KONU: Seri ve Paralel Balama

Seri ve paralel balama konusunu, direnlerin seri ve paralel balanmas, lambalarn seri ve paralel balanmas, pillerin seri balamas olarak anlatmaya alalm. Direnlerin Seri Balanmas Direnlerin u uca eklenmesi ile meydana gelen balamadr.

Direnlerin Paralel Balanmas Direnlerin birer ular ayn noktada birletirilerek elde edilen balama eklidir.

R1 R2 R3
Paralel bal devrelerde edeer diren u ekilde hesaplanr.

I1

R1

I2

R2
V 2

V 1 I V

1 R

= 1 +1 + 1 R R2 R 3
1

Eer diren says iki tane ise u ekilde hesaplanr.

Seri bal devrelerde toplam diren (edeer diren) devredeki tm direnlerin toplamna eittir. E deer diren devredeki her bir direnten daha byktr.

= Re

R1 R2 R1 R2 +

R1
R = R + R + ..... 2
e 1

R2
R=
e

Eit byklkte ok sayda diren paralel olarak balanrsa edeer diren bu direnlerden bir tanesinin diren saysna blnmesi ile hesaplanr.

Seri bal diren eklendike devredeki e deer diren de artacaktr. Seri bal devrelerde her bir direnten eit byklkte akm geer.

R n

n = Diren Says

Paralel bal devrelerde edeer diren en kk direnten daha kktr.

R1
I1 I2 I3

I =I1=I2
Seri bal devrelerde, devredeki toplam gerilim her bir direncin ular arasndaki gerilimlerin toplamna eittir.

R2 R3

V1 V2 V 3

V =V1+V2

I V

7. Snf Fen ve Teknoloji

7. Snf Fen ve Teknoloji

Seri ve Paralel Balama

Paralel bal devrelerde direnlerin gerilimi ayndr.

Ampullerin Paralel Balanmas Birer ularn bir noktada birlemesi ile oluan balamadr

V =V1 =V2= V 3
Paralel bal devrelerde toplam akm her bir direnten geen akmlarn toplamna eittir.

I =I1+I2+I3
Paralel bal devrelerde byk direnten kk akm, kk direnten byk akm geer. Paralel bal lambalarn parlaklklar eittir. Paralel bal lamba says arttka lambalarn parlaklklar deimez.

Ampullerin Seri Balanmas Ampullerin u uca eklenmesi ile oluan balama eklidir.

L M

Ampullerde bir direntir. Seri balamada her lambadan eit miktarda akm geecektir ve lambalarn parlaklklar eit olacaktr. Seri balamada pil saysn deitirmeden ampul says arttrlrsa lambalarn parlaklklar azalr.
L M

K, L, M lambalarnn parlaklklar eittir. K=L=M Paralel bal lambalardan biri duyundan karlr veya lambalardan biri patlarsa dier lambalar yanmaya devam eder. Paralel bal lamba says arttka edeer diren azalr. Paralel bal lamba says arttka devrenin elektrik akm artar. Paralel bal lamba says arttka lambalarn k verme sreleri azalr. Pillerin Seri Balanmas

Lambalarn parlaklklar sralamasnda en parlak K lambas, en az parlak (snk) yanan ise M lambasdr. Seri bal lambalardan biri duyundan karlr ya da lambalardan biri patlarsa dier lambalarda sner. Seri balamada devreye ampul eklendike devredeki ampullerin k verme sreleri artar. Devreye ampul eklendike devrenin edeer direnci artar. Devreye ampul eklendike devreden geen akm miktar azalr.

Pillerin u uca balanmas ile oluur. Balama yaplrken pilin (+) kutbu, pilin (-) kutbuna balanr.
-

Piller seri balannca toplam gerilim artar. Toplam gerilim her pilin gerilimi toplanarak bulunur.

V toplam

V 1

V2

V3
www.sbsfenci.com

7. Snf Fen ve Teknoloji

Seri ve Paralel Balama

rnek: rnek:

L
Pillerden biri ters balanrsa devreden akm gemez.

K M

zde pil ve zde lambalardan oluan devrelerdeki K, L ve M lambalarn parlaklklarna bakacak olursak; K lambasnn bulunduu devrede 1 pil 1 ampul tmakta L lambasnn bulunduu devrede 2 pil 2 ampul tmakta M lambasnn bulunduu devrede 3 pil 3 ampul tmaktadr. Lamba bana den pil says eit olduundan ampulnde parlaklklar eittir.

zde K, L ve M lambalarnn parlaklklarn sralayalm; L ve M paralel bal olduundan parlaklklar eittir. En fazla akmda K lambas zerinden geeceinden K en parlak yanacaktr. K>L=M olacaktr.

rnek:

rnek:
K R1 L R2 M
R3

Seri olarak balanm lambalar paralel olarak balanrsa; Lambalarn parlaklklar artar. Lambalarn k verme sreleri azalr.

ekildeki devrelerdeki piller ve ampuller zde olup, R1, R2 ve R3 direnleri arasnda R2>R1>R3 ilikisi olduuna gre K, L ve M lambalarnn parlaklklar sralamasna bakalm;

Ksa Devre

L
Akm ile diren ters orantdr. Baka bir deile byk diren zerinden kk akm, kk diren zerinden byk akm geer. Byk akmn getii yerdeki lamba daha parlak yanacaktr. En byk diren L lambasnn olduu yerdeki diren olduuna gre parlakl en az olan L lambasdr. Direnci en kk olan ise M lambasnn olduu yerdeki diren olduuna gre en parlak yanacak olan da M lambas olacaktr. Parlaklklar sralamas M>K>L

ekildeki devrede A anahtar ak iken K ve L lambalar yanar. A anahtarn kapatrsak akm zerinde diren olmayan yolu takip eder ve K lambas sner. K lambasnn snmesine neden olan olay ksa devre olarak adlandrlr.

www.sbsfenci.com

7. Snf Fen ve Teknoloji

Seri ve Paralel Balama

rnek:

Soru:2009 SBS

ekildeki devrenin edeer direncini bulalm; 3 luk direncin bulunduu yerde ksa devre olduundan 3 u edeer diren hesaplarken deerlendirmeye almayacaz. Devrenin edeer direnci 6 olacaktr.

rnek:

zm: a) Yalnz K lambasnn yanmas iin; 1 numaral anahtar kapatmak yeterli olacaktr. b) Yalnz L lambasnn yanmas iin; 2,3 ve 5 numaral anahtarlar kapatmak yeterli olacaktr. c) Yalnz M lambasnn yanmas iin; 2, 4 ve 5 numaral anahtarlar kapatmak yeterli olacaktr. d) Btn lambalarn yanmas iin; btn anahtarlar kapatmak gerekmektedir. e) K ve L lambalarnn beraber yanmas iin; 1, 2,3 ve 5 numaral anahtarlar kapatlmaldr. Seri bal lambalar paralel olarak balanrsa; Lambalarn parlaklklar artar. Lambalarn k verme sreleri azalr. Devrenin edeer direnci azalr. Gl, Tuba ve lkerin tahminlerinden sadece Tubannki dorudur. Doru cevap B seeneidir.

www.sbsfenci.com

7. Snf Fen ve Teknoloji

Seri ve Paralel Balama

Soru: 2010 SBS

Soru: 2008 SBS

zm: L anahtar kapatlp K anahtar alrsa 1 numaral lamba sner, 4 numaral lamba yanar. 2,3 ve 4 numaral lambalar birbirine paralel olur. zm: Devreye baktmzda seri ve paralel bal lambalarn olduu grlmektedir. Yorumlara bakalm; I-Seri bal devre elamanlarn hepsinin zerinden eit akm geer. fadesini test edebiliriz, nk devrede seri bal durum var. II-Paralel bal devre elamanlarnn zerinden geen akmlarn toplam, ana koldan geen akma eittir. fadesini test edebiliriz, nk devremizde seri ve paralel bal durum var. III-Devrede direnci kk olan koldan yksek, direnci byk olan koldan dk akm geer. fadesini test edebiliriz, nk paralel bal kollardan bir kolda 2 dier kolda 1 lamba var. Burada bu ifadeyi test edebiliriz. Devrenin edeer direnci deimez Ana koldan geen akm deimez. 2 ve 3 numaral lambalarn parlakl deimez.

Doru cevap A seenei olur.

Doru cevap D seeneidir. Her ifadeyi de test edebiliriz.

www.sbsfenci.com