Professional Documents
Culture Documents
SAKARYA NVERSTES
MHENDSLK FAKLTES
TASARIM DEV
DRT ZAMANLI ALTI SLNDRL
DZEL MOTORU TASARIMI
DANIMAN
Do. Dr. Halit YAAR
HAZIRLAYAN
Bura BAYKU - Gkhan ERAHN - brahim Cihan YURTMAN
G.0801.06140 - G.0801.06040 - G.0801.06076
ARALIK 2011
T.C.
SAKARYA NVERSTES
MHENDSLK FAKLTES
TASARIM DEV
DRT ZAMANLI ALTI SLNDRL
DZEL MOTORU TASARIMI
DANIMAN
Do. Dr. Halit YAAR
HAZIRLAYAN
Bura BAYKU - Gkhan ERAHN - brahim Cihan YURTMAN
G.0801.06140 - G.0801.06040 - G.0801.06076
nsz
ten yanmal motorlar, yaktn motor iinde yanma odas ad verilen snrl bir alan
iinde yaklmas ile oluan basncn, piston denen paray hareket ettirmesi ile oluan makinedir.
Bu motorlara iten yanmal motor adnn verilmesinin sebebi, yanma olaynn motor
ierisinde gereklemesindendir.Dtan yanmal motorlar da ise darda yanma
gerekletiinden bunlara dtan yanmal motorlar denilmitir. ten yanmal motorlarda yanma
odasnn motorun iine tanmasyla birlikte olduka kompakt motorlar retilebilmitir ve
otomobillerin olumas salanmtr. Yaktlarn yanmas ile oluan s enerjisini mekanik enerjiye
eviren makinelere motor denir.
Enerji verimi, tketilen yaktn kimyasal enerjisinin retilen mekanik enerjiye oran
olarak tanmlanr ise, modern turbo arjl motorlarn yaklak verimi %20 dir. ten yanma
termodinamik olaynn teorik maksimum verimi %35 olduu gz nne alnrsa, geri kalan %15
lik enerji kayb yaktn sktrlmasnda, pistonlarn srtnmesinde ve dier ilemlerine
gerekletirilmesine harcanr.
Bu almada; drt zamanl dizel motorlarda tasarmn nasl yaplaca anlatlmtr. Esas
alnan parametreler ile motorun verimi arasndaki ilikiler aklanm, ergonomi - verimlilik aras
ilikiler detaylandrlmtr.
Bu almann yaplmas esnasnda desteklerini esirgemeyen sayn hocamz ayn
zamanda tez danmanmz Do. Dr. Halit YAARa, ailelerimize, arkadalarmza ve son olarak
bize piyasa bilgisi konusunda desteklerini esirgemeyen Varkut Motor Yenileme alanlarna
teekkrlerimizi bir bor biliriz.
indekiler
1.
MOTOR KARAKTERSTKLER.......................................................................... 1
1.1.
Motor Tipi.............................................................................................................. 1
1.2.
Motor Gc ........................................................................................................... 1
1.3.
1.4.
1.5.
Silindir ap........................................................................................................... 1
1.6.
1.7.
1.8.
1.9.
2.
2.1.
2.1.1.
2.1.1.1.
2.1.1.2.
2.1.2.
2.1.3.
2.1.4.
2.2.
2.2.1.
Boyutlandrma ....................................................................................................... 8
Pistonun Boyutlandrlmas ............................................................................... 8
2.2.1.1.
2.2.1.2.
2.2.1.4.
2.2.1.5.
2.2.1.6.
2.2.2.
Segman Boyutlandrlmas................................................................................11
2.2.2.1.
2.2.2.2.
2.2.2.3.
2.2.2.4.
ii
2.2.2.5.
2.2.2.6.
2.2.3.
2.2.3.1.
2.2.3.2.
2.2.4.
2.2.4.1.
2.2.4.2.
Biyel Kk Ba ...........................................................................................15
2.2.4.3.
2.2.4.4.
2.2.4.5.
2.2.5.
2.2.5.1.
2.2.5.2.
2.2.5.3.
2.2.5.4.
2.2.5.5.
2.2.5.6.
2.2.5.7.
3.
3.1.
3.1.1.
3.1.1.1.
3.1.1.2.
3.1.1.3.
3.1.1.4.
3.1.1.5.
3.1.1.6.
3.1.2.
3.1.2.1.
3.2.
3.2.1.
3.2.1.1.
.......................................................................31
3.2.1.2.
3.2.1.3.
3.2.1.4.
3.2.1.5.
3.2.2.
3.2.2.1.
4.
4.1.
4.1.1.
4.1.2.
4.1.3.
4.1.4.
Sonular ............................................................................................................40
Biyel Kolunun Analiz Edilmesi ............................................................................41
4.2.
4.2.1.
4.2.2.
4.2.3.
4.2.4.
Sonular ............................................................................................................43
5.
KAYNAKLAR..........................................................................................................44
iv
1. MOTOR KARAKTERSTKLER
Motor karakteristikleri seimi Tablo. 1. e gre yaplmtr.
1.1.
Motor Tipi
1.2.
Motor Gc
Pe = 140 Kw
1.3.
Devir Says
n = 2500 dev/dak
1.4.
Silindir Says
z=6
1.5.
Silindir ap
D = 100 - 140 mm
1.6.
Strok/ap Oran
= 1,0742 1,20
1.7.
1.8.
Ortalama Piston Hz
cm = 10 - 12 m/s
1.9.
Pe/VH = 14 - 22 kW/lt
Kriterlerin Tespiti
C m.
H snr
30.10
0,15 m
2000
H snr
H
D
30.12
0,12 m
3000
ALT SINIR
ST SINIR
snr
H st 0,15
1, 0742
Dst 0,14
snr
ALT SINIR
2.1.1.1.
H alt 0,12
1, 20
Dalt 0,10
ALT SINIR
Strok Tespiti
30.Cm
n
H11
30.(Cm )1 30.(10,000)
H 21
H 22 H 23 H 24 0,128 m
n
2500
H 31
H 32 H 33 H 34 0,136 m
n
2500
H 41
30.(Cm )1 30.(12,000)
H 42 H 43 H 44 0,144 m
n
2500
2.1.1.2.
Silindir ap Tespiti
H
H
D
D
D11
H11
0,12
0,112 m
1 1,07142
D12
H12
0,12
0,1076 m
2 1,11428
D13
H13
0,12
0,1037 m
3 1,15714
D14
H14
0,12
0,1000 m
4 1, 20000
D21
H 21
0,128
0,1195 m
1 1,07142
D22
H 22
0,128
0,1149 m
2 1,11428
D23
H 23
0,128
0,1106 m
3 1,15714
D24
H 24
0,128
0,1067 m
4 1,20000
D31
H 31
0,136
0,1269 m
1 1,07142
D32
H 32
0,136
0,1220 m
2 1,11428
D33
H 33
0,136
0,1175 m
3 1,15714
D34
H 34
0,136
0,1133 m
4 1,20000
D41
H 41
0,144
0,1344 m
1 1,07142
D42
H 42
0,144
0,1292 m
2 1,11428
D43
H 43
0,144
0,1244 m
3 1,15714
D44
H 44
0,144
0,1200 m
4 1,20000
Pe .4
120000
.
D2 .
H .z. n
kW
Pme 120000
Pe
VH .n
.D
.H .z
4
Pme11 120000.
Pme
Pa
(105 Pa 1bar )
m2
d /d
140.4
Pme11 9, 47 bar
.(0,112)2 .0,12.6.2500
Pme12 120000.
140.4
Pme 21 10, 26 bar
.(0,1076)2 .0,12.6.2500
Pme13 120000.
140.4
Pme13 11, 05 bar
.(0,1037)2 .0,12.6.2500
Pme14 120000.
140.4
Pme14 11,88 bar
.(0,1000)2 .0,12.6.2500
Pme 21 120000.
140.4
Pme11 7,80 bar
.(0,1195)2 .0,128.6.2500
Pme 22 120000.
140.4
Pme 22 8, 43 bar
.(0,1149) 2 .0,128.6.2500
Pme 23 120000.
140.4
Pme 23 9,10 bar
.(0,1106)2 .0,128.6.2500
Pme 24 120000.
140.4
Pme 24 9, 78 bar
.(0,1067) 2 .0,128.6.2500
Pme31 120000.
140.4
Pme 31 6, 51bar
.(0,1269)2 .0,136.6.2500
Pme32 120000.
140.4
Pme 32 7, 04 bar
.(0,122)2 .0,136.6.2500
Pme33 120000.
140.4
Pme33 7,59 bar
.(0,1175)2 .0,136.6.2500
Pme34 120000.
140.4
Pme 33 8,16 bar
.(0,1133)2 .0,136.6.2500
Pme 41 120000.
140.4
Pme 41 5, 48 bar
.(0,1344)2 .0,144.6.2500
Pme 42 120000.
140.4
Pme 42 5,93 bar
.(0,1292) 2 .0,144.6.2500
Pme 43 120000.
140.4
Pme 43 6, 40 bar
.(0,112)2 .0,144.6.2500
Pme 44 120000.
140.4
Pme 44 6,87 bar
.(0,1200)2 .0,144.6.2500
Bu
deerlerden
haricindekiler
6 Pme 7, 5 aralnda
MPa m
/ sn
Pe
P .C
me m
VH
4.
H
kW / lt
Pe
P .C
P
(0, 651).(11,334)
me31 m3
e 13,56 kW / lt
VH 31
4.H 31
4.(0,136)
VH 31
Pe
P .C
P
(0, 704).(11,334)
me32 m3
e 14, 66 kW / lt
VH 32
4.H 32
4.(0,136)
VH 31
Pe
P .C
(0,640).(12,000)
P
me 43 m 4
e 13,33 kW / lt
VH 43
4.H 43
4.(0,144)
VH 31
Pe
P .C
(0,687).(12,000)
P
me 44 m 4
e 14,31 kW / lt
VH 44
4.H 44
4.(0,144)
VH 31
Bu deerlerden
Pe
Pe
P
,
haricindekiler 14 e 22 aralnda olmadklar iin
VH 32 VH 44
VH
uygun deildirler.
2.1.4. Efektif G Tespiti
Vh
D2
Pe Pme .VH .n.i
Pe P
.(
.
H . z ). n .i
me
4
m
d / sn
kW
kPa
m2
(0,122) 2
2500 1
Pe 32 704 .
.(0,136).6 .
. Pe32 139,904 kW
4
60 2
Pe 44
(0,120)2
2500 1
687 .
.(0,144).6 .
. Pe 44 139,856 kW
4
60 2
Cm /
1 1.07142
Cm1 10.000 m / s
H11 0.12 m
D11 0.112 m
pme 11 9.47 bar
H 21 0.128 m
2 1.11428
H12 0.12 m
D12 0.1076 m
pme12 10.26 bar
3 1.15714
H13 0.12 m
D13 0.1037 m
pme13 11.05 bar
4 1.20000
H14 0.12 m
D14 0.1m
pme14 11.88 bar
H 22 0.128 m
H 23 0.128 m
H 24 0.128 m
D22 0.1149 m
D23 0.1106 m
D24 0.1067 m
pme 23 9.1bar
H 32 0.136 m
Cm1 11.334 m / s
H 31 0.136 m
D32 0.122 m
D31 0.1269 m
H 33 0.136 m
H 34 0.136 m
pme 31 6.51bar
Pe
kW
14.66
VH 32
lt
D33 0.1175 m
D34 0.1133 m
Pe
kW
13.56
VH 31
lt
Pe32 139.904 kw
H 44 0.144 m
H 41 0.144 m
Cm1 12.000 m / s D 0.1344 m
41
H 43 0.144 m
D44 0.12 m
H 42 0.144 m
D43 0.1244 m
D42 0.1292 m
Pe
kW
13.33
VH 43
lt
Pe
kW
14.31
VH 44
lt
Pe44 139.856 kw
H 0,136 m 136 mm
D 0,122 m 122 mm
Cm 11,334 m / s
2.2.
Boyutlandrma
Dizel Motoru
2
Zamanl
4
Zamanl
35 - 70
70 - 100
90 - 200
200 - 350
350 - 500
0.8 - 1.2
0.8 - 1.3
0.8 - 1.2
1.16 - 1.54
1.5 - 1.8
0.5 - 0.7
0.7 - 1.0
1.0
4 Zamanl
Perno D ap (dp/DP)
0.4 - 0.45
0.07 - 0.08 0.07 - 0.08 0.13 - 0.18 0.14 - 0.20 0.15 - 0.20
0.25 - 0.40 0.30 - 0.40 0.32 - 0.42 0.36 - 0.42 0.38 - 0.42
0.65 - 1.0
0.8 - 1.2
1.0 - 1.2
0.04 - 0.10 0.06 - 0.12 0.10 - 0.18 0.15 - 0.22 0.18 - 0.22
1.5 - 2.0
1.5 - 2.5
1.5 - 3.5
4-6
6 - 10
Piston Uzunluu(L)
L
tablodan;
Dp
L
= <0,8-1,2> aralndadr. Bu aralkta 1,2 mm olarak seildi.
Dp
L
L
1,2
1,2 L 146,4 mm
Dp
122
2.2.1.2.
Piston Yz Et Kalnl(h)
h
tablodan;
Dp
h
= <0,13-0,18> aralndadr. Bu aralkta 0,15 mm olarak seildi.
Dp
h
h
0,15
0,15 h 18 mm
Dp
122
16
T1 300 0 K
k 1,4
P2
P2
k
1,4
16
1,5
P1
P2 Pmax 70 bar
Di 100
r 50 mm bulunur.
2
2
hem r
0,5. Pmax
0,5.7
50
hem 6,61 mm
200
Perno Mesafesi(LP)
Lp
= <0,55-0,85> aralndadr. Bu aralkta 0,80 mm olarak seildi.
Dp
Lp
L
0,80 p 0,80 Lp 98 mm
Dp
122
2.2.1.4.
a
= <0,32-0,42> aralndadr. Bu aralkta 0,37 mm olarak seildi.
Dp
a
a
0,37
0,37 a 45 mm
Dp
122
2.2.1.5.
2.2.1.6.
Piston Soutulmas
Bu hesap birim cm2 deki gcn hesaplanmas ile bulunur. Alan hesabnda toplam
piston alan alnr. G te motorun efektif gcdr. Bu orandan kan deerin 0,2 ve
0,3 deerleri arasnda olmas durumunda soutmaya gerek yoktur.
Pe
Ap ,t
140
kW
olduundan bu tasarmda soutmaya gerek yoktur.
0,2
2
(12,2)
cm 2
.
.6
4
10
S1
= <0,10-0,18> aralndadr. Bu aralkta 0,14 mm olarak seildi.
Dp
S1
S
0,14 1 0,14 S1 17 mm
Dp
122
2.2.2.2.
Segman Ykseklii(h)
Dizel motorlarda
Kompresyon segman <3-4> mm
Ya segman
<5,5-6> mm aralndadr.
Segman Genilii(a)
Dizel motorlarda
Kompresyon segmannda <4-9,5> mm
Ya segmannda
<9-11> mm aralndadr.
Segman Says(k+y)
Dizel motorlarda
D < 130 mm iin 3k+y
k: Kompresyon segman
y: Ya segman
Segman says = 3.4+1.6 = 18
11
2.2.2.5.
S2
= 0,065 mm olarak seildi.
Dp
S2
S
0,065 2 0,065 S2 8 mm
Dp
122
2.2.2.6.
m
.E
D
Port
3 forml ile bulunur.
D
7,07. 1
a
D:Silindir ap (mm)
a:Radyal segman kalnl (mm)
Port:Ortalama radyal basn (MPa)
D
=<21,4-25,4> aras bir deerdir.
a
m:Segman az akl (mm), genelde silindir apnn %10-15i kadardr.
E:Segman malzemesinin elastisite modldr. <96000-100000> MPa aras bir
deerdir.
Bu tasarm seilen deerler aadaki gibidir.
15,25
.98000
Port 122
Port 0,14 MPa
3
7,07. 24,4 1
12
Silindir
ap
D
[mm]
39
46
55
67
75
82
87
91
96
103
111
Benzin Motorlar
Perno
dn
[mm]
di
[mm]
l
[mm]
10
12
15
18
20
22
24
25
26
28
30
5
7
8
11
12
14
15
16
17
18
19
32
38
46
58
66
72
76
80
84
92
100
Silindir
ap
D
[mm]
84
89
91
97
102
108
116
122
127
134
141
Dizel Motorlar
Perno
dn
[mm]
di
[mm]
l
[mm]
Ar
Doldurmal
di [mm]
32
35
36
38
40
42
45
41
50
52
55
17
19
19
20
21
22
23
25
26
27
28
66
70
72
76
80
86
92
98
102
108
114
16
18
18
19
20
21
22
24
25
26
27
25
25
25 (122 70).
50
50
bb 51 mm
Biyel kk bann eni(b):
b = bb 5 = 51 5
b 46 mm
13
2.2.3.2.
F Pmax . .
D2
(0,122)2
70.102. .
F 81,82 kN
4
4
da
Fgaz
2.26,5.50
81,82.103
d a 30,87 41
2.26,5.50
F .d a
81,82.103.41
4 414
0,8. e ,em
0,8.300
d i 40,95 41
olduu iin emniyetlidir.
14
Biyel Boyu(L)
H
r
2.L L
1
alnmas uygundur.
4,5
H
r 68 mm
2
H
r
1
1
68. L 306 mm
2.L L
4,5
L
r
2.2.4.2.
Biyel Kk Ba
R0
= <1,20-1,30> aralndadr. Bu aralkta 1,25 mm olarak seildi.
r
lenmi biyelde
R0
1,25 R0 68.1, 25 R0 85 mm
r
2.2.4.3.
Biyel Byk Ba
Dizel motorlarda;
dk = <0,56-0,72>.D ve lk = <0,40-0,60>.D aralndadr. Bu aralkta dknn
katsays 0,64 ve lknn katsays 0,50 olarak seildi.
d k 0,64.122 78 mm (biyel byk bai ap)
lk 0,50.122 61 mm (biyel byk bauzunluu )
2.2.4.4.
Bur Kalnl(t)
1
si kadardr.
12
t 0,080.41 t 3,3 mm
15
2.2.4.5.
2. .n
60
30
. 1
4,5
Fh 14,24 kN
em = 20 MPa alnd.
b bb 5 b 46 mm
em
Fh
Fh
14, 24.103
s
s 7,7 mm
2.s.b
2. em .b
2.20.46
Benzin
(LS/D)
1.20 - 1.24
1.20 - 1.28
1.33
Dizel
(LS/D)
1.25 - 1.30
1.47 - 1.55
1.40 - 1.70
2.2.5.2.
dk/D
lk/D
Benzin Motoru
Dizel Motoru
0.60 - 0.70
0.56 - 0.72
0.45 - 0.65
0.60 - 0.70
2.2.5.3.
2.2.5.4.
da/D
la/D
Benzin Motoru
Dizel Motoru
0.63 - 0.75
0.70 - 0.75 - 0.90
0.45 - 0.50
0.40 - 0.60
2.2.5.5.
17
la
l
0,60 a 0,60 la 53 mm
D
122
2.2.5.6.
Fmax
.D 2
.(0,122) 2
.Pmax
.70.102 Fmax 81,82 kN
4
4
18
Fr
b.h
Eilme Gerilmesi:
Fr .e
b.h 2
6
top z b
b:134 mm bulunmutu.(Genilik)
h:30 mm bulunmutu.(Kalnlk)
Lk:55 mm bulunmutu.(Kol muylusu uzunluu)
Lk
e 27,5 mm
2
F
81,82.103
z r
z 20 MPa
b.h
134.30
F .e (81,82.103 ).27,5
b r 2
b 111 MPa
b.h
134.30
6
6
e
Ft .e
h.b 2
6
19
Kayma Gerilmesi:
Ft
2
.b.h
3
Burkulma Gerilmesi:
Ft .e
F .e
t 6,7 t
2
2
.h.b 2
.b.h 2
9
9
t 0,1
Max1
Max2
(32,73.103 ).1
b 0,36 MPa
30.134 2
6
32,73.103
12,21 MPa
2
.134.30
3
t 0,1
t 6,7
(32,73.103 ).27,5
t 0,1 7,52 MPa
2
2
.30.134
9
(32,73.103 ).27,5
t 6,7 33,58 MPa
2
.134.302
9
20
3. TASARIMIN MODELLENMES
3.1.
21
3.1.1.1.
3.1.1.2.
3.1.1.3.
24
3.1.1.4.
25
3.1.1.5.
26
3.1.1.6.
27
28
3.1.2.1.
29
3.2.
30
31
3.2.1.2.
32
3.2.1.3.
33
3.2.1.4.
3.2.1.5.
36
37
4.1.
38
Akma
Mukavemeti
(MPa)
min - max
ekme
Mukavemeti
MPa)
min - max
Uzama
(%50)
min max
Sertlik
(brinel)
min - max
0
T4
T6
55
110-140
240-270
125
180-235
260-310
26
16-21
8..12
40-30
65
90-95
Kat
Standart
Geii gster:
Kapal
Kapal
Orta Noktalar
4 Noktalar
Boyut
8.37683 mm
Tolerans
0.418841 mm
Mesh
Yksek
Toplam hcreler
18965
Toplam:
11039
6.1565
97
39
Tip
Stress
Minimum
578463 N/m^2
Dm: 16187
Maksimum
2.68364e+008 N/m^2
Dm: 15932
40
4.2.
152
572
179
66,2-96,5
26,9-38,6
68,9
156
Kat
Son Kullanlan
Erilik tabanl a
Orta Noktalar
4 Noktalar
0 mm
0 mm
Mesh
Yksek
Toplam hcreler
14785
Toplam:
8657
3.8289
99.5
42
4.2.4. Sonular
sim
Tip
Stress
Min
0.718914 N/mm^2 (MPa)
Dm: 10407
Maks
96.5061 N/mm^2 (MPa)
Dm: 14340
43
5. KAYNAKLAR
[1] YAAR, H. Motor Konstrksiyonu Ders Notlar , Sakarya niversitesi
[2] EVK, . Motor Tasarm Ders Notlar , Sakarya niversitesi
[3] http://tr.wikipedia.org/
[4] Solidworks Tutorial, Dassault Systemes
44