Frat niversitesi Mhendislik Fakltesi Elektrik - Elektronik Mhendislii Blm

ENERJ LET M DERS

(DERS NOTLARI)

Hazrlayan: Ar. Gr. Gkay BAYRAK

ELAZI-2008

letim Hatlarnn Elektriksel Yaps a) Srekli Durum:Nominal alma (servis artlar altnda alma) b) Geici Durum:Devre ama-kapama durumlar,arza durumlar letim Hatlarnn Mekaniksel Yaps: a) letim hatlarnda sehim,tel gerilme hesaplar b) letim hatlarnda direk gerilme hesaplar c) letim hatlarnda izolatrler ve mekanik dayanmlar 1) Direklere Gelen Kuvvetler: a) Dey Kuvvetler b) Yatay Kuvvetler a) Dey Kuvvetler 1) letken Arl (Gi):

ekil 1: letken Arlklar B direi iin:

Gi = po * a g
po : Telin arl (kg/m) St-Al letken Swallow (3 AWG) Raven (1/0 AWG) Pigeon (3/0 AWG) Patridge (266 MCM) Hawk (477 MCM)

kg

Kesit (mm2) Al St 26,69 4,45 53,49 85,01 135,2 241,7 8,89 14,22 22 39,4

Arlk (kg/km) 108 215,9 342,9 545,4 974,9

Kopma Dayanm(kg) 1023 1940 3030 5100 8820

elik ap (mm) 2,38 3,37 4,25 6,00 8,04

Toplam ap (mm) 7,14 10,11 12,75 16,28 21,80

AWG (American Wire Gauge) OOOO OOO OO O 1 2 3 4 . . 40 4/0 3/0 2/0 1/0 en byk kesit 1 CM=5067.10-7 mm2 =0,5067.10-3 mm2 1 MCM=103 .CM= 0,5067 mm2 1 MCM 0,5067 mm2

O.G.de kullanlan iletkenler: Swallow (krlang), Raven (kuzgun), Pigeon (gvercin) (St-Al letkenler) A.G.de kullanlan iletkenler saf Al iletkenlerdir. 2) Direin Kendi Arl (Gd) 3) zolatr Arl (Giz) 4) Montr Arl (Gm) (100 kg) b) Yatay Kuvvetler: 1) letkenlerin ekme (Germe) Kuvveti:

Tm= .S (kg)

: Gerilme (kg/mm2) S : Kesit (mm2) Genel olarak =11 kg/mm2 olarak alnr. =
em

Tm=

em

.S

em=Gerilme

Emniyet Katsays

Trkiye elektrik enerjisinin iletilmesi ve datlmas asndan 5 blgeye ayrlmtr. 2) Diree Etki Eden Rzgar Kuvveti (Wd): Wd=c.q.F (kg) F: Rzgara maruz kalan Yzey Alan (m2) c: Dinamik Rzgar Basn Katsays q: Dinamik Rzgar Basnc (kg/m2)

1 2 3 4 5 6 7 8 9

Rzgarn Etkisinde Bulunan eler Profil demirinden yaplm tek yzl kafesler Profil demirinden yaplm kare ya da dikdrtgen kesitli kafes direkler Borudan yaplm tek yzl kafesler Borudan yaplm kare ya da dikdrtgen kesitli kafes direkler Daire kesitli aa,elik boru ve beton direkler Altgen ve sekizgen kesitli elik boru ve beton direkler ap 12,5 mm ye kadar olan iletkenler ap 12,5 mm ile 15,8 mm arasnda olan iletkenler ap 15,8 mmden byk olan iletkenler

c 1,6 2,8 1,2 2,1 0,7 1,0 1,2 1,1 1,0

Arazi zerindeki Ykseklik (m) 0-15 15-40 40-100 100-150 150-200

q (kg/m2) Direkler,traversler ve izolatrler 55 (106,78 km/h) 70 (120,47 km/h) 90 (136,61 km/h) 115 (154,42 km/h) 125 (160,99 km/h)

letkenler 44 (95,51 km/h) 53 (104,83 km/h) 68 (118,74 km/h) 86 (133,54 km/h) 95 (140,35 km/h)

NOT: Parantez iindeki deerler rzgar hzlardr.

q=

V2 16

formlnden hesaplanr.Burada V: Rzgar Hzdr.(m/sn)

ekil:2 Tepeye ndirgenmi Rzgar Kuvveti

Wt.h=W.e e Wt = W h h.(a + 2b) e= 3(a + b) Wt= Tepeye ndirgenmi Rzgar Kuvveti Burada e deeri yamuun arlk merkezinden bulunur. rnek: 1,5 / 9,3 tipinde verilen santrifj tipi beton direi gz nne alalm.Tepe apb=135 mm dir.Bu direin temel derinlii 1,2 m. olmas gerektiinden: h=9,3-1,2=8,1 m. Her 1 metrede ap 15 mm artaca iin; a=135+8,1*15=256,5 mm ( a + b ).h ( 256 ,5 + 135 ).8100 , e=3,63 m. F = = = 1,586 m 2 2 2 W=c.q.F=0,7.55.1,586=61 kg e 3,63 Wt = W = .61 =27 kg h 8,1 15/ 9,3:Rzgarsz tepe kuvveti 1,5x100=150 kg ve boyu 9,3 m. olan santrifj beton direk 150-27=123 kg Direin rzgarl tepe kuvveti

letkenlere Gelen Ek Ykler 1) Ek Buz Yk 2) Ek Rzgar Yk 1) letkene Gelen Ek Buz Yk (Pbuz):

Buz yk en fazla -8 derece ile +2 derece arasnda meydana gelir.Ynetmelie gre buz -5 derecede oluur ve buna gre hesaplamalar yaplr.

Pbuz = k d

Pbuz= Metre bana oluan buz arl (kg/m) k = Blgelere gre belirlenmi bir katsay d = letken ap

ekil 3: letkene Gelen Ek Buz Yk Blge No I II III IV V k 0 0,2 0,3 0,5 1,2 Ortam Scakl (C o ) Min Max -10 50 -15 45 -25 40 -30 40 -30 40

rnek: 3. buz yk blgesinde 3/0 AWG iletkeninin buzlu arln hesaplaynz. 3/0 AWG Pigeon, kesiti:99,23 mm2, toplam ap:d=12,75 mm (tablodan) Tablodan 3. blge iin k=0,3 olduu grlr.Buradan: Pbuz = k d =0,3 12,75 =1,0712 kg/m hesaplanr.P0=0,3429 kg/m olarak tablodan alnrsa:

Pn=P0+Pb=0,3429+1,0712=1,4141 kg/m bulunur. Bu deer yaklak olarak iletken arlnn 4 kat bir deerdir.

3) Ek Rzgar Yk (Wi):

letkene dik ynde esen rzgar gz nne alnr.

ekil 4: Ek Rzgar Yk

Pn =

P02 + Wi 2

Wi=c.q.d.10-3 (kg/m) Rzgar yk ile buz yk beraber dnlmez.Rzgar yknn +5 C o de olutuu kabul edilir. a) 200 metreye kadar olan direk aklklar iin rzgar kuvveti: Pw=c.q.aw.10-3 (kg)
b) 200 metreden byk aklklarda ise rzgar kuvveti:

Pw=c.q.d.(80+0,6.aw).10-3 (kg)

aw=Rzgar akl (menzili)

ekil 5: Rzgar Akl

aw=

a1 + a 2 2

d < 12,5 mm 12,5 < d < 15,8 mm 15,8 < d

iin iin iin

c=1,2 c=1,1 c=1

Yatay bir menzilde aw=ag dir.

rnek: 1/0 AWG iletkenine gelen ek rzgar ykn ve rzgarl iletken arln hesaplaynz.

1/0 AWG (Raven): d=10,11 mm olduundan tablodan c=1,2 olarak seilir. Po=0,2159 kg/m (tablodan) q=53 kg/m2 (tablodan)
NOT: Orta gerilim hatlarnn yerden ykseklii mterek hatlar hari, 15-40 m. arasdr.

Wi=c.q.d.10-3=(1,2).(53).(10,11). 10-3=0,643 kg/m Pn=

0,2159 2 + 0,6432 =0,6783 kg/m

Yaklak olarak iletken arlnn 3 kat.

Zincir Erisinin Denklemi ve Boyu:

ekil 6: Zincir Erisi V=Pn.x H=Pn.c P: E noktasndaki ekme (cer) kuvveti Pn: Telin 1 metresinin arl (kg) c: Tel erisinin parametresi

Yatay bir menzilde telin en alt noktasndaki gerilme: T=H tg =

V P .x x = n = H Pn .c c dy dy V 1 ise = = .x tg = dx dx H c
1 dy= .x.dx c

y=

1 c x.dx
x2 2.c x2 2.c

y=

y= c +

ki nokta arasnda asl bir tel zincir erisi denilen bir ekil oluturur ve bunun denklemi hiperbolik fonksiyon cinsinden:

ekil 7: Zincir Erisi Denklemleri

x y=c.cosh c

olarak verilir.Bu fonksiyon n=0,2,4,6. eklinde Maclaurin serisine alrsa:

6

x x2 x4 y=c+ + + 2.c 24.c 3 720 .c 5

xn +..+ n!.c n 1

Serinin ilk 2 terimi gz nne alnrsa: y= c +

x2 2.c

Bunlardan yararlanarak A-B noktalar arasndaki telin boyunu hesaplayalm: tg =

x idi. x= l olarak alnrsa; c

tg =

l dy = c dx
dy dx

l = c.

l = c.

d x x (c. cosh ) =c.sinh dx c c (Yar tel boyu)

x=

a a iin l = c.sinh 2 2.c a 2.c

L=2. l =2. c.sinh

(Toplam Boy)

l =c.sinh

x ifadesi seriye alarak (n=1,3,5,7) c

x3 x5 + l =x+ 6.c 2 120.c 4

lk 2 terim alnarak;

xn +..+ n!.c n 1
a H T ve c= = 2 Pn Pn

x3 l =x+ 6.c 2

x=

ifadeleri burada yerine yazlarak;

a l= + 2

a a 3 Pn2 a a 3 .Pn2 = + . 2 = + 2 2 8 6.T 2 48.T 2 T 6. P n

L=2. l

(a / 2 )

a 3 .Pn2 L=a+ 24.T 2

olarak elde edilir.

Sehim (Fle) Hesab: a)Yatay (simetrik) menzilde sehim b)Eik (asimetrik) menzilde sehim a) Yatay Menzilde Sehim:

ekil 8: Yatay Menzilde Sehim Hesab G: Telin arl T(H): ekme kuvveti

G=Pn.a B noktasna gre toplam moment G a . =0 2 4 a G a 2 .Pn = 8T 8.T

=0

f0.T-

f0=

Uzun menziller iin maclaurin serisinden ilk 3 terim alnrsa;

x2 x4 y=c+ + , 2.c 24.c 3

f0=y-c

x2 x4 + f0+c =c+ 2.c 24.c 3

yerine yazlarak;

x2 x4 f0 = + 2.c 24.c 3

x=

a H T ve c= = 2 Pn Pn

ifadeleri burada

Pn .a 2 Pn .a 2 + = + 3 8.T f0= T 8.T T 2. 24. P P n n

(a / 2)2

(a / 2)4

Pn . 6.T

En son ifadedeki 2. terim Dzeltme Katsays olarak adlandrlr. 10

NOT:Bu forml sehim direk aklnn % 5ini geerse kullanlr. c) Eik Menzilde Sehim:

ekil 9: Eik Menzilde Sehim

b

=0

a G1 P.s= . 4 2

cos =

s => s = f . cos f T T cos = => p = P cos T a G1 . f . cos = . cos 4 2

f =

a.G1 8T 1 G = a1. pn a..a1.Pn 8T a cos = 1 a a..a.Pn a 2 .Pn f = = 8T . cos 8T . cos f f = 0 cos f =

11

a a = 1 2 a a + h2 rnek:3/0 AWG ,iletkeni 2. blgede simetrik menzil halinde,aralarnda 200 m. Uzaklk bulunan iki direk arasna gerilmitir.
cos =

a) -5 C + %100 buzlu halde Tm=1091,53 kg. olduuna gre bu durum iin iletken boyu ve sehim ne kadardr? b) -5 C + %100 rzgarl halde Tm=862,63 kg. olduuna gre iletken boyu ve sehim ne kadardr? a) letken boyu :
o

P0=0,3429 kg/m Pb = k . d = 0,2. 12,75 = 0,7141kg / m

Pn = P0 + Pb = 1,0571kg / m

a 3 .Pn2 L=a+ 24.T 2

L = 200 +

(200)3 .(1,0571)2 2 24.(1091,53)

2

L = 200,31m
f = a 2 .Pn (1,0571)(200 ) . = = 4,84m 2 8.T 8.(1091,53)

b)

Pn =

P02 + Wi 2

Wi=(1,1).(53).(12,75).(10)-3=0,7433 kg/m

Pn =

(0,3429 )2 + (0,7433)2

= 0,8186kg / m

(200)3 .(0,8186)2 L = 200 + 2 24.(862,63)

L = 200,3m
f = a 2 .Pn (0,8186 )(200 ) . = = 5,5m 2 8.T 8.(862,63)
2

12