You are on page 1of 13

Prof.Dr.

Hilmi KIRLIOLU - Meral Erol FDAN LKEMZDE KUYUMCULUK SEKTRNN GELM VE KUYUMCULARDA ENFLASYON MUHASEBES UYGULAMASI

Yrd.Do.Dr.Hakan AYGREN - Yrd.Do.Dr. Sleyman UYAR ALTERNATF DEME ARALARI (KRED KARTI LEMLER) VE MUHASEBELETRLMES

Yrd.Do.Dr.N.Kemal ERDOAN - Recep KK STOKASTK STOK MODELLERNDE GVEN STOUNUN ELEKTRONK ALIMA SAYFASI YARDIMIYLA BELRLENMES

Yrd. Do. Dr. Mehmet Hasan EKEN TRK BANKACILIK SEKTR YAPILANMA SRECNDE BANKALARDA FNANSAL RSK YNETM-II Yrd.Do.Dr. Yusuf TOPAL - Yrd.Do.Dr. Cemal ELTA Yrd.Do.Dr. Serdar GEL - Ar.Grv. Sinan SARALI BREYSEL YATIRIM ELMLERNN KARILIK GETRME ANALZ LE NCELENMES: AFYONKARAHSAR L RNE Yrd.Do.Dr. Tuncay CAN - r.Gr.Dr. Habib KOAK ENVANTER MODELLERNN GEOMETRK PROGRAMLAMA METODU LE ANALZ r. Gr. Ender BOYAR - r. Gr. Ali Haydar GNGRM TMS-2 STOKLAR STANDARDINDA MALYET YNTEM VE BR UYGULAMA NERS

AR M A M

Yrd.Do.Dr. nder MET TAKSTL KREDLER LE FNANSMAN VE OTEL-RESTORAN EKPMANI SATICILARINA YNELK BR ARATIRMA

NVE A
RS

TES

1883
MAR M A

RA

NVE
RS
TES

1883

MARMARA NVERSTES Muhasebe-Finansman Aratrma ve Uygulama Dergisi

ANALZ
ISSN: 1305-8185

Analiz; Marmara niversitesi Muhasebe Aratrma ve Uygulama Merkezinin Ylda 2 Kez Yaynlanan Hakemli Dergisidir

Sahibi Marmara niversitesi Muhasebe Aratrma ve Uygulama Merkezi Adna Prof.Dr. Grbz Gken

Yayn Kurulu Prof.Dr. Osman Altu Prof.Dr. mit Ataman Prof.Dr. Grbz Gken Do.Dr. Cemal akc Ar.Gr. Ercan al

Sorumlu Yaz leri Mdr Do.Dr. Cemal akc

Adres Ressam Namk smail Sokak No: 1 34590 Bahelievler / stanbul / Trkiye Tel.: (0212) 539 83 15 Faks: (0212)539 83 16 http://muhasebemerkezi.marmara.edu.tr e-mail: muhasebemerkezi@marmara.edu.tr

Dizgi - Bask Maya Matbaaclk Tel.: (0212) 263 41 96

NDEKLER

Prof.Dr. Hilmi KIRLIOLU - Meral Erol FDAN LKEMZDE KUYUMCULUK SEKTRNN GELM VE KUYUMCULARDA ENFLASYON MUHASEBES UYGULAMASI

1-13

Yrd.Do.Dr.Hakan AYGREN - Yrd.Do.Dr. Sleyman UYAR ALTERNATF DEME ARALARI (KRED KARTI LEMLER) VE MUHASEBELETRLMES Yrd.Do.Dr.N.Kemal ERDOAN - Recep KK STOKASTK STOK MODELLERNDE GVEN STOUNUN ELEKTRONK ALIMA SAYFASI YARDIMIYLA BELRLENMES Yrd.Do.Dr. nder MET TAKSTL KREDLER LE FNANSMAN VE OTEL-RESTORAN EKPMANI SATICILARINA YNELK BR ARATIRMA Yrd. Do. Dr. Mehmet Hasan EKEN TRK BANKACILIK SEKTR YAPILANMA SRECNDE BANKALARDA FNANSAL RSK YNETM-II Yrd.Do.Dr. Yusuf TOPAL - Yrd.Do.Dr. Cemal ELTA Yrd.Do.Dr. Serdar GEL - Ar.Grv. Sinan SARALI BREYSEL YATIRIM ELMLERNN KARILIK GETRME ANALZ LE NCELENMES: AFYONKARAHSAR L RNE Yrd.Do.Dr. Tuncay CAN - r.Gr.Dr. Habib KOAK ENVANTER MODELLERNN GEOMETRK PROGRAMLAMA METODU LE ANALZ r. Gr. Ender BOYAR - r. Gr. Ali Haydar GNGRM TMS -2 STOKLAR STANDARDINDA MALYET YNTEM VE BR UYGULAMA NERS

15-24

25-34

35-46

47-58

59-72

73-82

83-91

ENVANTER MODELLERNN GEOMETRK PROGRAMLAMA METODU LE ANALZ


Yrd.Do.Dr. Tuncay CAN Marmara niversitesi E-mail:tcam@marmara.edu.tr r.Gr.Dr. Habib KOAK Marmara niversitesi E-mail:hkocak@marmara.edu.tr ZET Geometrik Programlama (GP), genelletirilmi polinomlarn minimum deerini bulmak iin gelitirilmi bir optimizasyon tekniidir. GP'nin ou uygulamalar zellikle mhendislik problemleri ile snrldr. Ancak ou envanter modelleri, pozitif katsayl polinom (posynomial) ve iaretce snrl olmas gerekmeyen polinom (signomial) yaplarnda olduklar iin GP envanter modellerine dorudan uygulanabilir. Bu alma, genellikle klasik optimizasyon teknii ile zmlenen envanter modellerine GP yaklam getirmeyi amalamaktadr. Anahtar Kelimeler: Geometrik Programlama, Envanter Modeller, Optimizasyon ABSTRACT Geometric Programming is a optimization technique that is designed to determine minimum value of a generalized polynomial objective function. Most applications of the technique have been restricted to certain classes of engineering problems. The proposed GP approach finds optimal solutions for the both no-quantity discounts and continuous quantity discounts cases. This approach is superior to the traditional approaches of solving a system of nonlinear equations. In fact, most continuous, deterministic optimization problems that have a polynomial structure can be solved by geometric programming. This paper presents a summary of geometric programming and illustrates its application to managerial problems by appliying it to two inventory models. Key Words: Geometric Programming, Inventory Models, Optimization.

73

Analiz
1. GR

Cilt:7

Yl:15

Say:16

Ekim 2006

Envanter modelleri, genellikle klasik optimizasyon tekniini kullanarak, optimize edilir. Bununla birlikte alternatif bir metod olarak GP son yllarda kullanlmaya balanmtr. Envanterler bir iletmenin toplam varlklarnn olduka nemli bir ksmn temsil eder. Envanterler herhangi bir ekonomik kaynak olarak ta dnlebilinir. Bir retim srecinde kullanlmay bekleyen hammaddeler, kullanlmaya hazr rnler, insan kaynaklar bir retici iletme iin en nemli envanter unsurlardr. Farkl iletmeler farkl tipte envanterlere sahiptirler. Ancak, iletmelerin envanter yaplar ve sreleri ne kadar farkl olursa olsun envanter ynetiminde temel ama, en iyi mteri hizmetini karlamak, retim operasyonlarnn dk maliyette gereklemesini salamak ve en dk envanter yatrm ile almaktr. Dolaysyla aslnda envanter ynetimi bir iletme asndan performans ltdr. Envanter, sistemi belirsizlik durumuna kar koruyarak mteri hizmetini artrmaya yardmc olurlar. Bu almada sunulacak envanter modelleri, bu modellerin trevleri matematiksel envanter modellerinin temelidir ve modeller deterministik modellerdir. Yani bir rn veya servis iin talep kesinlikle bilinir ve sabittir. Deterministik modeller, stokastik modeller iin de bir temel tekil ederler. 2.ENVANTER MODELLER Envanter ynetiminde; ne kadar miktarda sipari verildii ve bu siparilerin ne zaman teslim edilecei eklinde iki temel envanter karar vardr. Bu kararlar almay etkileyen nemli maliyet unsurlar vardr. Envanter durumunun yapsna gre bu maliyet unsurlarnn bazlar veya hepsi en iyileme lt olarak kullanlan ama fonksiyonunda yer alr. Bu maliyet unsurlar (Cinemre 1997); i. Satn alma maliyeti: Sipari edilen maln satn alnd kaynaa denen fiyattr. Satn alma maliyeti birim bana sabit olabilecei gibi, satn alnan rn miktarna gre deiebilir. Bu maliyet, belirli bir miktarn zerinde sipariler iin uygulanan miktar iskontosu veya fiyat indirimi sz konusu olduunda veya retim miktarnn retim maliyetlerini etkiledii durumlarda zellik gsterir. ii. Sipari maliyeti: Sipari edilen envanterin neden olduu maliyetlerdir. Sipari maliyetleri, envanterin tanmas ile ilgili harcamalardan oluur. Satn alma emrinin ilenmesi ve ileme tabii tutulmasndan doar. Envanterin iletme iinden tanmas durumunda ise hazrlk maliyeti adn alr. Sipari maliyeti retim miktarna bal deiebildii gibi bamsz da olabilir, yani sipari miktarndan etkilenmez. iii. Elde bulundurma maliyeti: Ortadan kaldrlamayan maliyetlerdir. Bunun sebebi ise iletmelerin belirli miktarda envanter bulundurmadan alamamalardr. Bu maliyet envanter iin yaplan yatrm, sigorta demelerini, depolama, saklama, envanterleme ve tama maliyetlerini ierir. Bu maliyetin hesaplanmas srasnda genellikle ortalama envanter durumuna gre dnemsel olarak hesaplanr. iv. Elde bulundurmama maliyeti: Talebin eldeki envanter miktarn amas veya talebin tam olarak tahmin edilememesi gibi sebeplerden ortaya kan maliyettir. Genellikle mteri gveninin kayb ve gelirde potansiyel kayba neden olan maliyetleri kapsar. Genel olarak envanter bulundurmama maliyetleri yle sralanabilir. a. Kayp satlar maliyeti: Mterilerin beklemeyerek ihtiyalarn baka yerlerden karlamalar ve bunun sonucu olarak gelir kaybndan oluan maliyettir.

74

Analiz

Vol.:7 Year:15

Issue:16 October 2006

b. Mteri gveninin kayb: En nemli maliyetlerden birisidir. Gelecekte iletmenin urayaca gelir kaybnda nemli pay sahibidir. c. Pazar kaybnn sebep olaca maliyet d. Mteriye rnn ge tesliminden dolay ortaya kacak olan ceza maliyeti ve gecikmeyi bildirmek iin stlenilen ekstra haberleme ve krtasiye maliyetleri e. Talebi karlamak iin baka bir kaynaktan mal siparii verilmesi sonucunda stlenilecek olan ekstra ve yksek satn alma maliyeti. Envanter modelini oluturmada yatan temel ama, karar deikenleri (stoun miktar ve bulundurulaca zaman uzunluu) iin en dk maliyeti veren deerleri belirlemektir. Bunun iin gelitirilmi olan Ekonomik Sipari Miktar Analizi (ESM) toplam maliyeti en kk yapacak sipari miktarn belirler (Bowman ve Fetter 1997). Ekonomik Sipari Miktar elde bulundurma ile sipari verme maliyeti arasnda denge kurulmasn amalar. Verilen sipari ne denli byk olursa sipari verme skl o oranda azalacaktr. Ancak sipari edilen miktar artacandan ortalama stok artacaktr. Birim sipari verme maliyeti ise miktarla ters orantldr. Verilen sipariin miktar arttka sipari verme skl o oranda azalacak, ancak ortalama stok miktar artacak dolaysyla elde bulundurma maliyeti ortalama maliyetle doru orantl olarak artacaktr. Ekonomik sipari miktar analizinde; Toplam maliyet fonksiyonu, Birim maliyet, satn alma maliyeti ve elde bulundurma maliyetlerinin toplamna eittir. ESM modelinin stok kesiti aadaki ekilde gsterilebilir.
Stok Miktar

Q*

D D D Ortalama Stok Dzeyi (Q/2)

Sipari Yenileme Dzeyi

T1 T A AA AA B

T2

Zaman

BB BB

ekil 1: Ekonomik Sipari Miktar Modelinin Stok Kesiti

75

Analiz
3. GEOMETRK PROGRAMLAMA

Cilt:7

Yl:15

Say:16

Ekim 2006

Dorusal olmayan programlamann zel bir hali olan GP, posynomial veya signomial fonksiyonlarn optimal deerlerini bulmak iin gelitirilen zel bir tekniktir. lk temel alma Carnegie-Mellon niversitesinde, R.Duffin ve C.Zener ve North Western niversitesinde Duffin'nin rencisi E.Peterson tarafndan 1960'larn banda yaplmtr. 1961'de Zener, zel tipteki bir maliyet fonksiyonunu minimize eden bir teknik gelitirdi ve Duffin' de Zener' in bu almasn genelletirdi. Duffin daha sonra Peterson ile birlikte GP' nin Dualitesini genelletirdi. GP' nin teorisi ve uygulamalarn ieren ilk kitap 1967 ylnda yine bu lnn eseri olarak yaynlad (Duffin ve dierleri , 1967). GP, klasik optimizasyon tekniinin tersine, ilk olarak ama fonksiyonunun optimal deerini tesbit edip, burdan hareketle karar deikenlerini bulma temeline dayanr. Klasik optimizasyon tekniinde, herbir deikene gre ksmi trevler alnp sfra eitlendiinde genel olarak dorusal olmayan denklem sistemiyle karlalr. Fakat bu denklem sisteminin zm olduka zordur. Ama fonksiyonu posynomial ve signomial yapsnda olduklar iin klasik optimizasyon teknii kullanldnda elde edilen dorusal olmayan denklem sisteminin zmndeki zorluk kendini gsterir. Bu nedenle tekniin kurucular, klasik optimizasyon tekniinin tam tersi bir yol izleyerek, dorusal olmayan denklem sisteminin zmn GP' nin teorisi ve i dinamikleri vastasyla ok daha kolay bir hale getirmilerdir En genel GP modeli aadaki gibidir: (Kochenberger, 1971)
To N ot n a0 tn

Min Y0 =
Kstlar:

C x
t =1 n =1 sm

(1)

0 < sm Ym xi 0

1 ; ;

m=1,2,...,M i=1,2,...,N

(2)

YYY; genelletirilmi polinomlardr. Bir genelletirilmi polinom katsaylar ve Ym kuvvetleri reel say olan bir polinomdur. N : Primal deikenlerin says

T0 a0tn xn
M sm
T0

: Ama fonksiyondaki terimlerin says : Ama fonksiyonunun t. teriminin n. deiken kuvveti : n. primal bamsz deiken : Primal kstlarn says : (2) eitsizliini salayan gerekli iaret fonksiyonu

Wilde ve Beightler yukardaki problemin zmnn

s
t =1 M

0t

w0 t = s

normalite koulu,

(3)

Tm

m = 0 t =1

, smt amtnwmt = 0 n = 12 ,...,N

ortogonalite (diklik) koullar,

(4)

ve

wmt 0

(her m ve t iin) negatif olmayan koullar,

(5)

kstlar altnda

76

Analiz

Vol.:7

Year:15

Issue:16

October 2006
s

M Tm C w smt wmt D(w) = s mt m0 m = 0 t =1 wmt Burada; s= 1 amtn : m. kstn t. terimindeki n. deiken kuvveti Tm : m. ksttaki terimlerinin says wmt : m. kstn t. terimine karlk gelen dual deiken Cmt : m. ksttaki t. terimin katsaysnn mutlak deeri

(6)

smt

-1 , = +1 ,

Cmt < 0 aksi halde

Tm

wm0 = sm smt wmt 0


t =1

s0 = 1

Primal terimlerin says (T), primal deikenlerin says (N) olmak zere

x = T - (N + 1)

zorluk derecesi olarak adlandrlr. Zorluk derecesi sfr ise

normalite ve ortogonalite koullar altnda verilen denklemler bilinmeyen saysna eit olacandan tek bir zm elde edilir. Zorluk derecesinin k kmas, k deikene bal sonsuz zmn olduunu vurgular ve problemin zmn zorlatrr. 4. ENVANTER MODELLER VE GP LE ZMLER MODEL 1: GP ile zm yaplacak olan ilk envanter modeli; TC toplam maliyeti gstermek zere;

TC = K.

b h + .Q Q 2

eklindedir.

K: Sipari maliyeti

b : Sipari oran

h: Elde bulundurma maliyeti


Q: Sipari miktar
Burada ama, envanter maliyetini minimum yapacak olan sipari miktarn belirlemektir. Model 1' de kullanlan Maliyet Fonksiyonu, iki terime ve bir deikene sahip olduu iin zorluk derecesi,

x = T - (N + 1) = 2 - (1 + 1) = 0
olduu iin normalite ve ortogonalite koular altnda tek bir zm vardr.

b Model 1' de K,BB, h pozitif reel saylar olduu iin ama fonksiyonu posynomial yapdadr ve zm posynomial geometrik programlama bal altnda incelenmelidir. Model 1 iin, ama fonksiyonu 2 terime sahip olduu iin normalite koulu,

w01 + w02 = 1

ve ortogonalite koulu,

w01 - w02 = 0

77

Analiz
eklinde elde edilip bu sistemin zmyle

Cilt:7

Yl:15

Say:16

Ekim 2006

toplam maliyet fonksiyonuna katks olan her iki terimin arlklarnn eit olduunu vurgular. O halde posynomial geometrik programlamann teorisi ile elde edilen toplam maliyet fonksiyonu (TC), Cauchy eitsizliinin (genelletirilmi aritmetikgeometrik ortalama eitsizlii) bir sonucu olarak,

1 w01 = w02 = ============ 2

bulunur. Yani

Kb Min TC= w01

w01

h / 2 w02

w02

2Kb 2 h / 2 2 = = 2Kbh 1 / 2 1 / 2

eklinde elde edilir. Grld gibi klasik optimizasyon tekniinin tam tersi olarak ama fonksiyonunun nce minimum deeri bulunmutur. Sipari miktarn bulmak iin tanmlanan optimal arlk yardmyla

1 KbQ-1 = w01.TC = . 2Kbh 2


ve

K 1 Q = w02.TC = . 2Kbh 2 2
denklem sistemleri elde edilir. Bu denklem sistemi dorusal olmayan denklem sistemi olup QQ deeri Q

Q=

2Kb h

eklinde bulunur. MODEL 2: GP ile zm yaplacak olan ikinci envanter modeli TC toplam maliyeti gstermek zere

TC =

2 cR PcT(QP)cT - 2 2 1 + + s 2Q 2Q Q (c + c 2 ) 2 -1 c TQ =T 1 P Q - c 2 TP + 2 + c sRQ -1 2 2

(7)

eklindedir. Modelde yer alan semboller aada verilmitir P : c1 : cS : T : R : Q : Herbir araln balangcndaki envanter seviyesi Elde bulundurma maliyeti Sipari maliyeti Zaman periyodu T periyodu iin toplam gereksinim Sipari miktar

(7) ile ifade edilen model Q ve P deikenlerine bal ok deikenli bir fonksiyondur ve signomial fonksiyon yapsndadr. Model II' de ifade edilen fonksiyon drt terim ve iki bamsz deiken ierdii iin zorluk derecesi x = T - (N + 1) = 4 - (2 + 1) = 1 ' dir. u halde (7) ile ifade edilen kstsz signomial geometrik programlama problemi bir deikene bal sonsuz zm ierecektir. Ama bu sonsuz zm ierisinden Toplam Maliyet Fonksiyonunu (TC) minimum yapan tek bir Q ve P bamsz deikenlerini yani sipari miktarn ve envanter seviyesini bulmaktr. (3) ve (4) ile ifade edilen normalite ve ortogonalite koullar incelenilen Model II' deki signomial fonksiyon iin yazldnda

78

Analiz

Vol.:7

Year:15

Issue:16

October 2006

w01 - w02 + w03 + w04 = 1 2w01 - w02 -w01 =0 +w03 - w04 =0


(8)

ekilde drt bilinmeyenli denklem sistemi elde edilir. (8) ile ifade edilen denklem sisteminin tek bir zm yoktur. Bu nedenle zorluk derecesi bir olduu iin tek bir deikene bal sonsuz zm elde edilir. wW deikenine bal zm yaplrsa 01

w01 = w01 w02 = 2w01 w03 = w04 1 + w01 2 1 = 2


(9)

elde edilir. Bu arlklar toplam maliyet fonksiyonuna her bir terimin katksn w02 gsterirler, rnein , WW toplam maliyet fonksiyonunda yani ama fonksiyonunda ikinci terimin arln yani ikinci terimin katksn gsterir. Zorluk derecesi bir olduu iin bu deer saysal bir deer olarak deil arlna bal olarak kmtr. w02 w 01 Ancak WW arl somut olarak belirlendiinde WW arlnn toplam maliyet fonksiyonu ierisindeki arl ortaya kacaktr. u an bilinen ama fonksiyonunda ikinci terimin arl, ama fonksiyonunda birinci terimin arlnn iki kat olduudur. Dier arlklarda benzer ekilde yorumlanabilir. Normalite ve ortogonalite koullar bu arlklarn birbirleri ile olan balantlarn aklar. Sonsuz zm ierisinden tek bir zm elde etmeyi amaladmz iin primal-dual ilikisini kullanmak zorundayz. Primal problemin minimum zm dual problemin maksimum zmne eit olduu iin dual fonksiyon maksimum yaplmak zorundadr (Beightler, 1976). Primal- dual arasndaki banty genelletirilmi Aritmetik-Geometrik Ortalama Eitsizlii kullanlarak gerekletirilir (Avriel,1980). Toplam maliyet fonksiyonundaki katsaylar signomial geometrik programlama teorisine uygun olmas adna dzenlenirse

c 01 = T c 02

(c1 + c 2 ) 2 = c2 T c2 T 2 = c 3R

c 03 = c 04

XXXXXXXXXXX eklinde deiken atamlar yaplabilir. Sz edildii gibi c 0i , i=1,2,3,4 herbir c 01 terimin katsaylarn gsterir. rnein XXX, ama fonksiyonu olarak adlandrlan toplam maliyet fonksiyonunda birinci terimin katsaysn gsterir. Dierleri de benzer ekilde yorumlanabilir. O halde dual fonksiyon normalite ve ortogonalite koullar altnda elde edilen denklem sistemi tek bir zorluk derecesine sahip w 01 olduundan ve XXX arlna bal olarak zldnden dual fonksiyon arlna bal olarak

79

Analiz

Cilt:7

Yl:15

Say:16
1

Ekim 2006

w 01 2w 01 c 03 c 01 c 02 D (w 01 ) = . . w 01 2w 01 1 + 2w 03 2

1+ 2w 01 2

c . 04 1 2

(10)

eklinde elde edilir. O halde problem primal problemin minimum deerini bulmak w 01 D (w 01 ) iin XXXX olarak ifade edilen dual problemin maksimum yapacak XXXX deerini D (w 01 ) bulma problemine indirgenmitir. Ancak XXXX dual problemin yapsndan dolay D (w 01 ) D (w 01 ) karmaktr ve bu nedenle XXXX fonksiyonunu maksimum yapmak yerine XXXX fonksiyonunun doal logaritmas olan XXXXXXXX fonksiyonunu maksimum yapmak ln D (w 01 ) daha kolay olduu iin (10) ile verilen bantnn her iki tarafnn doal logaritmas w 01 alnp klasik optimizasyon teknii kullanlarak XXXX arlna gre trev alnp sfra eitlenerek ve gerekli dzeltmeler yapldnda

c 2w 2 2c 01 03 ln 01 = 0 w 01 c 02 1 + 2w 01
bants elde edilir. Bantnn gereklemesi iin

c 01 2w 01 2c 03 0 = e =1 w 01 c 02 1 + 2w 01
olmas gerektii aktr. Elde edilen dorusal denklem sisteminin zm ile

w 01

(c 02 )2 = 8c 01c 03 - 2(c 02 )2 2(c 02 )2 = 8c 01c 03 - 2(c 02 )2 4c 01c 03 = 8c 01c 03 - 2(c 02 )2

elde edilir ve arlna bal olarak ta (9) ile verilen bantdan

w 02

w 03

w 04 =

1 2
01 02 03 04

elde edilir. XXXXXXXXXXXXXXXX deerleri yerine yazlarak dzenlendiinde c , c , c ve c

w 01

c = 2 2c1

w02

c = 2 c1

w 03 =

c1 + c 2 2c1

w 04 =

1 2

optimal arlklar elde edilir. O halde toplam maliyet fonksiyonu gerekli dzenlemeler yapldnda

(TC)min =

2 c s c1 c 2RT c1 + c 2

80

Analiz

Vol.:7

Year:15

Issue:16

October 2006

eklindedir. Bylece sipari miktar (Q) ve envanter seviyesi (P) bilinmeden Geometrik Programlama Tekniinin yapsndan dolay toplam maliyet fonksiyonunun minimum deeri elde edilmi olur. Bu minimum deer yardmyla Q ve P bamsz deikenleri optimal arlklar kullanlarak kolayca bulunabilinir. Herbir terimin optimal arlklarn aadaki gibi yazlr.

T(c1 + c 2 ) 2 -1 P Q = w 01 .(TC)min 2
(111 )

c 2 TP = w 02 .(TC)min
(112 )

c2 T Q = w 03 .(TC)min 2
(113 )

c sRQ -1 = w 04 .(TC)min
(114 )
XXX XXX XXX XXX aslnda (111 ) , (112 ) , (113 ) ve (114 ) ile ifade edilen denklemler bir btn olarak dorusal olmayan denklem sistemi (Bazaar ve dierleri, 1979) olmalarna karn bu sistemin yapsndan dolay P ve Q deerleri dorusal olmayan programlama XXX problemlerinin zm tekniklerine gerek duymadan zlebilir.(112 )denkleminden

c 2 TP = w 02 .(TC)min
P deikeni yalnz braklrsa

P=

2 csc2 R c1 T(c1 + c 2 )

(12)

elde edilir. Toplam maliyet fonksiyonunun nc terimi yani denklemi gznne alndnda

c2 T Q = w 03 .(TC)min 2
denklemi elde edilmi olur. Bu denklemden de Q deikeni yalnz brakldnda

Q=

(c1 + c 2 )2c sR c1c 2 T

(13)

optimal Q deikeni bulunmu olur. u halde Model II olarak sunulan envanter probleminin optimal zm klasik optimizasyon teknii kullanlmadan GP ile zlmtr. Zorluk derecesi artt zaman problemin zmn daha karmak olmasna ramen tekniin yapsndan dolay klasik optimizasyon tekniine nazaran daha kolay zme ulalaca tekniin kurucular Duffin, Zener, Peterson tarafndan ifade edilmektedir.

81

Analiz
5. SONU

Cilt:7

Yl:15

Say:16

Ekim 2006

Envanter modelleri yaplarna gre deiik modeller iermesine karn bu almada sadece iki kstsz model alnmtr. almada vurgulanmak istenen envanter modellerinin allagelmi zm tekniklerinden klasik optimizasyon yerine alternatif ve gl bir teorisi bulunan geometrik programlama teknii ile zlebileceinin altn izmektir. Envanter problemlerine GP ile zm getirmeyi amalayan almalar 1964 ylndan beri yaplmasna karn aratrmalar hala devam etmektedir. KAYNAKA Cinemre, Nalan, Yneylem Aratrmas, Beta Yayn Datm A., stanbul 1997. Bowman, Edward H., Robert B.Fetter, Analysis Production and Operations Management, 3rd Edition, Illionis: Richard D.Irwin Inc.,1997. Duffin, R.J., Peterson, E.L., and Zener, C., Geometric Programming: Theory and Applications, Wiley, New York, 1967 http://www.glue.umd.edu/~azarm/optimum_notes/geometric/geo_intro.htm, http://www.stanford.edu/~boyd/gp_tutorial.html Kochenberger, Gary A., Inventory Models: Optimization Programming, Decision Sciences, Vol.2, April, 1971. By Geometric

Beightler, Charles S., Phillips, Donald T., Applied Geometric Programming, John Wiley&Sons Inc, New York, 1976. Avriel, Mordecai, Advances in Geometric Programming, Plenum Press, New York,1980. Bazaraa, Mokhtar S., Shetty, C.M., Nonlinear Programming Theory and Algorithms, John Wiley&Sons, New York, 1979. Axter, S., Inventory Control, International Series in OR and Management Sciences 26), Kluwer's International Series, 2003 Zipkin, P.,Foundations of Inventory Management, McGraw Hill-Higher Education, New York, 2002 --------,Production and Inventory Control Handbook, McGraw Hill, New York, 1996 --------,Principles of Inventory and Materials Management, PTR, Prentice Hall, 1993

82

You might also like

  • Yonetim
    Yonetim
    Document9 pages
    Yonetim
    Habib Koçak
    No ratings yet
  • AB
    AB
    Document10 pages
    AB
    Mahmut Ceylan
    No ratings yet
  • Oneri
    Oneri
    Document6 pages
    Oneri
    Habib Koçak
    No ratings yet
  • Muiibf
    Muiibf
    Document17 pages
    Muiibf
    Habib Koçak
    No ratings yet
  • Monte Carlo
    Monte Carlo
    Document11 pages
    Monte Carlo
    Habib Koçak
    No ratings yet