 2 Difzrlerin yerleimi