4.. ASANSR ELEKTRK VE KONTROL SSTEM Asansrde kumanda sistemleri ve tahrik motorlarnn almas elektrik enerjisi kullanlarak yaplmaktadr.

Kumanda sistemleri asansre hareket verdii kadar, sz konusu olabilecek elektrik hatalarna kar gvenlik tedbirlerini de almak zorundadr. Sz konusu kumanda sistemlerinin yaps ve alma ekilleri bu almann ana konusu olmad iin bunlara ksaca deinilerek daha ok tehlikeli durum oluturan elektrik hatalar incelenecektir. Dnlebilecek hatalar unlar olabilir. 1. Sistemde meydana gelebilecek ksa devre veya ar akm, 2. Metal gvde veya topraa kaak, 3. Gerilimin dmesi, 4. Faz sras deiimi, 5. Bir hattn iletkenliini kaybetmesi, 6. Gerilimin kesilmesi, 7. Bir rle veya kontaktrn ekememesi veya tam olarak ekememesi, 8. Bir rle veya kontaktrn brakamamas, 9. Bir kontan amamas veya kapamamas. Yukarda sz edilen oluabilecek hatalar gvenlik sistemlerinde yeri belirtilerek incelenecektir. Asansr kontrol sistemi oluturulurken aada standarttan zet olarak verilmi maddelerin saland kabul edilir. Bu artlar salamayan bir sistemin gvenli olmad ve asansr sistemi olarak kullanlamayaca standarta belirlenmitir. 4.1 ASANSR GENEL ELEKTRK SSTEM Asansrlerin l elektrik sistemi, kendilerine ait bir kolon hatt ve topraklama hattna sahiptirler. Bu kolon hatt asansr ana panosunda son bulur ve buradan asansr g devrelerine ve yardmc devrelerine datm yaplr. Ana pano g devresinin ve aydnlatma-priz devrelerinin datmnn yapld yerdir. Asansrde oluabilecek hatalarn ilk iki maddesi burada deerlendirilir. G devresi asansrn zelliine gre eitli balantlar yaplarak kontrol panosuna gider. Dier oluabilecek hatal durumlar kontrol panosunda deerlendirilir. Bu deerlendirmeler pano sistemi iinde kullanlan devrelerin bir ok noktay kontrol etmesi ile salanmaktadr. Btn kontroller yapldktan sonra kontrol panosu, asansrn bulunduu seviyeyi belirler, ar olmas durumunda aa veya yukar gitme karar vererek, motora hareket komutunu oluturur. ar gelen kat belirleyip, asansrn durmasn salar. Sras ile bu ilemler ve panolar incelenecektir. Elektrik tesisat genel kurallar aadaki gibi zetlenebilir. 1. EN 81/1 deki elektrik tesisat ve elektrik tesisatnn aksam ile ilgili kurallar aadaki devrelere uygulanr: a. Asansr kuvvet devresinin ana anahtar ve buna bal devrelere; b. Kabin aydnlatma devresinin anahtar ve buna bal devrelere. 2. Asansr, bnyesinde elektrik donanm bulunan bir makina gibi, bir btn olarak dnlmelidir. NOT - Elektrik besleme devreleriyle ilgili mill ynetmeliklerdeki kurallar anahtarlarn giri klemenslerine kadar uygulanr. Bu kurallar makina dairesi, makara dairesi, asansr kuyusu ve kuyu alt boluundaki tm aydnlatma ve priz tesisatna uygulanr. 3. Elektromanyetik uyumluluk, EN 12015 ve EN 12016da belirtilen kurallara uygun olmaldr. 4. Makina ve makara dairelerinde dorudan dokunmaya kar korunma, en az IP 2X koruma derecesinde sahip mahfazalarla salanmaldr. 5. Elektrik Tesisatnn Yaltm Direnci (CENELEC HD 384.6.61 S1), gerilim tayan her iletken ile toprak arasnda llmelidir. Yaltm direncinin en kk deerleri aadaki izelgeden alnmaldr.
Elektrik devresinin anma gerilimi V Kk Gerilim SELV 500 > 500 Deney gerilimi (doru akm) V 250 500 1000 Yaltm direnci M. 0,25 0,5 1,0

6. Kumanda ve gvenlik devrelerinde, iletkenler arasnda veya iletken ile toprak arasndaki gerilimin alternatif akm efektif deeri veya doru akm ortalama deeri 250 Vu amamaldr. 7. Ntr iletkeni ve koruma iletkeni daima ayr olmaldr.

4.2. ELEKTRK TESSATI GENEL ARTLARI VE METODU 1. Btn kablolar standartta bahsedilen zelliklere uygun olarak kullanlmaldr. Asansrde kullanlabilecek kablolar ve deme ekli standartta belirtilmitir. 2. 50 volt ve altndaki tesisata bu kurallar uygulanmaz. 3. Mekanik bir dayankllk salamak iin kaplarda bulunan elektrik gvenlik tertibatna ait iletkenlerin kesit alan 0,75 mm den az olmamaldr. 4. Elektrik tesisatnn kolay anlalmasn salamak iin gerekli iaretlemeler yaplmaldr. 5. Asansr sistemindeki balantlar, klemensler ve konnektrler, bu ama iin yaplan pano, buat veya tablolarn iinde bulunmaldr. 6. Bir asansrn ana anahtar veya anahtarlarnn almasndan sonra baz klemenslerde enerji kalmas durumunda bu klemensler ak bir ekilde belirtilmelidir. 7. Kaza ile ksa devre edilmesi asansrn almas iin tehlike yaratan klemensler, yapm ekilleri bu tehlikeyi nlemedike, birbirinden ak bir ekilde ayrlmaldr. Mekanik korumann kesintisizliini salamak iin, iletken ve kablolarn koruyucu klflar anahtar kutular veya cihazlarn iine kadar sokulmal veya uygun bir rakor iinde son bulmaldr. NOT - Durak ve kabin kaplarnn kapal olan kasalar, cihaz kutusu olarak dikkate alnr. 8. Hareketli paralar veya mahfazalarla keskin kenarlar nedeniyle bir zedelenme tehlikesi varsa, elektrik gvenlik tertibatna giden iletkenler mekanik olarak korunmaldr. 9. Ayn boru veya kanal iinde farkl gerilime sahip devrelere ait iletkenler bulunuyorsa, btn iletkenler en yksek gerilime uygun bir yaltma sahip olmaldr.

ASANSR GENEL ELEKTRK EMASI

4.3. ASANSR KORUMA HATTI (TOPRAKLAMA) Ntr iletkeni ve koruma iletkeni daima ayr olmaldr. Asansrn sabit ve hareketli blmlerinde bulunan elektrik enerjisi iletiminde kullanlmayan btn iletken malzeme toprak kaak rlesi zerinden topraklanmaldr. Makina dairesindeki topraklama klemensi ya da baras ile, arza durumunda gerilim altnda kalabilecek her biri bamsz topraklanm asansr paralar arasndaki iletken balants ve kesiti kontrol edilmeli, metal ekipmanlarn topraklanm olduu gzlenmelidir (Topraklamalarda seri balant olmamaldr). Bina datm sisteminden asansr makina dairesi kuvvet panosuna gelen kolon hatt kesiti 16 mm2den kk ise topraklama iletken kesiti 16 mm2den az olmamaldr. Kolon hatt kesiti 16 mm2den byk ise topraklama iletkeni kesiti en az ntr iletken kesiti kadar olmaldr. Motora giden topraklama iletken kesiti en az faz iletkeni kesitinde (4 mm2den az olmayacak), canl u tayan cihazlar ve gerilim tamayan ekipmanlar ise 4 mm2den kk olmayacak, mekanik olarak dayanm salanm izoleli iletken ile topraklanmaldr. Uygulamada bu hattn en az 10 mm2 izoleli sar-yeil kablolar ile yaplmas alkanlk haline gelmitir. Ar malzemelerin olmas ve bunlarn devaml bakm, skm ile kar karya kalmas, topraklama hattnn devamll asndan nemlidir. Koruma topraklamalar, cihazlarn grnr ve sabit paralar zerine pabulu ve cvatal balant ile yaplm olmaldr. Grnr ve kolay kontrol edilebilir olmas, koruma topraklamalarnda nemli bir kriterdir. Topraklama baras
Ana panoya Kontrol panosuna Kesici alter ve reglatre Makine-motor gurubuna Paralel topraklama hatlar faz kesitinden az olmamak kaydyla 4 mm2 Cu korumal kablo olmaldr. 10 mm2 Cu kablolar nerilir. Balantlar pabulu yaplmaldr. Dier elektrikli cihazlara

Topraklama kolon hatt 16 mm2 Cu kablo

4.4. ANA BESLEME PANOSU Ana pano iinde metal gvde ve topraa kaak durumlarnda devreye girecek ve asansrn kulland btn elektrik sistemlerini kapsayan 30 mA deerinde, hayat kurtarma eikli bir kaak akm rlesi bulunmaldr. Ana pano kaak akmn yannda oluabilecek ar akmlara kar sistemi koruyacak otomatik grup sigortalara da sahip olmaldr. Makina dairelerinde, her asansr iin, btn gerilim altndaki iletkenlerde beslemeyi kesebilecek bir ana anahtar bulunmaldr. Bu anahtar, asansr kullanm ile ilgili normal artlarda meydana gelebilecek en yksek akm kesebilecek kapasitede olmaldr. Bu anahtar aadaki akm devrelerini kesmemelidir: a) Kabin aydnlatmas ve varsa kabin havalandrmas; b) Kabin stnde bulunan priz; c) Makina ve makara dairesi aydnlatmas; d) Makina dairesinde, makara dairesinde ve kuyu dibinde bulunan priz; e) Asansr kuyusu aydnlatmas; f) Alarm tertibat.

Ana anahtar, sabit 0 ve 1 konumlarna sahip olmal ve istenmeyen bir ekilde altrlmasn engellemek iin 0 konumunda bir asma kilit veya benzeri tertibatla kilitlenebilmelidir. Ana anahtarn kumanda mekanizmas, makina dairesi giriinden veya girilerinden abuk ve kolay eriilebilir olmaldr. Makina dairesinin birden fazla asansr iin mterek kullanlmas durumunda, ana anahtarlarn kumanda mekanizmalarnn hangi asansrlere ait olduu kolaylkla ayrt edilebilmelidir. Yukarda sz edilen ana alterin kesmedii kabin hatlar, makina dairesi hatlar ve kuyu hatlar ayrca ar akma ve ksa devre akmna kar korunmu olmaldr. Bu devrelerin zellikleri aada verilmitir. 1. Kabin, kuyu, makina ve makara dairelerinin aydnlatma devreleri, makinay besleyen devreden bamsz olmaldr. Bu husus ya bamsz bir besleme hattyla, ya da ana anahtar veya anahtarlarn giri tarafndan ayrlan bir hatla beslemek suretiyle salanabilir. 2. Kabin aydnlatmas ve kabin prizinin beslemesi bir anahtar ile devre d braklabilmelidir. Makina dairesinde birden fazla asansrn tahrik makinalar bulunuyorsa, her bir kabin iin ayr bir anahtar konulmaldr. Bu anahtar, ilgili ana anahtarn yaknna konulmaldr. 3. Makina dairesi aydnlatmas iin makina dairesi girii veya girileri yaknna bir anahtar veya benzeri bir tertibat konulmaldr. 4. Asansr kuyusu aydnlatmas iin, her iki yerden de kumanda edilebilmesini salamak zere hem makina dairesinde hem de kuyu dibinde birer anahtar bulunmaldr. Aada rnek olarak ana alter yerine gurup otomat kullanlm bir ana tablo ve aydnlatma devreleri emas gsterilmitir.

30 mA Kaak akm Rlesi

3F+1N Drtl otomat kesici

Ayr bir hattan alnmad ise makine dairesi aydnlatmas ve prizine

3F+1N Ana besleme kolon hatt Kuyu aydnlatmas ve prizine

Kesici, Kontrol panosu ve motor devresine

ntr hatt

Aydnlatma ve priz devreleri

ANA PANO YERLEM VE AYDINLATMA IKILARI

Kabin aydnlatmas, prizi ve ak arj sistemine

4.5. AYDINLATMA DEVRELER VE KUYU TESSAT Asansr kuyusu sadece asansre ait olmal, burada asansre ait olmayan kablo, cihazlar vb. bulunmamaldr. Bununla beraber kuyu iinde, yksek basnl scak su ve buharl olmamak kaydyla, asansr kuyusuna ait stma tehizat bulunabilir. Ancak stma cihazlarnn kumanda ve ayar tertibat kuyu dnda yerletirilmi olmaldr. Asansrlerde; a) Kuyu duvarlar varsa: duvarlar iindeki alan; b) Kuyu duvarlar yoksa: asansrn hareketli ksmlarndan 1,5 m yatay mesafe iindeki alan kuyu olarak kabul edilir Kabin, kuyu, makina daireleri aydnlatma devreleri makinay besleyen devreden bamsz olmaldr. Bu aydnlatma devreleri ya ayr bir besleme hattyla, ya da ana alter veya alterlerin giri tarafndan ayrlan bir hatla beslenmek suretiyle yaplabilir. Her art altnda kaak akm rlesinde gemek zorundadrlar. Kuyu ii elektrik tesisat, balantlar, klemensler ve konnektrler, bu ama iin yaplan pano, buat veya tablolarn iinde bulunmaldr. Kesintisiz bir mekanik koruma salamak iin iletken ve kablolarn koruyucu klflar, alter kutular veya cihazlarn iine kadar sokulmal veya uygun bir rakor iinde son bulmaldr. Eer hareketli paralar veya muhafazalarn keskin kenarlar nedeniyle bir zedelenme tehlikesi varsa, elektrik gvenlik tertibatna giden iletkenler mekanik olarak korunmaldr. Makina, makara dairesi ve asansr kuyusunda kullanlan iletken ve kablolar (kabin bklgen kablosu hari) TS standartlarndaki tiplerden seilmeli, metal veya plastikten mamul boru veya kanallar iinde tesis edilmelidir. Kaplarda bulunan elektrik emniyet tertibatna ait iletkenlerin kesit alan 0.75 mm2 den az olmamaldr. Emniyet kontaklarnn gerilim altndaki ksmlar koruyucu bir muhafaza iinde olmaldr. letken malzemenin anmas kontaklarn ksa devre olmasna yol amamaldr. Asansr kuyusunda, durak kaplar kapal olsa dahi kabin tavannn ve kuyu dibi demesinin 1 m stnde en az 50 lks iddetinde bir aydnlatma salayacak sabit bir aydnlatma tesisat bulunmaldr. Kuyu aydnlatmas, kuyunun tavan ve tabanndan en ok 0,5 m mesafede konulan birer adet lamba ve bunlarn arasna konulacak lamba veya lambalardan meydana gelmelidir. Ak kuyularn bulunmas durumunda, kuyu yaknndaki aydnlatma yeterli ise, asansr kuyusunu ayrca klandrmaya gerek yoktur. Kuyu dibinde en alt aydnlatma armatrnn yannda bir adet priz bulunmaldr. Kuyu dibi prizi harici tipte olmal, damlayan suya kar korunmu ve toprakl olmal, zeminden 0,5 m ile 1 m ykseklikte monte edilmelidir. Tesisat etan olarak denmi olmal, kablo kesitleri yeterli olmaldr (en az 3*1,5 mm2, 3*2,5 mm2 kablo olmas daha uygundur ). Priz, aydnlatma tesisat sonuna konmu ise sigorta deeri kullanlan kablo deerine uygun olmaldr. 2,5 mm2 kablolarda 16 A, 1,5 mm2 kablolarda 10 A sigortalarn kullanlmas nerilir. Aydnlatma armatrlerinin yaplar E Tipi etanj olmaldr (kafesli armatr). Kuyu iinde alma veya temizlik yaplmas annda kuyu iindeki kiinin gvenliinin salanmas iin, kuyu alt boluuna giri kapsndan kolaylkla eriilebilecek, asansrn devre d braklabilecei ve devre dnda tutulabilecei (iki konumda kararl) bir durdurma alteri bulunmaldr. Bu alterin kuyu iindeki hareketli paralardan yeterli gvenlik mesafesinde ve kolaylkla eriebilecek bir ykseklie monte edilmi olmas gerekir. Tesisat etan ekilmeli ve muhafazal olmaldr. Asansr kuyusu iinde alan kiilerin mahsur kalma riski varsa ve kabinden veya kuyu iinden kurtulabilmeleri iin nlemler alnmamsa, bu risklerin olutuu yerlere alarm tertibat konulmaldr. Makina dairesinde, deme seviyesinde en az 200 lks iddetinde bir aydnlatma salayacak sabit elektrik tesisat bulunmaldr. Bu tesisatn beslenmesi g devresinden bamsz olmaldr. Bu tesisata, makina dairesi iinde giri veya girilere yakn, uygun ykseklikte konulmu bir anahtar ile kumanda edilmelidir. Makina dairesine yukarda bahsedilen artlara uygun en az bir priz konulmaldr. Makine dairesi aydnlatmas stroboskopik etkiler oluturmamas iin ya flaman telli ampullerden veya ift fazdan beslenen fluerasan lambalardan salanmaldr. Tek fazdan beslenen fluerasan ampullerin kullanlmas Makine Emniyetine gre yasaktr.

Kuyu aydnlatmas ar akma kar korunmu olmaldr.Sigorta deeri kablo kesitine uygun olmaldr. En st armatr kuyu tavanndan 0,5 m aaya konmaldr.

Kat kaplar

Kuyu iinde kullanlan armatrler E tipi etan yani kafesli korumal tip olmaldr. Aydnlatma taraf aa bakmaldr.

Kuyu iine ekilen tesisat en az 3*1,5 olmal, yeni ekilen tesisatlar 3*2,5 mm2Cu kablo kullanlarak yaplmal, kablolar ift korumal kablo olmaldr. Kablo ekleri veya balantlar, armatrler iinde veya kutular iinde klemenslerle yaplmaldr. (Etan tesisat kurallarna uygun olmaldr)

ki armatr aras mesafe en ok 7 m olmaldr.

Stop butonu kapdan kolay ulalabilir bir ekilde sabitlenmeli, ve iki konumlu olmaldr. Kullanlan kablo ift korumal kablo olmaldr.

ki armatr aras mesafe en ok 7 m olmaldr.

Kuyu dibi armatr yerden 0.5 m ykseklikte olmaldr. Konan priz toprakl ve su sramasna kar korumal olmaldr.

4.6. KONTROL (KUMANDA) PANOSU Asansrde kontrol elektrik sistemleri ile salanr. Asansr kontrol panosu, asansrn istenen btn gvenliklerinin salandn kontrol etmek, arlar deerlendirerek harekete hazrlk ilemlerini yapmak, motora hareket emri vermek ve hareket esnasnda gvenliin devamn salamakla grevlidir. Bu ilemler bir mantk sralamasna sokulursa kontrol panosu ilk nce harici etkileri kontrol eder. Daha sonra gvenlik sistemlerinin kontrol yaplr. arnn geldii durak ve asansrn bulunduu durak belirlenerek hareket yn belirlenir. Kaplarn kilitlendiinin kontrol yapldktan sonra hareket komutu verilir. Bu ilemler aadaki gibi sralanabilir. 1) Genel sistem kontrol a) Hayat kurtarma eikli kaak kontrol b) Gvenlik kaak akm rlesi c) Ar akm veya ksa devre akmna kar koruma d) Sral faz rlesi i) Faz sras kontrol ii) Voltaj seviyesi kontrol 2) Asansr gvenlik devreleri kontrol a. Snr seviye kontrolleri b. Parat ve reglatr kontrolleri c. Stop devreleri kontrolleri d. Dier gvenlik kontaklar (Halat uzama, kuyuya bakan aklklar vb.) 3. Asansr Seviyesi ve ar seviyesi kontrol a. Asansrn hangi seviyede olduunun kontrol b. arnn hangi noktadan geldiinin kontrol 4. Kabin ve kat kaplar kilitlenme kontrol a. Fi priz devrelerinin kontrol b. Kap kilitlerinin kontrol c. Kabin gvenlik devreleri kontrol (Ar yk vb.) 5. Motor hareket kontrol 4.6.1. GENEL SSTEM KONTROL Bunlar sistemin herhangi bir kaakla kar karya olmamas, sistemde ar akm veya ksa devre akmnn olumamas, faz srasnn dzgn olmas, voltaj seviyesinin belirlenen aralklarda olmasdr. Sistemdeki hayat kurtarma eikli kaak kontrol, sistemin en bana konan ve ana pano iinde ilenen 30 mA Kaak Akm Rlesi ile yaplr. Ancak koruma trafolar kullanlan panolarda gvenlik devrelerinde oluabilecek metal veya gvde kaaklar da ayrca kontrol panosuna konan kaak akm rleleri veya sigortalarla kontrol edilir. Sistemin ar veya ksa devre akm kontrol gene ana pano iindeki motor sigortalar vastasyla yaplr. Pano faz srasnn deiimi ve voltaj seviyesini, kontrol panosunda bulunan Sral Faz Rlesi ile kontrol eder. Bunlar panoya ayrca konmu rleler olabilecei gibi, kontrol kartnn bir paras olarak elektronik kartlar eklinde de olabilirler. Motor almasnn salkl ve gvenli olabilmesi iin faz srasnn ve voltaj seviyesinin belirlenen ekilde olmas zorunludur. Bu sralamada bir yanllk olumas durumunda bu rle kontrol kartnn elektriini keserek asansrn hareket almasn engeller. nk faz srasndaki deime, asansrn ters ynde almasna sebep olur. Voltaj dm motorun ar akmla almasna veya daha dk voltaj deerlerinde alamamasna yol aar. Aada eitli sral faz rleleri gsterilmitir.

4.6.2. ASANSR GVENLK DEVRELER KONTROL Ana besleme tablosu ve kumanda panosu enerji sisteminin uygun olup olmadn aratrdktan sonra gvenlik sistemlerinde anlatlm olan ve hepsi birbiriyle seri bal durumda olan durdurma alterleri, snr seviye alterleri, gvenlik kontaklar, skma kontaklar veya fotoseller, geveme kontaklar gibi asansrn emniyet devrelerinin uygun olduunu kontrol eder. Sistemde ve beklenmeyen durum kontaklarnda uygunsuzluk grmedii takdirde sistemin gvenli olduuna karar verir. EN 81/1 standard asansrde oluabilecek tehlikeli durumlar dikkate alarak her durum iin bunun kontroln zorunlu tutmutur. Asansrn gvenli olabilmesi iin snr seviyeler iinde olmas gerekir. Bunun iin snr seviye alterleri konmutur. Asansrn gvenlii iin bir dier art, reglatr ve parat sisteminin normal konumda ve alabilir durumda olmasdr. Gvenlik sisteminin kontaklarn ve ayrca reglatr halat uzama kontan kontrol eder. Ayrca asansr aft iinde bulunabilecek bir kiinin stop devrelerini kullanp kullanmad kontrol edilir. Tehlikeli durum oluturabilecek yerler olan, asansrn kuyu dibine, kabin stne, makara dairelerine durdurma alterleri konmutur. Asansre bakan btn aklklarn kapal olmas gerekir. Bunun iin kuyuya bakan btn kap ve kapaklarn gvenlik kontaklar vardr ve bu kontaklar devre vermedii srece asansr hibir hareket hazrl yapmaz. Ayrca kabin ar yklenmesi veya kap arasnda kii bulunup bulunmad kontrol yaplr. Asansrn herhangi bir ary kabul edebilmesi iin daha nce bahsedilen btn gvenlik kontak ve sistemlerinin uygun konumda olmas gereklidir. Aada kontrol panosunun kontrol etmesi gereken gvenlik tertibatlar listesi EN 81/1 Ek A ya bal olarak verilmitir. 4.6.2.1. Elektrik gvenlik tertibatlarnn listesi 1. Bakm ve imdat kaplar ile bakm kapaklarnn kapal olduklarnn denetlenmesi 2. Kuyu dibindeki durdurma tertibat 3. Makara dairesindeki durdurma tertibat 4. Durak kaplarnn kilitlendiinin denetlenmesi 5. Durak kaplarnn kapal olduklarnn denetlenmesi 6. Kilitlenmeyen kap paneli veya panellerinin kapal olduklarnn denetlenmesi 7. Kabin kapsnn kapal olduunun denetlenmesi 8. Kabindeki imdat kapa veya kapsnn kilitlendiinin denetlenmesi 9. Kabin stndeki durdurma tertibat 10. ki halat veya iki zincir kullanlan ask tertibatnda bir halat veya zincirin dierine gre anormal uzamasnn denetlenmesi 11. Dengeleme halatlarnn gerginliinin denetlenmesi 12. Gergi makarasnn sramasn engelleyen tertibatn denetlenmesi 13. Gvenlik tertibatnn almasnn denetlenmesi 14. Hz regltrnn devreye girmesinin denetlenmesi 15. Hz regltrnn iletme konumuna dnmesinin denetlenmesi 16. Hz regltrnn halatnn gerginliinin denetlenmesi 17. Yukar ynde hareket eden kabinin ar hzlanmasna kar koruma tertibatnn denetlenmesi 18. Tamponlarn normal konumuna geri dnmesinin denetlenmesi 19. Kabin konumunu aktaran tertibatn gergin durumda olduunun denetlenmesi (snr kesicileri) 20. Srtnme tahrikli asansrlerde snr gvenlik kesicileri 21. Kabin kapsnn kilitlendiinin denetlenmesi 22. Sklebilir cinsten el arknn konumunun denetlenmesi 23. Yavalama kontrol tertibatyla ilgili olarak kabin konumunu aktaran balant organnn gerginliinin denetlenmesi 24. Ksaltlm stroklu tamponlarn kullanlmasnda yavalamann denetlenmesi 25. Tamburlu veya zincirli asansrlerde halat veya zincirlerin gevemesinin denetlenmesi 26. Ana anahtarn (alterin) bir kontaktrle dolayl altrlmas 27. Seviyeleme ve otomatik seviyelemenin denetlenmesi 28. Seviyeleme ve otomatik seviyeleme kumandasnn dolayl olmas durumunda kabin konumunu aktaran balant organn gergin durumda olduunun denetlenmesi 29. Bakm kumandasndaki durdurma tertibat 30. Ykleme rampas hareketi kumandasnda kabin hareketinin snrlanmas 31. Ykleme rampas hareketi kumandasndaki durdurma tertibat

4.6.2.2. Kontaktr, yardmc kontaktr ve elektrik gvenlik devrelerine ait elemanlar Asansrde kullanlacak gvenlik tertibatlar zellikleri standartta ayrntl olarak belirtilmitir. Bu tertibatlar aada belirtilen artlar salamak zorundadr. 1. Ana kontaktrler, yani tahrik makinasn durdurmak iin gerekli olan kontaktrler, EN 60947-41de tarif edilen aadaki kullanma snflarna uygun olmaldr: i. Alternatif akm motor kontaktrleri iin: AC-3; ii. Doru akm besleme kontaktrleri iin : DC-3. Bu kontaktrler ayrca, anahtarlama ilemlerinin % 10unu adml alma eklinde gerekletirebilmelidir. 2. Tadklar g nedeniyle ana kontaktrleri altrmak iin yardmc kontaktr kullanlyorsa, bu yardmc kontaktrler, EN 60947-5-1de tarif edilen kullanma snflarna uygun olmaldr: a. Alternatif akm bobinlerine kumanda etmek iin: AC-15; b. Doru akm bobinlerine kumanda etmek iin : DC-13. 4.6.2.3. Asansr gvenlik devreleri zellikleri Asansr gvenlik devrelerinde standart kapsaml artlar getirmitir. Bunlar aadaki gibi zetlenebilir. 1. inde elektrik gvenlik tertibat bulunan bir devrede oluacak bir gvde veya toprak kaa: a) Ya tahrik makinasnn hemen durdurmasna neden olmal veya b) lk normal durutan sonra makinann tekrar hareket etmesini engellemelidir. Tekrar devreye alma, ancak elle mdahale ile mmkn olmaldr. 2. Farkl maddelerde istenen elektrik gvenlik tertibatndan birinin devreye girmesi durumunda, makinann harekete gemesi engellenmeli veya tahrik makinas hemen durmaldr. Bu cihazlar yukarda liste halinde verilmitir. 3. Elektrik gvenlik tertibatnda kontaktrlerin veya bunlarn yardmc kontaktrlerinin devrelerini dorudan kesen, uygun bir veya birden fazla gvenlik kontaklar bulunmaldr: zel durumlar haricinde gvenlik kontaklarna hibir elektrik cihaz paralel balanmamaldr. 4. Elektrik gvenlik anahtarlar altnda, kontaklar zorlayc mekanik etkiyle ayrlmaldr. Bu zorlayc mekanik etkiyle ayrlma kontaklarn birbirine kaynam olmas durumunda dahi gereklemelidir. Tasarm, bir parann arzalanmasndan tr ksa devre meydana getirmesi tehlikesinin mmkn olduu kadar az olaca ekilde yaplmaldr. NOT - Zorlayc mekanik etkiyle ayrlma, devreyi kesen kontaklarn ama konumuna gelmesiyle ve hareket mesafesinin nemli bir ksm boyunca, hareketli kontak paralar ile stne ama kuvvetinin etki ettii tahrik elemannn arasnda esnek malzemelerin (mesel: yaylar gibi) bulunmamasyla salanr. 5. Bir elektrik gvenlik tertibatnn devreye girmesi, tahrik makinasnn harekete gemesini engellemeli veya tahrik makinasn gecikmeksizin durdurmaldr. Freni besleyen devre de ayn ekilde kesilmelidir. Elektrik gvenlik tertibat, tahrik makinasna enerji akn etkileyen cihazlara dorudan etki etmelidir. Bobin gleri nedeniyle ana kontaktrleri altrmak iin yardmc kontaktrler kullanldnda bunlar, tahrik makinasn durdurmak ve altrmak iin enerji akn dorudan etkileyen cihazlar olarak mtala edilmelidir. 4.6.3 ASANSR SEVYE KONTROL VE YN TESPT Asansr genel sistem kontrol ve gvenlik devreleri kontroln yaptktan sonra , arlara hazr hale gelir. Asansrdeki en nemli noktalardan birisi, asansrn hangi durakta bulunduu, arnn buna gre aadan veya yukardan gelmesine gre, asansrn aa veya yukar ynde hareket komutunun verilmesi ve ar katna gelince durdurulmasdr. Bu konuda ok eitli sistemler kullanlmaktadr. Bunlardan en eski olanlardan bir tanesi Kopiverk (Kopia) sistemi olarak bilinen sistemdir. Bu sistemde sabit duran bir disk zerine kat kontaklar yerletirilmitir. Hareketli olan ve hareketini bir zincir ve redktr vastasyla kabinden alan d disk, seyir mesafesinin tamamnda yarm tur atacak ekilde ayarlanmtr. Diskin ortas bo braklm, yan taraflar ise birisi ini emrine, dieri k emrine balanmtr. Asansrn bulunduu katn stnden gelen bir kat ars, kat ar ucu vastasyla devresini d diskten tamamlar ve asansrn k kontaktrlerine enerji vermeyi salar. Asansrn fipiriz ve kilit kontrollerinden sonra hareket almas ile

beraber, d disk dnmeye balar ve ar gelen kata gelince, d diskte bulunan asansr seviye aral boluu, kontaktre giden enerjinin kesilmesine sebep olur ve kontaktrlerin enerjisi kesilir. Buda asansrn durmasna yol aacaktr. Basit bir elektrik-mekanik kontrol sistemi olan kopia sistemleri tek hzl asansrlerin yaygn kullanld dnemde ok kullanlan sistemlerdi. Ancak mekanik srtnmenin olmas, kontaklarn ayarlarnn ska bozulmas ve ift hzl asansrlerde ek sistemler gerektirmeleri yznden artk kullanlmamaktadr. Ancak daha sonra kullanlan sistemlerinde mantnn ayn olmas ve iin kopia seviye aral yerine rlelerle yaplm olmas asndan anlatlmtr. Asansr seviye kontrol, asansrn bulunduu yeri tespit edip, basit bir devre yardmyla hareketin aa veya yukar ynlendirilmesi esasna dayanr. Aada bir kopia sistemi basit olarak verilmitir. Asansr seviye aral Asansr 3. katta 3. Kat Konta 4. Kat Konta 5. Kat Konta

Kat ar ular

ni emri

k emri

Kopial sistemlerden sonra manyetik alterli sistemler yaygn olarak kullanlmaya balanmtr. Burada sistem bir manyetik alter veya bistable denen manyetik kontaklarn kat geilerinde kat rlerini ektirme prensibine dayanmaktadr. Rlelerin normalde ak kontaklar ini kontaktrlerine, normalde kapal kontaklar ise k kontaktrlerine balanmtr. Asansrn bulunduu durak altnda bulunan kat rleleri ekik durumda, stnde bulunan kat rleleri kapal durumda bulunur. Ayn kopia sisteminde kullanlan mantkla, asansrn bulunduu duraa gre arlar ynlendirilir. Ancak ar akmalarn nlemek iin ayn rlenin ak ve kapal kontaklar kat arlarn ynlendirmek iin kullanlr. Ayrca bulunan dura devre d brakan manyetik alter yardmc konta ve ary aklnda tutan kat ar rleleri kullanlmaktadr. Aada sistem basit olarak gsterilmitir. Ancak asansrn bir kat seviyesini enerjisiz gemesi durumunda asansr kat arma durumu ile kar karya kalmaktadr. Ayrca ift hzl sistemlerde, ikinci hz bayraklar veya mknatslar ayarlanmas ve kat hassasiyeti, istenen verimi salamayan bir sistemdir. k Emri

ni Emri Kat Sev. Rleleri Katta Rlesi Yar.Konta 2. Durak ar Ucu Kat Rlesi Konta

Asansr seviyelemesinin daha hassas ayarlanmas ve kat arma hatalarnn olumamas iin bu gn en yaygn kullanlan sistemlerden birisi Gray Code denen sistemdir. Kat sayma ilemi Binary sistemine gre yaplr. 0, 1 kodunun kullanld bu sistemde rleler binary koduna gre dizilmektedir. Kat geilerinde Bistable alterler mknatslarla ynlendirilmektedir. Bistable konta ak duruma getiren mknatslar ile kapal duruma getiren mknatslar kodu oluturacak ekilde kuyu iine dizilirler. 000 Birinci durak 001 kinci durak 010 nc durak 011 Drdnc durak 100 Beinci durak 101 Altnc durak 110 Yedinci durak 111 Sekizinci durak Karl olarak belirlenmitir. Dikkat edilirse rle ile sekiz durak tanmlanabilmektedir. Drt rle ile onalt durak tanmlanabilir. Aada iki rleli drt durakl bir sistemin devre emas verilmitir.

R P a n o fa z T M 1 , T M 2 T e r m i k m a n y e t i k r le k o n t a F K R F a z k o r u m a r le s i k o n ta A Y A r y k r le s i R R R e v i z y o n r le s i W 1 ' le r K a t k a y t r le le ri Y H Y k s e k h z k o n t a k t r U Y u k a r y n k o n t a k t r D A a y n k o n t a k t r A H a l a k h z k o n t a k t r H Y a r d m c h a r e k e t r le s i T R 1 K a t t a b e k l e m e s r e s i z a m a n r le s i T R 2 K a b i n i i s n e n k s r e s i z a m a n r le s i S P 1 A a y n r le s i S p 2 Y u k a r y n r le s i S A H a r e k e t k a l k r le s i K 1 ' le r K a t i z l e m e r le le ri M 0 , M 1 , B R B i s t a b l r le le ri K K K a p k a p a m a r le s i K A K a p a m a r le s i K R Y a r d m c ( E m n i y e t ) k a p r le s i T R K K a p z a m a n r le s i K 3 , K 5 O t o m a t i k k a p a m a v e k a p a m a u la r ( s e m a t ic )

4 Durak,otomatik kap ift

Pano Rumuzlar ve Elemanlarnn Aklamalar

1 -2 ST O P 2 - 3 F -P R Z 4 - 5 K L T 4 1 ' le r k a t u la r 6 0 - 7 0 in i k o k u 6 S r e k l i 2 2 0 V ( K a b in z e ri) 7 S n e n k d e v re s i B R H a s s a s d u r d u r u c u ( B is t a b l) A 1 - A 2 A r y k s v i k o n ta A Y A r y k s in y a l u c u F T F o tosel F -M F ren 4 0 - 2 4 v o l t ( S i n y a l M t e re i) 5 0 + 2 4 v o l t ( B u t o n M t e re i) B 1 - B 2 K a p k a p a m a b u ton u B 3 - B 4 K a p a m a b u ton u K 2 - K 4 O t o m a t i k k a p s k m a k o n t a B - C r e v i z y o n a n a h t a r U - D r e v . in i k b u to n u R B M R e v i z y o n b u t o n m t e re i S D S e r v is d s in y a l u c u M p N tr K 1 6 - K 1 7 O t o m a t i k k a p a m a lim it s v i K 1 8 - K 1 9 O t o m a t i k k a p k a p a m a lim it s v i M 0 - M 1 B i s t a b l a l t e r u la r R M B i s t a b l m t e re k

hz,toplamal

1
R (Faz) 6A TM1

2
TM2 FKR 1 2

4
50 H

B TR2 A1 A2 AY RR C 6 7 220 V

3A 24 V AY RR

AY

W1 AY SD SP1 60 SP2 70 Mp W1 H K1 H RBM U 41

W2

W3

W4 D

42

43

44

H K2 K3

H K4

W2 W1

W3 W2

W4

W3

W4

40

E0 E24

E21

E22

4 Durak,otomatik kap ift hz,toplamal

Kayt Devresi

1
3

D RR YH BR H

SP1

SP2 4 SA F (+) M (-)

YH RR AH LA1 U LA2 LA3 D LA4 TR1 YH U D Mecburi yavalatc-alt Mecburi yavalatc-st

SP1

SP2 U D YH

AH

RR

AH

TR2 Mp

4 Durak,otomatik kap ift hz,toplamal

Yn Devresi-Kontaktr Balantlar

W1

W2

W3

W4

W1

W2

W3

W4 SA

H K1 K2 K3 K4

K1

K2

K3

K4

SP1

SP2

TR1

SP2

SP1

SA

Mp E21

4 Durak,otomatik kap ift hz,toplamal

Yn Devresi

1
E22

M0

M0

M0

M1

BR RM

M1

M1

M1

M1

K1

K2

K3

K4

M0

M1

BR

E24

Mp

E0

4 Durak,otomatik kap ift hz,toplamal

Bistabl alter Rlelerinin Balantlar

Bu sistemde tam katta durdurucu ve son katlar zorunlu yavalama kontaklar da kullanlmas, sistemin hassasiyetini artrmaktadr.
B1 (SAYICI BSTABL) B2 (SAYICI BSTABL) B3 (SAYICI BSTABL) B4 (SAYICI BSTABL)

B+ B1 B2

BSTABL M. BSTABL 1 BSTABL 2 BSTABL 3 BSTABL 4

B3
B4 M AK K
DM

KATTA DURDURMA MNYT. AAI HAREKETTE MECBUR YAVALAMA MNYT. YUKARI HAREKETTE MECBUR YAVALAMA MNYT.

TAM KATTA DURDURUCU

ZEMN KAT ZORUNLU YAVA HIZ MANYET SON KAT ZORUNLU YAVA HIZ MANYET

DJTAL M

Her ne kadar bu sistem dier sistemlere gre daha gvenli ve hassasiyet salayan bir uygulama olsa da, her geen gn daha hassas sitemler uygulanmaya balamaktadr. Bunlarn iinde kuyu ii sayclar gsterebiliriz. Kuyu ii saymada, kabine konmu bir sayc, kuyudaki iaretlenmi (Manyetik veya boyal) eridi saymaktadr. Bu sistem kabin pozisyonunu iaretli parann boyu ykseklii hassasiyetinde (0,5-1 cm) lebilmektedir. Ayrca VVVF sistemlerde motor dn saylarak kuyu iinde hassas lmler yaplabilmektedir. Kuyu iinde sonik veya lazer lmleri ok daha hassas sonular vermektedir. Kuyu boyunca gerilmi bir tel, kabine bal bir halkadan geirilmekte, tele ayr bir besleme kaynandan sonik ses dalgas gnderilmektedir. Ses dalgasnn halkadan geiinde yapt bozulma llnce, kabin pozisyonu milimetrenin onda biri hassaslnda llebilmektedir. Her geen gn tekniin gelimesi ile yeni uygulamalar gndeme gelmektedir. Teknolojik gelimelerden kopmadan bunlar uygulamaya sokmak, sektrn teknik personelinin nnde bitmeyecek bir grev olarak durmaktadr. 4.6.4 KAPILARIN KAPANDIININ KONTROL Asansr hareket emrini aldnda, harekete balamadan nce asansr kaplarnn kapandn ve kilitlendiini kontrol eder. Asansr kaplarn kilitlenme kontrolnden nce kesinlikle hareket almaz, almamaldr. Kilit ve fi-priz devreleri, kabin katta deilken kapnn almamasn salayarak kullancnn asansr kuyusuna dmesini engeller. Ayrca kap ak iken kabinin hareket etmesini engelleyerek, tehlikeli bir durum olumasn nler. Btn kaplar zerinde seri olarak balanm olan kap kontaklar (fi-priz) kat kaps kapannca kapnn elektriki olarak kapandnn kontroln yapar ve kilit devresine hazr sinyali verir. Ancak bu sinyalden sonra harekete hazrlk balar ve gene kendi iinde seri balanm olan kilit devresi ikinci kontrol yaparak, kapy kilitler ve asansr hareket almaya hazr hale gelir. Tek emniyetli sistemin alma prensibi, kapnn kapanma kontroln sadece fi-priz devresine bal ele almasdr. Ancak fi-priz devresindeki oluabilecek bir ksa devre, kap ak olmasna ramen kilit kolunun ekmesini ve asansrn hareket almasn engellemez. ift emniyetli sistemde fi-priz devresinden sonra kilit devresi de kapnn kapandn mekanik olarak kontrol eder. Kilit devresinin tamamlanabilmesi iin kilidin ikinci emniyetinin ancak, kap kanad kasann karsna gelmi durumdayken ve kilit dili 7 mm ieri girdikten sonra almas salanm ve asansrlerde kapnn kapal olmas mekanik olarak ta kontrol edilmeye balanmtr. Bylece kapnn kapal olduu kontrolleri elektriki ve mekaniki olmak zere ikili bir sisteme karlmtr. Herhangi birindeki arza dieri tarafndan kontrol edilerek asansr kat kaplarnn kilitli olmas daha gvenli hale getirilmitir. Kap kilitlerinin zellii, elektrik kesildiinde, kabin kap kilit alma blgesinde iken kapnn almasna olanak salamasdr. Kilit veya fi-priz devrelerinden birisi kesildiinde, motorun ve elektromanyetik frenin devresi gecikmeksizin kesilmeli ve asansr durmaldr. Aada fi-priz ve kilit devreleri emas basit olarak verilmitir.

Harekete hazrlk kom utlar

Fi- priz devreleri Kaplarn kapandnn elektriki olarak denetim i

Kaplarn kapandnn mekanik kontrolu Kaplarn kilitlendiinin kesin kontrol ve hareket em ri

Seri balanm fi-priz devreleri Her kontak bir kapya aittir

Seri balanm kilit devreleri Her kontak bir kapya aittir

Standartta durak kaplarnn kilitlenmesi ve kilitli olmasnn denetlenmesi zet olarak aada verilmitir. 4.6.4.1. Asansr kaplarnn kilitlenmesi ve kilitli olmasnn denetlenmesi 1. Durak kaplar : Normal iletmede, kabin bir durak kapsnn arkasnda hareketsiz durmadka veya bu kapnn kilit alma blgesi iinde durmak zere olmadka, bir durak kapsn veya ok panelli kaplarda bir kap panelini amak mmkn olmamaldr. 2. Normal iletmede, bir durak kapsnn veya ok panelli kaplarda, bir kap panelinin ak olmas durumunda asansr hareket ettirmek veya hareket halinde tutmak mmkn olmamaldr. Bununla beraber, kabini harekete hazrlayan n ilemler yaplabilir. 3. Durak kaps kapal durumda iken kesin kilitleme ilemi, kabinin hareketinden nce gereklemelidir. Bununla beraber, kabinin harekete gemesi iin hazrlk ilemleri yaplabilir. Kabin ancak, kilit dilinin yuvasna 7 mm girmesinden sonra hareket edebilmelidir 4. Her durak kaps kapnn kapanmasn denetleyen ve bir elektrik gvenlik tertibatyla donatlmaldr. Menteeli durak kaplarnda bu tertibat, kapnn kapanma kenarnn yaknna veya kapnn kapal olduunu denetleyen mekanik tertibatn zerine taklmaldr. 5. Kabin kaplar : Ykleme rampas kumandas ve otomatik seviyeleme haricinde normal iletmede, bir kabin kapsnn (veya ok panelli kaplarda, bir kap panelinin) ak olmas durumunda asansr hareket ettirmek veya hareket halinde tutmak mmkn olmamaldr. Bununla beraber, kabini harekete hazrlayan n ilemler yaplabilir. 6. Her kabin kaps, uygun olarak kapnn kapanmasn denetleyen ve yukardaki madde de belirtilen artlar salayan bir elektrik gvenlik tertibatyla donatlmaldr. Kabin kapsnn kilitlenmesi gerekiyorsa, kilitleme tertibat durak kaplarnn kilitleme tertibatna benzer bir ekilde almal ve tasarmlanm olmaldr

4.6.5. ASANSR HAREKET KOMUTU Genel sistem kontrol, gvenlik tertibatlarnn kontrol, seviye belirlemesi ve kaplarnn kilitlendiinin kontrolnden sonra, kontrol panosu asansr motoruna hareket emri verir. Asansrde kullanlan motorun zelliine gre, motorun enerji beslemesi yaplr. Asansrlerde doru akm motorlar kullanlabilecei gibi, alternatif akm motorlar da kullanlabilir. Genel yaklam, 2,5 m/s hzlara kadar redktr gurubunu ieren makineli alternatif akm motorlarnn kullanlmas, bu hzlardan sonra makinesiz doru akm motorlarnn kullanlmasdr. Bu yaklamn ortaya kmasnn temelinde, doru akm motorlarnn pahal ve daha fazla bakm isteyen motorlar olmas yatmaktadr. Eer sistem yksek atalete sahipse, yani beyan yk ve hz yksekse, kalk ve durularda konfor aranyorsa zorunlu olarak doru akm motorlarna ynelmek gerekli idi. Doru akm motorlarnn yksek kalk torklarnn olmas ve hz ayarlarnn istenilen ekilde yaplabilmesi, doru akm motorlarn zorunlu klyordu. Bu ama iin kullanlacak doru akm motorlarnda Ward Leonard sistemi olarak bilinen sistem gelitirilmitir. Bu sistem, bir alternatif akm motoru vastas ile bir doru akm jenaratrn tahrik etmek ve bu jenaratr vastas ile doru akm motorunu beslemek ana prensibi zerine kurulmutur. Ayrca doru akm motorunun rotor sarglarnn akm yn deitirilerek, motorun dn yn, gene rotordan geen akm kontrol ederek motorun torku ve hz ayarlanabilmektedir. Ama grld zere ok motorlu, devaml motor bakm isteyen pahal bir sistem olmasna karn, son dnemlere kadar yaygn olarak kullanlm bir sistemdir. Alternatif akm motorlarnn bu konudaki zayfl, kalk torklarnn dk olmas, bu yzden ilk ataleti karlayabilmek iin bir redktr gurubuna ihtiya duymalar idi. Ancak motor kontrol tekniklerinin hzla gelimesi ve bu tekniklerin asansr kontrolnde kullanlmaya balamas, bu sorunlar hzla zmtr. nce Voltaj Kontrol, ardndan Frekans Kontrol teknikleri gelitirilmitir. Daha sonra gelitirilen VVVF Vektr Kontrol (Variable Voltaj Variable Frekans) ve DTC Kontrol (Direct Tork Control) teknikleri ile bir alternatif akm motorunu, doru akm motoru gibi srebilmek mmkn hale gelmitir. Alternatif akm motorlarnda grlen en byk sorun, dk frekanslarda akm kontrol edememekti. Buda dk frekansta, yani asansrn kalk ve duru anlarnda hassas kontrol yaplmasn nlyordu. Yeni gelitirilen tekniklerde PWM (Pulse Width Modulation) Darbe Genilii Ayarlamas sistemi ile akm kontrol etmek mmkn hale gelmitir. Buda sonu olarak her frekansta (hzda) kontroll akm, istenen ak, hz erisine uygun tork anlamna gelmektedir. Bylece alternatif akm motorlar daha fazla kutup says kullanarak, makinesiz kullanlabilmekte ve doru akm motoru gerektiren btn yerlerde kullanlabilmektedir. Daha az bakm istemeleri, daha az maliyetli olmalar ve istenen konforu salayabilmeleri sonucunda, asansrlerde son dnemde her tip asansrde kullanlmaya balamlardr. Dorudan beslenen alternatif akm motorlarnda duru hassasiyetini ve ivmelenme rahatszlklarn ortadan kaldrmak iin, ift sargl yani ift hzl motorlar kullanlmaktadr. Ancak duru hznn drlm olmasna karn, yk deiimlerinde motorun harici bir fren ile durdurulmasndan dolay istenen hassasiyeti yakalamak mmkn olmuyordu. Yeni gelitirilen kademesiz hzlanma ve motorun duru annda, hzn yke gre kontrol ederek kendisini ayarlamas, alternatif akm motorlarnda istenen konforu salamtr. Son dnemlerde asenkron motorlar yerine, daha fazla bir hassasiyet verebilen senkron motorlarn gelitirilmesi ve kullanlmaya balamas, ok daha konforlu asansrlerin yaplabilmesine olanak salamaktadr. Motor seimleri ve zellikleri, Tasarm 2 blmnde, malzeme seimleri ksmnda daha ayrntl olarak verilecektir. Motor tahriki ile ilgili, EN 81/1 asansrde kullanlacak motorlarn beslenmeleri ve durdurulmalar iin olduka ayrnt vermektedir. Asansrde kullanlacak bir yol verme ilemi, kullanlan motora gre bu artlar yerine getirmek zorundadr. Aada zet olarak bu tahrik artlar verilmitir. 4.6.5.1. Asansr Motor tahriki 1. Her asansrn kendine ait en az bir adet tahrik makinas olmaldr. Aada belirtilen iki tahrik metoduna izin verilir: a) Srtnme yoluyla (tahrik kasna ve halatlarn kullanm); b) Mekanik balantl, yani: 1) Tambur ve halatlar kullanlmasyla, veya 2) Zincir makaralar ve zincirlerin kullanlmasyla. Beyan hz 0,63 m/syi amamaldr. Kar arlk kullanlmamaldr. Dengeleme arl kullanlabilir.

2. Asansrde otomatik olarak alan ve aadaki durumlarda devreye giren bir fren sistemi bulunmaldr: a) ebeke geriliminin kesilmesinde; b) Kumanda geriliminin kesilmesinde. Frenleme sistemi, srtnme ile etki eden bir elektro mekanik frene sahip olmaldr. Buna ek olarak baka bir sistem de (mesel: elektriksel) kullanlabilir. . 3. Asansrn bir elektrik gvenlik tertibatnn almas ile durdurulmas aada belirtilen ekilde yaplmaldr. Besleme, kontaklar motor devresinde seri bal, birbirinden bamsz iki adet kontaktrle kesilmelidir. ki kontaktrden birinin ana kontaklarnn asansr durduunda devreyi amamas durumunda, en ge bunu takip eden hareket yn deiiminde, asansrn yeniden harekete gemesi engellenmi olmaldr. 4. Normal almaya dn, ancak elle mdahale ile mmkn olmaldr. Enerjinin kesilip tekrar gelmesi durumunda, makinann hareketsiz konumda tutulmas gerekli deildir. Motor hareket sresi snrlaycs, bakm kumandas ve elektrikli elle alma kumandas srasnda kabinin hareketini engellememelidir. Asansr motorunun tahriki artlarnn yannda, motor korumalar ile ilgili artlarda zet olarak aada belirtildii gibi uygulanmaldr. Tam zellikleri Blm 3 Asansr Tasarm II ksmnda aklanmtr. 4.6.5.2. Asansr motor korumalar 1. Ana ebekeye dorudan bal motorlar ksa devreye kar korunmaldr. 2. Ana ebekeye dorudan bal motorlar, btn gerilim altndaki iletkenlerde beslemeyi kesen, elle tekrar kurulabilir tipte (Madde 3te belirtilen durum hari) bir otomatik devre kesiciyle ar yke kar korunmaldr. 3. Asansr motorundaki ar ykn belirlenmesi, motor sarglarndaki scaklk ykselmesi esasna gre yapldnda, motorun beslemesinin kesilmesi Madde 6ya uygun olmaldr. 4. Motorda farkl devrelerden beslenen sarglar varsa, Madde 2 ve Madde 3deki kurallar her sargya uygulanr. 4.6.5.3. Asansr kumandalar Asansrn hareket kumandas elektriksel olarak salanmaldr. Asansrde hareket aada belirtilen zelliklerin dnda yaplamaz. zel durum almalarnda yaplacak kumandalarn isimleri verilmitir. Hareketlerin tam zellikleri Blm 3 Asansr Tasarm II ksmnda aklanmtr. 1. Normal Kumanda : Bu kumanda butonlar veya dokunma ile alan buton, manyetik kart gibi benzeri elemanlar yardm ile olmaldr. Bunlar, gerilim altndaki ksmlarna kullanclarn ulaamayaca ekilde kutular iine konulmaldr. 2. Kaplar Akken Seviyeleme ve Otomatik Seviyeleme : Durak ve kabin kaplar akken seviyeleme ve otomatik seviyeleme ilemine aadaki artlar dorultusunda izin verilir: a. Hareketin kilit alma blgesi ile snrl olmas durumunda b. Seviyeleme hz 0,8 m/syi amamaldr. c. Otomatik seviyeleme hz 0,3 m/syi amamaldr. 3. Bakm Kumandas : Asansrn kontrol ve bakm almalarn kolaylatrmak zere, kabin stnde kolay eriilebilir bir kumanda tertibat bulunmaldr. Bu tertibat, elektrik gvenlik tertibat ile ilgili kurallara uygun bir anahtarla devreye alnmaldr (bakm kumandas anahtar). Bu anahtar, iki konumlu olmal ve yanllkla altrlmaya kar korunmu olmaldr. Kumanda tertibatnda, kap mekanizmalarna kabin stnden kumanda etmek iin gerekli, yanllkla altrlmaya kar korunmu zel anahtarlar (alterler) da bulunabilir. 3. Elektrikli Elle Kumanda : Beyan yk ile ykl kabini yukar ynde hareket ettirmek iin harcanan kuvvetin 400 Nu getii tahrik makinalarnda, makina dairesine uygun bir elektrikli elle kumanda anahtar (alteri) konulmaldr. Tahrik makinas normal ebekeden veya (varsa) yedek jeneratr devresinden beslenmelidir. Elektrikli elle kumanda anahtar devreye girdikten sonra kabinin hareketi, kumanda butonlarna srekli baslmak suretiyle salanmaldr. Bu butonlar yanllkla altrlmaya kar korunmu ve hareket ynleri aka belirtilmi olmaldr; Elektrikli

elle kumanda anahtar ve kumanda butonlar, kullanlrken tahrik makinasnn kolaylkla gzlenebilecei bir yere konulmaldr; Kabin hz 0,63 m/s yi amamaldr. 4. Ykleme Rampas Hareketi Kumandas : Kabinin, kabinin ykleme ve boaltlmasna imkn verecek ekilde durak ve kabin kaplar ak olarak hareketine aadaki durumlarda izin verilir: a. Kabinin hareketi ancak, ilgili durak seviyesinin en fazla 1,65 m zerine kadar olan bir blgede mmkn olmaldr; b. Kabinin hareketi, kurallara uygun, hareket ynne bal bir gvenlik tertibatyla snrlandrlmaldr; c. Hareketin hz 0,3 m/syi amamaldr; 4.6.5.4. Asansr hareketinde zorunlu dier tertibatlar Asansrn hareketi esnasnda oluabilecek dier tehlikelerin nlenebilmesi iin aada verilen tertibatlarn faal olmas zorunludur. 1. Durdurma Tertibat : Aada belirtilen yerlerde asansr durdurmak iin ve makina gc ile alan kaplar dahil hizmet dnda tutan bir durdurma tertibat bulunmaldr: a. Kuyu dibinde b. Makaralar dairesinde c. Kabin stnde, kolay eriilen bir yerde, bakm veya kontrol elemanlarnn giri yerinden en ok 1 m uzaklkta. Giriten 1 mden uzak olmamak kaydyla durdurma tertibat olarak, bakm kumandas durdurma tertibat da kullanlabilir; d. Bakm kumandas tertibatnda e. Ykleme rampas kumandas olan asansrlerin kabinlerinde. Ykleme rampas girilerinden en ok 1 m mesafede bir durdurma tertibat bulunmal ve ak bir ekilde iaretlenmelidir . Durdurma tertibat olarak uygun elektrik gvenlik tertibat kullanlmaldr. Bu anahtar iki konumlu ve yanllkla alma konumuna getirilmeyecek bir yapda olmaldr. Ykleme rampas kumandas olan kabinler haricinde kabinde durdurma tertibat kullanlmamaldr. 2. Alarm Tertibat : Gerektiinde dardan yardm istemek iin, kabin iinde kolaylkla fark edilebilir ve eriilebilir bir tertibat bulunmaldr. Bu tertibat, acil durum aydnlatma besleme kaynandan veya edeer bir besleme kaynandan beslenmelidir. Bu tertibat, yardm edecek kiinin bulunduu mahal ile srekli iki ynl haberlemeyi salamaldr. Haberleme sisteminin altrlmasndan sonra, kabinde mahsur kalan kiinin baka bir ilem yapmasna gerek olmamaldr. Asansr seyir mesafesinin 30 myi amas durumunda, kabin ii ile makina dairesi arasnda acil durum kaynandan beslenen bir interkom sistemi veya benzeri tesis edilmelidir. NOT - ehir telefon ebekesine balanmas durumunda uygulanmayacaktr. 3. ncelikler ve Sinyaller : Elle alan kaps olan asansrlerde bir tertibat, kabinin durduktan sonra harekete gemesini en az 2 saniye engellemelidir. Kabine giren bir kimse kap kapandktan sonra, bir d kumanda ars etkili olmadan nce kumanda butonuna basmak iin en az 2 saniyelik bir sreye sahip olmaldr. Bu art toplamal kumandal asansrlere uygulanmaz. Toplamal kumandal asansrlerde durakta bekleyen kiilere, duraktan kolayca grlebilen kl bir sinyal ile asansrn bir sonraki hareket yn gsterilmelidir. NOT - Asansr gruplar iin duraklarda kat gstergeleri tavsiye edilmez. Bununla beraber, kabinin kata geliinin sesli bir sinyalle bildirilmesi tavsiye edilir. 4. Kabin Yknn Kontrol : Asansr, kabinin ar yklenmesi durumunda, otomatik seviyeleme dahil kabinin normal harekete gemesini nleyen bir tertibatla donatlmaldr. Beyan yk, en az 75 kg olmak kaydyla, % 10 dan fazla alrsa, kabinin ar ykl olduu kabul edilir. Kabin ar yklendiinde; a. Kullanclar kabin iindeki sesli ve/ veya grnr bir sinyal ile bilgilendirilmelidir; b. Motor gcyle tahrik edilen otomatik kaplar tam olarak almaldr; c. Elle alan kaplar kilitlenmemi durumda kalmaldr; d. Asansr hareketi iin n ilemler etkisiz duruma getirilmelidir.